Masinski elementi 1

Preciznom kontrolom mašinskog dijela prikazanog na crtežu izmjerene su slijedeće vrijednosti u (mm).

SP Φ 80 f7 80,000

Propisano Izmjereno

SD 50 e9 49,940

UM Φ 40 h7 40,000

NM 35 e9 35,100

a.) Provjera mjera SP – Φ 80 f7 - gornje odstupanje es = - 30 µm - donje odstupanje ei = - 60 µm Vrijednost tolerancijskog polja Tolerisana vrijednost -0,030 t = es – ei = -30 – (-60) = -30 + 60 = 30 µm Φ 80 -0,060

d = D , 0 4 Dg 5 ,2 0 4 =

, 0 4

7 H 0 4 O

f7 0 8 O

= 0 .4 9 7 d

, = 0 8 D

,0 9 7 = g d

dg = d + es = 80,000 – 0,030 = 79,970 dd = d + ei = 80,000 – 0,060 = 79,940

SL Φ 60

UM – Φ 40 H7 Tolerisana mjera Φ40

+0,025 0

ei = 0 µm ; es = 25 µm

Dg = d + es = 40,000 + 0,000 = 40,000 mm Dd = d + ei = 40,000 + 0,025 = 40,025 mm SD - 50 e9 Tolerisana mjera -0,050 -0,112

SD – 50

es = - 0,050 µm ; ei = -0,112 µm

SDg 50,000 – 0,050 = 49,950 mm SDd 50,000 – 0,112 = 49,888 mm NM – 35 E9 Tolerisana mjera NM

+0,112 35 +0,050

es = 0,112 ; ei = 0,050

NMg 35,000 + 0,112 = 35,112 mm NMd 35,000 + 0,050 = 35,050 mm SL- Φ60 Tolerancija slobodnih mjera Za toleranciju slobodnih mjera uzima se srednja klasa tolerancije Φ60 mm ± 0,3 SLg 60,000 + 0,300 = 60,300 mm SLd 60,000 – 0,300 = 59,700 mm Grafički prikaz UM

. 0 6 O

NM

. 0 4 O

.0 9 4

./ 0 8 O

. 0 5

SD

0 .1 5 3

SP

Tabelarni prikaz rješenja prvog dijela projektnog zadatka

Prikazana mjera

SP

SD

UM

NM

SL

Prenesena mjera

Φ 80 f7

50 e9

Φ 40 H7

35 E9

Φ 60

Tolerisana mjera

-0,030 -0,060

-0,050 -0,112

Φ 80

50

Φ 40

+0,025 0

35

+0,112 +0,050

60 ± 0,3

Gornja granična odstupanja

-0,030

-0,050

+0,025

+0,112

+0,300

Donja granična odstupanja

-0,060

-0,112

0

+0,050

-0,300

Osnov tolerancije

0,030

0,062

0,025

0,062

mm ± 0,3

Gornja granična mjera Donja granična mjera

Φ79,970

49,950

Φ40,025

35,112

60,300

Φ79,940

49,888

Φ40,000

35,050

59,700

Izmjerena mjera

Φ80,000

49,940

Φ40,000

35,100

60,000

Da li je izmjerena mjera u ranicama tolerancije Da li je mjera dobra ili loša Mjere koje se naknadnom obradom mogu dovesti u granice tolerancije Element je za obrađivanje ili ne Vrsta obrade Kvalitet obrađene površine

NALIJEGANJA

. 0 6 O

0 .1 5 3

. 0 4 O

./ 0 8 O

.0 9 4

. 0 5

Grafički prikaz

NE

DA

DA

DA

DA

Dobra

Dobra

Dibra

Dobra

Dobra

Struganje

-

-

-

-

Mašinski element je dobro urađen uz obradu SP veličine Struganje

Struganje

Struganje

Bušenje

Struganje

N7

N9

N7

N9

/

Za sklop vratila (1) i čaure ležišta (2) predviđa se nalijeganje sa zazorom, nalijeganje sa preklopom za sklop čaure ležaja i kućišta (3) i nalijeganje sa zazorom ili preklopom za sklop glavčine točka (4) sa vratilom.

Podaci: d1 – 30 d2 – 40 d3 – 45 Potrebno: Propisati tolerancije svih mjera tako de se dobiju željena nalijeganja u sistemu zajedničke spoljne mjere i u sistemu zajedničke unutrašnje mjere. Odrediti tolerancije nalijeganja. Odabrana nalijeganja u zadatku su: -

Labavo nalijeganje – za sklop vratila i čaure ležišta Čvrsto nalijeganje – za sklop čaure ležišta i kućišta Prelazno nalijeganje – za sklop glavčine točka i vratila

LABAVO NALIJEGANJE Sklop Φ30 G7/h6 Φ30 G7

Φ30

Φ30 h6

Φ30

+0,028 +0,007 0 -0,013

Dg = 30,028 mm Dd = 30,007 mm dg = 30,000 mm dd = 29,983 mm Maksimalni zazor

Zg = Dg – dd = 30,028 – 29,983 = 0,035 mm Minimalni zazor Zd = Dd – dg = 30,007- 30,000 = 0,007 mm Tolerancija nalijeganja T = 0,028 mm ČVRSTO NALIJEGANJE SKLOP Φ40 P6/H6 Φ40 P6

Φ40

Φ40 h6

Φ40

-0,021 - 0,037 0 - 0,016

Dg = D + es = 39,979 mm Dd = D + ei = 39,963 mm dg = d + es = 40,000 mm dd = d + ei = 39,984 mm Maksimalni preklop Pg = dg – Dg = 40,000 – 39,963 = 0,037 mm Minimalni preklop Pd = dd – Dg = 39,984 – 39,979 = 0,005 mm Tolerancija nalijeganja T = 0,032 mm PRELAZNO NALIJEGANJE SKLOP Φ 45J7/h6 +0,014 0,011

Φ 45J7

Φ45 -

Φ45h6

Φ45

0 -0,016

Dg = 45,014 mm Dd = 44,989 dg = 45,00 dd = 44,984 Maksimalni zazor Zg = Dg – dd = 45,014 – 44,984 = 0,030 mm Minimalni zazor Zd = Dd – dd = 44,989 – 44,984 = 0,005 mm Preklop

Pg = dg – Dd = 45,000 – 44,989 = 0,011 mm Tolerancija nalijeganja T = 0,041 mm SISTEM ZAJEDNIČKE UNUTRAŠNJE MJERE LABAVO NALIJEGANJE SKLOP Φ 30H7/g6 Φ30H7 Φ30H7

+0,021 0

Φ30

-0,007 -0,020

Φ30

Dg = 30,021 mm Dd = 30,000 mm dg = 29,993 mm dd = 29,980 mm Maksimalni zazor Zg = Dg – dd = 30,021 – 29,980 = 0,041 mm Minimalni zazor Zd = Dd – dg = 30,000 – 29,993 = 0,007 Tolerancija nalijeganja T = Zg – Zd = 0,041 – 0,007 = 0,034 mm PRIJELAZNO NALIJEGANJE SKLOP Φ45H8/m7 +0,039 0

Φ45H8

Φ45

Φ45H8

Φ45

+0,034 +0,009

Dg = 45,039 mm Dd = 45,000 mm dg = 45,034 mm dd = 45,009 mm Maksimalni zazor Zg = Dg – dd = 45,039 – 45,009 = 0,030 mm Minimalni preklop Pd = dd – Dd = 45,009 – 45,000 = 0,009 mm Maksimalni preklop

Pg = dg – Dd = 45,034 – 45,000 = 0,034 mm Tolerancija nalijeganja T = 0,064 mm ČVRSTO NALIJEGANJE SKLOP Φ40H7/p6 Φ40H7 Φ40H7

Φ40 Φ40

+0,025 0 +0,042 +0,026

Dg = 40,025 mm Dd = 40,000 mm dg = 40,042 mm dd = 40,026 mm Maksimalni preklop Pg = dg – Dg = 40,042 – 40,000 = 0,042 mm Minimalni preklop Pd = dd – Dg = 40,026 – 40,025 = 0,001 mm Tolerancija nalijeganja T = 0,041 GRAFIČKI PRIKAZ Φ30G7/h6

d g = d

D d

h6

D g

d Z

g Z

G7

Φ40P6/h6

D d g D

d

g = d

d P

g P

h6

Tabelarno rješenje drugog dijela zadatka, sistem zajedničke spoljne mjere

g d

d

d D

g D

d P

g Z

d Z

Φ45J7/h6

Vrsta nalijeganja

Labavo Čvrsto Prelazno

OZNAKA SKLOPA

Toler. i kvalitet

Toler. T

Gornje odstupanje Es es

Donje odstupanje Ei ei

Φ30G7/h6

G7 h6 P6 h6 J7 h6

21 13 16 16 25 16

28 0 -21 0 14 0

7 -13 -37 -16 -11 -16

Φ40P6/h6 Φ45J7/h6

Gornji zazor Zg

Donji zazor Zd

Gornji preklop Pg

Donji preklop Pd

Toler. Nalijeganja Tn

35

7

/

/

28

/

/

37

5

32

30

5

11

/

41

Napomena: vrijednosti u tabeli iskazane su u µm (mikrometar) Tabelarno rješenje drugog dijela zadatka, sistem zajedničke unutrašnje mjere

Vrsta nalijeganja

OZNAKA SKLOPA

Labavo

Φ30H7/g6

Čvrsto

Φ40H7/p6

Prelazno Φ45H8/m7

Toler. i kvalitet

Toler. T

Gornje odstupanje Es es

Donje odstupanje Ei ei

H7 g6 H7 p6 H8 m7

21 13 25 16 39 25

21 -7 25 42 39 34

0 -20 0 26 0 9

Gornji zazor Zg

Donji zazor Zd

Gornji preklop Pg

Donji preklop Pd

Toler. Nalijeganja Tn

41

7

/

/

34

/

/

42

1

41

30

/

34

9

64

Napomena: vrijednosti u tabeli iskazane su u µm (mikrometar)