NIKOLA

J.U. “SREDNJA POLJOPRIVREDNA ŠKOLA”

-

NAUTIČKI SMJER

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija TEMA: Vazdušne mase i fronte

Učenik: Vojinović Nikola

Mentor: Capt. Ljubo Pekić Bar, Maj 2011.

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

UVOD

Klasičnu promjenu vremena, kada toplo i kišovito vrijeme zamijeni hladnije s obiljem sunca, doživjeli smo bezbroj puta. Upravo su promjene vremena najzanimljivije, a znanje o njihovom dolasku može biti od praktične važnosti. Zašto se vremenske prilike relativno cesto i naglo mijenjaju? Buduci da je Zemlja sfernog oblika i da nema homogenu površinu, razni se njeni dijelovi razlicito zagrijavaju. Velike kopnene, morske i ledene površine utiču na svojstva vazduha koji se duže vrijeme zadržava nad njima, pa tako nastaju hladne, tople, suve ili vlažne vazdušne mase - konkretno ekvatorske, tropske, polarne i arkticke. Prognostika kao i meteorologija uopšte, znatno je napredovala, pa se promjene vremena mogu uspješno predvidjeti i za nekoliko dana unaprijed. Na osnovu poznavanja materije vezane za vazdušne mase i fronte, može se odrediti kakvo će vrijeme biti što je veoma bitno za pomorce kako bi izbjegli loše vrijeme u navigaciji.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 2

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

VAZDUŠNE MASE

Vazdušne mase mase su ogromne količine vazduha koje zauzimaju znatan prostor iznad kopnene i vodene površine. Faktori koji utiču na fizičku osobinu vazdušne mase: -

Temperatura Vlažnost Magla Vidljivost Vjetar Oblačnost Padavine

Svoje osnovne karakteristike dobijaju u području nastanka, a uslov je da se dovoljno dugo zadrže iznad tog područja kako bi poprimile njegova svojstva. Tokom kretanja, vazdušne mase se mijenjaju zbog uticaja podloge na koju dođu. Kada vazdušna masa ima kretanje preko površine čije su karakteristike drugačije od karakteristika koje je dobila na mjestu formiranja, njene se osnovne fizičke karakteristike postepeno mijenjaju. To znači da osnovne fizičke osobine vazdušne mase u datom trenutku ne zavise samo od mjesta nastanka već i od uticaja kojima ona podliježe u toku svog kretanja. Različite podloge različito zagrijavaju i hlade vazduh iznad sebe. Što je podloga jednovrsnija to je i zrak nad njom poprimio vremenom istu osobinu. Takav relativno jednovrstan vazduh, koji obično pokriva velika područja kontinenta ili okeana, naziva se vazdušna masa.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 3

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Reoni u kojima nastaju vazdušne mase zovu se izvorni reoni koji su uglavnom sa jednoličnom površinskom temperaturom i relativno slabim vjetrovima. Takvi uslovi ispunjeni su na tropskim morima, pustinjskim krajevima i u polarnim područjima. Vazdušna masa nema uvijek iste osobine već se mijenja i transformiše u toku svog kretanja. To znači da fizičke osobine vazdušne mase iz izvornih reona mijenjaju se u reonima dolaska. Transformacija vazdušne mase je neprekidan proces pa samim tim teško je odrediti kada je taj proces završen. Primjer završene transformacije vazdušne mase je kada ona dobije osobine koje su karakteristične za neko određeno područje u odgovarajućem godišnjem dobu. Može se reći da se vrijeme premiješta u prostoru zajedno sa vazdušnim masama to jest da vazdušne mase nose vrijeme. Zato je poznavanje uzroka i načina formiranja vazdušnih masa kao i njihovog kretanja i formiranja veoma važan zadatak sinoptičke meteorologije i osnova analize i prognoze vremena. Možemo primijetiti još jednu zakonitost da su zračne mase nastale iznad kopna suve, a iznad mora vlažne. Druga njihova najvažnija karakteristika, to da li su tople ili hladne, je relativno stanje- npr. zračna masa temperature 20 °C je topla iznad podloge od 10 °C, a smatramo je hladnom iznad podloge od 30 °C. Na izvorištu je uspostavljena ravnoteža vazduha i podloge, koja prestaje kretanjem vazdušne mase. Stoga promjena vazdušne mase predstavlja ponovno uspostavljanje ravnoteže vazdušne mase i nove podloge, za što je potrebno oko 7 dana. Kada topli zrak naiđe na hladniju podlogu, njegov se prizemni dio ohladi, kondenzira u maglu ili nisku stratusnu naoblaku i tu procesi završavaju. Imamo jednakomjerne vjetrove i smanjenu vidljivost. Zr. masa postaje stabilna, ostaje uz podlogu koju zagrijava. To se kod nas događa kada u unutrašnjost Mediterana prodire sa slabim jugozapadnim i južnim vjetrovima topao i vlažan zrak sa Sredozemlja.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 4

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 5

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Slika 1. Globalne vazdušne mase

Mnogo su burniji i nestabilniji procesi kada hladna vazdušna masa, posebno ako je vlažna, dođe iznad toplije podloge. Vazduh uz tlo se zagrijava. Uzrok nestabilnosti je neprekidno vertikalno miješanje zraka, tj. uzdizanje zagrijanog zraka u visine gdje se kondenzuje u konvektivne oblake (Cb, cumulus) i spuštanje hladnijeg i težeg vazduha s većih visina ka zemlji (mogući olujni vjetrovi). Debljina vazdušne mase može biti od nekoliko stotina metara do nekoliko kilometara.

(Slika 2.) Prosječan volumen vazdušne mase U zavisnosti od toplotnog stanja, vazdušne mase je moguće podijeliti na tople i hladne (slika 2). Tople vazdušne mase su one kojima je temperatura donjih slojeva veća od temperature podloge. Uglavnom potiče iz suptropskih reona ili iz toplih kontinenata. U svom izvornom reonu ona je vazdušna masa sa stabilnom ravnotežom i relativno visokom temperaturom a vlažnost joj zavisi od prirode tla nad kojima je stekla svoje fizičke osobine. Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 6

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Na putu prema višim geografskim širinama njeni donji slojevi dodiruju podlogu reona sa nižom temperaturom, ona se hladi odozgo, njena ravnoteža postaje slabija i njoj nema konektivnog strujanja. Zbog toga vjetrovi duvaju ravnomjerno, oblačnost je pretežno slojevita, a padavine koje mogu nastati trajne su i praćene su slabim i rijetkim električnim pojavama. Posljedica nepostojanja konvektivnog strujanja vazduha je njegova slabija providnost u nižim slojevima. Hladna vazdušna masa je ona kojoj je temperatura donjih slojeva niža od temperature podloge. Uglavnom potiče iz polarnih reona ili hladnih kontinenata, gdje se naročito ističe stabilnom ravnotežom, niskom vlažnošću i veoma niskom temperaturom. Na putu prema nižim širinama njeni donji slojevi zbog veće temperature podloge počinju se zagrijevati te ona postaje nestabiolna. Posljedica toga je postanak konektivnog strujanja vazduha i zbog toga vjetar duva neravnomjerno. Ta strujanja kada vazduh sadrži dovoljno vlage izaziva jako naoblačenje sa pluskovitim padavinama (snijeg, grad ili kiša) praćene čestim ili jakim električnim pojavama. Zbog nastanka jakih konvenktivnih strujanja koja vodenu paru iz nižih slojeva prenose u vis, hladan vazduh ima izvrsnu providnost te je vidljivost veoma dobra.

(slika 3) Temperaturna podjela vazdušnih masa Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 7

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

U zavisnosti od geografske širine, formirane vazdušne mase, sa obzirom na izvorišna područja dijelimo na: • • • •

Arktičke Polarne Tropske i Ekvatorske

ARKTIČKI VAZDUH je vrlo hladan i siromašan vlagom. Kod nas prodiru zimi sa sjevera i sjeveroistoka. Potiču iz užih polarnih predjela pokrivenih snijegom i ledom. Morski arktički vazduh (mA) nastaje iznad prostranih vodenih površina koje su izvor vodene pare. Stoga je morski vazduh vlažan. To je stabilan vazduh, vidljivost je dobra u nedostatku magle. Pri dužem zadržavanju iznad kopna arktički vazduh se hladi, nestaju oblaci i padavine. Kontinentski arktički vazduh (kA) nastaje, kao što i samo ime kaže, iznad kopna poprimajući svojstva koja vladaju na njegovoj površini. Kopno ne sadrži velike količine vlage jer je na mnogim mjestima izrazito suvo. Slične značajnosti će poprimiti i vazduh iznad kopna, stoga je kopnena vazdušna masa suva, hladna i stabilna. Padavine su slabe a ako i postoje onda je to u vidu laganog snježenja. Kad nema magle vidljivost je dobra. POLARNI VAZDUH nastaje u umjerenim širinama (50 - 70° N) pa bi tačniji naziv bio vazdušna masa umjerenih širina, ali zbog zahlađenja koje po pravilu donose u južnije krajeve nose svoje ime. Vazduh je veoma hladan, a vlažnost mu zavisi od toga da li je nastao iznad kopna ili mora. Kontinentski polarni vazduh (kP) potiče iz sjevernih krajeva Azije, Evrope i Kanade. Najčešće je formirana u zimskoj anticikloni kada se strujanje iz Sibirske anticiklone prostire do srednje Evrope. U nižim slojevima ima veoma niske temperature, ima malu apsolutnu vlažnost dok mu je relativna vlažnost veoma velika. Vidljivost je veoma smanjena. Danju se javljaju kumulusni i slojeviti oblaci, dok noću dolazi do razvjedravanja.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 8

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Iznad hladnih mora uzrokuje oblačne formacije praćene hladnom sitnom kišom ili gustom maglom a iznad toplih mora uzrokuje uzlazna strujanja pa se vrijeme vedri.

Morski polarni vazduh (mP) najčešće postaje od kontinentskog polarnog vazduha jer prilikom prolaska preko Atlantika kontinentalni polarni vazduh postaje topliji i vlažniji pa se postepeno pretvara u morsku polarnu vazdušnu masu. Stvara se labilna ravnoteža sa gomilanjem oblaka koji zimi donose velike pljuskove zapadnoj Evropi dok u srednjoj Evropi povećavaju prizemnu temperaturu. Ljeti donosi promjenjljivo vrijeme.

Polarno - arktički morski vazduh dolazi sa Atlantika. Veoma je visok i sa istaknutim vertikalnim gradijentom temperature i prilične vlažnosti. Vidljivost je dobra ili izvrsna.

Polarno-arktički kontinentski vazduh dolazi sa reona Sovjetskog Saveza. Ima visok vertikalni gradijent temperature koja dovodi do nestabilnosti i visoku relativnu vlažnost. Oblačnost je mala i prilično slaba a padavine su neprimjetne.

Polarno-tropski morski vazduh do nas dolazi kada zapadno ili jugozapadno od Velike Britanije postoji Anticiklona. Padavine su lagane i trajne a vidljivost je srednja sa učestalom maglom.

Polarno-tropski kontinentski vazduh do nas dolazi južnim i istočnim vjetrovima kada na južnim djelovima Sovjetskog Saveza ili Balkana postoji anticiklona. Ima visok vertikalni gradijent temperature zbog čega je njena nestabilnost veoma istaknuta, i visoku relativnu vlažnost. Padavine su povremene i lokalne a vidljivost je osrednja ili slaba.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 9

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

TROPSKI VAZDUH nastaje u suptropskom području za kojeg su tipične najviše vrijednosti temperature vazduha. Kopnene su mase suve i pune sitne prašine, a okeanske su bogate vodenom parom.

Morska tropska vazdušna masa (mT) nastaje u suptropskom pojasu Atlantskog okeana a ponekad i u Sredozemnom moru. Ima veoma nizak vertikalni gradijent temperature ali i istovremeno veliku vlažnost, relativno visoku temperaturu i stabilnost koja daljim kretanjem postaje sve veća. Oblačnost ima slojeviti karakter i može doći do sitne lagane kiše. Vidljivost je osrednja ili slaba. Kada se morska tropska vazdušna masa u obliku suvog vjetra udalji prema višim geografskim širinama okeana, nailazi na hladnije vodene površine i često stvara magle. Ako se kao pasatni vjetar približi ekvatoru, njegova temperatura i vlažnost se povećavaju tako da su oluje veoma česte. Morska tropska vazdušna masa koja stigne do obale sukobljava se sa vazdušnim strujama različite temperature i uzrokuje magle i jake kiše. - Kontinentska tropska vazdušna masa (kT) nastaje iz anticiklone koja leži u suptropskim kopnenim predjelima. To su česti vjetrovi veoma jaki. Vazdušna masa je suva i topla, sadrži djeliće pustinjske prašine pa samim tim ima nešto veći vertikalni gradijent temperature. Nakon prelaza preko Sredozemnog mora postaje jako vlažna, pa zimi njegovim sjevernim obalama i unutrašnosti donosi obilne padavine. Vidljivost je ograničena.

EKVATORSKI VAZDUH je izrazito topao i vlažan i nema bitnih razlika da li je iznad mora ili kopna. Kod nas se pojavljuje samo u visinskim slojevima. Potiče iz ekvatorskog pojasa niskog atmosferskog pritiska. Ima visoku temperaturu i veliku relativnu vlažnost. Danju, pri prelasku iznad pregrijanog kontinentalnog pojasa, javljaju se u njemu jaka konvektivna strujanja koja donose oluje a noću iznad mora izaziva nestabilnost. Ovaj vazduh ponekad dopire i do umjerenih širina ali samo u visokim slojevima atmosfere.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 10

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

FRONTE

Posljedica različitog zagrijavanja zemljine površine i opšta cirkulacija u atmosferi je fronta, kao granica između dvije susjedne vazdušne mase to jest oštra granica na mjestu njihovog sudara. Jedna od njih je hladnija i gušća i uvlači se ispod druge koja je toplija i rjeđa. Hladan vazduh se, zbog težine, u prirodi uvijek kreće u vidu klina oštrim uglom uz Zemljinu površinu iznad kojeg struji topli zrak. Razdvojna površina između dvije takve mase naziva se frontalna površina ili površina diskontinuiteta.

Atmosferski front je granična površina između dve vazdušne mase različitih fizičkih osobina. Na sinoptičkoj karti se ucrtava na mestu gde se sijeku frontalna površina i površina zemlje. Prelazno područje fronte je debljine 10km i više i u njemu se fizička stvojstva vazdušnih masa međusobno izmjenjuju. Počinje od zemljine površine i dopiru do tropopauze. Zbog dizanja toplijeg vazduha nad hladnijim kao i zbog adijabatskog hlađenja toplijeg vazduha, na frontalnoj ploči kondezuje se vodena para nastaju oblaci i padavine. Prolazak fronte praćen je intezivnim vremenskim pojavama, a zbog izmjene vazdušnih masa dolazi i do nagle promjene temperature i drugih meteoroloških elemenata koji karakterišu vrijeme.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 11

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Slika 4. Frontalna površina i fronta

Ugao nagiba frontalne ploče prema Zemljinoj površini (α) može se odrediti formulom

· - temperatura i brzina vjetra u području hladnog vazduha - temperatura i brzina vjetra u podučju toplog zvazduha

Sa povećanjem razlike u brzini strujanja unutar vazdušnih masa ( � υ [m ] ) ugao raste a, sa povećanjem razlike u temperaturama vazdušnih masa ( � t [ºC] ) ugao se smanjuje. Ugao nagiba raste od ekvatora prema polovima. Na ekvatoru je nula (frontalna ploča ne siječe zemljinu površinu), na polu je maksimalan. Na primjer, ako je � υ = 10m a � t = ºC , 160 km dalje od fronte njena ploča će biti uzdignuta 1 km.

Na sinoptičkim kartama fronta je prikazana crtom fronte. U vertikalnom prijeseku frontalna površina prikazuje se sa dvije crte, kao granična crta frontalne zone po vertikali. Međutim, za proučavanje vremenskih pojava nije važna samo crta fronte, već i cijela frontalna površina.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 12

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Slika 5. Izobare i izobaričke ploče u području fronte α – po visini b – na Zemljinoj površini

Fronta koja dijeli dvije vazdušne mase različitog geografskog porijekla zove se glavna (hemisferska, planetarna) fronta. Prema geografskoj klasifikaciji postoje: • • •

arktička fronta (AF), polarna fronta (PF) i ekvatorska (EF) ili intertropska fronta (IF).

Uz te fronte povezano je stvaranje ciklona i anti ciklona. Arktička fronta (AF) dijeli polarne vazdušne mase koje se kreću od subpolarnog pojasa niskog pritiska od arktičkih vazdušnih masa koju nose istočni vjetrovi koji duvaju iz polarnih predjela visokog pritiska. Na južnoj hemisferi između antarktičkog i polarnog vazduha nalazi se antarktička fronta. Polarna fronta (PF) je važna za razvoj vremena i dijeli polarne (hladne) vazdušne mase od tropskih (toplih) vazdušnih masa.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 13

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Ova fronta je nepostojana i pomiče se prema višim ili nižim geografskim širinama u zavisnosti od toga koji vjetrovi preovladavaju (tropski ili polarni) a često se spušta približno do suptropskog pojasa visokog pritiska. U slučaju da su osjetni poremećaji na liniji fronte koji su u obliku talasa, vrhovi toplih talasa postaju središta ciklona a vrhovi hladnih talasa središta anticiklona. Intertropska fronta (IF) ili ekvatorska fronta dijeli tropski vazduh od ekvatorskog. Kada se ova fronta formira daleko od ekvatora, pasat koji prelazi ekvator zbog uticaja zemljine rotacije, može skrenuti u smjeru gotovo suprotnom od smjera drugog pasata. Ukoliko ove dvije dodirne vazdušne mase imaju razliku u temperaturi uzduž ekvatorske fronte pojavljuje se vrtložno strujanje koga nazivamo tropski ciklon. Da bi se fronta kretala potrebno je da hladni vazduh potisne ispod sebe topli vazduh ili da se podvuče ispod njega i prisili ga na uzdizanje, odnosno da hladni zrak uzmakne pred toplim nakon čega topli vazduh zauzima mjesto hladnog vazduha. Ako se fronta kreće Zemljinom površinom tako da topli vazduh zahvata prostore na kojima je nekada bio hladni vazduh, nastaje topla fronta koja donosi toplije vrijeme. Ako se fronta kreće tako da hladniji vazduh zauzima neprestano novije prostore koje je prije zauzimao topli vazduh, javlja se hladna fronta koja stvara hladnije vrijeme. Pored ovih frontova, postoje i visinski frontovi, kod kojih površina atmosferskog fronta ne dostiže do površine zemlje. Ucrtavanje fronte se vrši linijom odgovarajuće boje i ta linija se naziva linija fronte. (Slika 6.) Označavanje linija fronta na vremenskim kartama

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 14

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Frontovi se dele na dva osnovna tipa topli i hladni front.

Topla fronta nastaje prizemnim kretanjem toplog vazduha prema hladnom to jest aktivan topli vazduh koji je lakši nastoji se dignuti iznad iznad hladnog uzduž čitave frontalne površine. Pri nailasku tople fronte, hladna vazdušna masa se povlači u vidu klina pred nadiranjem tople vazdušne mase. Postepenim rashlađivanjem toplog vazduha, koje se javlja uslijed njegovog dizanja, kondenzuju se vodene pare na određenoj visini i pojavljuje se široki sloj oblaka . Prethodnica tople fronte su visoki oblaci cirrusi, njih u stopu prate cirrostratusi, zatim nailaze srednji oblaci altostratusi i na kraju niski nimbostratusi. Iznad nimbostratusa može se stvoriti i dobro zamaskirani Cumulonimbus. S približavanjem fronte, baza oblaka se neprekidno snižava, počinju padavine, a vazdušni pritisak neprestano opada jer se povlači hladniji (i specifično teži) vazduh. U trenutku prolaska prizemnog dijela fronte vidljivost je minimalna, dok je brzina vjetra povećana. Po prolasku fronte temperatura raste, vidljivost se povećava, padavine prestaju. Granica tople i hladne vazdušne mase nagnuta prema hladnom zraku. Nagnutost se izražava tangensom ugla. Frontalna površina započinje tamo gdje počinje uočljiva razlika dvije vazdušne mase, najčešće na površini zemlje, a završava tamo gdje ona prestaje.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 15

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Sl.7 Sastav oblaka kada se radi o stabilnom toplom vazduhu. Uočljivo je da se tu radi uglavnom o slojevitoj naoblaci (nimbostratus Ns, altostratus As, cirostratus Cs). U području hladnog vazduha ispred same fronte postoji područje padavina. Padavine iz As najčešće ne dopiru do tla, dok iz Ns pada dosadna jednolična kiša. Područje padavina se nalazi u području toplog vazduha.

Sl. 8 Sastav tople fronte u slučaju nestabilnog toplog zraka Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 16

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Zbog termodinamičke nestabilnosti, dolazi do stvaranja olujnih oblaka kumulonimbusa Cb unutar samog oblačnog sloja. Kako su ti kumulonimbusi Cb sastavni dio oblačnog sadržaja teško su uočljivi te se nazivaju maskirani komulonimbusi. U ovom slučaju padavine su kombinacija dosadne kiše iz nimbostratusa Ns i mjestimičnih povremenih pljuskova iz kumulonimbusa Cb.

Hladna fronta nastaje prizemnim kretanjem hladnog vazduha prema toplom. Aktivan hladni zrak, kao teži, uvlači se pod topli lakši vazduh, i prisiljava ga da se diže. Zbbog dizanja toplog vazduha odmah se kondenzuje vodena para i javlja se oblačnost koja uzrokuje jake ali kratke padavine. Širina tog oblačnog pojasa uzduž fronte je oko 300 Km, a zona padavina široka je oko 100 Km. Zajednička osobina svih hladnih fronta je tendencija atmosferskog pritiska. Prije prolaska fronte atmosferski pritisak nepravilno pada, dok za vrijeme i poslije prolaska fronte javlja se nagli porast pritiska praćen takođe naglim padom temperature, povećanjem vidljivosti i pojačanjem vjetra uz naglu promjenu njegovog smjera. Oblaci i padavine zavise od tipa fronte.

Postoje dvije vrste hladne fronte i to fronta prve i fronta druge vrste.

Fronta prve vrste- Sporopokretna hladna fronta

Kod hladnih fronti topli vazduh se povlači pred nadirućim hladnim vazduhom, tj. lagano klizi uz klin hladnog (slika 5.). Frontalna površina je do znatne visine ujedno i površina uzlaznog strujanja. U tom slučaju topli vazduh ne slijedi hladan vazduh već se uzdiže uspravno.

Pojavljuju se isti oblaci kao i kod tople fronte samo obrnutim redom. Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 17

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Tu dakle prvo nastupaju niski nimbostratusi, pa možemo reći da su najnepovoljniji uslovi u prednjem dijelu hladne fronte zbog padavina, smanjene vidljivosti i niske baze oblaka. Širina zone oblačnosti iznosi 200500 km, a zona padavina 100-200 km. Sporopokretna hladna fronta kreće se brzinom do 30 km/h. Fronta prve vrste je obično dio hladne fronte u blizini središta mlade ciklone i u dijelu baričkog polja gdje su izobare gotovo paralelne crti fronte. Kada brzina hladne fronte doseže 30 – 60 km/h govorimo o brzopokretnoj hladnoj fronti. Fronta druge vrste - Brzopokretna hladna fronta Zbog velike brzine, veća je i sila trenja, pa je zato velik i nagib fronte. Ona se kreće kao zahuktali valjak, gurajući ispred sebe topli vazduh skoro vertikalno uvis. Dolazi do nagle i vrlo burne kondenzacije, u vidu čitave linije cumulonimbusa, čiji vrhovi mogu doseći vrh troposfere. Na stotinjak, pa i više kilometara ispred frontalne linije može se stvoriti još jedna linija nestabilnosti, kao prethodnica fronte. Opasna je zato što se često zamjenjuje s pravom linijom fronte. Ponekad ona ne daje padavine a to se događa zimi kada iza fronte prodire arktički vazduh a ispred nje se nalazi suv vazduh.

Sl. 9 Brza hladna fronta sa stabilnim toplim vazduhom

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 18

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Ovdje će prevladavati slojevita oblačnost, kišni nimbostratusi Ns, i altostratusi As iznad njih. Iza hladne fronte, u području "vedrine", dolazi do stvaranja novog "reda" kumulusne oblačnosti. Ta linija se još naziva i "sekundarna hladna fronta", mada se tu zapravo ne radi o pravoj fronti nego o jakoj termičkoj aktivnosti.

Slika 10. Brza hladna fronta sa nestabilnim toplim vazduhom Kada je topli vazduh nestabilan pred frontom se javljaju vihori i grmljavina. Iznad 1-2km visine topli vazduh je nad frontalnom površinom u stanju silaznog strujanja. Ta fronta se najčešće javlja na periferiji ciklone i na južnoj periferiji anticiklone. U momentu prolaska fronte prizemni vjetar dobiva orkansku snagu. Kada se sudare topla i hladna vazdušna masa ali bez uočljivog napredovanja bilo toplog ili hladnog zraka, govorimo o stacionarnoj fronti. Polarna fronta je granica između polarne i tropske zračne mase. Većina atmosferskih poremećaja (ciklone) umjerenih širina posljedica su valnih poremećaja na polarnoj fronti.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 19

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Fronta okluzije nastaje spajanjem hladnog i toplog fronta u toku razvitka jednog ciklona (slika 11 i 12.). To je složeni front spajanja hladne i tople vazdušne mase. Ako je vazduh iza hladnog fronta hladniji onda je to hladni front okluzije. Ako je hladan vazduh iza hladnog fronta topliji od hladnog vazduha ispred toplog fronta onda je to topla fronta okluzije.

(slika 11.) prikazuje sastav oblaka okluzije hladne fronte.

Na ovim frontovima meteorološki uslovi mogu da budu vrlo složeni u početnom periodu stvaranja, dok se pri daljem potiskivanju toplog vazduha na visinu frontovi okluzije rasplinjuju. Veoma često, pri povoljnim uslovima, frontovi okluzije mogu da se regenerišu i pretvore u osnovne frontove. Od stepena razvoja fronta okluzije zavisi izraženost fronta.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 20

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

(slika 12.) prikazuje sastav oblaka okluzije tople fronte Crta u kojoj se površina okluzije siječe sa površinom zemlje zove se prizemna fronta okluzije, a crta u slobodnoj atmosferi, uzduž koje međusobno graniče sve tri vazdušne mase, zove se visinska fronta okluzije. Okluzija sa osobinom tople fronte česta je pojava. Zimi je vazduh nad kontinentom hladniji od vazduha nad okeanom zbog čega ova okluzija ima karakter tople fronte. Okluzija sa osobinom hladne fronte ima topli to jest manje hladan vazduh koji sustiže jače hladan vazduh. Manje hladan vazduh klizi po razdvojnoj površini hladne fronte prema gore i dolazi na visinu. U hladnoj i toploj okluziji izmješane su vremenske pojave hladne fronte sa pojavama tople fronte, iako preovladavaju pojave hladne fronte.

Stacionarna fronta ne mijenja svoj položaj i možemo je porediti sa izobarama. Na njoj se mogu talasati vazdušne mase i ponovo stvarati ciklone. Ona napreduje kada sa sobom nosi vazduh u susedne reone i tako zamjenjuje vazdušnu masu koja joj na tom putu predhodi a da bi se to postiglo vjetrovi u vazdušnoj masi iza fronte moraju biti usmjereni prema samoj fronti.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 21

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Kada dvije vazdušne mase odvojene jedna od druge idu uporedo jedna uz drugu ne nastojeći da jedna od njih prodre u reon druge nazivamo stacionarna fronta. Olujna crta ili pseudohladna fronta je crta koja se formira kada nepogoda koja nije u vezi sa frontom u cikloni formira crtu i prostire se u pravcu vjetra na manjim visinama. Olujnu crtu možemo nazvati i crtom nestabilnosti. Vrijeme uzduž te crte slično je vremenu uzduž hladne fronte pa je zbog toga nazivaju i pseudo-hladna fronta jer su razlike i promjene meteroloških elemenata unutar iste vazdušne mase. Ove crte nestabilnosti karakteristične su po jakim udarima vjetra, i intenzivnim padavinama a ponekad se iz njih razvija tornado. U području ispod oblaka nalaze se mali cikloni to jest olujni cikloni sa temperaturom nižom od okoline i jakim vjetrom. Olujne crte javljaju se desetak ili stotinu kilometara ispred hladne fronte to jest u toplom području ciklone. Ponekad se mogu javiti ispred tople fronte ili iza hladne fronte. Orografski uticaj na vazdušna strujanja i fronte je u velik. On direktno utiče na promjenu brzine, nagiba i aktivnosti vazduha. Oni deformišu frontu vertikalno i horizontalno. Ako je planinski greben visočiji od razine frontalne površine koja predstavlja prepreku za frontu i zafrontalna masa će je morati zaobići sa obije strane. Ako je vazdušna masa hladna, nastaje orografska okluzija kao posljedica spajanja obije grane hladne vazdušne mase nakon zaobilaženja grebena. Ako prepreka nije previše visoka a fronta se kreće brzo, ona će preći preko prepreke.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 22

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

ZAKLJUČAK

Rijetki ce se odvažiti izaći na more kad prognoza najavljuje ljetnji neverin ili zimsku olujnu buru, poljoprivrednici ce zaštititi biljke od najavljenog jačeg mraza a planinari odustati od osvajanja planinskih vrhova kad znaju da će stabilno vrijeme zamijeniti snježna mećava. To su samo neki primjeri koristi od upućenosti u promjenu vremena koja slijedi. Danas je prognoza vremena sveprisutna u medijima i pridaje joj se velika važnost. Većina primijeti razlike u svojstvima vazduha kada, primjera radi stiže vlažan i topao vazduh iz Sredozemlja, ili hladan i suv sa sjeveroistoka Europe ali činjenica je da kad želimo znati kakvo će vrijeme biti, uvijek gledamo u oblake.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 23

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Literatura:

 Pomorska meteorologija I okeanografija 1978, Simović  Glossary of Meteorology (June 2000). "Superior air". American Meteorological Society.  Climate Change Research Center (2000-11-10). " Clouds and Precipitation". University of New Hampshire.  David Roth (2006-12-14). "Unified Surface Analysis Manual". Hydrometeorological Prediction Center  Glossary of Meteorology (June 2000). "Shear Line". American Meteorological Society.  Jeffrey M. Freedman and David R. Fitzjarrald (August 2001). "Postfrontal Airmass Modification". Journal of Hydrometeorology (American Meteorological Society): 419–437.

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 24

PREDMET: Pomorska meteorologija i okeanografija

Učenik : Vojinović Nikola

• Bar, Maj 2011. •

Strana 25