Ljudska Prava - Skripta - Test I

LJUDSKA PRAVA ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

Edukacija o lju preduslov lov njihovo njihovog g ljudsk dskim prav ravima je neop eophodan odan predus konkretnog saznavanja, poštovanja I primjene Samo obrazovani I pravno politicke sadrzine koncepta ljudskih prava svjesni građani, mogu formirati takvo javno mnjenje koje ce prisiliti vlasti na njihovo postovanje I primjenu Medjun Medjunaro arodna dna pravna pravna zastita zastita I kontrol kontrola a primje primjene ne ljudski ljudskih h prava prava je pitanje pitanje od univer univerzal zalnog nog znacaj znacaja a, koje koje presij presijec eca a državn državne, e, nacion nacionaln alne e I ideolo ideološke ške,, polit političk ičke e I kultu kulturne rne granic granice, e, te uslovl uslovljav java a sar saradn adnju ju kako, kako, među među držav državam ama a I vlada vladama ma,, tako tako I medju medju nevlad nevladini inim m struc strucnim nim I profes profesion ionaln alnim im organizacijama I pojedincima Ono što je pravno, moralno, pravedno, humano za jednu zajednicu, ne mora da bude za drugu ili druge Klasicna ustavnopravna teorija odredjuje odredjuje ljudska prava kao subjektivna subjektivna   javna prava koja posjeduju gradjani u odnosu na drzavnu vlast, svojevrsna brana brana i garan garanci cija ja protiv protiv zloup zloupot otreb rebe e vlasti vlasti,, me mehan haniz izam am njene njene kontr kontrole ole i ogranicenja. ogranicenja. Ona se ostvaruju ili krse u vertikalnom odnosu gradjanin - drzavna vlast savreme savremena na pravno pravno – politik politikolo ološka ška nauka nauka određu određuje je ljudsk ljudska a prava prava kao minimalne moralno politicke zahtjeve prirodno - pravnog karaktera koje svaki pojedinac posjeduje ili bi htio da ih posjeduje u odnosu na (protiv) drzavnu vlast i drustvo u kome zivi to su elementarni politicki i socijalno - ekonomski zahtjevi gradjana u odnosu na drzavnu vlast i drustvo u cjelini, cije je ostvarenje preduslov za biolosku, kulturnu i političku egzistenciju odnosno zivot u uslovima dostojnim covjeka, njegove humane prirode i dostojanstva osno osnovn vnii mate materi rija jaln lnii izvo izvorr ovak ovako o shva shvace ceni nih h prav prava a je urod urodje jena na individualnost ljudske autonomije i urodjeno ljudsko dostojanstvo ona nastaju kao prirodna jer ih covjek stice cinjenicom rodjenja, a ne voljo voljom m ili milosc miloscu u države države i ostvar ostvaruj uju u se u odno odnosim sima a sa drugim drugim ljudima ljudima i državnom vlašću nisu sva subjektivna prava, prava koja pripadaju pojedincu i ljudska prava ljudska su samo ona subjektivna prava koja se ne duguju drzavi i njenoj volji vec ih ljudsko bice ima nezavisno od drzave i objektivnog prava koga ona stvara sve ono sto nam je podareno cinjenicom rodjenja : zivot u adekvatnim socija socijaln lnim im i ekono ekonoms mskim kim uslov uslovima ima,, fizick fizickii i me ment ntaln alnii integr integrite itet, t, slo slobo boda, da, misljenje i izrazavanje misljenja, vjerovanje po sopstvenom izboru, zastita od svake zloupotrebe drzavne vlasti osnovna posljedica ovako shvaćenih ljudskih prava jeste univerzalnost, tj. da  jednako pripadaju svim ljudskim bicima bez razlike druga vazna njihova osobina jeste njihova politicka priroda - ostvaruju se ili krse u drzavno -pravnom poretku, usmjerena su na drzavnu vlast

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

vrsenja primjen primjena a ili krsenje krsenje ljudskih ljudskih prava je sustinsk sustinskii element procesa vrsenja suverene vlasti i vrhovnickih prava svake države vecina vecina klasicnih klasicnih,, gradjans gradjanskih kih i politicki politickih h prava prava - prava prve generacije, u pravnom smislu su civilne slobode ili imuniteti od drzavne vlasti to su negativne slobode jer drzavna vlast ima pravnu obavezu da se ne mjesa,da ne smeta gradjane u vrsenju ovih prava(kretanje, okupljanje, sloboda misljenja) negativna uzdrzavanja se postizu nediskriminatornom primjenom zakona i ustava, mada je za takvu primjenu cesto pozitivna pozitivna akcija državnih organa pozit pozitivn ivne e obave obaveze ze drža državn vne e vlasti vlasti i mije mijesan sanje je drzav drzave e u privre privredn dnii i ekono ekonoms mski ki zivot zivot((obezb obezbjed jedje jenj nje e adekv adekvatn atnih ih uslov uslova a zivot zivota,b a,besp esplat latno nog g skolovanja...). Zbog toga su ekonomska, socijalna i kulturna prava – prava druge druge generac generacije. ije. Obav Obavez eza a afir afirma mati tiv vne akci akcije je drža države ve,, prije rije sveg svega a preraspodjele materijalnih resursa da bi se omogucilo blagostanje balans balans izmedju izmedju princi principa pa slobode slobode i princip principa a jednak jednakosti osti je predusl preduslov ov realizacije pune ljudske slobode i dostojanstva postovanje ljudskih prava je uslov normalnog, regularnog funkcionisanja svakog drzavno-pravnog poretka i drustva Samo ona vlast koja postuje ljudska prava je legitimna i moze normalno funkcionisati i reprodukovati se Sve do drugog svijetskog rata ljudska prava su bila u iskljucivoj nadleznosti drzave. Takva shvatanja su dovela do istrebljenja citavih naroda, tako da je to motivisalo ljude da internacionalizuju pitanje ljudskih prava donosenje Univerzalne deklaracije, Paktova o pravima covjeka(Pakt o grad gradja jans nski kim m i poli politi tick ckim im prav pravim ima a – PGP PGP + Pakt Pakt o ekon ekonom omsk skim im,, socij socijal alnim nim i kultu kulturn rnim im pravim pravima a – PESK) PESK) i nekol nekolin ino o medj medjun unar arod odni nih h konven konvencija cija - ljudska ljudska prava prava izlaze izlaze iz domena domena iskljuc iskljucive ive unutras unutrasnje nje nadl na dlez ezno nost stii drza drzava va,, tako tako su stvo stvore reni ni prav pravno no – inst instit ituc ucio iona naln lni  i    preduslovi preduslovi za konstituisanje konstituisanje sistema medjunarodn medjunarodnopravn opravne e zastite i  kontrole i njihove primjene

proced procedur ure e medju medjuna narod rodne ne zasti zastite te ljudsk ljudskih ih prav prava, a, u veliko velikojj mjeri mjeri zavis zavise e od unut unutras rasnj njih ih sis sistem tema a i ne mogu mogu se pokren pokrenut utii dok dok se ne iscrpe iscrpe sredstv sredstva a i mehanizmi na unutrasnjem planu sada se sistem medjunarodne zastite svodi na formulisanje i usvajanje minimalno univerzalno prihvacenih standarda, njihovo inkorporiranje u ustavne ustavne i zakonsk zakonske e propise, propise, kao i postojan postojanje je medjun medjunarodn arodnih ih mehaniz mehanizama ama kontrole ponasanje drzave sustina ljudskih prava je prirodnopravna, a ne pozitivisticka (proisticu iz prirode covjeka i odnosa medju ljudima,a ne iz volje drzavne vlasti). Ljudi ih sticu cinjenicom rodjenja, a ne cinjenicom da su im data ili podarena voljom državne vlasti ili medjunarodne zajednice u formi ustava, zakona ili medjunarodnog ugovora

Osnovni izvor ovako shvacenog koncepta ljudskih prava, ljudska autonomija i dostojanstvo ostaje jedinstven i relativno stalan, ali se njegova sadrzina i nacini njene raelizacije stalno mijenjaju PREDMET I METOD NAUKE O LJUDSKIM PRAVIMA ♦ predmet ove naucne discipline je veoma složen i kompleksan drustveni odno odnos s izme izmedj dju u drza drzavn vne e vlas vlasti ti i poje pojedi dinc nca, a,na na un unut utrrasn asnjem jem i medjunarodnom planu ♦ iz samog samog karak karakte tera ra i sadrz sadrzine ine ovog ovog odnosa odnosa proizi proizilaz lazii multidisciplinarni karakt karakter er nauke nauke o ljudskim ljudskim pravim pravima a (pravni (pravni,ku ,kultu lturol rolosk oski,ek i,ekono onomsk mskii aspekti ovog odnosa) ♦ U užem normativno - pravnom smislu ona je je specificna sinteza cjelokupne cjelokupne pravne nauke, jer ljudska prava prožimaju skoro sve segmente države i prava, sustnski opredjeljujuci njihov socijalni karakter i sadržinu. Tako da su i metodi razni jer pitanje ljudskih prava obuhvata sve aspekte ♦

IZVORI ♦

Pod Pod izvo izvori rima ma ljud ljudsk skih ih prav prava a podr podraz azum umij ijev evam amo o one one du duho hovn vne e i  materijalne sadrzaje, pravnog, vanpravnog, filozofskog, socioloskog,   polit politiko ikolo losk skog og,, kultu kulturol rolos osko kog g ka kara rakte ktera ra,, koji koji su osno osnovn vnii uzroc uzrocii i  razlozi, odnosno dominantni dominantni faktori nastanka nastanka i djelovanja djelovanja koncepta ljudskih prava.

Tri vrste međusobno povezanih i uslovljenih izvora ljudskih prava: 1) Teorijsko – filozofski 2) Politič itičk ki 3) Pravni ... čine izvori unutrašnjeg prava i izvori medjunarodnog prava o ljudskim pravima i slobodama. ♦ materijalni izvori (drustv.i pol.cinjenice, interesi i vrijednosti iz kojih proizilazi pravo) ♦ formalni izvori (pravni akti na unutrasnjem i medjunarodnom planu, konkretni oblici u kojima se ispoljava donosenje pravnih pravila i propisa) ♦

TEORIJSKO – FILOZOFSKI IZVORI ♦

♦

♦

♦

♦

Reli Religi gija ja - ljud ljudsk skii zivo zivoti ti prav prava a posm posmat atra raju ju se kao kao un univ iver erza zaln lne e i neotudjive neotudjive vrijednosti vrijednosti ,Bibli ,Biblija ja – stavo stavovi vi o ogran ogranice icenj nju u ropstv ropstva, a, obave obaveza za pruzanja pomoci siromasnijima, rasnoj jednakosti   Jud Judeo eo - hris hrisca cans nska ka trad tradic icij ija a - izvj izvjes esna na prav prava a su neot neotud udji jiva va i nadiskustvena jer su bozjeg porijekla, a zemaljske vlasti ih moraju postovati u nekim religijama mogu biti i stavovi o ogranicenju ljudske slobode ili dostojanstva, oprav opravda dava vanj nju u nejedn nejednako akosti sti medju medju ljudim ljudima, a, podre podredj djen enom om polozaju zena po nekim kim vje vjerskim kim ucenjima ziv zivot se ne sma smatra najviso isom i najuniverzalnijom vrijednoscu religiozne doktrine su znacajan materijalni izvor ljudskih prava, nude zajednicke eleme ele ment nte e iz razlic razliciti itih h tradic tradicij ija a u vidu vidu unive univerz rzaln alnii prihv prihvac aceni enih h vrijed vrijedno nosti sti (jednakost i pravicnost)

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Prir Prirod odno no prav pravo o - au auto tono nomn mnii poje pojedi dina nac c je ono ono sto sto na nadr dred edje jeno no drzavnom, pozitivnom pravu, proizilazi iz bozije volje, prirode stvari, uklju ukljucu cuje je eleme element ntar arne ne princ principe ipe pravd pravde e i pravi pravicn cnos osti, ti, ispra isprava van, n,   priro priroda dan n rezon rezon ka kao o izraz izraz sagla saglasn snos osti ti sa prirod prirodom om stvar stvarii iz cega cega   pr proizi oizila laz ze njego egove osno snovne kara arakteri teris stik tike: univerz erzalnost, nepromjenjivost i vjecnost 

objektivna nuznost koja proizilazi iz prirodnog prava je obaveza drzave i vladara da pozitivne propise i svoju vladavinu usklade sa principima prirodnog prava iznad drzava, vladara i njihovih propisa nalazi se prirodno pravo Akvins Akvinski ki potenci potencira ra prirod prirodno no pravo pravo potenci potenciraj rajuci uci njegovu njegovu bozansk bozansku, u, transc transcede edenta ntalnu lnu prirod prirodu u superi superiorn ornost ost u odnosu odnosu na pravo pravo feudal feudalnih nih vladara. jer ako zemaljsko nije u skladu sa prirodnim onda je to kvarenje prava (legis corruptio) ...svako ljudsko bice stvorio je bog-autonomno, odvojeno od vlasti Grocijus i Pufendorf odvajaju prirodno pravo od religije i nalaze njegov osnov osnov u racion racionaln alnom om razmisl razmisljan janju ju ili zdravo zdravom m razumu razumu i utemelju utemeljuju ju klasicno medjunarodno pravo, kao svojevrsnu emanaciju prirodnog prava Grocijus, otac medunarodnog prava – prirodna je karakteristika ljudi da žive miroljubivo u medjusobnoj harmoniji. Prirodno pravo je diktat ispravnog rezona kojim se potvrdjuje da akt koji je u skladu sa racionalnom prirodom ima u sebi kvalitet moralne osnove ili potrebe Lok razvija sveobuhvatnu i zaokruzenu teoriju o prirodnim pravima pojed pojedin inac aca a i legiti legitimit mitetu etu držav državne ne vlast vlasti. i. Ukazu Ukazuje je na posto postojan janje je prirodnog stanja i zakona jaceg, iz straha ljudi zakljucuju drustveni ugovor, obaveza da se formira zajednica i uspostavi vlast Obaveza tako uspostavljenje vlasti je upravo zastita tih prirodnih prava i ukoliko vlast nije u stanju da to obezbjedi, gradjani imaju pravo da je smijene u svako doba. iden identi tifi fiku kuje je ljud ljudsk ska a prav prava a sa ljud ljudsk skom om prir prirod odom om - zivo zivoto tom, m, slob slobod odom om i  jednakoscu Hobs, Ruso takođe polaze od prirodnog stanja i drustvenog drustvenog ugovora ugovora i oni apsolutizuju neogranicenu vlast i moc, odnosno opstu volju vecine, sto sluzi za opravdanje nedemokratskih i autokratskih rezima -u okviru Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima se kaze da je urodjeno ljudsko dostojanstvo i jednaka i neotudjiva prava svih clanova ljudske familije, temelj slobode, pravde i mira, u svijetu ...te da se sva ljudska bica radjaju slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima SAVREMENE TEORIJE PRIRODNOG PRAVA - NEONATURALIZAM nast nastoje oje da odre odrede de izvje izvjesn sne e nepr neprol olaz azne ne i un unive iverz rzal alne ne vrije vrijedn dnos osti ti, moralnog karaktera Kako najpoznatiji neonaturalisti Del Vecchio, Radbruch, Le Fur, Coing, Fuller i minimum m apsolutn apsolutnog og i sustins sustinskog kog postul postulata ata bilo kog Finnis Finnis istic isticu u – minimu sist sistem ema a prav prava a mora mora uk uklj ljuc uciv ivat atii priz prizna nanj nje e znac znacaj aja a vrij vrijed edno nost stii individualne slobode ili autonomije

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Hart, art, uskl usklad adit itii pozi poziti tivn vno o prav pravo o i univ un iver erza zaln lno o prih prihva vac cene ene prirodnopravne postavke. Jednako prirodno pravo - pravo gradjana da budu slobodni (ono postoji u svakom drustvenom i moralnom sistemu) Rols zastupa teoriju pravde, apstraktna sinteza drustvenog ugovora, pravde i pravicnosti i prirodnih prava pojedinaca. Pravda je prva vrlina drustvenih institucija, a ljudska prava su cilj pravde. Dva osno osnovn vna a prin princi cipa pa prav pravde de koji koji pro proizil izilaz aze e iz raci racion onal alno nog g i zdravorazumskog opredjeljenja ljudi kada zakljucuju drustveni ugovor: 1) svaki gradjanin jednako pravo slobode, ogranicen istim sistemom slobode za ostale 2) socijalnu socijalnu i ekonomsku ekonomsku nejednakost nejednakost treba tretirati tretirati tako tako da se najvece najvece koristi, ompoguce onima u najnepovoljnijem polozaju, i da se svima obezb obezbij ijed ede e jedn jednak ake e mogu mogucn cnost ostii pristu pristupa pa javni javnim m poloz polozaj ajim ima a i funkcijama sloboda ima prioritet i moze se ograniciti samo u slucajevima koji predstavljaju korist -napredak za ukupan sistem osnovnih sloboda sloboda sloboda je kao vrhovni vrhovni apstrakt apstraktni ni princip, princip, znaci znaci komplet kompletan an sistem sistem slobode slobode   jednakog gradjanstva, vrijednost slobode je sposobnost pojedinca i grupe da shodno uslovima,zadovolje uslovima,zadovolje odredjene ciljeve unutar sistema,zbog sistema,zbog nejednakosti nejednakosti u obrazovanju i prihodima,varira distributivna distributivna pravda, pravda, preko preko državn državno o - pravn pravnih ih instit instituc ucija ija omogu omoguca cava vaju ju najvece koristi onima u najnepovoljnijem polozaju Cahn, Cahn, smatra smatra da je korisn korisniji iji pristu pristup p negati negativno vno odredje odredjenje nje pravde pravde.. Neprav Nepravdu du je lakse lakse indetifi indetifikova kovati, ti, na osnovu osnovu iskustva iskustva i racion racionaln alnih ih opservacija pravda je aktivan proces sankcionisanja i sprijecavanja nepravde Gewrith, moralno ponasanje pojedinaca - sposobnost da preuzme odgovornost kao slobodan i racionalni korisnik nekog sistema vrijednosti teorija sustinskih prava nastoje da promovisu model prirodne potrebe odnosno koncepta humanosti u drustvu POZITIVIZAM – AUTORITET DRŽAVE 19. I prva polovina 20 vijeka, Smatrajuci da sva vlast i prava poticu od drzavnih organa i njhivovih propisa ljudi ne posjeduju ljudska prava jer su ljudska bica vec zato sto je tako odlucila nadlezna drzavna vlast,i sto je tu volju uoblicila u adekvatnu pravnu formu izvori ljudskih prava jesu akti - propisi drzavne vlasti i njenih organa, njih zanima konkretno i realno primjenjivo pravo,iza kojeg stoji drzava sa svojim monopolom za fizicku silu nedostatak ak pozitiv pozitivizma izma je sto osnovni nedostat sto lju ljudska ska prav rava ukljucuju antipravne,moralne,hum sadrzaje suprotno izvornim shvatanjima primjer volje drzave i vlasti u formi cistog zakona i prava je antisemitski zakon u nacistickom trecem rajhu znacaj pozitivista-utvrdjivanja sadrzine vecine ljudskih prava i njihovog popisa u pravnom sistemu drzave

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Hart i Fuler nastoje da redefinisu klasicni pozitivizam i smatraju da pravni sistem mora da se zasniva na izvjesnim moralnim nacelima koja proizi proizilaz laze e iz pravn pravnih ih stand standard arda a i princ principa ipa i moraj moraju u ispunj ispunjav avati ati odredj odredjene ene standarde ,,opstosti,javnosti,neretroaktivnosti,shvatljivosti,... ,,opstosti,javnosti,neretroaktivnosti,shvatljivosti,... ’’ MARKSIZAM – ČOVJEK KAO SPECIFIČNO BIĆE njegov polozaj i uslovi zivota zavise od karaktera i uslova procesa proizvodnje prava tretiraju kao burzoaske izmisljotine, pomocu kojih imperijalizam nastoji da unisti socijalizam ljudska prava su pitanje iskljucivo unutrasnje nadleznosti socijalne drzave sust sustin insk ska a slob slobod oda a i em eman anci cipa paci cija ja su jedi jedin no moguc oguce e u besk beskla lasn snom om – komunistickom drustvu u komo ce biti ukinuta privatna svojina i eksploatacija vecine od strane privilegovane manjine – do takvog drustva moguce samo doci proleterskom revolucijom u praksi u socijalizmu su masovna i sistematska krsenja ljudskih prava TEORIJ TEORIJE E ZASNOV ZASNOVAN ANE E NA ZNAČA ZNAČAJU, JU, KORISN KORISNOST OSTII OPŠTEG OPŠTEG DOBRA DOBRA – UTILITARIZAM Utilitar Utilitarizam izam - osnovn osnovno o nacelo nacelo - vrijedn vrijednost ost i korisno korisnost, st, osnovn osnovnii cilj drzave je opste dobro svaka ljudska odluka zasnovana je an proracunima zadovoljstva i patnje drza drzava va treb treba a da obez obezbj bjed edii maxi maxima maln lnu u koli kolici cinu nu zado zadovo volj ljst stva va i mininimalnu kolicinu patnje opšta sreca o vlasti se prosudjuje na osnovu stepena ostvarene najvece srece za najveci broj ljudi princip maksimizma i kolektivizma,naturalizam-distributivni,individualisticki Bentam – utilitarizam je samo nesto nesto suptilnija i sofisticiranija varijanta pozitivizma, odnosno ostra kritika naturalizma. Osnovni nedostatak je nepriznavanje i negiranje ljudske autonomije Ronald Dvorkin zahtijeva da se opšte dobro uvijek ogranici potrebom da se prema svakom covjeku postupa sa jednakim postovanjem i paznjom. KONSTITUCIONALIZAM KONSTITUCIONALIZAM – OGRANIČENJE I KONTROLA VLASTI Ovaj koncept polazi od monteskijevog ucenja o podjeli državne vlasti, te tako teorija predstavlja naucno, ali i ideolosko-politicko objasnjenje i opravd opravdanje anje institu institucija cija zapadn zapadno o liberal liberalnih nih demokr demokratij atija, a, posebn posebno o vladavine prava Fridrih - polaze od realne prirode drzavne vlasti, monopol za fizicku silu i mogucnost upravljanja zivotima ljudi,vlast pogodna za zloupotrebe unutar sistema vlasti neophodno je ugraditi mehanizme i institucije za njenu kontrolu i ogranicenje legitimna je samo ogranicena i kontrolisana vlast, a neogranicena je nelegitimna kon konstit stituc ucio iona nali liza zam m je skup skup svih svih inst instit ituc ucij ija a mehanizama za kontrolu i ogranicenje vlasti 

i

pra pravnovno-po poli liti tick ckih ih

(vlast predstavnicka, predstavnicka, u svako doba smjenjiva, smjenjiva, ustav podjedanko podjedanko obavezan, obavezan,   podj podjel ela a vlasti vlasti,, pravni pravni sis siste tem m nije nije instru instrume ment nt polit politik ike, e, mrez mreza a kontro kontrole le i ravnotez ravnoteze, e, nezavi nezavisno sno sudstvo sudstvo,, sud kao zastitni zastitnik k gradjan gradjana a od zloupotr zloupotrebe ebe izvrsne vlasti, neprikosnoveno postovanje osnovnih ljudskih prava i sloboda, ljudska ljudska prava su nadustav nadustavna na kategori kategorija ja jer mu pretho prethode, de, ali se kroz njega njega obezbjedjuje primjena i zastita, liberalne ogranicene drzave i slobodne trzisne ekonom ekonomije ije,, vlast vlast najbolj najbolje e vlada, vlada, kad najmanj najmanje e vlada, vlada, odbacu odbacuje je apsolut apsolutnu nu demokratiju, demokratiju, ustavna ustavna supermatije supermatije – zakonodavno zakonodavno tijelo nema pravo pravo da donosi  zakone kojima bi se ogranicavala osnovna ljudska prava i slobode, tvrd ustav  koji se tesko i slozeno mijenja, sistem sankcija...) POLITICKI IZVORI LJUDSKIH PRAVA ♦ Politicki izvori su politicki dokumenti u obliku deklaracija i rezolucija, dogadj dogadjaji, aji, revolu revolucije cije koji su rezulti rezultirali rali konkre konkretna tna prihvat prihvatanj anja a ideja ideja ljudskih prava u nekim drzava i na medjunarovnom nivou ♦ Ovo su vrlo znacajni materijalni izvori ljudskih prava, jer izražavaju politick politicke e ciljeve, ciljeve, vrijedn vrijednost ostii i konkret konkretne ne aktivno aktivnosti, sti, u ostvare ostvarenju nju i primjeni ovih ideja, na nacionalnom i medjunarnom planu ♦ Ljudska ska prav rava su teko ekovine ine nov novovj ovjeko ekovnih burzo rzoask askih rev revoluc lucija ija Engleske,France,Americke ♦ najvazniji dokument i najpoznatiji - Magna carta libertatis 1215 god. ( pobunjeno  pobunjeno plemstva i kralj dzon bez zemlje,priznaju im se izvjesne privilegije u odnosu na zastitu zivota,slobode i imovine),to imovine ),to predstavlja klicu savremenog anglosasonskog parlamentarizma i konstitucionalizma ♦ Engleska Engleska revolucija, revolucija, puritanska, puritanska, reastauracija, reastauracija, slavna revolucija revolucija - kraj 17v akti : Habeas Corpus Act, sporazum naroda, peticija o pravima, instument  vladanja, bil o pravima, akt o nasljedjivanju prijestola ♦ kraj 18v.france rev.,americka(deklaracije o nezavisnosti 13 drzava-da su svi ljudi stvoreni jednaki i da ih je tvorac obdario pravima-zivot,sloboda,trazenje srece) srece) ♦ nako nakon n grad gradja jans nsko kog g rata rata Usta Ustav v SAD, SAD, doda dodaje je se 7 aman amandm dman an kao kao bil bil o   pravima(pol.sl pravima(pol.sloboda,gar oboda,garancija ancija integriteta integriteta licnosti,prava licnosti,prava privatnosti,slob privatnosti,slobode ode informisanja...) francuska ka revolu revolucija cija - Deklar Deklaracij acija a o pravim pravima a covjeka covjeka i gradja gradjanin nina, a, ♦ francus 1789. u kojoj sva ljudska bica bez obzira na drzavljanstvo treba da imaju odredjen korpus prava, posebno na zivot, slobodu, svojinu ♦ kasnije kasnije se dodaje dodaje kao pretpostavk pretpostavka a nevinost nevinosti, i, zabranj zabranjuje uje se djela djela koja koja su po drustvo opasna, ljudi jednaki pred zakonom, sa istim pristupom u skladu sa svojim sposobnostima, porezi ravnopravno podjeljeni ♦ Oktobarska revolucija - deklaracija o pravima eksploatisanih naroda od 1918., pravo naroda na samopredjeljenje koje se odnosi na kolonije i pravo na otcjepljenje Međunarodna organizacija rada ♦ ♦ Na Naci ciza zam m u II svij svijet etsk skom om ratu ratu utic utical alii su na me medj djun unar arod odnu nu zaje zajedn dnic icu u – Univerzalna Deklaracija o ljudskim pravima 10.12.1948. koja polazi od toga da su prirodna urodjena ljudska prava i njihovo ♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

nedi nedisk skri rimi mina nato tors rsko ko uziv uzivan anje je od stra strane ne svih svih ljud ljudi, i, teme temelj lj mira mira,, bezbjednosti i pravde. Deklaracija usvojena u formi rezolucije svecane preporuke generalne skupstine UN Danas anas je ona ona prav pravno no obave bavezu zuju juci ci doku dokume men nt, djel djeliimicn micno o kao kao medjun medjunaro arodno dno obicajn obicajno o pravo, pravo, djelimi djelimicno cno kao opsta opsta pravna pravna nacela nacela prizna priznata ta od strane strane prosvij prosvijecen ecenih ih naroda. naroda. Najvisi Najvisi i najvazn najvazniji iji izvor izvor ljudskih prava, nepresusni izvor nadahnuca Dokumenti i odluke konferencije o evropskoj bezbjednosti i saradnji (KEBS) sada je to organizacija za evropsku bezbjednosti i saradnju (OEBS (OEBS), ), ovakv ovakvii spor sporazu azumi mi polit politick ickih ih tijela tijela,, bez bez prav pravni nih h sankc sankcij ija a nazivaju se meko pravo – soft law i donose se opstom saglasnoscu – konsesu konsesusom som svih država država ucesni ucesnica, ca, sto dodatn dodatno o opredje opredjelju ljuje je njihov njihov legitimitet i autoritet 1975. 1975. Zavrsni Zavrsni akt u Helsinkiju,osn Helsinkiju,osnovna ovna nacela o postovanju postovanju ljudskih prava pariska povelja za novu evropu 1990, dokumente sa sastanka u Kopenhagenu 1990 i Moskvi 1991 koji se odnose na tzv ljudsku dimenziju KEBS – a uspostavljanje mnogih helsinskih komiteta i povelja najveci napredak ostvaren je u oblasti posebnih prava etnickih i nacionalnih manjina i to u zavrsnom dokumentu na zasjedanju Kebsa – a u kopenhagenu IZVORI LJUDSKI PRAVA U UNUTRAŠNJEM PRAVU Ustavni Ustavni propisi propisi su veoma veoma znacaj znacajni ni formal formalni ni izvori izvori ljudski ljudskih h prava prava , posebno zbog cinjenice da su ljudska prava nastala na unutrasnjem, državno pravnom planu Ljudska prava su obicno predvidjena uvodnom, osnovnom glavnom ustava, ali i njihova sadržina odredjena i onim dijelom ustava koji se odno odnosi si na orga organi niza zaci ciju ju vlas vlasti ti,, njen njenu u podj podjel elu, u, nadl nadlež ežno nost st u i odgovornost najvisih drzavnih organa Ljudska prava imaju nadustavni tretman jer se ne mogu dovesti u pitanje voljom vecine,parlamenta... noviji ustavi sadrze i prava trece generacije kao npr. pravo na zdravu prirodnu okolinu prosto prosto postoj postojanj anje e odredb odredbii o ljudsk ljudskim im pravi pravima ma u ustav ustavu u i nije nije garanc garancij ija a za njihovu primjenu, posebno u slucajevima ustava u formalnom smislu i fasadnih ustava u nekim drzavama ustav ne sadrzi dio o ljudskim pravima, pa se ona regu regulis lisu u poseb posebni nim m - ustavn ustavnim im zako zakoni nima, ma, povel povelje je ili bil bil o ljudsk ljudskim im pravima Zakoni su vazan izvor unutrasnjeg prava o ljudskim pravima Demokratski Demokratski ustavi koji su zasnovani na konstitucionalizmu konstitucionalizmu i vladavini vladavini prava izricito zabranjuju zakonska ogranicenja svih ili pojedinih prava Ljud Ljudsk ska a prav prava a se mogu mogu gara garant ntov ovat atii jedi jedino no zako zakono nom, m, ali ali je to nesigurno zbog mogucnosti promjene

♦

♦

Važan pomocni izvor ljudskih prava u unutrasnjem pravu jeste sudska praksa, odnosno odgovarajuce presude sudova koje se odnose na konkretnu primjenu pojedinih prava u konkretnim slucajevima IZVORI IZVORI MEĐUNARODNO UNARODNOG G PRAVA PRAVA O LJUDSKIM LJUDSKIM PRAVIMA PRAVIMA 1. Pravila međunarodnog obicajnog prava najstariji i najvazniji izvor medjunarodnog prava

♦

cak i danas, kada u svim oblastima međunarodnog prava preovladavaju pisani izvori izvori u formi formi medjuna medjunarodn rodnih ih ugovora, ugovora, mnoga mnoga važna važna pitanja, pitanja, ukljucuju ukljucujuci ci i ljudska prava regulisana su medjunarodnim obicajima.

♦

Obicaj je nepisano nepisano pravilo koje je nastalo dugotrajnim dugotrajnim ponavljanjem ponavljanjem odredjenog nacina ponasanja subjekata medjunardnog prava - drzava i  medjunarodnih organizacija koje prati njihovo uvjerenje da je takvo  ponasanje pravno obavezno

♦

clan 38. statuta Medunarodnog suda pravde - obicaj je dokaz opste   prakse prakse koja je prihvac prihvacena ena kao pravo. pravo. Opšta Opšta praksa, praksa, ili dug dugotra otrajno jno,, kontinuirano kontinuirano i sukcesivno sukcesivno ponavljanje ponavljanje odredjenog odredjenog nacina ponasanja  predstavlja materijalni ili objektivni element obicaja.

♦

drzave cesto tumace obicaje kako im odgovara zbog svojih posebnih interesa utvr utvrdj djiv ivan anjja post postoj ojan anja ja neko nekog g obic obicaj aja a je duga duga prav ravno inte intele lekt ktua ualn lna a djela djelatn tnos ost( t(ana analiz liza a konk konkret retno nog g ponasa ponasanj nja a drzava drzava,m ,medj edjun unar. ar.org org,od ,odred redbi bi medj,ugovora,...) postoje: univerzaln zalnii (obavez (obavezuje uje sve drzave drzave - zabrana zabrana mucenj mucenja, a, genoci genocida, da, 1) univer ropstva, rasne diskriminacije, osnovna pravila ratnog i humanitarnog  prava...) 2) regi region onal alni ni 3) loka lokaln lnii obic obicaj ajii u okvir okviru u klasic klasicno nog g medju medjuna narod rodno nog g prava prava su i pravi pravila la o pravn pravnom om poloza polozaju ju stranaca i zastite njihove imovine 2. MEĐUNARODNI UGOVORI Najvazniji izvori medjunarodnog prava o ljudskim pravima u savremeni uslov uslovima ima.. To su najp najpre reci cizni zniji ji i najsi najsigu gurn rnij ijii izvor izvorii jer su u pitan pitanju ju pismeni akti koji predstavljaju saglasnost volja dva ili vise subjekata medjunarodnog prava Kodi Kodifi fika kaci cija ja - popi popisi siva vanj nje e post postoj ojec ecih ih obic obicaj aja, a, to pred predst stav avlj ljaj aju u savre savreme meni ni ug ugov ovor ori, i, prog progre resi sivan van razv razvoj oj medj medjun unar arod odno nog g prav prava a o ljudskim pravima da bi proizveo pravno dejstvo, medjunarodni ugovor mora biti potpisan od strane ovlascenih lica, volja slobodno izrazena, ugovor mora biti u skladu sa normama opsteg medjunarodnog prava Paktovi Paktovi o pravima covjeka covjeka (građanskim,poli (građanskim,politickim tickim,ekono ,ekonomskim,so mskim,socijaln cijalnim im kulturnim pravima), konvencija o rasnoj diskriminaciji, zenevska konvencija o  zastiti zrtava rata, Konvencija o sprijecavanju i kaznjavanju zlocina genocida, o  pravima djeteta, Evropska konvencija konvencija o ljudskim pravima, Americka Americka konvencija

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

o ljudskim pravima , protiv mucenja, o sprijecavanju diskriminacije zena, o  zastiti ekonomskih i socijalnih prava Komitet za ljudska ljudska prava - formiran na osnovu pakta o gradjanskim i politickim pravima (raspadom SFRJ sve obaveze i deklaracije preuzimaju na odgovornost novonastale države) 3. OPSTA OPSTA PRAVNA PRAVNA NACELA NACELA PRIZNA PRIZNATA TA OD STRAN STRANE E PROSVI PROSVIJE JECEN CENIH IH NARODA Ođe nije nije riječ riječ o konk konkret retnim nim pravn pravnim im pravil pravilima ima,, vec vec o veoma veoma uopst uopsten enim im nacelima prava, karakteristicnim karakteristicnim za sve savremene pravne sistem evropskokontinentalni i anglo-saksonski Većina od ovih načela je formulisana još u rimskom pravu, kasnije dopunj dopunjena ena u različi različitim tim pozitivn pozitivno o – pravni pravnim m sistemim sistemima a civilizo civilizovani vanih h naroda niko niko ne moze moze kori korist stit itii svoj svoje e prav pravo o na racu racun n drug drugog og,, zabr zabran ana a zloupotrebe zloupotrebe prava, neopravdanog neopravdanog bogacenja, odgovornost odgovornost za stetu, kriv krivic icna na odgo odgovo vorn rnos ost, t, prav pravo o na zako zakoni nito to i prav pravic icno no sudj sudjen enje je,, nezavisnost suda, ravnopravnost stranaka, javnost postupaka! pravo svakog pojedinca je ograniceno istim takvim pravima drugih ljudi kao i pravednim i racionalnim interesima drustvene zajednice standard ljudskih prava – univerzalno prihvacena pojmovi cija sadrzina nije precizno odredjena(masovno odredjena(masovno i sistematsko krsenje,razuman,najt krsenje,razuman,najteza eza krivicna djela,...) SUDSKE PRESUDE Sudska praksa je vazan pomocni izvor pravila medjunarodnog prava o ljudskim pravima oni rjesavajuci konkretne slucajeve samo primjenjuju postojece pravo sudske presude su najvazniji elementi u dokazivanju obicajnog prava i najegz najegzakt aktnije nije sredstvo sredstvo za utvrdjiv utvrdjivanj anjem em pravno pravnog g znacenja znacenja i smisla smisla pravnih normi u izvorima prava o ljudskim pravima Evropski sud za ljudska prava u Strazburu Strazburu koji je uspostavljen uspostavljen 4. 11. 1950 1950go god. d. Evro Evrops psko kom m Konv Konven enci cijo jom m o Ljuds Ljudski kim m Pravi Pravima, ma, time time je uspo spostavlje ljen danas najopera erativ tivniji i naje ajefik fikasn asniji sist sistem em medjunarodnopravne zaštite ljudskih prava, ali samo na regionalnom planu, u okviru država Savjeta Evrope Sud donosi presude koje su obavezne za sve strane u sporu sist sistem em pres presud uda a Evro Evrops psko kog g suda suda za prav prava a covj covjek eka a pred predst stav avlj lja a svojevrsnu sintezu anglo – saksonskog i evropsko – kontinentalnog pravnog sistema

ODLUKE ODLUKE MEĐUNAROD UNARODNIH NIH ORGANI ORGANIZAC ZACIJ IJA A ♦ odluke medjunarodnoh organizacija zavise od njihovih nadleznosti neke odlu odluke ke su prav pravno no obav obavez ezuj ujuc uce, e, dok dok drug druge e imaj imaju u kara karakt kter er ♦ neke prepor preporuka uka moraln moralno o politic politicke ke snage, snage, ali cesto cesto predst predstavlj avljaju aju potvrd potvrdu u obicajnog prava

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Univer Univerzal zalna na deklar deklaracij acija a o ljudskim ljudskim pravim pravima a 10.12. 10.12.194 1948 8 pravno pravno je obavezujuca – imperativno pravne prirode Pojedinim odlukama medjunarodnih organizacija u formi preporuka se samo samo bliž bliže e odre odredj djuj uje e sadr sadrža žajj prav pravno no obav obavez ezuj ujuć ućih ih norm normii ili ili se pojacavaju i dodatno afirmisu politicke obaveze država u cilju njihove primjene. komitet za ljudska ljudska prava, komitet UN za ljudska prava, za ukidanje rasne diskriminacije – odlukama ovih organa može se konstatovati da   je neka država prekrsila odredjena ljudska prava, može se od nje traziti da preduzme preduzme odgovarajuce odgovarajuce mjere u ciju pravicnog pravicnog zadovoljenja zadovoljenja žrtve krsenja, može se pokrenuti postupak za ispitivanje masovnih i sistematskih krsenja ljudskih prava u pojedinim slucajevima Savjet bezbjednosti UN – nadležan je za održavanje mira i bezbjednosti u svijetu, ovlascen poveljom UN – a da donosi pravno obavezujuce rezolucije u slucajevima narusavanja mira, ugrozavanja mira ili akta agresije, koje se mogu odnositi na ljudska prava. To su odluke odluke najcesce najcesce pojedinac pojedinacnog nog karaktera, karaktera, ali ima i onih onih koje sadrže opsteobavezne norme ili se ne pozivaju na njih u cilju njihove implementacije –  takva je rezolucija SB 827 1993 godine kojom je uspostavljen međunarodni tribunal u Hagu.  JEDNOSTRANI AKT DRŽAVA  jednostrani  jednostrani akt - ukoliko drzava jednostrano prihvati neke obaveze u odnosu na gradjane koje poticu iz nekog drugog izvora medjunarnog prava - Versajski sistem zastite manjina (nakon II svijetskog rata)

MEDJUNARODNA ZASTITA LJUDSKIH PRAVA ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

ideja medjunarodne medjunarodne zastite ljudskih prava - priznanje priznanje I prihvatanje prihvatanje od  stran strane e suver suveren enih ih drzav drzava, a, kontr kontrol ola a organ organizo izova vane ne medju medjuna naro rodn dne e   zajed zajedni nice ce na nad d vrsen vrsenjem jem njiho njihovi vih h vrhov vrhovni nick ckih ih prava prava u odno odnosu su na  pojednce podvrgnute njihovoj jurisdikciji 

medjun medjunaro arodno dno pravo ljudskih ljudskih prava - pravo pravo koje koje se bavi bavi zastito zastitom m pojedinaca i grupa protiv krsenja njihovih medj.garantovanih prava od strane vlada, kao i unaprijedjivanje tih prava proc proces es inte intern rnac acio iona nali liza zaci cije je ljud ljudsk skih ih prav prava, a, proc proces es izgr izgrad adnj nje e sis siste tema ma medjunarodne zastite ljudskih prava - nakon II svjijetskog rata vesfalska medjunarodna medjunarodna zajednica neograniceno suverenih država – ljudska prava bila iskljucivo u nadležnosti država pojedinac je imao svojstvo objekta medjunarodnog prava, ako je drzava imala kakve medjunarodne obaveze prema pojedincima, smatralo se da su to bile obaveze prema drzavama cije su drzavljanstvo imali ti pojedinci razvile su se institucije medjunarodne zastite ljudskih prava - humanitarne interven intervencij cije, e, odgovorn odgovornost ost drzave drzave za stetu nanijetu nanijetu strancim strancima, a, sprijeca sprijecavan vanje je trgovine robljem, zastita manjina, medjunarodno ratno i humanitarno pravo HUMANITARNA INTERVENCIJA   jedna jedna od najstar najstarijih ijih institut instituta a klasicn klasicnog og medjun medjunaro arodno dnog g prava, prava, ali i najspornijih

♦

Grocijus je isticao da je to pravo na upotrebu sile od strane jedne ili  vise drzava protiv drzave koja zlostavlja svoje drzavljane brutalno i  svirepo, da to vrijedja savjest zajednice naroda, pa je cilj legalne i  legitimne upotrebe sile da se takvozlostavljanje i brutalno ponasanje sprijeci i pojedinci zastite... tako je promovisana i ideja da suverene drzave nemaju neogranicenu neogranicenu slobodu ponasanja prema sopstvenim sopstvenim drzavlj drzavljani anima ma odnosn odnosno o da medjun medjunaro arodno dno pravo pravo namece namece odredjen odredjena a ogranicenja

♦

Stvaranje vojno političkih saveza Medjunarodno krivicni tribunal za bivsu Jugoslaviju - moderni oblik humanitarne inte interv rven enccije ije u cilj cilju u kaz kaznjav njavan anja ja poci pocini nila lacca maso masovn vnih ih zloc zlocin ina a prot protiv iv covjecnosti,genocida,ratnih zlocina SPRIJECAVANJE TRGOVINE ROBLJEM I MANJINSKA ZASTITA do sredine 19v.nista se nije preduzimalo sa medjunarodnom pravu u pogledu zastite pojedinca Naci Nacion onal alni ni suve suvere reni nite tett bio bio najb najbit itni niji ji,, tako tako da su se prve prve akci akcije je pred preduz uzim imal ale e u odno odnosu su na pros prosto tore re koje koje nisu nisu bile bile pod pod drža državn vnim im suverenitetom i takav je slučaj bio sa otvorenim morem to je rezultiralo zakljucenjem dvostranih i visestranih ugovora izmedju vodecih pomorskih sila tim konvencijama ratni brodovi drzava ugovornica ovlasceni su da na otvoreno more zaustavljaju i kontrolisu sve sumnjive brodove i oslobadjaju robove sa brodova. To je dovelo do eliminisanja najbrutalnijeg oblika ropstva France i Rusija - medjunarodni sporazum sa Otomanskom imperijom o zastiti hriscanskog stanovnistva 1878. Berlinski ugovor, manjinske zastite za pojedine vjerske grupe CG i Srbija Versajski sistem manjinske zastite pakt Drustva naroda - uspostavljen je sistem mandata Drustva naroda za bivse bivse kolo kolonij nije e drza drzava va koje koje su pora poraze zene ne u I svijet svijetsk skom om ratu ratu.. Te kolonije su postavljene pod mandat Drustva naroda, a upravu su im vrsile u ime drustva pojedine sile pobjednice, uz nacelo da dobrobit i razvoj stanovnistav cini svijetu duznost civilizacije

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

ODGOVORNOST DRZAVE ZA STETU NANIJETU STRANCIMA ♦ u klasicnom medjunarodnom pravu, drzave su na osnovu nepisanih pravila imale pravnu obavezu da postupaju sa stranim drzavljanima u skladu sa minimalnim civilizacijama standardima i obzirima pravicnosti stranci su pravno i faktici bili bolje zasticeni od domacih drzavljana ♦ postojao je postulat tradicionalnog medjunarodnog prava da je krsenje ♦ prava stranom drzavljaninu, pravno i fakticki krsenje prava drzavi ciji  je on drzavljanin povrijedjeni pojedinac imala pravo da ♦  jedino je drzava ciji je drzavljanstvo imao povrijedjeni pokrene akciju na osnovu medjunarodnog prava, protiv drzave prekrsitelja

sporov sporovii su se rijesava rijesavali li diploma diplomatski tskim m pregov pregovori orima, ma, arbitr arbitrazom azom ili sudjenjem (bili su uglavnom imovinske prirode) lica bez drzavljanstva,ili drzavljanstva,ili pojedinci koji su imali drzavljanstvo drzave prekrsitelja ♦ nisu imali pravo na zastitu osnovna svrha ovih pravila o odgovornosti drzave bila je zastita interesa drzava, ♦ a ne pojedinca drzavam drzavama a je bilo bilo zabran zabranjen jeno o da stranc strance e izlozi izlozi arbiter arbiternoj noj samovo samovolji, lji, ♦ pravnoj nesigurnosti, uskracivanju pravicnosti nije im se smio odbit pristup sudu, ni gradjanskom ni krivicnom postupku, sto ♦ nije vazilo za njene gradjane drzav drzava a je mogl mogla a da naci nacion onali alizuj zuje,e e,eks kspl ploat oatise ise svaci svaciju ju imov imovin inu,a u,ali li ♦ strancima je morala isplatiit odgovarajucu i pravicnu nadoknadu razvojem razvojem savremen savremenog og medjuna medjunarodn rodnog og pravnog pravnog sistema,k sistema,klasic lasicno no pravo pravo o ♦ odgovornosti drzava za stetu strancima, pocinje vise da se poziva na krsenje njihovih osnovnih ljudskih prava,a drzave poziva na savremene medjunarodne norme norme o ljudsk ljudskim im pravim pravima a kao osnov osnov zahtj zahtjev eva a za nakn naknadu adu stete stete svojim svojim drzavljanima RATNO/HUMANITARNO PRAVO ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦ ♦

to je onaj onaj dio medju medjuna naro rodn dnog og javno javnog g prava prava koji koji regul regulise ise odno odnose se  zaracenih strana u oruzanim sukobima, uredjuje nacine i metode vodjenja

rata kao i zastitu odredjenih kategorija ljudi u ratnim uslovima ratno i humanitarno pravo su sinteza nacela vojne potrebe i nacela humanosti. 1) vojna potreba potreba znaci znaci onakvu onakvu i onoliku onoliku upotrebu upotrebu sile koja koja je neophodna neophodna da se postigne legitimni cilj rata,odnosno da se protivnik porazi i da mu se nametne svoja volja 2) nac nacelo elo huma humano nost stii bi znaci nacillo da se u tom tom cil cilju mora moraju ju post postov ovat atii odredjena ogranicenja,nije dozvoljena prekomjerna upotreba sile koja nije neophodna za unistenje neprijateljskih oruzanih snaga prima primaran ran cilj cilj tih pravi pravila la je zasti zastita ta intere interesa sa drzav drzave e kao jedini jedinih h subjek subjekat ata a medjuna medjunarodn rodnog og prava, prava, a tek posredno posredno pojedinaca, pojedinaca, ucesnika ucesnika u sukobima sukobima i civilnog stanovnistva. Prva Prva grupa grupa pravi pravila la - prvi prvi ugov ugovori ori i konv konven enci cije je usvoj usvojen ene e u Pariz Parizu, u, Sankt  Sankt    petersb petersburg urgu, u, Hagu Hagu 1856-19 1856-1925, 25, Haske Haske mirovn mirovne e konfere konferenci ncije je 1899, 1899, 1907., 1907., konvencije koje stite ratne zarobljenike, bolesnike...1864. Zenevska konvencija o zastiti medicinskog osoblja,bolnickih objekata,njezi. 1949.Z 1949.Zen enev evska ska konve konvenc ncij ija a o zarob zaroblj ljen enic icim ima, a, ranje ranjeni nici cima ma,, bolesn bolesnic icim ima, a, brodolomcima, civilnom stanovnistvu SAVREMENA MEDJUNARODNOPRAVNA ZASTITA LJUDSKIH PRAVA Rasna suprematija, antisemitski zakoni antihitlerska koalicija pod imenom Ujedinjene Nacije nije htjela samo ugroziti agresore vec i da agresija bude sprijecena ljudska prava i demokratija su bili primarni ciljevi saveznika Ruzvelt - zalaze se za svijet zasnovan na cetiri slobode: 1) slobodu slobodu govora govora i izraz izrazavan avanja ja 2) slobodu slobodu svako svakoga ga da na svoj svoj nacin nacin postuj postuje e boga boga 3) slo slobo bodu du od sirom siromast astva va

♦

♦

♦

♦

♦

♦

4) slob slobod odu u od od str strah aha a njeg njegov ova a vizija vizija mora moraln lnog og pore poretka tka post postala ala je moto moto naro naroda da koji koji su pobjedili sile Osovine i osnovali UN medj me dju u cilj ciljev evim ima a i nace naceli lim ma, isti isticce se unap unapri rije jedj djiv ivan anje je i podsticanje postovanja prava covjeka i osnovnih sloboda za sve, bez obzira na rasu, pol, jezik i vjeru one su se obavezale da ce raditi na unaprijedjenju : napretka i razvoja, rjesavan rjesavanju ju medjun medjunarod arodnih nih ekonom ekonomski skih, h, socijaln socijalnih, ih, zdrastve zdrastvenih nih povecan povecanja ja   zivotn zivotnog og standard standarda, a, punog punog zaposle zaposlenja nja,, sveopste sveopsteg g postovan postovanja ja i uvazav uvazavanj anja a ljudskih prava i osnovnih sloboda za sve, bez ikakve diskriminacije, i da ce sve drzave clanice raditi na preduzimanju zajednickih i pojedinacnih akcija radi  postizanja ciljeva tada su ljudska prava internacionalizovana, prestala su biti pitanje iskljucive nadleznosti drzave usvojen citav korpus ljudskih prava - Medjunarodna povelja o ljudskim pravima izgradnja sistema medjunarodnopravne zastite ljudskih prava prolazi kroz tri faze: 1) defin definisa isanj nje, e,us usva vaja janj nje e zajedn zajednick ickog og i minim minimal alno no prihv prihvat atlji ljivo vog g sta standa dard rda a za sve sve lju ljude u svim vrem vreme enima (usva svajanje Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima 10.12.1948) 2) usvajanje usvajanje pravno obavezuj obavezujucih ucih dokumen dokumenata ata o ljudskim ljudskim pravima pravima (pakt (pa kt o gradja gradjans nski kim m i polit politic ickim kim,e ,eko kono noms mskim kim,s ,soc ocija ijaln lnim im i  kultu kulturni rnim m pravi pravima ma.. Ti doku dokume menti nti zajedn zajedno o sa un univ iverz erzaln alnom om dekla deklara racij cijom om i odre odredba dbama ma povel povelje je o ljuds ljudskim kim pravi pravima ma cine cine Medjunarodnu povelju o ljudskim pravima) 3) izgradnja i operacionalizacija sistema kontrole i implementacije - komi komisi sija ja UN, UN, komi komite tett UN za lju ljudska dska prav prava, a, razv razvij ijan anje je odgovarajućih pravno – političkih procedura

♦

♦

♦

♦

♦

UNIVERZALNA DEKLARACIJA O LJUDSKIM PRAVIMA predstavnici razlicitih pravnih skola, religija i kultura imali su zadatak stvaranja Medjunarodne povelje o ljudskim pravima 10.12.1948. Generalna Generalna skupstina usvojila je Univerzalnu Univerzalnu deklaraciju o ljudsk ljudskim im prav pravim ima, a, ka kao o prvi prvi dio Medju Medjuna naro rodn dne e povel povelje je o ljudsk ljudskim im  pravima i tek nakon 18god. ona je kompletirana usvajanjem ugovora   paktova o pravima covjeka i dva fakultativna protokola uz paktove, trebalo je još 10 godina da bi paktovi stupili na snagu

UD je prvi opsti dokument o ljudskim pravima , usvojen od strane medj medjun unar arod odne ne orga organi niza zaci cije je - kao kao mini minimu mum m opst opste e prih prihva vatl tlji jivi vih h standarda za cjelokupno covjecanstvo. Vazna je jer je donijeta u okviru međunarodne organizacije (magna, america, france) sva ljudska bica radjaju se jednaka u dostojanstvu i pravima, svako ima ima pravo pravo na drus drustv tven enii i medju medjuna naro rodn dnii pore poreda dak k u kojem kojem prav prava a i slobode objavljeni u ovoj deklaraciji mogu u potpunosti da se ostvare ona sadrzi gradjanska, politicka, ekonomska, socijalna, kulturna prava

ovlascuje drzave da donose zakone kojima mogu ograniciti primjenu prop propisa isani nih h prava prava,, ako ako je to neop neopho hodn dno o radi radi du duzn znog og prizn priznan anja ja i postov postovanj anja a prava prava i sloboda sloboda drugih drugih ljudi, ljudi, te zadovol zadovoljenj jenja a pravicn pravicnih ih zahtjeva morala, javnog poretka, opsteg blagostanja u demokratskom drustvu UD je usvojila Generalna skupstina UN, u formi pravno neobavezujuce ♦ preporuke - rezolucije njen osnovni cilj je bio da osigura zajednicko razumjevanje ljudskih ♦ prava i sloboda i da posluzi kao zajednicki standard dostignuca za sve narode i drzave Deklaracij cija a je danas danas obavez obavezuju ujuca ca zbog zbog : autori autoritati tativno vnog g sredst sredstva va ♦ Deklara tumacenja obaveza o ljudskim pravima iz povelje, iz njenog statusa kao obic obicajn ajnog og prav prava, a, iz skupa skupa opsti opstih h nace nacela la priz priznat natih ih od stran strane e posvijecenih naroda ♦ Univ Univer erza zaln lna a dekl deklar arac acij ija a je sadr sadrža žana na da u njoj njoj post postoj ojii odra odrazz dina dinami mičn čnog og modernog aspekta opstih nacela prava priznatih od strane prosvijecenih naroda Ekonom omsk skii i soci socija jaln lnii savj savjet et UN je 1970 1970 godi godine ne usvo usvoji jio o cuve cuvenu nu ♦ Ekon rezo rezolu luci ciju ju 1503 1503 koja koja je omog omoguc ucil ila a da se prot protiv iv vlad vlada a za koje koje se osnovano sumnja da masovno i sistematski krse ljudska prava povede postupak pred komisijom UN za ljudska prava Komitet za ljudska prava je postao Savjet za ljudska prava ♦ MEDJUNARODNI MEDJUNARODNI UGOVORI Druga faza procesa izgradnje medjunarodnopravnog sistema zastite ♦ ljud ljudsk skih ih prav prava a uk uklj ljuc uciv ival ala a je dono donose senj nje e prav pravno no obav obavez ezuj ujuc ucih ih dokumenata, dakle zakljucenje medjunarodnih ugovora ♦ ideolo ideoloska ska i hladn hladnora orato tovsk vska a konfr konfron ontac tacij ija a SADa SADa i SSSR. SSSR. Pravn Pravna a prirod priroda, a, mehanizmi implementacije, razlike medju pravima ♦ decembra 1966. god ine stvoren je Medjunarodni pakt o gradjanskim i poli politi tick ckim im prav pravim ima a (PGP (PGP), ), Medj Medjun unar arod odni ni pakt pakt o ekon ekonom omsk skim im,, socijalnim, kultirnim pravima (PESK) ♦ stupili su na snagu 1976 kada ih je ratifikovalo 35 država (broj koji je bio neophodan za stupanje na snagu) SFRJ je ratifikovala medju prvima. SAD tek 1992. ♦ njihove zajednicke odredbe : kolekt kolektivn ivna, a, grupna grupna prava prava naroda, naroda, zabrana zabrana diskriminacije zasnovane na rasi, boji koze, polu, jeziku, pol. opredjeljenju, nacionalnom ili socijalnom porijeklu, imovini i rodjenju, Clan 1. u oba pakta pravo na samoopredjeljenje, slobodno raspolaganje svojim ♦ prirodnim bogatstvom, ne smiju biti liseni sopstevnih sredstava za opstanak ♦ PGP obavezuje drzave clanice da garantuju primjenu propisanih prava, sistem mjera implementacija na unutrasnjem i medjunarodnom planu PESK obavezuje sve drzave clanice da gradjanima priznaju propisana ♦ prava, predvidjajuci sistem postepenog ostvarenja priznatih prava i implementacije na medjunarodnom planu PAKT O GRAĐANSKIM ANSKIM I POLITICKIM POLITICKIM PRAVIMA PRAVIMA (PGP) derogac iona klauza – Cl. 4, prav pravo o drza drzava va clan clanic ica a da u vanr vanred edni nim m ♦ derogacion okol okolno nosti stima ma,, odno odnosn sno o kada kada zapr zaprij ijeti eti opasn opasnos ostt opsta opstank nku u držav države, e, ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

suspenduju ili privremeno obustave od primjene vecinu gradjanskih i politickih prava sedam najosnovnih civilnih sloboda ne mogu biti predmet suspenzije cak ni u vanrednim okolnostima pakt pakt predv predvidj idja a i ograni ogranica cava vaju jucu cu klauz klauzulu ulu kao i deklar deklarac acija ija,, pa daje daje pravo pravo državama clanicama da uzivanje pojedinih prava ogranice zakonom u interesu  javne bezbjednosti, poretka, zdravlja ili moralom, ili osnovnih prava i sloboda drugih drzave clanice se u paktu obavezuju da garantuju, postuju i obezbjede sva propisana prava u cilju medjunarodne medjunarodne kontrole, drzave clanice su Paktom formirale Komitet za ljudska prava (18 clanova) koji biraju drzave clanice, ali predstavnici u komitet komitetu u djeluju djeluju u licnom licnom svojstvu svojstvu,, najvisi najvisih h su moraln moralnih ih i strucn strucnih ih kvaliteta, a ne u svojstvu drzave clanice Komitet kontrolise kako drzave clanice postuju i primjenjuju odredbe kroz tri aktivnosti: 1) sprovodjenje sistema periodicnih izvjestaja koje su države članice dužne da podnose svake dvije godine 2) primjen primjena a mehaniza mehanizama ma medjudr medjudrzav zavnih nih zalbi zalbi 3) prihvat prihvatanje anjem m i razmatra razmatranjem njem zalbi zalbi pojedina pojedinaca ca u odsnou odsnou na države koje su ratifikovale Fakultativni protokol br.1, uz PGP osnovna funkcija je da razmatra izvještaje koje su države članice duzne da podnose periodicno, svake dvije godine. Izvještaji se odnose na mjere koje su države preduzele u cilju ostvarivanja prava sadržanih u Paktu, kao i u napretku u uzivanju tih prava. rjesavanje problema krsenja odredbi ugovora - obje drzave izlazu cinjenice i dokaz dokaze e koji kojima ma rasp raspol olaz azu, u, ali nema nema tu sudje sudjenj nja a nego nego neke neke vrste vrste mirenj mirenja, a, prijate prijateljsk ljskog og rjesava rjesavanja nja problem problema a na osnovu osnovu postov postovanj anja a ljudskih prava i osnovih sloboda priznatih u paktu. Nevladine organizacije dostavljaju cesto izvjestaje o stanju ljudskih prava Povodom izvjestaja izvjestaja komitet ne donosi nikakve konkretne konkretne odluke u vidu pravnih sankcija, nego samo usvaja komentare u kojima moze konstatovati da izvjestaj ne odgovara stvarnom stanju stvari, ili moze da ukaze na ozbiljne probleme u postovanju preuzetih obaveza iz pakta, upucuje preporuke. Sasta Sastavl vlja ja godi godisn snji ji izvje izvjesta stajj koji koji dosta dostavl vlja ja gene genera raln lnoj oj skupstini skupstini UN. Komitet Komitet takodje takodje usvaja tzv. tzv. Opste komentar komentare e kojima blize razjasnjava znacenje razliciti odredbi pakta Komitet može da formira i komisiju za mirenje koji djeluju u licnom svojstvu da bi se spor riješio Fakultativni protokol br.1. dodatni ugovor kojim se upotpunjuju medjunarodne mjere implementacije PGP, ovako fizicka lica koja tvrde da su im povrijedjena prava propisana paktom mogu da pokrenu postupak protiv sopstvenih drzava pred komitetom za ljudska prava. Tuzba se moze podnijeti protiv drzava koje su ratifikovale ovaj ugovor...stupio 1976

♦

♦

♦

Komitet ispituje dopustenost žalbe, nakon pozitivne odluke prelazi na drugu fazu postupka Fak.protokol br.2, otvoren za potpisivanje 1989, stupio na snagu 1991, dopuna   je pakta i to odredba koja garantuje pravo na zivot jer predvidja ukidanje smrtne kazne. Jedino vazi u ratu za najteža krivicna djela PAKT O EKONOMSKIM, SOCIJALNIM I KULTURNIM PRAVIMA   pravo na rad, pravicnu platu, uslove rada, sindikalno organizovanje   ,so ,soc cijal ijalnu nu sigu sigurn rnos ost, t, soci socija jaln lno o osig osigur uran anje je,, zast zastit itu u poro porodi dice ce,, odgovarajuc odgovarajucii zivotni standard, najveci stepen fizickog i mentalnog mentalnog  zdravlja, skolovanje i ucesce u kulturni zivot 

predvidja odredjene korake i mjere kako bi se prava konkretno ostvarila ♦ za razliku od gradjanskih i politickih prava koja su garantovana, ova prava su priznata clanice potpisnice pakta trebaju u skladu sa maksimumom svojih raspolozivih ♦ materijalnih materijalnih resursa,preduzeti neophodne neophodne mjere i korake u ostvarenju ostvarenju priznatih prava no sva ta prava zavise od nivoa ekonomskog i socijalnog razvoja ♦ ♦ potrebna su velika materijalna sredstva, strane investicije i ulaganja dvije vrste neposrednih pravnih obaveza : ♦ 1) ugov ugovor orni nice ce gara garant ntuj uju u da ce se prav prava a priz prizna nata ta pakt paktom om vrsi vrsiti ti bez  bez  diskriminacije 2) obaveza obaveza preduzim preduzimanja anja mjera iz člana člana 2, stava1. stava1. ♦ ne predvidja nikakav sistem individualne i medjudrzavne zalbe ♦ postoji obaveza ugovornica da podnesu izvjestaj o mjerama i napretku ekonomskom i socijalnom savjetu UN – a komitet tet za ekono ekonoms mska ka,, soci socijal jalna na i kultur kulturna na prava prava (18 ♦ uspostavljen komi clanova u licnom svojstvu) REGIONALNI SISTEM ZA ZASTITU LJUDSKIH PRAVA sastavni dio sistema medjunarodnopravne zastite ljudskih prava ♦ u cilj cilju u prav pravne ne oper operac acio iona nali liza zaci cija ja i konk konkre reti tiza zaci cije je un univ iver erza zaln lne e ♦ deklaracije Evropskii sistem sistem zastite zastite ljudskih ljudskih prava - stvoren stvoren je 1949. 1949. u okviru okviru ♦ Evropsk Savjeta Evrope Evrope, prve prve organiz organizaci acije, je, politic politicko ko – ideolos ideoloskog kog karakte karaktera ra zapadnoevropske integracije, svaka clanica se obavezala da prihvati nacela vladavine prava i postovanja ljp i osnovnih sloboda u odnosu na sve pojedince pod njihovom jurisdikcijom pravnu osnovu cine dva medjunarodna ugovora : ♦ 1. EVROPSKA EVROPSKA KONVENCI KONVENCIJA JA O LJUDSK LJUDSKIM IM PRAVI PRAVIMA MA usvojen jena a 4.11. 4.11.19 1950 50,, obave obavezu zuje je sve osim osim Bjelo Bjeloru rusij sije, e,BI BIH H i SRJ), ♦ (usvo ♦

garantuje : pravo na zivot, zabranu mucenja i ropstva, licnu slobodu, bezbjed bezbjednos nost, t, pravicn pravicnii sudski sudski postupa postupak, k, privatn privatnii i porodic porodicni ni zivot, zivot, slobo slobodu du mislj misljen enja ja,, savj savjest estii i vjeroi vjeroispo spovj vjes esti, ti, izraz izrazav avan anja ja i mirno mirnog g okupljanja, svojinu, slobodne i tajne izbore, kretanja... PROTOKOLOM 6. ukinuta smrta kazna, PROTOKOLOM 7. Predvidja prazlicite pravne garancije za pravicno postupanje prema strancima prije protjerivanja

Usta Ustano novl vlja java va spec specif ific ican an i osob osoben en sist sistem em impl implem emen enta taci cijje, odn odnosno osno medjunarodne kontrole primjene preuzetih obaveza ♦ Najvažniji organi implementacije do nedavno su bili EVROPSKA KOMISIJA ZA LJUDSKA PRAVA I EVROPSKI SUD ZA LJUDSKA PRAVA, a danas je to samo SUD. Odredjene nadležnosti u ovom kontekstu ima i Komitet ministara Savjeta Evrope, koje je izvrsno tijelo savjeta Evrope. Komisija se sastojala od onoliko clanova koliko je država ugovornica ♦ koje je birao komitet ministara na period od 6 godina u licnom svojstvu Sud Sud se takođ takođe e sasto sastoji ji od onol onolik iko o sudi sudija ja kolik koliko o je člano članova va Savje Savjeta ta ♦ Evrope, koje bira parlamentarna skupstina savjera evrope na period od 9 godina i oni, kao ni prvi, ne moraju biti državljani država clanica savjeta evrope. Sjedista ovih organa se nalaze u Strazburu U velikom broju država ugovornica konvencija ima status unutrašnjeg prava, ♦ sto znaci da je neposredno primjenljiva ♦ PROT PROTOK OKOL OLOM OM 11. 11. Kraje Krajem m 1998 1998,, Komi Komisij sija a je prest prestal ala a da posto postoji, ji, a ustanovljen je tzv. Novi Evropski sud za ljudska prava, kao jedini organ implementacije koji razmatra zalbe država clanica, pojedinaca i NVO ♦ Izvrš Izvršni ni – nadz nadzor orni ni orga organ n suda suda za prov proved edje je odlu odluka ka za spro sprovo vodj djen ene e odluka Evropskog suda u Strazburu? Pitanje sa časa. --- To je Komitet ministara --- ?? 2. EVROPS EVROPSKA KA SOCI SOCIJAL JALNA NA POVE POVELJA LJA stupila na snagu snagu 1965 1965, a prih prihvat vatlo lo ga je vise vise od polo polovin vine e clan clanic ice e ♦ stupila Savjeta Evrope. Dopunjen je sa dva protokola, od kojih je jedan stupio na snagu ♦   pravo na rad, jednake radne uslove, sigurnost na radu, pravicnu naknadu, udruzivanje i kolektivno dogovaranje, zastita djece, omladine, zena, porodice, radnika radnika migrana migranata ta i njihovi njihovih h porodic porodica, a, profesi profesiona onalnu lnu orjenta orjentacij ciju u i strucno strucno usavrsav usavrsavanj anje, e, zdravlj zdravlja a i socijaln socijalne e sigurnos sigurnosti, ti, socijal socijalne ne i zdrastv zdrastvenu enu pomoc, pomoc,  pravo hendikeparnih lica na strucno usavrsavanje i rehabilitaciju ova prava su priznata priznata u formi formi politicki politickih h ciljeva ciljeva koje ce drzave drzave ugovorn ugovornice ice ♦ nasto nastojat jatii da ostva ostvare re svim svim odgov odgovara araju jucim cim sre sredst dstvi vima ma,, na unut unutras rasnj njem em i medjunarodnom planu drzave clanice clanice su se obavezale obavezale na podnosenje podnosenje izvjestaja o preduzetim preduzetim ♦ mjerama na unutrasnjem planu, koje razmatraju razlicita tijela Savjeta Evrope ♦ dvogodisnje dvogodisnje izvjestaje razmatra Komitet Komitet eksperata eksperata, sa zakljuccima se dosta dostavlj vljaju aju vladi vladino nom m komi komitet tetu u Savjet Savjeta a Evro Evrope pe,, koji koji svoje svoje nalaz nalaze e podnose Komitetu ministara. zakljucci Komiteta eksperata podnose se i parl parlam amen entar tarno nojj skupst skupstin inii savjet savjeta a evro evrope pe Na osno osnovu vu svih svih nala nalaza za Komitet Komitet minista ministara ra formul formulise ise potreb potrebne ne prepor preporuke uke bilo kojoj kojoj strani strani ugovornici. MEĐUAMERIČK UAMERIČKII SISTEM SISTEM ZAŠTITE ZAŠTITE LJUDSKI LJUDSKIH H PRAVA PRAVA Organizacije Americkih Americkih Drzava Drzava (OAD), (OAD), ♦ ovaj ovaj sistem sistem razvi razvijen jen je u okvir okviru u Organizacije najstarije regionalne, medjunarodne politicke organizacije (35 država sjeverne u južne amerike) ♦

♦

  pra pravn vnii okvi okvirr : pove povelj lja a OAD, OAD, Amer Americ icka ka dekl deklar arac acij ija a o prav pravim ima a i  duznostima covjeka 1948, americka konvencija 1969.

Medjua uame meri rick cku u komi komisij siju u za ljuds ljudska ka prav prava a i konvencija konvencija ustanovljava ustanovljava Medj medjuamericki sud za ljudksa prava, u cilju kontrole primjene ispunjavanja obaveza koje su clanice preuzele organa imaju imaju po 7 clanova clanova u licnom licnom svojstv svojstvu. u. Komisi Komisiju ju biraju biraju ♦ oba organa clanice OAD, a sudije – države ugovornice americke konvencije ♦ komisija razmatra predstavke, predlaze poravnanje, daje preporuke Sud rijesava sporove izmedju država ugovornica koje izricito prihvate njegovu ♦ nadležnost Pres Presud uda a je kona konacn cna a i prot protiv iv nje nje nije nije dopu dopust sten ena a žalb žalba a – dono donosi si ♦ deklar deklarativ ativne ne presud presude, e, ali je ovlascen ovlascen da dosudi dosudi i novcan novcane e odštete odštete žrtvama krsenja AFRIČKI SISTEM ZAŠTITE LJUDSKIH PRAVA ♦ posljednji je konstituisan, jer je Africka povelja o ljudskim pravima i pravima naroda stupila na snagu 4.11.1986. Organi niza zacij cija a afric africko kog g jedin jedinstv stva, a, regio regional nalna na i ♦ pove povelj lju u je usvo usvoji jila la Orga medjuvladina organizacija stvorena 1963 i ima 53 države znatno se razlikuje od evropskog i americkog ♦ africka ka pove povelja lja sadrz sadrzii ne samo samo prav prava a vec i obav obavez eze e za poje pojedi dinc nca a i ♦ afric narod, gradjanska, politicka, ekonomska, kulturna podrazumjeva mnogo sire restrikcije i ogranicenja ♦ ♦ povelja poziva na vrijednosti i vrline africke istorijske tradicije ♦ najsiri najsiri katalog katalog indivi individua dualni lnih h prava, prava, prava prava trece trece vrste vrste + pravo pravo naroda naroda na samopredjeljenje, puni suverenitet naroda nad njihovim prirodnim bogatstvom,  pravo na razvoj, mir i zadovoljavajuce stanje prirodne okoline ♦ obav obavez eza a da se post postuj uju u rodi rodite telj ljii i da se o njim njima a brin brine, e, da se stiti stiti i jaca jaca nacio nacional nalna na i drust drustven vena a sol solida idarno rnost, st, unap unaprij rijedi editi ti i jacati jacati africk africke e kultu kulturne rne vrijednosti sistem sistem ne predvid predvidja ja postojan postojanje je suda i naglašav naglašava a postupk postupke e pregovara pregovaranja nja i ♦ mirenja ♦ povelja ustanovljava ustanovljava Africku komisiju za ljudska prava i prava naroda kao glavni organ kontrole izvrsenja preuzetih obaveza – CINI JE 11 clanova, bira skupstina sefova drzava i vlada OAJ, period od 6 godina u licnom svojstvu ♦ ima dvije funkcije : unaprijedj edjenj enja a ljudski ljudskih h prava prava (saziva (sazivanje nje konfere konferenci ncije, je, objavlj objavljiva ivanje nje 1) unaprij  publikacija, informisanje i dr. 2) kvazisudske funkcije za rijesavanje sporova (ovlascenje za tumacenje odredbi Africke povelje) ♦ formalnim saopstenjem komisiji drzava moze skrenuti paznju drzavi na navodno kresenje ljudskih prava ♦ tuzena drzava ima rok od 3 mjeseca da odgovori na optuzbu ♦

komisija prima saopstenja i informacije o pojedincima, NVO - u, no bavi se samo masovnim i sistematskim krsenjem ljudskih prava ako utvrde da je zalba dopsutiva,upucuju je skupstini sefova drzava i vlada Oaj ♦ ♦  jedine sankcije supredovacanje javnosti i pritiska javnog mnjenja SISTEM KONTROLE I IMPLEMENTACIJE ♦

♦

  pod pod sistem sistemom om medju medjuna naro rodn dne e implem implemen enta taci cije je podra podrazu zumi mijev jevam amo o organizovanu organizovanu kontrolu i nadzor organa medjunarodne medjunarodne zajednice zajednice nad  izvrsavanjem pravnih obaveza drzava u pogledu postovanja i primjene osnovnog korpusa ljudskih prava i sloboda garantovanih i priznatih  pomenutim medjunarodnopravnim dokumentima

pored mehanizama implementacije, postoje organi i procedure zasnovane na povelji UN KOMISIJA UJEDINJENIH NACIJA ZA LJUDSKA PRAVA

♦

♦

 je organ organ ekonoms ekonomskog kog i socijal socijalnog nog savjeta savjeta,, 53 clana clana koji djeluju djeluju kao  predstavnici vlada, a ne u licnom svojstvu

Glavno tijelo za unaprijedjenje i zastitu ljudskih prava na univerzalnom planu ♦ glavni je organizator i koodinator mnogobrojnih institucija i programa za ljudska prava, glavni forum UN kome se podnose zalbe zbog krsenja ljudskih prava ♦ politicki organ, ne donosi pravno obavezujuce odluke u formi sankcija, ali moze da skrene skrene paznju paznju svjetsk svjetskog og javnog javnog mnjenja mnjenja na slucajeve slucajeve krsenja ljudskih prava PODKOMISIJA ZA SPRIJECAVANJE DISKRIMINACIJE I ZASTITU MANJINA ♦ pomocni organ komisije UN za ljudska prava, formiran 1947. Ima 26 clanova koji djeluju u licnom svojstvu. Razmatra i priprema razlicite studije i izvjestaje, ucestvuje ucestvuje u izradi pravnih institucija, zasluzna za izradu deklaracije UN o pravima lica koja pripadaju nacionalnim ili etickim, vjerskim i jezickim manjinama, koju je usvolija generalna skupstina UN, 1992 godina KOMISIJA ZA POLOŽAJ ŽENA komisija je osnovana 1947 godina, kao pomocni organ ekonomskog i ♦ socijalnog savjeta UN-a. Ima 46 clanova, koji djeluju kao predstavnici država, a prilikom izbora vodi se racuna da budu zastupljeni svi regioni svijeta. ♦ Osnovna funkcija joj je da priprema studije, izvjestaje i preporuke o problemima u vezi sa ljudskim pravia zena ♦ Pocetkom osamdesetih ekonomski i socijalni savjet UN je ovlastio Komisiju da u ogran ogranic iceno enom m obimu obimu ispitu ispituje je zalbe zalbe o optu optuzb zbam ama a za krsenj krsenje e zensk zenskih ih prava. prava. Komisija koristi te podatke za izradu studija o problematici zenskih prava PROC PROCED EDUR URE E ZA RAZM RAZMAT ATRA RANJ NJE E MASO MASOVN VNIH IH I SIST SISTEM EMAT ATSK SKIH IH KRSE KRSENJ NJA A LJUDSKIH PRAVA ♦ Obicajno - pravni standard da drzava koja vrsi teska i masovna krsenja ljudskih pravima predvidjenim predvidjenim Univerzalnom Univerzalnom Deklaracijom Deklaracijom i drugim drugim instrumentima, pravno i fakticki krsi obaveze iz povelje Ujedinjenih Nacija ♦

 Još 1947 godine, Komisija za ljudska prava UN, držeci se strogo slova Povelje UN je konstatovala da nema ovlascenja da preduzima bilo koju radnju u pogledu bilo koje prituzbe koja se odnosi na ljudska prava Rezolucijama 1235 i 1503, komisija je dobila ovlascenja da razmatra teska ♦ krsenja ljudskih prava i postupa po njima 1235 – usvojen usvojena a 1967, 1967, dopust dopusta a komisi komisiji ji da ispituje ispituje odredje odredjena na teska teska ♦ 1235 krsenja ljudskih prava ♦ 1503 – usvojena 1970, ustanovljava ogranicen sistem prestavki koja se odnose na masovna i sistemska krsenja ljudskih prava Rezolucija 1235 ovlascuje Komisiju UN za ljudska prava i njenu Podkomisiju za ♦ sprijecavanja diskriminacije nad manjinama da ispituju informacije relevantne za teska krsenja ljudskih prava i osnovnih sloboda VISOKI KOMESAR UN – a ZA LJUDSKA PRAVA Funkcija Funkcija ustanovljena ustanovljena rezolucijom rezolucijom 48/141 48/141 generalne generalne skupstine UN-a 7 ♦  januara 1994 godine ♦ sluzbenik UN koji je odgovoran za aktivnosti UN u domenu ljudskih prava prava,, pod pod ruko rukovo vods dstv tvom om Gene Genera raln lnog og sekre sekretar tara. a. Po poloza polozaju ju je podsekretar UN - a ♦ igra aktivnu ulogu u otklanjanju aktuelnih smetnji i u suocavanju sa izazv izazvov ovim ima a pu puno nom m ostv ostvar aren enju ju svih svih ljuds ljudskih kih prava prava i spri sprijec jecava avanj nju u nastavljanja krsenja ljudskih prava sirom svijeta ♦ on rukovodi centrom UN - a za ljudska prava, koordinise aktivnostima svih organa UN - a ♦ njeg njegov ova a efik efikas asn nost ost zavi zavisi si od spre sprem mnost nostii drza drzav va clan clanic ica a da rad rade na unaprijedjivanju i zastiti ljudskih prava LJUDSKA PRAVA ♦ kriterijumi za klasifikovanje ljudskih prava jesu : 1)  pravno - politicka priroda (prve,druge i trece generacije) 2) vrste njihovih nosilaca (ind i kol) Gradjanska ili prava prve generacije generacije –   predsta ♦ Gradjanska predstavlja vljaju ju primarn primarna a i  ♦

sustinska ogranicenja drzavne vlasti u odnosu na pojedinca i njegovu urodjenju autonomiju i dostojanstvo . To su gradjanska prava ili civilne ♦

♦

♦

♦

negativne slobode, pravo na ljudski zivot, dostojanstvo, misljenje, privatnost... Politicka prava - prava participacije - pravo gradjana da ucestvuju u formi formira ranj nju, u, vrsen vrsenju ju,, kontr kontrol olii i smjen smjenii vlasti vlasti,, opre opredje djelju ljuju juci ci njen njen legitimitet legitimitet i legalitet, legalitet, aktivno i pasivno biracko pravo, jednak pristup javnim sluzbama i funkcijama pravo na kritiku vlasti Izmedju gradjanskih i politickih prava nalaze se prava i slobode mjesovitog karaktera - sloboda izrazavanja, informisanja, okupljanja, udruzivanja Ova prava predstavljaju ontoloski izraz nacela slobode Ekonomska, socijalna i kulturna prava su prava II generacije ili i li prava drustvenog blagostanja

♦

♦ ♦ ♦ ♦

♦

♦

♦

njihov cilj je stvaranje sirih uslova za efektivno i sustinsko uzivanje gradja gradjansk nskih ih i politic politickih kih prava, prava, ako je neko siromasan siromasan i nezapo nezaposlen slen dzaba mu prava prve generacije covjeku treba obezbjediti jednaka prava ova prava su ontoloski izraz nacela jednakosti i solidarnosti koncept ljudskih prava treba da obezbjedi cjelinu ljudskog dostojanstva moraj moraju u se posmat posmatrat ratika ikao o jedin jedinstv stvena ena cijeli cijelina na,, jer je licno licnost st jedin jedinstv stven ena a i nedjeljiva Prava Prava trece trece genera generacije cije - pravo pravo na mir, mir, zdravu zdravu i ocuvan ocuvanu u prirod prirodnu nu okolin okolinu, u, na razvoj, razvoj, hranu, hranu, na raspol raspolaga aganje nje prirod prirodnim nim bogatst bogatstvom vom i resursima Ljudska prava su individualna ili prava pojedinaca i kolektivna prava prava s obzirom na vrste nosilaca, odnosno titularna prava, ali i nacine ostvarenja pojedinih prava. Ljudska Ljudska prava su u biti individualna individualna prava ili prava pojedinaca, pojedinaca, ali se mnog mnoga a ostva ostvaruj ruju u u zajed zajedni nici ci sa drugim drugim ljudim ljudima, a, kao npr. npr. Slobo Sloboda da vjeroispovjesti, izborna prava ili prava politickog organizovanja cov covjek jek ne moze oze uziv uzivat atii indi indiv vidu idualna alna prav rava ako ako je grup grupa a u kojo kojojj zivi zivi obespravljena. Zato mora imati kolektivna ili prava naroda, zajednice, eticka, vjerska, rasna i nacionalna - npr. pravo na samoopredjeljenje, manjinska prava, zabrana diskriminacije

GRA GRAĐANSK ANSKA A I POLI POLITI TIČK ČKA A PRAV PRAVA A OPŠTI POJAM I PRAVNA PRIRODA ♦

♦

♦

♦

♦

♦

Građan Građanska ska i političk politička a prava prava (prava (prava prve genera generacije cije)) predstav predstavlja ljaju ju   pri prima marn rna a ogra ograni niče čenj nja a drža državn vne e vlas vlasti ti,, da na name meće će svoj svoju u volj volju u i  samovo samovolju lju građani građanima ma pod njenom njenom jurisdikc jurisdikcijom ijom,, u odnosu odnosu na takva takva dobra kao što su život, sloboda, sloboda, integritet, mišljenje pojedinaca. Prava

su usmjerenja protiv države jer ona raspolaže monopolom za fizičku silu, koji se lako može može zloupotr zloupotrijeb ijebiti iti protiv protiv koncept koncepta a urođenog urođenog ljudskog ljudskog dostojan dostojanstv stva a i autonomije. Ona predstavljaju pravnu garanciju i branu za takve zloupotrebe koje su imanentne svakoj državi i vlasti. Građanska prava prava se određuju kao negativne slobode, imuniteti od državne vlasti, slobode od zloupotreba državne vlasti. Država ima pravnu obavezu da se uzdrži od posezanja u ova dobra svojim monopolom za fizicki prinudu, a građani imaju pravo da to zahtijevaju od nje Politička prava su pozitivne slobode jer je država dužna da omogući građanima građanima da slobodno slobodno biraju, vrše, kontrolišu kontrolišu i smjenjuju smjenjuju vlast ciji je osnovni cilj postovanje prava I sloboda pojedinaca Zahtijevi protiv države I drustva koji se nalaze u osnovi gradjanskih I politickih prava nijesu zahtijevi protiv opstih drustvenih interesa, vec samo protiv onih interesa koji nastaju zloupotrebom državne vlasti Primjena građanskih i političkih prava nije uslovljena izvršenjem obaveza od strane pojedinaca prema državi i društvu, jer pojedincu država ne podaruje ni

 život ni autonomiju ni dostojanstvo, a to su vrijednosti iz kojih proizilaze ljudska   prava. prava. Neka najelemen najelementarn tarnija ija kao sto su zivot, zivot, fizicki fizicki I duhovn duhovnii integr integrite itet, t,  , sloboda misljenja I vjeroispovjesti, pravo na zakonit I pravican sudski postupak  država država mora mora poštov poštovati ati čak čak iako iako poje pojedin dinac ac djelu djeluje je protiv protiv siste sistema ma državne vlasti  ♦

♦

♦

♦

Građanska i politička prava su neotuđiva, jer su svojstvena ljudskoj, humanoj prirodi i njenoj urođenoj autonomiji. Ova Ov a prava prava su fund fundam amen ental talna na i nepi nepiko kosno snove vena na,, ali nisu nisu apsol apsolut utna na kateg kategor orija ija jer mogu mogu biti biti privr privrem emen eno o susp suspen endo dova vana na i ogra ograni ničen čena a ukoliko je to u interesu zajednice. PRAVO NA ŽIVOT Pravo na život je preduslov za ostvarenje svih ostalih prava, pa se tretira kao najosnovnije, urođeno ljudsko pravo. Pravo na život je zaštićeno odredbama ženevskih konvencija od 1949. godine, u odnosu na zarobljenike, ranjenike, bolesnike, brodolomnike i  civilno stanovništvo u oružanim sukobima, Konvencijom o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida, kao i odgovarajućim principima.

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

Ovo pravo se ne može suspendovati ni u vandrednim okolostima, ovo je običajno pravo imperativnog karaktera. Pravo na život znaci da je država dužna da gradjane zastiti od samovoljnog, nezakonitog I arbiternog, ali ne I svakog drugog lisavanja života Postoje slučajevi u kojima je lišavanje života dozvoljeno, zakonito i pravno regulisano. To su: smrtna kazna, nužna odbrana i krajnja nužda, lišavanje života u zakonitim policijskim akcijama lišavanja slobode, suzbijanja nereda, pobuda, akata terorizma i nasilja. Ovo pravo se kvalifikuje kao negativna sloboda i imunitet od jurisdikcije državne vlasti, sloboda od zloupotrebe i posezanja državne vlasti u dobro Držav Država a ima ima I pozit pozitiv ivne ne obave obaveze, ze, a to je da svoji svojim m mono monopo polo lom m za prin prinud udu u I zako zakono nom m zast zastit itii svak svako o ljud ljudsk sko o bice bice od neza nezako koni nito tog g I arbiternog lisavanja zivota, a eventualne prekrsioce pronadje I kazni, bez obzira obzira jesu li u pitanju pitanju njeni sopstv sopstveni eni sluzben sluzbenici ici,, paradr paradržav žavni ni agenti ili privatna lica Smrtna Smrtna kazna kazna je u domenu domenu unutrašn unutrašnje je nadležn nadležnost ostii država država koje su slobodne da je propisuju, izriču i izvršavaju. Po mišljenju Ekonomskog i socijalnog savjeta UN ovdje spadaju samo umišljajni zločini sa smrtnim i krajnje teškim posljedicama. Smrtna kazna se može izreći samo ako  je propisana zakonom koji je važio u trenutku izvršenja krivičnog djela. Pravo da niko ne može biti primoran da svjedoči protiv sebe i prizna krivicu. Smrtna kažna se ne može itreći mlađima od 18, a ne može se izvršiti nad trdunicama. Svi osuđeni na smrt imaju pravo da traže pomilovanje i zamjenu kazne. PGP I Evropska konvencija ostavljaju mogucnost državama da zakonom propisu smrtnu kaznu, uz prethodno pomenuta ogranicenja. Savjet Evrope je 1983. Usvo Usvojio jio PROT PROTOK OKOL OL 6 kojim kojim se smrtn smrtna a kazn kazna a uk ukid ida a sem za najt najteže eže

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

delikte izvrsene u ratu ili stanju neposredne opasnosti (ogranicavan se presudjivanje I izvrsenje smrtne kazne) Protokol 13 apsolutno zabranjuje smrtnu kaznu Fakultativnim protokolom 2 uz PGP 1991 godine, države potpisnice su se obav obavez ezal ale e da će je elim elimin inis isat atii iz svoj svojih ih prav pravni nih h sist sistem ema, a, uz mogucn mogucnost ost njenog njenog izrican izricanja ja u ratu, ratu, za najteža najteža krivicn krivicna a djela djela vojne vojne prirode U Evropskoj konvenciji piše da je dozvoljeno oduzeti život u policijskovojnoj akciji ukoliko je riječ 1) odbrani odbrani lica lica radi radi nezak nezakoni onitog tog nasil nasilja ja 2) zako zakoni nito tom m hapš hapšen enju ju ili ili bjek bjekst stvu vu lica lica zako zakoni nito to liše lišeno nog g slobode 3) zakonitog zakonitog akta akta suzbijanja suzbijanja nasilja, pobuna i ustanaka. ustanaka. U ovim slučajevima slučajevima upotreb upotreba a sile mora biti apsolutn apsolutno o neophodn neophodna a (zastita (zastita drustvenih vrijednosti), proporcionalna (srazmjera upotrebe sile) i selektivna (prema naoružanim objektima I ciljevima) U Ženevsk Ženevskoj oj konven konvencij cijii piše da je zabranj zabranjeno eno ubijan ubijanje je civila civila,, žena, žena, djece, djece,  zarobljenika, ranjenika, bolesnika i onih koji su položili oružje OBLICI NEZAKONITOG I SAMOVOLJNOG LIŠAVANJA ŽIVOTA Najces Naj cesci ci nacin nacin negir negiranj anja a prava prava na zivot zivot jes jesu u tzv tzv vans vansuds udske ke likvi likvidac dacij ije e ili nestanci, obicno politickih protivnika I neistomisljenika u raznim autoritarnim sistemima Umje Umjest sto o da uv uvod ode e ili ili pros prosir iruj uju u smrt smrtne ne kazn kazne, e, oni oni jedn jednos osta tavn vno o likvidiraju Ubija Ubijanj nje e ratnih ratnih zarob zaroblje ljenj njika ika,, ranjen ranjenih ih bolesn bolesnika ika,, civil civilno nog g stano stanovn vnist istva va predstavlja krsenje ljudskih prava na zivot I izvrsenje najtežih ratnih zlocina protiv covjecnosti DRUGA SPORNA PITANJA U VEZI SA PRAVOM NA ŽIVOT Pobačaj (abortus) predstavlja nasilni prekid trudnoce uz zrtvovanje – ubistvo ploda (fetusa) Uticaj crkve U praksi preovladava glediste da se ne može priznati apsolutno pravo na pobacaj, ali ni apsolutno pravo na život fetusa Nasilni prekid trudnoće se dozvoljava u određenim slucajevima od 8 do 12 nedjelje starosti ploda Eutanazija ili ubistvo iz milosrđa je lišavanje života ljudskog bica na njegov sopstveni zahtjev. Obicno se odnosi na teske I neizlijecive bolesnike, kod kojih  je to pravno jedini nacin da se okonca nepodnosljivi zivot ZABR ZABRAN ANA A MUČE MUČENJ NJA A I SVIR SVIREP EPIH IH,, NEHU NEHUMA MANI NIH H I PONI PONIŽA ŽAVA VAJU JUĆI ĆIH H POSTUPAKA I KAŽNJAVANJA Poslije Poslije prava prava na život ovo je najvazni najvaznije je ljudsko ljudsko pravo pravo kojim se stiti fizicki I mentalni integritet licnosti 1986 1986.. godi godine ne je usvo usvoje jena na poseb posebna na Konv Konven enci cija ja prot protiv iv mu muče čenja nja i svirepih, nehumanih ili ponizavajucih postupaka I kaznjavanja

♦

♦ ♦ ♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Niko Niko ne može može biti biti podv podvrg rgnu nutt ovom ovome e ili ili medi medici cins nski kim m i nauč naučni nim m eksperimentima bez sopstvenog pristanka. Ova zabrana se ne može suspendovati ni pod kojim okolnostima Istorijski gledano (smrtna kazna pred svima) U pravnom smislu obzirom na intenzitet nanešenih bolova razlikujemo dvije grupe slucajeva slucajeva U prvu grupu spadaju mučenje, mučenje, nečovječno nečovječno postupanje i kažnjavanje, ponižavajuće postupanje. Mučenjem se nano nanose se najveć najveće e fizičk fizičke e i me ment ntaln alne e patnj patnje e u cilju cilju dobij dobijan anja ja priznanja, dobijanja drugih relevantnih informacija, prinudjivanja na saradnju, zastrasivanja U pravnom smislju u praksi Države imaju međunarodnopravne obaveze da štite od mučenja i kažnjavaju ga bez obzira ko ga je počinio. Iskazi dobijeni mučenjem se ne mogu koristiti kao relevantni dokazi niti proizvo proizvodit ditii pravno pravno dejstvo dejstvo,, a kršenje kršenje ovog ovog predstav predstavlja lja kršenje kršenje prava na zakonito i pravično suđenje. Nanošenje svirepih duhovnih patnji i bolova je takođe mučenje (npr. kada je neko primoran da gleda kako muče člana porodice). Nečovječno i svirepo postupanje i kžnjavanje se od mučenja razlikuje po količini bola i u odnosu između isljednika i osumnjičenih (kod nečovječnog ponašanja dolazi do mnogo manje direktnog fizičkog kontakta). 1) Držanje Držanje azbe azbestne stne kapulj kapuljace ace na na glavi glavi 2) Izlaganje Izlaganje dugotrajnoj dugotrajnoj buci I neprijatn neprijatnim im zvucima zvucima 3) Lisa Lisava vanj nja a ssna na 4) Ogran Ogranic icav avan anje je ishr ishran ane e 5) Primoravanje Primoravanje osumnjic osumnjicenih enih da da satima stoje stoje na prstima, prstima, okrenuti okrenuti glavom uza zid Ponižavajuće Ponižavajuće postupanje postupanje imaju za cilj negiranje negiranje ljudskog dostojanstva dostojanstva u očima same žrtve da bi se ona ponizila kako bi se slomio njen fizički i moralni otpor (šamaranje, pljuvanje, psovanje, vrijedjanje, izlaganje, šišanje do glave Zabrana nedobrovoljnog podvrgavanja naucnim I medicinskim eksperimentima. Monstruozna iskustva II svijetskog rata Konvenc Konvencijo ijom m UN (koja (koja je usvojen usvojena a 26.6.1 26.6.198 986) 6) je fromira fromiran n Komitet Komitet protiv mučenja koji je sastavljen od 10 visoko-moralnih stručnjaka, izabranih u ličnom svojstvu, na period od 4 godine Komitet Komitet razmat razmatra ra izvjesta izvjestaje je koje su ugovor ugovornic nice e duzne duzne da redovn redovno o podn podnos ose e o pred preduz uzet etim im mjer mjeram ama, a, u cilj cilju u ostv ostvar aren enja ja obav obavez eza a iz konvencije. Na te izvjestaje Komitet daje opste komentare I primjedbe I saop saopsta stava va ih doti doticn cnoj oj drža državi vi ug ugov ovor orni nici. ci. Moze Moze komi komitet tet I istra istrage ge podnosi, posjete državi Ovo nisu medjunarodni ugovori, dakle pravno obavezujuci dokumenti, vec dokumenti koji autenticno razradjuju I tumace postojeca pravila I principe sadržane u medjunarodnim instrumentima o ljudskim pravima ZABRANA ROPSTVA I SLIČNIH USTANOVA US TANOVA

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

U okviru Društva naroda 1926. godine je usvojena Konvencija o ukidanju ropstva ropstva i trgovi trgovine ne robljem robljem.. Na Nako kon n 2. svj. svj. rata rata je pod pod okri okrilj ljem em OUNOUN-a a prihvaćena Dopunska konvencija o ukidanju ropstva, trgovine robljem i ustanova i prakse sličnih ropstvu iz 1956 godine Države se obavezuju da preduzmu sve neophodne pravne I fakticne mjere radi potpunog ukidanja, kako klasicnih institucija ropstva, tako I duznickog ropstva ili kmetstva Prema odbredbama ovih ugovora, rob je ljudsko biće nad kojim se u potpunosti ili djelimično vrše atributi prava svojine, što znači da je on objetak prava svojine drugoga ili drugih ljudi Ropstvo zbog duga – mnogi seljaci u Juznoj Americi, stalno se zaduzuju da bi obezbijedili ishranu, odjecu, sjeme Kmetstvo – karakteristican za feudalizam, ali postoji I u pojedinim djelovima svijeta Ustupanje zena I djece od strane roditelja I staratalje Prinudni rad – zahtijeva se od nekoga bez njegovog pristanka da radi pod prijetnjom kazne PRAVNI INEGRITET LIČNOSTI Svako ima pravo da bude priznat kao subjekat prava je jedan od uslova za uzivanje svih ostalih urodjenih prava Ovo pravo se može ograničiti iz uobičajenih razloga (maloljetstvo, duševna bolest…) Pravo na priznavanje priznavanje pravne ličnosti znači zabranu državnoj državnoj vlasti da pojedinca tretira kao objekat prava, što je posebno značajno u kontekstu zabrane ropstva. Ovo pravo se ne može ukinuti ni u vanrednim slučajevima PRAVO NA DRŽAVLjANSTVO Državljanstvo je pravna veza između pojedinca i države o uzajamnim  pravima i obavezama. Ono je neophodan pravni preduslov za uživanje  znatnog broja ljudskih prava i sloboda.

Držvljanstvo nije pravo pojedinca već pravo države koja suvereno odlučuje ko i pod kojim okolnostima ga može steći. Pre Prema Unive niverrzaln alnoj deklar klara aciji, ji, svak vako ima pravo avo na jed jedno držav državlj ljan anstv stvo, o, odno odnosn sno o niko niko ne smije smije biti biti samo samovo voljn ljno o lišen lišen svog svog državljanstva ni prava da promijeni državljanstvo. Dva načina sticanja državljanstva: 1) rođenjem 2) natu natura rali liza zaci cijo jom m prema neevropskom modelu, neevropskih imigracionih država, državljanstvo se stice rodjenjem Apatridi – ljudi bez državljanstva Bipatridi – ljudi sa dva ili više državljanstava PRAVO NA ZAKONIT I PRAVIČAN SUDSKI POSTUPAK  Pred Predvi viđen đeno o je PGP PGP –om, –om, Evro Evrops psko kom m i Ameri Američko čkom m konv konven enci cijo jom m o ljudskim pravima

♦

♦

Res judicata – presudjena stvar. Ne moze se dva puta suditi o istoj stvari (sem ako se ne pojave novi dokazi) Ovo pravo je jedno od najvažnijih temelja ljudskih prava

♦

Ono znači znači obavez obavezu u državne državne vlasti vlasti da svakom svakom pojedinc pojedincu u obezbi obezbijedi  jedi   pristup sudu i zakonit i pravičan tretman pred sudom, bez obzira zbog čega čega i prot protiv iv čega čega se neko neko sudi sudi,, čak čak i ka kada da su u pita pitanj nju u na najt jtež eža a krivična djela.

♦

 Treba postojati jaki sistem nezavisnih sudova Da bi sud bio zkonit i pravičan, on mora biti nezavisan, ustanovljen zakonom i nepristrasan. On mora biti kompetentan, nadležan Sud mora biti kompetentan (strucno osposobljen za sudjenje), nezavisan, nadležan (predhodno uspostavljen zakonom) Nepristrasnost suda ukljucuje dvije vrste garancija: 1) Niko Niko ne sm smij ije e biti biti sudij sudija a u sops sopstv tven enom om sporu sporu ili u spor sporu u koji koji ga se direktno tiče 2) Sud sve stranke treba treba da tretira tretira jednako, jednako, objektiv objektivno no i ravnopravno ravnopravno,, bez  obzira ko se protiv koga sudi. Subjektivna Subjektivna nepristrasno nepristrasnost st se odn odnosi osi na licn licno o ubje ubjedj djen enje je sudi sudijje u konkretnom slucaju I ona se po pravilu mora predpostaviti dok se ne dokaže suprotno Objektivna nepristrasnost koja je vrlo bliska nezavisnosti suda, se odnosi na sastav I organizaciju suda, kao I na pitanje da li određenja funkcija nekog od clanova suda može izazvati sumnju u nepristrasnost suda ili njegovog clana Ravnopravan pristup sudu Postupak je javan. Javnost se može isključiti u slučaju zaštite interesa stranki i njihovog privatnog života, ukoliko se sudi teškim zločinima koji mogu biti uznemiravajući za javnost i kada se sudi maloljetnim licima. Svako je nevin dok se ne dokaže da nije – to je civilizacijsko nacelo svakog pravnog poretka Sud mora da predpostavi nevinost svakog optuzenog bez ikakvih predrasuda I moze moze ga osudit osuditii ili osl oslob obodi oditi ti na osnov osnovu u dokaz dokaza a izvede izvedeni nih h I utvrd utvrdjen jenih ih na sudjenju Mediji mogu da pokvare tu sliku, optuzivajuci unaprijed nekoga ko mozda I nije kriv Prava optuženog u krivicnom postupku: 1) U najkr najkrac acem em roku roku da je upoznat upoznat sa optuzb optuzbom om I razlo razlozi zima ma za nju nju na  jeziku koji razumije 2) Mora imati imati dovolj dovoljno no vremena vremena I mogucno mogucnosti sti da se pripremi pripremi za odbranu odbranu I izabere branioca, ako ne, namece mu se 3) Sudjenje Sudjenje otpoceti otpoceti bez odugovlacenj odugovlacenja, a, a optuzeni optuzeni ima pravo pravo da ucestvuj ucestvuje e u pretresu, a može mu se I u odsustvu suditi 4) Evrop Evropsk skii sud je razma razmatra trao o razum razumno nost st peri period oda a za donose donosenj nje e presu presuda da građansk građanskim im parnica parnicama ma od 3 do 17 godina godina,, u krivicn krivicnim im od nekoli nekoliko ko nedjelja do 17 godina 5) Optužen Optuženii ima pravo pravo da zahtijeva zahtijeva od suda suda da pozove pozove svjedoke svjedoke koje koje on  predlaze u cilju svoje odbrane

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦

♦

6) Ukoliko ne razumije razumije jezik jezik na kome kome se vodi postupak, postupak, optuzen optuzenii ima pravo pravo da angazuje besplatnog prevodioca 7) Nijed Nijedan an optuze optuzeni ni ne smije smije biti primora primoran n da svje svjedo doci ci proti protiv v sebe, sebe, da  prizna krivicu Pravo na žalbu I druge pravne lijekova, redovni ( žalba npr) ili vanredni (revizija postupka) pravni lijekovi u slucaju povrede ljudskih prava u okvu okvuri ri un unut utra rašn šnji jih, h, naci nacion onal alni nih, h, držav državni nih h mjer mjera a imple impleme ment ntac acij ije e odnosno kontrole primjene ljudskih prava Onoguciti zalbu visem sudu radi preispitivanja prvostepene presude U nekim državama pravo na žalbu ne postoji ako je tu odluku donio porotni sud U praksi medjunarodnih tijela za kontrolu primjene ljudskih prava preovladava stanoviste da je pravo na zalbu efektivno, ako postoji dvostepenost postupka, odnosno ako se optužba razmatra dva puta Neđe đe post postoj oje e pose posebn bnii sudo sudovi vi za Poseba Poseban n postup postupak ak za malolje maloljetnik tnike e . Ne maloljetnike, u drugim se sudi pred redovnim sudovima, ali se javnost vazda iskljucuje Pravo na nadoknadu stete u slucaju neosnovane presude – ima pravo na obestecenje, ako se naknadno utvrdi sudska zabluda ili otkriju nove cinjenice ponovn vno o sudj sudjenj enje e je Zabran Zabrana a ponovn ponovnog og sudjen sudjenja ja (ne bis in idem) idem) – pono moguce ako se otkriju nove cinjenice ili ako se naknadno utvrde bitne povrede postupka koje su mogle da uticu na ishod sudjenja Dispozicija – sankcija ponasanja Restitucija - povracaj u predjasnje stanje NAČELO LEGALITETA I ZABRANA RETROAKTIVNE PRIMJENE ZAKONA Niko ne može biti odgovoran za radnje i aktivnosti koje u momentu izvršenja nijesu bile zakonom propisane kao krivično djelo, niti može biti osuđen na kaznu koja nije bila zakonom propisana u momentu izvršenja ili na kazni strožiju od nje.

Zako Zakono nom m takodj takodje e mora mora unap unaprij rijed ed biti biti propis propisan ana a kazna kazna,, odnos odnosno no krivic krivicna na sankcija Novopropisana kazna će se primijeniti samo ako je bila blaža od one propisane u vrijeme izvšenja krivičnog djela. Države mogu donositi retroaktivne unutrašnje propise da bi omogućile kažnjavanje lica koja su izvršila zločine po međunarodnom pravu. SLOBODA I BEZBJEDNOST LICNOSTI, SLOBODA KRETANJA ZABRANA NEZAKONITOG I SAMOVOLjNOG LIŠAVANjA SLOBODE Fizicka sloboda je jedan od najvaznijih elemenata ljudske slobode uopste Nezakonito hapsenje I samovoljno lisavanje slobode su najcesci nacini krsenja ne samo fizicke slobode, vec ljudskih prava uopste Niko ne može biti izložen samovoljnom hapšenju ili zatvaranju, niko ne može biti lišen slobode osim iz razloga predviđenih zakonom i u skladu sa postupk postupkom om predviđeni predviđenim m zakonom zakonom,, a svako svako ko je zakons zakonski ki lišen slobode ima određena prava i garancije – univerzalna deklaracija, pgp, evropska konvencija

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Zakonito je samo ono lisenje slobode zasnovano na razlozima predvidjenim zakon zakonom om I sprov sproved edeno eno po postu postupk pku u koji koji predv predvid idja ja zakon zakon,, sve sve ostalo ostalo je samovoljno Evropsk Evropska a konvencija konvencija precizn preciznije ije od Univeza Univezalne lne deklara deklaracije cije I pgp – a taksativno nabraja slucajeve zakonitog lisenja slobode radi : 1) Neposto Nepostovanj vanja a zakon zakonskog skog naloga naloga suda suda 2) Ispunje Ispunjenja nja obave obaveze ze propi propisane sane zakon zakonom om 3) Privodjenja Privodjenja zbog sumnje sumnje da je izvrseno izvrseno krivicno krivicno djelo djelo 4) Sprecav Sprecavanj anja a izvrsenj izvrsenja a krivicn krivicnog og djela djela 5) Privodjenja Privodjenja maloljet maloljetnika nika na osnovu osnovu zakonite zakonite odluke odluke o vaspitnom vaspitnom nadzoru nadzoru 6) Sprijec Sprijecava avanja nja siren sirenja ja zarazni zaraznih h bolesti bolesti 7) Zakonitog Zakonitog hapsenja hapsenja dusevno dusevno poremecenih poremecenih lica, alkoholic alkoholicara ara … 8) Sprijecavanja Sprijecavanja neovlasc neovlascenog enog ulaza ulaza u zemlju zemlju ili obezbjed obezbjedjivanj jivanja a zakonitog zakonitog  protjerivanja ili ekstradicije Pritvor I istražni zatvor kada se osnovano sumnja da je neko izvrsio krivicno djelo djelo I kada kada je tu sumnj sumnju u neoph neophod odno no provj provjeri eriti ti u istraž istražno nom m postup postupku ku,, su najcesci razlozi zakonitog lisenja slobode Prava I garancije lica lišenih slobode - svako lice lišeno slobode se mora odma odmah h upozn upoznati ati sa razloz razlozim ima a hapše hapšenj nja a i u najk najkrać raćem em roku roku zbog zbog čega čega se optužuje. U najkraćem roku se mora izvesti pred sudi koji će ga u razumnom roku osloboditi ili osuditi. Zabran Zabrana a zatvara zatvaranja nja zbog zbog dug duga a – lisavanj lisavanje e slobode slobode zbog zbog nemoguc nemogucnos nosti ti ispunjenja neke ugovorne obaveze je bila dugo vremena siroko prihvacena mjera u razlicitim pravnim sistemima Medjun Medjunaro arodni dni instrume instrumenti nti apsolut apsolutno no zabranjuj zabranjuju u ovu vrstu lisenja lisenja slobode jer je duznicki zatvor slican ropstvu SLOBODA KRETANjA I ZABRANA PROTJERIVANjA Pravo svakog lica koje zakonito boravi na teritoriji jedne države da se u njoj slobodno kreće i slobodno izabere mjesto boravka Pravo Pravo svako svakog g lica lica da na napu pusti sti bilo bilo koju koju zemlju zemlju uključ uključuju ujući ći i svoju svoju sopstvenu, kao i pravo d ase vrati u svoju zemlju

Sloboda kretanja unutar državne teritorije I slobodnog izbora mjesto boravka važi za sva lica koja tu zakonito borave Ova prava se mogu ograničiti u skladu sa zakonom, iz razloga nacionalne bezbjednosti, bezbjednosti, javnog poretka, javnog zdravlja, javnog morala ili prava i sloboda drugih lica. Omogućeno je ograničenje slobode kretanja u pojedinim djelovima državne teritorije radi zaštite javnog interesa u demokratskom društvu. Sloboda medjunarodnog kretanja, preko državnih granica, zavisi od volje država Svako ima pravo da napusti sopstvenu državu I u tom smislu državne vlasti su dužne da im izdaju putnu ispravu, odnosno pasoš Ko slobodno napusti državu takodje može u nju slobodno da se vrati – niko se ne može samovoljno lisiti prava da dujde u svoju sopstvenu zemlju – zabraniti progonstvo sopstvenih gradjana

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦ ♦ ♦

♦

♦

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

Cetvrti Cetvrti protokol protokol uz evropsk evropsku u konvenc konvenciju iju omoguca omogucava va ogranic ogranicenje enje slobode slobode kretanja u pojedinim djelovima državne teritorije, radi zastite javnog interesa u demokratskom drustvu Svaka država ima suvereno pravo da potjera stranca koji ne boravi zakonito na njenoj teritoriji, uz uslov da time ne krši opšta, najčešće običajna pravila međunarodnog prava o ljudskim pravima. Zabra Zabranj njen eno o je vraćan vraćanje je izbjeg izbjeglic lica a u državu državu u kojo kojojj mu prijet prijetii opasn opasnost ost od proganjanja. Od protjer protjeriva ivanja nja treba treba razliko razlikovati vati ekstrad ekstradici iciju ju (izrvuč (izrvučivan ivanje) je) koja koja predstavlja postupak izdavanje lica optuženog za izvršenje krivičnog djela, drugoj državi na njen zahtjev, radi vođenja krivičnog postupka protiv njega Primjenjuje se na bazi reciprociteta izmedju odnosnih država Ekstradicija se uglavnom odnosi na strane državljane., jer vecina nacionalnih zakonodavstava zabranjuje izrucivanje sopstvenih državljana PRAVO NA AZIL (UTOČIŠTE) Svako ima pravo da trži i uživa u drugim zemljama azil od proganjanja – ČLAN 14 Univerzalne deklaracije Nije urođeno ljudsko pravo Azilant koji to postaje stice odredjena prava To nije pravo pojedinca već pravo države da na svojoj teritoriji ili na mjestu pod njenom jurisdikcijom pruzi utociste strancu kojem prijeti  opasnost progona od svoje ili neke druge države

Nema prava žalbe ako se nekome ukine azil Diplomatski azil – posebno popularan u Južnoj Americi – pružanje utocista u zgradama diplomatskih predstavnistava Zatraziti azil ali bez sigurnog prava da ce ga dobiti Konvencija o statusu izbjeglicapredviđa minimalne garancije za progonjene u formi formi zabra zabrane ne vraćan vraćanja ja izbje izbjegli glica ca u državu državu u kojoj kojoj im prijet prijetii opasn opasnost ost od progona. Azil se ne daje pojedincima koji su izvršili neko od međunarodnih krivičnih djela. LIČNI I MORALNI INTEGRITET POJEDINCA PRAVO NA POŠTOVANJE PRIVATNOG ŽIVOTA – PRIVATNOST Privatni život kao najintimnija sfera čovjekovog dostojanstva i njegvoe humane prirode Razvoj Razvoj tehnolo tehnologija gija poboljs poboljsao ao standard standard zivljenj zivljenja, a, ali je povecao povecao SMANJE SMANJENJE NJE privatnosti (posebno je to smetalo diktatorskim rezimima) Pomenu Pomenute te odredb odredbe e medjun medjunaro arodni dnih h instrum instrumena enata ta sadrže sadrže tri vrste vrste stavova : 1) Prvim stavom stavom se definisu definisu zasticena zasticena prava, odnosno odnosno da niko niko ne može može biti izlož izložen en proiz proizvo voljn ljnom om mije mijesan sanju ju u priva privatn tnii zivot, zivot, porod porodic icu, u, stan stan ili ili  prepisku, niti protivzakonitim napadima na cast I ugled 2) Zakonska Zakonska zaštita zaštita protiv svakog miješanja miješanja u privatnost  privatnost  3) Treci stav stav sadrži tzv tzv ogranicavaj ogranicavajucu ucu klauzulu klauzulu odnosno uslove pod kojima kojima se u skladu sa zakonom moze ograniciti vrsenje ovih prava

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Ovo se može ukinuti u mjeri koja je u skladu za zakonom i koja je potrena u demokratksom demokratksom društvu radi zaštite nacionalne bezbjednosti, bezbjednosti, javne sigurnosti sigurnosti ili ekonomske dobrobiti zemlje, radi sprječavanja nereda i kriminata, radi zaštite zdravlja ili morala, radi zaštite prava i sloboda drugih. Posebna zaštita djece i maloljetnika Konvencijom o pravima djeteta države su preuzele dodatne obaveze da omog omoguc uce e djeci djeci da ras rastu tu u porod porodicn icnoj oj sre sredin dinii u atmosf atmosferi eri sre srece, ce, ljubav ljubavii I razumijevanja, da stite prava djece na misljenje I izrazavanje U okvir okviru u prava prava na pošto poštova vanj nje e priva privatn tnos osti ti ulaze ulaze i:   prav pravo o na zaštit zaštitu u   porodičnog života, seksualne odnose, porodice i djece, na poštovanje doma, komunikacije, časti, ugleda, tajnosti podataka o građanima. PRAVO NA POŠTOVANJE IMOVINE Po klasicnim individualno liberalistickim koncepcijama prirodnih prava pojedinaca Loka I Rusoa posebno, pravo na imovinu (svojinu) je jedno od najtemel najtemeljnij jnijih ih I najaut najautono onomni mniji, ji, garanc garancija ija ne samo licnog, licnog, vec I ekonomskog I politickog integriteta licnosti Ovo pravo znači pravo na zaštitu svakog lica, fizičkog ili pravnog od akta državne vlasti ilid rugih lica kojim se ukidaju, ometaju ili ograničavaju prava vlanika na korišćenje, raspolaganje ili plodouživanje imovime. Imovinu čine sva stvarna prava na pokretnim i nepokretnim stvarima, prava koja otud proizil proizilaze aze,, posebno posebno hipotek hipoteke, e, zaloge zaloge,, jamstva jamstva,, dionic dionice, e, akcije akcije i obaveznice društava i kamate na njih i u njihovoj svojini, novčana ili druga materijalna ili robna potraživanja obligacionog karaktera,prava iz ugovora o   zakupu zakupu,, prava prava intele intelektu ktualn alne e svojine svojine,, patentn patentni, i, licenc licence, e, prava prava iz ugovora ugovora o transfe transferu ru tehnol tehnologij ogije e i znanja, znanja, pravo pravo poslova poslovanja nja pod imenom imenom kupljen kupljene e ili registrovane firme, poslovne koncesije, koncesije za istraživanje i korišćenje  prirodnih bogatstava, investicije i investiciona sredstva, sva sredstva stečena invest investici icioni onim m sredstvi sredstvima ma kao is vi prihod prihodii i sredstva sredstva stečeni stečeni korišćen korišćenjem jem imovine. Evro Evrops pska ka konv konven enci cija ja pruža pruža zašti zaštitu tu u pogl pogledu edu mirn mirnog og uživa uživanja nja u imovini. Svako ima pravo da posjeduje imovinu, niko ne može biti samovoljno lišen imovine. Pravo Pravo na pošto poštovan vanje je imov imovine ine može može biti biti prekrš prekršen eno o isklju isključiv čivo o u zakon zakonom om predviđenim slučajevima i u slučajevima od javnog interesa Svojina je prije svega drustveni odnos izmedju ljudi povodom njihove vlasti nad stvarima Univerzalna deklaracija je neprecizna I predvidja da svako ima pravo da posjeduje imovinu sam I u zajednici sa drugima, I da niko ne moze biti samovoljno lisen svoje imovine. Americka konvencija kaže da je lisavanje imovine opravdano I zakonito samo samo uz plac placan anje je prav praviicne cne nado nadokn knad ade e I ako ako je to nu nuzn zno o radi radi zadovoljenja opstih potreba I drustvenih interesa utvrdjenih zakonom Protokol br 1 od 1952 godine, uz evropsku konvenciju garantuje svakome pravo mirnog uživanja u svojoj imovini, zabranjuje zabranjuje lisavanje, osim u javnom interesu I pod uslovima predvidjenim zakonom I opstim nacelima medjunarodnog prava

♦ ♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Mirno uzivanje u imovini Pravicna nadoknada u slucaju lisavanja imovine ZABRANA DISKRIMINACIJE   JJed edna naka ka ili ili nedi nedisk skri rimi mina nato torrska ska prim primje jena na prav prava a je teme temelj ljn na pretpo pretpostav stavka ka funkcio funkcionisa nisanja nja ne samo sistema sistema ljudskih ljudskih prava, prava, vec svakog pravnog sistema uopste. Nerijetko se istice da je potpuno neprimjenjivanje prava, cak manje zlo od diskriminatorske primjene istog Zbog toga je zabrana diskriminacije istovremeno vrlo vazna, posebno ljudsko pravo, ali I opsti uslov uzivanja ljudskih I svih ostalih prava I sloboda Nejednakom primjenom prava, osporava se covjeku pravo da je on subjekt prava Diskriminacija u pogledu osnovnih prava I sloboda nije obicna povreda pravnog poretka, vec sustinsko osporavanje samih temelja drzavno pravnog sistema kao takvog Razne diskriminatorske politike Pojam I vrste diskriminacije – Pod diskriminacijom se podrazumijeva svako razlik razlikov ovan anje, je, isklju iskljuci civa vanj nje, e, ogra ograni nica cava vanj nje e ili da dava vanj nje e prven prvenstv stva a  zasnovano na nekom od nedozvoljenih razloga kao sto su boja koze,   porijek porijeklo, lo, vjera, jezik, jezik, politic politicko ko uvjeren uvjerenje, je, a ima za cilj I posljed posljedicu icu ugrožavanje ili onemogucavanje ljudskih prava I osnovnih sloboda

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

♦

Diskr Diskrim imin inac acija ija je sinon sinonim im za pravn pravno o nedo nedozv zvol oljen jeno o razli razliko kova vanje nje I podvajanje ljudi u pogledu uzivanja ljudskih I ostalih prava I sloboda Uzi vid zabrane diskriminacije sadržan je clanu 2 Univerzalne deklaracije, u drugoj recenici clana 7 Univerzalne deklaracije, cl.2st1 PGP I clan 14 Evropske konven konvenci cije. je. U ovom ovom sm smisl islu u zabran zabranje jena na je diskri diskrimin minac acija ija po pome pomenu nutim tim osnovam osnovama a u pogledu pogledu uzivan uzivanja ja ljudskih ljudskih prava prava I sloboda sloboda sadržanih sadržanih u ovim dokumentima Širi ili opsti vid zabrane diskriminacije je sadržan u prvoj recenici clan 7 Univerzalne deklaracije I u clanu 26 PGP – garantuku opstu jednakost pred zakonom i zabranu svake diskriminacije Pored pomenu pomenutih tih odredbi odredbi medjuna medjunarodn rodnih ih instrum instrumenat enata a o ljudskim ljudskim pravima, pravima, zabra abranu nu spec specif ific icn nih vido vidova va disk diskri rimi mina naci cijje pred predvi vidj djaj aju u mnog mnogob obro rojjni medju me djunar narod odni ni ugov ugovori ori : Konve Konvenc ncija ija o ras rasno nojj diskri diskrimin minaci aciji, ji, Konven Konvenci cija ja o diskriminaciji žena, Konvencija o suzbijanju I kaznjavanju zlocina Aparthejda … 137 Državljanima se priznaje siri korpus ljudskih prava nego strancima I to ne predstavlja diskriminaciju Diskriminacija nije razlikovanje na osnovu licnih osobina (upis na faks, stipendiranje) Diskriminacija može biti: 1) Direktn Direktna(c a(cinj injenj enje e ili necinj necinjenj enje) e) 2) Indirektnaili Indirektnaili suptilna suptilna (nije (nije vidljiva, vidljiva, npr npr naizgled naizgled neutralna neutralna odredba) odredba) Prikrivena Prikrivena diskriminacija diskriminacija –   jedn jednak aka a primj primjen ena a pravn pravnih ih propis propisa a na   pojed pojedin ince ce I grup grupe e koji koji se na nala laze ze u faktic fakticki ki nejed nejedna nakim kim,, razlic razliciti itim m

uslovim uslovima a I situaci situacijam jama, a, odnosn odnosno o nejedna nejednakom kom drustve drustvenom nom polozaj polozaju u takodje može rezultirati diskriminacijom. ♦

Pozitivna diskriminacija – Afirmativna akcija – da bi se sprijecila, tj  otklonila kako otvorena, tako I prikrivena diskriminacija, ponekad je odredjenim pojedincima I grupama potrebno priznati vise prava nego sto imaju ostali gradjani.

♦

♦

♦

♦

Najcesce su u pitanju manjine I pojedinci koje su u proslosti bile podvrgnute neravno neravnoprav pravnom nom tretman tretmanu u u pravnom pravnom,, ekonom ekonomsko skom, m, kulturn kulturnom om ili nekom nekom drugom pogledu. Priznanje odredjenog viska prava ovim pojedincima I grupama vazan vazan je predusl preduslov ov njihove njihove pune ravnopra ravnopravno vnosti sti sa ostalim ostalim gradjani gradjanima ma ovakve mjere se cesto nazivaju preferencijalni tretman ili afirmativna akcija Clan1,stav 4 Konvencije o rasnoj diskriminaciji predvidja usvanjanje posebnih mjera koje se ne smatraju diskriminacijom, radi obezbjedjenja odgovarajuceg napretka izvjesnih rasnih ili etnickih grupa ili lica kojima je potrebna zastita radi garantovanja, uzivanja, I ostvarivanja ljudskih prava I osnovnih sloboda pod  jednakim uslovima… Primje Primjerr u finskoj finskoj je pripadn pripadnici icima ma domorod domorodack ackog og stanovn stanovnistv istva a – Laponci Laponcima ma  priznat monopol na gajenje irvasa, jer je to njihovo tradicionalno zanimanje od kojeg zavisi njihov opstanak  Mjere pozitivne diskriminacije su privremene, sto znaci da se ukidaju kada se pripadnici zanemarene grupe u prosjeku izjednace sa ostalima