Makanan Tradisional Di Malaysia

ISI KANDUNGAN Muka surat Pengenalan

2

Pengertian

4

Huraian

6

Pengkelasan

13

Kepentingan

23

Kesimpulan

27

Rujukan

29

1

PENGENALAN

Kepelbagaian merupakan aspek utama apabila membincangkan mengenai makanan

tradisional

di

Malaysia.

Di

dalam

perbincangan

ini

pengkaji

akan

menerangkan tentang pembudayaan makanan pelbagai kaum di Malaysia iaitu Melayu, India dan China. Menurut Che Wan Jasimah (2009) penyediaan makanan, bentuk sajian dan menu penyediaan merupakan warisan yang diturunkan dari satu generasi kepada satu generasi yang terdiri dari pelbagai kaum di Malaysia.

Malaysia merupakan sebuah negara yang mempunyai penduduk berbilang etnik berpunca daripada faktor migrasi golongan masyarakat khususnya dari Tanah Besar China dan India yang menjadi sumber buruh kepada pihak Inggeris untuk mengerjakan kegiatan perlombongan bijih timah dan pengeluaran getah di Tanah Melayu. Mengikut pandangan Suzana Sulaiman (2013), konsep masyarakat majmuk merujuk kepada masyarakat yang dicirikan dengan perpecahan tetapi dalam masyarakat majmuk perbezaan yang wujud dari segi ras dan etnik itu selari dengan perbezaan ekonomi sehingga ketegangan dan ketidakstabilan lebih mudah berlaku.

Dari segi sejarah, kaum Melayu mempunyai pelbagai elemen dan usul asal dari Sumatra, Jawa, Thailand, Sulawesi dan Polinisia serta sedikit sebanyak mempamerkan kualiti masakan dari negara tersebut. Kaum Melayu di Selangor dahulu kala merupakan pahlawan Bugis dari Sulawesi dan kaum Melayu di Negeri Sembilan, mereka menamakan diri sebagai Minangkabau dari Sumatra.

2

PENGENALAN

Kepelbagaian merupakan aspek utama apabila membincangkan mengenai makanan

tradisional

di

Malaysia.

Di

dalam

perbincangan

ini

pengkaji

akan

menerangkan tentang pembudayaan makanan pelbagai kaum di Malaysia iaitu Melayu, India dan China. Menurut Che Wan Jasimah (2009) penyediaan makanan, bentuk sajian dan menu penyediaan merupakan warisan yang diturunkan dari satu generasi kepada satu generasi yang terdiri dari pelbagai kaum di Malaysia.

Malaysia merupakan sebuah negara yang mempunyai penduduk berbilang etnik berpunca daripada faktor migrasi golongan masyarakat khususnya dari Tanah Besar China dan India yang menjadi sumber buruh kepada pihak Inggeris untuk mengerjakan kegiatan perlombongan bijih timah dan pengeluaran getah di Tanah Melayu. Mengikut pandangan Suzana Sulaiman (2013), konsep masyarakat majmuk merujuk kepada masyarakat yang dicirikan dengan perpecahan tetapi dalam masyarakat majmuk perbezaan yang wujud dari segi ras dan etnik itu selari dengan perbezaan ekonomi sehingga ketegangan dan ketidakstabilan lebih mudah berlaku.

Dari segi sejarah, kaum Melayu mempunyai pelbagai elemen dan usul asal dari Sumatra, Jawa, Thailand, Sulawesi dan Polinisia serta sedikit sebanyak mempamerkan kualiti masakan dari negara tersebut. Kaum Melayu di Selangor dahulu kala merupakan pahlawan Bugis dari Sulawesi dan kaum Melayu di Negeri Sembilan, mereka menamakan diri sebagai Minangkabau dari Sumatra.

2

Di kawasan negeri utara Malaysia iaitu Pahang, Perak, Pulau Pinang dan Perlis di mana pengaruh Acheh, Bugis dan Siam amat kuat adatnya. Pada abad ke 16, ketua dari kaum Acheh yang dikenali sebagai Mahkota Alam atau Iskandar Muda mempunyai pengaruh besar ke atas negeri Perak dan Pahang. Manakala bagi sebahagian negeri Terengganu, Kedah dan Kelantan pula dipengaruhi oleh Thailand atau Siam. Oleh itu, dialek percakapan mereka dan juga dari segi penyajian makanan mereka menjurus kepada ala Siam. Di selatan iaitu Johor, terdapat beberapa penempatan kaum Jawa dan Bugis. Dalam perjanjian Johor-Belanda pada tahun 1639, kerajaan Johor bersama pahlawan Bugis isitu Daeng Prani telah membantu menakluki Melaka. Daeng Prani akhirnya dilantik sebagai Yam Tuan Muda Johor sebagai balasan terima kasih dengan kejayaan cemerlang itu.

Perkembangan sejarah kaum Cina yang bermula di negeri Melaka juga berkait rapat dengan makanan tradisional. tradisional . Pengaruh dari negeri China tersebar pada abad ke15 bermula dengan lawatan Laksamana China Yin Ching dan Cheng Ho yang sedang dalam perjalanan ke Barat untuk singgah di Melaka. Laksamana Cheng Ho turut membawa bersama adat resam dan budaya kaum Cina. Sultan Mahmud amat tertarik dengan adat budaya Cina dan ajaran Islam yang menjadi amalan mereka sejak sekian lama. Perkahwinan di antara Sultan Mahmud dan Puteri Hang Li Poh telah mengeratkan hubungan kedua-dua negara ini. Walau bagaimanapun, pada abad ke-18, pengaruh dari China hanya dapat disaksikan dari pendatang China yang datang bekerja di Tanah Melayu (Malaysia). Pendatang dari China yang membawa budaya tradisi dan nilai etika kerja tersendiri dibawa masuk untuk bekerja di lombong-lombong di Malaysia.

3

Pada 2000 tahun yang lalu, kaum India pula mula menapak kaki di Malaysia sebagai pedagang dan terdapat beberapa komuniti kecil di pinggiran pantai pada abad ke-10. Kaum India di bawa masuk oleh Kerajaan Inggeris ketika dijajah ke Semenanjung untuk bekerja di ladang-ladang getah dan terus menetap di sini. Menurut laman web The Peranakan Resource Library menyatakan masyarakat India mula menetap di Melaka iaitu di Kampung Tujung. Kebanyakkan keturunan India di sini berasal dari Kalinga iaitu selatan timur di India. Kaum Chitty telah menerap nilai, tradisi dan budaya mereka setelah berkahwin dengan penduduk tempatan di sini. Bagi kaum wanita Chitty, mereka tidak memakai sari seperti wanita India yang lain tetapi memakai kebaya panjang atau kebaya pendek. Manakala bagi kaum lelaki pula apabila menghadiri upacara keagamaan, mereka lebih selesa berpakaian dhoti bukan kain sarung yang dipakai oleh kebanyakkan kaum India yang lain.

PENGERTIAN

Makanan tradisional adalah makanan dan minuman dengan citarasa khas yang biasa diamalkan oleh masyarakat tertentu. Malaysia amat kaya dengan warisan kebudayaan termasuk makanan warisannya yang pelbagai dan esotik. Adalah menjadi satu tanggungjawab mengangkat Makanan tradisi ke suatu tahap yang tinggi dan seiring dengan perkembangan teknologi makanan masa kini. Menurut Jabatan Warisan Negara (2016) di dalam laman rasminya telah menyatakan masyarakat majmuk di Malaysia telah menyumbang penghasilan pelbagai jenis masakan warisan yang menonjolkan

kekreatifan

di

samping

kesenian

seperti

teknik

pembuatan,

pembungkusan dan penyajian makanan.

4

Kehidupan masyarakat yang tinggal “mesra” bersama alam telah membenarkan

alam diterokai terutama dalam memperolehi sumber untuk menghasilkan makanan, penyajian dan pembungkusannya. Warisan berbentuk masakan dan penyajian makanan ini juga merupakan satu ciri kebudayaan yang unik dan bersifat tradisi.

Makanan Warisan terbahagi kepada makanan yang dimasak dan makanan mentah. Terdapat pelbagai teknik penyediaan makanan iaitu bahan mentah dimasak secara membakar atau salai, mengukus, mengoreng, merendang, merebus atau sup dan sebagainya. Makanan yang tidak dimasak merangkumi proses menjeruk, diperap atau penapaian dan sebahagiannya dimakan segar.

Bagi masyarakat Malaysia umumnya terkenal dengan makanan tradisional seperti karipap ( Rajah 1), nasi lemak ( Rajah 2), roti canai dan sebagainya. Di samping ianya berkhasiat, makanan tradisional juga mengandungi khasiat positif yang lain seperti menggunakan bahan-bahan yang bervitamin, berzat tinggi, serat, murah dan mudah didapati serta sesuai dengan selera masyarakat sehingga diyakini berpotensi yang baik sebagai makanan harian.

Rajah 1 Sumber: www.google.com (2016)

Rajah 2 Sumber: www.google.com (2016)

5

Makanan tradisional adalah pelbagai jenis makanan daripada gabungan masyarakat Malaysia setempat bermula dari makanan ringan, berat dan juga minuman yang biasa diamalkan oleh masyarakat di sesuatu kawasan tersebut. Dengan pelbagai  jenis bahan adunan, maka dapat menghasilkan pelbagai jenis makanan tradisional yang berbeza rupa sehingga menjadi makanan yang lazat dan seimbang. Cara pembuatannya juga membabitkan seperti membakar, memanggang, pengukusan, menumis, dan sebagainya lagi.

Makanan tradisional juga dipengaruhi oleh makanan harian masyarakat dan terlibat di dalam sistem sosial budaya yang pelbagai golongan etnik dan kaum di seluruh Malaysia. Makanan tersebut digemari kerana rasa, tekstur dan aromanya sesuai dengan selera masyarakat setempat.

HURAIAN

Sebagai sebuah negara kosmopolitan, Malaysia mempunyai pelbagai budaya yang agak unik. Gabungan kaum Melayu, Cina dan India berjaya menyatukan pelbagai masakan dan menjadikan ia sebagai satu tarikan kepada pelancong luar. Kaum Cina, India dan Melayu di Malaysia ini sentiasa kreatif dan bekerjasama dalam mencampur adukkan resepi dari tradisi kaum masing-masing. Maka, terlahirlah pelbagai makanan seperti nasi lemak, nasi ayam, mee goring mamak dan lain-lain lagi.

Penghuraian ini akan dimulakan dengan budaya makanan orang Melayu. Pelbagai lauk pauk tidak akan sempurna jika tidak diiringi dengan nasi. Nasi merupakan

6

makanan utama bagi orang Malaysia amnya. Beras juga merupakan nadi utama dalam kehidupan dan adat bagi penduduk Asia. Di Malaysia padi menjadi tanaman utama di Kedah dan Perlis dan dikenali sebagai „ rice bowl of Malaysia’ . Nasi dihidangkan dengan

pelbagai lauk-pauk dan ulam-ulaman. Bahan yang digunakan dalam masakan Melayu berkisar kepada cili dan belacan. Hidangan Melayu terkenal bukan sahaja dari keenakan tetapi dari segi kepedasan dan juga penggunaan rempah ratusnya.

Bukan sahaja makanan sedemikian merupakan identiti masyarakat

Melayu,

malahan makanan juga boleh dilihat sebagai fenomena kebudayaan di kalangan masyarakat Melayu. Kita ketahui bahawa sesetengah makanan hanya dihasilkan untuk tujuan perayaan-perayaaan tertentu. Sebagai contoh, bunga telur ( Rajah 3) untuk upacara perkahwinan dan lemang ( Rajah 4) untuk perayaan hari raya Aidilfitri (Ahmad Hakimi Khairuddin dan Wan Abdul Kadir Wan Yusoff, 2006). Bukannya makananmakanan ini tidak boleh dihasilkan waktu biasa, akan tetapi ia penting untuk menyempurnakan perayaan-perayaan tersebut.

Rajah 3 Sumber: www.google.com (2016)

Rajah 4 Sumber: www.google.com (2016)

7

Santan merupakan bahan asas yang digunakan dalam segala jenis gulai atau masak lemak. Bahan perasa dikenali rempah ratus ( Rajah 5) dalam masakan Melayu terbahagi kepada dua iaitu rempah basah dan rempah kering.

Rempah basah

merupakan bahan yang ditumbuk dengan batu lesung contohnya bawang, halia, bawang putih dan cili. Manakala rempah kering pula termasuklah biji ketumbar, jintan, buah pelaga, kayu manis dan lain-lain. Rempah ratus ini selalunya digoreng tanpa minyak terlebih dahulu sebelum ditumbuk atau dikisar. Orang Melayu juga banyak menggunakan bahan-bahan herba seperti serai, daun pandan, daun limau purut, daun kemangi, bunga kantan, kunyit, lengkuas dan buah pala.

Rajah 5 Sumber: www.google.com (2016)

Orang Melayu di kampung-kampung masih bersumberkan bahan pertanian. Di halaman-halaman rumah mereka kelihatan berkeliaran ayam dan itik. Ikan juga terdapat dari hasil tangkapan nelayan atau dari sawah dan bendang. Sayuran ditanam di belakang rumah dan juga di perairan sawah dan bendang. Pucuk paku, petai, daun pegaga, daun selum, daun kaduk, cendawan (kulat) dan lain-lain jenis ulaman daun menjadi makanan amalan orang Melayu di kampung.

Daun-daun ini selain kaya

dengan sumber vitamin dan mineral, ia juga tinggi dari segi serat. Daun kaduk dan daun

8

pegaga telah mendapat pengiktirafan dari WHO sebagai herba yang mempunyai pelbagai faedah kepada kita. Ia boleh merangsang aktiviti otak kanak-kanak, pengaliran darah yang sihat dan menghaluskan tekstur kulit seseorang.

Untuk pesakit diabetis dan tekanan darah tinggi, ulam jering boleh dijadikan ubat kerana mempunyai kandungan alkali yang tinggi dan berfungsi sebagai bahan dirutik. Tongkat Ali ( Rajah 6) merupakan akar kayu yang terbilang khasiatnya dari segi penambahan tenaga batin dan juga tenaga fizikal. Tongkat Ali dijual dalam bentuk tablet dan juga serbuk. Di restoran dan gerai, kopi tongkat Ali menjadi minuman kegemaran para pengunjung. Dahulu ulam dan akar kayu hanya dipopularkan oleh orang Melayu tetapi sekarang banyak terdapat tempat di restoran dan hotel-hotel, dimana kita lihat kaum-kaum lain turut meminatinya.

Rajah 6 Sumber: www.google.com (2016)

9

Nasi lemak patut dijadikan makanan kebangsaan Malaysia. Ia bukan sahaja menjadi kegemaran orang Melayu tetapi turut di pelopori oleh kaum Cina dan India. Nasi lemak dahulunya dihidang untuk sarapan pagi tetapi pada masa kini dijadikan hidangan tengah hari dan malam. Ia juga turut dihidang pada rumah terbuka dan dijadikan salah satu menu di hotel-hotel. Nasi lemak enak dinikmati bersama beberapa lauk sampingan seperti kari ayam, rendang ayam atau daging, sambal sotong kering atau ikan bilis, ayam goreng dan juga paru goreng.

Di musim perayaan seperti hari lebaran ataupun musim kenduri kendara, nasi tomato beserta lauk pauknya sentiasa menarik perhatian tetamu. Nasi tomato dihidang bersama ayam masak merah, dalca dan lain-lain. Bagi orang Melayu pantai Timur di Kelantan dan Terengganu, mereka menghidangkan pelbagai juadah seperti nasi dagang, nasi berlauk, nasi minyak, ayam percik dan lain-lain. Negeri Perak pula terkenal dengan rendang tok dan gulai ikan sembilang tempoyak. Manakala gulai lemak cili padi berlaukkan ayam, ikan atau daging pula dipelopori oleh orang Negeri Sembilan. Selain lauk pauk terdapat juga makanan sampingan seperti laksa Penang (Rajah 7), laksa Johor, pasembor (Rajah 8), mi Siam dan lain-lain lagi.

Rajah 7 Sumber: www.google.com (2016)

Rajah 8 Sumber: www.google.com (2016) 10

Selain itu, pelbagai manisan yang menjadi kegemaran orang Melayu terdiri daripada pelbagai jenis bubur dan kuih muih. Menurut pandangan Sharina Shamsudin et al   (2014) orang Melayu pada umumnya masih dibendung oleh nilai-nilai tradisi dan

cenderung menggunakan kuih tradisional sebagai makanan harian mereka. Bubur pulut hitam, bubur kacang, pengat pisang dan bubur cacar yang mengandungi keladi, keledek dan tepung gunting merupakan manisan yang sangat popular di Malaysia. Kebanyakan kuih muih orang Melayu berasaskan beras, beras pulut dan ubi. Contohnya seperti kuih seri muka iaitu di bawah pulut dan di atas kastad pandan, pulut panggang yang berisi serunding kelapa atau ikan, bengkang ubi, talam keladi, cucur badak, kuih lapis dan sagu gula Melaka. Manisan tradisi bagi orang Melayu pula ialah dodol, wajik, kuih koci, bahulu dan onde-onde. Kuih tradisi ini masih diminati terutama pada bulan Ramadhan dan menjelang musim perayaan. Minuman iringan pula orang Melayu yang kita tidak akan lupa apabila dihidangkan dengan air sirap bandung, sirap selasih, air kelapa dan air kopi kampung.

Bila menyebut mengenai nasi kandar (Rajah 9)  pula, Pulau Pinang mesti akan menjelma dalam ingatan setiap rakyar Malaysia. Nasi kandar di Pulau Pinang samalah seperti adanya nasi dagang di Kelantan atau Terengganu. Kini populariti nasi kandar telah menular ke negeri-negeri lain di Semenanjung. Kadang kala orang yang pbelu pernah merasa nasi kandar pasti akan tertanya-tanya apa yang membezakan nasi kandar dengan nasi-nasi yang lain. Nasi kandar diiringi dengan pelbagai jenis lauk pauk yang terdiri hampir 30 jenis masakan. Contoh hidangan lauk pauk nasi kandar ialah ayam goreng berempah, kari kepala ikan, ikan goreng, kari telur sotong, udang galah

11

goreng, kari daging rusa, kari kambing dan lain lain. Mengimbas kembali sejarah nasi kandar pasti akan memberi fokus ke selatan India. Di situlah bermulanya di mana pedagang-pedagang India Muslim berulang alik antara India dan Semenanjung Tanah Melayu.

Rajah 9 Sumber: www.google.com (2016)

Pada mulanya pengaruh masakan mereka ini hanya tertumpu di utara Semenanjung sahaja iaitu di Alor Setar, Kangar, Sungai Petani dan Pulau Pinang. Lama kelamaan populariti nasi kandar ini menular keseluruh negara termasuklah Sabah dan Sarawak. Nasi kandar mengekalkan nama „kandar‟ ini berlandaskan cara penjaja nasi ini menjualnya. Nasi dikandar di bahu iaitu dua bakul atau raga dengan satu batang kayu dan mereka akan berjaja merentasi ke pelosok kampung-kampung. Pada masa kini nasi kandar boleh dinikmati di restoran-restoran dan juga di hotel. Hidangan yang disajikan di atas daun pisang juga menjadi kegemaran orang-orang Malaysia. Minuman iringan dengan nasi kandar ini ialah teh tarik yang sepatutnya juga menjadi air minuman kebangsaan Malaysia.

12

PENGKELASAN

Malaysia terdiri daripada tiga kaum iaitu Melayu, Cina dan India. Ketiga-tiga kaum ini telah melambangkan identiti mereka sendiri dengan mempunyai makanan tradisional kaum masing-masing. Makanan tradisional selalunya dihidangkan sepanjang musim perayaan seperti Hari Raya Aidilfitri dan Aidiladha bagi kaum Melayu, Tahun Baru Cina bagi kaum Cina, dan Deepavali bagi kaum India. Makanan tradisional ini bukan sahaja popular di kalangan kaum mereka, malah turut digemari di serata pelosok negara.

Boleh dikatakan kebanyakkan makanan tradisional untuk kaum-kaum di Malaysia ini sesuai disajikan semasa perayaan-perayaan utama sesuatu kaum ataupun sebagai hidangan harian keluarga. Ia terdiri daripada makanan utama dan juga kuih muih yang sesuai untuk dijadikan sebagai pencuci mulut.

i)

Kaum Melayu

Makanan tradisional bagi kaum melayu adalah Nasi lemak, lemang, belacan, rendang,

dan

lain-lain.

Nasi

lemak

merujuk

kepada

nasi

yang

dimasak

menggunakan santan kelapa bagi menambahkan rasa lemaknya dan ditambah dengan sedikit halia dan daun pandan untuk manambahkan kewangian ke dalam nasi. Ia amat digemari oleh masyarakat di seluruh Malaysia. Nasi lemak sering di makan ketika bersarapan pagi. Lemang pula selalunya ada ketika menjelang perayaan. Ia amat disukai oleh ramai orang. Lemang sering dimakan dengan rendang atau serunding. Selain daripada nasi lemak dan lemang, tidak dilupakan

13

 juga sambal belacan yang menjadi kegemaran orang melayu sejak azali lagi. Dodol (Rajah 10) turut juga merupakan salah satu daripada makanan tradisional kaum

melayu yang agak rumit dan memenatkan untuk dibuat.

Rajah 10 Sumber: www.google.com (2016)

 Apabila menyebut belacan ia memang sinonim di kalangan orang Melayu (Zaiton Hassan, 1996). Dimakan sebagai penyedap atau perisa makanan. Enak bila dicicah dengan ulam-ulaman, buah-buahan atau nasi. Kebanyakkan tekak orang Melayu mahu menerima dan menelan belacan kerana ia dikategorikan sebagai makanan warisan tetapi bukan asli. Sejak turun-temurun yakni daripada datuk moyang terdahulu telah memperkenalkan belacan sebagai makanan sampingan yang istimewa. Ditambah dengan resam orang Melayu yang gemar memakan ulamulaman, lantas belacan dijadikan sambal belacan (Rajah 11) agar hidangan berasa lebih enak.

Rajah 11 Sumber: www.google.com (2016)

14

 Antara juadah utama kaum Melayu ini untuk menyambut perayaan Hari Raya  Aidilfitri atau Aidiladha ialah lemang, ketupat pulut atau ketupat nasi. Ia merupakan makanan utama yang enak dimakan bersama rendang ataupun serunding. Bahan asas untuk membuat lemang ialah beras pulut atau beras biasa yang dibakar di dalam buluh. Manakala cara untuk membuat ketupat ialah dengan merebus di dalam kelongsong daun palas atau daun kelapa. Makanan ini akan dimakan bersama rendang, kari atau serunding yang mana bahan utama di dalam kuah-kuah tersebut

ialah

daging,

ayam

atau

kerang

menggunakan

rempah

ratus.

Selain makanan utama, kuih muih tradisional kaum Melayu yang agak popular di Malaysia adalah seperti kuih bahulu (Rajah 12), kuih karas, kuih siput, batang buruk dan lain-lain lagi. Walaubagaimanapun, kebanyakkan kuih-kuih tradisional ini telah digantikan dengan kuih-kuih moden yang jauh lebih enak dan cara pembuatan sangat mudah untuk disediakan. Kuih-kuih tradisional ini biasanya disediakan dengan kaedah membakar atau menggoreng dengan menggunakan bahan-bahan utama seperti tepung, gula, telur dan lain-lain lagi.

Rajah 12 Sumber: www.google.com (2016)

15

Ketika musim perayaan, kaum Melayu juga sering menyajikan sejenis manisan yang dipanggil wajik ataupun dodol. Wajik dibuat dari beras pulut yang telah ditanak dan dikacau bersama gula merah dan santan manakala dodol pula dibuat dari tepung pulut, santan dan gula yang dikacau berjam-jam diatas api sehingga menjadi pekat dan likat.

Untuk juadah harian makanan utama pula, kaum Melayu tidak dapat dipisahkan dengan nasi putih yang dimakan bersama ulam-ulaman (Rajah 13), lauk pauk dan sambal belacan. Memandangkan masyarakat berbilang kaum di Malaysia ini terdapat campuran elemen pelbagai bangsa di dalam juadah masakan harian kaum Melayu, oleh itu saya ingin menekankan kepada juadah kuih-kuih tradisional Melayu yang lebih cenderung dengan unsur-unsur kemelayuannya.

Rajah 13 Sumber: www.google.com (2016)

 Antara juadah kuih-muih yang agak terkenal selalunya rasa lemak dan manis seperti kuih seri muka, lompang, abuk-abuk sagu dan lain-lainnya yang menggunakan bahan-bahan utama seperti santan, gula melaka, tepung, kelapa parut dan sebagainya.

16

 Ada juga sesetengah kuih-kuih tradisional Melayu yang agak pedas dan dibakar dalam daun pisang seperti sata yang terkenal di Terengganu dan juga kuih pulut panggang. Sata (Rajah 14) merupakan isi ikan yang dicampur dengan bahanbahan pedas dan kemudian dibalut daun pisang serta dibakar manakala pulut panggang pula menggunakan pulut yang telah ditanak atau dikukus dan dicampur dengan kelapa yang digaul dengan sambal serta dibalut daun pisang sebelum dipanggang di atas api secara perlahan.

Rajah 14 Sumber: www.google.com (2016)

Satu lagi makanan tradisional Melayu yang jarang diketengahkan ialah tapai..Tapai boleh dibuat dari pulut ataupun ubi kayu yang direbus kemudian dicampurkan ragi sebelum diperam untuk beberapa hari dan seterusnya boleh dimakan begitu sahaja. Sebenarnya masih banyak lagi makanan tradisional Melayu yang boleh dikongsikan cuma setakad ini sahaja yang dapat dicoretkan di ruang ini untuk kita lebih mengenali makanan tradisional kaum-kaum lain pula yang terdapat di Malaysia.

17

ii)

Kaum Cina

Bagi makanan tradisional kaum Cina pula terkenal dengan Dim Sum, Char Koey Teow, Nasi Pulut, Chee Cheong Fun dan lain-lain lagi. Dim Sum (Rajah 15) ialah masakan orang cina yang dihidangkan ketika bersarapan pagi hingga tengahari di kedai-kedai makan cina atau di kedai khas Dim Sum tersendiri. Manakala Char Koey Teow dan nasi pulut yang dipanggil Zhong Zi bukan sahaja menjadi makanan tradisi orang cina bahkan turut digemari oleh masyarakat lain  juga. Chee Cheong Fun atau nama lainnya Rice Noodle Roll   ialah sejenis makanan Kantonis berasal daripada China Selatan dan Hong Kong. Terdapat dua jenis Chee Cheong Fun samada yang berinti atau yang kosong. Selain itu, Siew Pau juga merupakan salah satu makanan tradisional kaum cina yang terbahagi kepada dua iaitu Siew Pau besar dan Siew Pau kecil.

Rajah 15 Sumber: www.google.com (2016)

Makanan tradisional kaum Cina di Malaysia yang dibahagikan kepada dua iaitu makanan harian dan makanan sempena perayaan mereka. Mereka lebih gemar makan mi berbanding nasi yang terdiri daripada pelbagai jenis dan teknik masakan seperti yang digoreng, mi rebus, mi sup, mi hailam dan macam-macam lagi. Dan

18

yang paling terkenal di Malaysia ialah Char Koey Teow dan Mi Sizzling yang turut menjadi makanan pelbagai kaum lain di Malaysia.

Kaum Cina tidak makan nasi sebagai makanan utama mereka dalam kehidupan seharian tetapi memasak bubur nasi yang dimakan bersama lauk pauk dan sayur-sayuran .Mereka juga gemar memakan makanan laut dan manisan. Nasi ayam juga merupakan makanan tradisional kaum Cina yang kini mudah diperoleh dan digemari oleh semua kaum di Malaysia.

Tang Yuan pula merupakan salah satu pencuci mulut kaum Cina yang agak popular di negara kita. Ianya merupakan sejenis manisan daripada beras pulut yang direbus dan dimakan dengan air gula serta rasanya lebih kurang bubur. Terdapat  juga popia yang dikenali sebagai Spring Roll sebagai makanan yang berasal dari keturunan kaum Cina yang turut digemari juga kaum-kaum lain di sini.

Seperti kaum-kaum lain juga. kaum Cina mempunyai perayaan-perayaan tersendiri iaitu Tahun Baru Cina dan seringkali dikaitkan dengan makanan utamanya semasa musim perayaan. Antara juadah yang sering disaji dan menjadi tradisi kaum Cina di Malaysia ialah Yee Sang. Yee Sang merupakan campuran sayur-sayuran yang pelbagai tekstur dan warna-warni yang membawa maksud kemakmuran kepada mereka. Pada malam sebelum Tahun Baru Cina mereka akan mengadakan makan besar iaitu majlis makan malam menghimpunkan seluruh keluarga mereka dengan menyajikan pelbagai lauk pauk yang enak-enak. Di samping itu, mereka

19

 juga menyediakan kuih muih seperti kuih bakul, kuih kapit dan limau Mandarin untuk tetamu yang bertandang menyambut hari raya bersama-sama.

Kuih Chang ataupun dikenali sebagai Zongzi pula dimakan dan disediakan ketika meraikan Festival Dragon Boat yang disambut pada hari ke-5 dalam bulan ke5 kalender Lunar. Ianya dibuat daripada beras pulut yang diisi inti dan dibalut dengan daun buluh. Selepas itu, ianya dikukus dan digantung untuk dikeringkan.

 Akhir sekali mengenai makanan tradisional masyarakat Cina di Malaysia ialah maklumat tentang kuih Bulan (Rajah 16) ataupun Mooncake Festival yang disambut pada hari ke-15 dalam bulan ke-8 kalendar lunar. Kuih bulan merupakan sejenis kuih yang manis mengandungi pelbagai inti seperti kacang merah ataupun telur asin. Kini di Malaysia terdapat pelbagai versi dan bentuk malah kebanyakkannya ada juga yang Halal untuk dimakan oleh orang Melayu di sini.

Rajah 16 Sumber: www.google.com (2016)

20

iii)

Kaum India

Tidak ketinggalan juga makanan tradisional kaum India yang turut menjadi kegemaran oleh kaum-kaum lain seperti Muruku, Tosai, Idli, Nasi Beriani dan macam-macam lagi. Nasi beriani ada beberapa jenis seperti nasi beriani gam yang sememangnya turut digemari oleh bangsa lain juga. Selain itu, kuih muih seperti wade, muruku dan suji merupakan makanan tradisional kaum India. Roti canai (Rajah 17)  turut disukai oleh kaum India dan oleh masyarakat lain tidak kira di

Malaysia atau masyarakat di luar negara. Roti canai tidak jauh popularnya berbanding nasi lemak yang amat diminati oleh rakyat Malaysia ketika bersarapan pagi. Roti canai enak di makan bersama dal, kari dan sambal.

Rajah 17 Sumber: www.google.com (2016)

Kaum India telah mewarnai kepelbagaian tradisi di sini. Kebanyakkan makanan tradisional kaum India ini berasaskan rempah ratus yang merupakan elemen penting dalam masakan mereka. Seperti kaum Cina, makanan orang-orang India juga kini turut dinikmati oleh semua lapisan masyarakat samada untuk sarapan pagi, makan tengahari ataupun sebagai hidangan pencuci mulut.

21

Sarapan pagi seperti roti canai, tosai, capati, puri dan nan memang agak popular di kalangan masyarakat Malaysia. Sarapan pagi tersebut enak di makan bersama kuah kari, kuah dal dan sambal tumis. Menu-menu ini boleh didapati di kedai-kedai dan restoran-restoran mamak di serata tempat di seluruh Malaysia.

Untuk hidangan makan tengahari pula, kaum India memang gemar akan makan makanan yang pedas dan berkari seperti kari daging kambing ataupun ayam. Rempah ratus memang satu kewajipan di dalam masakan mereka. Antara hidangan yang popular ialah nasi beriani dan juga nasi di atas daun pisang dengan kari kepala ikan, kari daging kambing atau kari ayam di makan bersama dengan papadom dan sayur-sayuran.

Selain dari menu-menu di atas yang di masak sebagai makanan harian mereka, ketika perayaan Deepavali disediakan beberapa jenis juadah kuih-muih yang disajikan untuk tetamu yang datang bertandang seperti muruku (Rajah 18), candi kelapa, laddu dan macam-macam lagi dengan kepelbagaian rasa. Ada yang manis dan ada juga yang rasanya pedas.

Rajah 18 Sumber: www.google.com (2016)

22

KEPENTINGAN

Malaysia terkenal sebagai syurga makanan di nusantara. Penduduk Malaysia mahupun pelancong asing yang melancong ke Malaysia semestinya akan rambang mata dengan kepelbagaian juadah khususnya makanan tradisional yang sangat kecur liur dan mudah dinikmati di negara kita. Keunikan dan keenakan makanan tradisional dari negara kita sememangnya tiada tolok bandingannya dengan makanan-makanan yang bertaraf antarabangsa. Sebenarnya, makanan tradisional masyarakat majmuk di negara kita seperti sate, mi rebus, masalode, kuetiau goreng, roti canai, lemang, ketupat, nasi beriani dan sebagainya telah lama bersaing untuk meningkatkan pembangunan negara kita yang kaya dengan makanan.

Pertama sekali, industri makanan tradisional dapat melahirkan modal insan kelas pertama serta berdaya saing. Hal ini sedemikian kerana makanan tradisional penting untuk kita teruskan adat serta warisan budaya yang diwarisi secara turun-temurun dari nenek moyang kita. Dalam konteks rakyat Malaysia, makanan tradisional merupakan elemen penting yang melambangkan identiti serta keunikan budaya dan bangsa sesuatu kaum. Jika anak muda pada hari ini sedar bahawa budaya masing-masing unik dan istimewa, maka kepupusan budaya dan tradisi kaum tidak akan hilang di mata dunia kerana anak muda pada masa kini dikenali sebagai „Generasi Y‟. B ak kata peribahasa Melayu “biar mati anak, jangan mati adat”.

23

Selain itu, makanan tradisional juga membantu dalam memajukan industri pelancongan di negara kita. Makanan tradisional seperti sate, roti canai dan nasi ayam dapat menggamit pelancong luar untuk datang berkunjung ke sini selain dapat menghayati keindahan Malaysia kerana cita rasanya yang istimewa dan berbeza daripada makanan-makanan di negara asing. Sesungguhnya, ia dapat menarik perhatian dan membuka mata para pelancong luar ataupun pelancong tempatan untuk menikmati makanan tradisional ini. Terdapat segelintir pelancong yang melawat ke Malaysia semata-mata untuk menikmati keenakan dan keunikan makanan tradisional dari turun-temurun yang kaya dengan pelbagai resipi dan rempah-ratus. Sudah terang lagi bersuluh, makanan tradisional sebenarnya berperanan penting dalam usaha untuk menarik pelancong luar datang melawat ke negara kita.

Di samping itu, makanan tradisional juga mampu untuk menaik taraf kehidupan penduduk luar bandar. Makanan tradisional seperti keropok lekor, budu dan kerepek pisang memainkan peranan yang amat penting dalam memajukan industri kecil-kecilan di perkampungan desa. Pihak kerajaan contohnya telah memperkenalkan Industri Kecil dan Sederhana (IKS) di beberapa negeri seperti Kelantan, Perak dan Terengganu yang bertujuan untuk memajukan industri pemakanan tradisional sebagai input dan pendapatan utama penduduk kampung khasnya. Oleh itu, penduduk luar bandar tidak semestinya menjalankan ekonomi sara diri secara tradisional seperti menanam padi dan menangkap ikan untuk menyara kos hidup keluarga malah berkeupayaan untuk mewujudkan kilang-kilang pemprosesan makanan tradisional secara kecil-kecilan

24

sebelum dipasarkan ke peruncit atas bantuan modal dan khidmat teknologi dari pihak kerajaan.

Seterusnya, infrastruktur dan kemudahan fasiliti di kawasan pinggir bandar dapat dibangunkan atas penubuhan kilang-kilang pemprosesan makanan tradisional yang kian berkembang pesat seperti cendawan tumbuh selepas hujan. Hal ini disebabkan oleh pembukaan dan penambahbaikan infrastruktur seperti jalan raya dan kemudahankemudahan awam yang lain dapat menjana sumber pendapatan rakyat tempatan lebihlebih lagi hasil makanan tradisional di perkampungan. Hasil-hasil makanan tradisional ini dipasarkan di bandar-bandar besar dengan kecekapan sistem pengangkutan dan pemasaran mereka tersendiri.

Tambahan pula, peluang pekerjaan yang banyak dapat diwujudkan hasil daripada pembinaan kilang-kilang pemprosesan makanan tradisional sekali gus menggalakkan penghijrahan dan penempatan penduduk ke perkampungan tersebut bak kata peribahasa Melayu “di mana ada gula, di situ ada semutnya”. Kesannya, penduduk di luar bandar akan mengalami proses transformasi sehingga menjadi bandar-bandar besar yang dilengkapi dengan pelbagai kemudahan awam seperti kemudahan Internet dan perkhidmatan monorel, LRT dan ETS.

Industri makanan tradisional turut meningkatkan pendapatan rakyat dan negara. Hal ini sedemikian kerana makanan tradisional diproses dan dibungkus di Malaysia sebelum di eksport ke luar negara. Usaha yang positif ini dapat membawa pulangan

25

yang lumayan sekali gus menambahkan sumber pendapatan rakyat jelata. Makanan tradisional Malaysia seperti dodol, kuih bahulu dan kuih kapit mudah mendapat sambutan

yang

menggalakkan

di

peringkat

antarabangsa

apabila

kita

mempromosikannya. Sambutan yang hangat daripada masyarakat luar negara bukan sahaja akan memajukan industri makanan tradisional tempatan bahkan juga meningkatkan daya saing untuk menjana pendapatan kepada rakyat dan negara.

Dari perspektif lain pula, industri makanan tradisional dapat memupuk perpaduan dalam kalangan masyarakat majmuk di negara kita yang terdiri daripada masyarakat yang berbilang bangsa, agama dan keturunan. Hal ini demikian kerana makanan tradisional suku kaum tertentu turut dapat diterima dan dinikmati bersama-sama oleh bangsa-bangsa lain di negara kita. Sebagai contoh, makanan tradisional seperti roti canai bukan sahaja digemari oleh kaum India tertentu tetapi juga diminati oleh kaumkaum yang lain di negara kita. Hal yang sedemikian dapat mengeratkan hubungan silaturrahim sesama masyarakat berbilang kaum dan agama di negara ini sekali gus memupuk dan mengukuhkan perpadu an sejajar dengan slogan “perpaduan asas kemajuan”.

Tuntasnya, industri makanan tradisional memainkan peranan penting dalam proses pembangunan bangsa dan negara selain merupakan suatu platform untuk mempromosikan keistimewaan dan keunikan yang dimiliki masyarakat majmuk di negara kita di mata dunia. Bak pepatah, “hujan emas di negeri orang, hujan batu di negeri sendiri”. Oleh sebab itu, semua pihak termasuklah rakyat Malaysia haruslah

26

berganding bahu untuk memajukan industri makanan tradisional dan mengharumkan nama sehingga ke peringkat antarabangsa. Sudah tiba masanya, rakyat berbilang kaum dan agama mengambil tahu serta menghargai keunikan dan keistimewaan makanan tradisional masyarakat Malaysia dalam membangukan bangsa dan negara sekali gus merealisasikan Wawasan 2020.

KESIMPULAN

Sebagai kesimpulannya, semua pihak haruslah bergandingan dalam memikirkan serta menyokong usaha untuk mengkomersialkan industri makanan tradisional ke peringkat yang lebih tinggi. Sejajar dengan itu, nama negara Malaysia akan terus harum. Oleh itu, industri makanan tradisional akan terus berkembang seiring dengan kemajuan pembangunan negara. Nama dan imej negara juga akan terus terjaga dan terpelihara.

Di negara Malaysia, terdapat pelbagai jenis makanan yang melambangkan setiap kaum yang berada di negara ini. Makanan-makanan ini kebanyakkannya disajikan semasa musim perayaan mahupun upacara istiadat setiap kaum. Dengan slogan 1 Malaysia, makanan-makanan tradisional bukan sahaja dapat dinikmati oleh kaum tertentu tetapi boleh disajikan kepada kaum-kaum yang lain semasa mengadakan rumah terbuka. Dengan ini, rakyat di negara ini dapat mengeratkan lagi tali persaudaraan supaya isu perkauman tidak timbul dan dapat hidup dengan aman serta harmoni.

27

Secara keseluruhannya, dapat dirumuskan bahawa makanan tradisional sesuatu kaum dapat membentuk perpaduan dalam kalangan masyarakat majmuk di negara ini. Masyarakat dapat mengenali dengan lebih mendalam makanan yang terkenal antara kaum Melayu, Cina dan India selain mengetahui keunikan yang ada pada setiap jenis makanan tersebut di mana pada setiap makanan tradisional ini mempunyai keunikan yang tersendiri yang mampu menarik kaum lain untuk menikmatinya. Selain itu, berdasarkan kajian, makanan daripada pelbagai bangsa ini turut menyumbang kepada tahap pemahaman dan perpaduan kaum di sesuatu tempat. Mereka lebih memahami dan mengetahui pelbagai variasi makanan kaum di tempat tinggal mereka sendiri. Kesimpulan mendapati bahawa tahap perpaduan mengikut makanan setiap kaum masih di tahap yang memuaskan. Oleh yang sedemikian, makanan dapat memainkan peranan dan semangat perpaduan di kalangan kaum.

28

RUJUKAN  Ahmad Hakimi Khairuddin dan Wan Abdul Kadir Wan Yusoff (2006). Makanan dalam Masyarakat dan Budaya Melayu: Pengumpulan Perkataan Untuk Kamus Sebagai

Pelestarian

Warisan

Seni

Budaya

Melayu.   Dalam

Prosiding

Persidangan Antarabangsa Pengajian Melayu tahun 2006. Universiti Malaya. Kuala Lumpur. Che Wan Jasimah (2009). Budaya Pemakanan Masyarakat Malaysia Dari Perspektif  Agama, Polisi, Sains Dan Teknologi Dengan Rujukan Khusus Kepada Pengaruh Islam Dalam Penghasilan Makanan.  Universiti Malaya. Jabatan Pengajian Sains

dan Teknologi. Kuala Lumpur. Jabatan Warisan Negara (2016). Diakses pada 1 Februari 2016 dari laman web rasmi Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia. Kemas kini terakhir pada 21 Januari 2016 pada alamat

http://www.heritage.gov.my/index.php/warisan-

tidak-ketara/adat-a-budaya/makanan The Peranakan Resource Library (2016). Diakses pada 1 Februari 2016 dari laman web http://peranakan.hostoi.com/IndianPeranakans.htm Sharina Shamsudin et al (2014). Potensi Pasaran Kuih-Muih Tradisional Sejuk beku di Selangor . Dalam jurnal Economic and Technology Management Review, Vol. 9b

(2014): 163-170. Suzana Sulaiman (2013). Perpaduan Pelajar Pelbagai Etnik: Kehidupan Seharian Pelajar Program Diploma Tahun Dua, Sesi Pengajian 2012/2013, Universiti Malaysia Perlis.  Pusat Teknologi Komunikasi dan Pembangunan Insan.

29