lovište i lovni objekti

Sadržaj Sadržaj………………………………………………………………………………………..1 1. Pojam i osnovne karakteristike lovišta..............................................................................2 1.1. Pojam i osnovne karakteristike lovišta...........................................................................2 1.2. Podjela lovišta...................................................................................................................2 2. LOVNI OBJEKTI – uzgojni, tehnički i turistički............................................................5 2.1. Lovno-uzgojni objekti......................................................................................................6 2.1.1. Hranilišta........................................................................................................................6 2.1.2. Solila................................................................................................................................9 2.1.3. Pojilišta............................................................................................................................11 2.1.4. Kaljužišta........................................................................................................................11 2.2. Lovno-tehnički objekti......................................................................................................12 2.2.1. Lovačke kuće...................................................................................................................12 2.2.2. Lovačke kolibe.................................................................................................................13 2.2.3. Osmatračnice....................................................................................................................13 2.2.4. Zatvorena čeka.................................................................................................................14 2.2.5. Mrciništa............................................................................................................................14 2.2.6. Lovački zasjedi..................................................................................................................15 2.2.7. Lovačke staze.....................................................................................................................15 2.2.8. Obilježavanje lovišta i objekata.......................................................................................16 2.3. Lovno-turistički objekti.......................................................................................................16 LITERATURA.......................................................................................................................... 18

1

1. POJAM I OSNOVNE KARAKTERISTIKE LOVIŠTA

1.1. Pojam i osnovne karakteristike lovišta

Lovištem, u smislu Zakona, smatra se površina zemljišta, šuma i voda, na kojoj postoje ekološki (životni) uslovi za opstanak, reprodukciju i uspješno uzgajanje jedne ili više vrsta divljači; Lovište mora činiti zaokruženu lovnoprivrednu cjelinu,omeđenu granicama, ali tako da ne spriječava dnevne i sezonske migracije divljači. Lovište ne obuhvata: izgrađeno građevinsko zemljište, javne saobraćajnice i druge javne prometnice, uključujući i zaštitni pojas, određene dijelove prirode koji su proglašeni posebno zaštićenim objektima prirode po propisima o zaštiti prirode, u kojima je aktom o proglašenju ili posebnim aktom zabranjen lov (nacionalni parkovi, parkovi prirode, strogi rezervati, specijalni zoološki i ornitološki rezervati i drugi posebno zaštićeni objekti prirode), more i privredne ribnjake sa obalnim zemljištem koje služi za korištenje ribnjaka, rasadnike, voćne i lozne zasade namijenjene intenzivnoj proizvodnji u površini do 100 ha, ako su ograđeni ogradom koja sprečava migraciju dlakave divljači i druge površine na kojima je aktom zabranjen lov. Granice lovišta moraju biti uočljive i jasno obilježene na terenu, a poželjno je da budu što je moguće više prirodne, odnosno da prate vodene tokove, grebene i druge prirodne objekte. Ukoliko ovo nije moguće, granice se određuju vještački, tj. putevima, željezničkim prugama i drugim objektima.

1.2. Podjela lovišta Lovište osniva Skupština kantona, ili nadležno ministarstvo. Lovište se daje na korištenje zakupniku, odnosno organizaciji koja ispunjava uslove predviđene Zakonom. Lovišta se mogu ustanoviti kao: 1. otvorena lovišta, 2. ograđena lovišta i 3. uzgajališta divljači. Otvoreno lovište ne može biti manje od 1.000 ha. Ograđeno lovište obuhvata površine na kojima postoje uslovi za intenzivni uzgoj, zaštitu, lov i korištenje divljači, a ne može biti manje od 600 2

ha. Uzgajalište divljači obuhvata površine na kojima se mogu uzgajati pojedine vrste divljači za proizvodnju većeg broja kvalitetne i zdrave divljači namijenjene lovu i reprodukciji. Površina uzgajališta mora biti veća od 100 ha a manja od 2.000 ha. Lovišta dijelimo prema: 1. 2. 3. 4.

Nadmorskoj visini i konfiguraciji terena; Prema namjeni; Prema strukturi površina u lovištu; Prema vrstama divljači koje se u njemu uzgajaju; 5. Prema intenzitetu gospodarenja. Prema konfiguraciji terena i nadmorskoj visini, vrši se podjela svih lovišta na:

 Nizinska (ravničarska),  Visinska (brdsko-planinska) i  Visokoplaninska lovišta. Visinska razlika u nizinskim lovištima se obično kreće od 0-700 m.n.v. (50 % površine ispod 400 m.n.v.). U nizinskim lovištima najbolje uslove ima divljač niskog lova, kojoj se daje prioritet. Nizinska lovišta uglavnom pružaju uslove za život zeca, fazana, jarebica, prepelica, divljeg goluba i grlica. Lovišta sa rijekama, jezerima, ribnjacima i sl. pružaju uslove za život raznih vrsta močvarica. Međutim, u posljednje vrijeme u mnogim nizinskim lovištima ima srna i divljih svinja. U ovim lovištima žive i razne vrste dlakavih, i pernatih grabežljivaca kao što su: tvor, lisica, jazavac, kuna bjelica, lasica, kobac, jastreb, mišar i drugi. Najveći dio površine ovih lovišta čine obradive površine, livade i pašnjaci. Visinska (brdska) lovišta su u rasponu od 700-1000 m.n.v. (50 % površine između 400 i 1000 m.n.v.). Ova lovišta pružaju uslove za uzgoj divljači visokog lova, dok je divljač niskog lova sporedna. Ovo je najčešći tip lovišta u BiH, sa izraženim reljefom. U ovim lovištima glavne vrste divljači su: srna, medvjed, divlja svinja, tetrijeb, lještarka, zec, golub grivnjaš. Može se naći jastreba, sokola, sova, manjih orlova, a takodje i vuka, lisicu, 3

divlju mačku, kunu zlaticu, jazavca i dr. Visinska lovišta su obično sa kompleksima šuma i šikara sa manje livada i pašnjaka. Planinska lovišta su u rasponu od 1000-2500 m.n.v.(preko 50 % površine iznad 1000 m.n.v.). Nalaze se i iznad zone šumske vegetacije, sa pretežno travnim formacijama i stijenama. Tu obitavaju divokoza i kozorog. U nižim predjelima živi medvjed, divlja svinja, srna, tetrijeb, lještarka i zec. Od grabežljivaca mogu se naći: vuk, lisica, divlja mačka, sove, jastreb i razne vrste orlova.

Prema namjeni lovišta se mogu podijeliti na: lovišta sportsko-rekreativne namjene, lovišta privredne namjene i lovišta posebne namjene.

1. Sportsko-rekreativna lovišta su ona u kojima uzgajanje, zaštitu i korištenje divljači obavljaju članovi lovačke organizacije koja gazduje lovištem, u cilju bavljenja lovom kao vidom sporta i rekreacije. 2. Lovišta privredne namjene su ona lovišta u kojima se uzgajanje, zaštita i korištenje divljači obavlja u cilju ostvarenja materijalne dobiti. U ovim lovištima, odstrelne takse su visoke, a uzgaja se i lovi pretežno visoka divljač. Ovim lovištima gazduje lovačka organizacija putem stalno zaposlenog profesionalnog osoblja, koje mora imati odgovarajuću stručnu spremu, ili posebno formirano preduzeće ili dio preduzeća. Lov najčešće obavljaju strani državljani-turisti po važećem cjenovniku. 3. Lovišta posebne namjene su ona lovišta u kojima se uzgoj, zaštita i korištenje divljači obavlja u naučno-nastavne, istraživačke ili druge svrhe. Ovim lovištima obično gazduju posebni nadležni organi. Prema strukturi površina, lovišta se dijele na šumska, poljska i stepska, kraška, te lovišta sa velikim vodenim površinama. U Bosni i Hercegovini, najzastupljenija su šumska lovišta, zatim kraška i poljska, a značajno mjesto zauzimaju i lovišta iznad gornje granice šuma u kojima preovlađuju pašnjaci i stjenoviti predjeli. Najmanje je lovišta u kojima većinu površina čine rijeke, jezera, močvare, itd. Prema vrstama divljači, lovišta se mogu podijeliti na lovišta krupne i sitne divljači, odnosno visoke i niske divljači. Prema intenzitetu gospodarenja, lovišta dijelimo na ona sa intenzivnim gospodarenjem i ona sa ekstenzivnim. Lovišta u kojima se intenzivno gospodari, su obično ograđena lovišta, sa izuzetkom pojedinih otvorenih lovišta u kojima se provodi intenzivno gospodarenje medvjedom.

4

Površine u lovištu dijelimo na lovnoproduktivne (lovne) i na nelovnoproduktivne (nelovne). Lovnoproduktivna površina je ona površina u lovištu na kojoj postoje uslovi za uzgajanje, zaštitu i korištenje divljači, a da pri tome nisu ugroženi interesi drugih privrednih grana, odnosno da se provođenjem lovstva na tim površinama ne dovode u opasnost druga lica. Lovnoneproduktivne površine su naseljena mjesta, i zaštitni pojas oko njih (300m), farme, uzgajališta, povrtnjaci, voćnjaci, vinogradi, ribogojilišta, te vodozaštitne zone, javni putevi i saobraćajnice, takođe sa zaštitnim pojasom, fabrike i dr.

2. LOVNI OBJEKTI – uzgojni, tehnički i turistički Savremeno lovno gazdovanje, koje se sastoji iz uzgajanja, zaštite i racionalnog korišćenja divljači, nije moguće sprovoditi bez odgovarajuće infrastrukture u lovištu. Štaviše, prema izgrađenosti, broju i rasporedu lovnih objekata i njihove funkcionalne i estetske vrijednosti, možemo u velikoj mjeri ocijeniti uređenost i stepen gazdovanja u nekom lovištu. Prema namjeni, lovne objekte možemo podijeliti u tri osnovne grupe:

 Lovno-uzgojni objekti 5

 Lovno-tehnički objekti  Lovno-turistički objekti

2.1. Lovno-uzgojni objekti U lovno-uzgojne objekte, ubrajaju se oni koji služe uzgoju i zaštiti divljači. To su hranilišta, pojilišta, prihvatilišta, kaljužišta, solila, silosi itd. Neki autori, u lovno-uzgojne objekte ubrajaju i remize, ”vještačke livade” i druge tzv. biološke objekte, koji kroz poboljšanje stanišnih uslova služe uzgoju i zaštiti divljači.

2.1.1. Hranilišta

Hranilišta se grade da bi u nepovoljno godišnje doba obezbijedila za divljač dovoljno hrane i osigurala njen kvalitet i zdravlje. Hranilištima se takodje postiže zadržavanje divljači u lovištu. Grade se prema vrsti i namjeni, a različita su po veličini i obliku, prema tome za koju se divljač podižu. Svako hranilište mora da zadovolji dva osnovna zahtjeva: da obezbijedi zaštitu hrane od kvarenja, propadanja i rasturanja, a u isto vrijeme da je učini lako dostupnom divljači.

Hranilište u lovištu

Kod izbora mjesta za hranilišta, mora se voditi računa da je mjesto mirno, daleko od komunikacija i naselja,da su u blizini zaklona ili u samom zaklonu, da je na mjestu gdje se 6

divljač inače zadržava (po mogućnosti u blizini vode), te da je teren pogodan za postavljanje hranilišta (ocjedito zemljište, na južnim ili istočnim ekspozicijama, da nije u blizini šumskih ili voćnih rasadnika, te poljoprivrednih kultura). U odnosu na stalnost objekata i način gradnje, hranilišta se dijele na improvizovana, privremena, prenosna i stalna. Prema namjeni razlikujemo hranilišta za nisku i visoku divljač. Za nisku divljač (zečeve, jarebice, fazane, divlje patke), uglavnom se grade improvizovana i privremena, te prenosna hranilišta, najčešće u ravničarskim lovištima, gdje su lokacije za izgradnju stalnih objekata nepovoljne, usljed poljoprivrednih kultura i nedostatka zaklona, pa divljač predstavlja lak plijen za predatore i štetočine. Hranilišta za zečeve su improvizovana u tolikoj mjeri da i ne predstavljaju objekte u pravom smislu. Najčešće se snopovi sijena vežu uz pogodno drvo ili postavljeni stub na visini 80-100 cm od zemlje, tako da ga zečevi mogu dohvatiti a da ne bude zatrpano snijegom. Ovo se može izvesti i na unapred pripremljenom tronošcu, ispod kojeg se stavi zrnasta hrana, koju mogu koristiti fazani i jarebice. Kukuruz se iznosi u klipovima, i to tako da se jednostavno nabodu na štapove 50-60 cm visine ili vežu na pogodne niže grane. Vrlo je poželjno, nakon jesenskog orezivanja voćki, ostaviti grane (naročito od jabuka) u manjim snopićima uz stabla ili privezati uz postavljene stubove. Također, prilikom prosijecanja lovačkih staza i prosjeka odrezane grane treba vezati u snopiće zajedno sa lišćem. Ova vrsta hrane predstavlja neophodan izvor mineralnih materija, a značajno smanjuje štete od zečeva koje nastaju glodanjem stabala. Hranilišta za zečeve treba da budu postavljena u lovištu, bar na svakih 50 ha po jedno. Hranilišta za fazane i jarebice, privremena ili stalna, grade se najčešće u obliku jednovodnog ili dvovodnog krova, postavljenog na stubove od drveta. Visine su od 50-60 cm, a površine nekoliko kvadratnih metara. Privremena hranilišta su od običnih grana a pokrivena su priručnim materijalom (slamom, kukuruzovinom, granjem). Stalna su od drveta, a pokrivaju se salonitom ili tvrdim drvetom. Ispod njih se stavlja zrnasta hrana pomiješana sa slamom ili trinom i pijeskom. Na ovaj način se postiže to da divljač čeprka i zagrijava se, a pijesak je neophodan za probavu. Improvizovana hranilišta se grade tako što se na pogodne živice, žbunje i slično, jednostavno nabaca slama, trska, kukuruzovina ili granje sa lišćem. Ova hranilišta se grade najčešće kao dopuna privremenim ili stalnim hranilištima. Imamo i automatske ili poluautomatske hranilice. Hranilišta za divlje patke i ostale močvarice se grade u blizini ili na samim vodenim tokovima. Najčešće imaju izgled malih otvorenih kućica sa krovom u koje se stavlja zrnasta i kabasta hrana (sijeno). Na vodenim tokovima, postavljaju se na male splavove ili pogodna ostrvca u vidu prerezanog drvenog bureta i slično. 7

Hranilišta za jelene, i srne i muflone se u pravilu grade kao stalni objekti, najčešće u vidu natkrivenih jasala, koje ispod imaju korito u koje se stavlja sočna ili zrnasta hrana. Grade se od tvrdog drveta, a pokrivaju salonitom, okorcima ili drugim materijalom. Visine su od 130-180 cm, ovisno da li su za srne ili jelene. Obično se u blizini ovih objekata nalaze i skladišta hrane (sijena, kukuruza i dr.), kako bi se obezbijedilo stalno dopunjavanje hranilišta bez većeg uznemiravanja. Osim ovih postoje i namjenski proizvedene automatske hranilice na struju, koje u određenim vremenskim intervalima same dopunjavaju jasle ili korita.

Skladište hrane u lovištu

Hranilišta za divlje svinje su u vidu prostih drvenih korita, u koje se stavlja hrana (razni otpaci, krompir, kukuruz, repa i sl.), još se prave od plastičnog bureta ili traktorske gume, koje je perforirano, i privezano lancem za drvo ili stub. Puni se zrnastom hranom, a životinje gurajući gumu ili bure dolaze do iste. Hranilišta za mladunce se grade odmah pored glavnih hranilišta, a obezbjeđuju se jakom drvenom ogradom, u kojoj su ostavljeni manji prolazi, ali tako da odrasle jedinke ne mogu ući. Po izgledu i načinu gradnje su inače jednaka običnim hranilištima.

8

Hranilište za mladunce Hranilišta za medvjede predstavljaju dobro uređena i očišćena mjesta, obično u šumi, posuta bijelim pijeskom na koji se iznose klanični otpaci, uginula stoka, te zrnasta i druga hrana koja se stavlja u plitka drvena korita, iz kojih je obezbijeđeno oticanje vode. Ova hranilišta ili mečilišta se najčešće kombinuju sa zatvorenim čekama koje služe za osmatranje i odstrijel.

2.1.2. Solila So je neophodno potrebna preživarima: jelenima, srnama, muflonima i divokozama. Naročito je potrebno davati so u periodu intenzivne ishrane, tj. u proljeće i ljeto. Stoga se u lovištu grade solila, koja trebaju biti postavljena bar na svakih 100 hektara po jedno. Solila se postavljaju u šuplje ili izdubljene panjeve, ili na podrezano drveće u vidu plastičnih ili drvenih cijevi, koje se u donjem dijelu izbuše da bi rastopljena so curila niz drvo. U drvetu se izdube kanalići kroz koje so otiče sa vodom. Ovakva solila su visine 1,20 - 1,50 m. Postavljanje solila na zemlji nije poželjno jer se lako zagade. Najčešće se daje kamena ili kuhinjska so pomiješana sa ilovačom u omjeru 2:3.

9

Razni tipovi solila

Vrlo su pogodne i ploče od kamene soli, koje pri vrhu imaju otvor, kroz koji se vežu žicom, kanapom i sl., za pogodne grane ili se postavljaju između dva stuba ili drveta. Ove ploče je potrebno zaštititi manjim krovom zbog uticaja atmosferilija. Danas imamo i specijalnu briketiranu so sa dodatkom mikroelemenata i vitamina neophodnih divljači, i tvarima protiv parazitarnih oboljenja. Ili, so u formi paste koja se može jednostavno nanijeti na podesno drveće u vidu premaza.

Briketirana so

2.1.3. Pojilišta

Za sušnih godina, i tamo gdje nema tekućih voda, bara, i sl., divljač strada zbog pomanjkanja vode. Ovo dovodi do težeg korištenja hrane i soli. U potrazi za vodom divljač migrira u druge 10

krajeve. Da bi se ovo spriječilo, izgradjuju se pojilišta. Postavljaju se korita, burad ili autogume na pogodnim mjestima radi skupljanja kišnice, pištalina ili manjih izvora. Prave se i od drveta i betona, ili se, naročito u kraškim predjelima mogu koristiti udubine u kamenju ili vještački izdubiti.

Razni tipovi pojilišta

Kao najnovija rješenja javljaju se mali bazeni od plastičnih folija, koji se ukopavaju u zemlju do 60 cm dubine. Dno ovih bazena se mora pokriti slojem sitnog pijeska i zemlje kako bi se obezbijedilo da divljač ne probuši foliju. Takođe se i strane bazena moraju obložiti, da se omogući pristup divljači, a istovremeno izbjegne mogućnost utapanja. Pojilišta se pokrivaju sitnom jakom žičanom mrežom, koja se postavlja 10 – 15 cm ispod nivoa vode, a ima funkciju da spriječi utapanje.

2.1.4. Kaljužišta

Poznato je da se jeleni i divlje svinje rado i često kaljužaju, pa im se to mora omogućiti. Na pogodnim mjestima (podnožju padina, ispod pištalina ili u potocima koji ljeti presušuju), iskopaju se jame do 40 cm dubine kako bi se u njima zadržavala voda poslije kiša ili kad potoci presuše. Na manjim vodotocima je poželjno napraviti pregrade, kako bi se voda zadržavala. Kaljužišta su vrlo pogodna mjesta za lov i osmatranje, posebno ljeti kada ih ova divljač redovno posjećuje u svako doba.

11

Kaljužište 2.2. Lovno-tehnički objekti

Lovno-tehnički objekti su oni koji služe za racionalno korištenje divljači, odnosno za hvatanje i lov divljači i radnje koje mu prethode.

2.2.1. Lovačke kuće

Lovačka kuća se gradi u onim lovištima koja su udaljena od naselja, a služi za stanovanje lovačkog osoblja i kao sklonište i mjesto za odmor lovcima koji u lovištu borave nekoliko dana. Obično ima uređenu veću prostoriju za boravak, kuhinju i nekoliko ležaja.

Lovačka kuća 2.2.2. Lovačke

kolibe

Lovačke kolibe imaju dvojaku namjenu i prema njoj se grade: jednima je svrha da na duži ili kraći period pružaju udobno stanovanje, naročito u udaljenim lovištima u kojima se u lov 12

ide vrlo kasno ili vrlo rano (divljač visokog lova). U takvim kolibama je uređeno nekoliko ležaja i prostor za loženje vatre. Druga vrsta koliba služi samo kao sklonište u slučaju nevremena i za osmatranje prilika u lovištu, naročito noću (štetočine i lovokradice). Izgrađene su jednostavno sa ležajem i sjedalom. Nalaze se u raznim krajevima lovišta, udaljene od naselja i lovačkih kuća.

Lovačka koliba 2.2.3. Osmatračnice

Osmatračnice i čeke su objekti za osmatranje i lov divljači. Tu spada visoka pokrivena čeka koja služi za osmatranje i lov u svim tipovima lovišta. Gradi se na stubovima, obično na visini od 4-6 m. Visinu odredjuje okolno rastinje preko kojeg se osmatra, kao i veličina prostora koji se osmatra. Visoka čeka može biti i nepokrivena, ali je u tom slučaju manje podesna, osobito u hladnija godišnja doba.

Osmatčnice

2.2.4. Zatvorena čeka

13

Zatvorena čeka, pravi se za lov noću i u hladnija godišnja doba, odnosno za lov medvjeda, divljih svinja i dlakavih grabežljivaca. Ima oblik manje kolibe, sa pomičnim prozorima, a unutra se nalaze sjedišta ili ležaj. Obično se postavlja na prirodne uzvisine, ili se nešto izdiže od tla.

Zatvorena čeka

2.2.5. Mrciništa Mrciništa predstavljaju manje lovno-tehničke objekte, koji se kombinuju sa zasjedima (obično visokim), a služe za osmatranje i lov predatora i štetočina. Obično se u blizini zasjeda iskopa rupa u koju se stavi plastična ili betonska cijev promjera bar pola metra. U ovu cijev se tokom cijele godine odlažu otpaci i iznutrice životinjskog porijekla ili odstrijeljene štetočine (vrane, svrake i dr.). Ovakvi objekti su vrlo pogodni za kontrolu brojnosti predatora i štetočina, jer po tragovima možemo izvršiti dosta tačnu procjenu, o prisutnosti predatora i štetočina u tom dijelu lovišta. Mrciništa treba rasporediti tako da na svakih 150 ha u lovištu imamo po jedno.

Mrcinište

2.2.6. Lovački zasjedi

14

Lovački zasjedi na zemlji i drveću. Na mjestima prolaza divljači, odnosno na pravcima prigona, prave se zasjedi. Na zemlji je to obično zaklon od balvana, granja itd. Na drvetu je to stalni ili prenosni zasjed, koji se sastoji od ljestava i sjedala, a visok je 3-5 m.

Lovačke zasjede

2.2.7. Lovačke staze

Lovačke staze i prosjeke, pored prilaznih puteva, grade se i mnoge staze koje treba redovno održavati. Služe za lakše kretanje po terenu, kao i za osmatranje, lov, raznošenje hrane, itd. Prosjeke se rade u blizini hranilišta kako bi se olakšao dotur hrane i pristup divljači, a isto tako i osmatranje i praćenje. Na pravcima prigona divljači, takođe se prave prosjeke kako bi se olakšalo izvođenje lova. Lovačke staze

2.2.8. Obilježavanje lovišta i objekata 15

Obilježavajući i granični objekti, postavljaju se na prilazima lovištu, na dobro vidljivim mjestima i duž saobraćajnica.

Obilježavanje lovišta i objekata

2.3. Lovno-turistički objekti

Lovno-turistički objekti služe kao prateći objekti u onim lovištima u kojima je razvijen lovni turizam. U ovo ubrajamo lovačke domove, luksuznije lovačke kuće, restorane, boksove za pse, posebne osmatračnice sa kojih se može fotografisati i snimati divljač, itd. Ovi objekti raspolažu svim pratećim sadržajima za ugodan boravak gostiju.

16

Unutrašnji ambijent turističkog objekta

Panorama turističkog odmarališta

LITERATURA Aleksopulo A. (1968): Zoologija kičmenjaka (treće izdanje). Zavod za izdavanje udžbenika SR Srbije, Beograd. Beograd. Andrašić D (1973): Uređivanje lovišta (lovna privreda IV dio). Kućna tiskara Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb. Andrašić D (1974): Lovna privreda III (lovljenje divljači i lovna ekonomika). Kućna tiskara Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb.

17

Andrašić D. (1979): Zoologija divljači lovna tehnologija. Kućna tiskara Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb. Bogut I., Grbavac J., Florijančić T. (2001): Anatomija i fiziologija domaćih životinja. Sveučilište u Mostaru i Sveučilište J.J. Strossmayera, Mostar-Osjek. Car Z. (1961): Bonitiranje lovišta jelena, srna, divokoza i tetrijeba. Lovačka knjiga, Zagreb. Cvetnić S. (1984): Virusne bolesti životinja. Stvarnost, Hazu, Zagreb. Čeović I. (1953): Lovstvo. Lovačka knjiga, Zagreb. Dragašić P. (1957): Jelen. Lovačka knjiga, Zagreb. Kryštofek B., Janžekovič F. (1998): Ključ za določanje vretenčarjev Slovenije. DSZ, Ljubljana. Ljubljana. Korjenić E. (2009): Animalni prirodni resursi (teoretske osnove sa radnom sveskom). Prirodnomatematički fakultet Sarajevo. Korjenić E., Džano A., Berilo Z. (2007): Reproduktivni prirast i ishrana jelena lopatara.Dama dama (Linnaeus, 1758.) u lovištu Rakovica. Veterinaria, 56 (1-2): 30-36. Matoničkin I. (1981): Opća zoologija. Prirodnoslvno matematički fakultet, Zagreb. Petz B. (1984): Osnove statističke metode. SNL, Zagreb. Pravilnik o lovočuvarskoj službi 2006. Službene novine Federacije BiH, broj 63/06. Pravilnik o stručnoj službi za provođenje lovno-gospodarske osnove 2006. Službene novine Federacije BiH, broj 63/06. Pravilnik o uslovima gospodarenja lovištima 2006. Službene novine Federacije BiH, broj 63/06. Ristić Z. (2001): Lovstvo. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, Beograd. Singer D. (1990): Šumske životinje. Cankarijeva založba, Ljubljana-Zagreb. Sofradžija A. (1999): Lovna divljač. Savez lovačkih organizacija Bosne i Hercegovine, Sarajevo. Svanderson T.I.(1967): Sisari-ilustrovana enciklopedija životinjskog carstva. Mladinska knjiga, Ljubljana. Treer T., Tucak Z. (1991): Agrarna zoologija. Školska knjiga, Zagreb. Tucak Z., Florijančić T., Grubešić M., Topić Jasenka, Brna J., Dragičevoć P., Tušek Tatjana, Vukušić Ksenija (2001): Lovstvo. Poljoprivredni fakultet Osijek, Osijek. Zakon o lovstvu Federacije BiH 2006. Službene novine Federacije BiH, broj 04/06. Zbirka propisa o lovstvu, 1988. Savez lovačkih organizacija SR BiH.

18

19