Menaxhimi i Incident Eve Kritike

Menaxhimi i incidenteve kritike

Plani mësimor (Seanca): 1

1

Kohëzgjatja e mësimit: 1 orë: 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e prezentimeve në Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit

Hyrje: Hapja e programit trajnues nga përfaqësuesit e caktuar. Prezentimi i instruktorit dhe pjesëmarrësve para klasës. Vënia e qëllimit dhe e synimeve të programit mësimorzhvillimor mbi menaxhimin e incidenteve kritike. Arritja e marrëveshjes rreth ’kontratës së klasës’. Shpjegimi rreth të mësuarit tek të rriturit. Dhënia e informatave rreth kohës, shëndetit dhe sigurisë.

Qëllimi i mësimit: Paraqitja e qëllimit të programit përmes dhënies së sqarimeve rreth qëllimit dhe synimeve të programit.

☛ Synimi i mësimit #1: Që pjesëmarrësit të kuptojnë në tërësi qëllimin e programit.

☛ Synimi i mësimit #2: Që pjesëmarrësit të kuptojnë 21 synimet e programit.

2

☛ Synimi i mësimit #3: Ushtrim për thyerjen e akullit – Që të kuptojmë se çfarë kërkojnë pjesëmarrësit nga ky program trajnues, duke respektuar nevojën për zhvillimin e shkathtësive, të njohurive dhe të të mësuarit në lidhje me ‘mangësitë’ midis praktikës aktuale dhe pikësynimit të ardhshëm për arritjen e standardeve evropiane rreth çështjes së menaxhimit të incidenteve kritike.

Përmbledhje Hapja e programit – prezentimi i synimeve të programit. Kryerja e ushtrimit për thyerjen e akullit me temë rreth asaj që pjesëmarrësit presin nga ky program sa i përket nevojave për trajnim, por gjithashtu edhe për identifikimin e mangësive (zbrazëtirës) që mund të kenë ata rreth menaxhimit të incidenteve kritike.

Pauër-Pointi – Qëllimi i trajnimit Që t’iu ofrojë eprorëve policorë të përzgjedhur njohuri, shkathtësi dhe aftësi komanduese për të siguruar zbatimin e intervenimit (reagimit) më adekuat strategjik, taktik dhe operativ për menaxhimin efektiv të ngjarjeve të mundshme katastrofike në mënyrë që të kemi sa më pak jetë të hunbura, dëme të pronës dhe çrregullime të jetës shoqërore në nivel shtetëror, regjional apo lokal

Pauërr-Pointi – Synimet e trajnimit • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Të definojnë kuptimin e ‘’incidentit kritik’’ duke dhënë shembuj të ndonjë ngjarje e mundshme në Kosovë; Të kuptojnë rëndësinë e aplikimit të ‘strukturës komanduese’ të ‘artë’, të ‘argjendtë’ dhe të ‘bronztë’; Të respektojnë nevojën për formimin e partneriteteve të bashkëpunimit në punë midis agjencive të ndryshme; Të respektojnë modelet dhe procedurat ekzistuese të BE-së për intervenim në rastet e paparashikuara; Të respektojnë vlerën e mekanizmave për planet e veprimit në rastet e paparashikuara; Të respektojnë nevojën për ruajtjen e kanaleve të komunikimit, së bashku me shkëmbimin e informatave; Të kuptojnë vlerën e zbatimit të koncepteve të menaxhimit të projekteve në operacionet ekstreme; Të përdorin komandën dhe planifikimin e kontrollit për të pasur një reagim të menaxhuar; Të bëjnë analizën për menaxhimin e rrezikut; Vlerësojnë nevojën për mbledhjen informatave dhe të dhënave të efektshme; Të respektojnë nevojën për plotësimin e saktë të ‘listës së veprimeve të ndërmarra’ dhe të ‘listës së parimeve (udhëzimeve); Të menaxhojnë depërtimet e palejuara dhe interesimin e mediave; Të zbatojnë ‘doktrinën themelore të hetimeve; Të kuptojnë nevojën për trajtimin e incidentit si ‘vend të mundshëm të krimit; Të zbatojnë praktikën e monitorimit dhe vlerësimit; Të zbatojnë analizën strategjike për formulimin e parimeve; Të përdorin teknikat për zgjidhjen e problemeve në mbështetje të vendimmarrjes efektive; Të vlerësojnë se sa është duke ndihmuar modeli i veprimit; Të praktikojnë gatishmëri për të vlerësuar intervenimin e bërë; Të gjejnë elemente për të marrë parasysh intervenimin alternativ;

3

•

Të identifikojnë dhe të përcaktojnë mënyrën më adekuate të veprimit në incidentet kritike.

Plani mësimor (Seanca): 2 Kohëzgjatja e mësimit: Një (1) orë Mjetet e konkretizimit:

4

Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit

Hyrje: Ky mësim ka të bëjë me identifikimin e elementeve të përbashkëta (tipike) që kanë të bëjnë me incidentet kritike – përkufizimi i asaj se çka nënkuptojmë me incident kritik, njohja e tri niveleve të emergjencës, diskutim i hapur për ta bërë paraprakisht të qartë se çfarë burimesh, procesesh, strukturash, nivelesh të autoritetit dhe përvojash mund të numërojnë pjesëmarrësit në lidhje me incidentet kritike. Qëllimi i mësimit: Që të japin përkufizimin mbi incidentin kritik.

☛ Synimi i mësimit #1: Të shpjegojnë 4 elementet të cilat shfaqen ose veçmas ose të kombinuara për të shkaktuar një incident kritik.

☛ Synimi i mësimit #2: Që të jenë në gjendje të japin përkufiziin e saktë të incidentit kritik.

☛ Synimi i mësimit #3: Të cekin se çfarë nënkuptojnë shkallët prej 3 nivelesh të emergjencës.

5

☛ Synimi i mësimit #4: Të ketë një diskutim të hapur në klasë në mënyrë që pjesëmarrësit të shkëmbejnë përvojat në lidhje me ballafaqimin me incidentet kritike, së bashku me çështjet tjera që ndërlidhen, siç janë burimet, strukturat, proceset, nivelet e autoritetit etj. e që kanë të bëjnë me ngjarjet e tilla.

☛ Synimi i mësimit #5: Që përmes prezentimit të ngjarjeve të incidenteve kritike të viteve të fundit të demonstrojnë që incidentet e tilla mund të ndodhin në çdo kohë, në çdo vend, mund të prekin çdo shoqëri, dhe të cekin pasojat që mund t’i shkaktojnë incidentet kritike.

Përmbledhje Incidentet kritike mund të definohen si ‘incidente me përmasa të mëdha’, ‘Prishje e rëndë e rendit publik’ apo ‘katastrofa natyrore’. Elementet e përbashkëta tipike janë: 

Rreziku ose kërcënimi serioz për lëndime



Numri i madh i të prekurve (viktimave)



Rreziku ose kërcënimi serioz për jetët e njerëzve



Rrezik i madh për dëmtimin ose humbjen e pronës.

Për më tepër, definicioni që është shkruar në ‘doracakun e shoqatës të shefave të policisë mbi procedurat emergjente’ është si në vijim: Incident i përmasave të mëdha quhet çdo situatë emergjente e cila kërkon implementimin e veprimeve të veçanta nga një apo më tepër shërbime apo agjenci të shërbimeve emergjente, të shërbimeve shëndetësore ose të autoriteteve lokale për: 

Trajtimin fillestar, shpëtimin dhe transportimin e një numri të madh të viktimave

(të të prekurve); 

Përfshirjen e drejtpërdrejtë ose të tërthortë të një numri të madh të njerëzve;



Ballafaqimi me një numër të madh të pyetjeve si nga ana e qytetarëve, ashtu

edhe nga mediat, zakonisht të drejtuara në adresë të policisë; 

Nevoja për burime të mëdha të kombinuara nga dy apo më tepër shërbime

emergjente;

6

Mobilizimi dhe organizimi i shërbimeve emergjente dhe organizatave



mbështetëse, si p.sh. autoritetet lokale të ofrojnë furnizimet e nevojshme për t’iu kundërvyer kërcënimit nga vdekja, lëndimeve të rënda apo strehimin e një numri të madh të njerëzve që kanë humbur shtëpitë." Ekzistojnë shumë shkaktarë ose burime të mundshme të incidenteve kritike, qoftë nga faktori njeri apo ato natyrore. Në vija të gjëra, ato mund të kategorizohen në tri nivele sipas intervenimit i cili duhet të ndërmerret. Niveli i 1-rë: Emergjencë e rëndësishme – incident ose ngjarje me karakter lokal i cili mund të menaxhohet me resurset lokale – shërbimet emergjente mund të qëndrojnë relativisht autonome. Niveli i 2-të: Emergjencë serioze – incident ose ngjarje me karakter regjional që kërkon një bashkëpunim më të gjerë dhe të kontrolluar ndërmjet dy e më tepër shërbimeve emergjente. Niveli i 3-të: Incident ose ngjarje serioze, kritike me përmasa katastrofike i cili kërkon bashkëpunim dhe partneritet ndër-regjional (apo edhe shtetëror).

Diskutim i udhëhequr 

A ka ndonjë strukturë ekuivalente ose të ngjashme në Kosovë?



Çfarë nënkuptoni me termin ‘incident kritik’?



A ka infrastrukturë për përkrahjen e bashkëpunimit të mirëfilltë?



Çfarë përvojash kemi nga ‘partneriteti në punë’ gjatë incidenteve me përmasa të mëdha?



Çfarë përvoje keni në pozitën e udhëheqësit të ‘bronztë’, të ‘argjendtë’ apo të ‘artë’ gjatë ndonjë incidenti me përmasa të mëdha (ose të ndonjë incidenti kritik)?

Prezantimi i disa ngjarjeve të incidenteve me përmasa të mëdha në vitet e fundit:  Tregon që mund të ndodhin çdo kund, në çdo kohë, në çdo vend;  Papritmas apo me përshkallëzim;  Mund të jenë aksidental, të qëllimshëm, nga ngathtësia ose pakujdesia ose shkaqet natyrore;  Si të veprohet duke qenë nën vështrim të theksuar  Rëndom do të rezultojnë/përfundoj me pasoja: 

sociale – civile – kriminale

7

Pauër-Pointat Prezentoni definicionet dhe nivelet të përcjellura me shembuj të incidenteve kritike gjatë viteve të fundit – jepni komente dhe diskutoni

Plani mësimor (Seanca): 3 Kohëzgjatja e mësimit: Tri (3) orë

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor – material për ushtrime Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Ushtrim grupor – për të identifikuar planet emergjente ekzistuese, modelet e kontrollit de intervenimet (reagimet) në incidentet kritike, duke përfshirë ligjin mbi planet emergjente dhe autoritetin qëndror, rregulloret dhe protokollet udhëzuese. Qëllimi i mësimit: Që pjesëmarrësit të punojnë në grupe në detyrat të cilat do t’u jepen, siç janë dhënë faqen 10 të doracakut kryesor dhe në gjetjet e tanishme.

☛ Synimi i mësimit #1: Që të kuptohet se cilat janë mundësitë ekzistuese të vendit për të intervenuar në rastet e incidenteve kritike.

8

☛ Synimi i mësimit #2: Pajtimi rreth ekzistimit të mangësive (zbrazëtirës) ndërmjet situatës në të cilën gjendet PK dhe asaj se ku duhet të jetë ajo sa i përket kapaciteteve të përgjithshme për ballafaqimin me incidentet kritike

Përmbledhje Pas hulumtimeve, diskutimeve dhe përgatitjeve, bëni një prezentim 10 minutësh rreth të gjeturave nga detyra juaj përkatëse. Jini të gatshëm që të përgjigjeni në pyetje dhe të sillni burimet e nxjerra nga hulumtimet e bëra. Grupi 1 Të hulumtoni dhe të identifikoni planet ekzistuese emergjente për veprim, modelet e kontrollit dhe intervenimet në rastet e incidenteve kritike të cilat ekzistojnë në Kosovë. Grupi 2 Cilat burime janë në dispozicion për intervenime në rastet e incidenteve kritike? Grupi 3 Të hulumtoni dhe identifikoni legjislacionin dhe bazën ligjore në lidhje me planet emergjente civile. Grupi 4 Identifikoni autoritetet e centralizuara dhe të kontrollit, dhe rregulloren dhe udhëzimet në lidhje me menaxhimin e incidenteve kritike.

Plani mësimor (Seanca): 4 Kohëzgjatja e mësimit: Një (1) orë e tridhjetë (30) minuta

9

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Kjo pjesë është me gjasë më e rëndësishmja nga tërë programi trajnues sa i përket gjërave që kërkohet që pjesëmarrësit t’i mësojnë: për të qenë në gjendje që ta menaxhojnë në mënyrë profesionale një incident kritik, pjesëmarrësit duhet të të aftë që të implementojnë një strukturë efektive komanduese. Qëllimi i mësimit: Që pjesëmarrësit të jenë në gjendje që të definojnë strukturën komanduese ‘të artë’, ‘të argjendtë’ dhe ‘të bronztë’.

☛ Synimi i mësimit #1: Që pjesëmarrësit të jenë në gjendje që të shpjegojnë se si komandanti i artë nga radhët e policisë merr përsipër udhëheqjen strategjike për të punuar në koordinim me komandantët e artë nga radhët e partnerëve të tjerë për të menaxhuar intervenimin e përgjithshëm në një incident kritik. ☛ Synimi i mësimit #2: Që pjesëmarrësit të jenë në gjendje të shpjegojnë se si komandanti i argjendtë formulon taktikat për të implementuar strategjitë e hartuara nga komandanti i artë gjatë ballafaqimit me incidentet kritike.

10

☛ Synimi i mësimit #3: Që pjesëmarrësit të jenë në gjendje të shpjegojnë se si komandanti i bronztë zbaton taktikat e komandantit të argjendtë sipas strategjisë së komandantit të artë gjatë ballafaqimit me incidentet kritike.

☛ Synimi i mësimit #4: Që pjesëmarrësit të pranojnë ekzistimin e nevojës për një grup koordinues strategjik efektiv, qoftë për ngritjen në maksimum të resurseve, qoftë për minimizimin e pasojave nga incidenti kritik.

Përmbledhje Nivelet e kontrollit të Operimit të Incidentit Kritik mund të ndahet në tri kategori apo ‘nivele komanduese’. Këto ndërlidhen me:  Bronz: Operativ  Argjend: Taktik  Artë: Strategjik Ne do ti përdorim këto terme në Program dhe mund të jenë njëjta me Policinë e Kosovës. Megjithatë, rekomandohet shumë përdoren këto terme të cilat janë të njohura ndërkombtarishte si ‘praktikë e mirë. 2.

Interpretimi

Çdo nivel i komandimit ka përgjegjësi dhe vështirësi. Është thelbësore që të ekziston një komunikimi i mirë në mes të niveleve të ndryshme dhe që secili kupton dhe pranon zinxhirin komandues. Secili rol përkatëse është shpjeguar më poshtë . 3.

Operativ (Bronz)

3.1 Me të arritur në vendin e ngjarjes shërbimet e emergjencës do të marrin masa të menjëhershme të duhura dhe të vlerësojnë nivelin e problemit. Ata do të koncentrohen në detyrat e tyre specifike në zonën e tyre të përgjegjësisë, p.sh. për policin, kordon, për siguri menaxhimin e trafikut, evakuim etj. A Është e nevojshme që të vihet në konsideratë që të caktohet një zyrtar kontrolli për një detyrë apo fushë specifike të shërbimeve emergjente apo ndonjë agjencie të veçantë që thirret tek vendi i ngjarjes? Komanda e burimeve që i përket cilës do agjenci dhe është aplikuar përbrenda fushës gjeografike, apo që është përdorur për qëllim të caktuar do të ruhet po në atë agjenci. Secila agjenci duhet të mbaj lidhje të plotë dhe të vazhdueshme me punëtorët e tjerë përbrenda fushës së njëjtë për të siguruar një përpjekje të mjaftuar dhe të kombinuar. Nëse është e përshtatshme, policia do të reagoj normalisht si koordinator i kësaj përgjegjësie në vendin e

11

ngjarjes. 3.2 Nëse angazhimi i burimeve prej cilës do agjenci është i vogël për shkak të natyrës së incidentit, nuk është e nevojshme të caktohet një zyrtar i incidentit, policia normalisht do të reagoj si një pikë lidhëse për atë agjenci. 3.3 Këto marrëveshje (aranzhime) zakonisht do të jenë adekuate për një zgjedhje efektive të më shumë incidenteve. Megjithatë, për më shumë incidente serioze mund të jetë e nevojshme që të kërkojnë burime me kuptim më të madh që të zbatohet një nivel shtesë i menaxhmentit. 3.4 Për të lehtësuar këtë nivel të komandës dhe për të kontrolluar kalimin e postit të kontrollit, normalisht kontrolli i parë policor që do të ngrihet do të jetë ngritur pranë vendit të incidentit, përveç në rastin kur dyshojmë për një pajisje shpërthyese të improvizuar apo substanca të rrezikshme toksike. Komandantët Bronz pastaj do ti përcaktojnë përgjegjësit e tyre.

4. Taktik (Argjend) 4.1 Niveli taktik i komandës ekziston për të përcaktuar përparësitë në shpërndarjen e burimeve, të planifikoj dhe të koordinoj se kur duhet të ndërmerret detyra, si dhe për të marrë burimet e tjera siç kërkohet. 4.2 Shumica e funksioneve taktike por jo të gjitha do të lirohen nga vendi i incidentit. Disa agjenci, veçanërisht autoritetet lokale, do të preferojnë të operojnë prej zyrave të tyre administrative dhe normalisht do të dërgojnë një përfaqësues që të jenë në lidhje me oficerët e incidentit. Duhet të kemi parasysh se në planifikim mund të ketë një numër të rasteve individuale të cilat kërkojnë një Komandant Taktik ( Argjend). 4.3 Kur më shumë se një agjenci punon në nivelin taktik duhet të ketë konsultime në mes të oficerëve të incidentit të agjencive të ndryshme Komandantët Taktik (Argjend) nuk duhet të përfshihen me aktivitete në vendin e ngjarjes i cili është lëshuar nga Komandantët Operativ (Bronz), por koncentrohuni në përgjithësi në vendin e ngjarjes në koordinim dhe menaxhment. Në mënyrë që të ndikoj në koordinim, duhet të mbahen mbledhje të rregullat të përbashkëta ndërmjet agjencive duke marrë pjesë secili komandantë taktik. Krijimi i shërbimit të brendshëm komunikues do të mbështes drejtimin e incidentit në vendin e ngjarjes. Policia do të mbaj të regjistruara me shkrim diskutimet që janë mbajtur në mbledhje. 4.4 Kalimi i pikës së kontrollit zakonisht do të zëvendësohet me Postin e Kontrollit të Incidentit (Kontrolle e Argjend) nga Oficeri Policor i incidentit (Argjend) i cili do të drejtoj operacionet policore taktike dhe koordinoj shërbimet emergjente që janë përgjegjëse në vendin e ngjarjes. Kjo strukturë do të jetë përgjegjësi e Koordinatorit të Incidentit, nën komandë të Oficerit të Incidentit (Argjend). Kur është i përshirë me shumë se një shërbim është me rëndësi se pikat e tyre të kontrollit janë të bashkë-vendosura, lokacion i cili duhet të përcaktohet në konsultim me shërbimet tjera, veçanërisht me Shërbim të Zjarrfikësve të cilët mund të kenë vlerësim më të mirë lidhur me çështjet e sigurisë. Gjithmonë është e këshillueshme të identifikohen alternativat në të cilat ky kontroll mund të ri-organizohet që të do ta bëjë të mundshëm veprimin në rast të ndryshimit të rrethanave. 4.5 Nëse bëhet e qartë se nevojiten burimet dhe ekspertiza më tej nivelit të komandantit taktik , apo duhet të koordinohet lidhur me më shumë se një incident/vend të ngjarjes (ku është themeluar komanda taktike) mund të jetë e nevojshme që të zbatohet një shkallë e menaxhimit strategjik.

12

Ky me siguri do të jetë rast i nivelit të 3” Emergjencë katastrofe” 5.

Strategjik (Artë)

5.1 Qëllimi i komandës së përgjithshme Strategjike është të ndërmerr përgjegjësi të përgjithshme për menaxhimin e incidentit dhe krijimin e kornizës së rregullores:    

5.2

në të cilën Komandantët Taktik do të punojnë ti jepet përkrahje Komandantit Taktik duke i siguruar burime të merret parasysh dhënia e prioritetit të kërkesave prej Komandantit Taktik. për të caktuar planet për kthim në normalitet atëherë kur incidenti është sjell dhe është në kontroll.

Grupi Strategjik Koordinues

5.2.1. Kërkesat për menaxhim strategjik duhet të jenë konfidenciale për agjenci të veçanta. Sidoqoftë, incidentet të caktuara kërkojnë reagimin e agjencive të ndryshme në nivelin strategjik në mënyrë që të ketë ndikim në zgjedhje. Në incidente të tilla Grupi Strategjik Koordinues (GSK) duhet të formohet. Rekomandohet se ky grup duhet të jetë në nivelin komandues i cili ka përgjegjësi të vazhdueshme për të siguruar që plani i përgjegjësisë është zbatuar. 5.2.2. Në përputhje me procedurat e arritura në mes të shërbimeve emergjente në nivelin kombëtar, normalisht duhet të jetë përgjegjësi e policisë të themelojë dhe kryesojë Grupin Strategjik Koordinues (GSK). Grupi do të përbëhet nga anëtarët e emëruar që janë përfshirë nga secila agjenci. Secili anëtar i GSK duhet të jetë në gjendje të marrë vendime ekzekutive nga burimet që posedon brenda agjencive të tyre dhe të kenë autoritet për të kërkuar ndihmën e agjencive tjera që t’i përkrahin në rolin e tyre. 5.2.3. Përfaqësuesi i Policisë në këtë Grup mund të përfshijë oficerin e Incidentit (Argjend) nëse është e nevojshme, Zyrtarin e Lartë të Hetimeve (ku vendi shënohet si një vendngjarje e mundshme krimit) dhe të tjerët me njohuri relevante të specializuar, p.sh. terrorizëm, armët e zjarrit, negociatorët, nukleare etj. Përbërja aktuale gjithmonë do të varet nga natyra e incidentit. 5.2.4. Vendimet taktike nuk janë përgjegjësi e këtij grupi. Ata duhet të jenë të mbështetura nga një numër i stafit nga agjencitë e ndryshme që janë të përfshira. Me zhvillimin e incidentit duhet të ketë vlerësime të rregullta rreth nevojave dhe qëllimeve të grupit. Rëndom është përgjegjësi e policisë që të në fazën fillestare të një incidenti të koordinojë rolin strategjik të agjencive të përfshira. Megjithatë, është e pranueshme që për shkak të natyrës së disa incidenteve të mëdha këtë rol mund ta ketë apo mund t’i kalohet në ndonjë fazë të caktuar të incidentit një agjencie tjetër, p.sh. në rast të ndonjë katastrofe natyrore ai rol mund t’i kalohet autoriteteve lokale për të menaxhuar gjatë fazës së rimëkëmbjes (rindërtimit). Sido që të jetë, gjatë gjithë kohës personeli dhe burimet e secilës organizatë statusore do të qëndrojnë nën komandën e udhëheqësve të tyre, sa i përket rolit të tyre si specialistë në detyrat përkatëse. 5.2.5. Për lirimin/lëshimin e rolit koordinues, duhet të merren parasysh karakteristikat e incidentit të caktuar, së bashku me ekspertizën e secilës prej agjencive dhe detyrave të tyre në bazë të statutit. Mund të paraqitet e nevojshme që kontrolli mbi disa funksione specifike t’i caktohet një ose më tepër agjencive. Në rrethana ekstreme, p.sh. në rast të incidentit terrorist, mund të jetë e nevojshme që policia të merr veprime ekzekutive mbi tërë incidentin.

13

5.2.6. Komandanti strategjik policor duhet të jetë në pozitë që të kryesojë takimet e rregullta të grupit koordinues strategjik. Është parim fundamental i këtij sistemi që zyrtarët ekzekutivë të agjencive të ndryshme të konsultohen rregullisht. Ata duhet po ashtu që të konsultohen me agjencitë të cilat ofrojnë burime shtesë të cilat nevojiten në vendin e ngjarjes, dhe njëkohësisht të mbikëqyrin nga këndvështrimi strategjik. Këto çështje të organizimit të menaxhimit duhet t’i përshtaten detyrave me të cilat duhet ballafaquar dhe duhet të jenë fleksibile në atë masë që të pasqyrojnë ndryshimin e rrethanave, por është mirë që qasja ndaj këtyre çështjeve të jetë e përbashkët, duke mbajtur shënime nga secili takim dhe duke marrë nënshkrimet e të gjithë të pranishmëve. 5.2.. Grupi koordinues strategjik duhet të jetë i vetëdijshëm për rolin e tij të gjerë i cili mund të përfshijë edhe interesat shtetërore, kur merret me kërkesat për dhënien e këshillave shërbimeve dhe agjencive të caktuara dhe me kërkesat e mediave. Grupi duhet të sigurojë që strategjia për bashkëpunim me media të jetë në funksion, të caktojë një qendër për dhënien e informatave për media dhe të caktojë udhëheqësin e kësaj qendre (rëndom zyrtar policor për media). 5.2.8. Rekomandohet fuqimisht që anëtarët e grupit koordinues strategjik të mos dalin në vendin e ngjarjes. Ata duhet të qëndrojnë përkrah grupit për t’u kujdesur që të ketë një lidhje të fortë ndërmjet anëtarëve të grupit dhe që ata të kuptojnë qartë objektivat strategjike të njëritjetrit, dhe nganjëherë për mbarëvajtjen e negociatave të vështira për arritjen e rezultateve të caktuara. Nëse ndonjëri nga ta mungon për ndonjë arsye, ata duhet të caktojnë zëvendësuesin nga agjencia e tyre me autoritet të plotë për të kryer funksionin strategjik. Në incidentet që zgjasin shumë, do të ketë nevojë që disa nga personeli t’ia kalojnë detyrën kolegut tjetër. Preferohet që agjencitë t’i aranzhojnë mirë këto kalime të detyrave në mënyrë që të ruhet niveli i ekspertizës kur anëtarët e ri të kyçen në rrjedhën e ngjarjeve. 5.2.9. Grupi koordinues strategjik duhet të vendoset në një vend të përshtatshëm të planifikuar më herët, rëndom larg nga zhurma dhe hutia që mund të shkaktojnë skenat e incidentit. Në disa vende ekzistojnë lokale të ndërtuara pikërisht për këtë qëllim, si p.sh. qendra emergjente lokale në rast të incidenteve nukleare, ndërkaq që për rastet e tjera ato duhet të parashihen në planet emergjente. Për shkak të rolit të policisë që të kryesojë me grupin në fazat e para të incidentit mund të konsiderohet si e përshtatshme që për këtë qëllim të shfrytëzohet qendra policore e kontrollit.

Plani mësimor (Seanca): 5

14

Kohëzgjatja e mësimit: Një (1) orë e tridhjetë (30) minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor – Material për ushtrime Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Ushtrim grupor Hyrje në tri rastet kryesore për studim të cilat do të përdoren në vazhdimësi gjatë programit të trajnimit 1. Termocentrali Kosova ’A’ në Obiliq 2. Mjeti shpërthyes i improvizuar – Aeroporti Ndërkombëtar i Prishtinës 3. Tërmeti – Lugina e Preshevës Qëllimi i mësimit: Që të caktohen rolet përkatëse të komandantëve të bronztë, të argjendtë dhe të artë, sipas rasteve të dhëna për studim.

☛ Synimi i mësimit #1: Që pjesëmarrësit të kuptojnë se cilat duhet të jenë prorotetet strategjike të komandantit të artë në fazën e parë të incidentit kritik dhe se se duhet t’i komunikohen komandantit të argjendtë.

☛ Synimi i mësimit #2: Që pjesëmarrësit të kuptojnë se cila do të duhej të ishte taktika e komandantit të argjendtë në fazën e parë të incidentit kritik dhe si duhet t’i jepen këto taktika komandantëve të bronztë për implementim.

15

☛ Synimi i mësimit #3: Që pjesëmarrësit të kuptojnë se si duhet komandantët e bronztë t’i zbatojnë taktikat e komandantëve të argjendtë në mënyrë që të minimizojnë humbjet e jetëve të njerëzve, të viktimave në përgjithësi dhe dëmet në pronë.

☛ Synimi i mësimit #4: Që pjesëmrrësit të sigurojnë se zinxhiri komandues nga ‘lartë poshtë’, dhe nga ‘poshtë lartë’ është i informuar dhe funksionon në mënyrë efikase.

☛ Synimi i mësimit #5: Që pjesëmarrësit të kuptojnë se duhet të angazhohen këshilltarë specialistë apo me ekspertizë për të këshilluar grupin koordinues strategjik në hapat e mëtutjeshëm.

Përmbledhje Detyrë grupore Diskutoni në grupin tuaj rastin e caktuar për studim dhe përcaktoni rolet përkatëse të komandantëve operacionalë (të bronztë), taktik (të argjendtë) dhe atyre strategjikë (të artë). Duke pasur parasysh se kjo mund të jetë një ngjarje me përkeqësim të shkallëzuar (përkeqësim i situatës me kalimin e kohës), çfarë veprimesh fillestare do të rekomandonte grupi juaj në rolin e ‘këshilltarit të artë’.

Rast për studim 1 (Faza e 1-rë: Intervenimi (reagimi)) Nga termocentrali ‘Kosova A’ në Obiliq sapo kanë lajmëruar komandantin e stacionit lokal të policisë se ka ndodhur një incident i cili mund të shkaktojë kontaminim me përmasa të mëdha të ujit të pijshëm në qytet.

Rast për studim 2 (Faza e 1-rë: Intervenimi (reagimi)) Udhëheqësi (mbikëqyrësi) i ‘kontrollit të trafikut ajror’ në Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës sapo ka lajmëruar komandantin e stacionit lokal të policisë për një kërcënim me bombë që është në terminalin qendror. Dy vetura të dyshuara janë identifikuar në zonën e zbritjes së pasagjerëve. Me t’u afruar, është vërejtur se në ato vetura janë

16

gjendur disa kontejnerë të mbushur me karburant.

Rast për studim 3 (Faza e 1-rë: Intervenimi (reagimi)) Është raportuar për një tërmet të fuqishëm (7.4 ballë) në luginën e Preshevës me epiqendër në Vranje. Thuhet të jenë shkaktuar dëme të konsiderueshme në Kosovën lindore, në Novo Bërdë dhe në Kamenicë edhe pse raportet janë të pjesshme dhe niveli i kësaj fatkeqësie natyrore është vështirë të përcaktohet akoma.

Për detajet e plota të skenarit referojuni doracakut kryesor (faqe 20 dhe 21)

Plani mësimor (Seanca): 6 Kohëzgjatja e mësimit: Tridhjetë (30) minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje: Që të theksohet rëndësia e bashkëpunimit dhe e partneritetit bashkëpunues gjatë ballafaqimit me incidentet kritike, pa të cilin intervenimi adekuat do të ishte pothuajse i kufizuar. Qëllimi i mësimit: Që pjesëmarrësit të identifikojnë vargun e autoriteteve dhe shërbimeve të cilat mund të ndihmpjnë brenda grupit mbështetës strategjik të artë.

17

☛ Synimi i mësimit #1: Që përmes një diskutimi të udhëhequr të identifikojnë se cilat autoritete dhe shërbime mund të ofrojnë ndihmë në intervenimin e gjithëmbarshëm ndaj një incidenti kritik. ☛ Synimi i mësimit #2: Të pranojnë ekzistimin e nevojës për minimizimin e rivalitetit ndërmjet agjencive të ndryshme profesionale dhe si të tejkalohet kjo.

☛ Synimi i mësimit #3: Që pjesëmarrësit të kuptojnë se sa i përket grupit mbështetës të artë, nuk është me rëndësi numri i anëtarëve brenda grupit por funksionet adekuate të anëtarëve për dhënien e kontributit të tyre në menaxhimin e incidentit kritik.

Përmbledhje Do të ishte e vështirë që të mbitheksohej rëndësia e bashkëpunimit dhe partneritetit efektiv kur kemi të bëjmë me operacionet emergjente. Roli i policisë, pavarësisht se sa i rëndësishëm është, mund të jetë shumë i kufizuar pa mbështetjen e shërbimit mjekësor dhe atij të zjarrëfikësve. Poashtu, autoritetet lokale mund të ofrojnë përkrahje shtesë shumë të rëndësishme duke ofruar shërbime për t’iu ndihmuar të evakuarve apo të pastrehëve, p.sh. me anë të qendrave të pranimit, akomodim të përkohshëm, qendrat për pushim etj. Llojet e operacioneve ekstreme, të incidenteve kritike dhe atyre të rënda janë pothuaj të panumërta, kështu që planet emergjente duhet të parashohin dhe të përfshijnë numër të madh të autoriteteve dhe shërbimeve që mund të ndihmojnë, duke punuar brenda ‘grupit mbështetës të artë’ (GMA).



Forcat e armatosura ;



Kontrolli i komunikacionit ajror;



Shërbimet publike të shëndetësisë;



Transporti (autoritetet e transportit rrugor dhe atij hekurudhor);

18



Shërbimet publike (ujësjellësi, të rrymës elektrike, furnizimit me gaz etj.)

Siç është përmendur në seancën e 4-të, në Britani të Madhe dhe në disa pjesë të Evropës ‘grupi mbështetës i artë’ kryesohet nga një epror policor. Ata kanë autorizim të vendosin se a bëhet fjalë për operacion emergjent dhe të formojnë procedurat rreth komandës, kontrollit dhe koordinimit për të menaxhuar një ngjarje të tillë apo incident. Theks i konsiderueshëm është vënë mbi planet emergjente dhe ushtrimet e vogla me simulim për të testuar zinxhirin e komunikimit, bashkëpunimin dhe partneritetin. Autoriteti i drejtpërdrejtë nuk ushtrohet mbi partnerët individual; për këtë do të nevojitej intervenim të drejtpërdrejt nga qeveria. Pra, është më e rruges që grupi mbështetës i artë të përpiqet që të punojë në harmoni dhe që në mënyrë të përbashkët të gjejnë mjetet dhe burimet për të minimizuar rrezikun dhe humbjet. ‘Menaxhimi nga ana e ‘këshillit’ ka rreziqet dhe mangësitë e veta. Mund të ketë rivalitet, xhelozi dhe mbizotërim të personaliteteve/egos (reputacionet). Për këtë, kryesuesi duhet të ketë qëllim të qartë strategjik, të ketë qëndrim të prerë dhe korrekt; të ketë përvojë në diplomaci dhe të ketë shkathtësi shumë të mira të komunikimit dhe të marrëdhënieve ndër-njerëzore. Pjesëtarët e grupit duhet të jenë të hapur dhe të kenë një qëllim të qartë, ku informatat dhe inteligjenca duhet të ndahen mes tyre nëse dëshirojnë që të arrihet efekti i sinergjisë grupore. Forumi i grupit mbështetës të artë mund të fillojë me së paku tre anëtarë, dhe me zhvillimin e situatës, zgjerimin apo përkeqësimin e saj, numri i anëtarëve duhet të rishikohet dhe me gjasë të rritet. Për këtë do të nevojitet që të ketë brifingje të vazhdueshme dhe të kualitetit të lartë për të siguruar që të gjithë anëtarët e grupit të jenë në dijeni mbi ngjarjet më të fundit. Kryesuesi do të duhet të ketë besim për t’u mbështetur në ekspertizën, specializimin dhe autoritetin e anëtarëve të grupit mbështetës të artë për të siguruar që të ndërmerren veprimet për të cilat janë dakorduar – monitorimi dhe përshtatja sipas zhvillimit të incidentit. Parashihet që shumica e anëtarëve të grupit mbështetës të artë do të jenë menaxherë me përvojë (eprorë) dhe oficerë në pozita relevante vendimmarrëse. Kryesuesi duhet të pranojë dhe respektojë pozitën e pjesëmarrësve dhe të krijojë besimin dhe mbështetjen në aftësitë e tyre për të kryer punët përkatëse.

Pauër -pointi Menaxhimi i kaosit  Dy orët e para  Katër orët e ardhshme  Vendimet e grupit koordinues strategjik  Kryesuesi (epror policor) duhet të mbaj përqendrimin  Mbajtja e rregullit – ‘egot’ / ‘reputationi’

19

Madhësia e grupit koordinues strategjik – Udhëhequr nga këshilli - rreziqet  Shumica e eprorëve udhëheqës në grupin koordinues strategjik përkrahin mendimet e tyre Anëtarët e grupit koordinues strategjik – Autoritet ekzekutiv? 

Plani mësimor (Seanca): 7 Kohëzgjatja e mësimit:

1 orë: 30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor –Material për ushtrim Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Ushtrim gruporë Zhvillimi i Studijimit të Rastit-secili grup duhet ta ketë në konsideriatë zhvillimin e informatës së arritur dhe ta përcaktoj parneritetin e Grupit Mbështetës Strategjik dhe vazhdimësinë e tij: Mbaje një preazantim prej 10 minutave në lidhje me diskutimet e tyre. Qëllimi i mësimit: Njohtohu si ta strukturosh një Grup Bashkërenditës Strategjik sipas reethanave të posaçme të një skenari të incidentit kritik.

20

☛ Synimi i mësimit #1: Diskutoni në grupe dhe merruni vesh rreth ndërlikimeve të skenarit të dhënë.

☛ Synimi i mësimit #2: Përcaktoje përbërjen e partneritetit të Grupit Bashkërenditës Strategjik –dhe si ishte arritur ai përcaktim?

☛ Synimi i mësimit #3: Si një grup, mbaji 10 minuta prezantimrreth arsyetimit të gjetjweve në raport me synimin e mësimit 1 dhe 2.

Përmbledhje Ushtrim gruoporë – Zhvillimi i tri studimeve të rasteve (1) Detyra Mbajtja e e grupeve të njëjta ( jo e detyrueshme) të studimeve të rasteve nga seanca e 5 tani më do të zhvillohet dhe përqëndrimi i juaj është në kërkesat fillestare për krijimin e Grupit Mbështetës së të Artës. Kjo duhet të bazohet mbi shërbimin e aktual mbështetës dhe mekanizmave në dispozicion në Kosovë. Nga ju kërkohet ta mbani një prezantiom 10 minutash në lidhje me tubimin e Grupit Mbështetës së të Artës (GMS) në bazë të informatës që është në dispozicion. Si grup ju do të keni nevojë të: 

Identifikoni vendosjen e dhomës së kontrollit;



Keni parasysh se cilat burime të informatave dhe të të dhënave do t’ju duhet të filloni t’i përdorni apo të keni qasje në to.;



Identifikoni anëtarët e mundshëm të GMA dhe rangun e tyre, dhe



Caktoni prioritetet e menjëhershme (brenda kufijve të resurseve që keni në dispozicion).

Rasti për studim 1 (Faza 1: Intervenimi - zhvillimi) Nga termocentrali ‘Kosova A’ në Obiliq sapo kanë lajmëruar komandantin e stacionit lokal të policisë se ka ndodhur një incident i cili mund të shkaktojë kontaminim me përmasa të mëdha të

21

ujit të pijshëm në qytet. Ai dyshon se vjedhja e filtruesve nga njësit e ftohësve dhe kullimit ka mundësuar se përdorimi i ujit të pijshëm të jetë ‘margjinalisht të komprementohet’ me kadmiumin dhe mercurin e mundshëm-dhe ai ka deklaruar se ai nuk beson se niveli i toksitetit do të shkaktoj jo më shumë se pështirosje (nauze). Komandanti i stacionit lokal e ka bërë kordonimin e kompleksit kemikal; ndalimin e hyrjes për vizitorët dhe nuk e lejon personelin të dal nga vendnjarja. Ai ka kërkuar njësi shtesë dhe mbështetje nga ushtria; ai deklaroi se disponimi i forcës punuese-për momentin është i kufizuar me qëndrim në zyret dhe vendet e punës së tyre, është shqetësues dhe i paqëndrueshëm. Brenda 3 orëve të fundit, Spital Univerzitar i Prishtinë ka rapotuar për 94 raste të ‘helmimit me ushqim’- ku simptomat janë me shtrëngime në stomak dhe me vjellje dhe marramendje. Ata kanë hapur edhe një Njësi për personat e prekur nga rasti dhe kanë kaluar në nivelin e 2 të reagimit (ndërhyrjet e zakonshme kirurgjike janë shtyer për më vonë dhe të gjitha pavijonet e lëshimit të pacientëve janë mbyllur). Profesor Kurkes nga Njësia e Toksokologjisë ka dhënë informacionin në vazhdim: “Testet preliminare të gjakut dhe urinë së marrur prej 53 pacientëve të pranuar pohojnë pasojën e gëlltitjes toksike- me gjasa nga ushqimi dhe uji. Të gjithë pacientët janë nga Veriu i qyteti të Prishtinës dhe po shfaqin shenja të helmimit; gjurmët e nivelit të pranisë së merkurit në sistemin e tyre paraqitet mjaft i lartë dhe zakonisht kjo sasi e merkurit paraqitet përmes burimeve të ushqimit siç është mishi i peshkut dhe ujit. Metalet e rënda, siç është zinku, hekuri dhe bakri janë substanca natyrisht që gjinden në sipërfaqrn e koresë së Tokës. Disa prej tyre janë të nevojshme për funksionimin e trupit të njeriut, kurse të tjerët siç është merkuri, arseni dhe kadmiumi mund të jenë të dëmshëm. Të gjitha elementet mund të jenë toksike nëse niveli i paraqitjes së tyre është i lartë”.

Rasti për studim 2 (Faza 1: Intervenimi) Kanë kaluar afër 90 minuta që nga raportimi i parë mbi incidentin. Kordoni (shiriti mbrojtës) është vendosur dhe terminali është duke u evakuuar nga policia dhe stafi i aeroportit në përputhje me protokollet standarde të Autoritetit Shtetëror të Aviacionit. Një njësi e ushtrisë për çaktivizimin/shkatërrimin e bombave ka arritur në vendin e ngjarjes. Drejtori i aeroportit është duke kërkuar udhëzimet nga GMA i juaj dhe ka nevojë ta dijë se a duhet ta mbyllë aeroportin dhe të aranzhojë ndërrimin e vendit të aterimit për fluturimet që do të duhej të arrinin. Vetura e dytë e dyshuar tashmë është identifikuar si HONDA SV e zezë, që është raportuar të jetë vjedhur në qendër të Prishtinës dy ditë më parë. Asgjë nuk mund të shihet nga jashtë, por duket të jetë i ngarkuar rëndë dhe pjesa e pasme e veturës është relativisht ulët. Të dy veturat janë të parkuara në distance brenda 200 metrash me njëra tjetrën dhe janë të

22

vendosura në të dy anët e ‘hyrjes në terminalin kryesor ndërkombëtar’. Komandanti i stacionit lokal policor ka kërkuar forca shtesë policore dhe ndihmë nga shërbimet emergjente. Ai është i bindur se në të dy veturat ndodhen ‘mjete të improvizuara shpërthyese’ dhe beson se nëse këto mjete nuk çaktivizohen, mund të shkaktohet dëm i madh në tërë zonën përreth. Ai kërkon udhëzime të qarta rreth evakuimit, vendet e pranimit, kufijtë e kordoneve dhe nëse do të duhej të caktonte një pikë takimi brenda terminalit kryesor. Udhëheqësi ka ofruar hapësirën në zyrat e policisë. Statusi aktual i ‘nivelit të gatishmërisë’ është ‘i verdhë’ dhe kjo tregon se ka mundësi të madhe që të ndodh ndonjë aktivitet terrorist ku shënjestra mund të jenë ndërtesat e qeverisë, linjat e transportit, dhe ngastrat publike. Nuk ka ndonjë informatë të drejtpërdrejtë në lidhje me ndonjë qelulë aktive terroriste që operon në Kosovë për momentin.

Rasti për studim 3 (Faza 1: Intervenimi) Informatat mbesin të pjesshme dhe jo të besueshme edhe pse komandanti i stacionit lokal policor ka vendosur një lidhje telefonike mobile me ‘dhomën tuaj të kontrollit’.

Nuk është

raportuar për tërmete të tjera. Ka pasur dëme të konsiderueshme në infrastrukturën rrugore në lindje të Kosovës. Komandanti i stacionit policor në Ferizaj ka spekuluar se numri i viktimave do të arrijë mbi 300, me përafërsisht 40% të vdekur nga ai numër, edhe pse kjo është e vështirë të parashikohet. Ai kërkon udhëzime dhe resurse shtesë, duke përfshirë edhe ndihmë nga ajri për të larguar viktimat. Radioja lokale ka raportuar për tërmetin duke thënë se numri i viktimave mund të ketë arritur në 1000 sish. Raportet e para nga Drejtori i Transportit Hekurudhor në Kaçanik pohon se ka dëme sipërfaqësore në linjat e hekurudhës dhe se ndalesa për qarkullim do të zgjatë për së paku 3 ditët e ardhshme. Një përfaqësues i lartë i qeverisë ka kërkuar takim informues në lidhje me rastin emergjent dhe detaje në lidhje me veprimet e ndërmarra nga ana e policisë. Raportet e mëhershme të shembjes së shkollës paraqiten të jenë të pagjetshme, ndonëse Novo Bërda ka vuajtur shumë nga shkatërrimet strukturale. Kryetari i komunës ju ka kontaktuar juve dhe ka kërkuar mbështetje shtesë pasi frikohet se plaçkitja mund të ndodh në raport me ngjarjen e ndodhur. Ai pohoi se ekziston një numër i të lënduarve dhe sigurimi i shërbimeve shëndetësore janë të pamjaftueshme. ‘Reuters-i ka konfirmuar për goditjen e tërmetit në luginën e Preshevës. Epiqendra ka qenë 11 milje (17.6 km) në perëndim të Vranjes, dhe ka shënuar 7.4 ballë të Richter-it’.

23

Plani mësimor (Seanca): 8 Kohëzgjatja e mësimit:

1 orë: 30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor – Materiali me detyra për ushtrime Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Formimi i partneriteteve është thelbësore në menaxhimin e incidenteve kritike, madhore dhe ndodhive kritike. Bashkëpunimi në mes të policisë, shërbimeve emergjente dhe autoriteteve mund rrënjësisht t’i përmirësoj etapat e operacionit të ‘intervenimit’, ‘shpëtimit’, dhe ‘regjenerimit’ Qëllimi i mësimit: Ta vlerësosh çasjen e bashkëpunimit në mes të shërbimeve emergjente dhe shërbimeve tjera relevante në menaxhimin e përgjithshëm të një incidenti kritik.

24

☛ Synimi i mësimit #1: Vlerësoje vlerën e 9 komponentave për arritjen e bashkëpunimit të vlefshëm.

☛ Synimi i mësimit #2: Ta kuptosh se kur nuk është e përshtatshme ta krijosh partneritetin për bashkëpunim.

☛ Synimi i mësimit #3: Aplikoni 9 komponentat për arritjen e partneritetit bashkëpunues të suksesshëm në raport me aranzhimet e akktuale; të idendifikuarit e fushave për zhvillim.

Përmbledhje Bashkëpunimi nuk është lehtë gjithmonë për ta arritur.Meqenëse, komponentat dhe koncepteve e bashkëpunimit të suksesshëm mund të paraqiten si themelore, zbatimi i këtyre koncepteve shpesh është sfidues. Është e mundshme që të identifikohen 9 komponenta të një bashkëpunimi të suksesshëm: P-Pointi 1. 1.)

Palët bashkë-pjesëmarrëse me të drejtën e interesit të dhënë rreth rezultateve

2. Besimi përkrah dhe në mes të partnerëve 3.

Vizioni dhe qëllimet e përbashkëta

4. Ekspertiza në mes të partnerëve në zgjidhjen e problemeve të komunitetit 5.

Strategjitë e punës në ekip

6.

Komunikim i hapur

25

7. Partnerë të motivuar 8. Mjete të mjaftueshme për ta implementuar dhe mbështetur përpjekjen bashkëpunuese 9. Plani i qartë i veprimit, i drejtimit dhe lidershipit Gjersa bashkëpunimi zhvillohet dhe forcohet, partnerët duhet të rishikojnë vazhdimisht çdo komponentë për të vlerësuar gjendjen e bashkëpunimit dhe të përcaktojnë se çfarë veprimesh të mëtutjeshme nevojiten për ta avancuar atë më tutje. Jo të gjitha marrëdhëniet në praktikën e zbatimit të ligjit duhet të jenë në korniza të bashkëpunimit, e as që duhet bërë përpjekje për të arritur atë. Marrëdhëniet përcjellin vazhdimësinë, dhe marrëdhëniet e mirëfillta të punës mund të ndryshojnë varësisht nga detyrat me të cilat përballemi. Megjithatë, kur organet e zbatimit të ligjit formojnë ‘grupin mbështetës të artë’ si reagim ndaj një incidenti kritik, partneriteti edhe bashkëpunimi i mirëfilltë kanë rëndësi kyçe.

Ushtrim grupor - Detyrë Në grup diskutoni se cilat dispozuta ekzistojnë aktualisht për të punën në partneritet. Konsideroni dhe raportin përsëri në formën e një prezantimi prej 10 minutave për çështjet në vijim:



Identifikoni mekanizmat dhe proceset ekzistuese që do të mundësonin bashkimin e ‘grupit mbështetës të artë’.



Çfarë marrëveshjesh mund të jenë të nevojshme për të mundësuar punën e përbashkët dhe operacionet përmes bashkëpunimit?



Identifikoni ‘problemet’ ose ‘çështjet’ e mundshme dhe diskutoni në lidhje me atë se si këto mund të tejkalohen.



A është e domosdoshme që në rast të një incidenti kritik të dilet me një memorandum mirëkuptimi/bashkëpunimi ndërmjet partnerëve përkatës?

Plani i mësimit (Seanca): 9 Kohëzgjatje e mësimit:

1 orë: 30 Minuta

26

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor - Ushtrimet Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje:

Ushtrim grupor Të konsiderosh nëntë komponentat në Seancën 8 për një reagim efektiv ndaj një incidenti kritik të Grupit Mbështetës të së Artës (GMA) Përdorimi i informatës që gjindet në Seancën 8 për identifikimin e disa sfidave, çështjeve dhe problemeve që mund të ballafaqohet formula e GMA. Qëllimi i mësimit: Për të qenë në gjendje për identifikimin e Grupeve Mbështetëse të së Artës, të varur nga lloji i incidentit kritik.

☛ Synimi i mësimit #1: Për t’i aplikuar 9 komponentat në arritjen e bashkëpunimit të suksesshëm partnerirteve nga një grup me skenar të përcaktuar (jo programi i rastit për studijim) të marrjes në konsideratë të minimumit rregulloi kriteret e dhëna në materialin për ushtrime.

☛ Synimi i mësimit #2: Në raport me Synimin e mësimit 1 jep një prezantim prej 10 minutave të dikutimit për grup.

Përmbledhje Në Evropë shpesh bëhen ‘ushtrime praktike’ për të testuar forcën e lidhjes, fuqinë dhe bashkëpunimin ndërmjet partnerëve në grupet mbështetëse të arta potenciale. Mund të bëhen ushtrime me simulim si dhe të testohen planet emergjente për një numër të madh të skenarëve të mundshëm, si p.sh. katastrofat natyrore, aksidentet

27

në transport, etj. me qëllim të identifikimit dhe zgjidhjes së problemeve të mundshme që mund të shfaqen në punën e përbashkët. Mund të jetë e qëlluar që të shqyrtohet se a do do të ishin ushtrimet rreth partneritetit brenda kornizave ekzistuese të praktikës policore dhe të sigurisë në Kosovë të përshtatshme. Sa i përket ushtrimit, ju duhet të zhvilloni një të atillë i cili do të shërbente si ‘test’ për partneritetin dhe bashkëpunimi brenda kontekstit të menaxhimit të incidenteve kritike. Në lidhje me këtë, ju duhet të keni parasysh nëntë komponentët e bashkëpunimit të suksesshëm dhe të theksoni se si do të duhej të shtroheshin këto: 1.) Palët e interesit të cilat drejtpërdrejt janë të interesuara në rezultatet që do të arrihen; 2.)

Besimi në mesin e partnerëve dhe ndërmjet tyre;

3.)

Vizioni dhe qëllimet e përbashkëta

4.)

Ekspertiza në mesin e partnerëve për zgjidhen e problemeve të komunitetit

5.)

Strategjitë ekipore

6.)

Komunikimi i hapur

7.) Partnerët e motivuar 8.) Mjete të mjaftueshme për zbatimin dhe ruajtjen e përpjekjeve të përbashkëta 9.)

Plani i qartë i veprimit, udhëzimet dhe udhëheqja.

Ushtrim grupor Përgatitni një ‘brifing’ 10 minutash si ushtrim rreth partneritetit i cili përfshin së paku gjashtë anëtarë të ‘grupit mbështetës të artë’ dhe i cili adreson nëntë komponentët e cekura më lartë. Prezantimi do të duhej të përfshinte:  Objektet dhe burimet e nevojshme  Skenarin e duhur (në rastin më të mirë ‘ngjarja me përkeqësim të shkallëzuar’)  Kornizat e komunikimit (duke përfshirë brifingun dhe informatën kthyese - debrifingun)  Rrjeti i inteligjencës  Faktorët e rrezikut dhe gjasave (duke përfshirë vlerësimin e rrezikut)  Monitorimi dhe identifikimi i faktorëve të ‘suksesit’ Mos përdorni skenarët e rasteve për studim për këtë ushtrim. Mendoni për një lloj tjetër të

28

incidentit kritik, p.sh. për ndonjë aksident treni, shembja e ndonjë ndërtese etj. Nëse ekziston ndonjë plan emergjent, mekanizëm apo kornizë, atëherë përfshini edhe ato. Përqendrohuni në adresimin, arritjen apo mundësimin e nëntë komponentëve – është e mundur që kjo do të përdoret në punë praktike në të ardhmen.

Plani mësimit (Seanca): 10 Kohëzgjatja e mësimit:

1 orë: 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesort – Material me ushtrime Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje:

Ushtrim grupor Duke iu referuar në mënyrë specifike tri rasteve për studim, ushtrojeni si të reagoni si Këshilltar i Komandës së Artë, përcaktimi i përbërjes së Grupit Mbështetës të së Artës në raport me 3 rastet për studijim: Rasti për studim 1: Termocentrali ‘Kosova A’ në Obiliq – kontaminimi Rasti për studim 2: Aeroporti Ndërkombëtar i Prishtinës – vendosja e mjetit shpërthyes Rasti për studim 3: Tërmeti – Novo Bërdë dhe Kamenicë Qëllimi i mësimit: Të jesh në gjendje të mbash një brifing si Këshilltar i Komandës së Artë.

29

☛ Synimi i mësimit #1: Punoni në grup dhe mbaje një brifing prej 10 minutave si Këshilltar i Komandës së Artë.

Përmbledhje Përgatitni një ‘brifing’ 20 minutash si ushtrim rreth partneritetit i cili përfshinë së paku gjashtë anëtarë të Grupit Mbështetës të së Artës’ dhe i cili adreson ‘nëntë komponentët’ e cekura më lartë. Prezantimi do të duhej të përfshinte:  Objektet dhe burimet e nevojshme  Skenarin e duhur (në rastin më të mirë ‘Ngjarja me përkeqësim të shkallëzuar’)  Kornizat e komunikimit (duke përfshirë brifingun dhe informatën kthyese - debrifingun)  Rrjeti i inteligjencës  Faktorët e rrezikut dhe gjasave (duke përfshirë vlerësimin e rrezikut)  Monitorimi dhe identifikimi i faktorëve të ‘suksesit’ Mos përdorni skenarët e rasteve për studim për këtë ushtrim. Mendoni për një lloj tjetër të incidentit kritik, p.sh. për ndonjë aksident treni, shembja e ndonjë ndërtese etj. Nëse ekziston ndonjë plan emergjent, mekanizëm apo kornizë, atëherë përfshini edhe ato. Përqendrohuni në adresimin, arritjen apo mundësimin e nëntë komponentëve – është e mundur që kjo do të përdoret në punë praktike në të ardhmen.

Plani i mësimit (Seanca): 11 Kohëzgjatja e mësimit:

1 orë: 30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi

30

Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit Hyrje: Ndërsa, secili incident kritik është unik, reagimi i policisë dhe shërbimeve tjera emergjente mund të ndahet në faza për ta lehtësuar të kuptuarit e prioriteteve të ndryshme përmes kozëzgjatjes së operacionit apo incidentit- kjo seancë i gjurmon ato faza. Qëllimi i mësimit: Të shpjeguarit e funksionimit të Procesit të përgjitshëm dhe modelin e Fazave dhe përfshirjen e komponentave.

☛ Synimi i mësimit #1: Përcaktimi i dy llojeve të incidenteve kritike.

☛ Synimi i mësimit #2: Shpjego për Procesin dhe modelin e fazave përkrah aplikimit të tij.

☛ Synimi i mësimit #3: Mëso për kriteret vendimtare që duhet të konsiderohen në fazën e Intervenimit, përkatësisht Reagimit.

☛ Synimi i mësimit #4: Vlerëso se çka duhet të konsiderohet në fazën e Rimëkëmbjes në aspektin e Relaksimit, Përmirësimit të situatës dhe Regjenerimit.

31

Përmbledhje Në thelb, ekzistojnë dy lloje të incidentit kritik.

P-Pointat  Incidenti me ndikim të papritur Incidentet me ndikim të papritura ndodhin me një paralajmërim minimal. Ndikimi i këtyre incidenteve për policinë është i menjëhershëm dhe ngritet menjëherë. Shembuj të këtij lloji të incidenteve përfshijnë sulmet terroriste, aksidentet ajrore dhe aksidentet ne hekurudha.  Incidentet me përkeqësim të shkallëzuar Incidentet me përkeqësim të shkallëzuar zhvillohen nga ‘gjendja e qetë’ ose ‘gjendja e zakonshme’ për t’u shndërruar në incidente kritike me kalimin e kohës, dhe kjo mund të ndodhë brenda disa orëve, ditëve apo javëve. Shembuj të këtij lloji të incidenteve mund të jenë incidentet e rënda klimatike ose sëmundjet epidemike.

Ecuria e intervenimit në incidentet kritike Ndonëse çdo incident kritik është i veçantë, intervenimi nga ana e policisë dhe shërbimeve të tjera emergjente mund të ndahet në faza, në mënyrë që të kuptojmë më mirë prioritetet e ndryshme gjatë kohëzgjatjes së operacioneve emergjente ose incidentit madhor.

P-Pointi - Procesi i reagimit Procesi i reagimit është termi i cili përdoret për reagimin e gjithmbarshëm në një incident kritik nga shërbimet emergjente. Kjo përfshin aktivitetin e vlerësimit, ndalimin e përhapjes dhe zvogëlimin e ndikimit të incidentit tek njerëzit, kafshët dhe ambienti. Veprimet e shpjeguara në secilën fazë kanë të bëjnë me të gjitha shërbimet reaguese, gjatë të gjitha fazave të reagimit. Marrë në përgjithësi, autoriteti i parë koordinues në procesin e reagimit është policia.

P-Pointi - Faza e intervenimit Faza e parë në një incident kritik fillon me pranimin e njoftimit se një incident do të ndodhë së shpejti, është duke ndodhur, apo ka ndodhur para pak kohësh. Prioritet në këtë fazë është që të vlerësohen përmasat dhe natyra e incidentit dhe përcaktimi i intervenimit adekuat. Është me rëndësi esenciale që të mblidhen sa më tepër informata që të jetë e mundur në lidhje me incidentin, të inkorporohen dhe t’iu shpërndahen personave apo organizatave relevante. Njerëzit të cilët janë të prekur në mënyrë të drejtpërdrejtë nga incidenti duhet të identifikohen. Në këtë fazë duhet të merren masa të menjëhershme për shpëtimin e jetëve, lehtësimin e vuajtjeve, duke përfshirë strehimin, evakuimin dhe/ose dekontaminimin.

32

Veprimet kyçe në këtë fazë mund të përfshijnë: 

Sistemimin e raporteve fillestare;



Dërgimin e njoftimit në adresë të një mori personave relevant;



Vënien në punë të planeve relevante vepruese emergjente;



Krijimin e hershëm të strukturës së komandës dhe kontrollit të incidentit



Identifikimin dhe dërgimin e burimeve që potencialisht mund të nevojiten në vendet përkatëse;



Identifikimin e vendeve të sigurta dhe të përshtatshme për takime të personelit;



Dhënien e udhëzimeve fillestare për ruajtjen e shëndetit dhe sigurisë të personelit reagues;



Krijimin e funksioneve mbështetëse të komandës;



Marrjen parasysh e shpalljes së mobilizimit për parandalimin e eskalimit të incidentit;



Zbatimin e planeve për menaxhimin e vazhdimësisë së punës edhe jashtë orarit nëse është e nevojshme;



Kujdesin ndaj shëndetit publik;

Ekzistojnë disa modele të cilat e ilustrojnë ecurinë e punës në kuadër të intervenimit në incidentet kritike. Modeli nga figura 1 i ndanë dy proceset (Reagimit dhe Rimëkëmbjes) në tri faza.

Figura 1: Ecuria e punës në kuadër të intervenimit në incidentet kritike,operacionet emergjente ose incidentin madhor PROCESI

FAZA

Intervenimi Reagimi

Shpëtimi Nxjerrja/tërheqja (dhe hetimi) Relaksimi

Rimëkëmbja

Përmirësimi i situatës Rigjenerimi

P-Pointi Procesi i reagimit Procesi është

i termi

reagimit i

cili

përdoret për reagimin e gjithmbarshëm në një incident kritik nga shërbimet emergjente. Kjo përfshin aktivitetin e vlerësimit, ndalimin

33

e përhapjes dhe zvogëlimin e ndikimit të incidentit tek njerëzit, kafshët dhe ambienti. Veprimet e shpjeguara në secilën fazë kanë të bëjnë me të gjitha shërbimet reaguese, gjatë të gjitha fazave të reagimit. Marrë në përgjithësi, autoriteti i parë koordinues në procesin e reagimit është policia.

P-Pointi - Faza e intervenimit Faza e parë në një incident kritik fillon me pranimin e njoftimit se një incident do të ndodhë së shpejti, është duke ndodhur, apo ka ndodhur para pak kohësh. Prioritet në këtë fazë është që të vlerësohen përmasat dhe natyra e incidentit dhe përcaktimi i intervenimit adekuat. Është me rëndësi esenciale që të mblidhen sa më tepër informata që të jetë e mundur në lidhje me incidentin, të inkorporohen dhe t’iu shpërndahen personave apo organizatave relevante. Njerëzit të cilët janë të prekur në mënyrë të drejtpërdrejtë nga incidenti duhet të identifikohen. Në këtë fazë duhet të merren masa të menjëhershme për shpëtimin e jetëve, lehtësimin e vuajtjeve, duke përfshirë strehimin, evakuimin dhe/ose dekontaminimin. Veprimet kyçe në këtë fazë mund të përfshijnë: 

Sistemimin e raporteve fillestare;



Dërgimin e njoftimit në adresë të një mori personave relevant;



Vënien në punë të planeve relevante vepruese emergjente;



Krijimin e hershëm të strukturës së komandës dhe kontrollit të incidentit



Identifikimin dhe dërgimin e burimeve që potencialisht mund të nevojiten në vendet përkatëse;



Identifikimin e vendeve të sigurta dhe të përshtatshme për takime të personelit;



Dhënien e udhëzimeve fillestare për ruajtjen e shëndetit dhe sigurisë të personelit reagues;



Krijimin e funksioneve mbështetëse të komandës;



Marrjen parasysh e shpalljes së mobilizimit për parandalimin e eskalimit të incidentit;



Zbatimin e planeve për menaxhimin e vazhdimësisë së punës edhe jashtë orarit nëse është e nevojshme;



Kujdesin ndaj shëndetit publik;

P-Pointi - Faza e shpëtimit Prioritet gjatë kësaj faze për shërbimet emergjente është që t’i shpëtojë të mbijetuarit dhe t’i sigurojnë ata që kanë nevojë për ndihmë mjekësore sa më shpejtë që të jetë e mundshme.

Kjo mund të nënkuptojë

dekontaminimin e të mbijetuarve në apo afër vendit të ngjarjes, apo në ndonjë spital. Gjatë kësaj faze, shërbimi i zjarrfikësve dhe i shpëtimit mund të mbajnë përgjegjësinë brenda kordonit të brendshëm të vendit të incidentit. Në rastet me incidente kimike, biologjike, radiologjike apo nukleare, ose ato të terrorizmit, policia do të ketë përgjegjësinë brenda kordonit të brendshëm të incidentit. Kontrollimi dhe ruajtja e kordonit të brendshëm duhet të jetë përgjegjësi e përbashkët e policisë dhe e shërbimit të zjarrfikësve dhe të shpëtimit.

Veprimet kyçe në këtë fazë mund të përfshijnë:

34



Shpëtimin e të prekurve dhe të mbijetuarve nga incidenti;



Dekontaminimin e të mbijetuarve (nëse është e nevojshme);



Implementimin e rregullave për kontrollimin e kordonit;



Triazhën (procesi i trajtimit të të lënduarve sipas prioritetit), trajtimi, stabilizimi dhe transportimi adekuat për dërgimin e të lënduarve në spitale;



Identifikimin dhe grumbullimin e të mbijetuarve në pikat e takimit;



Ngritjen e ‘qendrës për pranimin e të mbijetuarve’;



Vendosjen e qendrës për media;



Mundësimi i çasjes për agjencitë partnere në intervenim.

P-Pointi - Faza e nxjerrjes (tërheqjes se viktimave) dhe e hetimeve Kur faza e shpëtimit të ketë përfunduar, atëherë vendi i ngjarjes konsiderohet si i sigurtë, zona brenda kordonit të brendshëm kalon nën përgjegjësinë e policisë (nëse nuk ka qenë deri në atë moment) dhe përqendrimi kalon nga shërbimi i zjarrfikësve dhe të shpëtimit dhe ai i ndihmës së shpejtë tek mbledhja e provave dhe dëshmive të udhëhequra nga policia. Gjatë kësaj faze, do të bëhet nxjerrja ose tërheqja e të vdekurve, e gjësendeve të vlefshme, si dhe ajo e dëshmive. Veprimet kyçe në këtë fazë mund të përfshijnë: 

Nxjerrjen e të vdekurve (nëse ka) dhe mbetjeve trupore të njerëzve;



Vendosjen e vendeve për regjistrimin dhe kontrollimin e pronës

së viktimave (nëse është e

nevojshme); 

Mbledhjen e gjërave personale;



Marrjen e provave/dëshmive nga vendi i ngjarjes;



Hartimin e një vlerësimi mbi ndikimin që ka pasur në bashkësi;



Përgatitjet për kalimin e përgjegjësisë së koordinimit të agjencisë udhëheqëse.

P-Pointi - Procesi i rimëkëmbjes/rindërtimit Përqendrimi i procesit të rimëkëmbjes është tek rimëkëmbja dhe rikthimi i gjendjes normale në bashkësi (qoftë në mënyrë të drejtpërdrejtë apo jo të drejtpërdrejtë) pas një incidenti kritik. Procesi i rimëkëmbjes duhet të jetë pjesë integrale e procesit të intervenimit për arsye se veprimet e ndërmarra në fazat fillestare të incidentit mund të ndikojnë në procesin e rimëkëmbjes. Procesi i rimëkëmbjes, marrë në përgjithësi koordinohet nga një autoritet i caktuar lokal (sq. komunal). Duhet të ketë një kalim formal të kompetencave nga policia tek autoritetet lokale për të shënuar qartë kalimin e përgjegjësive tek autoritetet përkatëse.

P-Pointi - Synimet e përbashkëta Ekzistojnë disa synime të përbashkëta të cilat vlejnë për të gjitha shërbimet emergjente dhe organizatat tjera të cilat intervenojnë në një incident kritik. Prioriteti fillestar i policisë është që të punojë së bashku me shërbimet emergjente për të shpëtuar jetët dhe

35

për të parandaluar humbjet e mëtutjeshme të jetëve. Synimet primare për policinë dhe shërbimet tjera emergjente sa i përket incidenteve kritike janë: 

Shpëtimi dhe mbrojtja e jetëve të njerëzve;



Lehtësimi i vuajtjeve;



Pengimi i përhapjes, kufizimi i eskalimit apo përhapjes së incidentit;



Paralajmërimi publikut dhe i bizneseve, dhënia e këshillave dhe informatave;



Ruajtja e shëndetit dhe sigurisë së personelit reagues;



Ruajtja e ambientit;



Ruajtja e pronës për aq sa është e mundur;



Ruajtja apo rivendosja e aktiviteteve të nevojshme për veprim;



Mbajtja e shërbimeve të rëndomta në nivel të duhur;



Promovimi dhe mundësimi i hetimeve (p.sh. duke ruajtur vendin e incidentit dhe duke menaxhuar efektshëm shënimet);



Ndihma për rimëkëmbjen e popullatës (përfshirë ndihmat humanitare, ekonomike, infrastrukturore dhe ato me ndikim ambiental);



Vlerësimi i përpjekjeve të reagimit dhe i atyreve të rimëkëmbjes;



Identifikimi dhe ndërmarrja e veprimeve për implementimin e tërë asaj që është mësuar nga rasti i incidentit.

Plani mësimor (Mësimi): 12 Kohëzgjatja e mësimit:

1 Orë: 30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit

Hyrje: Do të ishte e vështirë për ta ekzagjeruar rëndësinë e komunikimit të mirë në

36

menaxhimin e incidenteve kritike. Marrja e vendimit efektiv dhe zgjidhja e problemit kërkon informata dhe pasazhe, ridërgimin dhe pranimin e informatës dhe inteligjencës që nevojitet të zhvillohet shpejtë dhe lehtas në tërësinë e përgjithshme, në strukturën e bashkërenditjes dhe kontrollës. Përveç kësaj, grumbullimi dhe shkëmbimi i informatave (lidhur me incidentin ose ngjarjen) nevojitet pa vonesë të vlerësohet dhe të përdoret bashkë me partnerët përkatës brenda Grupit Mbështetës të së Artës dhe me palët e tjera të rëndësishme, p.sh. qeverinë qendrore. Kjo kërkon strukturë të raportimit ose, përgjithësisht shkathtësi të brifingut.

Qëllimi i mësimit: Vlera e nevojës për një strukturë të brifingut efektiv është përkrah nevojës për shkathtësitë për mbajtjen e brifingjeve cilësore.

☛ Synimi i mësimit #1: Të qenurit në gjendje të shpjegimit të modelit të brifingut të MARCH II.

☛ Synimi i mësimit #2: Përfshije nevojën e konsiderimit të të Drejtave të Njeriut dhe Marrëdhënieve të Komunitetit në raport me modelin e brifingut të MARCH II. `

☛ Synimi i mësimit #3: Të vlerësohet kujtesa JAPAN në raport me të Drejtat e Njeriut.

☛ Synimi i mësimit #4: Të vlerësohet nevoja për çasjen në Detyrën e Kujdesit për mirëqenien e personelit përgjegjës.

37

☛ Synimi i mësimit #5: Për ta vlerësuar se debrifingu është po aq i rëndësishëm sa edhe brifingu.

Përmbledhje Europoli e bonifikon modelin në vijim për planifikimin dhe mbajtjen e brifingjeve. P-Pointat- Shkëmbimi i informatave M.A.R.C.H. I.I. Modeli i Planifikimit Operativ 

Informata



Qëllimi



Metoda



Administrata



Rreziku



Komunikimet

Të Drejtat e Njeriut/Komuniteti dhe Marrëdhëniet racore Modeli M.A.R.C.H. I.I. është shtjelluar për të siguruar një vegël efektive për të ndihmuar në planifikimin dhe mbajtjen e brifungut për operacionin policor. I merr parasysh obligimet ligjore dhe e furnizon përdoruesin me një metodë sistematike të regjistrimit sesi operacioni do të udhëhiqet. Qëllimi i këtij udhëzuesi planifikues është që t’i siguroj pikat për marrje në konsiderim, me rastin e përpilimit të urdhrave operacional të këtillë.

P-Pointi –Informata 

Me çka ka të bëjë operacioni?



Çka jemi duke bërë?



Ku do të ndodh?



Kur do të ndodh?



Kush do të jetë i përfshirë?

Konsidero në vijim:: 

Data (e operacionit)



Koha



Vendi



Kohëzgjatja

38



Të dhënat historike që mund të kenë ndikim mbi operacionin



Inteligjenca deri më tani (specifikoje datën e inteligjencës më të fundit)



Caku i informatës/fotografitë



Numri që pritet të jetë (madhësia e turmës, të dyshimtit, etj)



Rrugët për në vendngjarje



Mënyrat e transportit



Planet e vendit / hartat



Shtypi & Publiciteti



Numri dhe vendi se ku të vendoset stafi

Informata duhet të siguroj se audienca e synuar është e vetëdijshme rreth pasqyrimit së plotë, duke e pasur parasysh ndjeshmërinë e informatave të përmbajtura.

P-Pointi – Qëllimi 

Kjo duhet të përfshij dy elemente: 

Qëllimin e përgjithshëm të operacionit



Synimet specifike, të cilat do të sigurojnë se qëllimi është realizuar

Për sqarim, është më përfituese të renditen synimet sipas rendit që të mund të arrihen. Aty ku synime të caktuara lidhen jashtëzakonisht me grupet specifike të njerëzve, (p.sh., zyrtarët policorë të bëjnë hyrje të sigurt dhe të arrestojnë personat e dyshimtë) duhet të mblidhen së bashku.

Shembull i qëllimeve dhe synimeve janë: 1) Qëllimi – Ta bëj me efekt hyrjen me forcë në ndërtesë, të bëj lirimin e pengjeve, të çarmatos dhe arrestoj terroristët. 2) Synimet 

Të siguroj pikat e daljes të godinës së mbuluar



Të bëj hyrje energjike në godinat e cakut



Të zbuloj të gjithë banorët për qëllime të rimëkëmbjes ose të arrestimit



Ta kryej kontrollimin e tërësishëm të godinave.

P-Pointi- – Metoda Metoda duhet të jap hollësira për atë si e kemi për qëllim t’i arrijmë synimet tona dhe parasegjithash qëllimin e përgjithshëm. Mund të përmbaj informata të përgjithshme rreth faktorëve siç janë vendosja, por kurdoherë që të jetë e mundshme, metoda duhet të jap hollësi

39

si do të arrihet secili synim i veçantë: Disa çështje të sugjeruara për përfshirjen në ‘Metodë’: 

Struktura e Komandës



Detajet e brifingut



Metodat e Hyrjes



Mbulimi i Daljeve



Post Kontrolli i avancuar-Vendi dhe roli



Ofrimi i Ndihmës së parë



Detajet e vendosjes



Marrëveshjet për procedimin dhe transportimin e të burgosurve



Planet emergjente (niveli i papritur i armiqësisë, turmat e mëdha, etj,)



Rrugët për hyrje



Shërbimet emergjente



Trajtimi i pasurisë



Pajisjet e specialistit

Metoda duhet t’i referohet legjislacionit, kompetencave dhe autoritetit që mund të jetë relevant në arritjen e synimeve. Një analizë e detajuar e kompetencave të policisë duhet të futet në “Administratë’ ose në shtojcat shoqëruese. Listat e detajuara, hartat dhe planet duhet të futen në shtojcat dhe duhet të vendosen sipas letrës referuese.

P-Pointi – Administrata Sektori i administratës përfshinë informatat ndihmëse për operacionin, e cila nuk është esenciale për ekzekutimin aktual. Elementet e sugjeruara mund të përfshijnë: 

Legjislacionin relevant dhe rastet e deklaruara



Brifingun për zyrtarët policorë operativ, të së ‘Bronztës’ dhe të së ‘’Argjendtës”



Aranzhimet në lidhje me publikun



Pajisjet për tualet



Honorarin dhe burimet e financimit

40



Furnizimin me pije freskuese



Transportin



Dokumentet dhe deklaratat



Mbarështrimet për debrifing

P-Pointi – Rreziku 

Shëndeti dhe legjislacioni i sigurisë urdhëron se detyra e kujdesit i dedikohen punonjësve.



Kjo duhet të zgjerohet deri në përfshirjen e anëtarëve të publikut dhe ata të cilët janë caktuar me detyrë në pjesëmarrje të operacionit.



Detyra bie mbi të gjithë planifikuesit që të jenë syçelë në urdhërimet e forcave operacionale në mbulimin e vendosjes.



Identifiko rrezikun e mundshëm dhe kategorizoje operacionin ose elementet e tij brenda rrezikut të Ultë, Mesëm dhe të Lartë. Listat e formuara i drejton hapat që kërkohen për eliminimin ose reduktimin e rrezikut sa më larg,

bazuar sipas

praktikës. Rreziku duhet të merret parasysh ndaj punonjësve, publikut dhe atyre që marrin pjesë në operacion 

Është përgjegjësi e zyrtarit policor të planifikimit që ta bëj vendimin rreth vlerësimin real bazuar në informatat më të mira që i ka në dispozicion, si dhe të faktorëve të rrezikut të cilët kanë ndikim në qëllimin e tyre të përgjithshëm.



Zyrtari i lartë policor përgjegjës për operacionin duhet të vendos nëse rreziku është i atillë sa operacioni nuk duhet të vazhdoj ose të ndërpritet.



Vlerësimi i rrezikut është proces i vazhdueshëm dhe ndryshimet për rrethanat e papritura që nuk janë parashikuar nga planifikuesi duhet të merren në konsiderim nga zyrtar i lartë policor duke e shqyrtuar atë nga perspektiva e shëndetit dhe sigurisë.

P-Pointi – Komunikimi Kjo do t’u referohet marrëveshjeve të komunikimit që janë arritur për mbulimin e operacionit dhe mund të përmbajnë faktorët si në vijim: 

Shifrat e thirrjes/numrat e telefonave mobil të zyrtarëve mbikëqyrës



Marrëveshjet e posaçme



Akordimin e radio kanaleve në valët UHF dhe VHF (telekomunikimet)



Vendosjen e rrjetit nëntokësor dhe telefonave mobil



Radio pikat statike

41



Strukturën e komandës (funksionet dhe përgjegjësitë)

P-Pointi –Të drejtat e njeriut / popullata/bashkësitë dhe marrëdhëniet e racës Të drejtat e njeriut dhe sektori i rendit për marrëdhënie racore është në fuqi të gjyqit për regjistrim. Kur planifikoni ndonjë operacion, ai mund të jetë i dobishëm nëse e merrni konsiderimin e kujtesës: P-Pointi - JAPAN/AAPPD A - Arsyetimi A – Autoriteti P – Proporcionaliteti P – Përgjegjësia D – Domosdoshmëria Për t’u konsideruar: 

A mundet të arsyetohet operacioni, për shembull, në aspektin e ndikimit të tij mbi komunitetin kundrejt kostove financiare?



A ka qenë zgjedhur autoriteti për operacion, për shembull, në aspektin e miratimit nga organizata e përshtatshme?



A është veprimi në proporcion me shkallën e problemit/nivelin e kërcënimit, etj? (Shih më poshtë).



A e pasqyron mënyra operative se kush është përgjegjës dhe për cilin aspekt? A ekziston aty përcaktimi i zinxhirit komandues?



A është i nevojshëm operacioni në shoqërinë demokratike? (Shih më poshtë).



Secili veprimi, i cili mund të ketë ndikim në të drejtat e njeriut duhet të konsiderohet të jetë i izoluar. Veprimi duhet të jetë Proporcional, i Arsyeshëm dhe i Domosdoshëm. Shablloni i siguruar për regjistrimin e Auditimit të të Drejtave të Njeriut i asiston në këtë aspekt.

Parimet proporcionale Gjykata Evropiane e interpreton ‘testin e proporcionalitetit’ në katër pjesë: 1. A ekziston ndonjë nevojë shoqërore e ngutshme për ta vënë nën kufizim?

42

2. Kufizimi në fjalë, a korrespondon me atë nevojë? 3. Nëse është ashtu, a është reagim proporcional me atë nevojë? 4. Në ndonjë ngjarje, a ekziston dëshmia/inteligjenca që ne mbështetemi në të për t’i arsyetuar veprimet tona ” si të përshtatshme dhe të mjaftueshme”?

Parimet e ligjshmërisë 

A është qëllimi i përgjithshëm i ligjshëm për atë që ne dëshirojmë ta arrijmë?



A janë synimet tona të ligjshme për arritjen e atij qëllimi?



A janë plotësisht të vetëdijshëm zyrtarët dhe stafi mbështetës për legjislacionin në fjalë? A duhet ne, si zyrtarë policorë ta potencojmë, se atë që e kemi për qëllim ta bëjmë në mënyrë operative të ketë shumë mundësi të ndeshet me të drejtat e njeriut?



Duhet të jemi në gjendje të dëshmojmë se veprimet tona janë sipas ligjit (Neni 8 (2) dhe të përshkruara nga ligji (Neni 9 (2), 10 (2).



Ligjin që ne e synojmë ta përdorim si bazë për veprimin tonë duhet të identifikohet dhe të caktohet, që do të thotë të jetë në fuqi në legjislacionin tonë të brendshëm.



Ai legjislacion, duhet të jetë i kapshëm për ata të cilat janë ndikuar nga ai, dhe vetë-ligji duhet të formulohet me aq qartësi që t’ua mundësoj atyre- të ndikuar nga ai, që ta kuptojnë atë.

Parimi i domosdoshmërisë A është qëllimi dhe synimet e operacionit ‘i domosdoshme në një shoqëri demokratike’? A janë arsyet për veprimet tona ‘të përshtatshme dhe të mjaftueshme’? Gjykata Evropiane ka qasje pluraliste, të tolerancës dhe atë të mendje-gjerësisë. Arsyeshmëria mund të arrihet, nëse veprimi është në interes të sigurisë kombëtare, sigurisë së publikut, mbrojtjes së shëndetit, parandalimit të çrregullimeve morale ose të krimit dhe mbrojtjes së të drejtave të tjerëve. Procesi i mendimit, përfshirë aty edhe veprimet alternative duhet të evidentohen.

Bashkësitë dhe marrëdhëniet e racës A ka qenë marr parasysh në lidhje me respektimin e operacionit (baraspesha e përshtatshme dhe proporcionale në promovimin e barazisë racore)?

43

Cili është potenciali për operacion që shkakton ndikim të kundërt te komunitetit, dhe në veçanti në raport me komunitetet etnike? A mundet ndikimi të lehtësohet në ndonjë farë mënyre, ose a është e mundshme që komuniteti të angazhohet në diskutime para operacionit në mënyrë që të parandalohet ndonjë ndikim i këtillë? (Taktikat e policisë domosdoshmërishtë nuk është e nevojshme të vihen në pah). Mbaj mend, se një auditim i qartë i proceseve të vendim-marrjes së bashku me ndonjë konsultim është kërkesë që kërkohet të përmbushet sipas ligjit, pasi që i monitoron efektet e operacionit pasues.

P-Pointi - Mirëqenia sociale, morali dhe stresi Mirëqenia, morali dhe stresi janë të ndërlidhura në mes veti. Në përgjithësi, mbikëqyrësit janë të vetëdijshëm për lidhjen e rëndësishme midis mirëqenies dhe moralit; ndërgjegjësimi në lidhje me rritjen e stresit i cili është i lidhur me sëmundjet, së bashku me simptomat e saj mjekësore dhe psikologjike, ka çuar në një theksim të shtuar në parandalimin e stresit dhe programeve të trajnimit për menaxhimin e zyrtarëve të policisë. Zyrtarët policorë janë më së shumti nën rrezikun e stresit kur ballafaqohen me situata të panjohura. Stresi mund t’ua minoj vetëbesimin dhe performancën e tyre. Përderisa do të ekzistoj frika e natyrshme në fytyrat e paparashikuara, përvoja tregon se komunikimi i pamjaftueshëm rreth informatave, mungesa e gatishmërisë dhe trajnimit, si dhe mungesa e përvojës do të ndikoj ndjeshëm nivelet e stresit. Me rastin e ndonjë ngjarje me shkatërrime më të mëdha, të gjitha këto kushte edhe më shumë theksohen. Ndërlikimet e çështjeve të lidhura me stresin janë të dokumentuara mirë dhe Shefat e zyrtarëve policorë, në përgjithësi duhet të kenë bërë marrëveshje të përshtatshme për t’u marrë me situata individuale. Ky nen përpiqet t’i nënvizoj disa çështje që janë të njohura, për të identifikuar disa fusha për

marrjen e tyre në shqyrtim dhe për theksimin e lidhjeve të

mirëqenies, gjendjes morale dhe stresit, në kontekstin e reagimit policorë në incidentet e mëdha.

Konsideratat/Kompetenca Anëtarët tjerë të publikut, presin që policia të marrë përgjegjësinë dhe menaxhimin e situatave emergjente. Zyrtarët policorë e pranojnë këtë detyrë të besuar dhe çdo paaftësi për t’i trajtuar ashtu siç duhet situatat e vështira gjatë një krize, ndonëse të rënda, mund të sjellin ndjenjën e fajit dhe të dështimit në dy kahje, atë personale dhe profesionale. Në këtë drejtim, personeli mund të jetë gjithmonë shumë më mirë i aftësuar për t’u marrë me situata emergjente me përgatitjen dhe trajnimin e përmirësuar.

Reagimet ndaj incidentit Ata të cilët janë të përfshirë në trajtimin në një fatkeqësi të madhe mund të vuajnë nga trauma e

44

shkaktuar nga masiviteti i incidentit dhe stresi për shkak të përfshirjes me viktima, të afërmit e tyre apo të vdekurit. Këto ‘reaksione post traumatike të stresit’ mund të kenë efekte të konsiderueshme goditëse, madje edhe ndaj atyre që nuk janë të lidhur drejtpërdrejtë me skenën e fatkeqësisë ose me pasojat e saj. Intervenimi i hershëm dhe vetëdija personale për simptomat mund të jenë jashtëzakonisht efektive në kufizimin e ndikimit të mundshëm të traumave të tilla. Ai po ashtu mund ta zvogëloj rrezikun e këtyre reagimeve normale në zhvillimin e çrregullimit post traumatik të stresit, dhe të gjendjes së sëmundjes serioze mjekësore. Pikat në vijim duhet gjithmonë të merren në konsiderim nga mbikëqyrësit në të gjitha nivelet:-

Udhëzimi Një burimi i madh i stresit është i pasigurt. Njerëzit bëhen të shqetësuar dhe tensionuar kur ata nuk kanë ndonjë njohuri ose janë të pasigurt në detyrën që kërkohet të kryhet nga ata, apo kur ata të kenë qenë udhëzuar jo-mjaftueshëm gjatë prezantimit. Para se gjithash, cilësia e udhëzimeve është e rëndësishme, sikurse që paraqitet nevoja për ta freskuar personelin në lidhje me shkakun se situata zhvillohet mëtutje. Kjo duhet të jetë konsideratë parësore për mbikëqyrësit.

Trajnimi Zyrtarët policorë duhet të kenë besim se trajnimi i tyre, pajisjet dhe mjetet janë të barazëvlefshme me detyrën prej të cilëve është kërkuar të kryhet. Aty ku është e mundshme personeli i trajnuar duhet të përdoret në pozitat kyçe. Mbikëqyrësit duhet të trajnohen në funksionet që priten të ndërmerren nga ata në mënyrë që ta marrin besimin e stafit të tyre.

Simptomat e stresit Mbikëqyrësit duhet ta monitorojnë kryerjen e punës të zyrtarëve të tyre policorë dhe të jenë syçelë për simptomat e stresit tek ndonjë individ. Zyrtarët policorë që kanë sjellje ose kryerja e punës e të cilëve është në shtrembërim e sipër duhet të ndihmohen ose të tërhiqen për interesin e vet atyre dhe të kolegëve tjerë. Disa shenja të përbashkëta të stresit janë: shenja të ngazëllimit, djersitjes, ngacmueshmërisë ose të kruarjes, të jo-efikasitetit, tepër të vrullshme, humbje e vetëbesimit

ose

interesimit, ose të ndonjë kombinacionit prej këtyre faktorëve. Me rastin kur, sipas mendimeve të vartësve, edhe vetë mbikëqyrësi shfaq simptoma të stresit që e dëmtojnë performancën e tij/asaj, kjo çështje

45

duhet të sillet në vëmendjen e mbikëqyrësit tjetër.

Mirëqenia Periudhat e gjata kohore të mbylljes në dhomë ose në gjendjet tjera mund të priren në rritjen e stresit, prandaj, pushimet e rregullta duhet të sigurohen nëse është e mundshme. Ushtrimi po ashtu është i rëndësishëm në luftimin e stresit. Ushtrimet e qeta dhe ushtrimet në frymëmarrje do të ndihmojnë në reduktimin e tendosjes. Përparësi duhet t’i jepet qetësimit sipas kërkesës për reagimin e policisë, në mënyrë që rifreskimet dhe çlodhjet e përshtatshme mund të merren. Nëse është e praktikueshme, duhet të bëhen sigurime për të kaluar perioda kohe të pushimit dhe rifreskimit larg skenës së fatkeqësisë të asaj zone në të cilën polici zyrtar punon. Furnizimi i shpeshtë me pije është veçanërisht i rëndësishëm për t’iu shmangur dehidrimit që mund të dëmtoj efikasitetin dhe të nxis stresin. Këto gjëra duhet të jenë në dispozicion të punëtorëve në vendndodhje. Sigurimi i tualetit adekuat dhe me pajisje për larje duhet po ashtu të konsiderohen; si dhe njësitë transferuese të jenë në dispozicion nëse është e nevojshme. Dieta

është një faktor i

rëndësishëm në kontrollimin e stresit. Konsumimit të tepruar të stimuluesve, siç është ; kafeja, çaji dhe alkooli duhet shmangur me balancimin e lëngjeve që janë deponuara nga uji, qumështi lëngjet e frutave, të cilat pa problem duhet të jenë në dispozicion. Për shkak të ndryshimeve kimike të nxitura nga stresi, tretja ndikohet. Për shembull, erëzat tepër të larta ose ushqimet e yndyrshme; e nëse këto nuk janë për një dietë normale, janë të papërshtatshme; dhe në raste të këtilla ushqimi duhet realisht të përmbaj mish të bardhë apo mish peshku, perime të freskët apo sallatë dhe fruta.

P-Pointi - Debrifingu Debriefingu mund të marr dy format, operative dhe psikologjike, të dyja janë të vlefshme barabarësisht dhe e kanë vendin e tyre në mbështetje të post- incidentit dhe analizës së performimit. Debrifingu operativ ofron mundësinë për të : 

Identifikuar fushat për përmirësim



Grumbulluar inteligjencën;



Përcaktuar praktikën më të mirë;



Furnizuar me raporte të freskëta për gjendjen;



Dhënë lëvdata.

Debrifingu psikologjik i drejton nevojat emocionale të ndonjë zyrtari policor dhe ua mundëson

46

rastin individëve dhe grupeve për shqyrtimin e incidentit dhe për atë si i ka ndikuar ata, dhe po në të njëjtën kohë edhe pjesëmarrësit: 

Shfryje çdo emocion rreth incidentit;



Identifiko stresin në lidhje me problemet;



Mëso për teknikat për mbijetimin e stresit;



Identifiko dhe mobilizoi të dyja, grupin dhe strategjitë mbështetëse individuale;

Një debrifing i shkurtër operativ duhet, realisht të mbahet paraprakisht para brifingut psikologjik. Kjo do të jetë në përputhje me përpikërinë e shkallës së rekomanduar të kohës për më vonë, i cili duhet të mbahet në mes të 24 dhe 72 orëve pas ngjarjes. Rekomandohet se të gjithë ato pjesëmarrje në reagim ndaj fatkeqësisë ose incidentit të rëndë -fuqishëm kërkohen të marrin pjesë në debrifingun e shkurtë psikologjik, në lidhje me këtë duhet një përkrahje e qasjes pozitive ndaj stresit dhe menaxhimit të traumave. Takimet e shkurtra informale ekipore nuk duhet të dekurajohen pasi që ato shpesh sigurojnë valvula të sigurisë për lirimin e stresit. Mbikëqyrësit megjithatë nuk duhet ta konsiderojnë këtë si një alternativë ose për takimet e shkurtra operative ose për ato psikologjike. Duhet të mbahet në mendje se çështja e fushës të debrifigjeve ka mundësi të shfaqen në ndonjë procedim pasues gjyqësor ose gjatë hetimeve (civile apo penale) ku ndonjë regjistrim i bërë bazohet në prova. Ajo gjithmonë është e hapur për këshillim dhe për të argumentuar suksesshëm se deklaratat e shfaqura në publik e peshojnë shumë më mirë atë dhe janë në dobi të individëve apo shërbimeve që ndërlidhen.

Këshillimi (jo i detyrueshëm) Fatkeqësitë e kohës së fundit kanë identifikuar nevojën për këshillim. Është e rekomanduar që forcat publikojnë këshillim në dispozicion të stresit dhe mbështetjes së mirëqenies sociale. Besueshmëria e lehtësimit të këshillimit në pajtim me procedurat e mirëqenies së forcës ofrojnë një mundësi për zyrtarin policor për të krijuar qasje të pavarur nëse konsiderohet e preferuar. Stafi mbështetës, për shembull, daktilografistët, shoferët dhe operatorët komunikues nuk duhet të mbikëqyrin për shërbimet e këshillimit. Kontakti mund të bëhet me autoritetet lokale dhe shërbimet sociale të cilat normalisht do të jenë në gjendje të aranzhojnë këshillim dhe objekte sociale. Kleri dhe organizatat tjera vullnetare po ashtu mund të jenë burime në dispozicion.

Ekipet fetare ((jo të detyrueshme) Konsideratë duhet kushtuar formacionit të ekipeve të shumë-besimeve fetare dhe përfshirjen e tyre në planet emergjente. Ata mund të thirren nga policia në rast të ndonjë fatkeqësie për të

47

ndihmuar me: 

Rehatimin e personave të tronditur dhe të lënduar;



Shërbimin me të vdekurit;



Ngushëllimin e të afërmëve;



Sigurimin e secilit me praninë e tyre;



Tejkalimin e problemeve në lidhje me besimet e ndryshme fetare;

Kleriku dhe figurat tjera fetare mund të jenë në gjendje të sigurojnë shumë informata për zakonet dhe praktikat, e posaçërisht në lidhje me vdekjen, kuptimi i së cilës mund të dëshmoj jashtëzakonisht vlefshëm në planifikim dhe reagim në fatkeqësi

Plani mësimor (mësimi): 13 Kohëzgjatja e mësimit:

2 Orë : 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor – Materiali për ushtrime Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje:

48

Ushtrim gruporë Modeli ‘SWOT-i’ është shkurtesë për përparësitë, dobësitë, mundësitë dhe kërcënimet. Analiza e SWOT-it ka për qëllim që të siguroj një metodë sistematike për të menduarit me shkallën në të cilën një organizatë, ose pjesë e një organizatës mund të reagoj në mjedisin e saj. Është shumë i dobishëm në të aplikuarit e tij për adresimin e problemeve në zinxhirin komandues për menaxhimin e incidenteve kritike.

Qëllimi i mësimit: Të mësosh si ta aplikosh modelin SWOT.

☛ Synimi i mësimit #1: Shpjegoje modelin SWOT.

☛ Synimi i mësimit #2: Të aplikuarit e modelit SWOT.

☛ Synimi i mësimit #3: Të aplikuarit e modelit SWOT në një ushtrim për mbajtjen e brifingut në lidhje me tubimin e ardhshëm publik dhe skenarin e marshimit.

☛ Synimi i mësimit #4: Ofro një prezantim të brifingut prej 10 minutave në lidhje me Synimin e mësimit 3.

49

Përmbledhje P-Pointat – SWOT-i ……. Mbështetja me flipçarta Përparësitë Këto janë burimet dhe kapacitetet që për momentin ekzistojnë dhe shfrytëzohen për të mirën e organizatës. Ato përfshijnë burimet fizike, njerëzore, financiare dhe burimet e paprekshme. Çdo analizë, përveç numërimit bazik, duhet të përfshij- moshën dhe kushtet e burimeve fizike, shkathtësitë dhe përshtatshmërinë e burimeve njerëzore, burimet financiare, etj., ku të gjitha këto kanë nevojë për konsideratë. Shfrytëzimi i burimeve duhet të merret në konsiderim në të dy aspektet, aspektin e efikasitetit dhe efektivitetit.

Dobësitë Këto janë burimet dhe kapacitetet që për momentin ekzistojnë dhe punojnë në mënyrë të kundërt ndaj qëllimeve të organizatës. Në mënyrë të qartë, lëmit që kanë nevojë për konsideratë janë të ngjashme si te anët e përparësive.

Mundësitë Këto janë ngjarjet që mund të parashihen në të ardhmen dhe mund të kthehen në përparësi të organizatës. Ngjarjet e tilla mund të jenë politike, ekonomike, shoqëroro –kulturore, teknologjike, apo të ligjshme për nga natyra. Shpenzimet e qeverisë, shkalla e

interesit,

furnizimi me para, demografia e popullsisë dhe ligji për punësim janë që të gjitha këto shembuj të faktorëve që duhet të merren në konsideratë. Mundësitë po ashtu do të përfshijnë faktorët tjerë që do të ishin të dobishëm- p.sh., shërbimi i konsumatorëve të rinjë apo mësimi i shkathtësive të reja.

Kërcënimet Këto janë ngjarjet që mund të parashihen në të ardhmen dhe mund të jenë të padëshirueshme ose të kushtueshme për organizatën. Faktorët që duhet pasur në konsideratë janë të njëjtë sikurse mundësitë më lartë. Kërcënimet po ashtu mund jenë ngjarjet që kanë nevojë të ndodhin, por mund të sjellin rreziqe. Modeli SWOT (sq.PDMK) është i vlefshëm në mbështetjen e vendimmarrjes, e posaçërisht në të dy nivelet, nivelin strategjik të së Artës-, dhe nivelin e së Argjendtës- që është për konsideratat taktike. Me renditjen e përparësive, dobësive, mundësive dhe kërcënimeve dhe ‘peshimi’ i atyre në mënyrë krahasimtare, ajo mundëson mënyrën e vlerësimin në të drejtuarit e kursit më të mirë të veprimit.

50

Detyrë grupore Ky ushtrim do të jetë në dy pjesë, sot me ‘fazën përgatitëse’ dhe pak më vonë në programin e ‘fazës së hapjes’. Pjesa 1: Në lidhje me dhe përdorimin e udhëzuesit në modelin MARCH II dhe të modelit SWOT në mënyrë sa më të përshtatshme konsideroje për bazë skenarin në vijim dhe mbajee një prezantim prej 10 minutave për konsideratat tuaja për secilin element të MARCH II. Një marsh publik ka marr të lejen dhe është lejuar të mbahet përgjatë Bulevardit Nëna Terezë, në Prishtinë prej orës 2 pasdite deri në 4 pasdite (1400 – 1600 orë), me 21 qershor, për ta manifestuar solidaritetin dhe Pavarësinë e Kosovës dhe shprehjen e unitetit me Bashkësinë Evropiane. Organizatorët kanë parashikuar një tubim paqësor prej 10 - 15,000 njerëzve duke e përmbyllur tubimin me fjalime; bashkimi për ta treguar unitetin. Qeveria është mbështetëse e këtij grumbullimi, por dëshiron garancion sigurie nga policia që demonstrata të mbetet paqësore dhe që të mos ketë prishje pasuese të rendit. Një grup politik minoritar (KIP/PPK) ka protestuar në takimin e propozuar dhe kanë deklaruar se ta do të mbajnë një kundër demonstratë në të njëjtën ditë dhe kohë brenda Prishtinës me qëllimin e përçarjes së tubimit dhe ceremonive. KIP ka një histori të shkurtë, por i organizuar mirë dhe me demonstrata potencialisht të dhunshme. Ata janë mirë të financuar dhe relativisht armiqësor kundër çdo bashkimi të mëtejmë dhe anëtarësimit me Bashkësinë Evropiane. Inteligjenca e policisë lokale këshillon se një automjet është ndalur dje në pjesën jugore të Prishtinës. Katër udhëtarë qenë arrestuar në bazë të informacioneve, pasi që ishin anëtarë të KIP. Automjeti përmbante 3 bidonë teneqeje me karburante në bagazh, por pas marrjes në pyetje rreth qëllimit të atyre personave, nuk pat dëshmi të mjaftueshme për procedim të mëtejmë thuhet në raportin e dorëzuar të inteligjencës të komisionit për kundërvajtje.

Si këshilltarë të Grupit Mbështetës të Artë, ju do ta përgatitni një brifing paraprak për nivelin e së ‘Argjendtës’ dhe të ‘Bronztës’ me respektimin e çështjeve specifike të përfshira në modelin MARCH II: 

Informatat (cilat janë kërcënimet e mundshme dhe rreziqet që ekzistojnë në zgjidhjen e kësaj ngjarje)



Qëllimi (të jesh i përgatitur për të diskutuar një gamë të zgjidhjeve dhe konsiderimin e analizës së ‘SWOT’-it në lidhje me standardin dhe reagimin e policisë lokale)



Metoda

(cilat aspekte të kontrollës, bashkërenditjes dhe komandës nevojiten të

merren në konsiderim, a duhet këto të zhvillohen në operacionet ekstreme) 

Komunikimi (zgjidhja e ndonjë problemi të mundshëm në zinxhirin e komunikimit)

51

Të jesh i përgatitur për ta zbuluar dhe arsyetuar procesin e vendimmarrjes tënde.

Plani mësmor (Mësimi): 14 Kohëzgjatja e mësimit:

2 orë: 30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje: Katër elementet thelbësore të Menaxhimit të projektit janë: Përcakto(imi): Organizo(imi): Planifiko(imi) dhe Kontrollo(imi); që prejse, këto elemente janë kryesore për menaxhimin e incidenteve kritike, ky mësim përpiqet të demonstroj sesi një koncept i menaxhimit të programit mundet suksesshëm të aplikohet për përcaktimin e shkallës së shtrirjes së një incidenti kritik, pastaj organizimi për atë se çka duhet të kryhet, planifikimi për ndodhitë e mundshme që ka gjasa të sjellin disa domethënie të kontrollimit në menaxhimin e saj të përgjithshëm, si dhe rikthimin e normalitetit në mënyrë sa më praktike. Qëllimi i mësimit: Të jesh në gjendje t’i shpjegosh elementet e Menaxhimit të projektit të PërcaktimitOrganizimit-Planifikimit dhe Kontrollit.

52

☛ Synimi i mësimit #1: Si ta parashtrosh një qëllim strategjik

☛ Synimi i mësimit #2: Shpjego si shërbejnë modelet ‘Analiza e zbrazëtirës’, ‘SWOT-i’ dhe ‘STEEPLE’ për zhvillimin e një qëllimi strategjik të përshtatshëm për rrethanat e caktuara.

☛ Synimi i mësimit #3: Mëso si t’i parashtrosh synimet me përdorimin e modeleve ‘SMART’ dhe ‘Trekëndëshit’.

☛ Synimi i mësimit #4: Vlerësoje vlerën ose strukturën e organizative

☛ Synimi i mësimit #5: Shpjego parimet e Planit të produktit dhe Planin e burimeve në menaxhimin e incidentit kritik.

☛ Synimi i mësimit #6: Si ta aplikoni kontrollimin gjatë menaxhimit të incidentit kritik me përdorimin e modelit të ‘Trekëndëshit’ – dhe përveç kësaj, si për shembull, në fushat tjera të policisë.

53

Përmbledhje Përcaktimi i Projektit Fillimi i ndonjë projekti paraqet mundësinë për ta arritur/mbërthyer atë që nevojitet të bëhet. Një përcaktim i qartë i një projekti në aspektin pse ai nevojitet dhe çka do të arrihet me të, do ta ndihmoj e gjithë punën e mëtejme dhe mbështetjen e vendimmarrjes. Përcaktimi i projektit është një proces vendimtar dhe projektet mund ta humbin drejtimin, për shkak se komponenta e përcaktimit të Menaxhimit të projektit neglizhohet. Përveç kësaj, përcaktimi i projektit do ta caktoj nëse projekti është ‘masë e duhur’ për problemin. Thjeshtë, posedimi i përkufizimit nuk është garancion për sukses; ai duhet mirë të përcaktohet. Është e rëndësishme se mendimi i duhur t’i jepet përcaktimit, dhe kjo është miratuar nga të gjithë ata të cilët do të ndërmarrin vendime. Menaxhimi i projektit e përcakton projektin duke e specifikuar: 

Arsyen për projektin



Rezultatet që priten prej projektit



Kufizimet e projektit

Tri temat e mësipërme, zakonisht janë shpallur si pjesë e ‘pikave të referencës’ formale për një projekt. Është praktikë e mirë për tri elementet e Përcaktimit të projektit që të shpjegohen hollësisht me një Qëllim të qartë. Qëllimi përcaktohet si: ‘Konçiz, i saktë, deklaratatë e matshme e veprimit të qëllimshëm......Përdore flipçartën Kjo do të ta: 

Kjo d Bëj më të lehtë për poseduesit e projektit për identifikimin e fushave të marrëveshjes.



Bëj më të vështirë për poseduesit e projektit për të refuzuar.



Ndaloj projektin nga keqpërdorimi për arsye të ndryshme.



Nënvizoj se cili tip i punës nevojitet të kryhet.



Tregoj nivelin e duhur të burimeve të përfshira për projektin.



Ndihmoj projektin t’i përmbush synimet e tij aktuale.

Përdore Doracakun e Analizës së zbrazëtirës-Flipçartë-Ku jemi ne dhe ku nevojitet të jemi ne?! Për ta provuar qëllimin dhe shpjeguar '’STEEPLE’ përdore flipçartën – për aspektin e NDIKIMIT të mundshëm/Ndërlikimeve Sociale Teknologjike Ekonomike

54

Mjedisore Politike Ligjore Etike Poashu mund të plotësohen me modelin SWOT si në mësimin 13- Flipçarta

Arsyeja për projektin Në përgjithësi, projekti do të nevojitet për ta zgjidhur një problem, ta përmbush një kërkesë apo ta zgjedhe ndonjë çështje. Çfarë do qoftë rasti, duhet të qartësohet se çfarë problemi, kërkese ose çështje po shkakton brengosje. Përcaktimi i arsyes për një projekt shpjegon pse është ndërmarr iniciativa për atë projekt.

Rezultatet e projektit Rezultati i një projekti shpesh është i shprehur si qëllim ose si cak i tij, i cili i referohet atij si rezultat i nivelit të lartë. Synimet, dhe zakonisht aty do të jenë disa të futura në projekt, janë të nivelit më të ultë, dhe të kombinuara, që sjellin te fundi i cakut apo qëllimit. Për shembull, ‘Qëllimi i këtij projekti është të zvogëloj shpenzimet e stafit duke i përmbushur tri synime…’ Në këtë rast, synimet do të përshkruanin në hollësi si të arrihet qëllimi i përgjithshëm. Synimet do të përdoren më vonë që të vendosin se çfarë pune kërkohet. Formulimi i synimeve duhet të jetë i qartë dhe kuptimplotë. Një nga mënyrat e garantimit të synimeve se janë të shkruara në atë mënyrë që i bënë ata të dobishëm, është të përdorurit e metodës SMART: Flipçarta •

Specifik -

•

I matshëm - do të jetë e mundshme për t’u vlerësuar shtrirja se deri në cilën

është e qartë se çka nënkuptohet me synimin.

shkallë është përmbushur synimi. •

I arritshëm - synimi pasqyron diçka që mund të zbatohet në vendin e punës.

•

Real - synimi mund të plotësohet me burimet në dispozicion dhe përvojën e

stafit. •

Koha e bazuar - shpërndarja e synimit është i lidhur me muajin kalendarik.

Përfitimet Pasi njëherë projekti të jetë përcaktuar ai duhet të jetë në gjendje të pohoj se cilat përfitime do ta shoqërojnë. Përfitimet mund të shprehen në mënyrë cilësore dhe sasiore. Përfitimi cilësor është ajo që nuk mund të matet drejtpërdrejt. Megjithatë, një përfitim cilësor

55

zakonisht mund të matet apo të vlerësohet në disa mënyra tjera, p.sh., duke i pyetur menaxherët nëse ata e kanë gjetur rezultatin e projektit të vlefshëm. Përfitimi sasior është ai që mund të matet drejtpërdrejt, p.sh., përfitimi nga posedimi i gjashtë anëtarëve të stafit që ta bëjnë punën që paraprakisht është dashur tetë anëtarë për atë, pra, lirimi i dy anëtarëve tjerë të stafit për kryerjen e detyrave tjera.

Kufijtë e projektit Është më lehtë të vendosen kufijtë e një projekti në projekte më të vogla. Kurse, për projektet më madhore ose më të ndërlikuara kufizimet nuk mund të jenë të qarta, përderisa të merret kujdesi i shtuar i sqarimit të çështjeve në fillim. Përcaktimi i kufijve të një projekti ndihmon për të ‘sqaruar’ atë se çfarë do të drejtohet dhe çfarë nuk do të drejtohet në mënyrë që të përmbushen synimet në sjelljen e qëllimit të përgjithshëm të projektit. Kufijtë e një projekti mund po ashtu të përmenden si ‘fushëveprim’ i projektit.

Organizimi i projektit Organizimi i një projekti sipas aspekteve të strukturës, roleve dhe përgjegjësive është një veçori vendimtare e Menaxhimit të projektit që shpesh është i mbingarkuar. Kush është përgjegjës apo llogaridhënës, për çfarë, duhet të mbahet parasysh gjatë gjithë ‘jetës’ së projektit ose, përndryshe: •

Procesi, cilësia dhe çështjet burimore mund të shihen si probleme të dikujt

tjetër. •

Çdo mungesë e përkushtimit nga ana e ndonjë individi ose departamenti mund

të kaloj pa u vlerësuar. •

Puna në pjesët e ndryshme të projektit mund të sjell konflikt ose të dyfishohet

si kopje e panevojshme. •

Linjat e komunikimit mund të bëhen të ngatërrueshme.

•

Nevojat e trajnimit dhe mbikëqyrjes mund të mos identifikohen.

Përgjegjësitë Për shumicën e projekteve do të paraqitet nevoja për të deklaruar se kush është përgjegjës për: •

Udhëheqjen e projektit

•

Menaxhimin e projektit

•

Ndërmarrjen e punës prej ditës në ditë

56

•

Ndërmarrjen e punës së specialistit

Mënyra e udhëheqjes së projektit •

Projekti duhet të drejtohet nga ai që është emëruar si Bord i projektit, i

përbërë nga menaxherët policë senior. Bordi i projektit është tregues i angazhimit dhe ka përgjegjësi për: •

Akordimin e përcaktimit të projektit.

•

Caktimin e burimeve.

•

Miratimin e planeve dhe konsiderimin e zgjidhjeve.

•

Miratimin e rekomandimeve që dalin nga puna e projektit.

Suksesi dhe dështimi i një projektit mbetet te Bordi i Projektit dhe nuk mund të të jetë përgjegjësi që i ngarkohet dikujt.

Menaxhimi i projektit Të gjitha projektet kanë nevojë që të menaxhohen, prandaj Menaxheri i projektit duhet të caktohet po në të njëjtën kohë edhe si anëtar i Bordit të projektit. Bordi i projektit mund ta caktoj drejtpërdrejt Menaxherin e projektit. Në rastin tjetër, Menaxheri i projektit vepron në emër të Bordit të projektit dhe është llogaridhënës për të. Fakti se Bordi i projektit mbetet përgjegjës për suksesin e projektit domethënë se Bordi duhet të jetë i siguruar, se Menaxheri i projektit ka kohë, shkathtësitë dhe përvojën për ta menaxhuar projektin. Shkathtësitë dhe përvoja që kërkohet nga Menaxheri i projektit do të varet në pjesën, gjegjësisht në natyrën specifike të projektit. Për shembull, për projektin që lidhet me natyrën e krimit do të ishte mirë të caktohet Menaxheri i Departamenti të Hetimeve Kriminale (sq. DHK). Kushdo që të jetë ai individ, ai duhet të jetë i aftë të tregoj nivel të lartë të aftësisë për fushat në vijim: Shkathtësitë teknike -

Njohuria në Menaxhimin e projektit

Shkathtësi ndër-personale - entuziazëm dhe përkushtim në mbështetjen e projektit - aftësi për dhënien e detyrave, t’i menaxhoj dhe t’i motivoj njerëzit - objektivitet dhe ndershmëri në përshkrimin e problemeve - i aftë që të merret me pengesat dhe problemet Shkathtësitë për vendimmarrje

57

- të posedoj aftësi organizuese - aftësinë që të sheh tutje/largpamës - aftësinë që të merr vendime prej të informatave të pakta Shkathtësitë e komunikimit -

shkathtësi të qarta të prezantimit gojor dhe me shkrim

Ndërmarrja e punës prej dite në ditë Është përgjegjësia e menaxherit të projektit për të menaxhuar burimet e projektit në mënyrë që t’i përmbush synimet e akorduara brenda shpenzimeve të aranzhuara dhe përmbushjes së afateve kohore. Përgjegjësitë kyçe të një Menaxheri të projektit janë që të: •

Planifikoj projektin dhe ta marr pajtimin e Bordit të projektit

•

Monitoroj progresin e përgjithshëm

•

Raportoj për progresin te Bordi i projektit dhe të rekomandoj veprim sa më të

përshtatshëm •

Menaxhoj njerëzit e punësuar në lidhje me projektin

Ndërlikueshmëria e një projekti do të ndihmoj për të vendosur nëse një Menaxher i projektit duhet të punësohet me orar të plotë. Nëse projekti është posaçërisht i ndërlikuar, Menaxheri i projektit mund të caktoj menaxherë vartës ose bashkëpunëtorë për pjesët e ndryshme të projektit.

Ndërmarrja e punës specialistike Puna specialistike i referohet punës që nuk është kryer nga ana e anëtarëve të projektit. Për shembull, mund të jetë vendosur se një pyetësor nevojitet dhe se departamenti tjetër brenda organizatës është i ngarkuar me detyrën e krijimit të tij.

PLANIFIKIMI i PROJEKTIT Në kuptim të shtrirjes së tij, planifikimi mund t’i referohet e gjithë punës në vendosjen e projektit (përfshirë Përcaktimin dhe Organizimin e projektit). Mirëpo, në këtë pjese, termi ‘planifikim’ përdoret për t’iu referuar punës e cila rezulton në llojet specifike të planeve. Planifikimi më i zakonshëm që përdoret në plan është ‘Plani i projektit’. Plani i projektit është një përmbledhje e kombinuar e një: Plani të produktit………………..një listë e detyrave të dakorduara për t’u ndërmarrur, rendi

58

sipas i të cilit ato nevojiten dhe aktivitetet e kërkuara për përmbushjen e secilës detyrë. DHE

Plani i burimeve…………… ndonjë vlerësim i burimeve që kërkohen për ta paraqitur secilën detyrë.

Plan i produktit Ekzistojnë dy qasje themelore për planifikimin: ‘nga teposhte së larti’ dhe ‘nga larte teposhtë’. ‘Nga teposhte së larti’

është se ku është e nevojshme të ofrohen burimet e

kërkuara për projektin., p.sh., kjo është ajo çka është kërkuar dhe kjo është ajo që do të kushtoj. ‘Nga larte teposhtë’ fillon me kufizimet në burime, p.sh., kjo është e tëra në dispozicion. Dy qasjet janë rrallë të skajshme, për shkak se synimet e projektit do ta drejtojnë procesin e planifikimit. Çfarëdo qoftë qasja, aty do të ekzistoj nevoja për krijimin që njihet si Plani i produktit. Për t’u thjeshtësuar kjo, çdo pjesë specifike e punës brenda projektit të përgjithshëm është shprehur si ‘produkt’. Fakti se ‘puna’ është quajtur si produkt është i vlefshëm gjatë tërë ‘jetës’ së projektit, për shkak se vëmendja gjithmonë është e përqendruar se çfarë produkte kërkohen dhe çka nevojitet të bëhet për sjelljen e tyre. Përparësitë kryesore të Planit të produktit janë: 

Produktet/qëllimet kyçe në projekt mund të identifikohen



Shkathtësitë që nevojiten për arritjet e qëllimit/produktit mund të identifikohen



Është më lehtë për ta vlerësuar kohën dhe përpjekjet e kërkuara



Është më lehtë për ta matur progresin



Cilësia shumë më lehtë vlerësohet sepse produktet janë në dispozicion për rishikim



Specifikimi i një pjese të punës si produkt e bënë punën më të lehtë për të parashikuar dhe komunikuar



Aspak ose sa më pak kohë e shpenzuar për aktivitetet qëllimmira, por jo të kota

Produktet gjithmonë duhet t’i kontribuojnë synimeve. Nëse në mënyrë të qartë, nuk ka ndonjë lidhje në mes të produktit dhe synimit, atëherë produkti nuk kërkohet ose synimi duhet të përmirësohet.

Krijimi i planit të produktit

59

•

Identifiko produktet kyçe

Këto zakonisht janë produktet që kërkohen në fund të projektit. Përderisa produktet të jenë të dukshme, kjo është faza për mbajtjen e diskutimeve për të konsideruar se çka mund të krijohet para se të vendoset se pikërisht çka do të krijohet. Për projektet e ndërlikuara me shumë produkte/qëllime, mund të paraqitet nevoja që të numërohet secili prej tyre për qëllime të identifikimit. •

Identifikoj vartësitë

Pasi njëherë lista e produkteve të jetë krijuar, duhet të bëhet rishikimi për të parë nëse ndonjë prej tyre varet veçanërisht nga secila pjesë me qëllim të plotësimit të tyre individual. Mund të jetë e nevojshme për prioritizimin e produkteve, sepse disa nuk mund të jenë në gjendje të përfundohen përderisa të tjerët të jenë përfunduar para tyre. Lista e produkteve kyçe duhet pastaj të radhitet për të treguar renditjen e përgjithshme për përfundimin-plotësimin e tyre. •

Identifikoj etapat e projektit

Etapat e bëjnë projektin më lehtë për t’u parashikuar dhe menaxhuar. Etapat mund të bazohen në grupet e posaçme të produkteve, p.sh., produktet që lidhen me gjetjen e fakteve, analizën e të dhënave, shkrimin e raportit, e kështu me radhë. Shumica e etapave/fazave duhet të përfundojnë me ofrimin e synimit specifik. •

Përshkruaj produktet

Nëse produkti nuk është i dallueshëm përkrah emri do të paraqitet nevoja që të jepet përshkrimi për të, në mënyrë që të ndihmohet diskutimi me të tjerët. Në varësi të produktit mund të ketë nevojë të jepet përshkrimi tejet në detaje, por zakonisht një ose dy fjali janë të mjaftueshme.

•

Identifikoj aktivitetet

Përsëri, nëse produkti nuk është i dallueshëm përkrah emrit, do të paraqitet nevoja që të jepet përshkrimi se cilat aktivitete kërkohen për përfundimin e tij të plotë. Identifikimi i aktiviteteve ndihmon në vlerësimin e burimeve dhe, më vonë, në kontrollimin e projektit. Janë aktivitetet ato që e ofrojnë produktin, dhe produktet të cilat e sigurojnë arritjen e synimeve. Synimet e kombinuara krijojnë përfundimin (sq. përmbushjen) e projektit.

60

Krijimi i Planit të burimeve Pasi që njëherë produktet dhe aktivitetet të jenë identifikuar, burimet dhe koha që kërkohet për ta përfunduar secilin mund të vlerësohet. Vlerësimi në vetvete është detyrë e vështirë. Sidoqoftë, është më lehtë të vlerësohen burimet dhe koha e krijuar, nëse vlerësimet janë të bazuara në përshkrimin e një produkti e jo disa shënime të kota me qëllim kinse po bëj diçka. Në të vërtetë, pa e ditur se çka duhet bërë, është e pamundshme të jepet ndonjë vlerësim i kohës dhe burimeve që kërkohen për përmbushjen e produktit. Pasi që njëherë vlerësimet të jenë përgatitur, ato mund të përdoren për të: 

Vlerësuar shpenzimet kundra përfitimeve



Aranzhuar burimet para fillimit të punës



Shpallur se kur produktet do të jenë në dispozicion



Monitoruar shfrytëzimin e burimeve

Plani i burimit e përdor planin e produktit si pikë të tij të pikënisjes, dhe për atë pothuajse i ka identifikuar se cilat aktivitete kërkohen për ta krijuar një produkt. Në krijimin e Planit të burimit, secili projekt duhet të konsiderohet nga aspekti i: 

Shkathtësive të avancuara që kërkohen për stafin e ngarkuar me detyrën e përmbushjes të një aktivitetit



Numrit të ditëve të kërkuara për të gjithë stafin e angazhuar në projekt.



Përafërsimit të përafërt me afatin kohor të përmbushjes së projektit



Përafërsimit të përafërt me shpenzimet financiare për përmbushjen e projektit, përfshirë aty edhe stafin, mundimin, punën jashtë orarin, udhëtimin, etj.

Plani i burimit zakonisht krijohet para se burimet e kërkuara aktualisht të jenë në dispozicion, kështu që vlerësimet mund të kenë nevojë për rifreskim, pasi që njëherë vendimi të jetë marrur nga Bordi i projektit për ndarjen e burimeve për projekt. Nuk është mirë që Menaxhimi i projektit rreth burimeve të jetë shumë optimist, pasi që ka të ngjarë të shkaktoj vështirësi dhe ta minoj projektin. Para se gjithash, ekziston nevoja për të qenë real rreth burimeve, dhe kohës që nevojitet për përfundimin e projektit për afatet e aranzhuara. Një gamë e gabimeve në caktimin e kohës dhe burimeve diku rreth 15% llogaritet si tolerancë e pranueshme.

KONTROLLA e PROJEKTIT Të gjitha projektet nevojiten për t’u kontrolluar. Kjo është për shkakun se madje edhe planet më të mira janë të bazuara në supozime dhe vlerësime, kjo mund të mos ndodh në pjesën praktike. Fragmentet e kohës mund të rezultojnë bile edhe jashtë kontrollës së drejtpërdrejtë të projektit duke pasur efekt të kundërt në Projekt, p.sh., afatet e fundit kohore ndryshohen, stafi sëmuret ose synime të reja i shtohen. Fakti se Plani i projektit mund të ndryshoj, nuk është ndonjë

61

kërkim faljeje për të vazhduar pa ndonjë plan apo pa e ndërmarr procesin e planifikimit. Plani i projektit mundet vetëm të reflektoj ndonjë

kohë,

por

Cilësia

këto

përvojë dhe sipas rrethanave,

këndvështrimet

QUALITY

projektit.

e

vendimmarrësve

në

këndvështrime mund të ndryshojnë me pra, gjithashtu duhet edhe Plani i

Pasi që njëherë të

jetë vendosur se një synim

duhet

përmbushet, atëherë është

të

e vlefshme për ta kontrollës

në

Cilësia, Është pasur

Afatet joreale

vlerësuar KONTROLLA E NDONJË SYNIMI

të

parasysh

AFATET KOHORE

raport

shkallën

me

tre

e

faktorë:

kohore dhe Burimet planifikosh projektet pa i shtrëngesat/detyrimet.

BURIMET

Pasi që dy, prej tre faktorëve: CILËSIA, AFATET KOHORE dhe BURIMET- të jenë vendosur, faktori tjetër i mbetur nuk mund të kontrollohet. Planet dhe vendimet duhet qartë ta reflektojnë këtë fakt nëse është i lidhur me ta. Ky dimension jo gjithmonë nuk është i çmuar nga vendimmarrësit, i cili mund të imponoj afate kohore joreale dhe pak burime. Mënyra më e mirë e mirëmbajtjes së kontrollës së një projekti është të krijohet Dokumenti Fillestar i Projektit (PID/DFP) si pjesë e aranzhimit të procesit. Lloji i informatës që përmban brenda DFP është si në vijim (Shih Seksionin 9): •

Historiku dhe nevoja

•

Synimi dhe fushëveprimi

•

Shtrëngimet/detyrimet

•

Supozimet

•

Organizimi

•

Produktet

•

Burimet

•

Plani i projektit

•

Shpenzimet dhe përfitimet

•

Rreziqet

Vlerësimi i rrezikut

62

Një mënyrë tjetër e vendosjes së kontrollës në fillim të projektit është të ndërmarrja e ‘Vlerësimit të rrezikut’ si pjesë e aranzhimit të procesit. Vlerësimi i rrezikut mund të jetë proces i ndërlikuar, por në nivelin e tij bazë procesi përfshinë thjeshtë identifikimin e faktorëve që mund të kenë efekt të kundërte të cilësisë, afateve kohore dhe burimeve. Pasi që njëherë faktorët e rrezikut të jenë identifikuar, secili duhet të vlerësohet për të vendosur nëse niveli i rrezikut është i ‘Lartë’, i ‘Mesëm’, ose i ‘Ultë’.

Kontrolli gjatë projektit Një projekt duhet të monitorohet e nëse është ashtu edhe të kontrollohet. Nëse projekti ka qenë specifikuar sipas tipareve të ‘produkteve’ atëherë monitorimi duhet të jetë si në vijim: •

Progresi i bërë ...

•

Cilësia e arritjeve/produkteve… (përshtatshmëria dhe qëllimi)

•

Burimet e përdorura

…

(sjellja e produkteve/qëllimeve)

…(përpjekjet gjatë ditëve; koha; të hollat)

Çdo ndryshim në projekt do të nevojitet po ashtu edhe të monitorohet dhe kontrollohet, sepse, për shembull, synimet mund të ndryshojnë ose një kufizim i ri i kohës është vendosur. Monitorimi i të gjitha këtyre aspekteve është përgjegjësi e Menaxherit të projektit.

Kontrollimi i progresit Në baza ditore Plani i projektit është dokumenti më i rëndësishëm, sepse ai duhet të përmbledhë ‘çka është menduar të ndodh’ dhe ‘çka ka ndodhur’, duke i ‘kontrolluar në varg’ produktet ashtu siç janë ofruar. Freskimi i Planit të projektit dhe kontrollimi i progresit mund të arrihet duke mbajtur takime të rregullta në mes të Menaxherit të projektit dhe Stafit të projektit. Regjistrimi i veprimeve dhe vendimeve të ndërmarra në këto takime duhet të bëhen referencë e së ardhmes. Bordi i projektit duhet të takohet që të menaxhoj drejtimin e përgjithshëm të projektit ose kur vendimet vendimtare duhet të bëhen nga anëtarë e Bordit. Nëse një projekt do të vazhdohet për një kohë të gjatë (me muaj), atëherë Menaxheri i projektit duhet të siguroj një shkrim të rifreskuar rreth progresit, në mes të takimeve të Bordit të projektit dhe për informimin e Bordit. Bordi i projektit duhet po ashtu të takohet nëse projekti nuk shkon sipas planit. Nëse aty paraqitet më shumë se 15% e shtimit të kohës të burimeve, kjo duhet të sillet në vëmendjen e Bordit të projektit nga Menaxheri i projektit. Bordi i projektit atëherë duhet të mbaj takim, në të cilin Menaxheri i projektit duhet të siguroj zgjidhje për korrigjimin e veprimit.

63

Kontrollimi i Cilësisë Cilësia e ‘produkteve’ nevojitet të vlerësohet dhe një procedurë e rishikimit duhet të krijohet në të dy planet e ‘Burimeve’ dhe ‘Projektit’. Jo të gjitha ‘produktet’ do të kërkojnë të njëjtin nivel të rishikimit dhe një vendim duhet të bëhet gjatë procesit të planifikimit, për atë se cilat do të rishikohen, dhe prej kujt. Rishikimet zakonisht do të zbatohen nga: •

Bordi i projektit

•

Menaxheri i projektit

•

Ekipi i projektit

•

Grupit punues (një grup i personave i aranzhuar për shikimin e çështjeve të

veçanta, të cilët domosdoshmërish nuk janë specialistë) •

Specialistët e pavarur

Kontrollimi i burimeve Përdorimi i burimeve të Projektit duhet të monitorohet dhe të kontrollohet, nëse projekti duhet të jetë i mbuluar me buxhet. Ekziston nevoja e sigurimit se projekti sjell ate që quhet ‘Vlera për para’. Aty paraqitet vetëm një çështje e vogël në projekt që i përmbush synimet e tij, nëse bëhet ashtu, kjo do të thotë se ka më shumë shpenzime sesa që mund të arsyetohen nga përfitimet. Duhet të mbahet në mendje, se ju nuk mund ta kontrolloni atë që pothuajse ka qenë harxhuar. Prandaj, Menaxheri i projektit duhet ta di se çka është harxhuar gjatë ndonjë kohe, në mënyrë që ta përcaktoj se çka ka mbetur për t’u kontrolluar. Pikërisht marrja vesh për atë se burimet e projektit janë përdorur më shpejtë sesa është parashikuar, kjo vetvetiu nuk do ta kontrolloj projektin. Nëse përdorimi i burimeve të projektit bëhet ‘i tepruar’ zgjidhjet e kontrolle përfshijnë: 

Nxjerrjen e më shumë burimeve – nëse është e mundshme dhe të nënshtruara përfitimeve të pritura



Më pak punë mund të ndërmerret –por pa e minuar realizueshmërinë themelore të projektit



Cilësia e produktit mund të zvogëlohet-përsëri pa e minuar realizueshmërinë themelore të projektit



Norma e punës së projektit mund të rritet – në bazë të asaj se ekziston hapësirë për përmirësim

Kontrollimi i ndryshimeve në projekt Rreziku më i madh në lidhje me përfundimin e projektit me kohë, për ta përmbledhur dhe

64

cilësuar, ngritët nga ndryshimet që ndodhin gjatë ciklit të projektit. Ndryshimi nuk domethënë të jetë i madh për të pasur ndikim, dhe efekti grumbullues i shumë ndryshimeve të vogla mund të jetë i konsiderueshëm. Të gjitha ndryshimet domethënëse duhet të vlerësohen përkundër ‘Përcaktimi të projektit’ në caktimin e asaj se çka mund dhe çka duhet të bëhet. Nëse është e nevojshme, ‘Përcaktimi i Projektit’ duhet të ndryshohet për përshtatjen e kërkesave të reja. Nëse ‘Përcaktimi i Projektit’ ndryshon, atëherë ndërlikimet për kërkesat e burimeve duhet të identifikohen që të rifreskohet në mënyrë të përpiktë ne Planin e projektit.

Kontrolli gjatë fundit të projektit Ashtu si përfundon një projekt po ashtu edhe duhet të kontrollohet, por shpesh kjo nuk ndodh. Projekti duhet të përmbyllet me vazhdimin e një vendimi formal nga Bordi për projekt. Në ndonjë kohë më të përshtatshme, një Post Rishikim i Zbatueshmërisë (PRZ) duhet të zbatohet, në mënyrë që të sigurohet se projekti ka arritur qëllimet dhe synimet e tij në sjelljen e përfitimeve. Konsideratë duhet t’i jepet edhe bërjes së një Rishikim për Vlerësimin e projektit (RVP) për shqyrtimin sesi ishte menaxhuar projekti në tërësi. Projekti mund t’i jepet fund më herët sesa që është propozuar, vetëm nëse nuk ka arsye më për bërjen e projektit. Megjithatë, përfundimi i projektit para kohe duket masë drastike, ai është zgjidhje legjitime e hapur për Bordin e projektit nëse paraqiten rrethanat për arsyetimin e kursit të tillë të veprimit. Dhënia fund e projektit po ashtu duhet të jetë temë për rishikim, sepse rishikimi ofron mundësinë e të mësuarit të mësimeve nga përvoja për të ardhmen.

Plani mësimor (Seanca): 15 Kohëzgjatja e mësimit:

1 Orë: 30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë – Materiali ushtrues Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

65

Hyrje:

Ushtrim grupor Qëllimi i këtij sesioni është për t’i rishikuar përparësitë dhe dobësitë e tanishme të masave ekzistuese të marrjes me incidentet kritike. Do të jetë e nevojshme për identifikimin e ndonjë Procedure Standarde Operative (PSO) dhe planet emergjente që e mbështesin menaxhimin e incidenteve madhore. Përveç kësaj, si zyrtar policor seniorë, duhet të jemi të vetëdijshëm për fuqitë tuaja ekzekutuese dhe autoritetin për sigurimin e burimeve.

Qëllimi i mësimit: Bëni një shqyrtim kritik të procedurave aktuale dhe mekanizmave që ekzistojnë në Kosovë për menaxhim të incidentit kritik.

☛ Synimi i mësimit #1: Identifikoni çka janë rregulloret e brendëshme SOP-të në lidhje me ekzistimin e masave emergjente.

☛ Synimi i mësimit #2: Vlerësoni, nëse ekziston ndonjë plan i veprimit i shtetit aktual.

☛ Synimi i mësimit #3: Identifikoni burimet shtesë, policine dhe DME

☛ Synimi i mësimit #4: Kuptoni se si të kujdeseni për SËOT-në në lidhje me objektivat e të mësuarit 1- 3 dhe të jeni të gatshëm të njoftoni zyrtarët e lartë qeveritar.

66

Përmbledhje Diskutimi i udhëhequr (mundësisht me ndjekjen e rishikimit të ushtrimit të shkurtë) 

Çfarë janë masat emergjente ekzistuese?



Çfarë SOP/PSO(sq. Procedure Standarde Operative) ekzistojnë?



A ekzistojnë për momentin planet emergjente te veprimit- kur janë shkruar ato, ku janë ruajtur, kur janë rishikuar për herë të fundit?



Cilat burime shtesë (kapacitete) mund policia të kërkoj ose te llogarise në?

Detyra- Ushtrim grupor Në mënyrë kritike rishikoj procedurat e tanishme dhe mekanizmat që ekzistojnë brenda Kosovës për menaxhimin e incidenteve kritike ose madhore. Me përdorimin e diturisë dhe përvojën tënde (përfshij aty ku është e mundshme teknikat e ‘SËOT-in/PDMK-in’) krijo zgjidhje dhe rekomandime për përmirësim duke përdorur metodologjinë e Menaxhimit të projektit. Përgatite një brifing për zyrtarët seniorë qeveritar për ‘shitjen’ e rekomandimeve tuaja –duke siguruar detaje për zbatim, monitorim dhe vlerësim.

Plani mësimor (Seanca):16 Kohëzgjatja e mësimit:

1 Orë: 45 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë – Materiali ushtrues Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

67

Hyrje: Ky ushtrim është pjesa e dytë që prinë nga sesioni 13 dhe ka mbarëvajtur tek “ reagimi” apo faza hyrëse- informatat shtesë janë siguruar më poshtë. Duke u referuar në futjen në funksion të një udhëheqjeje të modelit MARCH II, keni në konsideratë skenarin në vazhdim nga puna që ju e keni kompletuar në sesionin 13

Qëllimi i mësimit: Të përgatitet një brifing duke përdorur formatin IIMARCH në një asamble publike dhe marshim.

☛ Synimi i mësimit #1:

Të dini se si të përgatisni një letër informuese IIMARCH në dhënjen e një scenarioje që ka të bëjë me rend publik.

Një marshim publik është autorizuar dhe lejuar përgjatë Përmbledhje

Bulevardit Nënë Tereza në Prishtinë, ndërmjet orës 14: 00- 16: 00, më datën 21 Qershor për të shprehur solidaritetin dhe pavarësinë e Kosovës dhe propozimin për bashkimin me Bashkimin Evropian. Organizatorët parashikojnë një tubim paqësorë me ndërmjet 10 – 15, 000 njerëz, të mbledhur për t’i dëgjuar fjalimet dhe për të demonstruar bashkim. Qeveria është në mbështetje të këtij tubimi, por dëshiron siguri nga policia që demonstrimi të mbetet i qetë dhe se nuk do të ketë asnjë çrregullim të mëvonshëm. Një grup politik minoritar ( KIP/PPK) ka protestuar lidhur me takimin e propozuar dhe ka deklaruar se ata do të mbajnë një kundër- demonstrim në të njëjtën ditë dhe kohë brenda në Prishtinë me qëllim të pengimit të këtij tubimi dhe çfarëdo procedure tjetër. KIP ka një histori të vogël, por mirë të organizuar dhe demonstrim potencial të dhunshëm. Ata janë mirë të financuar dhe relativisht armiqësorë ndaj çdo organizate dhe pjesëtarë me Bashkimin Evropian. Inteligjenca policore lokale këshillon që një automjet u ndalua dje në pjesën Jugore të Prishtinën. Të katër banorët janë kontrolluar dhe identifikuar, nga ngjashmëria si anëtarë të KIP-të. Vetura mbante kanaçe përplot me benzinë dhe 30 shishe të zbraztë. Zyrtarët lokal nuk kanë zbuluar ndonjë kundërvajtje dhe personat u liruan që të vazhdojnë udhëtimin e tyre. .

68

Informacione shtesë: Radioja kombëtare ka pranuar një telefonatë anonime me sa duket nga “ përfaqësuesi i lartë i “ KIP”. Telefonuesi i gjinisë mashkullore ka deklaruar se “ asambleja solidarizuese” duhet të vazhdojë, policia dhe shteti duhet të parashikojë “dhunë dhe çrregullime shprehëse, pengesa në sistemin transportues dhe shkelje të ligjit”. KIP mendohet të jenë grup radikal para- ushtarak me ndjenja të forta të pavarura politike, lideri i tyre Veton Krasniqi aktualisht është në paraburgim në pritje të gjykimit për vepra të përdorimit te armëve të zjarrit, si dhe i dyshuar të jetë i përfshirë në tentativë për korrupsion dhe grabitje.

Si këshilltarë në Grupin Mbështetës të Artë, parapërgatitni një takim të shkurtër informativ për të “ Argjendtin “ dhe të “ Bronzte” lidhur me çështje të veçanta të përshkuara në modelin MARCH II. 

Administrimin



Rreziku



Të drejtat e njeriut

Shih faqet 36-44 

Komunikimi (ri- vizitoni ‘komunikimin’ nën dritën e tij të këtij informacioni shtesë dhe

supozoni se çfarë ndikimi mund të kenë çrregullimet publike në operimin e policisë. Çka tjetër duhet të merret në konsideratë lidhur me ruajtjen e zinxhirit të komunikimit ndërmjet komandave të së (Artë, Argjendtë dhe Bronztë)?

69

Plani mësimor (Seanca): 17 Kohëzgjatja e mësimit:

2 Orë: 30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

70

Hyrje: Vetëdijen e asaj se çka duhet të merret parasysh në aspektin e veprimeve fillestare nga zyrtari i parë në vendin e ngjarjes- pa marrë parasysh gradën e zyrtarit që arrin në vendin e ngjarjes në një incident madhorë

ku ai veprim fillestar luan rol në

vlerësimin e situatës që është shumë i rëndësishëm dhe kritik në menaxhimin efektiv të ngjarjes. Qëllimi i mësimit: Shpjegoni se çka duhet të ndohë në lidhje me veprimet fillestare me rrastin e arritjes së një incidetni kritik.

☛ Synimi i mësimit #1: Të jeni në gjenjde të shpjegoni mnemonic SAD CHALET

☛ Synimi i mësimit #2: Të identifikoni renditjet kyçe të kritereve për të priturat për të dya, qendrën lokale dhe rajonale.

☛ Synimi i mësimit #3: Të jeni ne gjendje të krijoni një qendër te kontrrollit rajonal në lidhje me scenarion e dhënë mbi përpasjen ajrore.

Përmbledhje P-Pointi Përgjegjësi e menjëhershme është marrja e përkohshme e komandës si dhe të sigurohet që shërbimet tjera të emergjencës të informohen nëse nuk janë në vendin e ngjarjes. OFICERI i PARË NË VENDNGJARJE NUK DUHET TË PËRFSHIHET NË PUNËT E SHPËTIMIT. Pavarësisht shkallës se incidentit, prioritet janë VLERËSIMI, INFORMIMI dhe MBAJTJA E KONTAKTEVE. Informatat në vijim duhet t`i përcillen dhomës së kontrollit pa kurrfarë vonese:

71

Viktimat – përafërsisht numri i viktimave, të lënduarve dhe jo të lënduarve Rrezikshmëria prezentë duhet të përfshijë derdhjen e karburanteve, mbeturinat, kushtet atmosferike, terreni dhe prezenca potenciale e gazrave, kemikaleve, zjarrit ose rreziku nga eksplodimi Qasja – rrugët më të mira për automjetet emergjente, parking, pikat kthyese, rrugët e bllokuara, vendtakimet e përshtatshme Lokacioni i incidentit – nëse nuk identifikohet lehtë si p.sh në zona të izoluara, duhet të përdoren pika të referimit, udhëkryqe etj. për të treguar vendin Shërbimet Emergjente – prezentë dhe që nevojiten Lloji i incidentit – shkurtimisht detaje për llojin dhe numrin e automjeteve, ndërtesave, urave, aeroplanëve etj. të përfshirë. Pasi t`i ketë përcjellë gjitha informatat qe ka në dispozicion, oficeri duhet të mbajë radio kontakt me dhomën e kontrollit, koordinoj reagimin e shërbimeve emergjente në vendngjarje dhe të luajë rolin e oficerit të incidentit derisa të lirohet nga kjo detyrë nga ndonjë oficer i rangut më të lartë (ky mund të jetë oficeri i caktuar si i “ Bronztë” – komandant operativ). Duhet të mbahet një regjistër me shkrim.

P-Pointi Dhoma lokale e kontrollit (nëse është e aplikueshme) Dhoma lokale e kontrollit, për pranimin e informatave që ka ndodhur një incident madhor, duhet të: 

Informoj Kontrollin Regjional / Kombëtar pa vonesë;



Urdhëroj oficerin që është më së afërmi më vendngjarjen që të vlerësoje situatën



Informoj oficerin e lartë në detyrë, ai që do të marr pjesë dhe do të marrë rolin e oficerit të incidentit



Informoj oficerët e lartë komandues



Dërgoj personelin sipas direktivave të oficerit të incidentit



Mbaj regjistrin dhe të koordinojë vendosjen e personelit



Mbaj ndërlidhje me dhomën e forcave operative

P-Pointi

72

Kontrolli Regjional Me marrjen e informacionit se një incident ka ndodhur i cili më vonë mund të klasifikohet si një Incident madhor, oficeri në detyrë në Kontrollin regjional (cilido shërbim emergjent të ketë pranuar së pari njoftimin) është përgjegjës për nxitjen e mobilizimit të shërbimeve emergjente dhe personelit të policisë, dhe për krijimin e komunikimit me oficerin e parë në vendngjarje. Është e pamundur që një person të mbajë mend të gjitha llojet e detyrave që duhet të bëhen në këtë fazë mobilizimi dhe rekomandohet që të përgatiten paraprakisht procedurat standarde te veprimit ‘aide momoire’ qofshin ato në formë elektronike apo të shtypur, në bazë të planeve për mobilizimin e forcave dhe të përdoren menjëherë në rrethana të tilla. Këto udhëzime procedurale duhet të përfshijnë instruksionet për rolin e oficerit të parë në vendngjarje, që duhet të përforcohet si i nevojshëm për oficerët pasues. Udhëzuesi i procedurave duhet të përfshijë informata për njoftim, mobilizim ose për implementim dhe duhet të jetë në dispozicion për referencë të shpejtë dhe të lehtë nëse kërkohet nga: 

Shërbimet tjera të emergjencës



Pikat e vendosura të kontrollit



Kontrolli i trafikut



Komandantët e zonës



Personeli i zonës



Autoritete lokale – Oficeri për planifikim emergjent



Komandantët në zona specifike të përgjegjësisë



Automjetet dhe pajisjet për kontrollin e incidenteve madhore



Ekipet për dokumentacionin e spitalit



Fotografuesit e vendngjarjes/ përpiluesit e planit



Ekipet e morgut



Zyra për informacione rreth viktimave



Koordinatori ‘Ante-mortem’



Dhoma e kontrollit për incidente madhore



Ekipet për pranimin e të mbijetuarve/ ekipet e qendrave mbështetëse



Ekipet për pranimin e miqve dhe të afërmeve



Zyrtari mjekësor për shëndetin publik



Zyra ndërlidhëse për media



Prokurori



Sistemi për regjistrim gjithëpërfshirës nga fillimi.

73



Oficeri për shëndetësi dhe siguri



Oficeri për mirëqenie

Qendra e kontrollit zakonisht vepron si qendër për burime dhe komunikime deri sa posti i kontrollit dhe/ose dhoma e kontrollit për incidente madhore të jenë funksionale në komandën e ‘Komandantit të së Artë’.

Ushtrim – detyrë grupore Është e zakonshme, në raportimin fillestar të një operacioni ekstrem që komunikimi, informimi dhe inteligjenca janë të pjesshme/fragmentare dhe të pa kompletuara. Edhe pas emërimit dhe dërgimit të një komandanti të Bronztë ka gjasa që të kalojë një periudhë kohore në fazën fillestare dhe ‘fazën reaguese’ të një incidenti madhor kur nuk dihen shumë gjëra. Në nivelin e komandantit të së Argjendtë, është me rëndësi të sqarohen dhe të dallohen ‘faktet’ nga spekulimet dhe supozimet. Si komandant taktik – komandanti i së Argjendtë do të ketë një rol të pa lakmueshëm për tu ofruar udhëzime dhe direktiva të qarta komandantit/tëve operativ dhe të ofrojë informata kritike, inteligjencë dhe raporte të situatës për komandantin e së Artë (për shqyrtim dhe reagim nga grupi i së Artë/ mbështetës).

Detyra Në grupe, ju duhet të shqyrtoni dhe diskutoni vlerësimin e ndikimit fillestar; grumbullimin, vlerësimin dhe analizimin e informatave – për tu siguruar që burimet janë ndarë në bazë të prioritetit për të pasur një efekt optimal. Në lidhje me skenarin në vijim në faqen tjetër: 

Kush duhet të ndërmarrë vlerësimin e ndikimit fillestar të këtij incidenti madhor

dhe si mund të arrihet kjo? 

Çfarë mekanizma dhe procese (përfshirë ato fizike p.sh. IT, tabelat e bardha

dhe hartat; dhe personeli p.sh. specialistët, oficerët e inteligjencës, analistët etj) duhet të vendosen në nivelin e së Argjendtë dhe të Artë për t’u siguruar që vendimmarrja dhe zgjidhja e problemit janë çështje të gjykimit të shëndoshë? 

Çfarë teknika të grumbullimit dhe vlerësimit të inteligjencës mund të përdoren

për të zvogëluar rrezikun e ‘reagimit ndaj spekulimeve’?

74

Kemi raporte që një aeroplan komercial rus është përplasur gjatë aterrimit rreth 4 km në lindje të Istogut dhe se pjesët e tij janë përhapur gjithandej duke shkaktuar dëme dhe viktima. Komunikimet janë ndërprerë, ka frikë që dëmet e shkaktuara përfshijnë edhe burgun e Dubravës ku një numër i madh i të burgosurve kanë ikur nëpër fshatrat për rreth. Kryetari i komunës dhe komuna kanë deklaruar një gjendje ‘të jashtëzakonshme’ lokale dhe janë duke kërkuar prezencën e përforcimeve të ushtrisë dhe policisë. Momentalisht nuk ka raporte për trazira. Komuna ka një popullësi prej afërsisht 65, 000 (edhe pse nuk ekzistojnë të dhëna të sakta të regjistrimit). Burgu i Dubravës është njëri nga burgjet më të mëdha të Europës dhe mban të burgosur të kategorisë A (kundërvajtësit e veprave më të rënda) dhe se fundit ka hapur Njësinë e Sigurtë të Psikiatrisë për të akomoduar kriminelët e sëmurë mental.

Plani mësimor (Seanca): 18 Kohëzgjatja e mësimit:

2 Orë: 15 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë – Materiali ushtrues Kopjet e Poëer-point Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Në ngjarjet e një incidenti kritik mund të ekzistojnë nevoja substanciale për burimeshumë prej tyre përtej mundësive të menjëherëshme të shërbiit policor dhe DME. Është e nevojshme që të kihet qasje në mjetet lehtësuese dhe të mirren masat e

75

reagimit kritik kur të ballafaqohemi me shkallë të incidentit – ky mësim i shpjegon këto kapacitete. Qëllimi i mësimit: Të dihet se çfarë mundësish të burimeve ekzistojnë përtej mundësive të menjëherëshme të policisë dhe DME.

☛ Synimi i mësimit #1: Të përcaktohet se çfarë burimesh mund të ftohen për të ndihmuar policinë dhe DME për tu arritur menaxhim më efektiv I incidentit kritik. ☛ Synimi i mësimit #2: Të kuptohet nevoja për njohje të herëshme të mbështetjes së agjencive të tjera sa u përket burimeve.

Përmbledhje Diskutim - i udhëhequr Nga eksperienca dhe njohuritë brenda grupit, tregoni informatat në vijim (ky ushtrim do të pasohet nga një ‘ushtrim çift’ për të hulumtuar masat aktuale të rasteve të paparashikuara për të pasur qasje në burimet për reagime në raste). 

A ekzistojnë masat kritike të reagimit, p.sh një reagim i shërbimit urgjent kombetare në një operacion urgjent?



Cilat janë nivelet e autoritetit për të mobilizuar burime shtesë?



Në çfarë rrethana mund të kërkohet ndihmë dhe mbështetje prej shërbimeve ushtarake?



A ekziston plan veprimi “përgjigje e shëndetit publik” ndaj rreziqeve kimike, biologjike ose radioaktive?



Cili është mekanizmi për ndërprerjen ose devijimin e sistemeve/rrugëve transportuese?



Çfarë përvoje kemi brenda grupit, për ‘bashkëpunim në rast të reagimit kritik’?



A janë ndërmarrë ushtrime të reagimeve në raste kritike duke përdorur skenarin e një

76

operacioni ekstrem?

Ushtrim Hulumtoni dhe identifikoni aftësitë e reagimeve në raste kritike dhe qasuni mekanizmave të shërbimit, të burimeve ose objekteve të emëruar nga trajneri juaj. Përgatitni një konferencë 15 minutshe për gjetjet tuaja; përfshini fuqinë dhe dobësinë e cilitdo mekanizmi dhe procesi ekzistues, dhe ku është e duhur jepni rekomandime për përmirësime. Nuk gjuhet me zagar të lidhur-Barat

Plani mësimor (Seanca): 19 Kohëzgjatja e mësimit:

1 Orë: 15 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Është rol themelor i policisë që të angazhohet në një incident për të vlerësuar rrezikun. Ku është e mundur faktorët lehtësues duhet të identifikohen dhe duhet të ndërmerren veprime të përshtatshme dhe proporcionale që të zvogëlohet rrezikshmëria. Proceset kyçe janë të shënuara më poshtë dhe kanë rëndësi të barabartë në komandat operacionale (Bronztë), taktike (Argjendtë), dhe strategjike(Artë)

77

Qëllimi i mësimit: Të jemi në gjenjde ti definojmë principet e menaxhimit efektiv të rrezikut.

☛ Synimi i mësimit #1: Të sqarojmë përmbajtjen e të 5 hapave të menaxhimit efektiv të rrezikut: Identifikoni rreziqet Vendosni kush mund të lëndohet dhe si Vlerësoni rreziqet dhe vendosni për masat parandaluese Regjistroni gjetjet tuaja dhe zbatoni ato Rishikoni vlerësimin tuaj dhe freskojeni nëse është e nevojshme.

Përmbledhje Së pari ju duhet të punoni në lidhje me atë se në çfarë rrethanash njerëzit mund të lëndohen. Për ta bërë këtë sugjerohet se ne duhet:

P-Pointi 1.

Lidhje me organizatat e pëlqyera dhe të themeluara ( UNDP/ OSCE) për të mbledhur informacionet që janë të freskëta të aktiviteteve dhe ngjarjeve në shtet/ rajon.

2.

Monitorimi I mediave dhe vperësimi I aferave aktuale në të dyat shtet dhe rajon për të vlerësuar gjasat e rrezikut dhe ndikimin potencial në stafin apo operimet tona.

3.

Pyesni stafin tonë sa çka ata mendojnë. Ata mund të kena vërejtur gjëra për të cilat ne nuk jemi ne dijeni.

4.

Kontrolloni prodhuesit’ instruksionet apo fletat e të dhënave për kemikale dhe pajisje pasi që mund të jenë shumë ndihmëse në kontrollimin e rrezikshmërisë dhe vendosjes së tyre në perspektivën e tyre të vërtetë.

5.

Kontrolloni përsëri aksidentin tonë dhe shënimet mbi sëmundjet- shëndetësinë- këto shpesh ndihmojnë në identifikimin rreziqet më pak të dukshme.

6.

Mbani mend të mendoni për rreziqet afatgjata për shëndetin, ( p.sh., nivelet e larta të zhurmës, apo ekspozimet ndaj substancave të dëmshme).

7.

Kjo listë nuk është aspak e lodhëshme. I tërë stafi duhet të mbesin vigjilent lidhur me ndryshimin dhe zhvillimin e situatave dhe dhe për të sjellë në vëmendjen e udhëheqësve të tyre kur ata ndjejnë se situata e tyre personale apo kur kompania është duke u vënë në rrezik.

78

Tregoni poër- pointët në tërë 5 hapat

Hapi 1 - Kriteret e rrezikut •

E LARTË Ka gjasa të ketë të vdekur, lëndime të

renda/madhore apo

sëmundje serioze. •

MESATAR

Ka gjasa të ndodh lëndim serioz apo përkeqësim i shëndetit,

p.sh. njerëzit mund të mungojnë nga puna më tepër se tri ditë si rezultat i kësaj (por jo të shtrirë në spital apo të mjekohen) •

E ULËT Kur mund të shfaqen më pak lëndime tjera serioze për shembull kur për shkake të lëndimeve nuk kërkohet të mungohet nga puna apo mund të përshijë një mungesë deri në tri ditë nga puna.

79

Kriteret e mundshme të rrezikut •

I LARTË –

•

MESATAR – Kur dëmi është i mundur/ka gjasa të ndodhë.

•

I ULËT – Kur dëmi nuk ka gjasa të ndodhë/ ka tepër gjasa që të mos ndodhë dhe rrallë

Kur ka më shumë gjasa apo është e sigurte që dëmi do të ndodh.

do të ndodhë. Duke bërë një vlerësim të rrezikshmërisë dhe rrezikut të mundshëm sugjerohet si na vazhdim: RREZIKSHMËRI

RREZIKSHMËRI

RREZIKSHMËRIA

A E ULËT

A

E LARTË

MESATARE

(Pak

(Ekstrem e

e (Mesatarisht

dëmshme)

e

dëmshme)

dëmshme) POTENCIALI I ULËT I

RREZIKU

RREZIKUT

ULËT

Shumë pa gjasa /nuk ka

(I vogël)

gjasa POTENCIALI MESATAR I

RREZIKU

RREZIKUT

ULËT

I

RREZIKU I

RREZIKU

ULËT

MESATAR (Mesatar)

I

(I pranueshëm) RREZIKU

RREZIKU I

MESATAR

LARTË

Ka gjasa/ i mundshëm

(I (I pranueshëm)

(Mesatar)

konsiderueshëm)

POTENCIALI I LARTË I

RREZIKU

RREZIKU I

RREZIKU I

RREZIKUT

MESATAR

LARTË

LARTË

Shumë ka gjasa/ ka gjasa

(Mesatar)

(I

(I

konsiderueshë

tolerueshëm)

pa-

m)

80

Hapi i 2-të – Vendos kush mund të lëndohet dhe si Për çdo rrezikshmëri ne duhet ta kemi të qartë në lidhje me atë se kush mund të dëmtohet. Kjo nuk do të thotë se çdo kush duhet të ceket me emër, por kishte me qenë më mirë apo e mjaftueshme të identifikojmë grupet e njerëzve apo shtetin ose fushat e veçanta të operacionit. Në secilin rast, identifiko se si ata mund të lëndohen, p.sh. cili është rreziku, cila lloje të lëndimeve apo sëmundje mund të ndodhin. Do të nevojitet mendimi shtesë për disa rrethana kur kemi të bëjmë me ndërtesat industriale apo komerciale. Konsideroni pastruesit, vizitorët, kontraktorët, punëtorët e mirëmbajtjes etj. të cilët mund të ndodh që të mos jenë në vendin e punës tërë kohën; anëtarët e jashtëm - publiku (kalimtarët e rastit), të cilët do të mund të lëndoheshin nga incidentit.

Hapi i 3-të – Vlerësoni rreziqet dhe vendosni për masat paraprake Duke vlerësuar rreziqet dhe kush mund të preket nga ato, ne duhet të vendosim se çfarë të bëjmë në lidhje me ta. Ligji kërkon nga ne të bëjmë çdo gjë ‘të zbatohet arsyeshëm’ për të mbrojtur njerëzit nga dëmi. Ne mund ta bëjmë këtë për veten tonë, por mënyra më e lehtë është që të krahasojmë se çka jemi duke bërë me praktikën të mirë. Kështu që së pari, shiko në atë se çka ne jemi duke bërë; mendoni çfarë kontrolle ne kemi në atë vend dhe si është organizuar puna. Pastaj krahasoni këtë me praktikën e mirë dhe çka është më me rëndësi, aplikoni logjikën. Shikoni nëse ka diçka që ne duhet të bëjmë më shumë për të sjell arritjen e standardit. Duke pyetur veten, konsidero: 1. A mund ta largoj rrezikun tërësisht? 2. Nëse jo, si mund ti kontrolloj rreziqet ashtu që lëndimi ka gjasa të mos ndodh apo së paku të minimizohet ? 3.

Kur kontrollojmë rreziqet, apliko parimet më poshtë, nëse është e mundur të përcjellët renditja si më poshtë : 

Provoni një alternative më pak të rrezikshme (p.sh. kalimi në metodat

alternative të kontrollit); 

Parandaloni qasjen tek rrezikshmëria (p.sh. duke siguruar, ruajtur);



Organizo shpëtimin dhe kontrollin për të zvogëluar ekspozimin ndaj

rrezikshmërisë 

Dhënia e pajisjeve personale mbrojtëse (p.sh. rrobat, këpucët, syze

etj); të ndihmojmë me mirëqenie sociale (p.sh. ndihma e parë dhe objekte për pastrim për largimin e papastërtisë - infektimit). 

Përmirësimi i shëndetit dhe sigurisë operacionale dhe taktike nuk

81

duhet të kushtoj shumë, por thjesht dështimi për të marrë masa mund të kushtoj më shumë jo vetëm në kuptimin e lëndimit personal por edhe në dëme organizative.

Hapi i 4-të – Regjistro të përfundimin dhe zbato ato Duke i dhënë rezultatet, në vazhdim të vlerësimit të rrezikut në praktikë është e rëndësishme në çdo debrifing pas incidentit të bëhet rishikimi apo hetimit që pason. Duke shënuar rezultatet e vlerësimit të rrezikut, dhe duke i ndarë ato me partnerët tonë, inkurajon diskutimin dhe mund të jap një kreativitet të lartë dhe ndryshime në reduktimin e rrezikut operacional dhe taktik. Në situata dinamike si një ‘Përplasje e papritur’ dhe ‘Rritja e baticës’ incidentet që ju duhet ti rishikoni, që të dyja rrezikshmërinë dhe rrezikun rregullisht janë të shpeshta – pasi që situata ndryshon kërkohet nga ju të rishikoni dhe ti modifikoni. Kjo kërkon informatë dhe inteligjencë mirë të zhvilluar duke grumbulluar sistemet dhe aftësitë për të vlerësuar kualitetin e të dhënave dhe volumin e kërcënimit. Kur i regjistroni vendimet e juaja dhe gjykimet në lidhje me rrezikun, mbani ato sa më thjeshtë.

Hapi i 5-të – Rishikoni vlerësimin tonë të rrezikut dhe

nëse është e

domosdoshme ri-freskoje atë Do të na ndihmojë të krijojmë disa plane emergjente veprimi, modele dhe procese për të reduktuar rrezikshmërinë dhe rrezikun tek publiku (shoqëria) dhe stafi i emergjencës kur kemi të bëjmë me lloje të ndryshme (të paparashikueshme) të operacioneve ekstreme, p.sh. aksidentet industriale, aksidentet e transportit, etj. Sidoqoftë, këto modele dhe plane duhet të datohen dhe është e nevojshëm që rregullisht të rishikohen për të siguruar shpjegimin e ndryshimeve në shoqëri, demografi, burime dhe teknologji. Për një rishikim të tillë duhet kontrolluar: 

A ka pas aty ndryshime?



A ka përmirësime që ne ende duhet bërë?



A e ka identifikuar personeli ynë një problem?



A kemi mësuar ne diçka nga incidentet e fundit, aksidentet apo ‘afër shmangies’?



Sigurohuni që vlerësimi ynë i rrezikut të rishikohet .

82

Plani mësimor (Seanca): 20 Kohëzgjatja e mësimit:

2 orë: 45 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë – Materiali ushtrues Kopjet e Poëer-point Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje

Në ushtrim ne do të vazhdojmë ushtrimin si hyrje në sesionin 17 lidhur me përplasjen e avionit komercial Rus. Duke vepruar si Komandant i Artë ju jeni që ti rishikoni informacionet dhe të ndërmerrni vlerësimet preliminare të rrezikut. Informacionet fillestare tregojnë në vazhdim, kjo përcjellët nga informacione shtesë që vijnë nga vendi i ngjarjes ( burimet tregojnë). Qëllimi i mësimit: Ti praktikojmë të mësuarat nga sesioni 19

☛ Synimi i mësimit #1: Si komandant I artë ndërmerrni vlerësimin e plotë të rrëzikut në lidhje me përplasjen ajrorë si incident kritik.

83

☛ Synimi i mësimit #2: Të jeni në gjenjde të justifikoni të gjeturat me rastin e vlerësimit të rrezikut tek ndonjë autoritet që kërkon sigurim lidhur me atë se si sherbimet emergjente përmes veprimeve të tyre do të minimizojnë ndikimin e pasojave të një incidenti kritik.

☛ Synimi i mësimit #3: Të jeni në gjendje ti dorëzoni të gjeturat të vlerësimit të rrezikut me një prezantim koherent.

Përmbledhje Aktualisht nuk është emëruar asnjë komande Bonzë edhe pse mund të ketë nevojë për më shumë se një, duke marrë në konsideratë dëmtimet në burg dhe “pasojat” potenciale të incidentit që mund të rezultojnë në Istog. Përkohësisht, zyrtarët e lartë policor lokal (Kapiten) është duke vepruar si Bronz dhe ka krijuar një RV në perimetrin e vendit të përplasjes jashtë kufijve të murit kryesor të burgut të Dubravës. “ Argjend” ( komanda taktike ende nuk është emëruar, apo krijuar dhe kjo kërkon ndikimin tuaj fillestar dhe vlerësimin e rrezikut.

Ekzistojnë raporte se një avion komercial Rus është përplasur gjatë aterrimit afërsisht 4 km në lindje të Istogut duke shkaktuar shkatërrim të pasurisë dhe viktimave. Komunikimet janë ndërprerë, ka frikë që shkatërrimet përfshijnë edhe burgun e Dubravës ku numër I madh I të burgosurve janë arratisur në fshat. Kryetari I komuës ka deklaruar “ gjendje te jashtezakonshme” lokal dhe ka kërkuar prezencën e ushtrisë dhe përforcime policore. Aktualisht nuk ka raporte për trazira. Komuna përbëhet afërsisht prej 65, 000 banorëve (edhe pse nuk ekzistojnë detaje të sakta të regjistrimit). Qyteti i Istogut përbëhet përafërsisht pre 44, 000 banorëve ( shifrat nga 2006). Burgu I Dubravës është një nga burgjet ë të mëdha në Evropë dhe përmban të burgosur të kategorisë A (kundërvajtësit te denuar per vepra te renda) dhh kohëve të fundit ka hapur pavionin e personave të çmendur të dënuar penalisht.

84

Informacione nga Kontrollimi i Trafikut Ajror (KTA) Fluturimi AF233 nga Moskva ka pasur 287 pasagjerë dhe 8 ekuipazh; piloti ka raportuar “ dështim të motorit” në 11: 55 duke përcjellur në vazhdim rrugën e fluturimit të dakorduar brenda hapësirës ajrore të Kosovës, është vlerësuar se përplasja është paraqitur rreth orës 12: 00 sot. KTA raporton se avioni ka rënë nga radari në orën 11: 59 – 23 milje VERI LINDJE të Istogut. Raportet nga zyrtari i lartë policorë në vendin e ngjarjes, sugjerojnë që Drejtori i burgut është i vdekur; edhe pse trupi i tij ende nuk dihet ku ndodhet. Asnjë pjesëtarë i stafit të lartë të burgut ende nuk janë të vendosur edhe operacional.

Plani mësimor (Seanca): 21 Kohëzgjatja e mësimit:

30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë – Materiali ushtrues Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

85

Hyrje: Dhoma e kontrollit të incidentit madhor (për dallim nga dhoma për krime madhore)mund të kërkohet që të parashikoj Komandantin Strategjik apo Komandantin e përgjithshëm të Incidentit (Komandanti i Artë) në mbështetjen e pajisjeve (objekteve). Poste të caktuara mund të nevojitet që të përcaktohen në dhomë, si Logjistika, Personeli dhe Oficerët për Pajisje. Duhet të jetë nën komandë të Komandantit të Përgjithshëm të Incidentit dhe nën mbikëqyrjen e Koordinatorit në këtë mënyrë duke i lejuar Oficerit të Incidentit (Komandantit të Argjendtë) të plotësoj funksionin primar të menaxhimit të operacioneve në terren, duke kërkuar për burime që janë vërë në veprim brenda Dhomës së Kontrollit të Incidentit Madhor Qëllimi i mësimit: Të sqarohet qëllimi së bashku me funksionin e tij kyç, të Dhomës së Kontrollit të Incidentit Madhor.

☛ Synimi i mësimit #1: Të përshkruhen të priturat për rregullimin/ vendosjen e Dhomës së Kontrollimit të Incidentit Madhor. ☛ Synimi i mësimit #2: Të spjegohet qëllimi I komandës/ funskionet e Dhomës së Kontrollit të Incidentit Madhor.

☛ Synimi i mësimit #3: Të vlerësohet rëndësia e komandës së Artë dhe të Argjend të një Dhome efikase dhe efektive të Kontrollit në një Incident Madhor bë mbështetje të menaxhimit të përjgithshëm të një incidenti kritik.

Përmbledhje Funksionet e Komandës Përderisa rangu i oficerëve të punësuar në funksione komanduese mund të ndryshoj varësisht nga shkalla e incidentit, në vijim funksionet që nuk ndryshojnë do të jenë të nevojshme: 

Komandanti i Incidentit të përgjithshëm



Oficeri i Incidentit



Zyrtari i Lartë Hetues



Koordinatori i Dhomës së Kontrollit të Incidenteve Madhore



Koordinatori i pjesës se Incidentit pas ngjarjes se ti

86

Pasi që këto funksione të komandës dhe kontrollit janë krijuar, një mori detyrash të lidhura me secilën mund të zbatohen në mënyrë progresive për të siguruar se përgjegjësitë e të gjithëve sa i përket operacionit janë kryer në mënyrë efektive. E pashmangshme, sidoqoftë, përgjegjësitë do të bien oficerit të parë që arrin në vendin e ngjarjes, të cilët fillimisht do të veprojnë si Oficer i Incidentit (Argjendtë) derisa të zëvendësohen nga më shumë Oficer të Lartë, Dhomat Lokale dhe të Kontrollit të Forcës të ndërmarrin mobilizim të menjëhershëm të burimeve.

Qëllimet dhe synimet fillestare Argjendtë – Oficeri fillestar (i parë) i incidentit (Argjendtë) shpejt duhet të krijoj dhe të regjistroj synimet dhe qëllimet e tij/saj për incidentin. Kjo do të formoj bazën për përgjegjësitë e policisë. Dy incidente madhore nuk janë të njëjta, por kanë prioritete të përbashkëta, të cilat normalisht mund të aplikohen tek më shumë incidente. Kjo duhet të reflektoj në përgjegjësitë e policisë (sic janë përcaktuar më lartë) dhe shërbimeve tjera emergjente. Artë – me rastin e marrjes së rolit të Komandantit të Artë, ky oficer duhet të rishikoj qëllimet dhe synimet e Komandantit

të Argjendtë, të rregulloj kur është e nevojshme dhe të regjistroj

strategjinë e tij/saj. Është me rëndësi se kur një sistem efektiv komunikues zë vend në mes të atij të Artë dhe të Argjendtë për të komunikuar strategjinë. Është e mundur se mund të caktohet një oficer që të veproj si një ndërlidhje direkte në mes të dyve. Strategjia duhet rregullisht të rishikohet dhe përshtatjet duhen bërë kur është e nevojshme.

Prioritetet Që të dytë Komandanti i Argjendtë dhe Komandanti i Artë mund ti shfrytëzojnë këto në vijim si një udhëzues për zhvillimin e synimeve /qëllimeve dhe strategjisë. Lista nuk është e komplikuar dhe ka për qëllim të arrijë qëllimet dhe synimet e atyre që janë të përfshirë në të të cilët reagojnë ndaj incidentit. 

Ruaj dhe parandalo humbjet e mëtutjeshme të jetës së bashku me shërbimet tjera emergjente apo ndonjë organizatë tjetër relevante.



Sigurohu për sigurinë e punëtorëve që janë caktuar për tu marrë me incident.



Koordino reagimin e përgjithshëm.



Deri më tani ruani jetën e njerëzve, siguro, ruaj dhe mbroj vendin e ngjarjes.



Hetoni incidentin, marrja dhe sigurimi i dëshmive që kemi në dispozicion në lidhje me trupat tjerë hetues që kanë qenë zbatues (Komandanti i Artë duhet të caktoj një Oficer të Lartë të Hetimeve dhe të caktoj Menaxherin e Lartë).



Kujdesuni për trupat e vdekur me më dinjitet, çka siguron integritetin e identifikimit të tyre.



Pa vonesë të panevojshme, ndihmoni mjekut ligjor për të identifikuar viktimat dhe

87

lajmëroni të afërmit sa më shpejtë që është e mundur. 

Qetëso të shpëtuarit dhe familjarët e tyre, duke krijuar një sistem përkrahës.



Në fazën e hershme krijo një strategji ndërlidhëse familjare.



Sigurohu për një reagim të duhur me media, i cili është i hapur, i bazuar në fakte, i saktë dhe përpiquni për ti siguruar ata të cilët janë direkt të përfshirë dhe publikun në përgjithësi.



Përpiqu për të minimizuar ndikimin e komunitetit të tërë, duke punuar me të gjitha agjencitë relevante për të ju kthyer normalitetit sa më shpejt që është e mundur.

Shënime

Mësimi (Sesioni): 22 Kohëzgjatja e mësimit:

30 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë – Materiali ushtrues Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje: Në sesionin e 4-të, ne mbuluam rolin e‘ Komandantit të Argjendtë’ dhe kjo mund të përmblidhet si:

88

Një nivel taktik i komandës për të përcaktuar prioritetin në shpërndarjen e burimeve, të planifikoj dhe të koordinoj, kur duhet të ndërmerret detyra, dhe të marr burime të tjera të nevojshme. Këtu ne shqyrtojmë nevojat e e Postit Komandues të Argjend nga i cili argjendi mund ti drejtojë aplikimet taktike në menaxhimin e operimeve në vendin e ngjarjes.

Qëllimi i mësimit: Të shpjegpjmë rolin dhe përgjegjësitë incidentit kritik.

e të Argjendës në vendin e ngjarjes së

☛ Synimi i mësimit #1: Të definohet frejtimi nën të cilën i Argjendi duhet të kujdeset për rolin e tij dhe përgjegjësitë shoqëruese.

☛ Synimi i mësimit #2: Të konsiderohet rëndësia e asaj se ku është përzgjedhur të vendoset Posti Komandues i Argjend.

☛ Synimi i mësimit #3: Përcaktimi i rregullimeve aktuale, protokoleve dhe procedurave të shfrytëzuara në Policia e Kosovës në formimin e ( Komandës taktike) të Argjend dhe dhe atëherë kur ka pajtim apo ngjashmëri në udhëzime.

Përmbledhje Është parashikuar se shumë prej funksioneve taktike do të shkarkohen në vendin e ngjarjes së një incidenti kritik, mëgjithatë kjo nuk do të thotë gjithsesi se Posti Komandues i Argjend aktualisht do të jetë në “ vendin e ngjarjes” . Është e mundëshme që të ekzistojë një numër i vendeve individuale të ngjarjes që kërkojnë Komandant Taktik (Argjend). Udhëheqja është shumë e qartë bazuar në rolin e komandantëve taktik.

89

Pauër- pointi Komandantët taktikues (E argjendta) nuk duhet të përfshihen me aktivitete në vendngjarje kur ajo rehabilitohet nga komandantët operativ (E bronzta),por të përqëndrohen në tërësi në menagjmentin e pergjithshëm. Në mënyrë që të kenë efekt në bashkëveprim, një takim midis agjensive duhet të mbahet në intervale të rregullta, të vijuara nga secili komandant i taktikës. Themelimi i lidhjeve të shërbimit ndër komunikues do ta mbështesë zhvillimin e incidentit në vendngjarje. Policia duhet të mbaj shënime me shkrim për takimet e mbajtura.

Vendi i Postit të Kontrollit të Incidentit (Kontrolla e Argjendtë) Siç është thënë në udhëzim, kalimi i pikës së kontrollit zakonisht do të zëvendësohet nga një Post i Incidentit të Kontrollit (Kontrolla e Argjendtë) prej nga oficeri Policor i Incidentit (Argjendtë) i cili do të drejtojë operacionet taktike policore dhe do të koordinoj shërbimet emergjente për të reaguar në vendin e ngjarjes. Këto shërbime do të jenë përgjegjësi të një Koordinatori të Incidentit, nën komandën e oficerit të Incidentit (Argjendtë). Kur është i përfshire më shumë se një shërbim është me rëndësi se pikat përkatëse kontrolluese janë të bashkë-vendosura, lokacioni i të cilave duhet të përcaktohet në konsultim me shërbimet tjera veçanërisht me Shërbimin e Zjarrfikësve të cilët mund të kenë vlera më të mira sa i përket çështjeve të sigurisë. Gjithmonë është e këshillueshme të identifikojmë një vend qëndrim alternativ tek i cili këto kontrolli mund ti ri-vejmë në funksion këtë e bënë të nëse ndryshohen rrethanat. Nëse bëhet e qartë që burimet apo ekspertiza përtej nivelit të komandantit taktik është e nevojshme, apo paraqitet nevoja për të koordinuar më shumë se një incident /vend të ngjarjes (aty ku komanda taktike është themeluar) mund të jetë e nevojshme për të zbatuar një nivel strategjik të menaxhimit.

Udhëheqja – diskutimi Vendi dhe angazhimi i nga dhoma e kontrollit pas incidentit mund të ketë lidhje kritike me menaxhimin e incidentit kritik dhe kërkon që më herët të merren vendimet (zakonisht nga .Komandanti i Artë i përkohshëm) i cili përcakton aranzhimet e tanishme, protokolet dhe procedurat që funksionojnë për Policinë e Kosovës në themelimin e Komandantit të Argjendtë (komandantit taktik)edhe nëse janë në pajtueshmëri (ose ka ngjashmëri) me udhëzimet.

90

Plani mësimor (Seanca): 23 Kohëzgjatja e mësimit:

2 Orë: 15 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë – Materiali ushtrues Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje: Ushtrim grupor (QVK) Posti i Kontrollimit të Incidentit (PKI) është dhomë kontrolluese për Komandën e Argjend ( taktike). Varësisht nga incidenti kritik kjo mund të mos jetë permanente. Zakonisht, nuk është ndërtesë e policisë. Duke përdorur rastin e përplasjes së avionit komercial Rus si bazë për kërkimet e juaja, konsiderimet dhe diskutimet, siguroni përgjigjeje për pyetjet në vazhdim. Kjo do të jetë një formë për takim informativ/ prezantim ( me përkrahje të përshtatshme të mediave) tek zyrtarët e lartë qeveritar Qëllimi i mësimit: Të shqyrtojë dhe shpjegojë gjendjen aktuale të gadishmërisë dhe të bihet në gjendje që të formohet një Post i plotë Komandues në tri orë gjatë incidentit kritik.

91

☛ Synimi i mësimit #1: Të definohen ndihmësit, burimet, personelin dhe strukturën komunikuese që do të jenë të nevojshme.

☛ Synimi i mësimit #2: Të identifikohet së çfarë planësh aktuale të veprimit kemi në vend për formimin e postit komandues taktik ( Argjend).

☛ Synimi i mësimit #3: Të jeni në gjenjde të identifikoni zbrazëtirat në reagimet aktuale rekomandime që të përmirësohet gjenjda e gadishmërisë.

dhe të bëni

Përmbledhje Detyrë ushtruese 

Çfarë burime, ndihme, personel dhe struktura komunikuese janë të nevojshme për të formuar një QVK efektive të Argjendë?



Çfarë planesh të veprimit janë të nevojshëm për tu siguruar se, kur është e nevojshme Posti Komandues Argjend ( taktik) mund të vendos, operues dhe qe funksionon plotësisht brenda 3 orëve duke përcjellur identifikimet të një operimi ekstrem?



Çfarë përgjigjesh dhe reagime nevojiten të jenë të mundshme në një ngjarje ku kërkohet më shume se një QVK e argjendë?



Në rishikimin e aranzhimeve aktuale ( të përmbledhura nga diskutimet rrjedhëse të më hershme) çfarë rekomandimesh do ti bënit tek përfaqësuesit e lartë qeveritarë, për të siguruar gatishmërinë nga policia ( veçanërisht bazuar në rolin dhe përgjegjësinë e Argjendit) për të menaxhuar operimet ekstreme dhe incidentet kritike? Vazhdim ………..

Për më shumë, të jeni të përgatitur për të diskutuar “zinxhirin komandues” me lidhmëni specifike për “ përgjegjësi” për aspekte të ndryshme të operimit në: :

92

 Strategjik  Taktik  Operacional Kush mban përgjegjësi për

aktivitetet “ në terren”, veçanërisht kur direktivat nga Ari dhe

Argjend nuk janë të mundura, p.sh., burime të pamjaftueshme apo lokacion i papërshtatshëm. Kur ekzistojnë planet për ngjarje të mëdha ( siç janë; demonstratat, ngjarjet sportive apo “ vizitat shtetërore” – çfarë niveli të lirisë së veprimit do të ishte i përshtatshëm për komandantët e “ Argjend”?

Plani Mësimor (Seanca): 24 Kohëzgjatja e mësimit:

1 Orë: 30 minutes

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-Pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Pasi që shumica e incidenteve kritike duhet të trajtohen si vend I ngjarjes, mbledhja e informatave dhe inteligjencës është e lartë. Por është e rëndësishme të jemi në

93

gjendje të bëjmë dallimin se cila është informatë dhe cila është inteligjenca. Lidhur me inteligjencën kjo duhet të analizohet dhe vlerësohet për të përcaktuar vlerat e saj, apo ndryshe të ndonjë hetimi të krimit. Qëllimi i mësimit: Për të vlerësuar se si informata, por në thelb Inteligjenca shërben për të ndihmuar në menaxhimin e një incidenti kritik e veçanërisht në lidhje me hetimin e krimit.

☛ Synimi i mësimit #1: Të definojmë çka është: - Informacioni - Inteligjenca Dhe të shpjegojmë dallimet në mes këtyre dyjave. ☛ Synimi I mësimit #2: Për të përcaktuar 4 parimet e Europolit për Inteligjencë

☛ Synimi i mësimit #3: Të shpjegoj se si modeli i ciklit të Inteligjencës së Europilit shërben për të zhvilluar hetimin.

☛ Synimi i mësimit #4: Për të definuar modelin 5x5x5 të Europolit për vlerësimin e inteligjencës

☛ Synimi i mësimit #5: Për të qenë në gjendje për të dhënë një shpjegim përmbledhës të 3 formave strategjike të analizimit dhe 5 format taktike të analizimit.

Përmbledhje Gjatë një incidentit kritik një pjesë e madhe e informatave do të arrihet nga nje shumëllojshmëri e burimeve. Disa nga këto informata mund të shkaktojnë ndërlikime serioze në menaxhim. Kur të mbledhim informata nuk ka nevojë të jemi selektiv, të disiplinuar apo pro-aktiv.

94

A janë dy gjëra të njëjta informata dhe inteligjenca?

Pauër-pointi- Informata mund të merret nga burimet e ndryshme mund të thuhet, të shihet apo të lexohet. Informata ‘Informon’ shpesh duke dhënë detale për ndonjë ngjarje, individ apo për

përshkrime. Mund të jetë shumë interesante, me mundësi stimulimi por jo e

domosdoshme mund të jetë si ‘inteligjencë’.

Pauër-pointi- Inteligjenca është definuar nga Europoli si: “Informata që është marrë, shfrytëzuar dhe e cila mbrohet nga institucionet për zbatim të ligjit apo agjencive për hetime, që vendos dhe përkrah hetimet e krimit”. Në thelb, është informatë e procesuar e dizajnuar për veprim. Inteligjenca është produkt i procesit të analizimit prej të cilit proces informata është komponent kyç Për informatën që të bëhet inteligjencë, dikush duhet ta procedoj atë dhe ti jap kuptim. Kjo mund të përfshijë edhe vendosjen e saj në të apo duke e shoqëruar atë me një ‘informatë apo inteligjencë’ tjetër njohëse. Strategjik - Inteligjenca duhet të jetë pjesë kryesore e cila i ndihmon Komandantit të Artë për të caktuar qëllimet dhe prioritetet. Taktik - Inteligjenca i mbështet detyrat (veprimet operative) duke i caktuar qëllimet taktike dhe e mbështet koordinimin e funksioneve.

Pauër-pointi - Janë katër principe themelore të Inteligjencës: •

Informata nuk mund të bëhet inteligjencë përderisa ajo të mos jetë e procesuar.

•

Inteligjenca ka kuptimin për një fund por nuk është vetë fundi

•

Inteligjenca nuk është vetëm fakt

•

Inteligjenca është orientuar në qëllime

Pauër-pointi - Cikli i Inteligjencës Cikli I Inteligjencës është një metodë e procedimit të materialit në mënyrë që të mund të mbështes dhe të informoj marrjen e vendimeve. Cikli i Inteligjencës dhe procesi i vijueshëm lejon informatën që të zhvillohet në inteligjencë. Modeli Kombëtar i Inteligjencës: ky proces përdoret në udhëheqjen e burimeve policore prej perspektivës së parandalimit, inteligjencës dhe zbatimit. Ky proces gjithashtu mund të aplikohet duke mbështetur koordinimin dhe kontrollin e komandantëve apo të Zyrtarëve të Lartë të hetimit në incidente madhore. Në këtë kuptim të incidenteve madhore, elementet e Ciklit të Inteligjencës mund të definohen: Drejtimi

Detyrat fillestare apo qëllimi – çka duhet të arrihet

95

Mbledhja

Mbledhja e informatës prej të gjitha burimeve të materialeve për të mbështetur detyrën apo qëllimin.

Krahasimi

Organizimi i materialit në një format të kuptueshëm

Vlerësimi

Konsiderimi i materialit të përshtatshëm; caktimi i vlerës së informatës; përfshirja e materialit për të mbështetur një detyrë fillestare apo qëllimi.

Analizimi

Tërheqja e konkluzioneve me rekomandimet dhe theksimi i zbratësirave të inteligjencës

Shpërndarja

Metodë e komunikimit të rezultateve të procesit të inteligjencës

Drejtimi

Ndryshimi / vazhdimi i një linje të një kërkimi të të dhënave, strategji etj, varet prej rezultateve të procesi të vazhdueshëm të inteligjencës

Pasi që është proces i vazhdueshëm, disa elemente mund të shfaqen jashtë pasojave. Për shembull, mbledhja e materialit ngjan të jetë një proces i vazhdueshëm dhe për këtë vazhdimisht mund të pengoj ciklin. Një pjesë e re e të dhënave mund të kërkojnë krahasim dhe vlerësim të menjëhershëm. Renditja e fazës së ciklit të vazhdueshëm të inteligjencës nuk do të ndryshoj nga kjo. Nevoja për të vazhduar për të mbledhur dhe krahasuar cek rëndësinë e rolit të studiuesit (kërkuesit). Kur studiuesi (kërkuesi) mund të mbështes analistin përmes mbledhjes dhe krahasimit të

vazhdueshme, analisti

mund ta dërgoj përpara fazën e vlerësimit dhe

analizimit, duke i përdorur informatat për të informuar me kohë për punën e tyre. Përveç kësaj, faza e Vlerësimit mund të shfaqet e pavarur. Gjenerata e hipotezave përmes proceseve të mendimeve mund të jenë katalizatorë për fillim të një cikli të ri. Studiuesi (kërkuesi) dhe analisti mund ti shënojnë vlera procesit të hipotezave të testimit. Duke aplikuar procesin e inteligjencës të orientuar në qëllime tek incidentet madhore do të rezultohet në to duke qenë më shumë i fokusuar dhe efektiv. Seksionet e ardhshme prezantojnë

elementet e ciklit të inteligjencës përbrenda hetimeve

madhore dhe udhëheqja jepet për rolet e detajizuara të analistit dhe studiuesit (kërkuesit) përbrenda secilës fazë. Sistemimi i materialit është fazë fundamentale për komandantët operacional dhe analistët. Sistemimi i materialit përfshinë organizimin e materialit në formate të ndryshme të cilat më së miri ndihmojnë për analizim. Shembulli i kësaj përfshinë:

96



Diagramet



Listat



Tabelat



Bazat e të dhënave



Hartat



Rrjedha e komunikimit dhe skemat e frekuencave

Është e rëndësishme se produktet e tilla mos të konsiderohen që jenë produkte finale dhe analitike. Vlerësimi dhe interpretimi i vazhdueshëm i materialit të krahasuar është proces kryesor që materialin do ta ndryshojnë në analizë. Faza fillestare e procesit të sistemimit është leximi i tërë materialit. Studiuesi (kërkuesi) apo analisti duhet të zhvillojnë proceset për shënim të materialit dhe mund të kërkohet që të kategorizohet ky material në mënyrë të strukturuar. Sistemimi i sasisë së materialit mund të diktoj apo të kërkoj kategorizimin e materialit. Nëse kategorizimi është bërë në mënyrë të duhur, është e rekomandueshme që të jepen këshillat rreth temave të asaj fushe. Analisti apo studiuesi (kërkuesi) duhet të mbaj në mend se kategoritë ka gjasa të bëhen në formë të temave, kështu që duhet të ketë lidhje në mes tyre. Për shembull, kategoritë përfshinë:

 Vëzhgimi i viktimës/ lëvizjet  E kaluara e viktimës  Lëvizjet e të dyshimtit  E kaluara e të dyshimtit  Vëzhgimi i të dyshimtit

Faza e dytë e procesit të krahasimit është që të rregulloj materialin në një format sa më të thjeshtë dhe të qartë. Duhet ti kushtohet vëmendje metodës më të përshtatshme e cila varet nga madhësia dhe kompleksiteti i hetimeve, të cilave do tu nevojiten qasjet në produkt dhe për përdorimin e tyre në të ardhmen. Prandaj, aftësia për tu bërë inovativ dhe fleksibil është thelbësore. Faza e krahasimit mund të përfshijë përmbledhjen e materialit si deklaratat apo intervistat. Është me rëndësi që të mbahet saktësisht dhe se analisti dhe studiuesi (kërkuesi) të

97

mos interpretojnë apo ndryshojnë natyrën e dokumentit origjinal. Fjalët e sakta dhe mënyra e të folurit duhet të përdoret aty ku është e mundur. Gjatë fazës së krahasimit, analisti mund të bëjë vlerësimin e materialit që është para tij. Kur studiuesi (kërkuesi) apo analisti i inteligjencës është në dispozicion, ai duhet të formojë mjete për krahasim në mënyrë që të ndihmojë regjistrimin e procesit fillestar të vlerësimit. Është më rëndësi që të gjitha elementet të jenë të etiketuar saktësisht. Kjo nuk përfshinë vetëm etiketimin (LINK-u trajton dokumentin) por gjithashtu edhe versionet e dokumenteve, detajet e autorit, data, emri i operacionit dhe nëse dokumenti është i natyrës së inteligjencës apo dëshmues.

Sistemi 5 x 5 x 5 Sistemi 5 x 5 x 5 është një zhvillim i sistemit dhe 4 x 4 për vlerësimin e inteligjencës – është Standard. Përpiqet për të vlerësuar seriozitetin e regjistrimit të të dhënave në sistemin e inteligjencës. Reagimi jo i duhur ndaj pranimit të inteligjencës mund të ndihmojë të menaxhoj rrezikun dhe informon sa i përket drejtimit. Nuk është i dizajnuar për bartjen e informatës në mes të departamenteve të qeverisë. Sistemi është i bazuar në 3 fusha kryesore: Burimet e Vlerësimit: Sa është i besueshëm personi që e jep atë informatë. Vlerësimi i Inteligjencës: Si e din burimet që këto mund të jenë të vërteta. Trajtimi i Kodit: Kush mund të ketë qasje në këtë inteligjencë. Një pjesë e informatës do të klasifikohet duke shfrytëzuar letrën e duhur dhe numrat më poshtë:

Pauër- pointi - Burimet e Vlerësimit Gjithmonë të besueshme – (Policia / zyrtarët qeveritar etj.) B

Kryesisht i besueshëm

C

Nganjëherë i besueshëm

D

Jo i besueshëm

E

Burime jo të testuar-(përfshirë burimet anonime)

98

Pauër- pointi - Vlerësimi i Inteligjencës 1

Duke ditur se është e vërtet pa kurrfarë rezervimi

2

E ditur personalisht për burimin por jo edhe për oficerin

3

Jo i njohur personalisht për burimin por i vërtetuar

4

Nuk mund të gjykohet

5

Dyshohet të jenë falsë apo me qëllim të keq

Pauër- pointi - Trajtimi i Kodit

1

Mund të shpërndahen tek agjencitë tjera të zbatimit të ligjit dhe për ndjekje penale, duke përfshirë agjencitë për zbatimin e ligjit brenda Zonës Ekonomike Evropiane (ZEE) dhe në pajtueshmëri me BE (nuk ka kushte të veçanta)

2

Mund të shpërndahen në Britani të Madhe tek agjencitë për zbatim ligji (nevojitet autorizimi dhe regjistrimet)

3

Mund të shpërndahen tek agjencitë për zbatimin e ligjit që nuk janë pjesë e EEA (aplikohen kushte të veçanta)

4

Mund të shpërndahen vetëm brenda agjencive ekzistuese

5

Nuk ka shpërndarje të mëtutjeshme: referohu atyre ekzistuese. Trajtim special i kërkesave të imponuara nga zyrtari i cili autorizoj mbledhjen (grumbullimin)

Pas një konference ndërkombëtare, standardet e përbashkëta Evropiane janë aplikuar te definicionet e llojeve të ndryshme për analizimin e inteligjencës. Këto definicione quhen TREVI duke bërë dallimin në mes të analizimit strategjik dhe ati taktik. Analizat e shfrytëzuara për të përkrahur formimin në polici janë quajtur strategjike, dhe ato të cilat janë dizajnuar për të përkrahur hetimet specifike janë quajtur taktike. Janë 3 aplikacione strategjike dhe 5 aplikacione taktike – pason një shpjegim i shkurtë i këtyre definicioneve :

Pauër-pointi -

Analiza Strategjike ka për qëllim të jap informata lidhur me figure të 99

përgjithshmen me anë

të së cilës menaxhmenti mund ti bazoj vendimet e tyre. Lejon

menaxherët të planifikojnë se si ata trajtojnë ngjarjet më të mëdha dhe të organizojnë burimet e tyre për të plotësuar nevojat e tyre. Ato përfshijnë: Analizën e dëshmive- formon një fotografi të natyrës dhe shkallës së faktorëve lidhur me ngjarjen. Analizën e përgjithshme e Profilit- identifikon karakteristikat tipike. Analizën e metodave të kontrollit të krimit- ka për qëllim të përmirësoje efikasitetin e reagimit nga ekzaminimi i teknikave dhe taktikave të shfrytëzuara gjatë incidenteve të mëparshme të ngjashme.

Pauër-pointi-Analizën e rastit përcakton menjëherë rrjedhjen e ngjarjeve para,gjatë dhe pas ngjarjes ekstreme. Kjo përfshinë ndërtimin e një tabele për ti paraqitur informatat në mënyrë kronologjike. Paraqitja e informatës në grafik lejon zbrazëtirat në njohuri që më lehtë të identifikohen

Analizën krahasuese zbulon ngjashmëritë në mes të ngjarjeve që i drejtojnë kah lidhjet e dobishme.

Analizën grupore siguron të gjitha informatat e mundshme për kontaktet në mes të individëve të caktuar të përfshirë në regjistrim dhe i lidh ato me një lidhje të mundshme të rasteve.

Analizën specifike të profilit përfshinë ndërtimin e një figure hipotetike me rezultate të mundshme në bazë të të dhënave nga vendit i ngjarjes

Analizën e hetimeve përfshinë vlerësimin e aktiviteteve me qëllim për të siguruar se të gjitha hetimet janë bërë dhe identifikon rrjedhën e veprimeve të cilat mund të konsiderohen për implementim.

Plani mësimor (Seanca): 25 Kohëzgjatja e mësimit:

1 Orë: 30 Minuta

100

Mjetet e konkretizimit: Doracacaku kryesor - Materiali për ushtrime Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Marrja efektive e vendimit duhet të përfshijë një vlerësim të të gjithë materialit që është në dispozicion.

produktet analitike që janë të njohura për tërë materialin

hetues në thelb do të jenë me të meta; ashtu që komandantët operativ (veçanërisht i Argjendtë dhe i Artë) duhet të siguroj që menaxheri i Qendrës së Kontrollit ti lejohet qasja për të gjitha materialet. Ka shumë avantazhe të përdorimit të studiuesve dhe personelit analitik.

Qëllimi i mësimit: Për të ditur dhe vlerësuar çfarë kërkesa ka Komandanti të Argjendtë për cilësinë e inteligjencës për të përkrahur SIO që të drejtoj hetimin e krimit.

☛ Synimi i mësimit #1: Të definohet kapaciteti i inteligjencës së SHSHPK.

☛ Synimi i mësimit #2: Për të shpjeguar se në çfarë niveli brenda SHPK mund të shërbej modeli i Inteligjencës së Europolit për të udhëhequr hetimin e krimit në një incident kritik.

☛ Synimi i mësimit #3: Për të vlerësuar përfitimet kyçe duke i përdorur studiuesit dhe personelin analitik.

101

☛ Synimi i mësimit #4: Për të pasur një pasqyrë të kritereve të Komandantit të Artë dhe të Argjendtë ne duhet të sigurojmë se kapacitete e inteligjencës janë plotësuar.

Përmbledhje Ushtrim grupor Avantazhet e përdorimit të hulumtimeve dhe stafi analitik 

Informoni raportet lidhur me burimet



Maksimizimi i burimeve ekzistuese apo të kufizuara



Fokusim në reagim operacional



Fokusim në mbledhjen e inteligjencës nëpërmjet identifikimit të gabimeve të inteligjencës



Dhënia e listës se përparësisë me të dhënat e kërkuara



Parashikimi i aktiviteteve operative



Parandalimi i humbjeve dhe rrezikut

të mëtutjeshëm ( duke përfshirë aktivitetin

kriminal) 

Siguroni një përmbledhje objektive të situatës aktuale



Siguroni përputhshmëri ndërmjet legjislacionit dhe udhëzimeve



Rrisni inteligjencën në rrjedhën e vendim- marrjes dhe zgjedhjes së problemit



Minimizoni koston e përgjegjës operacionale

Afatet kohore të zyrtarit përkrahës të inteligjencës (duke përfshirë hulumtimet, analizat dhe krahasimet) është me rëndësi të veçantë për vlerën e saj, prandaj personeli i shërbimit të inteligjencës duhet konsiderojë marrjen e materialit prioritar.

Përgjegjësitë Stafi përgjegjës për mbledhjen e informatave duhet të ketë aftësitë dhe shkathtësitë e nevojshme për të: 

siguruar të gjitha dokumentet që duhet lexuar dhe analizuar (duke pasur parasysh që shpesh pranohet materiali me vëllim të madh, veçanërisht para fillimit të hetimeve, mund të konsiderohet si e qëlluar përfshirja e analistit edhe zyrtarisht brenda zinxhirit qarkullues të informatës).



krijuar lidhjet dhe asocimet ndërmjet detajeve nga materiali që posedoni (informatat,

102

deklaratat, raportet e policëve, shënimeve nga intervistat, thirrjeve telefonike etj.). 

identifikuar mangësitë dhe detajet që nuk përputhen në atë material.



shikoni përtej fakteve për të nxjerrë përfundime dhe hipoteza në lidhje me çështjet përkatëse.



përdorur programe softuerike analitike dhe po ashtu sisteme për informata gjeografike aty ku është e mundur, për të bërë skema analitike relevante dhe në kohë të duhur të përcjellura me raporte verbale apo të shkruara dhe të prezantuara në format të atillë që do të jetë i thuktë dhe i kuptueshëm për të tjerët (Veni re: brifingjet verbale duhet të jenë të mbështetura në raporte me shkrim).



bërë rekomandime të nxjerra nga analizat për t’iu ndihmuar komandantëve operativë për të avancuar në pistën aktuale të hetimeve, ose për të identifikuar pistat e reja të mundshme të hetimeve.



siguruar që tërë analizat të jenë bërë në përputhje me tërë legjislacionin relevant dhe sipas standardeve ose udhëzimeve shtetërore.



marrë pjesë në takimet informuese (brifingje) dhe ato për shqyrtime operative sipas kërkesës, duke prezantuar analizat e nevojshme.



mbajtur dinamikën e punës dhe për të punuar në mënyrë fleksibile në ofrimin e mbështetjes në aspektin analitik rreth një morie incidentesh të rënda në të njëjtën kohë.



qenë në çdo kohë të vetëdijshëm rreth kërkesave momentale për informata dhe zhvillimeve aktuale gjatë hetimeve dhe për të siguruar që ato analiza të bëhen duke u bazuar në këto informata dhe të zhvillohen përkrah tyre.



mbajtur lidhje të ngushta me ekspertët hulumtues dhe me cilindo shërbim të jashtëm analitik (sikurse ata të cilët janë angazhuar nga agjencitë e tyre).



vepruar në cilësi të këshilltarit profesional të komandantëve operativë në marrjen e vendimeve praktike (të duhura), afatet kohore dhe rezultatet e mundshme nga puna analitike rreth çështjeve të ndryshme, ofrimi i ndihmës për komandantët që të vënë në prioritet drejtimin më të dobishëm analitik për ndërmarrjen e veprimeve.



të siguruar që të merren të gjitha shënimet në lidhje me procesin e mendimeve dhe të vendimeve të marra për të mbështetur proceset analitike.



të identifikuar trendët dhe/ose mundësitë strategjike në lidhje me operacionet ose incidentet e rënda me përshkallëzim (përkeqësim) me qëllim që të këshillojnë komandantët në zvogëlimin e shkallës së rrezikut,

në parandalimin e përhapjes,

dëmeve dhe në zvogëlimin e humbjeve.

Detyrë për ushtrim grupor 103

Me vëmendje të posaçme tek stafi përgjegjës për mbledhjen e informatave dhe përgjegjësive të cekura më lartë, diskutoni dhe zgjidhni përbërjen më të mirë (ideale) të ‘qendrës së kontrollit’ të argjendtë dhe të artë. Për më tepër, keni parasysh gjërat në vijim: çfarë burime/resurse specifike do të nevojiteshin për të mbështetur funksionimin e



mirëfilltë të mbledhjes së informatave (inteligjencës); 

çfarë stafi do të thërrisnit;



çfarë udhëzimesh për qasjen/hyrjen dhe tërheqjen ekzistojnë aktualisht (a ka plane emergjente me të cilat sigurohet stafi kryesor i ‘dhomës së kontrollit’), dhe çfarë strukture e hierarkisë dhe e komandës do të ishte e përshtatshme për njësitin e



inteligjencës?

Plani mësimor (Seanca): 26 Kohëzgjatja e mësimit:

45 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit

Hyrje: Rëndësia bashkëkohore e marrjes së shënimeve, regjistrimit, shënimit të veprimit dhe rregullave shumë shpesh është e njohur kur një rishikim më pas apo puna e kërkuara zë vend. Regjistrimi dhe marrja e shënimeve duhet të mirëmbahet nga 104

personeli i Kontrollit dhe kjo praktikë dhe kualiteti i regjistrimit është përgjegjësi e që i përcaktuar Menaxherit të Kontrollit të Dhomës (ky individ normalisht nuk do të ishte anëtarë I Grupit Mbështetës të Artë).

Qëllimi i mësimit: Për të vlerësuar regjistrimin e saktë të veprimi apo rregulloreve të dhëna për një mbikëqyrje efektive dhe për të kontrolluar rrjedhën e vendim marrjeve

☛ Synimi i mësimit #1: Për të përcaktuar 8 fushat kryesore ku duhet të mirëmbahen shënimet për veprimet dhe të rregulloreve.

☛ Synimi i mësimit #2: Të shpjegoj kriteret për mirëmbajtjen e shënimeve të një problemi apo marrjes së vendimit

☛ Synimi i mësimit #3: Për të vlerësuar saktë shënimet mbi provat materiale.

Përmbledhje Pauër-pointat …….. sipas nevojës

Marrja e shënimeve Është praktikë themelore e personelit të Dhomës së Kontrollit të mirëmbaj fletoret (shënimet). Ata duhet të regjistrojnë gjithë procesin, vendimet, rekomandimet aktivitetet (veprimet) dhe përfundimet (rezultatet). Menaxheri i Dhomës së Kontrollit duhet të kontrolloj ambientin punues që të vërtetohet se a ka fletore për shënime dhe kjo marrje e shënimeve të jetë një praktikë e zakonshme.

Shënimet e veprimeve dhe shënimet e vendimeve Duhet të mbahen dhe

të kontrollohen regjistrimet për arsyet e marrjes së një veprimi

operacional. Kjo do të jap informata jo të vlefshme për fillim dhe mund të pasoj si rrjedhojë për

105

cilindo hetues dhe për organizatën. Gjithashtu do të jap një pasqyrë për hetime dhe mund të përdoret për të regjistruar fushat si: 

Veprimet hetimore (opsionet e preferuara dhe të konsideruara);



Çdo përgjigje, reagim apo strategji e shfrytëzuar për shpëtim;



Vlerësimet e rrezikut;



Konsideratat për burime;



Konsideratat për shëndet dhe siguri.

Regjistrimet mbahen në formate të ndryshme varësisht nga serioziteti dhe kompleksiteti i krimit i cili është duke u hetuar. Formatet e zakonshme përfshijnë:



Raportet operacionale për më shumë lloje të incidenteve madhore apo të operacioneve ekstreme;



Regjistrat e përkohshëm (kohën e ngjarjeve)



Listat e veprimeve

Trajtimi i provave materiale Është me rëndësi që të konsiderohen se çfarëdo prove materiale mund të jetë pjesë themelore e dëshmisë në incidentet madhore. Kështu që secila provë materiale duhet të trajtohet me shumë kujdes. Provat materiale mund të jenë grup i gjerave nga vërtetimet, fotografi apo dokumente si nga telefonat mobil, kompjuterët apo veturat. Këshilla duhet kërkuar nga Oficeri i emëruar për prova materiale që me kujdes ti trajtoj këto prova materiale; sidoqoftë, ekzistojnë rregullat që duhet përcjell kur të trajtohen ato prova materiale: 

Të gjitha provat materiale do të kenë emërtim (etiketë) me përshkrime kyçe dhe vazhdimësi të informatave në to.



Nëse personeli i Dhomës së kontrollit është caktuar për prova materiale atëherë është përgjegjësi e Menaxherit të Dhomës së Kontrollit të sigurojë që provat materiale janë vendosur në një vend të sigurt dhe se nuk u janë dhënë dikujt tjetër.



Nëse prova materiale ka një vlerë forenzike për hetimin, analistët apo studiuesi nuk duhet të merren me këtë. Oficeri i provës materiale është i vetmi që merret me këtë. Mund të jetë më e përshtatshme për personin që merret me prova materiale të bëjë kopje të cilat analisti apo studiuesi mund ti shfrytëzoj. Provat materiale mund të kenë vlera forenzike dhe analisti gjithmonë duhet të mbaj dorëza dhe të të marr sendet me kujdes. Nëse nuk mund të behët kopja, vendimi se si analisti apo studiuesi do të kenë qasje në provat materiale duhet të merret nga menaxheri i vendit të ngjarjes apo oficeri për prova materiale.

106



Në rrethanat kur një provë materiale nuk ka vlera forenzike, e identifikuar nga komandanti apo Menaxheri i Dhomës së Kontrollit, provat materiale origjinale mund të shikohen, duke përdorur dorëzat nga personeli i inteligjencës.



Kur një send nevojitet të referohet për vazhdimësi (p.sh. prova materiale në një dokument të shkruar me dorë) kopja punuese duhet të krijohet kështu që mund të merret dokumentin origjinal pa u dëmtuar.



Kur një video apo audio kasetë e provave materiale nevojitet të shikohet apo dëgjohet nga analisti, kopja punuese duhet të jetë në dispozicion. Zakonisht është përgjegjësi e Oficerit të provave materiale të bëjë këtë kopje.



Në mënyrë për të siguruar vazhdimësinë e provave materiale, ato nuk duhet të dorëzohen te dikush tjetër përderisa janë nën posedimin tuaj, ose të kthehen prapa tek oficeri i provave materiale. Dorëzimet e pazakonshme dhe të panevojshme të provave materiale do të prezantoje mundësin për mbrojtje.



Shumica e provave materiale duhet vulosur, nëse është bërë vendimi që Menaxheri i Dhomës së Kontrollit apo studiuesi mund të shikoj provat materiale origjinale, oficeri i provave materiale duhet ta thyej vulën (plumbimin) apo të jetë nën prezencën e Menaxherit të Dhomës së Kontrollit kur thyhet vula (plumbimi).

Gjithmonë merr shënime të cilës do provë materiale e cila është dorëzuar dhe qëllimin e kësaj shënoni në fletoren tuaj, duke përfshirë kohën dhe datën dhe te kush dhe prej kujt është dorëzuar prova materiale.

Plani mësimor (Seanca): 27 Kohëzgjatja e mësimit:

45 Minuta

Mjetet konkretizuese: Laptopi Projektori Doracaku kryesor

107

Kopjet e Pauër-pointit

Hyrje: Komunikimi i dobët është ndarje e shumë ambicieve të menaxhmentit dhe shpesh dështojnë për shkak të garimit të prioriteteve dhe metodologjive në të cilat ato janë të kanalizuara. Është e nevojshme të mbahen shumë parti legjitime të informuara, që të dyja brenda organizatës dhe jashtë veçanërisht jashtë me qasje të partneriteti për të menaxhuar një incident kritik. Së paku edhe mediat do të kenë etje për informata dhe si, çfarë informata u janë dhënë mediave kanë prirje të përkrahin apo pengojnë marrëdhëniet, gjithashtu edhe influencën tek publiku. Qëllimi i mësimit: Për të vlerësuar format e komunikimit dhe sa është komunikimi efektiv është e rëndësishme për efikasitetin e menaxhimit të incidentit kritik.

☛ Synimi i mësimit #1: Të shpjegoj dallimin në të brifingjeve dhe mbledhjeve në kontekstin e komunikimit.

☛ Synimi i mësimit #2: Të definojë 5 llojet e mbledhjeve dhe karakteristikat e tyre lidhur me incidentin kritik.

☛ Synimi i mësimit #3: Të vlerësoj shënimet për rregullat në lidhje me:  Brifingu me media  Prezantimet  Brifingjet

☛ Synimi i mësimit #4: Të shpjeguarit e marrjes më të mirë me menaxhimin e mediave.

108

Përmbledhje Brifingjet efektive Këto nuk janë mbledhje; fusha për të diskutuar; ushtrime për të zgjedhur problemet apo për të marrë vendime, por një formë e komunikimit oral dhe të hapur. Të bëra mirë mund të jenë të pavlera dhe si komunikime të papëlqyera në të shkruar, duhet të jetë një mundësi për audiencën që ti shikojnë më qartë dhe ti kuptojnë. Sa i përket numrit të personelit që keni, brifingjet e rregullta mund të jenë të paçmueshme. Këto nuk janë ‘platforma për diskutime’ dhe ende ju duhet të inkurajoni për pyetje dhe të jepni përgjigje të qarta (kur është e mundur). Ato nuk duhet të jenë të gjata (brifingjet më të mira janë ato që zgjasin disa minuta) dhe duhet të jenë të përqendruara dhe të përdorin rregullat retorike të ‘ tregoju atyre se çka do të thuash’

Pauër-pointi - Mbledhjet Mbledhjet janë dukuri të zakonshme në jetën tonë profesionale dhe mund të jetë një medium i dobishëm për komunikim, janë të qëllimshme, të hapura dhe përfundimi i mbledhjes është transparent. Janë dia lloje të mbledhjeve dhe secili lloj do të ketë dobi prej strukturës së ndryshme. Këto lloje përfshijnë: 

Zgjedhjen e problemit



Marrjen e vendimit



Planifikimin



Raporti për gjendjen dhe prezantimin e informatave të reja



Fidbeku (kombinim i mbledhjes dhe vlerësimit)

Karakteristikat e mbledhjes efektive përfshijnë: 

pritjet për rezultatet (duke cekur qëllimin dhe synimin e ngjarjes)



agjenda me orare të ditës (koha kur fillon dhe mbaron)



një numër të kufizuar të pjesëmarrësve



regjistrimi i publikuar i marrjes së shënimeve dhe përmbledhja e rezultateve.

Pauër-pointi Komunikimi në të shkruar Komunikimi në të shkruar ka një gjerësi dramatike gjatë këtyre dy dekadave me një prezantim

109

të përgjithshëm të ICT (Teknologjia e Komunikimit Ndërkombëtar) megjithëse, volumi i letrave dhe raporteve mbetet

relativisht konstant, e-mailat tani të rëndësishëm të gjatë punës së

mbikëqyrësve. E-mail e mirë është metodë e rëndësishme e komunikimit.

Pikat kyçe 

e-mailat e shkruar në mënyrë të varfër reflektojnë keq tek dërguesi

(ai person mund të jeni ju!) 

nëse janë shkruar me fjalë të varfra është lehtë që e-mailat të ju shkaktojnë ofendime



e-mailat e paqartë mund të mos hapen apo të lexohen



shumë e-maila kanë përmbajtje jo të duhur apo konfidenciale

Mbani në mend, para se të shkruani një e-mail, parashtroni vetes dy pyetje: 1) Pse po e shkruaj unë këtë? 2) Çfarë rezultati dua të kem unë saktësisht nga ky mesazh? Duhet të jenë vetëm tri arsye themelore për të shkruar një e-mail lidhur me punë:

•

Dhënia e informatës

•

Kërkimi për informatë

•

Kërkim për veprime

Shkurtesa ( sa më shkurtë) është shpirti i ….. marrjes së përgjigjes

Brifingjet dhe prezantimet Shpesh në incidentet madhore, brifingjet mund të kërkojnë disa forma të prezantimeve sikur ky të jetë një format i rëndësishëm. Si prezantues potencial gjithmonë duhet të jeni të vetëdijshëm për ambientin në të cilin ata do të prezantojnë dhe përgatit performancën e tyre saktësisht. Përdorimi i teknologjisë

(p.sh. MS PowerPoint) do të rris shpërndarjen dhe mundëson

përcjelljen e regjistrimeve të përfunduara dhe rekomandimet. Është e domosdoshme se përfundimet (konkluzionet)

dhe rekomandimet

janë të regjistruara me shkresa apo janë

subjekte të regjistrimeve audio/vizuale. Përmbajtja e prezantimit nevojitet ti përshtatet nevojave të audiencës. Mund të jetë e domosdoshme që të diskutohet pak më përpara për këtë me anëtarët e grupi punues, deri tek niveli i kuptueshmërisë dhe është e duhur që të sigurohesh për të liruar materialin e ndjeshëm/sensitiv. Është e këshillueshme që të konsiderohet për një para-brifing me komandantin e lartë (dhe kryesuesin që e udhëheq brifingun) për përmbajtjen e prezantimit. Kjo do të shërbej që të rris marrëdhëniet punuese në mes të partnerëve kryesor,dhe për tu siguruar që shpërndarja e

110

materialit potencialisht të diskutueshëm të menaxhohet në mënyrë të duhur. Shpesh është e dobishme për të miratuar një qasje të thjeshtë për prezantimet për të ndaluar hutimin tek audienca. Për shembull,

përdorimi i një animacioni hollësisht të punuar dhe zëri me

prezantimet MS PowerPoint mund të largoj produktin në përgjithësi. Mund të kërkohet që materiali mbështetës ti jepet audiencës. Sidoqoftë, duhet konsideruar që nuk duhet mbingarkuar njerëzit me material dhe instruksione të qarta për mbajtjen e këtij materiali duhet të jepet për audiencën prej analistit. P.sh. skemat e rrjetit duhet të mblidhen dhe kur kanë një version të ri ato duhen të prodhohen. Është me rëndësi që komunikimi është ndër një komandë të unifikuar dhe kjo në përgjithësi merret nga menaxheri i Dhomës së Kontrollit. Kjo është individuale (dhe grada është e parëndësishme) për të dhënë urdhra dhe të struktorojë ‘për të tendosur qendrën’ e operimit, është e këshillueshme që të dy ‘Komandanti i Artë dhe ai i Argjendet’ të vënë në funksion një person të zgjedhur nga personeli i tyre në këtë rol. Autoriteti që ata bartin është se oficeri i lartë i cili i ka caktuar ata nuk janë vendim marrës apo zgjedhës të problemeve – ata luajnë rolin e udhëheqësit dhe të atyre që ‘bashkojnë’, duke siguruar përkrahje për funksionet, pajisje, kanale për informata dhe që Dhoma e Kontrollit të ‘punoj me efikasitet’.

Pauër-pointi Kontrolli i mediave dhe balancimi i raportimit Është shumë e mundur se nëse nuk kontrollohet rrjedhja e informatës tek media ata mund të përfundojnë duke ndikuar fuqishëm në veprimet e policisë dhe reagimit të emergjencës, civil dhe shërbimit ushtarak. Për të qenë sekret dhe /apo ‘për të mos thënë asgjë’ kur lajmërohet një operaracion ekstrem, fatkeqësi apo emergjencë e cila tani më ka arritur tek mediat publike nuk do ti ndihmoj situatës, përkundrazi mund të duket si një mundësi për shtyp për të ekzagjeruar apo spekuluar. Njëlloj, është e rëndësishme të mos jepen informata të cilat do të shkaktojnë alarm të panevojshëm apo të dëshmoj se ka mungesë të kontrollit, përmbajtjes apo ‘reagimit të balancuar’ . Marrja e vendimit në lidhje se cila informatë duhet të lëshohet dhe në çfarë formati duhet të jetë bëhet nga Grupi i Artë Komandues. Do të ishte një praktike e mirë e përgjithshme për Komandantin e Bronztë (komandantin operativ që të mos bëjë komente direkt për shtyp, vetëm përveç nëse është i autorizuar ta bëjë këtë ai mund ta bëjë. Ngjashëm, Komandantin Argjendtë (taktik) mund të shmanget nga çdo deklaratë apo intervistë pa e pasqyruar autoritetin e Grupit të Artë Punues dhe në këto rrethana jepet udhëzimi se çka duhet shfaqur (zbuluar).

111

Në mungesën të Oficerëve me përvojë për Shtyp që japin udhëzime (dhe kjo do të jetë në dispozicion të Qeverisë Qendrore) deklarata me shkrim për shtyp në përgjithësi është më e sigurte dhe më pak e hapur për keqinterpretim se sa një intervistë. Keni vëmendje, se gazetarët e shtypit dhe të televizionit mund të jenë më të aftë në ‘sigurimin-gjetjen e përgjigjeve që ata i dëshirojnë nga ju , pra ju duhet të keni përvojë kur intervistoheni nga gazetarët Shpesh ekziston konflikti në mes të synimeve në mes të intervistuarit policor dhe gazetarit. Intervistuesi policor mund të kërkoj për të dhënë një siguri, të kthej qetësin dhe rregullin dhe të jap që të dyja një element të kontrollit dhe drejtimit. Kjo nuk do të bëjë veçanërisht ‘lajm të mira’ për shtyp dhe industrinë TV! Gazetari është aty për një ‘ ngjarje të mirë’ (nëse është ‘kopje e mirë’ për shtyp të ‘ vendi të caktuar të lajmeve’ në radio apo TV). në një masë të caktuar sa më ‘sensacionale’ që të jetë ngjarja aq më mirë do të pranohet nga redaktori - kur mos harroni, trishtimi, katastrofa, fatkeqësitë, vdekja dhe rrënimet janë të prira sa më shumë për shitjen e shtypit dhe rritjen e pamjes së figurave. Së paku të kufizoj ndonjë deklaratë të shtypit “ se çka është e njohur’ –shmangu spekulimit, veçanërisht lidhur me fatkeqësitë, shkatërrimit dhe shkaqeve. Përqendrohu për të ‘reaguar’ dhe fazën e shpëtimit të operimit dhe merru me vendimin e fakteve. Kurdo që është e mundur, jep sigurim të kuptimtë lidhur me burimet (edhe nëse nuk është në dispozicion) dhe përpiqu për të transmetuar ndjenjën e ‘qetësisë’ dhe ‘riaktivitetin e kontrolluar”. Në shembullin e ardhshëm, duke vazhduar ta fusim në punë aeroplanin komercial Rus i cili rrëzohet , do të kërkohet nga ju të përgatitni një lajm të hershëm. Grupi i juaj operon si Këshilltar Special për shtyp për Grupin përkrahës të Artë; dhe këtë cilësi ju nevojitet të përcaktoni se cila informatë duhet të epet për shtyp. Ta keni parasysh shtypin, gazetarët e TV dhe radios se mund të përdoren si burime shtesë - por atyre ju nevojitet informata për raport

Plani mësimor (Seanca): 28 Kohëzgjatja e mësimit: 3 Orë:

Mjetet konkretizuese: Doracaku kryesor

112

Kopjet e Pouer-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje:

Ushtrim grupor Informatat janë dhënë në sesionin 20 në lidhje me rrëzimin e aeroplanit komercial rus afër Istogut – duke prekur edhe burgun e Dubravës. Duke pasur parasysh informatat e mëposhtme, duke qenë në rolin e këshilltarëve specialë për shtyp të grupit mbështetës të artë (GMA) i cili është vendosur përkohësisht në shtabin e policisë në Prishtinë, përgatitni një shkrim për publikim për gazetarët nga gazetat, radio dhe televizioni në lidhje me situatën ekzistuese. Qëllimi i mësimit: Të jenë në gjendje të përgatitin një “publikim për lajme’’ efektiv të përdorimit nga mediat

☛ Synimi i mësimit #1: Të shpjegoj:  Kush janë mediat?  Çka dëshirojnë ata?  Çka do të pyesin ata?  Çfarë kërkojnë ata?

☛ Synimi i mësimit #2: Të dijmë sa më mirë të menaxhojmë me media

☛ Synimi i mësimit #3: Të dijë se si të përgatitemi kur ndërhyjnë mediat

113

☛ Synimi i mësimit #4: Tu jap kufizim kohor të panjohur që ju të mund të operoni për të njohur:  Çka ju mund të thoni?  Çka ju duhet të thoni?  Çka ju do të mund të thoni?

☛ Synimi i mësimit #5: Për të ditur se si të pregaditet “për publikim të lajmeve”

Përmbledhje Informatat janë dhënë në sesionin 20 në lidhje me rrëzimin e aeroplanit komercial rus afër Istogut – duke prekur edhe burgun e Dubravës. Duke pasur parasysh informatat e mëposhtme, duke qenë në rolin e këshilltarëve specialë për shtyp të grupit mbështetës të artë (GMA) i cili është vendosur përkohësisht në shtabin e policisë në Prishtinë, përgatitni një shkrim për publikim për gazetarët nga gazetat, radio dhe televizioni në lidhje me situatën ekzistuese. Një pikë takimi është vendosur në burgun e Dubravës dhe komandanti i stacionit policor lokal është caktuar si komandant i bronztë (operativ) – Dubrava. Ai brenda 10 minutave të fundit ka lajmëruar se burgu tashmë është i sigurt dhe asnjë i burgosur tjetër nuk do të mund të ikë. Pika e dytë e takimit do të vendoset në Istog në zyrat e kryetarit të komunës brenda 1 ore dhe komandanti i stacionit policor lokal në Gjurakovc i cili ka arritur në qytet me 12 policë të tjerë është caktuar për komandant të bronztë (operativ) – Istog. Raportet e fundit nga Istogu thonë se situata atje tani paraqitet më e qetë dhe se zjarret në pjesën perëndimore të qytetit tani janë nën kontroll. Nuk është raportuar më për ndonjë rast të grabitjes apo të dhunës. Një numër i të burgosurve të arratisur janë kapur nga policia dhe qytetarët dhe po mbahen në paraburgim në një shkollë lokale ku janë të mbikëqyrur nga roja të armatosura. Ju keni pranuar një porosi përmes radios nga shefi i policisë në Rozhajë të Malit të Zi, i cili ofron ndihmë policore, mjekësore dhe

114

ushtarake po që se e kërkoni. Nga mesazhet e telefonit që kanë ardhur nga brenda burgut të Dubravës kuptohet që sektori i psikiatrisë ka mbetur i padëmtuar dhe ngelet i sigurt - kjo duhet të konfirmohet nga komandanti juaj i bronztë i caktuar më parë. Burgu i Dubravës është i pajisur me armatim të kufizuar i cili është akoma i përdorshëm. Komandanti i bronztë ka kërkuar që të armatosen ‘vullnetarët civilë’ në mënyrë që ata të mund t’iu ndihmojnë patrullave kundër grabitjeve (plaçkitjeve) dhe të ofrojnë roja të armatosura dhe përcjellës për të burgosurit e arratisur që janë kapur përsëri Komandanti i përkohshëm i argjendtë (taktik) – kolonel Kruja dhe stafi i tij, janë duke udhëtuar për në Skënderaj për të kontaktuar me policinë lokale dhe për të vendosur një pikë të kontrollit të incidentit; koha përafërt e arritje së tij është 30 minuta.

Plani mësimor (Seanca): 29 Kohëzgjatja e mësimit:

5 Orë

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor – Materiali ushtrimor Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje: Ju lutem shikoni pjesën e shkëputur më poshtë. Pjesa e hulumtimit policorë fleta 122; “ zyrtari efektiv policor: identifikimi i shkathtësive Pastaj, në çifte diskutoni me partnerin përmbajtjen e saj dhe angazhimin tuaj që parashihet aty si Komandantë Operativë të PK-së dhe/ose në mënyrë kolektive për PK-në si tërësi (dhe jo të veçantë) për të qenë në gjendje që të ofrojë eprorë hetues policorë kompetentë – posaçërisht në nivel për të hetuar fajësinë penale në lidhje me ngjarjen e incidentit kritik.

115

Shënoni  Përfundimet të cilat i keni nxjerra nga hulumtimi i bere  Për diskutim në grupe

Qëllimi i mësimit: Të jen në gjendje të ndërmarrin hulumtime lidhur me temat mbi hetimin e incidenteve kritike dhe të prezantoj të arriturat dhe rekomandimet.

☛ Synimi i mësimit #1: Për të shfrytëzuar aftësitë hulumtuese

☛ Synimi i mësimit #2: Në lidhje me kapacitetin e SHPK të drejtoj hetimet e krimit deri te niveli i 3 i incidenteve kritike duke i përkufizuar si:  Aftësitë e hetim  Nivelet e njohurisë  Aftësitë e menaxhimit

☛ Synimi i mësimit #3: Në lidhje me synimin e 3 të mësimit:  Llogaritni të gjeturat e juaja  Paraqit rekomandimet për përmirësim

Përmbledhje Ju lutemi lexoni pjesën e mëposhtme: Fleta 122 mbi serinë e hulumtimeve të policisë; “Detektivi efektiv: Identifikimi i shkathtësive të një eprori hetues policor. Pastaj, në çifte diskutoni me partnerin përmbajtjen e saj dhe angazhimin tuaj që parashihet aty si Komandantë Operativë të PK-së dhe/ose në mënyrë kolektive për PK-në si tërësi (dhe jo të veçantë) për të qenë në gjendje që të ofrojë eprorë hetues policorë kompetentë – posaçërisht në nivel për të hetuar fajësinë penale në lidhje me ngjarjen e incidentit kritik.

116

Shënoni  Përfundimet të cilat i keni nxjerra nga hulumtimi i bere  Për diskutim në grupe

Definicion Incidenti i përmasave të mëdha është një ngjarje emergjente (duke përfshirë edhe aktet terroriste) e cila kërkon implementimin e procedurave të veçanta nga një ose më tepër shërbime emergjente dhe në përgjithësi do të përfshijë angazhimin qoftë në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë të një numri të madh të njerëzve – p.sh.

•

shpëtimi dhe transportimi i një numri të madh të viktimave;

•

burime të mëdha të kombinuara të policisë, zjarrfikësve dhe të ndihmës së shpetë;

•

mobilizimi dhe organizimi i shërbimeve emergjente dhe i shërbimeve mbështetëse, p.sh. autorittet komunale,

për ofrimin ndihmës së nevojshme për ata të cilëve u

kanoset jeta, ata me lëndime të rënda dhe një numër të madh të të pastrehëve; •

ballafaqimi me një numër të madh të pyetjeve që mund të vijnë nga qytetarët dhe mediat e që zakonisht i drejtohen policisë

Hyrje Teksti i mëposhtëm paraqet një pjesë të nxjerrë nga fleta 122 e serisë së hulumtimeve nga ana e policisë; ‘’Detektivi efektiv: identifikimi i shkathtësive të një eprori hetues policor’’ (Smith & Flanagan, 2000). Trajnimi për komandantë operativë vazhdon të zhvillohet dhe aktualisht është duke u rishikuar. Ju ftojmë që të lexoni përmbledhjen më poshtë dhe që të keni vëmendjen tek tri ‘grupet e shkathtësive’ dhe të gjetjeve të përgjithësuara në lidhje me ‘efektivitetin’ e komandantit operativ ose të eprorit hetues policor.

Përmbledhje Komandanti operativ ose eprori hetues policor luan rolin kyç në të gjitha operacionet serioze përkatësisht në hetimet e krimeve të rënda. Megjithatë, shfaqet brengosës fakti se nuk ka numër të mjaftueshëm të hetuesve me kualitetet e kërkuara për ta kryer këtë punë me efikasitet

117

të plotë. Pasojat e një mungese të këtillë mund të jenë të rënda. Kjo jo vetëm që do të shkaktonte probleme në efikasitetin e punës së gjyqësorit, por edhe do të shpenzonte mjetet, do ta rrezikonte integritetin dhe do të zvogëlonte besueshmërinë e qytetarëve ndaj policisë. Roli parësor i hulumtimeve ka qenë që të përcaktohet se çfarë shkathtësi, aftësi dhe karakteristika personale duhet të posedoj një epror hetues policor për të qenë efektiv. Nga një anketë gjithëpërfshirëse e bërë me policë, janë identifikuar tri fushat në vijim:

Aftësitë hetuese: kjo përfshin shkathtësitë në lidhje me zbërthimin dhe vlerësimin e informatave në një hetim dhe procesin me anë të të cilit pistat e hetimeve identifikohen dhe nxirren prioritetet në lidhje me to;

Niveli i njohurive: kjo ka të bëjë me njohuritë e gjithanshme mbështetëse të cilat duhet t’i posedoj një epror hetues policor, dhe

Shkathtësitë udhëheqëse (menaxheriale): këto ngërthejnë një spektër të gjerë të shkathtësive të cilat më tej janë ndarë në ‘udhëheqjen nga njerëzit, ‘udhëheqjen e përgjithshme’ dhe ‘udhëheqjen tek hetimet’. Hulumtimet kanë zbuluar se komandantët ‘efektivë’ operacional dhe eprori hetues policor varet nga kombinimi në mes të shkathtësive udhëheqëse, aftësive hetuese, dhe njohurive relevante përgjatë tërë procesit operativ dhe atij të hetimeve, prej vlerësimit të parë të vendit të ngjarjes apo vlerësimit operativ e më tutje përgjatë fazave përkatëse të një hetimi apo operacioni. Në rastin më të mirë, një komandant operativ do të duhej të posedonte kompetencë të lartë gjatë të gjitha fazave. Në realitet, një gjë e tillë nuk është gjithherë e mundur, dhe kur kjo ndodh, atëherë ekziston rrezik i shtuar se operacioni nuk do të jetë efikas, apo në rastin më të keq do të dështojë. Hulumtimet sugjerojnë që disa (por jo të gjitha) defektet ose mangësitë në bagazhin e shkathtësive të një komandanti operativ apo të një eprori të lartë hetues mund të kompensohen duke u përqendruar tek shkathtësitë dhe aftësitë e më tepër policëve me grada më të ulëta në ekipin e tij hetues. Megjithatë, është vërtetuar se edhe kjo strategji bartë më vete një rrezik të lartë dhe është afatshkurtë. Duke ditur vëllimin e nevojshëm dhe kompleksitetin e këtyre shkathtësive, kjo do të ketë ndikim të rëndësishëm në trajnimet e ardhshme dhe në përzgjedhjen e komandantëve operativë. Ekzistojnë disa udhëzime të mundshme për eprorët policorë rreth përzgjedhjes së personave me kapacitetin e nevojshëm për arritjen e shkathtësive të kërkuara. Këto janë identifikuar më sa vijon:

118

Përzgjedhja e individëve të duhur për t’u bërë komandantë operativë në momentin e duhur të karrierës së tyre. Identifikimi i hershëm i individëve me kapacitet të duhur për të kryer me sukses punën e komandantit operacional do të mundësonte një qasje më të strukturuar dhe më të menduar për zhvillimin e karrierës së komandantëve operativë efektivë. Përkujdesja ndaj komandantëve të ardhshëm operativë. Shumë të intervistuar kanë potencuar rëndësinë e përkujdesjes ndaj hetuesve të mundshëm të së ardhmes. Kjo mund të arrihet me një sistem formal të mentorimit dhe të përcjelljes nga afër të zhvillimit të tyre. Krijimi i baraspeshës ndërmjet trajnimit dhe përvojës së duhur. Ekzistojnë një sërë dëshmish që theksojnë nevojën që trajnimi dhe përvoja në fushën e hetimeve që duhet të fitohet ‘duke punuar’ duhet të ecin përkrah njëra-tjetrës; vetëm trajnimi nuk është i mjaftueshëm. Hulumtimet kanë identifikuar një zbrazëtirë në trajnimin e deritashëm të eprorëve policorë.

Inkurajimi i vetë-zhvillimit të hetuesve. Komandantët operativë kanë përgjegjësi profesionale që të sigurojnë se do të qëndrojnë gjithmonë në hap me zhvillimet aktuale në terren. Informata kthyese (De-brifingu). Informata kthyese është identifikuar si një mekanizëm i dobishëm për kalimin e ekspertizës dhe duhet të bëhet në të dy mënyrat, formale dhe joformale. Për të qenë efektive, informata kthyese duhet të jepet në një ambient të hapur dhe konstruktiv ku policët janë të inkurajuar që të diskutojnë për gabimet e tyre. Zhvillimi i komandantëve efektivë operativë për të ardhmen gjithashtu do të varet pjesërisht edhe nga parashikimi i ndryshimeve brenda kontekstit të punës së hetuesve. Të intervistuarit kanë identifikuar një sërë çështjesh të cilat mund të ndikojnë në bazën e shkathtësive të komandantëve të ardhshëm operativë, duke përfshirë këtu kohëzgjatjen e qëndrimit në pozitë, ndryshimi i natyrës së llojeve të krimeve dhe rritja e llogaridhënies.

Rekomandimet Shërbimet policore duhet të jenë të vëmendshme rreth humbjes së shkathtësive të duhura

119

brenda ekipeve operative dhe për ndikimin afatgjatë që kjo mund të shkaktojë në kualitetin e hetimeve të krimeve të rënda, sikurse edhe në efikasitetin e përgjithshëm dhe në integritetin e organizatës. Duhet të zhvillohen procese të duhura për të siguruar numër të mjaftueshëm të komandantëve ‘efektivë’ operativë në të ardhmen. Për ta sfiduar këtë, duhet pranuar rekomandimet në vijim: roli i trajnimit, zhvillimi i vazhdueshëm profesional krahas përvojës së duhur janë treguar faktorë kyç në zhvillimin e komandantëve operativë efektivë. Së këndejmi, është e nevojshme që të koordinohen trajnimi dhe përvoja gjatë avancimit në karrierën e eprorëve policorë. Organizatat policore duhet të zhvillojnë dhe të implementojnë sisteme formale për identifikimin e hershëm të komandantëve të mundshëm operativë në të tri nivelet: operativ, taktik dhe strategjik, dhe për zhvillimin e mëtutjeshëm të karrierës së tyre. Një gjë e tillë do të duhej të mbështetej përmes hulumtimeve me qëllim që të përcaktohet se si dhe në cilin moment identifikohet më së miri një individ me kapacitet për t’u bërë komandant operativ. Eprorët policorë duhet të iu japin rastin e duhur komandantëve të ardhshëm operativë për të siguruar që mangësitë në bagazhin e tyre të shkathtësive të plotësohen përmes përvojës përkatëse. Të gjitha organizatat policore duhet të zbatojnë një sistem formal të mentorimit në fazat e hershme të karrierës së komandantëve të mundshëm operativë të ardhshëm. Ato duhet të krijojnë programe formale të informatës kthyese për komandantët operativë. Informata kthyese duhet të jepet në ambiente ku nuk ka ndonjë rrezik dhe ku mund të përvetësohen mësime konstruktive.

Plani mësimor (Seanca): 30 Kohëzgjatja e mësimit:

2 Orë

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor - materiali për ushtrime

120

Kopjet e Pauër-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje Duke pasur parasysh të gjeturat e nga sesioni 29 në lidhje me rëndësinë e trajnimit dhe zhvillimin në karrierë për mbikëqyrësit policorë në mënyrë që të mund të kryejnë me kompetencë punën e komandantit operativ, ku qëndron Policia e Kosovës në këtë kontekst?

Qëllimi i mësimit: Për të identifikuar ‘’ gjendjen e tanishme’ të menaxhimit të një incidenti kritik në Kosovë për nga perspektiva e të dyve pra komandantit të Artë (strategjik) dhe komandanti të Argjendtë (taktik).

☛ Synimi i mësimit #1: Për të identifikuar përparësitë dhe mangësitë e modelit të tanishëm-çfarë do të ndodh tani në rastin e një incidenti kritik.

☛ Synimi i mësimit #2: Identifikimi i një ‘modeli ideal’ që do të mund të implementohen për të përmirësuar situatën e tanishme dhe të rrisin efikasitetin e policisë, veçanërisht procesit të fazës së Reagimit dhe Rimëkëmbjes. ☛ Synimi i mësimit #3: Lidhur me synimet e mësimit 1 dhe 2 identifiko çka duhet bërë për të përmirësuar reagimin 1. Menjëherë 2. Në aftat mesatar 3. Në afat të gjatë

121

Përmbledhje Në përgatitjen e prezantimit tuaj prej 15 minutave përfshij konsideratat në vijim:

Objektet (të përdoret të VKI (sq. Vendi i kontrollit të Incidentit ose Shtabi Qendror i



nivelit të së Artës) 

Të dy burimet plotësuese (kolaterale) dhe personelit



Nivelet e kompetencës



Komandën, bashkërenditjen dhe modelet e kontrollës që për momentin mund të ekzistojnë Kohët e reagimit (përfshirë aty marrëveshjet e ‘thirrjes për dalje’; përcaktimet e roleve



dhe përgjegjësive si dhe partneritetin dhe mekanizmat e bashkëpunimit

Plani mësimor (Seanca): 31 Kohëzgjatja e mësimit:

45 Minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-Pointit Hyrje: Ora e Artë është një term për periudhën menjëherë pas ngjarjes apo dukuri që çojnë menjëherë tek një incident kritik apo kryerjen e një vepre penale kur ka material të bollshëm dhe i cili është në dispoziocion për polici. Veprim pozitiv në periudhën

122

menjëherë pas ngjarjes aopo incidentit mund të minimizojë tretjen e materialit dhe të rris sigurimin e materialit të cilët mund të zvogëlojn rrezikun apo dëmet e mëtutjeshme apo humbjet. Qëllimi i mësimit: Për të qenë të vetëdijshëm për konsiderimin kyç për tu adresuar në ‘Orën e Artë’

☛ Synimi i mësimit #1: Për të përshkruar 10 konsderimet kyçe që aplikohen në ‘Orën e Artë’

☛ Synimi i mësimit #2: Për të kuptuar lidhjen e burimieve materiale në mënyë që të kryhet një hetim efektiv apo: 1. Re-aktive 2. Pro-aktive ☛ Synimi i mësimit #3: Për të definuar lidhur me viktimat, dëshmitarët dhe të dyshimtit të natyrë së:  Llogaris  Sqarimit  Sfidës

☛ Synimi i mësimit #4: Për të definuar nevojën për të vendosur synime të qarta lidhur burimin e materialeve për hetim

Përmbledhje Lista më poshtë thekson disa konsiderata të Orës së Artë për hetuesit: Pauër-pointi  Viktimat: Identifiko, mbështetni dhe me ndjeshmëri ruaj dëshmitë;  Vendi i ngjarjes: Identifiko, mbroj, vlerëso dhe fillo me shënime;

123

 Të dyshimtit: Identifiko, arresto dhe mbroj;  Dëshmitarët: Identifiko, mbështet dhe renditni sipas rëndësisë ato që janë (themelore dhe të rëndësishme), regjistro llogarinë e parë dhe përshkrimin e të dyshuarit;  Shëno: Vendimet dhe arsyetimet, rrethanat, buriemt dhe kushtet;  Familja/bashkësia : Identifiko, informo, përkrahja primare (nevojat, shqetësimet e pritura e ndjeshme );  Dëshmit fizike: Ruajtja (CCTV, transporti publik, rruga e arratisjes, ambulancat, spitalet);  Inteligjenca: Identifiko, rendisni në bazë të proritetit, zvogëlo, shfrytëzo, konsidero, bashkësia dhe burimet e hapura ;  Parandalimi i ndotjes: Viktimat, vendet e ngjarjes, dëshmitarët, personat e dyshimte.  Linjat e përgjegjësisë: Identifikoni, informoni, njoftoni, koordinoni dhe rishikoni; Kur incidenti kritik përfshinë kryerjen e krimit, ekzistojnë dy metoda të hetimit të krimitreagues dhe proaktive. Metoda proaktive në disa raste njihet si inteligjencë e drejtuar apo inteligjencë e mbuluar. Dallimi kryesor ndërmjet këtyre dy metodave është ajo se metoda reaktive fillon me zbulimin e krimit dhe kërkon që kundërvajtësit të sillen para drejtësisë duke zbuluar materialet që identifikojnë personin e dyshuar

dhe ofrojnë dëshmi ta

mjaftueshme që ta mundësojnë gjykatën që të vendosi për fajsinë e tyre. Teknika e hetimit reagues fokusohet në intervistimin e viktimave, dëshmitarëve dhe personave të dyshuar dhe kundërvajtësve- dhe kjo është forma më e shpeshtë kur krimi simulon një incident madhor, p.sh., bombardimet terroriste. Metoda proaktive zakonisht fillon me analizimin e inteligjencës që individ të veçantë apo grupe janë të përfshire në iniciativën e krimit. Këto teknika shpesh preferohen nga hetuesit financiarë dhe teknikat e forenzikës. Dy metodat e hetimit mund të përfshijnë, veçanërisht pasi që të është arrestuar personi i dyshuar. Një hetim reagues gjithashtu përfshijnë teknikat e mbuluara të policisë si pjesë e përgjithshme e strategjisë dhe anasjelltas. Dy metodat e hetimin nuk duhet, të konsiderohen si tërësisht diskrete apo reciprokisht ekskluzive Aplikimi i një mendimi hetues do të sjell renditje lidhur me mënyrën në të cilën hetuesit ekzaminojnë materialet dhe marrin vendime. Nuk ekziston ndonjë hartë e këtij procesi që do të ndihmojë hetuesit që të zhvillojnë vendosjen, është nja mënyrë e të menduari apo qëndrim që hetuesit e adoptojnë dhe që mund të zhvillohet gjatë kohës gjatë përdorimit të vazhdueshëm. Kjo përfshinë vendosjen e principeve në procesin e hetimit. Kjo do të ju mundësojë hetuesve që

124

të zhvillojnë një disiplinë qasëse që siguron se vendimet që ata marrin janë të përshtatshme me rastin, janë përgjegjës dhe duhet të ju shpjegojnë të tjerëve. Tërësia e aftësive dhe shkathtësive hetuese, mund të ndahet në pesë principe, e këto janë:

Pauër-pointi ndër secilin titull • Të kuptuarit e burimit të materialit; • Planifikimi dhe përgatitja; • Ekzaminimi; • Regjistrimi dhe mbledhja; • Vlerësimi.

Të kuptuarit e burimit të materialeve Një kuptim të prejardhjes dhe karakteristikave të burimit të materialeve është esenciale në mënyrë që të zhvillohet një shqyrtim efektiv i saj. Kjo do të ju mundësojë hetuesve të identifikojnë ndonjë karakteristikë të veçantë të burimeve që do të përcaktojë mënyrën se si është ekzaminuar. P.sh., Nëse masa speciale janë në dispozicion për të ndihmuar viktimat dhe dëshmitarët. Të kuptuarit e natyrës së burimit do të ndihmojë hetuesit që të përcaktojnë se çfarë burimesh mund të ndihmojnë në hetim dhe ti shpjegojnë karakteristikat e tyre dhe lidhjen të tjerëve. Shembull: Kur shqyrton imazhet CCTV, hetuesit duhet të dinë kamerën nga i cili fotografia është marrë, llojin e pajisjes që është përdorur dhe shkallën kohore të fotografisë ( si, intervalet kohore apo lakimet e vazhdueshme). Ata duhet të dijnë se lokacioni i treguar në fotografi dhe hapësirën menjëherë përreth, kështu që ata ta mund të përcaktojnë nëse njerëzit në fotografi vijnë nga dhe shkojnë ku. Ata duhet të identifikojnë ndonjë zone në hapësirat e mbuluara nga kamera ( p.sh., mbrapa veturave, anash dyerve), të dinë kohën kur është bërë fotografia dhe si ndikojnë këta faktorë në kundërvajtjen e hetuar nga policia. Kjo informatë do t’i mundësojë hetuesve që ta interpretojnë materialin e treguar në fotografi në mënyrë të saktë, t’ua shpjegojnë fotografinë të tjerëve dhe të arsyetojnë interpretimin e tyre lidhur me to. Zakonisht mundësia e parë për ekzaminimin e burimit të materialit është edhe mundësia e vetme. Procesi i ekzaminimit të vendit të ngjarjes do të alarmojë pa ndryshueshëm vendin e ngjarjes, dhe është e rëndësishme që herën e parë të bëhet në mënyrën e drejtë. Mendimet e dëshmitarëve dhe viktimat që kanë për ngjarjen ata më vonë i dëgjojnë nga të tjerët dhe për këtë është me rëndësi që i tërë materiali që ata mund të sigurojnë të mblidhet sa më herët që është e mundur. Principet e njëjta aplikohen për burime të ndryshme të materialeve.

125

Planifikimi dhe përgatitjet Kërkohet planifikim i kujdesshëm për tu siguruar se informacionet zbulojnë tërë materialin në dispozicion që burimet mund të ofrojnë. Kjo i sjell fitim të vazhdueshëm procesit të hetimit, veçanërisht për intervistimin e viktimave, dëshmitarëve dhe të dyshuarve duke përdorur “ teknikat e intervistimit njohës” ( referohuni burimit të materialeve) e cila ballafaqohet në proces në të 3 fazat, 1. Para ngjarjes 2. Gjatë ngjarjes 3. Pas ngjarjes

Ekzaminimi Procesi i ekzaminimit mund të ndahet në tri hapësira të ndara. Shkallën në të cilën çdo zonë është e rëndësishme për një ekzaminim të veçantë është i vendosur nga burimet dhe karakteristikat e tij. Ekzaminimi zakonisht do të përfshijë: • Deklaratën • Qartësimin • Sfidimin

Deklaratën Një situatë intervistuese, kur intervistohen viktimat, dëshmitarët dhe personat e dyshuar inkurajohen të sigurojnë një deklarate/llogari të njohurive të tyre, apo përfshirje në incident. Kur ekzaminohen burime të tjera të materialeve llogaria do të interpretohet nga personi i cili kujdeset për ekzaminimin. P.sh., Hetuesi mund të përfundoj se kundërvajtësi ka hyrë në vendin e ngjarjes se vjedhjes me thyerje nga dritarja sepse ajo është hapur me forca nga jashtë, apo personi i parë në fotografitë e CCTV mund të jetë kundërvajtës sepse ata janë të veshur me një mënyrë të veçantë të shpjeguar nga dëshmitarët. Këto ekzaminime të bëra duhet të jenë në pozitë që ti shpjegojnë të gjeturat e tyre apo interpretimet tek të tjerët. Shkalla e vështirësisë e përfshirë në konkludimin e llogarisë nga burimet, shumë varet nga natyra e burimeve.

Ndonjë konsiderate ligjore apo

procedurale lidhur trajtimin e materialeve, dhe shkallën e materialeve që hetuesit vetëm se i posedojnë. Sa më shumë material që hetuesit kanë lidhur me krimin, aq më lehtë do të jetë që të vihet në përfundim se si do të ndihmojnë dhe do të kontribuojnë këto burime me rastin e hetimeve.

Qartësimi 126

Duke marrë një deklarate nga burimi, hetuesit duhet të qartësojnë ndonjë mospërputhje apo paqartësi që ajo përmban. Kjo mund të përfshijë testimin kundër materialeve të tjera që vetëm se janë mbledhur apo identifikimin e veprimeve për të siguruar materiale të tjera për të qartësuar atë. P.sh., Kur shikojmë një fotografi të CCTV, ngjarjet e treguara mund të mos përputhen me kohën e incidentit e cila është dhënë nga dëshmitarët. Testimi i saktësisë së orës ne CCTV ( sistemin e kësaj kamere vëzhguese) i cili ka krijuar fotografinë do të drejtojë tek materiali i cili mund të konfirmojë apo e hedh poshtë besueshmërinë e dëshmitarit.

Sfidimi Përvoja tregon se edhe në rastet kur këto materiale fillimisht paraqiten si të padiskutueshme besueshmëria e tyre mund të jetë e gabuar, dhe ai material i cili paraqitet të tregojë një gjë, më vonë gjinden të përkrahë një interpretim plotësisht të kundërt. Hetuesit, vazhdimisht duhet të sfidojnë të dyja kuptimin dhe besueshmërinë të çfarëdo materiali që ata mbledhin. Hetuesit duhet ti trajtojnë të gjitha materialet si potencialisht të gabueshëm dhe si jo materiale që qojnë në drejtimin e duhur. Kjo është përmbledhur me qasjen ABC: Nuk supozojmë asgjë; Nuk besojmë asgjë; Sfidojmë çdo gjë. Çdo deklaratë duhet të kontrollohet për mospërputhshmëri apo kundërshtime

me

materialet tjera. Hetuesit kanë më shumë gjasa të mashtrohen sepse nuk u kushtojnë kujdes këtyre detaleve. Supozimet primare kur nuk duhet të bëhen dhe materialet kurrë nuk duhet të pranohen pa pyetje. Hetuesit vazhdimisht duhet të hulumtojnë për bashkëpunim.

Ekzaminimi i materialeve • Vendosni qëllime të qarta për kthimin e materialit nga burimet. • Identifikoni metodat më të përshtatshme për qëllime të ekzaminimit. Në disa raste do të ketë kërkime ligjore apo rregulla nga metodat e ekzaminimit. Në raste të tjera do të paraqitën nevoja teknike që duhet të njihen. • Identifikimi i nevojave speciale apo ekspertizave. Disa ekzaminime, të tilla si intervistimet video dhe shikimi i kasetave të CCTV kërkojnë pajisje speciale që duhet të rezervohen paraprakisht. Në raste të tjera ekzaminimi i materialeve mund të kërkojë përdorimin e ekspertëve si specialistët e forenzikës apo patologët. Qasja tek pajisjet speciale dhe përkrahja e ekspertëve është zakonisht të qeverisura nga forcat politike dhe hetuesit duhet të familjarizohen me këtë kur të planifikohet ekzaminimi. Identifikimi i lokacionit

127

më të përshtatshëm për ekzaminim. Në rastet e intervistimit të viktimave apo dëshmitarëve kjo do të përfshijë konsiderimin e asaj nëse lokacioni është i përshtatshëm dhe përshtatet me të kërkuarat dhe legjislacionin relevant. Ekzaminimi i burimeve të tjera mund vetëm të kërkojë se lokacioni është adekuat në aspektin e volumit të materialit që do të ekzaminohet, nivelin e sigurisë që kërkohet dhe nevojën për të sistemuar ndonjë pajisje speciale. Nëse hetuesit nuk e kanë njohurinë e nevojshme që ti mundësojnë ata që të vijnë në përfundim nga materialet, ata duhet të identifikojnë dhe aranzhojnë qasje të çfarëdo pajisjeje shtesë. Shpesh, dhe veçanërisht ne hapat e hershëm të një operimi ekstrem, “ hetimi” nuk duhet të jetë prioriteti më dominues. Fokusimi dhe të përqendrohet në shpëtim dhe sigurim, veçanërisht ku viktimat kanë mundur të rezultojnë dhe kjo mund të përfshijë restaurim të menjëhershëm të“ rendit”. Sidoqoftë, përfundohet më “ rikthim dhe hetim”. Në këtë aspekt të gjithë komandantët ( I Arte, Argjend dhe Bronz) duhet të jetë i ndërgjegjshëm dhe ata duhet të kërkojnë që të përfshijnë në shkathtësitë dhe njohuritë e tyre sa më shpejtë që është e mundur. Është e vlefshme që të kemi në mendje kur ti kemi në konsideratë operacionet ekstreme të paharrueshme që janë paraqitur, p.sh., rastet 9/11, Lockerbie, Oklahoma dhe Madrid ku të gjitha këto incidentet madhore kanë rezultuar si rrjedhojë e aktiviteteve kriminale. Do të ishte e përshtatshme që reagimi i menjëhershëm të bëhej për tu marrë menjëherë më viktimat, vendosja e rendit, diturisë dhe sigurimit të ndihmës - megjithatë hetimet penale të përcjellura dhe përgjegjësitë për të dy reagimet emergjente ( policisë) dhe hetimet të bërë në mënyrë të barabartë nga komandantët operativ. Zakonisht mundësia e parë për ekzaminimin e burimit të materialit është edhe mundësia e vetme. Procesi i ekzaminimit të vendit të ngjarjes do të alarmojë pa ndryshueshëm vendin e ngjarjes, dhe është e rëndësishme që herën e parë të bëhet në mënyrën e drejtë. Mendimet e dëshmitarëve dhe viktimat që kanë për ngjarjen ata më vonë i dëgjojnë nga të tjerët dhe për këtë është me rëndësi që i tërë materiali që ata mund të sigurojnë të mblidhet sa më herët që është e mundur. Principet e njëjta aplikohen për burime të ndryshme të materialeve. Shpesh, dhe veçanërisht ne hapat e hershëm të një operimi ekstrem, “ hetimi” nuk duhet të jetë prioriteti më dominues. Fokusimi dhe të përqendrohet në shpëtim dhe sigurim, veçanërisht ku viktimat kanë mundur të rezultojnë dhe kjo mund të përfshijë restaurim të menjëhershëm të“ rendit”. Sidoqoftë, përfundohet më “ rikthim dhe hetim”. Në këtë aspekt të gjithë komandantët ( I Arte, Argjend dhe Bronz) duhet të jetë i ndërgjegjshëm dhe ata duhet të kërkojnë që të përfshijnë në shkathtësitë dhe njohuritë e tyre sa më shpejtë që është e mundur. Është e vlefshme që të kemi në mendje kur ti kemi në konsideratë operacionet ekstreme të paharrueshme që janë paraqitur, p.sh., rastet 9/11, Lockerbie, Oklahoma dhe Madrid ku të gjitha këto incidentet madhore kanë rezultuar si rrjedhojë e aktiviteteve kriminale. Do të ishte e përshtatshme që reagimi i menjëhershëm të bëhej për tu marrë menjëherë më viktimat, vendosja e rendit, diturisë dhe sigurimit të ndihmës - megjithatë hetimet penale të përcjellura

128

dhe përgjegjësitë për të dy reagimet emergjente ( policisë) dhe hetimet të bërë në mënyrë të barabartë nga komandantët operativ.

Diskutim i drejtuar 

Sa do të mund të sigurohej një balancë i përshtatshëm ndërmjet nevojës për ruajtjen e dëshmive dhe për të siguruar reagim adekuat dhe kuptimplotë në një operim ekstrem?



Çka do të duhet të ishte primare- është gati si disa reagime emergjente mund të ndërhyjnë, humbasin apo ndotin dëshmitë kritike?



Në cilën fazë në menaxhimin e një operacioni ekstrem duhet të ju ipet prioritet hetimit dhe mbledhjes së dëshmive?



A mund të tjerët në “ Orët e arta” të ruhen në një operacion ekstrem apo incident madhorë?



A duhen komandantët e “ Artë” ( apo të Argjendtë) të veprojnë gjithashtu edhe si zyrtarë të lartë të hetimit në një operacion ekstrem i cili është iniciuar si rezultat i sjelljeve kriminale?

Plani mësimor (Seanca) : 32 Kohëzgjatja e mësimit:

1 orë: 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesorë

Hyrje: Përfaqësuesit nga organizatat/ agjencitë në vazhdim do të marrin pjesë në programin, ku për 1 orë e 30 minuta do të kenë mundësi të parashtrojnë pyetje të

129

hapura në lidhje me menaxhimin e incidentit kritik: Pjesëmarrësit e nevojshëm do të jenë:

 Zyrtari kryesorë i zjarrfikësve – Aeroporti Ndërkombëtar i Prishtinës  Shefi i trajnimeve për Departamentin për Menaxhimin e Emergjencave  Shefi i trajnimeve për FSK  Departamenti i Planifikimit Operativ – PK

Qëllimi i mësimit: Fitimi i njohurive për qasjen e agjencioneve tjera kur kemi të bëjmë me incidente kritike

☛ Synimi i mësimit #1: Të përforcohet domosdoshmëria e një qasje partneriteti për tu marrë me incidentet kritike

☛ Synimi i mësimit #2: Të fitohet përshtypja se si e shohin të tjerët profesionalizmin e KP-së

☛ Synimi i mësimit #3: Të ofrohet mundësia e mëtutjeshme për të përmirësuar marrëdhëniet dhe partneritetin me agjencionet tjera

☛ Synimi i mësimit #4: Të kërkohet njohuri dhe qartësi se si operojnë agjencionet tjera kur kanë të bëjnë me incidente kritike

130

Përmbledhje Nga studentët kërkohet që së paku ti kanë të gatshme 2 pyetje për panel. Përderisa nuk ekziston ndonjë pengese për pyetjet që do të parashtrohen, ju këshilloheni që fokusoheni në temat lidhur me fushat në vazhdim: 1. Si munden të gjitha agjencitë emergjente dhe mbështetëse të arrijnë strukturën komanduese të Artë (strategjik), Argjend (taktik) dhe Bonzë (operativ) drejt Modelit Evropian 2. Çka duhet të bëhet për të zhvilluar një partneritet gjithë-veprues bashkëpunues në qasjet gjatë ballafaqimit me incidentin kritik 3. Si mund ta përmirësojmë procesin e Menaxhimit të rrezikut 4. Si mund të përmirësojmë komunikimin më efektiv përmes zinxhirit komandues 5. Sa jemi ne të gatshëm për të përballuar “Orën e artë” 6. Si mund ti përmirësojmë ne teknikat e informimit dhe mbledhjes së inteligjencës në vendet e krimit të Incidentit kritik 7. Si mund të përmirësojmë ne marrëdhëniet me media dhe në të njëjtën kohë menaxhojmë bashkëpunimin mediat /shtyp 8. Si mund të përmirësojmë ne përgjigjen tonë në lidhje me qasjen, rrugëdalje dhe menaxhimin me kordon njerëzish 9. Si mund të përgjigjemi ne më mirë tek shqetësimet/ pritjet e familjeve dhe shokëve 10. Pse ne duhet të adoptojmë Modelin Evropian të Menaxhimit të Incidentit Kritik.

Plani mësimor (Seanca): 33 Kohëzgjatja e mësimit:

45 minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori

131

Doracaku kryesor Kopjet e Pauër-pointit

Hyrje: Menaxhimi i suksesshëm i një hetimi kërkon planifikim, organizim, kontrollim dhe motivim.

Qëllimi i mësimit: Të definohet se si duhet të performojë komandanti i Artë në një operacion bashkëpunues dhe të partneritetit duke përfshirë hetimin penal

☛ Synimi i mësimit #1: Të përshkruhen 8 funksionet bashkëpunuese të cilat duhet ti ketë parasysh komandanti i Artë, në interes të mbrojtjes së integritetit të një hetimi penal

☛ Synimi i mësimit #2: Të njihen me legjislacionin e të drejtave të njeriut dhe të shëndetësisë dhe sigurisë, ne zvogëlimin e ndikimit të dëmeve

☛ Synimi i mësimit #3: Të definohen termet e një hetimi penal

Përmbledhje Një hetim mund të detyrojë menaxhimin e ndonjërës apo të gjitha këtyre në vazhdim: Pauër-pointi • Burimet • Njerëzit • Rrezikun • Sigurimi i kualitetit • Veprimet

132

• Mbajtje të shënimeve • Vendim-marrja • Komunikimi Çelës në menaxhimin efektiv të burimeve është planifikimi dhe parashikimi. Hetuesit duhet, në mundësitë e hershme, identifikojnë burimet e nevojshme për një hetim. Kjo shumë do të varet nga lloji i krimit dhe nëse është krim voluminoz apo hetim madhorë. Kur vendoset për burimet e nevojshme hetuesit duhet pastaj të kenë në konsideratë nivelin e duhur të përgjigjes sa i përket hetimit, dispozicionin që kanë në bazë të çmimit lidhur me burimet e nevojshme dhe nëse përdorimi i tyre është i përshtatshëm. Disa vendime lidhur me burimet në krimet voluminoze do të jenë jashtë kontrollit të policisë dhe përdorimi i specialistit dhe burimeve teknologjike do të jetë i shtyre kryesisht nga politikat e forcave vendore dhe buxheti. Procesi detyrave taktike dhe koordinuese shpesh do të dikton nivelin e përgjigjes dhe burimeve të cilat do të jenë mbledhur tek hetimet e krimeve voluminoze në përputhje me prioritetet vendore policore.

Pauër-pointi Legjislacioni mbi Shëndetin dhe Sigurinë dhe Të Drejtat e Njeriut kërkon që rreziku të jetë vlerësuar dhe menaxhuar, në mënyrë që të parandalohet dhe ulet gjasat apo ndikimi I lëndimit, dëmtimit të pasurisë apo reputacioni : • Viktimat; • Dëshmitarët • Të dyshuarit • Publiku në tërësi • Shërbyesit policorë dhe Shërbimi Policorë • Shërbimet Emergjente • Komunitetet lokale • Bizneset lokale Një numër i zonave të hetimit janë të ndjeshme ndaj rrezikut dhe çdo hetues është përgjegjës për menaxhimin e këtyre rreziqeve potenciale duke ndërmarrë vlerësime të duhura të rrezikut. Zonat e hetimit të cilat janë të ndjeshme ndaj rrezikut përfshijnë: • Lëndimin e një individi apo grupe të individëve • Dëmtimit të dëshmive • Dështimi që viktima apo një dëshmitarë të paraqitet në gjykatë Masat e marra që të ballafaqohemi me rrezikun mund të renditen duke filluar nga ajo relativisht më

thjeshta, të tilla si këshilla për parandalimin e krimit, në kompleksin p.sh., Sigurimi i

mbrojtjes së dëshmitarëve, hetuesit duhet të jenë në gjendje që:

133

• Njohin çdo rrezik që mund të ndodh gjatë një hetimi dhe ndikimin e tyre në individë, hetim apo në vet organizatën; • Marrja e vendimeve të duhura për menaxhimin e këtij rreziku; • Mbajtja e shënimeve në mënyrë të detajuar duke demonstruar hapat e ndërmarrë për të menaxhuar dhe monitoruar rrezikun; • Komunikimi të tjerëve i detaleve të rrezikut, apo lidhur me strategjitë e krijuara për tu ballafaquar me të ( p.sh., viktimat apo dëshmitarët). Aranzhimi i partneritetit sido që është e nevojshme NUK MUND të rrezikojnë procesin e hetimit. Kjo nuk do të thotë se komandantet “e Arte” nuk duhet të jetë perceptues i brengave të agjencive partnere, shqyrtimet, rekomandimet në aspektet e ngjarjeve ekstreme që lidhen më nevojat e hetimit.

Pauër-pointi Përderisa jemi të hapur ndaj këshillave të agjencive duhet të pranohet që ai të kryej një hetim kriminal që është përgjegjësi e policisë. Hetimi kriminal definohet si : ‘Hetim i bërë nga zyrtarët policorë me qëllim që të konstatohet se një person duhet të akuzohet për shkelje, apo personi i cili akuzohet për shkelje është fajtor për të. Kjo do të përfshij: 

Hetimet për krimet që janë kryer



Hetimet që kanë për qëllim të verifikojnë nëse është kryer krimi, me këndvështrim të institucionit të mundshëm të procedurave penale



Hetimet që fillojnë e besimin se një krim mund të jetë kryer, p.sh., kur policia lokale dhe individë të caktuar të mbajtur nën vëzhgim për një kohë të caktuar, me qëllim të institucioneve të mundshme për procedurë penale



Akuzimi i një personi për një shkelje

‘Hetues është çdo zyrtar policorë i përfshirë në hetimin e nja rasti kriminal. Të gjithë hetuesit kanë përgjegjësinë që të kujdesen për mbarëvajtjen e detyrave që atyre u janë caktuar, përfshirë mbajtjen në veçanti të shënimeve lidhur me informacionet dhe të dhënat lidhur me informacionet dhe materialet tjera. “ Termi hetues sidoqoftë, nuk është i aplikueshëm vetëm për zyrtarët policorë.

134

Plani mësimor (Seanca): 34 Kohëzgjatja e mësimit:

2 orë: 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesor – materiali për ushtrime Kopjet e Pauë-pointit Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Hyrje: Drejtim specifik në lidhje me përgjegjësit e nivelit të së Artës (komanda strategjike) janë të siguruara në Shoqata e Policisë ‘Drejtimi i procedurave emergjente’. Më herët në këtë program është eksploruar një rishikim përmbledhës i rolit dhe përgjegjësisë së komandantëve koordinues dhe atyre të kontrollit. Tani është dhënë mundësia për të ndërmarrë një rol në formimin e një Grupi Mbështetës të Artë.

135

Qëllimi i mësimit: Të fitohet përvojë se si mund të operojë një Grup Mbështetës i Artë në Kosovë, në reagim për të kontribuar në menaxhimin e një incidenti kritik

☛ Synimi i mësimit #1: Të definohen çështjet kyçe të cilat duhej t`i marrin parasysh Grupi Mbështetës i Artë

☛ Synimi i mësimit #2: Të adresohen gjërat që duhet të merren parasysh nga synimi i mësimit 1, duke ndërmarrë aktivitete të luajtjeve të roleve

Përmbledhje Grupi për bashkërenditje strategjike

Komandanti i nivelit të së Artës duhet ta krijoj e pastaj ta kryesoj Grupin për bashkërenditje strategjike (GBS) në mënyrë që t’i bashkërendis incidentet emergjente apo madhore. Qëllimi parësor i GBS është që ta rishikoj situatën nga perspektiva strategjike dhe të krijoj lidership strategjik gjatë kursit të incidentit madhor apo emergjent. Kërkohet të qëndroj i përqendruar në pasqyrimin e tërësishëm, dhe nuk duhet të bëhet ‘të çaloj si në baltë’ me detajet taktike ose me vendimet operative. Çështjet kyçe për t’u marr në konsideratë nga ana e Grupi për bashkërenditje strategjike, janë: 

Të akordoj synimet strategjike dhe qëllimet të reagimit ndaj incidentit



Të përcaktoj politikën e implementimit për Komandantët e nivelit të së Argjendtës



T’i vlerësoj dhe t’i rregulloj burimet e duhura



Të prioritizoj caktimin e burimeve për Komandantët e nivelit të së Argjendtës



Të zbatoj kontroll adekuate financiare



Të veproj si ndërmjetësues me Qeverinë kombëtare



Të veproj së bashku me forcat policinë më të afërt ose me agjencitë partnere regjionale



Të bashkërendis komunikimet përbrenda dhe me qytetarë



Të siguroj ndërlidhje me mediat në nivelin strategjik

136

Anëtarësimi i ndonjë Grupi për bashkërenditje strategjike do të ndryshoj sipas shkallës dhe natyrës së shtrirjes së incidentit, por në përgjithësi do të jetë forum me shumë agjenci. Nëse formohet si forum me shumë agjenci, të anëtarësia e saj duhet të tërhiqet nga të gjitha shërbimet e duhura, përfshirë aty edhe përfaqësuesit e mbrojtjes. Anëtarësimi mund të jetë i ngjashëm me Grupin Lokal për Rindërtim (sq. Më tutje, GLR), por përderisa fokusimi në një GLR është në parashikim dhe planifikim, atëherë fokusimi i ndonjë GBS duhet të jetë për reagim. Konsiderim i kujdesshëm duhet t’i jepet numrit të njerëzve dhe roleve të cilët vijojnë GBS. Duhet të jetë një trup strategjik për vendimmarrje dhe njerëzit që marrin pjesë duhet ta ekzekutojnë nivelin e vendimmarrjes prej autoriteteve në emër të organizatës së tyre. GBS duhet të jetë pjesë e një mase drejtuese me pjesëmarrjen e kufizuar të atyre, prania e të cilëve është e nevojshme për procesin e vendimmarrjes strategjike. Pjesëmarrja që preferohet është diku pesëmbëdhjetë deri në njëzetë persona. Minutat, kohëzgjatja dhe drejtimi i takimeve të GBS duhet të drejtohet nga Komandanti i nivelit të Artë. Shpeshtësia e takimeve mund të ndryshoj në mënyrë të konsiderueshme gjatë kohëzgjatjes së ndonjë emergjence ose incidentit madhor. Sipas dinamikës, incidentet që përhapen shpejtë, GBS mund të rregullisht të takohet, për shembull, njëherë në çdo dy orë. Meqenëse ritmi i incidentit ngadalësohet, GBS mund të takohet një herë apo dy herë në ditë për të pranuar raportet e freskëta dhe të konfirmoj strategjinë ekzistuese dhe vendimet politike. Kohëzgjatja e takimeve duhet të jetë e shkurtër për t’u mundësuar pjesëmarrësve të jenë në dispozicion të përgjegjësive tjera të tyre. Maksimumi prej tridhjetë minutash sugjerohet për një takim. Minutat e takimit mund të përmblidhen për vendimet kyçe dhe veprimet për t’u shmangur burokracisë së panevojshme që do ta ngadalësonte procesin e vendimmarrjes strategjike. Një agjendë standarde mund të përdoret. Një format i sugjeruar i agjendës është dhënë më poshtë. Kjo agjendë mund të ndryshoj pakëz në mes takimeve. Për shembull, në takimin e parë të GBS mund të jetë e përshtatshme ku secila agjenci ta prezantojnë veten e tyre dhe të japin një fjalim të përmbledhur të rolit dhe përgjegjësive. Megjithatë, nëse pjesëmarrësit e njohin njëri tjetrin mirë si rezultat e të punuarit së bashku brenda GLR dhe përmes trajnimeve dhe ushtrimeve, këto prezantime mund të jenë të panevojshme. Në takimin e parë, do të jetë e nevojshme të pajtoheni dhe të parashtroni synimin dhe qëllimet, si dhe ta vendosni strategjinë për mediat. Në takimet pasuese, synimi dhe qëllimet strategjike mund të rishikohen dhe të rinovohen aq sa duhet.

137

Ushtrime në grupe (Grupet nga 3) Secilit prej të deleguarve do t’i caktohet nga një rol: ushtrimi kërkon:  Një komandant i nivelit të Artë  Një këshilltar i Komandës i nivelit të Artë  Dy komandat të së Argjendtës (një ‘komandant taktik për ‘Njësinë marshuese dhe tubim’ dhe një komandant taktik për ‘PPK’ demonstrim i protestës’). Ky ushtrim kërkon nga ju të përgatitni një draft agjendë dhe të merrni pjesë në një takim para operativ për të diskutuar për burimet, vendosjen dhe mirëmbajtjen e rendit lidhur me ushtrimin e rendit publik që ishte përmendur në seancën e 16 në lidhje me marshimin, tubimin dhe kundër demonstrimit (shih, më poshtë). Kjo duhet të protokollohet.

138

Agjenda e Grupit për Bashkërenditje Strategjike Sen

Personi

Përshkrimi

det

udhëheqës

Nr. 1

Kryesuesi Prezantimi i pjesëmarrësve, rolet dhe përgjegjësitë

Kryesuesi

2 Deklarata për gjerat që duhet kushtuar Vëmendje Emergjente

Kryesuesi

2a Vendimi për gjerat që duhet kushtuar Vëmendje Emergjente Koha e reagimit për sendet urgjente sipas marrëveshjes së mësipërme

Kryesuesi

3 Protokolli i rishikuar dhe i pajtuar i Takimit paraprak

Shefi i stafit

4 Freskimi mbi Situatën strategjike (Ideja e informatave të pranuara e të përbashkëta)

Kryesuesi

5 6

Rishikimi i synimeve dhe pajtimi Qëllimit strategjik Rishikimi i veprimeve të shquara

Kryesuesi

7

Freskimi prej Grupit punues/Elementet/ Pjesëmarrësit (me anë të

Të

përjashtimit)

anëtarët Të gjithë

8 1.

Diskutoni pajtohuni rreth Vendimeve strategjike

gjithë

anëtarët

2. Miratimi dhe Caktimi i veprimeve që kërkohen

Kryesuesi

9 Data dhe Koha e Takimit të ardhshëm. Mbyllja e takimit

Një marsh publik ka marr të drejtën dhe është lejuar të mbahet përgjatë Bulevardit Nëna Terezë, në Prishtinë prej orës 2 pasdite deri në 4 pasdite (1400 – 1700 orë) me 21 qershor për ta manifestuar solidaritetin dhe Pavarësinë e Kosovës dhe shprehja e unitetit me Bashkësinë Evropiane. Organizatorët kanë parashikuar një tubim paqësor prej 10 15,000 njerëzve duke e përmbyllur tubimin me fjalime, bashkimi për ta treguar unitetin. Qeveria është mbështetëse e këtij grumbullimi, por dëshiron garanci sigurie nga policia që demonstrata të mbetet paqësore dhe që të mos ketë çrregullime pasuese.

Një grup politik minoritar (KIP) ka protestuar në takimin e propozuar dhe kanë deklaruar se

139

ta do të mbajnë një kundër demonstratë në të njëjtën ditë dhe kohë brenda Prishtinës me qëllimin e përçarjes së mbledhjes dhe ceremonive .PPK ka një histori të vogël, por i organizuar mirë dhe me demonstrata potencialisht të dhunshme. Ata janë mirë të financuar dhe relativisht armiqësor kundër çdo bashkimi të mëtejmë dhe anëtarësimit me bashkësinë Evropiane. Inteligjenca e policisë lokale këshillon se një automjet është ndalur dje në pjesën jugore të Prishtinës. Katër udhëtarë qenë arrestuar nga përputhja, pasi që ishin anëtarë të PPK. Automjeti përmbante 3 bidonë teneqeje me karburante dhe përafërsisht 30 shishe të zbrazëta. Policët e policisë lokale nuk gjetën ndonjë element të kundërvajtjes dhe personat në fjalë qenë liruar për vazhdimin e rrugëtimit të tyre. Radio kombëtare ka pranuar një numër të madh të thirrjeve telefonike me sa duket nga ‘përfaqësuesi i lartë i PPK. Thirrës i gjinisë mashkullore deklaroi se nëse ‘tubimi për solidaritet do të shkoj përpara, policia dhe shteti duhet të presin ‘dhunë të madhe dhe prishje të rendit, tollovi në sistemet e transportit dhe përmbysjen e ligjit. PPK supozohet të jetë një grup radikal para ushtarak, me ndikim të fortë të ndjenjave të pavarura politike, Udhëheqësi I tyre Veton Krasniqi momentalisht është nën arrest duke pritur gjyqin për sulmin me armë dhe me dyshimin se është i përfshirë në korrupsion dhe zhvatje.

Plani mësimor (Seanca): 35 Kohëzgjatja e mësimit:

2 orë: 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesorë – materiali për ushtrime Kopjet e Pauër-pointit 140

Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

Hyrje: Vendimmarrja dhe zgjidhja e problemit në të tri nivelet e incidenteve kritike (e Artë, e argjendtë dhe e Bronztë) janë shumë të rëndësishme dhe kanë ndikim të drejtpërdrejtë përmbi rrezikun, rivendosjen dhe shpëtimin. Ekzistojnë një numër i teknikave që mund të përfshihen dhe të gjitha këto mbështeten mbi saktësinë dhe vlefshmërinë e informatës në dispozicion për atë kohë’. Mbani në mend, se vendimi i juaj për ‘post ngjarjen’ ka të ngjarë të vëzhgohet me kujdes – qoftë në kontekstin e ‘mësimeve të mësuara’ (si të përmirësohet reagimi madhor operativ ) ose si kërkesë për të dhëna. Zgjidhja e problemit dhe vendimmarrja duhet të jenë efektive dhe procesi (përfshirë aty ‘kornizën kohore’ faktorët dhe synimet) duhet të regjistrohen. Qëllimi i mësimit: Të jeni në gjendje aplikoni modelet/teknikat efektive të zgjidhjes së problemit dhe vendimmarrjes

☛ Synimi i mësimit #1: Të përshkruani Matricën e zgjidhjes së problemit 5W&H

☛ Synimi i mësimit #2: Të definohen: 1. Zgjidhja e problemit 2. Vendimmarrja

☛ Synimi i mësimit #3: Të jeni në gjendje të aplikoni modelin prej 4 fazave për zgjidhjen e problemit dhe vendimmarrjen

141

☛ Synimi i mësimit #4: Të përshkruani elementet e: 1. Modelit prej 7 fazave të zgjidhjes së problemit 2. Modelin shkencor

Përmbledhje Matrica 5W&H është një teknikë e cila përdorë një kornizë të thjeshtë pune për çështjet materiale. E përdorë terminologjinë analitike bazike të Kush, Ku, Çka, Kur, Pse dhe Si për t’i grupuar faktorët që mund të vendosen kundër kritereve specifike si: “Çka dimë ne/Çka nuk dimë ne” ose në lidhje me zbrazëtirat në inteligjencë dhe në paradokset tjera. Çka dimë ne

Çka nuk dimë ne

Kush Ku Çka Kur Pse Si

Kjo tabelë pune mund të zbatohet për:  Kërkesat operative të ndodhisë  Materialin për hetimin e kërkesave  Konsideratat dëshmuese Megjithatë, në mes të tri niveleve duhet të ekzistoj një dallim i qartë. Kjo do të ndihmoj nëse një qëllim fillestar i Matricës është krijuar. Kjo mund të përfshijë vlerësimin e tërë rastit ose aspektet e veçanta apo temat. Gjithashtu mund të aplikohet në të dyja, në nivelin e lartë dhe në informatën e detajuar mirë. Testimi i hipotezës (lidhur me Doktrinën hetuese) Hipoteza është përcaktuar ‘si një shpjegimi i sugjeruar për një grup të fakteve ose e pranuar si

142

bazë për verifikim të mëtutjeshëm apo e pranuar me gjasa të jetë e vërtetë” Një hipotezë mund të krijohet brenda suazave të aranzhimit të ndodhisë madhore. Kjo përfshinë vlerësimin e vlefshmërisë të hipotezës, mbledhjes dhe sistemimit të materialit relevant në dispozicion; vlerësimi i mjediseve të informatave me përqendrim në testimin ose mos testimin e hipotezës. Kjo mund të çoj në zhvillimin e konkluzioneve të mëtejme.

Metoda shkencore – për testimin e hipotezës Krijo hipoteza •

Përpiqu të krijosh lidhje ose raporte me gjërat që tashmë veç pothuajse i njeh.

Mos e kufizo të menduarit tënd në këtë fazë •

Zhvillo një parim, teori ose model rreth asaj se çka studioni ju

•

Prej modelit tuaj, krijo hipotezat, parashikimet ose pyetjet për t’u përgjigjur.

Testimi i hipotezave •

Krijo një procedurë që do të drejtoj hetimet tuaja për hipotezën tënde, parashikimin ose pyetjen. Të jesh syçelë rreth supozimeve që je duke i bërë

•

Kryeje hetimin dhe mbledh informata

Konstato konkluzionet •

Organizoje dhe analizoje informatën, në lidhje me hipotezën tuaj të mëparshme, parashikimin ose pyetjen. Kontrolloji për të parë sa të qëndrueshme janë gjetjet tuaja me atë çka ti din rreth fenomenit

•

Përcakto shtrirjen se deri në cilën shkallë mund të përdoren gjetjet tuaja për parashikimin e fenomeneve tjera duke krijuar procedura të reja

•

Përcakto çfarë vëzhgime mund t’i de-konfirmojnë (sq. t’i hedhin poshtë konfirmimet) hipotezat tuaja dhe krijimin e procedurave të reja si test i mëtejmë

Metoda shkencore Krijo hipoteza •

Përpiqu të krijosh lidhje ose raporte me gjërat që tashmë veç pothuajse i njeh. Mos e kufizo të menduarit tënd në këtë fazë

•

Zhvillo një parim, teori ose model rreth asaj se çka studioni ju

•

Prej modelit tuaj, krijo hipotezat, parashikimet ose pyetjet për t’u përgjigjur.

143

Testimi i hipotezave •

Krijo një procedurë që do të drejtoj hetimet tuaja për hipotezën tënde, parashikimin ose pyetjen. Të jesh syçelë rreth supozimeve që je duke i bërë

•

Kryeje hetimin dhe mbledh informata

Konstato konkluzionet •

Organizoje dhe analizoje informatën, në lidhje me hipotezën tuaj të mëparshme, parashikimin ose pyetjen. Kontrolloji për të parë sa të qëndrueshme janë gjetjet tuaja me atë çka ti e din rreth fenomenit

•

Përcakto shtrirjen se deri në cilën shkallë mund të përdoren gjetjet tuaja për parashikimin e fenomeneve tjera duke krijuar procedura të reja

•

Përcakto çfarë vëzhgime mund t’i de-konfirmojnë (sq. t’i hedhin poshtë konfirmimet) hipotezat tuaja dhe krijimin e procedurave të reja si test i mëtejmë

Modeli i zgjidhjes së problemit me shtatë etapa -– Metoda e drejtpërdrejtë  Përcaktoje problemin saktësisht  aranzhoje një deklaratë për problemin  Analizoji shkaqet e problemit  Krijo zgjidhje që do ta zgjidhnin problemin  Krijo një kriter vendimi dhe vlerësoji zgjidhjet  Zbato vendimet  Rishikoje progresin (sq. përparimin)

Detyrë grupore Për të konsideruar dhe diskutuar se cili proces i zgjidhjes së problemit dhe vendimmarrjes do të ishte i vlerës së duhur në një mjedis operativ ekstrem. Si mundet ‘procesi’ i këtyre vendimeve dhe zgjidhjeve të ngërthehet dhe të reflektohet saktësisht në të dyja, në ‘Regjistrin e veprimit’ dhe ‘Regjistrin e politikës’? Ofroje produktin e diskutimit tuaj dhe marrëveshjen e përgjithshme në një prezantim prej 10 minutash.

144

Plani mësimor (Seanca): 36 Kohëzgjatja e mësimit:

45 minuta

145

Mjetet e konkretizimit: Laptopi Projektori Doracaku kryesorë Kopjet e Pauër-pointit Hyrje: Reagimi pozitiv për të bërë ndryshime në menaxhimin e incidenteve kritike është me rëndësi jashtë zakonisht të madhe. Definicioni i parë e i cili duket më së qarti për ‘menaxhimin e ndryshimeve’ është ai i cili i referohet detyrës për menaxhimin e ndryshimeve. Ajo që duket qartë nuk do të thotë që është pa kurrfarë mëdyshje. Menaxhimi i ndryshimeve është një term i cili ka së paku dy kuptime. Një prej kuptimeve të ‘menaxhimit të ndryshimeve i referohet realizimit të ndryshimeve në mënyrë të planifikuar dhe të menaxhuar apo sistematike. Qëllimi është që të bëhet zbatimit më efikas i metodave dhe sistemeve të reja në një situatë që është duke ndodhur. Ndryshimet mund të jenë nxitur nga ngjarjet që kanë ndodhur jashtë kontrollit të ‘grupit strategjik koordinues’, (dhe do të ndodhë gati me siguri në fazat e para të menaxhimit të incidentit kritik) në atë që zakonisht quhet ‘ambient’. Së këndejmi, kuptimi i dytë i menaxhimit të ndryshimeve do të ishte: ‘përgjigja (reagimi) ndaj ndryshimeve mbi të cilat ‘grupi strategjik koordinues’ ka fare pak apo aspak kontroll’. Hulumtuesit dhe praktikantët bëjnë dallime tipike në mes të ‘reagimit’ (ndërmarrjes së masave pasi të ketë ndodhur diçka) dhe ndërmarrjes së masave proaktive. Pashmangshëm, kjo paraqet një sfidë të madhe në menaxhimin e incidenteve kritike dhe të njerëzve të përfshirë në të.

Qëllimi i mësimit: Të zbatohen teknikat/modelet e mësuara të cilat ndihmojnë të menaxhojmë ndryshimet efektive, efikase dhe të nevojshme me anë të kontrollit

146

☛ Synimi i mësimit #1: Të definohet modeli për menaxhimin e ndryshimeve ADKAR

Synimi i mësimit #2: Të përshkruhet modeli i proceseve të ndryshimeve “Kotter”

Përmbledhje "ADKAR" – Modeli për menaxhimin e ndryshimeve

Awareness – Të qenët i vetëdijshëm për nevojën për të bërë ndryshime Desire – Dëshira për të marrë pjesë në ndryshime dhe për t’i mbështetur ato Knowledge – Njohuritë rreth asaj se si duhet bërë ndryshimet (dhe si duken ndryshimet) Ability – Aftësitë për të zbatuar ndryshimet Reinforcement – R-zbatimi për të ruajtur zbatimin e ndryshimeve ADKAR (VDNJAR) është një model i menaxhimit të ndryshimeve që shikon drejtë qëllimit, sipas të cilit ekipet për menaxhimin e ndryshimeve (grupet strategjike koordinuese) përqendrojnë aktivitetet e tyre në nevojën për arritjen e rezultateve specifike. Ky model në fillim është përdorur si mjet për të përcaktuar se a kanë treguar aktivitetet për menaxhimin e ndryshimeve rezultatet e dëshiruara gjatë ndryshimeve në sferën organizative. Ky model e ka origjinën në bashkërendimin e aktiviteteve tradicionale për menaxhimin e ndryshimeve karshi rezultateve apo qëllimit të caktuar. Qëllimet apo rezultatet e definuara sipas ADKAR (VDNJAR) janë të ndara në sekuenca dhe me rritje në vazhdimësi të shkallës së realizueshmërisë. Çdo element i një sekuence duhet të vihet në vendin e duhur në mënyrë që të realizohet ndryshimi dhe që ai të jetë njëkohësisht i qëndrueshëm. Si menaxher, ju mund ta shfrytëzoni këtë model për të identifikuar të mangësitë në procesin tuaj për menaxhimin e ndryshimeve. Ky model mund të përdoret për të: • Diagnostikuar elementet rezistuese ndaj ndryshimeve • Ndihmuar tranzicionin gjatë procesit të ndryshimeve • Hartuar një plan të suksesshëm të veprimit

147

• Hartuar një plan për menaxhimin e ndryshimeve për personelin tuaj Për më tepër, ky model ofron mundësinë për të gjetur arsyet se pse ndryshimet nuk japin efektin e duhur dhe ju ndihmon që të ndërmerrni hapat e nevojshëm për të bërë që ndryshimet të jenë të suksesshme. Do të keni mundësinë që të ndani procesin e ndryshimeve në pjesë, të gjeni se ku ka dështuar realizimi i ndryshimit dhe të trajtoni atë çështje në mënyrën përkatëse. Modeli ADKAR është publikuar nga ‘Prosci’ më 1998 pas hulumtimeve të bëra me më se 300 kompani të cilat u ishin nënshtruar projekteve për ndryshime të mëdha. Ky model ka për qëllim që të shërbejë si udhëzues për t’iu ndihmuar punonjësve gjatë kalimit nëpër procesin e ndryshimeve. Për të përdorur modelin ADKAR në mënyrë efektive, duhet të kuptoni skemën që qëndron në prapavijë për iniciativat për ndryshime: dimensioni i punës (boshti vertikal) dhe dimensioni i njerëzve (boshti horizontal). Ndryshimi arrihet me sukses kur të dy dimensionet e ndryshimeve ndodhin njëkohësisht.

Fuqia e modelit ADKAR për menaxhimin e ndryshimeve Fuqia e modelit ADKAR qëndron në atë se ky model kanalizon përqendrimin në elementin e parë që paraqet shkaktarin kryesor të dështimit. Kur i qaseni ndryshimeve duke e përdorur këtë model, menjëherë do të jeni në gjendje që të identifikoni se ku ka ngecje apo ndërprerje të procesit dhe se cilat elemente janë anashkaluar. Kjo shmang bisedimet me karakter të përgjithshëm rreth ndryshimeve nga të cilat shumë rrallë dalin hapa konkret për ndërmarrjen e veprimeve. Kjo qasje e orientuar kah rezultatet ndihmon që përqendrimi i energjisë të bëhet në ato fusha të cilat ofrojnë gjasat më të mëdha për të arritur sukses. Modeli ADKAR mund të ju ndihmojë që të bëni plane efektive për ndryshime të reja, ose për të gjetur shkakun se pse ndryshimet aktuale janë duke dështuar.

Përdorimi i ‘modelit tetë-fazëshe të Kotterit për ndryshime’ 

Ngitni nivelin e urgjencës – inspironi njerëzit, bëni synimet reale dhe relevante



Krijoni ekipin udhëzues – gjeni njerëzit e duhur me nivel të lartë të përkushtimit dhe me përzierje të duhur të shkathtësive



Krijoni vizionin e duhur – kërkoni nga grupi që të krijojnë një vizion dhe strategji të thjeshtë



Komunikoni për angazhimin e të gjithë njerëzve që mund të keni – angazhoni sa më

148

shumë njerëz që të jetë e nevojshme, komunikoni rreth gjërave thelbësore, thjeshtë, dhe të apeloni dhe t’iu përgjigjeni nevojave të njerëzve.

Thjeshtësoni (pastroni)

komunikimet 

Vini në fuqi veprimet – largoni pengesat, mundësoni dhënien e informatave kthyese konstruktive dhe sa më shumë mbështetje nga udhëheqësit – pranoni progresin dhe arritjet



Vendosni para jush qëllime të arritshme – numër të arritshëm të ndryshimeve



Mos lëshoni pe – kujdesuni dhe inkurajoni përcaktimin dhe këmbëngulësinë, inkurajoni progresin që është duke ndodhur, nënvizoni arritjet



Bëni që ndryshimet të jenë të qëndrueshme – ritheksoni vlerën e ndryshimeve të suksesshme

Plani mësimor (Seanca): 37 Kohëzgjatja e mësimit:

4 orë: 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor Materiali i ndarë nga doracaku Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat

149

Hyrje: 3 grupet të caktuara njërën prej tri rasteve të studimit:  Lockerbie, MB (Sulmi terrorist (IED) dhe shkatërrimi i aeroplanit komercial për udhëtarë)  Madrid, Spanjë (Sulmi terrorist (IED) ndaj rrjetit të transportit publik)  Oklahoma, SHBA (Sulmi terrorist (IED) ndaj ndërtesave federale) Qëllimi i mësimit: Duke përdorur modelet për menaxhimin e ndryshimeve ADKAR dhe Kotter, ekzaminoni materialin në rastet e studimit dhe bëni rekomandime për ndryshimet që duhen bërë në reagimet në të ardhmen kur mirremi me incidente të ngjashme kritike

☛ Synimi i mësimit #1: Të vlerësohet ndikimi dhe dinamika i një incidenti të vërtetë kritik, derisa është duke u zhvilluar ☛ Synimi i mësimit #2: Të përdoren dhe zbatohen:  ADKAR Modeli i procesit të ndryshimeve “Kotter” në një incident kritik aktual

☛ Synimi i mësimit #3: Të bëhen rekomandime për një reagim të përbashkët të përmirësuar të shumë agjencioneve në incidente kritike të ngjashme

Përmbledhje Detyra (në dy pjesë) - referojuni materialit të ndarë të doracakut

Pjesa 1 Përdoreni një prej tri rasteve të studimit të caktuara për grupin tuaj:



Lockerbie, MB (Sulmi terrorist (IED) dhe shkatërrimi i aeroplanit komercial për

150

udhëtarë) 

Madrid, Spanjë (Sulmi terrorist (IED) ndaj rrjetit të transportit publik)



Oklahoma, SHBA (Sulmi terrorist (IED) ndaj ndërtesave federale)

1. Ju jeni rreth konsiderimit të incidentit si komandë (strategjike) e Artë dhe për konsiderimin dhe rishikimin e reagimit ndaj këtij incidenti kritik. 2. Në mënyrë specifike, cilat ishin sukseset dhe dështimet e reagimit emergjent?

Pjesa 2 Duke përdorur rastin e juaj të caktuar për studim, parashihe një ndodhi të ngjashme emergjente brenda Kosovës. Çfarë reagimi do të ishte i mundshëm?  Duke vepruar si këshilltarë të komandës (strategjike) të së Artës, cilin reagim do ta inicionit si përgjigje për raportin fillestar të këtij operacioni emergjent? Diskutojeni dhe përgatiteni një brifing për ta përshkruar fazën e ‘reagimit’ dhe ‘shpëtimin’ të ndër-marr nga policia si dhe në bashkërenditjen e shërbimeve emergjente.

Plani mësimor (Seanca): 38 Kohëzgjatja e mësimit:

5 orë: 30 minuta

Mjetet e konkretizimit: Doracaku kryesor – materiali për ushtrime Fletët e mëdha të prezentimit dhe lapsat Dhoma (ushtrimi në tavolinë) e simulimeve të incidenteve

Hyrje:

151

Gjatë këtij sesioni jo do të veproni në dy grupe të ndara dhe është detyrë e juaja ta veproni si Komandë e Argjend në një ushtrim Incident kritik madhor ( fillimisht i nivelit të 2-të), i cili ka prekur një qytet të vogël të quajtur Dardania. Dardania shtrihet përafërsisht 21 shkallë deri në 42 shkallë 30 ( 30- 40 km ne Juglindje të Prishtinës) Jug të Bellaqevcit dhe Lindje të Komoranit, me përafërsisht 6000 banorë. Qëllimi i mësimit: Të aplikohet njohuria e fituar nga ky program në një ushtrim final – të drejtpërdrejtë (të shpejtë) të një situate të incidentit kritik në dhomën e simulimit – (ushtrimi përmbi tavolinë).

☛ Synimi i mësimit #1: Të aplikohet procesi i përgjigjes së Reagimit – Shpëtimit dhe Rikthimit (hetimi që merret me incidentin) ☛ Synimi i mësimit #2: Të aplikohet struktura komanduese e Artë – Argjendtë – Bronztë në menaxhimin e nivelit 2 (fillestar) të kësaj ngjarjeje të fatkeqësisë

☛ Synimi i mësimit #3: Të përdoren teknikat e menaxhimit të rrezikut dhe zgjidhjes së problemit për të minimizuar humbjen e jetëve, lëndimet serioze dhe dëmet e pronave – duke përfshirë menaxhimin e rrezikut të personelit emergjent të cilët reagojnë në incident.

☛ Synimi i mësimit #4: Të jeni në gjendje të arsyetoni vendimet e marra

☛ Synimi i mësimit #5: Të mbeteni të përgatitur për gjatë ushtrimit duke demonstruar aftësitë menaxhuese dhe udhëheqëse për tu përballë në mënyrë të efektshme dhe efikase me të pritjet nga ana e policisë për të siguruar qytetarët që ngjarja është duke u trajtuar në mënyrë profesionale

152

☛ Synimi i mësimit #6: Të përdoret njohuria e mësuar nga ky kurs për të menaxhuar kaosin me referenca të veçanta për ‘Orën e Artë’

☛ Synimi i mësimit #7: Të jeni në gjendje të aplikoni në mënyrë efikase strategjinë komunikuese që është e favorshme për të mbështetur strukturat komanduese të Artë, Argjendtë dhe Bronztë

☛ Synimi i mësimit #8: Të arsyetohen veprimet e komandantit të Argjendtë përmes një debrifingu të strukturuar

Përmbledhje Oraret për grupe Grupi 1

Grupi 2

Koha

Brifing i përbashkët (klasë) Dhoma

për

ushtrime

09:00 – 09:15 me

Dhoma e grupit

09:30 – 09:40

simulim Dhoma e grupit

Dhoma

Fleta e parë e ushtrimit

simulim Fleta e parë e ushtrimit

10:30

Dhoma e grupit

10:40 -10:50

Dhoma

për

ushtrime

me

për

ushtrime

me

09:45 – 09:55

simulim Dhoma e grupit

Dhoma

Fleta e dytë e ushtrimit

simulim Fleta e dytë e ushtrimit

11:40

Dhoma e grupit

11:50 -12:00

Dhoma

për

ushtrime

me

për

ushtrime

simulim Dhoma e grupit

Dhoma

Fleta e tretë e ushtrimit

simulim Fleta e tretë e ushtrimit

për

ushtrime

me

me

10:55 -11:05

12:05 -12:15 13:15

153

Dhoma

për

ushtrime

simulim Klasa për ushtrim

me

Dhoma e grupit Dhoma

për

13:20 – 13:30 ushtrime

me

13:35 13:45

simulim Përfundimi i ushtrimit

14:15

Debriefing, Rezyme, Komentet Plenare

14:45 -15:15

Secili pjesëtarë i grupit do të njoftohet dhe do të pajisen me kopje të fletave lidhur me ushtrimin të cilat do të ofrohen në intervale gjatë incidentit. Të gjitha informacionet e pranuara janë nga Grupi Mbështetës i Artë me bazë në Komoran derisa nuk deklarohet ndryshe. Për të ju ndihmuar juve lidhur me ushtrimin do ta keni në dispozicion një tavolinë topografike ( miniaturë) të qytetit të prekur nga ky incident, por qasja në këtë model do të jetë e kufizuar. Fotografitë topografike të Dardanisë dhe harta e Kosovës janë në dispozicion gjate tërë kohës. Ky ushtrim është dizajnuar për të simuluar një Incident Kritik apo Madhorë më të cilin ju veproni si Komandant të Argjend, informacionet do të ju sigurohen juve në intervale gjatë ushtrimit, direkt nga Grupi Mbështetës i Artë derisa nuk deklarohet ndryshe. Në rast këto të dhëna ndoshta shoqërohen me ndonjë kërkesë apo detyrë për juve që të përgjigjeni apo të kryer.

Informacionet fillestare –pranuar në Shtabin Kryesor të Policisë Dardani në ora 09:16 Tog. Mandic është ushtrues detyre i Komandantit të Bronztë ( Op) në Dardani dhe raporton se një aeroplan i vogël – që besohet të jetë komercial ( Avion operues Çek) zbarkoi në Shkollën e Mesme në Dardani me lokacion në Rr. Adem Jashari në veri të qytetit, afërsisht rreth orës 09 : 00. Aeroplani ishte duke udhëtuar nga Shkupi ( Maqedoni) drejt Sarajevës ( Bosnje). Shërbimi i zjarrfikësve është në vendin e ngjarjes dhe është duke u marrë me, afërsisht 60 të plagosur dhe 7 viktima deri tani, duke përfshirë pilotin dhe ko-pilotin të aeroplanit të vogël (ngarkesa nuk dihet).

Raportet e informacioneve fillestare në kohët e cekura më poshtë: 09:25

Komandanti i zjarrfikësve raporton për një zjarr të lokalizuar në pjesën jug-

lindore të shkollës; dëme të mëdha në strukturë – besohet se disa viktima mund të kenë mbetur nën gërmadhat e mureve të pjesës jugore dhe lindore – duke kërkuar kështu makineritë ngritëse dhe ekipet e shpëtimit, preferohen të kenë edhe njësitin e qenve.

154

09:43

Komandanti i Bronztë ka ngritur përkohësisht një morg dhe një hapësirë

për viktima në kishën Nëna Terezë e cila është dëmtuar lehtë dhe gjendet në pjesën jugore të shkollës në udhëkryqin Nënë Tereza me rrugën Eqrem Çabej. Forca policore momentalisht përbëhet prej 1 toger, 4 rreshterë dhe 23 policë patrullues. 4 zyrtar policorë janë në mesin e të lënduarve për shkak të tymit që kanë thithur. Kordonët përkohësisht janë 250 metra larg. Rr. Adem Jashari është e mbyllur nga udhëkryqi Eqrem Çabej deri te bulevardi Bill Klinton, dhe Rr. Eqrem Çabej është e mbyllur nga udhëkryqi Nëna Terezë deri te udhëkryqi me rrugën Adem Jashari. Rrugët janë të mbyllura për komunikacion përveç për automjete emergjente -

zjarri vazhdon të

pengojë punën e shpëtimit. 10:10

Pjesa jug-lindore e shkollës shembet / Pompa e benzinës merr flakët dhe

eksplodon duke shkatërruar kështu supermarketin – rrugët bllokohen / 3 zjarrfikës të vdekur; 6 të lënduar; 3 makina për zjarr fikje shkatërrohen/ Kisha pëson dëme tjera. 10:10

Erëra të forta/ Numër i madh i familjarëve dhe prindërve të grumbulluar

rreth kishës/ kordonët nuk respektohen/ disa trupa të gjetur janë djegur pa u identifikuar/ komunikacioni i rënduar në bulevardin Bill Klinton dhe Nëna Terezë. 10:14

Spitali raporton që hapësirat e spitalit janë të ngarkuara tepër, dhe se kanë

mungesë të gjakut, veçanërisht të gjakut të grupit ‘O’. Konfirmohen 56 të plagosur - 4 të rritur ; 52 fëmijë dhe 21 prej në gjendje kritike. 10:21

Komandanti lokal i ushtrisë në Aeroportin regjional Dardania ka ofruar 2

helikopterë për të ndihmuar procesin e kthimit të normalitetit. 10:22

Menaxheri i stacionit hekurudhor është informuar se disa pajisje

sinjalizuese të hekurudhës janë dëmtuar dhe se disa copëza të aeroplanit kanë rënë në hekurudhë - ai ka urdhëruar anulim të përkohshëm të qarkullimit të komunikacionit në mes të stacionit të Lipjanit dhe Obiliqit. 10:24

Kryetari i komunës ka kërkuar burime shtesë të policisë dhe të shërbimeve

mjekësore. 10:26

Radiot lokale kanë raportuar për aksidentin ajror dhe kanë deklaruar për

“më shumë se 100 viktima” me “zjarrin që është jashtë kontrollit”. Mësuesi i shkollës

155

është cituar të ketë thënë ‘stafi dhe nxënësit janë në shok dhe mbajnë zie për vdekjen e shumë shokëve dhe kolegëve’. Raportuesi nga vendi i ngjarjes ka deklaruar “shërbimet emergjente nuk janë duke menaxhuar mirë me zjarret, dëmet dhe me tragjedinë e ndodhur. Shumë viktima dhe trupa kanë mbetur të ngujuar dhe të varrosur nën rrënoja”. Çështjet që duhet marrë në konsideratë: Vlerësimi i rrezikut; burimet; reagimi i koordinuar; marrja në konsideratë e mediave; rendi publik; trajtimi i të lënduarve.

10:30 Dhënia e parë e fletëve pasuese 10:39

Tani është krijuar radio komunikimi me Komandantin e Bronztë i cili është duke

kërkuar instruksione për përpjekjet e shpëtimit dhe trajtimit të personave të lënduar. 10:45

Komandanti i Bronztë raporton që pjesa jug-lindore e shkollës është rrënuar – 3

zjarrfikës të vdekur; 6 të tjerë të lënduar; 3 makina për fikje të zjarrit të shkatërruara. 10:47 Komandanti i brigadës zjarrfikëse raporton drejtpërdrejt Komandantin e Argjendtë që zjarri tani është duke u përhapur; 10:48

Komandanti i Bronztë i raporton Komandantit të Argjendtë që një numër i madh i

prindërve dhe familjarëve kanë kaluar kordonin dhe janë duke u mbledhur para kishës Nëna Terezë. 10:49

Komandanti i Argjendtë tregon që disa trupa janë djegur pa u identifikuar dhe që

kryetari i komunës kërkon një lokacion alternativ për morg. 10:55

Komandanti i Bronztë raporton për komunikacion shumë të rënduar në bulevardin

Bill Klinton; Bedri Pejani; Sami Frashri; dhe Hasan Prishtina; një aksident trafiku me 3 të lënduar është raportuar në udhëkryqin e rrugëve Bedri Pejani dhe Faik Konica. 11:01 Komandanti i Argjendtë është kontaktuar nga radio stacioni lokal dhe kanë kërkuar nga ai të jap një intervistë ose deklaratë lidhur me incidentin. 11:05 Menaxheri i Aeroportit përmes Komandantit të Bronztë ka raportuar që erërat e forta

156

dhe tymi i madh kanë shkaktuar vështirësi të mëdha për një pamje të qartë dhe ka kërkuar që të mbyllet aeroporti për të gjitha fluturimet. 11:11 Drejtori i burgut përmes Grupit të Artë Mbështetës raporton që kanë filluar trazirat në burgun e Dardanisë ( në lindje të rr. Hasan Prishtina) – të burgosurit janë në dijeni për incidentin dhe e shohin këtë si një mundësi të mirë për ta shfrytëzuar situatën; ai kërkon mbështetje shtesë të policisë. 11:16 Komandanti lokal i ushtrisë kërkon nga autoritetet e Komandantit të Argjendtë që të aterroj në aeroportin e Dardanisë për tu ri-furnizuar me benzinë për të mbështetur përpjekjet për shpëtim. 11:22 Koordinatori regjional i hekurudhave ka informuar që për shkak të afërsisë së zjarrit dhe eksplodimit të fundit, ai ka ndërmend që të mbyllë stacionin hekurudhor të Dardanisë dhe i gjithë komunikacioni hekurudhor do të devijohet derisa të përfundojë incidenti. 11:26

Qendra mjekësore e Dardanisë raporton që nuk kanë më hapësirë dhe kapacitet

për emergjenca dhe kërkojnë që të gjithë të lënduarit e tjerë të ri-drejtohen në Komoran. Ata nuk kanë furnizime të mjaftueshme mjekësore e veçanërisht nuk kanë gjak, antibiotik dhe anestetik të mjaftueshëm. 11:31

Afërisht 250 vullnetarë lokal, ushtarë dhe 35 policë kanë arritur në periferi në

jug të Dardanisë ( rreth 3 km nga vendi i incidentit); ata tani për tani nuk janë në gjendje të shkojnë në vendin e incidentit për shkak se nuk mund të kalojnë nëpërmes trafikut të rënduar. 11:34

Kryetari i komunës përmes Komandantit të Argjendtë ka kërkuar të evakuojë

ndërtesat që gjinden afër incidentit.

11:40

Dhënia e dytë e fletëve pasuese

11:56 Komandanti i Bronztë raporton që tani zjarri është nën kontroll. 12:09 Qendra mjekësore e Dardanisë raporton që tani kanë 72 të lënduar dhe 4 raste me fatalitet.

157

12:21

Zyra për informacione për të lënduarit raporton që ata tani kanë 25 të lënduar

që mund të ecin’, shumica prej tyre vuajnë nga disa lëndime të lehta, nga thithja e tepërt e tymit apo nga shoku; morgu i përkohshëm (i vendosur në bodrum të kishës) raporton për 11 raste me fatalitet duke përfshirë këtu 3 zjarrfikësit dhe 1 polic. 12:34

Komandanti i Bronztë përmes Grupit të Artë Mbështetës raporton që ai beson se

struktura e kishës tani është e pasigurt dhe kërkon që zyra për informacione për të lënduarit, vend takimi për Komandantin e Bronztë dhe morgu i përkohshëm të ri-vendosen në qendrën tregtare.

12:30

Komandanti i brigadës së zjarrfikësve i raporton drejtpërdrejt Komandantit të

Argjendtë se zjarret janë jashtë kontrollit dhe që ekziston rreziku i një eksplodimi tjetër nga rezervuarët që gjinden në pompën e benzinës e cila gjendet (në pjesën perëndimore të shkollës). 12:30

Grupi i Artë Mbështetës ka kërkuar menjëherë informata të reja; rezultatin e

vlerësimit më të fundit të rrezikut dhe dërgimin e oficerëve zjarrfikës (me trajnim ELS ) për të ndihmuar lëvizjen e të plagosurve në qendrën mjekësore. 12:44

Drejtori i burgut kërkon policë shtesë; trazira ka shpërthyer në burg dhe 2 roje

janë marrë peng nga krahu “C” i burgut (përafërsisht 35 të burgosur të cilët janë duke protestuar për kushtet në burg). 12:58

Menaxheri i Korporatës Energjetike raporton që është duke hasur në probleme

për shkak të mungesës së fuqisë punëtore, punëtorët e ndërrimit të pasdites nuk kanë mundur të vijnë në punë (komunikacioni i bllokuar). Ai po ashtu raporton se për shkak të kapaciteteve të zvogëluara dhe mungesës së personelit do të ketë reduktim të energjisë dhe rrezik për ndërprerje të energjisë nga ora 18:00 e sotme. 13:08

Kryetari i komunës ka kërkuar këshillën tuaj nëse ai duhet të deklarojë ‘gjendje të

jashtëzakonshme’ dhe të fus në fuqi orën policore. Numri i prindërve dhe i familjarëve është duke u rritur para zyrës së ICITAP (OJQ) duke kërkuar informata për personat e lënduar dhe personat e vdekur. Ai kërkon një prezencë shtesë të policisë dhe ka frikë për rendin dhe qetësinë publike. 13:08

Nga Grupi i Artë Mbështetës raportohet që aeroplani i lehtë mund të ketë qenë duke

158

bartë nitro-metan si dhe piloti dhe ndihmës piloti janë të lidhur me një organizatë terroriste e cila vepron nga Bosnja.

13:30

Dhënia e tretë e fletëve pasuese

13:36

Erërat shtohen dhe një shi i madh pritet herët pasdite.

13:47

Tog. Mandic ka kërkuar që të lirohet si Komandant i Bronztë për ti dhënë leje atij që ti

vizitojë policët e tij të lënduar dhe të bisedojë me familjet e tyre.

13:54

Stacioni policor tani kërcënohet nga zjarri nga supermarketi dhe aty gjendet një vend

për mbajtjen e armëve të vogla si dhe disa automjete të cilat duket se aktualisht nuk janë të mbikëqyrura; Komandanti i Bronztë është duke kërkuar direktivat tuaja. 14:02

Menaxheri i hotelit Dardania në pjesën lindore të rr. Sami Frashri dhe në jug të rr.

Azem Bejta ka ofruar objektin e tij për shërbimet e shpëtimit; ai ka një restorant dhe bife në lokalet e tij. ………………………………………………………………………………………… Ushtrimi do të përfundojë në ora 14:15. Bëni përgatitjet për de-brifing. Duhet të ktheheni në klasën 219 në ora – 14:45

159