M. Fuad Köprülü - Osmanlı Devleti-nin Kuruluşu.pdf

Birinci baskı İkinci baskı Üçüncü baskı Dördüncü baskı

: : ; :

1959 1984 1988 1991

İ Ç İ N D E K İ L E R

Ö N S Ö Z ...................................................................... F u a d K ö p r ü l ü ......................x v Ö N SÖ Z (F R A N S IZ C A N E Ş Î R D E K Î ) . . . S£ bastîen C h arl £ t y . . .x x ıx M Ü E L L İF İ H A K K IN D A N O T (SIR P H IR V A T Ç A T E R G E M E N İN Ö N S Ö Z Ü ).. . N ed im Fİ lîpo v îç ............... x x x ı

I. BÖLÜM

KURULUŞ MES’ELESl NASIL TEDKİK EDİLMELİDİR Osmanlı Devletinin kuruluşu hakkında son tedkik: H . A. Gibbons^un The Foundation of the Ottomon Empire (1916) adlı eseri; bu esere ve bu mevzua ait muhtelif tedkikler ve düşünceler (S. 1-2).

I. GİBBONS’UN

NAZARÎYESÎ: (S . 3 - 1 4 )

HULÂSA ve TENKİD

Nazariyenin bâzı müsbet tarafları (S. 3).— Esas nazariyenin büyük hatâ la n : Osmancın babası ErtuğruPun ve aşiretinin MoğollarJdan kaçıp SöğüdMe yerleşmesi, onların bu müslüman muhitte İslâm olmaları ve yeni dinin yarat­ tığı yeni ruh ile, Rum larJı da İslâmlaştırıp yeni bir ırk kurm aları (S. 4).-— Balkanlardı İslamlaştırmak için, bir ihtida vasıtası olarak, devşirme usûlünün telsisi.— Gibbons, ırk ile kavmi biribirine karıştırmıştır (S. 5).'— Osman ve aşiretinin sonradan müslüman olduklarına delil olarak kullanılan meşhur menkıbeler (S.6).—■ İslâm tarihine ait OsmanlılarMan evvelki kaynaklarda bu gibi menkıbelerin prototipleri (S. 7-8).— T ü rkleşin müslümanlığı ka­ bulleri hakkında Gibbons^un yanlış fikirleri (S.9).— Osmanlı Devletinin çekirdeğini, dörtyüz çadır halkının teşkil ettiği iddiası (S. 10).— Osmanlı Devleti’ nin kuruluşunda, İslâmlaşmada yerli Rumlar^m m addî ve mânevî büyük rolleri olduğu (S. 11) .— Bu iddianın tenkidi (S. 12).-— Devletin kuruluşunda Ahîler’in rolü hakkında F. Giese^nin mütalâası (S. 13).

IL MESELENİN MANTIKÎ SURETTE TEDKÎKÎNto ŞARTLARI (S« 14-26 ) Bizans ve Balkan tarihi baklandaki bilgilerimizin Hammer devrine nisbetle çok ilerilemiş olmasına rağmen, bu meselenin dahilî âmillerinin mechûliyeti ve cevabı verilmeyen birtakım sualler (S, 14).—* Meselenin aydınlanması için zarurî haricî şartların —Altunordu devletinin ve MısırSuriye Memlûk İmparatorluğu’nun Anadolu’daki rolleri ve muhtelif Ana­ dolu Beyliklerinin vazıyetleri gibi— henüz tedkik edilmemiş olması (S. 15).-—■ Bu vazıyet lüzumlu kaynakların yokluğundan mıdır? (S. 15). A* KA YN A KLAR (S. 16-22) İlhanîler ve Memlûkler sahâlarında xıv. asra ait yazma ve basma kay­ naklar (S, 16).— Anadolu'da yazılmış mahdud eserler: MüsâmaraH al-akhbâr, Al-valadal-şafi^Bezm-ü Rezm> Selçuk-nâme (S. 16 -17).— Şikârî Tarihi, Düstür-nâme-i Enverî, Eflâkî Menâkıbi, epigrafik ve nümizmatik araştırmalar (S. 18).— Eski Osmanlı kaynakları, kronikler ve kanûtı-nâtneler hakkında son tedkkikler ve neşirler (S. 19-20).— Osmanlı kaynaklarının kifayetsizliği karşısında tutu­ lacak yol: M eselenin ilm i bir şekilde vaz'ı lüzumu (S. 21).

B. TEDKİK METODU (S, 22-26) M eselenin, xnı-xıv. asır Anadolu'sunun tarihî şartları içinde tedkiki zarureti (S. 22).— Osmanlı tarihi, Selçuklu tarihinin bir devamı gibi tedkik olunmadıkça, daima yanlış neticelere varılacaktır (S. 23).— Vüsûku ve ehemmiyeti şüpheli siyasî vakıaları bîr tarafa bırakarak, bilhassa İçtimaî tarih meseleleri üzerinde durmak lüzumu (S. 24).—* xıv. asır Osmanlı tarihinin, tarihî bakımdan tenkidli tam bir yıllığım vücude getirmek imkânsızdır (S. 24-25).*— Osmanlı D evletinin menşeleri mes'elesi hak­ kında bir terkip tecrübesi (S. 25-26).

II. BÖLÜM X III.

ASIRDA ve XIV. ASRIN İLK YARISINDA

ANADOLU’NUN SİYASÎ ve İÇTİMAÎ TARİHİNE BAKIŞ , X I I I . Asır Anadolu tarihinin yalnız siyasî değil, İçtimaî bakımdan da büyük ehemmiyeti ve xıv. asrın ilk yarısında Osmanlı Devletinin kuruluş ve ilerileyişini hazırlayan şartların, ancak xm , asrın tedkiki sayesinde an­ laşılabileceği (S, 27-28).

I. BÜYÜK SİYASÎ HÂDİSELER (S. 28-39) rao'/’de Antalya’nın ve I 2 i 4’de Sinob’un zaptı (S. 28).— İstanbul’un La tinler tarafından zabtı ve İznik İmparatorluğu ile Trabzon İm para­ torluğumun kuruluşu (S. 29),— Laskaris I. ile yaptığı harbde Giyâth

al-dîn Kaykhusrev'in Ölümü ve harbin tafsilâtı (S. 30).— ‘İzz al-dln Kaykâvüs I/u n Laskaris I. ile dostluğu ve Ermenilerce Trabzon İm para­ torluğuna karşı taarruz hareketleri; Moğol tehlikesine karşı Selçuklularda Rumlarının siyasî tesanüdü (S. 30).-—• ‘Ala al-dîn Kaykobâd I. devrinin siyasî ve askerî muvaffakiyetleri:. Şarkta Galâl al-dîn Hâvvrezmşâh ile mücadeleler (S. 3 1).— İlk Moğol hücumu; Galâl al-dln maiyyetinde gelen Hâwrezmli Türk aşiretlerinin Anadolu'da iskânı teşebbüsü; Kaykhusrev II.'in yanlış siyasetinin neticesi: Hâvvrezmli aşiretlerin Anadolu'dan çıkma teşebbüsleri, Babaî isyanı, Moğol hücumu ve Kösedağ mağlûbiyeti, Moğol tehakkümü altında Selçukluların tâbi bir devlet derecesine düşmeleri, dahilî idarenin mütemâdi bozulması. Memlûk İmparatoru Baybars ile Moğollar arasındaki mücadeleler; İlhan Abaka'm n Anadolu'da te'dib hareketleri (S. 32-33).—■Memlûk İm paratorluğunun ve onun müttefiki Altmordu'nun Anadolu'da rollari; xm . Asır sonlarına doğru Anadolu'da ve bihassa ticarî merkezlerde İlhanı nüfuzunun kuvvetlenmesi (S. 34).— G arbî K ilikya'da K a ­ raman Beyliğinin teşekkülü ve Konya'yı ele geçirmesi (S. 35).“ Kütahya ha­ valisinde Germiyan Beyliğinin teşekkülü ve siyasî rolünün ehemmiyeti; sonra­ dan ayrı beylikler kuran Germiyan Emirleri; Paflagonya hâkimi Um ur Bey, Germ iyanlılar'a tâbi mi idi (S. 36-37).-—•Hâmid Oğulları,Teke Beyliği, Candar Oğulları beylikleri (S. 37) Ilhanîler'in U lcaytu devrinde Anadolu valiliği ih­ das etmeleri; Em îr Çoban ve Demirtaş'm Anadolu işlerini tanzim için oraya gönderilmeleri; Demirtaş'm isyanı ve M ısır'a ilticası (S. 38).-—Bizans hududlarındaki uc beyliklerinin Bizans aleyhine inkişaf imkânları (S. 39).

II. ETNİK ÂMİLLER (S. 39-45) M oğolların zuhurundan evvel ve sonra Anadolu'ya gelip yerleşen Türk kabilelerinin adlarını toponirni tedkikleriyle az - çok tesbit kabildir; Selçuklu İm ­ paratorluğunun, bilhassa Melikşah devrinden başhyarak Anadolu'da tâkip ettiği iskân siyaseti; Orta Asya'dan İran yolu ile gelen Türk kabileleri; bun­ ların yeni fütûhat için hududlara gönderilmesi ve küçük parçalara bölünerek ayrı sahalarda yerleştirilmesi; Bizanslılar'm Anadolu’ya yerleştirmiş oldukları Şamanî veya Hıristiyan T ü rk ler: Menderes havalisinde yaşayan 200,000 çadırlık Türkmenler (S. 40-41).— Moğollar'm zuhurundan sonre garbe ve Ana­ dolu'ya gelen yeni Türk unsurları; ibtida maiyyetinde 200,000 çadır halkıyle gelen H ülâgû'dan sonra Anadolu'da Moğol hâkimiyeti tekarrür edince askerî maksatlarla gönderilen yeni Türk ve Moğol kabileleri: Bisvutlar> Uygurlar, Çavdarlar, Samagarlar, Çay,kazanlar, Barım-baylar, Ala-gözler, Turgutlar, Varsaklar, Kara-Tatarlar (S. 42-43).— K afkas yolu ile ve cenubî Rusya'dan deniz yolu ile gelen Türk ve Moğol zümreleri; Karam an Beyliği ordularında M oğollar; bu yeni gelen unsurların eskiden gelmiş Türk kabilelerini deniz kıyılarına ve garbe doğru iîerilemeğe zorlaması (S. 44).-—■Hudutlarda Bizans'ın ciddî bir müdafaa kuvvetinin mevcut olmaması, bu ilerilemeyi teşvik etmiş ve kolay­ laştırmıştı (S. 45).

III>n1ÇTİMAİ ve İKTİSADÎ TARİH TASLAĞI (S. 45-64) xnr. Asırda Anadolu T ü rklerin in yaşayış şekli ve şartlan itibariyle üç ayrı gurup hâlinde tedkiki (S. 45). A. G Ö Ç E B E M E (S. 46 -49)

Göçebe, daha doğrusu yarı göçebelerin hayat tarzları.-*— Hayvancılık, muhaceret, askerî maksatlarla hudutlara yerleştirilenler; îl-başı ünvanlı reis­ leri; Çepnilefva Trabzon İmparatorluğuma karşı muvaffakiyetli mukabeleleri; x v . asır başında bir seyyahın Türkmen aşiretleri hakkında müşahadeleri; yer­ leşik halk ile menfaat tezadları; zaman zaman asayişi bozmaları (S* 46-47).— Göçebe aşiretlerin müslümanlığı anlayış tarzları, Türkmen babalan; Kaykhusrev II. devrinde Babaî isyanı ve bunun büyük zorluklarla bastırılması (S. 48).-— Babaîler hareketinde, M oğolların ve Selçuklu sahasından kaçıp Antep ve Halep^ havâlisinde bulunan Hâwrezmli aşiretlerin alâkaları (S. 49) B. KÖYLÜLER (S. 49-52) İlk Selçuk fütuhatı sırasında A nadohida nüfus azlığı; yeni gelen Türk ve İslâm unsurlardan kısmen köyler teşkiline çalışılması ve kısmen de onların şehirlerde yerleştirilmesi; İran yoluyla gelen Türk ve İslâm unsurları yalnız göçebe aşiretlerden mürekkep değildir; içlerinde köylüler ve şehirlilerin de mevcut olması; Hıristiyan unsurların uzun zamanlar içinde Türkleşme*leri (S. 50).— Türldstatı'dan Anadolu'ya getirilen coğrafî adlar; Moğollar dev­ rinde köy hayatı; her köyün ibtida ayrı bir etnik ve dinî unsur tarafından kuruluşu; toprak sahihleri, rencberler, yarıcılar, köy aristokrasisi, köy kâh­ yaları, mâlikâneler (S. 5 1).—■ Felâkete uğrayan çiftçilere hükümet yardımı; Selçuk devri köy vergileri; hükümet hisabma mâden işleten, yahut köprü, derbend bekleyen ve vergiden m uaf olanlar; vakıflar mes'elesi (S. 52). €* ŞEHİR

HAYATİ (S. 52-64)

X I I I . asırda Selçuklu Anadolu'sunda şehir hayatı; iç ve dış ticaretin in­ kişafı ; ticaret ve sanayi faaliyetinin şehir hayatına tefsiri; Selçuklu hükümdar­ larının ticareti him ayeleri; Mısır ve cenubî Rusya ile ticaret; Anadolu'dan geçen ticaret yolları; İznik İmparatorluğumun kuruluşu ve Selçuklular'la ticaret; ‘A la al-dln Kaykobâd'm Venediklilere verdiği 1220 tarihli fermanı; ticaret maddeleri, gümrük resimleri, umumî ticaret serbestîsi (S. 52-54).— Kıbrıs ile Konya Sultanlığı arasındaki ticarî münâsebetler; ücretli Latin as­ kerleri ve harb âletleri tedâriki; Anadolu'dan şap ihracı inhisarını alan İtalyan tâcirleri; xm . asrın ilk yarısında büyük ticaret yolları üzerindeki şehirlerin refah ve serveti; Îlhânî hâkimiyeti altında, bütün menfî âmillere rağmen bu inkişafın devamı; îlhanlılar devrinin büyük ticaret merkezi olan Sivas; Y u ­ murtalık -Sivas-Tebriz yolu; îlhanlılar devrinde Aadolu'dan alman vergi mikdarları; Türkiye'nin zengin bir memleket olduğu hakkında Haython'un ifadeleri (S. 54-56).— x ın . asırdan başlayarak Anadolu'da şehir hayatının inkişafı; şehir teşkilâtı hakkında bâzı düşünceler; bunların esâsen bir citâ olmadıkları; Anadolu'nun eski büyük şehirlerinde etnik menşe'leri ve dinleri

ayrı unsurların bulunması; yalnız Türklerce meskûn küçük kasabalar; büyük şehirlerde muhtelif unsurların ayrı mahalleleri; müşterek hayatın yarattığı kültür birliği; idarein teokratik bir mahiyet taşımaması (S. 56-58).—■ Şehir hayatının ibtıda şarkî ve Orta-AnadoluJda inkişafı, garpteki şehirlerin hakiki inkişafının xıv. asırda başlaması; sahil şehirlerinin haricî hücumlara açık olması; o devir ticareti bakımından iç şehirlerin daha büyük ehemmiyeti; Sivas şehrinin tarihî inkişafı (S. 58-60).—-Şehir teşkilâtı; siyasî merkezlerde hükümdarlar, prensler ve onların saray hayatları ve idare teşkilâtlan; me’muriyetlerin irsîliği ve zengin bürokratlar aristokrasisi; muhtelif içtimî züm­ reler; vakıflar sayesinde idare edilen kültür ve İçtimaî yardım müesseseleri (S. 60-6t).— Şehirlerde temerküz eden muhtelif hirfetlere mensup zümreler; ticaret sermayesi ve büyük tacirler; Pazar' lar ve Panayır3lar. — Şehir vergileri; İlhanîler devrinde tamga vergisi (S. 62).— îş ve sermaye münasebetleri ve esnaf loncaları; açık ve kapalı çarşılar; bedestenler ve hanlar; her esnafın ayrı loncaları; loncaların dinî-ahlâkî esas ve an^anelerc dayanan hukukî selâhiyetleri ve vazifeleri; dinî-sofiyâne prensiplere ve millî kahramanlık an3anelerine dayanan bu fütüvvet zümreleri, yâni ioncalar; fütüvvet züm­ relerinin x i i l asırdan başlayarak bilhassa xıv. asırda köylere kadar yayıl­ ması (S. 63-64).

IV. FİKRÎ SEVİYE (S. 64-66) xnı. Asır Anadolu Türk cemiyetinin yüksek seviyesi; Anadolu Selçukluİanenin, Büyük Selçuklu imparatorluğumun İdarî ve siyasî ananelerini devam ettirmeleri; Moğol istilâsı önünde Türkistan, Hâwrezm, îran sahalarından kaçıp gelen birçok âlim ve sofilerin, Anadolu'nun fikrî seviyesini ve ilim müesseselerini yükseltmeleri; muhtelif din ve kültürlerin bakıyyelerini ve muhtelif unsurları barındıran Küçük-Asya muhitinin, geniş felsefî düşünceleri anlayışla karşılaması; Moğol tehakkümü ile xrv\ asır başında ortadan kalkan Selçuk­ lu hâkimiyetinin yerini alan yeni siyasî Türk teşekküllerinin, büyük bir devlet hâlinde inkişaf edebilmek içim muhtaç olacakları maddî ve mânevi bütün un­ surların Anadolu Türk cemiyetinde mevcudiyeti (S. 64-66).

III.

BÖLÜM

SIMM B O YLA R IN D A HAYAT ye

OSMANLI IMPARATORLUĞU’NUN KURULUŞU İlk küçük Osmanlı teşekkülünü vücude getiren Türkleşin etnik bakımdan hangi Türk şubesine mensub oldukları mes'elesi; bunların Anadolu3ya ne zaman gelmiş oldukları prpbiemi; Osmanlı Devletinin kuruluşunu izah için, bu iki me’slelenin de birinci derecede ehemmiyetli olmadığı; bu hususta ileri sürülen nazariyelerin manasızlığı; xm -xıv. asırlarda G arbî Anadolu uc3\arımn dahilî hayatı (S, 67-68).

k a b Il e s !

35 > 53 ‘Alâ al-dîn Paşa, 13 Ala-Göz (Kabilesi), 43 ‘Ala'İye, 31, 53, 59, 74 Ala-Şehir, 30 ‘ Alevî, 98, 99 Alexis m . Ange, 29

‘Alî, 19 ‘Ali Bey, 74 Alp, 78, 84, 88, 90, 91 Alp Arslan, 40 Alp Erenler, 84, 88 Altm ordu İmparatorluğu, 15, 28, 34 Amasya, 48, 60, 71 Anadolu, 3, 9, 11, 17, 18, 22, 23, 27, 29, 31-34, 38-40, 44, 45, F. VIII,

49-58, 62, 64,65, 67, 68, 71-83, 86, 88-110 Anamur, 31 Andronic IIL , 103 Ankara, 36-38, 43, 60, 92 Antakya, 46 Antalya, 28-30, 41, 46, 53, 59, 74, 89 Aral (Denizi), 40, 68 Argun (İlkhan), 43 ‘A rif Çelebi ( Bk., Çelebi ‘A r if), 100 Arnavudluk, 108 Arrân, 71, 96 Artıık, 28 Asya, 1 1 (Bk. Küçük ve Orta-Asya) ‘Âşık Paşa, 88 ‘Âşık Paşazade, (Bk., Târih ) Avrupa, 26, 29, 55, 59, 104, 106, 107 Aydın, 105, 107 Aydın O ğulları, 36, 38, 71, 100, 104, 106, 107 'Aym tab, 49 cAyyâr, 85, 86, 89, 90, 92; (Âyyârlarm Başı, 85,86 Azerbaycan, 31, 42, 43, 71, 89, 90 ‘Aziz ibn Ardaşîr Astarâbâdı, 17

B Baba, 48, 94, 98, 100, 101 , Bâbâ’ İ (İsyanı), 32, 48, 49, 99, 101, 102 Bâbâ’ üik, 101, 102 Baba îshâk, 101 Baha M erendî, 100 Baba Rasül-Allah, 48, 49, 101 Babinger (F.) 6, 20, 95 Bacı, g4 Bacıyân-ı Rüm, 93, 94 Backer (L. de), 54 Badr al-dîn ‘Aynî, 55 Bağdad, 57, 60, 85, 86 Bahcat al-tavânh, 20, 68 Bakhşı (Bahşı), 94 Bakhhşıyân-ı Rüm, 93 Bâk'i, 9

Balıkesir, 89 Balkanlar, 1, 11, 14, 30, 3 4 ,4 5 ,8 2 , 83, 102, 104, 106, 108 Balkan Yarımadası, 3, 4 Barberousse (Frederic), 75 Barem, 89 jBarım-bay (Bann-bay), 43 Barthold (W .), 17, 70, 85 Basra Körfezi, 65 Bâtınüer, 92 Battal (Seyyid Battal Romanı), 80 Bayat, 41 Baybars, 33, 43, 56, 76 Bayçu, 55 Baydu, 80 Bayezid 1. (Yıldırım ), 82, 104, 107 Bay haki, 85 Bayındır, 41 BehiştI, (Bk., Târih) Bektaşi (Bektaşilik), 13, 48, 94, 95 101, 102 Bertrandon de la Broquiere, 46, 47,

94-5 97 Beyşehri, 37;

Beyşehrı-Gölü,

Bezm-ü Rezm , 17 Bilecik, 8 Birgi, 89, 107 Bisvut, 43 Bitinya, 44, 76 Bizans, 4., n , 14,

21-22,

79

27-32,

34 -36 , 39 , 4 1» 44 » 45 , 49 > 5 ^, 75 , 76, 78, 79, 81, 83, 101-106, 109 Blake (R . P,), 2 Blochet (E.), 73 Bogomil, 108 Bolu, 71, 77, 89 Bosna, 108 Bouvat fL.), 65 Bratianu (G .), 54 Brockelmann (K.), 70 Brosset (M .), 79 Bulgaristan, 104 Burdur, 71, 89 Busa, 46, 81, 89, 97, 103 Bürokrasi, 12; Bürokrat, 61

C Galâl al-dîn K.hwârezmşâh, 31, 32, 35, 42, 65, 95 Galâl al-dîn Rûm î (Bk., M evlânâ), 58, 95, 100 Calâliye, 95 Cam âl al-dîn Sâvî, 99 Cami‘ al-duval, 43 Câmi al-tavârîh, 7, 16 Câm-ı Gem-âyîn, 68 Candar O ğulları, 37, 105 Cengiz, 72, 98 Ghabot (J. B.), 79 Chalandon (F.), 75, 76, 79 Charignon (A.), 44 Cizye, 81 Gorbin (H.), 64 Corporatif ahlâk, 83 Corporation, 62, 63, 86, 90, 91, 92 Cu’ aydîye, 86 Cuci İmparatorluğu, 43 Cuzcânı, 7

ç Çağatay İmparatorluğu, 43 Çankırı, 71 Çavdar, 43 Çaykazan Kabilesi, 43 Çelebî ‘Arif, 100 Çemişkezek, 31 Çepni Kabilesi, 41 Çin Türkistanı, 65 Çoban (Emîr), 17, 35, 36, 38, 77 Çorum, 71

Demirtaş, 17, 34, 35, 37, 38, 77, 79 Denizli, 41, 71 Derviş, 101, 108 Devşirme, 4, 9, 12, ıog Dhü al-K adr Beyliği, 94 Diehl (Ch.), 11, 23, 70 D iyanbekir, 31, 43, 53 Dobruca, 34 Dudu-O ğlu, 49 Dur ar al-kâmina ( A l•), 16 Dündar Bey, 37 Düstür-nâme, 18, 20, 68 Düzce, 71

E Ece H alil, 34 Edebalı (Şeyh), 6, 13 Edirne, 104 Edremit, 75 Ege Denizi, 31, 44 Eğridir, 37 Elbistan, 33 Elcezire, 4.2, 55, 60 Em evîler, 73, 109 Enverî, 18, 20, 68 Eretna, 77, 105 Ermenak, 35 Ermeniler, 57, 58 Ertuğrul, 3, 6, 69, 71, 73 Erzincan, 31, 32, 60, 71, 89 Erzurum , 31, 32, 53, 54, 57, 60, 89 Eskişehir, 43, 71, 73 Eşref Oğulları, 37 Evliya Çelebi Seyyahat-nâmesi, 9 Evrenos (Evren+U-z), 83 Eyyubıler (Haleb), 31, 48

D F Dânişmend G âzî Romanı, 9 (Bk., Dânişmend-nâme) Dânişmendıler, 28, 79, 84, 110 Dânişmend-nâme, 80 D âr al-İslâm, 78 Dede iCorfcud Kitabî, 68, 80 de Goje, 86

Fadâ^il al-Cihâd, 9 Fallmerayer, 112 Fars, 35 Fatâ, 86 (C e n fî: Fityân) Feridun Bey Münşe’ âtı, 21 Fethiye, 71

Hamâ, 46 Ham dullah M üstavfî, 55 Hamid Bey, 37

Fityân, 86 Frazer (J. G .), 9 Frikya, 73 Fuştat, 57 Fütüvvet, 63, 86-88, 90-92 Fütüvvetdârân, 86 Fütüvveliye, 92 Fütüvvet-nâme, 89, 92 Fütüvvet tarikatı, 92

Hamid O ğullan, 37, 77, 104, 106 Ham m er, 10, 14, 19, 20, 72 Hanefi, 95 Harâfişa, 86 Hartmann, 86 Hasluck (F. W .), 58 Haydar iye, 99, 101 H aython, 54, 55

G Gardîzî, 85 Gazan (îlhan), 34., 55, 56, 81 Gâzî, 78, 84, 85, 88, 90 Gâziyân-ı Rüm, 84, 88 Gaznevîler, 40 Gelibolu, 34„ 104, 106, 107 Gerede, 71, 77, 89 Germ iyan (Şehir), 77 Germiyan Beyliği, 35-39, 77 , 103,105 Germiyan Emirleri, 36, 37, 103 Geyve, 89 Gıyâth al-dîn Mes^üd n . , 36 Gibbons (H. A .), 1-3, 5-10, 12-17, 19-21, 72, 81, 82 Giese (F.), 2, 7, 13, 19, 20 Gorgorom, 77 Göçebe Türkler, 10 Gök-Börü Oğulları, 100 Gölhisar, 89 Göynük, 82 Gregoire (H .), 80 Grousset (R .), 6, 68 Guilland (M .), 109 Guyard (S.), 40, 43 Gülşehri, 97 Gümüş, 89

H Hacı Bektaş Velî, 94, Hactyân-i Rüm, 93, 94 haçlılar (rv.), 44 Haleb, 31, 49, 57, 96, Hallâc (Al-), 92

Herodote, 8 Heşt Behişt, 68 Heterodoxe (Tarikatler), 47, 82, 94, 95, 98-102 Hetirodoxie (Türkmen Kabilelerinde), 47, 48, 78

H ey d (W .), 54 Hıristiyanlar (AnadoluJda), 3, 4,

12,

58 ,

77 , 79 -83 , 95 > ı ° 8 Hıristiyan dönmeleri, 1 1, 8 1 Hindistan, 7, 99 Houtsma (Th.), 17 Huart (CL), 12, 13, 18, 65, 74 Hülâgü, 43

I Irak, 42, 45, 86, 99 Islıâki, 96 Ishâkıye,

96

İznik, 29, 76, 81, 103; İznik Rum İmparatorluğu, 27, 29-31, 45, 53, 75, 81,

103

I 101,

102

îbâjıiye, 100 İbn aI-‘Arabî, 95 İbn al-Athîr, 86 İbn al-Kathîr, 86 İbn BaÇÇüta, 13, 16, 75, 81, 82, 89,

91, 104 îbn Bibi, 29, 88 İbn Cubayr, 86 îbrahim H acı (Şeyh), 100 îdris~i Bitlîsî, 68 îl-başı, 46 tlgaz, 71 îlhanlılar İm paratorluğu, 7, 12, 17, 22, 28, 33 -39 , 44 , 45 , 54 , 55 , 58» 61, 62, 65, 77, 78, 80, 81, 93, 100, 1 10 (Bk., Moğollar) llyas Bey, 74 İnan, Abdülkadir, 69 înanç, Mükrim in Halil, 18, 20, 21 înanç O ğullan, 36, 77, 105 İorga (N.),2, 3, 29, 58, 75, 79 İran, 9, 31, 40, 43, 49, 51, 55, 78, 85, 86, 99 îskender-nâme Romanı, 20 İslâmiyet, 13, 80-84, I02> 108 îsm â‘il (Safavî Şâhı), 88 İsparta, 71 İstanbul, 28, 30, 35, 60, 81 İtalyan, 21, 54. İtalyan Cum huriyeti, 53 İyoniya, 36, 44 İzmir, 106 İzmit, 103

J Jacob (Georg), 87 Jorga (Bk., İorga)

K I£.âçll Ahm ed (Niğdeli), 17, 100. 101 ICâdî Burhan al-dın, 17 Ş.afkaslar, 44, 65, 71 Kahle (P.), 87 K âhta, 38 Kalaç, 41 Kalender, 99 Kalenderîye, 98, 99, 101 Kanglı, 42, 68

Kânün-nâme, 20 Karadeniz, 28, 29, 34, 53,

55, 58,

74 , 105 K aradeniz Ereğlîsi, 34 Karahisar (Afyon), 37, 105 Karakorum , 54 Karakoyunlu, 43 IjLaraman, 77 K aram an Oğlu, 49 K aram an Oğulları, î8, 35, 36-39, 44, 47, 90, 104, 106 Karasi, 34, 103, 104, 107 Klarasi Oğulları, 36, 38, 106 Kara - Tatarlar, 43 Korluk, 41 Karmat, 92 Kaskel (w.), 96 Kastam onu, 71, 77, 89 Katalanlar, 78 Katolik, 78 Kay, 70 Kayı, 6 8 -7 3 , io 3 Kayığ, 70 K aykâvüs 1. (‘ İzz al-dîn), 28-31 42, 53, 88, 91 K aykâvüs 11. (‘İzz al-dîn), 3 0 -3 5 K aykh usrevi. (Gıyâth al-dîn), 28-31 Kaykhusrev 11. (Gıyâth al-dîn), 32, 42, 48, 49 Kaykhusrev m. (Gıyâth al-dîn) 36 K aykobâd 1. (Bk., ‘A lâ al-dîn) Kayseri, 32, 33, 43, 54 , 57 , 6°, 77 , 89 Kdzarünîya, 96 (Bk., Mürşidiye, îs~ fyâkîye) IÇazvînl, 60 Kefersud, 48 K em al al-dîn, 73 Khalkokondyle, 60 Khalvatîye, 95, 96 KharâHta, 76 (Bk.,

Akritai)

K harput, 60 Khaff, 77, 109 K hatir O ğullan, 35 K hidr Bey, 100, 107 Khorâsân, 49, 50, 72, 84, 86, 99

Khorâsân Abdalları, 94. Khorâsân Erenleri, 99 Khvvârezm, 3, 98, Khwârezm Kabileleri, 32, 42, 49 Khwârezmşâh İmparatorluğu, 42 Khazar Denizi, 40, 68, 69, 71 Kıbrıs, 54 Kınık , 41, 69 Kırım , 31, 78, 89 Kırşehir, 60, 97 İÇıpçak, 4.1, 42 Kızılbaş, 100 Kızılırm ak, 59 Kilikya, 7 r Kirm an, 35 Kilâb zeyıı*ul akhbâr, 85 K obâdlye, 48 Kocaeli, 103 Koman (veya Kuman), 76 Komnen, 29, 30, 70, 75, 76, 80 Konevî (B k ., Târih) Konya, 30, 35, 38, 43, 46, 48, 49, 54,

55 > 57 » 6o>73 >75 ) 89 = 9°» 9 1, 94 Koşova, 104 Koyunhisarı, 103 Kösedağ, 32 Köse M ikhal (M ihal), 11 (Bk., M ikhal Oğulları) Kramers (J. H.), 2, 12, 69 Kronoloji Mecmuaları, 20 Küfe, 57 Kum ral Abdal, 101 Kur’ an, 6, 8 KuÇb al-dîn Haydar, 99 Küçük-Asya, 42, 65, 70, 76, Küçük Ermenistan, 28, 30, 31, 53, 59 , 74 Kütahya, 35, 43, 77, 97

Latinlik, 78 Laurent (J.), 79 Lidya, 36, 44 Likiya, 37 Lokman, 8 Luluva (Loulön), 100 Lûtfî Paşa (Bk., Târih)

M M acd al-dîn îshâk, 88 M âhân, 72 M ahm ud Gaznevî, 7 Makedonya, 104, 107 M alatya, 34, 48 M alazgird, 9, 40 Maltepe, 103 Manisa, 89 Mar'aş, 48 M arco Polo, 44, 54 Marm ara, 44 M arquardt (J,), 70, 72 Masalık al-Abşâr, 77 Mas-Latrie, 44, 54 Massignon (L.), 87, 92 M âverâ'-i Hazar, 71 Mâverâünnehr, 84 - 86, 98 M ayyafârıkin, 31 Mâzenderân, 71 Mehdî, 79 Mehdî bekleme, 97 Mehmed Bey (Aydın Oğlu), 107 Mehmed Bey (Gâzî), 74 Mehmed L , 82 Mekke, 97 Melâmetiye, 36, 99 Melikşâh, 40 Memlûkler, 12, 28, 33, 34, 94, 100,

110 Ladik, 36, 89 Langer (W. L.), 3 Laskaris (Theodore 1.), 29^31 Laskaris (Theodore 11.), 30 Latin, 54, 55, 106

Menakıb al-Arifin (Les Saint des Derviches Tourneurs), 18 Menderes havâlisi, 41, 74. Menguç, 28 Menteşe Oğulları, 38, 100, 106, 107 Menzel (Th.), 65

Mesnevi, 65 Mes'ud Bey, 100 Mevîânâ, 100 (Bk., Calâl al-dîn Rûmî) Mevlevîye, 95, 96 Meynard (B.), 73

Mısır, 2 i, 28, 33- 35 : 37 , 38, 53 > 78, 94, 100, 110 Mısır-Suriye Memlûkleri, 15, 28, 34, 100, n o Mihalıç, 71 Mihal - Oğulları, 110 Milas, 89 Misiya, 36 Moğollar, 3, 9, 10, 28, 30-33, 39-44. 49-52, 54, 55, 57, 65, 70-72, 76-78, 86, 93, 96, 100 Mudurnu, 8g Muhammed (Mustafa, Peygamber) 8, 70 Muhammed Nâzım, 85 Mu*ın al-dın Pervane, 33, 35, 77 Mukaddes Cihad, 78 Mukâta’ acılar, 62 Murad I., 1, 4, 13, 104, 107, 110 M urad II., 68, 69, 82, 109 Muralt, 103 Mutattawi‘a, 86 Muzalon, 103 Müneccim-Başı (Bk., Târih) Münşa’ ât, 18 Mürşid, 88 Mürşidiye, 96 (Bk., Kâzarünlye, Isha~ kîye) Mürüvvet, 86 Müsâmara’ t al~akhbâr, 16 Müslümanlar, 3, 9, 77 - 82

N

Niksar, 60 Nogay, 34 Nöldeke (Th.), 5 Nübüvviye% 86

O Oğuz (An’ anesi), 7, 8; Oğuz (Kabile), 40, 41, 57, 68, 69, 71, 74

O ğuz Khan, 69 ‘ O m arî, 104 Omont (H .j. 56 Orhan, n , 13, 75, 81, Orhan (Şehir), 77, 103 Orhan ili, 71

110

Orta-Asya, 40, 43, 50, 54, 59, 98, 99, 106 Oruç Bey (Bk.,

Târih)

Osman, 3, 4, 6, 8-13, 68-71, 73, 88, 103, 105, n o Osman’ ın Kabilesi, 4, 6, 9, 13, 68-73 Osmanlı, 5 Osmanlı Lehçesi,

72

Osman Oğulları (İmparatorluk), 2 -rı, 18, 23, 38, 39, 45, 51, 52, 64, 67-75, 81-83, 92-110 «»

0 Ödemiş, 71 P

Paflagonya, 37, 103, 105 Paganisme, 9

Naşir li-dîn-Allâh, 64, 87 Nemeth (J.), 70 Neo-platonicien, 95 Nicolson, 74 Niğde, 60, 89, 100 Niğebolu, 105

104,

Paleologue (Michel), 76 Panayır, 62 PanthHste, 95 Paulicien, 48 Pazar, 62

Peçenek, 41 Pegolotti, 55 Pelekanon, 103 Pelliot (Paul), 70 Pelopon£se, 93 Pirenne (H.), 57 Pisidya, 37 Plethon, 93 ProvençeHılar, 54 Pauthier (G.), 44

Q Quatrem&re (E.), 73

R Ram baud (A.), 5, 23 Raşîd al-dîn, 7, 8, 43 Re'is, 51, 90 Re’is al-fityân, 85 Rifâ’ iye, 95, 96 (Bk., Ahmedîye) Rind (C em ’i : Runâd), 86, 89 Risâlat al-malâmatiye, 86 Rubrouk (Guiilaum e de), 54 Râhânîler’ in imtiyazı, 108 R uhî (Bk., Târîh) Rukn al-dîn (K ılıç Arslan IV .), 100 Rumeli, 34, 76, 107, 108 (Bk., B al­ kanlar; Rum lar, 3, 4, n , 30, 31, 37, 53, 57, 58, 79, 81-83 Rusya (Cenubî), 44, 53

S Sadhu, 99 Şadr al-dîn Konevî, 95 Şafavî im paratorluğu, 48, 88 Şaffârîler, 85 Şahib-Ata Oğulları, 37, 74, 77 Sakarya, 37 Saltuklar Devleti, 28 Salar, 41, 69 Salur Bey, 74

Samagar, 43 Sâmânîler, 40, 84, 85 Samosate, 31 Samsun, 55 Sancar, 49 Sandıklı, 77 Şarı-Saltuk, 34 Şaruhan (Şehir), 107 Şaruhan Oğulları, 36, 38, 105, 106 Sayf al-dîn Çaşnîgîr, 30 Schaeder (H.), 101 Schefer (Ch.), 73 Seif (Th.), 20 Selçuklular (Anadolu), 9, 23, 27, 32, 33, 34, 46, 49, 50, 51, 54, 57, 68, 71-73, 75, 76, 79) 89

, 9°> 94»95,

103

,

12, 17, 22, 36, 39-42, 44, 58, 64, 65, 8o, 81, 83, 109

,

110

Selçuklular (Büyük), 40, 42, 50, 65,

95, 109, n o Selçuk-nâme (îbn bibi), 88 Selçuk-nâme, 8, 17, 68 (Bk., Yazıcıoğlu) Semerkand, 8 Sevük Tigin, 7 Seyhun (Yaxarte), 40 Seyyid Battal Romanı, 79, 80 Sırbistan, 104 Sinob, 28, 30, 46, 53, 55, 59, 77, 88, 89 Sipâhi, 107, 109 Sipâhsâlâr-i Câziyân, 85

Sivas, 17, 32, 43 , 54 , 55 , 57 , 59 , 6o>89 > 103, 106 Slav, 5 Sofi, 89, 92 Soğdak, 31, 53 Söğüt, 3, 11 Şubjı al-a(şâ, 16 Suhravardî, 95 Suriye, 54, 55, 60, 86, Suriye (Şimal), 31, 42, 86, 99 Suriye Türkm en Aşiretleri, 6, 41 Su-Şehri, 71 Sülemiş, 34, 86 Süleyman Şâh, 40 Sünnilik, 79, 95

ş Şalvar, 87 Şaman, 98, 99 Şamanisme, 96, 98 Şaraf al-dîn Y azdı, 9 Şattâr (Cem/i : Şatlar ân), 86, go Şecere-i lerâkime, 69 Şiîlik (Anadolu Selçukîleri’nde), 95; (Aydın O ğu lların d a), 100 iŞîlik (Türkmen kabilelerinde), 100 Ş i(a-i isna'’ caşeriye, 100 Şikârı, 18, 43 Şumeyşat (Samosate), 31 Şükrullah, 20, 68

T Tabakât-ı Naşiri, 7, 9, Tabârî, 86 Taeschner (F.), 89, 93 Tahinler, 85 Tamga (Şehir vergileri), 62 Taptuk (Şeyh), 100 Taptukl (veya Taptuklu), 100 Ta’ rif {Al-), 16 Târih-i ‘Âşık Paşazâde, 19, 68, 82-84, 88-90, 93, 94, 101 Târih-i ‘ Ayni, 55 Târih-i Behişii,, 20 Târîh~i Güzide, 74 Târih-i îbn Kemal, 20 Târih-i Karamam Mehmed Paşa, 20 Târih-i Koneıi, 20 Târih-i Lûtfi Paşa, 20, 68 Târih-i Müneccimbaşı, 17, 43 Târik-i Oruç Bey , 20, 68 Târih-i Ruhi, 20, 68 Târih-i Ulcaytu, i 6 Tebriz, 52, 55 Teke Beyliği, 37 Tevârih-i âl-i Osman, 20, 68 Tham ar, 29 Thomsen (W .), 84 Tımar, 78, 107, 108

Tim ur-Lenk, 9, 43 Tire, 89 Tokat, 4.8, 60 Toktay, 34 Torbalı, 82 Torlak, 1o 1 Trabzon, 29, 30, 37, 55, 59, 59 Trabzon Devleti, 27, 29, 37, 46, 59, 80 Trakya, 104, 107 Tschudi (Rudolf), 2 Tuğrul, 7, 4,0 Turgutlar, 43 Turgut Oğulları, 100 Turquie, 31 Türk, 41, 42, 4.4, 45, 50, 51, 57, 60, 69-72, 77-79, 83, 95, 104-106 Türk (Dil ve edebiyatı), 69 Türkistan, 50, 51 Türkistan Hâkanları, 50 Türkiye, 18, 28, 52, 55, 56 Türkleşmek, 58 Türkrnenler (Kabile, AnadoluM a), 6, 8, 38, 41, 44, 46, 60, 68, 73, 75, 79, 80, 89, 97, 100" 102; Hazar -ötesi Türkmenleri, 69, 71

u Uc (Sınır), 74 Uc-Beyi, 74, 84 Uc-Emîri, 74 U lcaytu Khudâbende,

38,

100

Um ur Bey (Bir kısım şimal-i garbî Anadolu memleketlerinin hâhimi),

77 Um ur Bey (Gâzî, Aydın Beyi), 103, 104, 105, 106, 107 Uşr, 52

‘Utbl, 85 Uygur, 43,

93

Uzak-Şark,

55

Uzunçarşılı (İsmail Hakkı), 36

37,

Y Vakâyi1-nâme, 43 Vakf', 60 Vakıf-nâme, 18 Valad al-şafîk ( A l - ) , 17 Varsak, 43 Vasiliev (A.), 29, 30, 76 Vatatsez (Jean), 30, 76 V eled (Sultan), 58 Venedik, 53 Venedikliler, 53, 54 V iyan a, 20 VVittek (P.), 76, 92

Y Yağı-Basan Oğulları, 74 Tahudîler, 57, 58, 79, 95

Yakm -Şark, 46, 64, 87, 95, 100 Taya, 13 Yenice, 89 Yeniçeri, 4, 5,

13, 93, 109

Yeniçeri Ocağı, 102 Yesevîye, 98, 99, 101

Yum urtalık, 55, 59 Yunan, 93

z £afer-nâme, 9 £ anâlıra, 86

64, 89, 90, 92, 95, 96 Zerdüşt, 93 ^ ı’ âmet,

109

D Ü Z E L T M E L E R

Yanlış Fondation Yenieri dokumantation tenkiydiz Şubh al-a'şâ xiii ’iincü Bruvxelles bürokrat (metier) lererbabınm detânî Abâka ZainuH akhbâr Peloponess'de zur O rdry Heterodoxe

Doğru Foundation Yeniçeri documentation tenkidsiz Şubh al-a'şâ x ıı,nci Bruxelles bürokrat (metier) 1er erbabının destânî A b ak a ^eyrCul akhbâr Peloponese'de sur Ordres Heterodoxe

Sayfa

Satır

1 4 15 16 57 49 16 61 63 69 77 85 93 96 96 99

13 38 9 21 37

22 24 39 1 30 7 33 17 33 34 31