KTS-Najlepsze z II Semestru

KLASYCZNE TEORIE SOCJOLOGICZNE SOCJOLOGICZNE 12.03.2006 

Pojęcie pozytywizmu

Dla Anthonego Giddensa jest to bardziej uwłaczający epitet niż użyteczne narzędzie opisu. W XIX wieku niemożność sprecyzowania słowa pozytywizm wiązała się z tym że nie dość wyraźnie odróżniano pozytywizm jako całość poglądów Comtea. Pozytywizm w ujęciu Comta to zarówno: -

szkoła naukowa

-

pewien typ filozofii który nie musi być bezpośrednio związany związany z tą szkołą .

Pozytywizm jako trwały tryb myślenia wyróżnia się : ANTYKRYTYCYZM  To co pozytwne zostaje przeciwstawione temu co negatywne, urojone, jałowe, chwiejne, mgliste, destrukcyjne, jako to co pożyteczne, realne, ścisłe, pewne i konstruktywne. Zmienne dla tego przeciwstawienia było uwzględnienie cech sposobów myślenia ale też ich społecznych skutków. Pozytywizm Pozytywizm sprzeciwiał się złej filozofii która jest źródłem zastoju, skostnienia, niepokoju, niepokoju, anarchii. anarchii. Socjologiczny pozytywizm podejmował podejmował problematykę problematykę kryzysu społecznego, poszukując poszukując takiej wiedzy która pomogłaby go przezwyciężyć. Szukali wiedzy która byłaby użyteczna w organizowaniu społeczeństwa społeczeńst wa które po rewlucji nie mogło odzyskać równowagi. Użyteczna jest tylko wiedza o faktach dlatego dlatego zwrócili przeciwko przeciwko filozofii krytycznej prowadzącej prowadzącej do konfrontacji tego co jest z tym co być powinno. Niechęć do wychodzenia poza fakty stanie się cechą trwałą. KRYTYKA METAFIZYKI I FENOMENALIZM Pozytywiści Pozytywiści krytykowali tradycyjną filozofię za to, że rezygnuje rezygnuje z pewności poznania w imię iluzorycznego ideału znalezienia odpowiedzi na najwazniejsze najwazniejsze pytania. Metafizyka polega według nich na poszukiwaniu istnień, domniemanej istoty rzeczy, rzeczy , nauka zajmuje się wyłącznie zjawiskami. Pomiędzy metafizyką i nauką jest przepaść nie do pokonania. Wiedza, która zasługuje na zaufanie musi być wolna od metafizycznych uprzedzeń obserwacji zjawisk.  To jest reguła fenomenalizmu zwraca się przeciwko regule przyczynowości której Comt przeciwstawiał postulat wykrywania prawd jako stałych związków. Współwystępowania lub następstwa pomiędzy obserwowalnymi zjawiskami. O natu naturze rze em empi piry ryśc ścii mó mówi wili li że są to dane dane em empi piry rycz czni nie e właś właści ciwo wośc ścii jedn jednos oste tek k ludz ludzki kich ch przeciwko religii religii odwoł pozytywi pozytywistycz styczny ny fenomena fenomenalizm lizm kierował kierował się przeciwko odwołują ującyc cych h się do bytów bytów nadprzyrodzonych i objawienia oraz pretendującej do roli prawomocnej wiedzy o świecie. Pozytyw ozytywiśc iścii byli byli agnost agnostyka ykami mi i dla nich nich pytan pytania ia relig religii ii były były niero nierozst zstrzy rzygal galne ne tak samo samo jak metafizyki.

NATURALIZM: NATURALIZM: przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa Pozytywizm Pozytywizm był i jest naturalizmem w sesie normatywnym jak i opisowym. jego twórcy zakładali że metody nauk społecznych nie różnią się od metod nauk przyrodniczych. Pozytywiści byli przekonani o bezwzględnej jedności wiedzy i metod pozwalających tę wiedzę osiągać. Pozytywistyczny naturalizm miał 3 motywacje: a) chcieli zastosować zastosować w naukach społecznych metody które które były były skuteczne skuteczne w przyrodoznawstwie i dzieki tego uchodziły za jedyne metody naukowe b) wierzyli ze tylko nauka zgodna z wzorami przyrodoznawstwa przyrodoznawstwa może być odstawą odstawą inżynierii inżynierii społecznej którą w przyszłości byli mocno zainteresowani c) mówili, że tylko nauka nauka pełni pełni godną godną poparcia poparcia rolę rolę wychowawczą wychowawczą wytwarzając postawy najbardziej pożądane; rzeczowość, podatność na racjonalne argumenty, odporność FAKTY SPOŁECZNE JAKO RZECZY  Pozytywiści Pozytywiści zakładali ostry przedział miedzy podmiotem podmiotem a przedmiotem poznania społecznego. społecznego. Stali na gruncie obiektywizmu. Traktowali świat społeczny jako niezależny od obserwatora i oglądany przez niego z zewnątrz. Durkheim twierdził że fakty społeczne należy traktować  jako rzeczy. Badacz życia społeczego powienien występować w roli obserwatora a nie uczestnika. uczestnika. Łączy się z tym wyzbycie wszelkich uprzedzeń, przyjąć postawę przyrodnika, przyrodnika, dla którego badana badana rzeczywistość jest światem zupełnie obcym – który nie porusza w nim żadnych namiętności. a) badanie faktów bez ich wartościowania wartościowani a Pozytywiści Pozytywiści sądzili, że do zadań uczonego nie należy wartościowanie badanych zjawisk. działalność poznawcza ma być neutralna do toczących się w społeczeństwie sporów o wartości, i nie dostarcza argumentów żadnej ze stron. Jeżeli uczony zaangażuje się w spory to sprzeniewierzy się swemu powołaniu i straci zdolność wykonywania swych zadań.  Jednak pozytywiści wprowadzani wartościowania tylko utajone. Przybierały one formy wypowiedzi o potrzebach społecznych, o tendencjach rozwoju społecznego, o stosunkach normalnych lub patologicznych. Zwłaszcza formułując prognozy społeczne ujawniali to co uważali za pożądane lub nie. Każdy operował społecznym ideałem a przedstawiali go jako wynik bezstronnej obserwacji faktów. NAUKA JAKO PODSTAWA INŻYNIERII SPOŁECZNEJ Ważną cechą pozytywizmu była jego praktyczna orientacja. Nauka miała umożliwić przewidywanie a przewidywanie kontrole procesów społecznych zapobiegającą jego niszczycielskiemu niszczycielskiemu przebiegowi. Przez poznanie praw społecznych społecznych chcieli uzyskać nad nim władze. Prowadziło to do różnych wniosków: Comte chciał społeczeństwa ściśle kierowanego, Mill, Spencer, chcieli kierowanie społeczeństwem maksymalnie ograniczyć. Chodziło wszędzie o wykorzystanie wiedzy społecznej do naprawy ustroju społecznego oraz dostosowanie działań ludzkich do wymogów środowiska. Odpowiadało to inżynierii cząstkowej - nie chodzi o cel ostateczny wysiłów naprawiania swiata ale o rozwiązanie najpilniejszych problemów za pomocą

dostępnych w danej chwili srodków. Projekt utopijny – skupiał się na nastawianiu na szybkie osiągniecie najwyższego najwyższego dobra. Wcześni pozytywiści tworzyli utopię społeczeństwa bez utopii. AUGUSTE COMTE 1798 – 1857  Łączy minimalizm z maksymalizmem. maksymalizmem. Myśl Comte’a charakteryzowała dwoistość spowodowana: spowodowana: 1)

usiłował ustanowić ideał wiedzy sprawdzalnej i niezawodnej

2) walczył walczył o ocalenie jedności jedności wiedzy wiedzy w dobie dobie postępując postępującej ej specjalizac specjalizacji ji nauki która tworzy tworzy naukę. KRYZYS SPOŁECZNY A NAUKA Oceniał optymistycznie stan i perspektywy wiedzy naukowej naukowej jak również mozliwości jej oddziaływania na rzeczywistość. źródłem niepokoju było jednak to że społeczeństwo znalazło się w głębokim kryzysie. Powstało pytanie czy nauka wydobędzie społeczeństwo z kryzysu??? Comte wierzył w moc ludzkiego rozumu i wierzył że głównym czynnikiem czynnikiem zmian w społeczeństwie społeczeństwie jest świadomość. Według Comta na skutek działalności krytycznej jak również postępów wiedzy pozytywnej rozpadł się dawny teologiczny system wierzeń i odpowiadający mu feudalny system społeczny. społeczny. Społeczeństwo zostalo bez dyscypliny dyscypli ny moralnej, ulega dezintegracji, rozpadlo się na egoistyczne atomy. Sytuację Sytuację pogarsza pogarsza walka walka miedzy miedzy dwiema dwiema partiami partiami na jakie podzialil podzialilo o się porewol porewolucyj ucyjne ne społeczeństwo: a) obrońcy obrońcy dawnego dawnego ustroju ustroju (konser (konserwaty watyści) ści) – pogłębiają pogłębiają kryzys bo poprzez poprzez cofanie biegu biegu historii hamują postep b) jego burzyciele burzyciele którzy chcą przedłużać przedłużać rewolucję rewolucję – niszczą ostoje ładu ładu społecznego. społecznego.  To grozi zagładą społeczeństwa bo gdzie nie ma wspólnych wartości tam istnieć społeczeństwo nie może. Comt uwazał społeczeństwo za ognisko życia moralnego. Dlatego społeczeństwo porewolcyjne wydawało mu się tak bardzo zagrożone chociaz zaspokajało potrzeby jednstek. Wyjściem z kryzysyu miało miało być stworerzenie stworerzenie nowego systemu wierzeń wierzeń który wykluczy spory rozkładające rozkładające społezną jedność. źródłem wierzen ma być nauka a nie tradycyjne wierzenia religijne. Spoiwem ma być nauka. Konieczne Konieczne jest w takim razie uczynienie nauki jednolitym systemem w którym znajdą się odpowiedzi na wszystkie zasadnicze pytania. Dotychczasowe osiagnięcia nauki trzeba uzupełnić o pozytywną teorię społeczeństwa czyli socjologię. Dla Comtea wyższość nauki nad teologią i metafizyką jest oczywista bo poglądy naukowe sa: a) intersubiektywnie intersubiektywnie sprawdzalne, sprawdzalne, zdeterminowane zdeterminowane przez samą naturę rzeczywistości b) na ich korzyśc korzyśc przemawia przemawia historyczna konieczność konieczność bo prawem rozwoju rozwoju świadomości świadomości jest przechodzenie przez kolejne 3 stadia (fazy). Z czasem czasem Comte Comte nadał nadał temu temu system systemow owii charak charakter ter nowe nowejj relig religii ii LUDZK UDZKOŚ OŚCI. CI. Dla niego niego najbardziej najbardziej potrzebne były jednolite wierzenia, a nauka miała pełnić funkcje danych religii. SOCJOLOGIA W SYSTEMIE COMTEA Zdaniem Comta miejsca każdej nauki w systemie jest wyznaczone: -

historycznie – to znaczy jak się tworzyła

-

logicznie – od tego jak dają się logicznie uporządkować

 Tak w kolejności nauki tworzą hierarchie od matematyki, astronomii, fizykii, chemii, biologii a na końcu jest socjologia. Wymienione przez Comta nauki zostały zhierarchizowane według: a) stopn stopnia ia swej swej maleją malejącej cej ogóln ogólnośc ościi b) stopn stopnia ia rosn rosnące ącejj złożono złożoności ści c) stopn stopnia ia donio doniosło słości ści prak praktyc tyczne znejj Uważał i miał ogólną zasadę że niektóre nauki zakładają powstawanie innych nauk. Warunkiem powstania socjologii socjologii była biologia. Istnialo przekonanie przekonanie że prawa wszystkich nauk układają się w  jeden system a nawet są sprowadzone do jednego prawa uniwersalnego. Powstał problem relacji socjologii z innymi naukami. uważa że socjologia ma takie osobliwości które wyróżniają ją na tle innych nauk. rozkładanie badanego przedmiotu przedmiotu na części jest w socjologii traktowane jako irracjonalne. Społeczeństwo tak jak organizm biologiczny jest złozoną i nieredukowalną do swych części całością dlatego socjolog postępuje postępuje inaczej niż fizyk czy chemik chemik który bada częsci i tak uzyskuje wiedze o calości. Badanie Badanie części jest bezużyteczne bo poza całością są one metafizycznymi abstrakcjami (taki charakter ma jednostka rozpatrywana poza kontekstem społecznym). Hierarchie Hierarchie nauk Comtea przecina linia oddzelająca nauki o ciałach organicznych od nauki o ciałach nieogranicznych. nieogranicznych. Nie można powiedzieć że zbiorowośc jest sumą jednostek. krytykował Comte fizyke społeczną Queteleta – który próbował zastosowac w badaniach społecznych rachunek prawdopodobieństwa – przyjmując nominalistyczną wizje społeczeństwa. Comte krytykował popularne 2 nauki o człowieku 1) psychologię – szczególnie szczególnie atakował atakował introspekcję introspekcję jest jest niedobra niedobra i nieznacząca nieznacząca dla dla socjologii socjologii 2) ekono ekonomię mię politycz polityczną ną – krytyk krytykow ował ał metode metode ideali idealizac zacji ji jak zdobyć zdobyć najwiek najwiekszy szy efekt efekt na przykładzie zysku Był zwolennikiem jedności metod w naukach!!!!!!! Specyficzny Specyficzny charakter socjologii wynika z : a) studiuje studiuje całość całość (system (system)) a potem dopiero dopiero części części składow składowe e b) znaj znajom omoś ośćć hist histor orii ii PRZEDMIOT I ZADANIA SOCJOLGII Socjologia pojawiła się u Comta jako wynik refleksji nad kryzysem społeczeństwa i jako dopełnienie systemu filozoficznego. Socjologia była podsumowaniem poszukiwań prowadzonych przez jego poprzedników. Co nowego wniósł Comte do nauki o społeczeństwie????? Comte nie wyróżnił się niczym specjalnym bo nie stworzył niczego nowego jednak jego osobliwośc osobliwośc polegała na tym, że miał umiejętnośc twórczą i pracowitość co spowodowało spowodowało że łączył precyzyjnie znane elementy w nowe całości. Był on kontynuatorem Sain – Simona (wynalazca idei pozytywności, pozytywności, fizyki społecznej, rozwoju ludzkości ludzkości przez 3 stadia, kryzysu społecznego społecznego i dróg jego przezwyciężania. Wiele zaczerpnął od oprzedników: a) Montesqi Montesqiusz, usz, Rous Rousseau seau,, Condorcet Condorceta a – idea postępu postępu b) De Bona Bonald, ld, de de Maistr Maistre e - idea idea ładu ładu c) Arys Arysto tote tele lesa sa i Hob Hobbe besa sa

Dziełem Comta była synteza wiedzy i rozbudowanie rozbudowanie jej do systemu który miał pomieścić całość ludzkiej wiedzy oraz spojrzenie na rzeczywistość społeczną. Stworzył system rozbudowany i dobrze wyposażony żeby rozwiązywał wszystkie problemy. Synteza Comta objawia się najpełniej w pojęciach postępu (wynalzaek oświecenia) i porzadku (konserwatywnych (konserwatywnych krytyków). Postęp stał się narzedziem burzycieli tradycyjnego społeczeństwa, porządek służył jego najwierniejszym obrońcom. Jego koncepcja była sposobem na zgodę między przeciwnikami i zwolennikami nowego ładu. Pierwszym udzielała gwarancji na zachowanie warunków równowagi i harmonii społecznej drugim zaś, gwarancji rzeciwko niebezpieczenstwu feudalizmu.

Zasadniczy problem socjologii tkwił w pogodzeniu dwóch wykluczających się punktów widzenia: a) odkrywan odkrywanie ie praw praw porządk porządku u i postępu postępu w świecie świecie b) wytł wytłum umac acze zeni nie e zmian zmian socjolgia miała być jedyną nauką i świadomie kwestionował potrzebę innych. niemożliwe jest badanie społeczeństwa z punktu widzenia jego warunków czy z punktu widzenia zachodzących w nim procesów – jeżeli dzieli się je na części i każdą z nich bada osobno. Z holistyczną zasadą wiązała się inna osobliwość to znaczy traktowanie każdego stanu społecznego społecznego jako nierozerwalnie nierozerwalnie związanego ze stanem wcześniejszym i poźniejszym. Wciąż mamy doczynienia z tym samym porządkiem podlegającym zmianom. Kolejną osobliwością było to, że za przedmiot studiów miał społeczeństwo jako takie LUDZKOŚĆ. Proponował podział socjolgii na: 1)

STATYKĘ - zajmuje się badaniem porzadku społecznego, czyli wzajemnymi związkami między różnymi częściami społecznego organizmu. Inaczej nazywa się teorią instytucji bo obejmuje ten sam zakres co Spencer nazywał jako instytucje. Podaje też szereg rodziny, czynnikow które samorzutnie łączą ludzi. Na pierwszym planie jest problemtyka rodziny, własności, podziału pracy, państwa, państwa, języka, religii – i to jak każda z tych instytucji wpływa na porządek społeczny. Rodzina jest wg. Niego najważniejszym składnikiem społeczeństwa. chciał wskazać najbardziej elementarną formę zrzeszenia która powstaje smorzutnie i niezależnie od jakiegokolwiek racjonalnego rachunku. Skupial się też na problematyce problematyce socjalizacji jednostki ludzkiej, wypatej przez problem jej niezależności. niezależności. Rodzina była elementem rekonstrukcji po okresie rewolucyjnego ładu.

2)

DYNAMIKĘ (teoria postępu): a) ewolucja ewolucja społeczeń społeczeństw stw ma charakter charakter prawidło prawidłowy wy i ukierunk ukierunkowan owany y b) najwazniejszym najwazniejszym jej prawem prawem jest jest prawo 3 stadiów stadiów przez który przechodzi przechodzi rozwój rozwój swiadomości c)

zgodnie z twierdzeniem twierdzeniem o zależności zależności wszystkich wszystkich częsci częsci organizmu organizmu społecznego przemiany swiadomości swiadomości są związane z przemianami we wszystkich dziedzinach życia

d) historia jest jest realizacją realizacją doskonałego doskonałego ładu społecznego społecznego który zapewni zapewni stabilizację stabilizację i ewolucję. e) Przedmio Przedmiotem tem dziejów dziejów jest jest ludzko ludzkość ść jako jako całość. całość. Comte chciał wskazać kierunek ewolucji, zinterpretować fakty historyczne i uwzględnić uwzględnić całą ich różnorodność. Najciekawsze są powiązania między przemianami świadomości a przeobrażeniami systemu społecznego. Był przeciwko konserwatyzmowi bo opowiadał się za nowym społeczeństwem przemysłowym. Przeciwko liberalizmowi bo obecny stan społeczeństwa społeczeństwa oceniał krytycznie i nie wierzył w możliwość jego samoudoskonalenia. samoudoskonalenia. Krytyka socjalizmu polegała na krytyce statusu quo który odmawia wyjscia poza kapitalizm.

26.03.2006 Pozytywizm Pozytywizm w Anglii - John Stuart Mill Propagował idee Comta w Anglii. Wspólne elementy Comta i Milla (a także nowości od Milla) a) Mill posługuje się słowem fizyka społeczna, etologia polityczna, nauka społeczna rozumiejąc rozumiejąc je wszystkie jako socjologia. Mill myślał liberalnie „Homo economics” economics” to w jego rozumieniu człowiek ekonomiczny. b) Mill odcinał się od Bentany który pomijał wszystkie inne wymiary człowieka i widział tylko  jego wymiar ekonomiczny, Mill je formułuje mówiąc że wychowanie odgrywa ważną rolę w życiu człowieka, jest też w życiu człowieka sacrum, więzi społeczne, rodzinne, środowisko sąsiedzkie. c) Nauka jaka proponował była ekonomia polityczna - wykrywa prawa natury ludzkiej w Akcentuje że wszyscy ludzie uczestniczą w naturze ludzkiej ale to co zmienia rzeczywistość ludzką to różne okoliczności okoliczności w których człowiek żyje. Ekonomia społeczna/ społeczna/ polityczna zajmowała się: -

celem ludzi

-

środkami jakich człowiek używa

-

relacjami, interakcjami, stosunkami stosunkami

-

wpływem jednych elementów na inne.

d) Mill mówi że istnieje jedna wspólna wspólna natura a różnice między ludxmi ludxmi wypływają z różnych różnych okoliczności okoliczności w jakich żyją. Mill odwołuje się do idei Comta a wręcz nawet używa sformułowania „nasza wspólna filozofia”. Duzo go łączyło z Comtem. Ale Comt sprzeniewierzył się samemu sobie i Mill stopniowo zaczął się od Comta dsuwac przyznając mu zasługi ale jednocześnie twierdził że niczego nie zrobił tak, żeby nie trzeba było tego poprawiac. Wyraża to współzależność i różnice. Od Comta Mill zaakceptował: 1) teoria teoria rozw rozwoju oju trze trzech ch stadi stadiów ów 2) dzielił dzielił socjolo socjologię gię na na dynamikę dynamikę i statykę. statykę. 3) Zgodził się na czynniki powodujące postęp (technologia, (technologia, świadomość) świadomość) Różnice w poglądach obu myślicieli: 1) Comte Comte był był realis realistą tą a Mill nominali nominalistą stą Społeczeństwo Społeczeństwo jest rzeczywistością sui generis i nie jest sumą jednostek - tak mówi realista. Wszystkie prawa dadzą się ostatecznie sprowadzić do spraw zachowania jednostek jednostek ludzkich - tak  mówi nominalista. ten spór ciągnie się. redukcjonizm (holizm, psychologizm, socjologizm) konsekwencją tego spojrzenia było: 2) Sceptycyzm Comta Comta dla psychologii Mówi że jest ona nie przydatna, przydatna, a sytuacja ciągle się zmienia się jak teraz. Psychologia Psychologia wg. Milla jest j est nauką bez której socjologia istnieć nie może. Milla interesują tylko mechanizmy niezmiennej natury ludzkiej które funkcjonują w różnych okolicznościach społecznych. To co różnicuje społeczeństwo to zmieniające się okoliczności w

historii różnych społeczeństw. Dlatego potrzeba socjologii wynika z tego, że człowieka nie można obserwować w stanie czystym ale społecznym. 2) Socjologia nie daje daje praw społecznych w ogóle ogóle ale o konkretnych konkretnych społeczeństwach społeczeństwach które wyróżniają się ze względu na okoliczności . Oryginalność Milla: 1) chce połączyć połączyć dwie rzeczywistości: trwałe cechy cechy ludzkiej natury a z drugiej drugiej stronny stronny zmienne społeczeństwo. Coś się stało z cechami że mamy różne społeczeństwa. Wytłumaczenie okoliczności że trwałe cechy zaowocowały zmiennym społeczeństwem. Konsekwencją tego spojrzenia nominalistycznego ze psychologia okazuje się być nauką indukcyjną a socjologią dedukcyjną. dedukcyjną. całkowicie całkowicie odwróciło odwróciło porządek. Dla Milla rzeczywistość społeczna może być studiowana w kontekście psychologii i obserwuje się  jednostki a socjologia przejmuje dorobek i pożytkuje dla swych celów. 2) Spór nominaliści nominaliści - realiści realiści trwa aż do dzisiejszego dzisiejszego dnia. Jednak cały czas gdzieś dominuje Comt. Zasługą Milla była wypracowanie kanonów indukcji w których mówi jak można wnioskować o przyczynowości przyczy nowości w powiązaniu z następstwem. Pewien sposób rozumienia w którym okreslamy okreslamy skąd bierze się zmiana gdy zewnętrzne okoliczności okoliczności sa stałe. Jest to dzieło Milla. 3) Prawa rządzące rządzące społeczeństwami społeczeństwami – Mill odwołuje się do statystyki statystyki i jej roli roli w badaniach badaniach społecznych. społecznych. Przy wielkiej ilości i lości liczba różnice między jednostkami niwelują się i możemy formułować tendencje które mają miejsce w danym społeczeństwie. Dlatego statystyka odgrywa tak wielką rolę w badanich masy (źródło , pole dla studiów socjolgii) 4) Mill napisał napisał dzieło dzieło „O „O wolności” wolności” - pisze że żadne żadne społeczeństwo społeczeństwo w którym swobody nie są szanowane nie są wolne. Chodzi o granicę granicę tolerancji i kwestie wolności. wolności. Jak dalece  jesteśmy wolni, gdzie się kończy granica tolerancji, tam się kończy granica tolerancji gdzie zaczynają się niezbywalne prawa drugiego człowieka do wolności. 5) Mill człowiek godny uwagii uwagii na terenie terenie socjologii i jako mysliciel mysliciel związany z liberalizmem . EWOLUCJONIZM W XIX wieku socjologia była też ewolucjonistyczna. Ewolucja, Ewolucja, postep. Nie ma dla teorii ewolucji alternatywnej alternatywnej teorii. Jest to obrazowe przedstawienie rzeczywistości ewolucjonistycznej. ewolucjonistycznej. Świat tak naprawdę nie został stworzony w ciagu 6 dni tylko milionów lat. Różnica tkwi w tym jak my rozumiemy ewolucję? Kiedyś była zmiana gatunków u Darwina. Dla socjologii była inspiracja żeby te idee przenieść na teren socjolgii. a) szerokie rozumienie rozumienie ewolucjonizmu ewolucjonizmu – wszyscy wszyscy którzy widzą rzeczywistość w kontekście zmian jakie mają miejsce b) waskie waskie rozumie rozumienie nie – tylko tylko Darwin Darwin w rozumieniu szerokim wyróżnili się Taylor, Marks, Spencer . mają oni swój udział w teorii ewolucjonistycznej. Ewolucjonistyczne spojrzenie na swiat jest tylko jak jest widziany. Niezależnie od faktu że ewolucja zawdziecza wszystko Darwinowi Darwinowi - niektórzy odcinają się od niej twierdząc że  jest to teoria zmodyfikowana zmodyfikowana o teorii rzeczywistości społecznej.

ZASADNICZE CECHY EWOLUCJONIZMU: •

 jest orientacją naturalistyczną w sensie bytowym (ontologicznym – jednośc świata zewnętrznego i wewnętrznego) i metodologiczną (te same metody aplikują się do świata przyrody i świata społecznego)

•

ewolucjonizm ma charakter ahistoryczny – mamy doczynienia z sekwencją zmian ale do konca nie ma sprzeczności. Socjologia ewolucjonistyczna chce dostrzec ponadczasowy charakter zmian wszystkich społeczeństw. Jest to kategoria ogólnego prawa. Dotyczy całej ludzkości. Konsekwencją jest metoda w której analizuje się tendencję jaką ma w społeczeństwie ogólne prawa. Poszczególne prawa są ilustracją ogólnyhc praw. Anaiza ogólnych prawa prawa to podstawa. Spencer i jego zasady socjologii socjologii to dokładna ilustracja ilustracja metody ewolucjonistyczne ewolucjonistycznej. j. Są ogólne prawa potwierdzone potwierdzone przykładami z różnych społeczeństw .

•

Ahistroyczność – polega na tym że socjolgia ewolucjonistyczna ewolucjonistyczna nie chce sformułować sformułować konkretnych praw dla danego społeczeństwa społeczeńst wa ale chce sformułować ogólne prawa które odnoszą się do całej ludzkości. W kontekście tego mamy etapy rozwoju i to co różni społeczeństwa społeczeństwa to etap a którym się właśnie znajdują znajdują w procesie ewolucji. ewolucji. Pierwotne kultury są dlatego nobilitowane, nie sa najgrsze są po prostu tylko na pierwszym etapie. Ciagłe odwoływanie się do pierwotnych społeczeństw oznacza że analiza ta wznosi jak wygladała społeczność europejska europejska kiedyś. Analiza teorii ewolcjonistycznej ewolcjonistycznej nie wolno zapomnieć o Taylorze, Spencerze, Morganie (i jego zmianach rodziny), L. McLenon, J. Bahofen,

„Zasady socjolgii Spencera” przedstawiają założenia ewolucjonistyczne: ewolucjonistyczne: •

Naturalistyczne spojrzenie na świat w kontekście rzeczywistości społecznej . rzeczywistość ludzka nie jest wyróżniona od przyrody ( jedność świata pociąga jedność metod badawczych) – to co było właściwe do badania przyrody było też właściwe do badania życia społecznego społecznego

•

Zmiany jakie zachodzą we wszechświecie mają charakter prawidłowy prawidłowy.. Nie jest to przypadek ale cała ewolucja podlega pewnym prawidłowościom. prawidłowościom. Nie ma od tego odstępstw a socjolg ma je odkrywać i studiować strukturę i funkcjonowanie funkcjonowanie rzeczywistości, współistnienie współistnienie zjawisk

•

GENETYZM – ciągłe nawracanie i pytanie o początki danej rzeczywistości (geneza – skąd się coś wzięło)

•

 Jedność natury ludzkiej – poszukiwanie raw rządzących natura ludzką wymagało praw żeby określić że pewne cechy są stałe, niezmienne w które wierzyli ewolucjoniści. ewolucjoniś ci. Trudno Trudno  je zidentyfikowac były „zasadami funkcjonowania umysłu ludzkiego”. Mill, Comte proponowali zajęcie się statyką dynamiką. Tutaj Tutaj wszystko ulega zmianie i ewolucjoniści ewolucjoniś ci pytali czy jest coś co towarzyszy ludziom wszędzie jest wszędzie jest to ogólne funkcjonowanie umysłu ludzkiego

•

Kwestia zmienności - zmiana ma charakter wszechobecny. Związana jest z prawidłowością

•

Globalny charakter zmiany – społeczeństwo jest całością i zmiana w części powoduje zmianę też w innych podsystemach. Albo całość się zmiania na skutek czynników z zewnątrz jak wojna, technologie. Lenon pisze że: początek egzogamii tam gdzie przeważa egzogamia tam jest totemizm a tam gdzie totemizm tam jest związek krwi. Tam Tam gdzie związek krwi tam jest reigijność. reigijność.

hipotetycznej. Mając doczynienia z taką sytuacją powstała metoda: metoda: sposób rekonstrukcji hipotetycznej. polega na zrekonstruowaniu historii, faz rozwoju ludzkości. Dzikość, barbarzyństwo, cywilizacja. Znacznikiem na to że była to ewolucja są PRZEŻYTKI tzn: pozostałości w społeczeństwie społeczeństwie które dziś już nie pełnią żadnej roli a kiedyś były bardzo znaczące). Są one w historii i jest to dowód ewolucji. •

Zmiana jako rozwój ma charakter postępu – od mniej do bardziej zróżnicowanych form . następna faza jest zawsze bardziej zaawansowana od poprzedniej. poprzedniej . Identyfikacja Identyfikacj a zmiany musi se odbyć na bazie określonych kryteriów:

1) dotyczacych zróżnicowania zróżnicowania struktur struktur i funkcji funkcji (im bardziej zróżnicowane zróżnicowane tym wyżej ewoluowały) 2) im bardziej bardziej funkcje funkcje są zróżnico zróżnicowan wane e tym ewolucja ewolucja poszła poszła dalej dalej Wyróżnia się w tym kontekście w/w etapy a na każdym podkreśla się strukturę i funkcje a różnica podaje a jakim etapie jest społeczeństwo. Mówiąc o ostępie można odnieść do tego rozumienie spojrzenie linearne – mamy ciągle doczynienia z ewolucją postępową . ważne jest określenie. TEMPO ZMIAN - jak szybko coś ulega zmianom dlatego możemy mówić że jedne społeczeństwa są bardziej zaawansowane od innych CĄGŁOŚĆ ZMIAN – zmiana nie ma charakteru gwałtownego, rewolucyjnego ale postępowy i ciągły. Rozwój społeczeństw nie zna wielkich aktów stworzenia , wszystko rozwija się po kroku, stopniowo. IMANENTNŚĆ ZMINA- zmiana jest niejako zakodowana wewnątrz systemu co oznacza że nie ma potrzeby żeby zadziałały czynniki czynniki z zewnątrz bo od wewnątrz istnieje już system zakodowania. zakodowania. Ale Spencer mówi że zewnętrzne czynniki tez mają wpływ na zmiany a czasem nawet bardo znaczący. znaczący. – kontakty między kulturami, kulturami, rodzaj rozprzestrzeniania rozprzestrz eniania technologii. technologii . T Taylor aylor mówi że cywilizacja jest rośliną przesadzoną niż wyhodowana. ogromną rolę w analizie ma pojecie DYFUZJI i rozprzestrzeniania się zmian. Ewolucjoniści przyjęli okresloną metodę porównawczą. podstawą jest przekonanie że obserwacja zjawisk współczesnych stanowi podstawę do sformułowania wniosków co do istnienia innych etapów ewolucji. Konsekwencją tego zastosowania była nobilitacja kultur pierwotnych , to c różni kultury to tylko etap rozwoju na którym się znajduje. Społeczeństwa są bardziej lub mniej zaawansowane i tylko tyle. Przeżytki – tak rozumiane jako obserwowane, spetryfikowane elementy dziś mówiące nam o tym  jaką funkcję pełniły pełniły w przeszłości . zasada że coś co nie spełnia funkcji funkcji nie ma racji bytu.

PSYCHOLOGIZM Socjologowie Socjologowie zauważają związki z psychologią. Jeżeli mamy doczynienia ze społeczeństwem które składa się z jednostek psychologia psychologi a okazuje się niezbędna. Na przełomie XIX i XX wieku powstaje spór psychologimu (G. Tarde) z socjolgizmem (E.Durkheim). Psychologizm może być rozumiany w sposób: 1) zawężony – za punkt wyjścia wyjścia ma psychiczne psychiczne cechy cechy jednostki. Przejawy zjawisk zjawisk społecznych społecznych sa punktem wyjścia zjawisk psychologicznych. Wychodzi Wychodzi się z założenia że natura ma pewne predyspozycje predyspozycje stałe i niezmienne które są budulcem tego co społeczne. 2)

Poszerzony – pewne elementy psychiczne nie mogą być pominięte w konstruowaniu teorii socjologicznych. Mieszają się tu Hume i Mll. Tendencje sychologiczne w socjologii w stopniu wększym lub mniejszym mniejszym wpływały na to jaką rangę przypisywano przypisywano psychologii (Vilferedo (Vilferedo Pareto). Mamy doczynienia z różnymi krokami w kierunku psychologii:

EWOLUZCJONIM PSYCHOLOGICZNY -  przesunięto punkt zainteresowania zainteresowania z psychosocjologii (psychologia charakterów narodowych) studiowana z załozenia niezmiennych cech ludzkich ale która konstatowała z tym że pewne społeczeństwa różnią się między sobą.

Psychologizm to orientacja w socjologii gdzie punktem wyjścia sa zmienne psychiczne cechy

 jednostki - a zjawisko społeczne interpretuje interpretuje jako ich przejawy lub zjawiska zjawiska pochodne. Narastało przekonanie że to właśnie psychologia może i powinna być podstawową nauką o człowieku. Faktem znamiennym było powstanie ewolucjonizmu psychologicznego psychologi cznego (Ward, Kidd). Ponadto podobną tendencję reprezentował Edward Fouillee. U schyłku socjologii socjologii ewolucjonistycznej ewolucjonistycznej zaczęła się pojawiać grupa ludzi twierdząca że nothing is social which is not psychical. Panowało przekonanie że skoro uczestnikami procesów

społecznych są jednostki ludzkie to wyjaśnienie tych procesów będzie możliwe tylko wtedy jak poznamy trwałą naturę tych jednostek (skłonności, motywy, postępowanie, instynkty). Dokonał się radykalny przewrót który polegał na: a) Psycholgia eksperymentalna eksperymentalna - zapominano o tym c mówiono o duszy a zaczęto obserwować pewne cechy natury ludzkiej. b) traktowanie faktów psychicznych psychicznych jako jedynej rzeczywistości bezpośrednio bezpośrednio danej danej uczonemu . ponadto świadczenie uczyniono jedynym pojęciem które było punktem wyjścia poznania faktów humanistycznych c)

ujęcie człowieka człowieka jako jako podmiotu podmiotu obdarzonego obdarzonego wolą i myślą ( a nie tylko obdarzonego obdarzonego zdolnością odbierania wrażeń . nie jest już tylko bytem racjonalnym ale też takim który  jest irracjonalny i uczuciowo podchodzi podchodzi do życia.

d) odkryw odkrywan anie ie podśw podświad iadomo omości ści CECHY PSYCHOLOGIMZU: •

fakty humanistyczne dotyczące człowieka są częścią przyrody co oznacza że metody sprawdzone w świecie przyrody powinny być zastosowane w naukach humanistycznych. Literalne ich zastosowanie zastosowanie spowodowało spowodowało trudności trudności i zaczęto mówić o logie nauk

humanistycznych humanistycznych - starali się wyciągnąć wnioski wnioski z twierdzenia że zajmują zajmują się podmiotami obdarzonymi obdarzonymi wolą i zdolnościami myślenia. •

Psychologizm był gwoździem d trumny dla ewolucjonizmu który miał badać społeczeństwo ze względu na to co jest w nim trwałe i powtarzalne. Są jednostki jednostki na które zwraca się uwagę jako agregat co jest odmiennym podejściem. Jest to agregat podobnych istot – był to punkt wyjścia dla socjologów.

•

Psychologizm trzymał się zasad NOMINALIZMU (jednostki jako agregat). To co je

łączy to rodzaj sumy jednostek a nie rzeczywistość. Rzeczywistśc SI GENERIS to słowa Durkheima które są zaprzeczeniem. Rzeczywistości jako sumy jednostek. •

Psychologizm Psychologizm zakładał zakładał istnienie cech psychicznych wcześniejszych wcześniejszych od wszelkiej  interakcji społecznej . To one miały tłumaczyć zachowanie w społeczeństwie. Punkte

wyjścia było to że istnieje człowiek uniwersalny – a nie tylko taki który objawia się za pośrednictwem różnych kultur. Stosunki społeczne mogą wiec co najwyżej określać sposób przejawiania się uniwersalnych cech psychicznych albo t przejawianie się utrudniają. – psychologiści psychologiści mówiąc o interakcji mają na myśli proces przetwarzania gotowej substancji psychicznej której pochodzenie pochodzenie jest poza społeczne. społeczne. Psychologizm Psychologizm jest interakcjonalistyc interakc jonalistyczny zny i antyspołeczny antyspołec zny.. Teza o tym musiał prowadzić do poszukiwań żeby wytłumaczyć zachowanie zachowanie ludzi w kontekście interakcji interakcji (psychologia tłumów). tłumów). Była to odpowiedź na fakt że jest interakcja miedzy ludźmi •

 Zwrócono uwagę na pozainterkacyjny pozainterkacyjny wymiar człowieka (uczucia, instynkty,

hipnoza, libido, podświadomość, życie społeczne to nie tylko wykalkulowane działania. PSYCHOLOGIA LUDÓW Zauważono Zauważono że prawdą jest że ludzie mają cechy wspólne ale jednocześnie są cechy które ich różnicują - a wynikają z kontekstu ich życia. Jednostka należy do gatunku ludzkiego i jako taka ma cechy wspólne z innymi ludźmi ale należy też do określonego ludu (Volk) (Volk) i ma też cechy swoiste dla tej części ludzkości. Rozróżniono wtedy •

cechy psychiczne o pochodzeniu organicznym

•

te które są wytworem warunków kulturowych.

Poznanie człowieka wymaga współdziałania psychologii jako nauki o człowieku indywidualnym jak też etnologii jako nauki o ludziach należących do różnych kultur. Dla psychologii ludów poznanie kultury było drogą do poznania ludzkiej psychiki. Była to zapowiedź powstania psychologii psychologi i społecznej . PSYCHOLOGIA TŁUMÓW Wyrosła w kontekście obserwacji że ludzie zgromadzeni w jednym miejscu w większej ilości zachowują się inaczej niż podczas działania w pojedynkę. Zachowanie jednostki zmienia się gdy staje się ona anonimową cząsteczką masy i ulega jej wpływowi. wpływowi. Mówił o wszelkim zgromadzeniu zgromadzeniu  jednostek które poddane zbiorowej zbiorowej sugestii działają ja jeden mąż i są odporne na racjonalną perswazję, zatracają swoją osobowość. Tłumem w jego rozumieniu było więc nie tylko krótkotrwałe zbiorowisko lecz każda zbiorowość której jedność zasadza się na irracjonalne j gotowości do działania – rezygnacji z samokontroli. Tym co w życiu najpotężniejsze i najtrwalsze

są dziedziczne cechy rasy. w społeczeństwie co raz dają o sobie znać jakieś czynniki bardziej pierwotne. Wprowadził klasyfikację tłumów na: a) homogeniczne homogeniczne – ujednolicone ujednolicone ( sekty – jedność wierzeń) kasty kasty (podobieństwo (podobieństwo zajęć zawodowych ), klasy ( jednośc interesów, wykształcenia, nawyków) b) hete hetero roge geni nicz czne ne -

anonimowe (zbiegowisko uliczne)

-

nie -anonimowe ( sąd , parlament)

GABRIEL TARDE Zaproponował używanie słowa tłum wtedy jak wchodzi w grę fizyczna bliskość pewnej liczby  psychologii publiczności  która była dla niego bardziej  jednostek. Stworzył postulat  psychologii

charakterystyczna dla współczesnych czasów. Cechuje ją rozproszenie przestrzenne połączone z bliskością duchową powstałą dzięki środkom wymiany opinii i informacji. •

Teoria naśladownictwa

Wyszedł z obserwacji faktu twierdząc że ma miejsce powtarzalność zjawisk. Ma ona miejsce w śwecie społecznym i nazywam ją naśladownictwem. Fizyka bada fakty odtwarzane przez pewne ruchy , socjologia musi natomiast natomiast badać zjawiska psychiczne odtwarzane odtwarzane na skutek  naśladownictwa. Rodzi się socjologia. socjologia. Tarde Tarde wyklucza socjologizm redukując wszystko do tego co  jest psychologiczne. Socjologia jest wtedy  psychologią kolektywną. Socjologia jest możliwa tylko dlatego że psychologia psychologia indywidualna ma elementy komunikacji. Jest to punkt zaczepienia zaczepienia dla socjologii. mam doczynienia ze stanami świadomości i nieświadomości jak też z faktami społecznymi. Ale skąd wziąć to co społeczne? Tarede mówi że z naśladownictwa które staje się  źródłem tego co my nazywamy wymiarem społecznym. Każda ludzka czynność jest kopią tego co  już było kiedyś. Tarde chciał odnaleźć sekwencje sekwencje naśladownictwa.

Życie społeczne społeczne to kopia tego co było więc pytanie czy może mieć miejsce miejsce zmiana? Nie może mieć miejsca bo to jest ciągłe kopiowanie kopiowanie . ale przecież ta zmiana z miana istnieje to jak to się dzieje że my obserwujemy rzeczywistość rzeczywistość która przeczy temu co on mówi? Odpowiada że są wynalazki które modyfikują modyfikują spośób życia. W istocie rzeczy każda istota coś wynajduje i w niej jest zakęlty nowy wymiar tego co społeczne, projekt rzeczywistości. Tarde uważa, że wynalazku nie robią tłumy tylko jednostki. Ponadto jest inna racja pewnych innowacji  jak PRZYPADEK . Jeżeli przez wynalazek rozumiemy nową kombinację, kombinację, połączenie, układ już istniejących elementów mamy doczynienia z faktem naśladownictwa jako powszechnym faktem społecznym ale z drugiej drugiej strony jest prawo opozycji powszechnej powszechnej - jest ona w opozycji do prawa naśladownictwa. W konteście naśladownictwa mamy konflikty, zderzenia przeciwstawnych form i stąd konieczność adaptacji. W kontekście teorii psychologicznych możemy wspomnieć też o . INSTYNKTYWIZM McDougalla  Jego największe dzieło „Psychologia społeczna” - przedstawia teorię psychosocjologiczną . postulował postulował wyjaśnianie ludzkiego zachowania przez całkowite odwołanie się do instynktów - przy całkowitym całkowitym pominięciu interakcji społecznej. W psychice człowiek tkwią wrodzone lub

odziedziczone odziedziczone tendencje które są źródłami lub pobudkami wszelkiej myśli i wszelkiego działania indywidualnego indywidualnego i zbiorowego zbiorowego - stanowią też też podstawę z której której rozwija się wola i charakter ludzi. Molekularna teoria zachowania się - miała wyjaśniać zjawiska społeczne. Molekułami były tu instynkty INSTYNKT - odziedziczona lub wrodzona dyspozycja psychofizjologiczna która sprawia że

obdarzony nią osobnik spostrzega specjalne przedmioty pewnego określonego rodzaju i zwraca na nie uwagę , przy spostrzeganiu doznaje wzruszeń i wykonuje wzglądem nich pewne czynności albo jest do tego wewnętrznie popychany. Mc Dougal zakładał redukcje redukcje faktów społecznych do faktów psychicznych a ich do molekuł. Ucieczka – strach Ciekawość – zdziwienie Wojowniczość – gniew Odraza - wstręt Samo utwierdzenie – pewność siebie Samoponiżanie Samoponiżanie – poczucie niższości Rodzicelkość – czułość

PSYCHOANALIZA FREUDA Zajmował Zajmował się tym jaką role w kształtowaniu psychiki człowieka odgrywają czynniki zewnętrzne (społeczne środowisko jednostki). Twierdził, że w życiu psychicznym jednostki nieustannie pojawia się inny człowiek jako jako wzór , obiekt, pomocnik czy przeciwnik, przeciwnik, ponadto posługując posługując się analogi między rozwojem jednostki a rozwojem masy próbował wyjaśnić zachowanie sę zbiorowe za pomocą cech psychiki indywidualnej. •

Teoria osobowości 

Procesy duchowe są nieświadome a te świadome stanowią tylko część całego życia psychicznego. psychicznego. Zniszczył wizerunek wizerunek człowieka jako istoty myślącej, odmówił odmówił świadomości świadomości istoty siła sprawczej w zachowaniu zachowaniu si człowieka. dla niego motorem zachowania zachowania są irracjonalne żywioły zawarte w naturze człowieka. Dla niego wazne było LIBIDO które początkowo traktował jako poped seksualny – który dominuje w podświadomości. Początkowo dał braz człowieka – maszyny który jest poruszany przez instynkty które które stale szukają ujścia. Jednostka Jednostka ludzka ludzka kieruje się w swoim postępowaniu postępowaniu jedynie zasadą przyjemności czyli dąży do satysfakcji która wynika z zaspokojenia odczuwanych potrzeb unikając wszystkiego co mogłoby jej w tym przeszkodzić. Zaczął stopniowo stopniowo uwzględniać uwzględniać czynniki czynniki zewnętrzne w kształtowaniu kształtowaniu się charakteru i zachowania  jednostki. Bo wyjaśnienie wyjaśnienie całości ludzkich zachowań za pomocą zasady przyjemności przyjemności jest niemożliwe. Dla Freuda świat zewnętrzy był z jedne strony zbiorem taczających ednstke rzedmiotów których na pożąda a z drugiej strony zbiorem przeszkód na jakie napotyka z zaspokajaniu zaspokajaniu tych pożądań. Dlateg w tym ujęciu jednostki potrzebują siebie siebie nawzajem żeby zaspokajać popedy . W warstwie pierwotne pierwotne człowiek nie jest związny związny z nikim. Dopiero otem jest jest zmuszony do zawiązania kontaktu z innymi. Stworzenie teorii osobwości wymagało wyróżnienie w ludzkiej sychice jeszcze innych elementów elementów - ich całokształt to dla Freuda ID. I D. A mianowicie:

a)

EGO – rozje rozjemc mca a miedz miedzy y roszc roszczen zeniam iamii ID a

orazz rzeczy ora rzeczywis wistoś tością cią (wyłan (wyłaniaj iająca ąca się

osobowość) osobowość) jest rezultatem ścierania się ID z Super – ego . pełni rolę władzy wykonawczej wykonawczej . Godzi ID, SUPER – EGO i świata zewnętrznego. zewnętrznego. Zapewnia swoistego rodzaju równowag równowagę ę – choć między między ID i super ego toczy toczy się nieustann nieustanna a walka. walka. Wynikiem tej walki może być to że: •

Negacja społecznych wymogów przez jednostkę kierującą się ślepymi instynktami i popędami

•

 b)

Zniszczenie jednostki przez środowisko środowisko

SUPER – EGO - reprezentuje reprezentuje wymogi wymogi środowiska środowiska społecznego społecznego z którym jednostka jednostka musi

się liczyć. W jego pojęciu człowiek człowiek jest z zasady antyspołeczny antyspołeczny - społeczeństwo społeczeństwo musi go oswoić , musi mu pozwolić na zaspokojenie swoich potrzeb biologicznych - popędów. popędów. Społeczeństwo musi też pohamować ludzkie impulsy. Jednostka pozostaje w swej istocie zawsze taka sama a zmienia się tylko jak społeczeństwo wywiera na nią większy nacisk i na je naturalne popędy. •

Teoria kultury Freuda

Autor „Kultury jako źródła cierpień” chciał wyjaśnić jaką rolę w rozwoju ludzkiej psychiki odgrywają z jednej jednej strony czynniki biologiczne biologiczne z drugiej zaś społeczne. społeczne. U podstaw tego stała antropologia której: a) natura ludzka ludzka jest jest zła - i ja warunki warunki sprzyjają sprzyjają agresji agresji przejawia przejawia się ona ona spontaniczne spontaniczne demaskując człowieka jako istotę nie zdolną do szczędzenia osobników swojego gatunku b) ludzkie instynkty instynkty i popędy popędy są niezmienne i niezniszczalne niezniszczalne dlatego dlatego nie możemy mówić o zasadniczej przemianie człowieka człowieka ale co najwyżej o zmianie form przejawiania się jego natury. Dwa aspekty kultury u Freuda: •

represyjny

•

sublimacyjny

Kultura oznacza dla człowieka deprywację ale też samorealizację. Z tego powodu jest źródłem cierpień. Każde indywiduum jest wrogiem kultury bo ludzie tylko w niewielkim stopniu mogą żyć samotnie a kultura uniemożliwia uniemożliwia im życie razem. Dla niego kultura jest: Sumą Sumą dokonań dokonań i instytucji, instytucji, za pomocą których których nasze życie oddaliło oddaliło się od życia zwierzęcy zwierzęcych ch przodków przodków.. Osiągnięcia ludzości w opanowaniu opanowaniu sił przyrody i organizowaniu organizowaniu życia nie są trwałe i nieo nieodw dwra raca caln lne. e. pier pierwo wotn tne e i złe złe popę popędy dy nie nie znik znikaj ają ą całk całkow owic icie ie istn istnie ieją ją tylk tylko o w stan stanie ie zrepre zrepresjono sjonowan wanym ym czekając czekając na sposobno sposobności ści do rozwini rozwinięcia ęcia do działani działania. a. Freud reud przypisyw przypisywał ał ludzkości trwałe osiągnięcia ale poddał w wątpliwość to czy jest sobie w dalszym ciągu stanie zape zapewn wnić ić szcz szczęś ęści cie. e. Za kult kultur urę ę płac płacii się się wyso wysoką ką cenę cenę dlat dlateg ego o było było łatw łatwie iejj czło człowi wiek ekow owii pierwotnemu bo nie znał on żadnych ograniczeń popędów. Człowiek cywilizowany cywilizo wany za wyrzeczenie wyrzeczeni e się możliwoś możliwości ci szczęścia szczęścia otrzymał otrzymał bezpiecze bezpieczeństw ństwo. o. Przypisu Przypisując jąc kulturze kulturze funkcję funkcję represy represyjną jną wykluczał istnienie harmonii społ. 20.05.2006

Psychologizm wychodził z założenia przekonywującego na pierwszy rzut oka że nothing is social which is not psychical. psychical. Jest to założenie założenie bardzo bardzo błędne. błędne. Psychologizm Psychologizm za podstawe podstawe brał brał to, co  jednostki mają wspólne czyli NATURE. Za punkt wyjscia rozważań brano zdobycze o to czym para się psychologia. VILFREDO PARETO – jako przedstawiciel przedstawiciel psychologistów psychologistów Nie był socjologiem z wykształcenia. Poczatkowo psychologiści nie zwracali uwagi na czynniki które są ważne dla rzeczywistości społecznej. Pareto Pareto mówił że są czynniki: a) pierwotne pierwotne (naturaln (naturalne) e) klimat klimat i gleba gleba b) to jak inne inne społeczeństwa społeczeństwa oddziałują na dane dane społeczeństwo społeczeństwo (oddziaływanie (oddziaływanie zewnętrzne) zewnętrzne) c) to jakie są czynniki czynniki wewnątrz wewnątrz danego danego społeczeństw społeczeństwa a (oddziaływanie (oddziaływanie wewnętrzne) wewnętrzne) Skupił uwagę na tym wymiarze życia człowieka – który wymyka się życiu racjonalnemu. Cechą człowiek jest to, że w dużej mierze w jego działaniach oddziałują czynniki pozalogiczne. Naukę widział w terminach terminach a badacz miał miał się zająć rzeczywistością którą którą obejmuje własnymi własnymi zmysłami. Ma badać jak rzeczywistość się ma . postulat „czystej nauki” bez prób wskazywania jak ta rzeczywistośc powinna wyglądać. Jego socjologia miała charakter skrajnie naturalistycznej – pozytywistycznej. Pare Pareto to wyprac wypracow ował ał FORMA FORMALNĄ LNĄ MECHAN MECHANIKĘ IKĘ SPOŁEC SPOŁECZN ZNĄ Ą

(rodz (rodzaj aj ma matem tematy atyczn cznego ego

odejścia). W swej metodzie zauważył że metoda naukowa powinna zawierać dwie procedury: 

obserwacja



dedukcja

Nauki społeczne powinny badać wszystko to co dotyczy obserwacji rzeczywistośic i odpowiednio posługiwać się metodą dedukcji. Badacz nie może nie wiedzieć tego co dzieje się wokół niego –  jako wydarzenie społeczne. Nauka społeczna bada 2 typy ruchów w rzeczywistości: 

taki który możemy zaobserwować zaobserwować



ekono ekonomic miczny zny rodza rodzajj badani badania a człow człowiek ieka a

- ma zastos zastosow owani anie e jednos jednostr tronn onne, e, wymia wymiarr

ekonomiczny jest wyakcentowany. W socjologii mamy dczynienia z zakresem zachować spoza ekonomii politycznej - tym właśnie musi musi się zająć. zająć. Zacho Zachowan wania ia społe społeczn czne e są nacec nacecho howan wane e UCZUC UCZUCIAM IAMII - jest jest to najwa najważni żniejs ejszy zy element jakim socjolog powinien się zając. Wg. Pareto Socjologia to nauka która bada czynności pozalogiczne. Uczony musi się wyzbyć namiętności , trzeba przyjąc postawę obiektywnego obserwatora aż do bólu. Mamy zatem postawę nakukowca który twierdzi że życie społeczne jest domeną czynności pozalogicznych pozalogicznych – trzeba je badać w jakiś konkretnych konkretnych sytuacjach w jakich się one manifestują. Zakłada że życie polega na wymiarze pozalogicznych działań i nie che tego wykazywać ale chce pokazać jakie to ma konsekwenc konsekwencje. je. Jest to rodzaj AUTOMOSTYFIKACJ AUTOMOSTYFIKACJII (zabieg który polega polega na tym, że ludzie swoje działania chcą zawsze usprawiedliwiać… usprawiedliwiać… ) Głód myślenia. Ludzie wytwarzają sobie różne źródła złudzeń którymi się posługują. Mamy tu doczynienia z dorabianiem ideologii do swoich działań – gdy posługujemy się złymi motywami. Przedmiotem studiów są czynności pozalogiczne rozpatrywane w 2 wymiarach:

a) rezydua b) dery deryw wacje cje Wypływają one i mają swój początek w określonym stanie psychicznym człowieka (uczuciach , podśw podświad iadom omośc ości). i).Ich Ich genez geneza a jest jest nierac nieracjon jonaln alna. a. Nie wolno wolno mylić mylić czynn czynnoś ości ci logicz logicznyc nych h z pozalogicznymi. Czynności pozalogiczne – brak odpowiedniości celów i środków. Logiczne mają odpowiedniośc. Mamy 4 sytuacje odpowiedniości lub nieodpowiedniości: 

brak odpowiedniości celów i środków (nie mają razem nic znaczeń)



odpowiedniośc odpowiedniośc ma charakter subiektywny subiektywny (ktoś uważa że tak jest)



zachodzi obiektywna zgodnśc celów i środków ale podmiot sobie tego nie uświadamia



odpowiedniość celów i środków i świadomość podmiotu co do tego stanu rzeczy

Socjolog zajmuje się pozalogicznymi działaniami które nie wypływają z racjonalnego działania człowieka. I.

DZIAŁ ZIAŁ CZYN ZYNNOŚC NOŚCII POZA OZALOGICZ GICZNY NYCH CH - REZY REZYDU DUA A

W człowieku są pokłady racjonalności , pewne reszty, osady psychiczne. Coś na styl instynktu McDogalla. Residu to podział działań człowieka na racjonalne i irracjonalne. Po odsunięciu tych elementów najbardziej najbardziej zmiennych zostałyby tylko te stałe czyli RESIDUA. Pareto dał klasyfikację residuów i nazwał je odpowiednio: I rodzaj residua KOMBINACJI II rodzaj residua UTRWALENIA GRUPY III rodzaj residua UZEWNĘTRZNIENIA UCZUĆ IV rodzaj residua TOWARZYSKOŚCI

pozalogiczne najbardziej trwałe

V rodzaj residua INDYWIDUALIZMU VI rodzaj residua SEXU II .

DZIAŁ DERYWACJE

Są to dziąłania dziąłania pozalogic pozalogiczne zne najbard najbardziej ziej zmienne. zmienne. Wymiar Wymiar pozalogic pozalogiczny zny czynnośc czynnościi człowieka człowieka.. Ludzi cechuje wytwarzeni ideologii uzasadniających to co robią. Zadaniem socjologa powinno być zbadanie zbadanie osobliwo osobliwości ści (deryw (derywacji) acji)

jak oddzia oddziałują łują na życie życie człowie człowieka. ka.

Derywacje Derywacje obejm obejmują ują

rozumowanie: a) logiczne b) pseu pseudo dolo logi gicz czne ne c) oraz służace służace tym celom celom manife manifestac stacje je uczuć uczuć Apolo Apologia gia życia – dorab dorabian ianie ie ideolo ideologii gii do czynn czynnośc ości. i. deryw derywacj acje e mają mają rzeczywistych motywów działań. Klasyfikacja derywacji: I.

tak je jest i ko koniec (p (przyjmu jmuje si się że że ta tak je jest)

II. II.

powo powoły ływa wani nie e się się na auto autory ryte tett (kt (ktoś oś tak tak pow powie iedz dzia iał) ł)

III. III.

odwo odwoły ływa wani nie e się się do uczu uczućć i zgod zgodno nośc ścii z nimi nimi

IV. IV.

to co wynika z niejasności niejasności języka

funkcj funkcje e ma mask skują ujące ce

Stosunek residuów do derywacji Rasidua są bazą dla derywacji i określają je. Jednak wiele razy Pareto mówi że kiedy mamy doczynienia z akceptacją derywacji to ona przydaje siły residule. Pojęcie systemu Rozważanie jak funkcjonuje rzeczywistość w formie systewmu społecznego. Pareto nadał pojęciu systemu charakteru ogólnego i uczynił je narzędziem sołeczeństwa traktowanego jako systemu. Funkcjonu unkcjonuje je on według według Paret Pareto o w formie formie FALOWEJ ALOWEJ . każdy każdy socjolog socjolog powinien powinien ustalic w jakim momencie zmiany zmiany zaczynają się lub wprowadzając wprowadzając coś nowego. nowego. Nie chodzi o to żeby zajmować zajmować się czasem historycznym bo socjologa interesuje odkrywanie prawidłowości , powtarzających się wzorów. Pareto mówi że mamy doczynienia z rozwojem o charakterze falowym. Motorem systemu są sprze sprzeczn cznoś ości ci jakie jakie w nim istni istnieją eją.. System System jest jest hetero heterogen genicz iczny ny i dlateg dlatego o są tu konflik onflikty ty i napięcia z tego wynikające. Wymiar heterogeniczny : a) ludzie ludzie z natur natury y są sobie sobie nier nierów ówni ni b) ludzie ludzie są skonf skonflik liktow towani ani i nie funkc funkcjom jomnu nują ją na zasadz zasadzie ie zgodn zgodnośc ościi bo mają mają sprze sprzeczn czne e interesy  To  To właśnie jest źródło zmiany. zmiany. W ramch tego systemu wytwarza się rodzaj stratyfikacji - mamy doczynienia z elitami i masami. ELIT ELITA A – taka taka klasa klasa ludzi ludzi którzy którzy w swoje swojejj działa działalno lności ści mają mają najwy najwyższ ższy y wska wskaźni źnik k osiąg osiągnię nięc. c. Wyróż yróżni niaj ają ą się się tech techni nicz czną ną spra sprawn wnoś ości cią ą w kier kierow owan aniu iu z inny innymi mi.. Żadn Żadna a elit elita a nie nie ma zagwarantowanego miejsca. a) krążen krążenie ie elit (mamy (mamy równ równow owagę agę w system systemie ie ale ona i się zachwi zachwieje eje bo elita elita ustępuj ustępuje e miejsca innej elicie i znów będzie równowaga ale tylko do pewnego momentu) b) cmentarzysko cmentarzysko elit (żadna (żadna elita elita nie ma ma zagwarantowanego zagwarantowanego miejsca w systemie) systemie) Pojecie SOCJOLOGIZMU 1) teor teoria ia socj socjol olog ogic iczn zna a zwią związa zana na z zesp zespoł ołem em zasa zasad d me meto tody dy socj socjol olog ogic iczn znej ej

(zaw (zawie iera ra

pouczenia jak badać i wyjaśniać zjawiska społeczne) 2) doktry doktryna na filozofi filozoficzn czna a która która wypow wypowiad iadała ała się o spraw sprawach ach których których nie zalicz zaliczało ało się do socjologii  Terminu socjologizm używa się najczęściej dla określenia teorii socjologicznej Durkheima i jego szkoły szkoły (franc (francus uska ka szkoła szkoła socjol socjolog ogicz iczna) na).. Socjo Socjolog logizm izm miał miał za zadan zadanie ie uwyda uwydatn tnić ić ważno ważność ść przedmiotu jakim była socjologia a także uwolnić ją od skrajnie pozytywistycznego naturalizmu. CECHY SOCJOLOGIZMU •

socjologistyczny naturalizm

socjologizm to odgałęzienie socjolgii pozytywistycznej. Przedstawiciele socjologizmu starali się odrzucić odrzucić pozytywistycz pozytywistyczną ną metafizyk metafizykę ę ale zdawali zdawali sobie sobie sprawę sprawę że krokiem krokiem ku socjologii socjologii jest uznanie uznanie założeń założeń pozytywis pozytywistyczn tycznych ych dotyczac dotyczacych ych natury natury rzeczywis rzeczywistośc tościi społeczn społecznej ej jak też jej metod badania. Ustalenie tego że prawa społeczne niczym nie różnią się od praw przyrody a metoda ich odkrywania jest taka sama jak w innych naukach. Socjologiści nie chcieli odrzucić

naturalizmu w ogóle a jedynie znaleźć w nim miejsce dla naturalizmu socjologicznego (fakty społe społeczn czne e to fakty fakty swois swoisteg tego o rodza rodzaju) ju).. Socjo Socjolog logiśc iścii chcie chcieli li wyzby wyzbyćć się tłuma tłumacze czenia nia faktów faktów społ społec eczn znyc ych h prze przezz podc podcią iąga gani nie e ich ich pod pod inne inne kate katego gori rie e zjaw zjawis isk k (psy (psych chol olog ogicz iczny nych ch czy czy biologicznych). •

Swoistośc rzeczywistości społecznej

Zjawiska społeczne tworzą odrębną klasę zjawisk przyrodniczych . fakty społeczne różnią się od psychologicznych psychologicznych nie tylko ilościowo ilościowo . mają one inne podłoże, zachodzą w innym środowisk środowisku u i zależą od innych warunków. Socjologiści chcięli podzielić rzeczywistość na: kategorie faktów których nie można do siebie sprowadzać - każdy bada się na swój sposób. Socjologizm stworzył stworzył redukcjonizm - wszelkie zjawiska świata ludzkiego wyjaśniać wyjaśniać socjolgicznie. •

Autonomia i samowystarczalność socjologii

Z przekonania że fakty społeczne są siu generis wyszedł pogląd że socjologia powinna być nauką samoi samoistn stną ą i samow samowyst ystar arcza czalną lną.. Przed Przede e wszys wszystki tkim m od tych tych nauk nauk które które ogran ogranicz iczają ają się od   jed jedno nost stek ek..

Socj Socjol olog ogiz izm m

radykalny lnym m był był radyka

antypsy antypsycho cholog logizm izmem em

i

antybio antybiolog logizm izmem. em.

Krytykował też durkheim ekonomię polityczną. •

Socjologia jako podstawowa nauka społeczna

Socjologimz Socjologimz cechowało to że przypisywał socjologii te dyscypliny które zajmują się takimi czy innymi aspektami rzeczywistości społecznej ( socjologiczny imperializm). Socjologia poznaje rzeczywistośc społeczną społeczną jako taką więc nie ograniczano jej przedmiotu. przedmiotu. Upowszechniano świadomość że nauki które badają różne fakty społeczne są ze sobą ściśle powiązane. Fakty te wg. Durkheima są ze sobą powiązane bo nie można ich badać w izolacji ale też mają zasadniczo ten sam charakter. Są przejawami tej samej rzeczywistości rzeczywis tości społecznej. •

Przezwyciężenie ewolucjonizmu

LUDWIK GUMPLOWICZ •

Monizm a swoistość zjawisk społecznych

 Twierdził że zadaniem socjologii jest wykrywanie przyrodniczych praw życia społecznego. Problemem była odmiennośc zjawisk społecznych od innyhc zjawisk przyrody. Zadaniem socjolgii ma być zatem poznanie praw czysto społecznych - które wynikają z zastosowania zastosowani a praw ogólnych do szczególnej natury zjawisk społecznych. Według Gumplowicza proces proces społeczny jest procesem naturalnym naturalnym SUI GENERIS toteż jego prawa nie mogą być dedukowane z praw odkrytych przez badaczy innych dziedzin – taką skłonnośc zarzucał Spencerowi, Comtowi i Queteletowi. Wiedza o jednostkach ludzich jest dla socjologii Krytykuje organicyzm organicyzm . Opowiadając się za monizmem bronił idei WIELOŚCI bezużyteczna. Krytykuje światów zjawisk twierdząc że socjologia odkrywa nowy swiat zjawisk. W tym świecie musmy stwierdz stwierdzić ić istnieni istnienie e panując panujących ych praw. praw. Socjolog Socjologia ia ma badać grupy społeczne społeczne a nie jednostki. jednostki. Gump Gumplow lowicz icz zakwe zakwesti stiono onowa wałł pojęcie pojęcie SPOŁE SPOŁECZE CZEŃST ŃSTW WA społeczeństwie tylko o grupach.

- bo socjolg socjolgia ia nie jest jest nauką nauką o

•

Socjologia jako nauka o grupach społecznych

Postawił Postawił hipotezę o wieloplemienności - ludzkość nie wywodzi się z jednego pnia i dlateog nie stanowi jednej całości lecz konglomerat heterogenicznych grup które mają odrebną genezę i charakter.

Grupy Grupy jego jego – które które trakto traktowa wałł jako jako „natu „natural ralne ne żywioł żywioły y społec społeczne zne”” – podzi podziały ały i

antagonizmy między nimi są naturalne i istnieją tak długą jak istniają społeczeństwa ludzkie. Konce Ko ncepcją pcją wielople wieloplemien miennoś ności ci chciał chciał przezwyc przezwyciężyć iężyć fikcję fikcję jednostk jednostkii i fikcje fikcje społecze społeczeństw ństwa a jako jako organizmu. organizmu. Społeczeństwa historyczne są niejednorodne niejednorodne i wewnętrznie wewnętrznie rozbite a powstawały powstawały jako rezultat łączenia się wrogich grup z których każda usiłowała podporządkować sobie pozostałe. Przed Przedmi miote otem m socjo socjolog logii ii miały miały być grupy grupy w proce procesie sie wzajem wzajemne nego go oddzi oddziały aływa wania nia.. PROCES PROCES SPOŁECZN SPOŁECZNY Y ma miejsce miejsce wg Gumlowicza Gumlowicza tam – gdzie gdzie dwie lub więcej grup wchodzi wchodzi ze sobą w styczność - główną siła tego procesu jest grupowy EGOIZM. •

Koncepcja rasy

Rasę Gumplowicz rozumiał jako: a) luźne luźne okreslenie okreslenie każdej każdej wielkiej wielkiej grupy ludzkiej ludzkiej która pod jakimś istotnym istotnym względem względem różni różni się od innych grup b) zbiór ludzi ludzi połącz połączonyc onych h więzam więzamii krwi krwi Ludzkośc Ludzkośc jest podzialona na antagonistyczne grupy (rasy) ale żadna z nich nie jest i nie może być rasą fizyczną. Rasa jest produktem procesu procesu historycznego który jest procesem naturalnym. naturalnym. Punktem wyjścia rasy są elementy duchowe (język, kultura, religia, obyczaje). Łączy je JEDNOŚC KRWI. Kultura jest zasadniczym czynnikiem formowania się ras. Podstawowym Podstawowym procesem procesem jest AMALGAMACJA AMALGAMACJA (łączenie się ras - wytwarzające więzy więzy historyczne). Syngenizm – rozwój nowej solidarności grupowej. •

Socjologia konfliktu i walka „ras’

Gumplowicz Gumplowicz zakładał że nie da się usunąc antagonizmu antagonizmu z ras. Solidarności zawsze towarzyszy wrogość do innych grup. Altruizmowi jednostek – egoizm w stosunkach z członkami grup obcych. Interesy różnych grup są nie do pogodzenia dlatego nie odwieczny stan pokoju ale stan wiecznej wojny była stanem normalnym. Dzieje ludzkości to ciągła walka narodów z narodami, plemion z plemionami. Wojna ta jest prawem natury - zmianie mogą ulec co najwyżej jej formy. formy. Grupa społeczna zawsze dąży do podporządkowana podporządkowana sobie innej grupy lub jej zniewolen z niewolenia. ia. Uważał że nie da się zmienić tego stanu stanu rzeczy i dlatego poddał w wątpliwość wątpliwość de POSTĘU. POSTĘU. Dopuszczał możliwośc słabnięcia antagonizmu w ramach poszczególnych państw w miarę amalgamacji ludności. Z walk walkii międz między y grup grupam amii (ras (rasami ami)) wypr wyprowa owadz dził ił Guml Gumlow owic icz z wszy wszyst stkie kie inst instyt ytuc ucje je społeczne : W szczeg szczególn ólnośc ościi PAŃSTWO AŃSTWO

jako jako integr integraln alną ą częśc częśc socjo socjolog logii. ii. państ państwo wo powsta powstało ło gdy

ekst ekster ermi mina nacj cją ą wrog wrogów ów zast zastąp ąpił iła a eksp eksplo loat atac acja ja.. Zami Zamias astt zabi zabija jaćć jeńc jeńców ów zrob zrobio iono no z nich nich niewolników. Państwo jak też prawo wg. Gumplowicza nie powstaje ze świadomego dążenia do pomyśloności pomyśloności gólnej czy sprawidliwości - jest narzędziem panowania panowania silniejszyhc nad słabszymi.

Z przemocy rodzi się POSŁUSZEŃSTWO I KULTURA. Kultura przekształca różnorodne częsci składowe ludu w jednolity naród. Jednak nigdy nie osiągnie pełnej homogenizacji bo wciąż trwają pierwotne podziały podziały rasowe w postaci postaci kast, różnic klasowych klasowych i stanowych.

EMILLE DURKHEIM •

Durkheim a dziedzictwo myśli społecznej

Krytykował liberalizm za to że sprowadza człowieka do homo oeconomicus a społeczeństwo do narzędzia za pomocą którego ludzie zapewniają sobie niezależnośc i pomyślnośc materialną. To tyczyło się socjalizmu – który został skrytykowany za to że czyni z państwa instrument życia ekonom ekonomiczne icznego. go. Opowiad Opowiadał ał się za ideałami ideałami Deklarac Deklaracji ji Praw Człowiek Człowiekai ai Obywatela Obywatela

- w której

widział fundament odnowionej moralności. Wszystkim zastanym doktrynom chciał przeciwstawić bezpośredni kontakt z rzeczami – w tym sensie mówił o konieczności zaczynania od samego początku..... chciał w ten sposób zastąpić analizę ideologiczną – naukową.. •

Fakty społeczne jako „rzeczy”

Chodziło w tym o to, że badacz podchodząc do badań powinien w porę wyzbyć się pewnych wyobrażeń przyjętych przyjętych z potocznego potocznego myślenia - panujących ideologii ideologii i systemów filozoficznych. filozoficznych. Socjolog wkraczając wkraczając w świat społeczny - wkracza w świat nieznany a prawa faktów faktów są mu obce i nieodgadnione, musi się przygotować na to że może nastąpi odkrycie które go zaskorzy i może sprawić kłopot...... E PISTEMIOLOGICZNA OGICZNA – uczony jest w obrębie faktów o których nic nie Była to UTOPIA EPISTEMIOL praenotiones, musi poznać normy moralne zaobserwowane w różnych wie i musi się wyzbyć praenotiones, zbiorowościach i kary jakie pociąga za sobą ich gwałcenie. Nie może w żadnym wypadku swych badań badań podpo podporzą rządk dkow ować ać domnie domniema manej nej wiedzy wiedzy o przed przedmio miocie cie – wiedz wiedza a przedn przednau auko kowa wa nie nie zasługuje na zaufanie.. postuluje że nauka powinna wychodzić nie od pojęć ukształtowanych bez  jej udziału ale od wrażeń. Z danych zmysłowych czerpać powinna elementy wstępnych definicji. definicji . Durkheim Durkheim postuluj postuluje, e, żeby procedu procedura ra tworzeni tworzenia a definicji definicji i wyodrębn wyodrębniania iania przedmiotu przedmiotu badań badań zaobserw erwowa owania nia najbar najbardzi dziej ej zewnęt zewnętrzny rznych ch i najłat najłatwie wiejj obserw obserwowa owalny lnych, ch, zacz aczęła ęła się się od   zaobs sprawdzalnych cech zjawisk. Przez to nie ujawniają ujawniają istoty rzeczy ale wyznaczają pole pole badań.

Rzecz Rzecz to jest coś zewnętrz zewnętrzneg nego o wobec wobec poznają poznająceg cego o podmio podmiotu tu - więc nie może być poznana introspekcyjnie. introspekcyjnie. Rzecz jest przeciwstawiana przeciwstawiana idei jako to co poznaje poznaje się z zewnątrz temu co poznaje się od wewnątrz. Rzeczą jest wszystko o czym nie możemy sobie wytworzyć pojęcia poprzez analize myślową, co jest zrozumiałe na drodze obserwacji i eksperymentów, na drodze stopniowego przechodzenia od cech najbardziej zewnętrznych, bezpośrednio dostępnych do cech mniej widocznych i głębszych. Fakty społeczne należy badać z zewnątrz bo są one zewnętrzne wobec jednostki ludzkiej. Fakty społeczne: społeczne: sposó sposób b robie robienia nia utrwa utrwalon lony y lub nie, nie, zdolny zdolny do wywier wywierani ania a na jednos jednostk tkę ę zewnę zewnętrz trzneg nego o przymu przymusu, su, taki taki który który jest jest w danym danym społec społeczeń zeństw stwie ie powsze powszech chny, ny, ma własn własną ą egzystencję •

Filozofia człowieka rozdwojonego

Człowiek odznacza się dwoistością (homo duplex). Jest to istota rozdarta między dusza a ciałem , zysłami a rozumem, instynktem a świadomością. Dwa aspekty życia biegunowego człowieka:

a) wraż wrażen enia ia zmys zmysło łowe we,, inst instyn ynkt kty, y, dysp dyspoz ozyc ycje je zwią związa zane ne z czys czystk tko o fizy fizycz czny nymi mi potrzebami organizmu b) myślenie myślenie pojęc pojęciowe, iowe, normy normy moraln moralne, e, religia religia itd. itd. Są to aspekty odpowiednio : -

osobowe i bezosobowe

-

altruistyczne i egoistyczne

-

 jednostkowe i społeczne

Istnieje między nimi trwały ANTAGONIZM. Jak to możliwe ze w człowieku istnieją dyspozycje tak różne????? różne????? Skoro jest z natury zwierzęciem to jak to jest że jednak jest się w stanie zdobyć na coś na co inne zwierze się nigdy nie zdobędzie???? Rozwiązaniem dla niego jest RELIGIA!!! Durkheim uważał że człowiek wchodzac w życie religijne staje się innym człowiekiem zyskując też nową naturę. To dzieki niej poznaje coś co przekracza granice poznania zmysłowego. Ponad sferą profanum konstytuuje się sfera sacrum w której obliczu jednostka odczuwa szacunek, lęk, które każą się jej powściągać i opanować zaspokajanie niektórych potrzeb organizmu . dzieki religii jest możliwe przejście od zwierzecia do człowieka. Religia wytwarza nakazy i zakazy dzięki którym jednostka jest zmuszona do przeobrażenia się w człowieka. W społeczeństwach społeczeństwach ludzkich pewne pewne sposoby działania działania narzucone lub proponowan proponowane e jednostce z zewn zewnąt ątrz rz

dołą dołącz czaj ają ą się się do jej jej zewn zewnęt ętrzn rznej ej natu natury ry.. .... ...u .uwa waża żałł że to właś właśni nie e nie nie reli religi gia a a

społeczeństwo społeczeństwo wpływając na jednostkę jednostkę z zewnątrz czyni z niej istotę rozmumną i moralna. •

Społeczeństwo Społeczeństwo jako rzeczywistośc SUI GENERIS

Cztery argumenty za pojmowaniem społeczeństwa jako rzeczywistości swoistego rodzaju: 

Posługiwał Posługiwał się analogiami zaczerpniętymi ze nauk przyrodniczych jeżeli zjawisk życia nie da się wyjaśnić przez powołanie się na właściwości komórek, komórek, z jakich składa się organizm nie można przypuszczać że wiedza o jednostkach tłumaczy tajemnice życia zbiorowego



Korzystał z ustaleń psychologii tłumów twierdząc za LeBonem że jednostki zgromadzone razem zachowują się zupełnie inaczej inaczej niż zachowują się osobno. Ponieważ Ponieważ ludzie na stałe nie żyją w odosobnieniu odosobnieniu takie zbiorowe zbiorowe zachowania wytwarzają wytwarzają się zawsze i wytwarzają się z czasem jako społeczne ideały . nie podzielał jednak poglądu że zgromadzenie  jednostek wyzwala tylko to co potencjalnie i tak było już w nich obecne. Interesował się rezultatami wpływu społecznego które ulegają utrwaleniu.



Durkheim mówił że rzeczywistośc społeczna jest dla jednostki rzeczywistścią zastaną, człowiek nie tworzy języka którym mówi ale uczy się go od grupy. Wszystko przyswaja sobie w procesie procesie wychowywania go przez zbiorowość. – dostosowywuje się do norm obowiązujących obowiązujących w jego społeczeństwie czy grupie społecznej. Jeżeli tego nie zrobi to napotyka na reakcje ze strony środowiska która przybiera różne formy – od sankcji prawnych po przygane. Tym zewnętrznym przymusem fakty społeczne róznią się od indywidulanych.



Durkheim podkresla że świadomość jednostki jest prawie zawsze świadomością świadomością fałszywą. Choć działalność ludzka jest działalnością świadomą to owa świadomość nie stanowi

odzwierciedlenia rzeczywistości. Nie są nam znane najprostsze pobudki naszych czynów. Zatem istnieje rozbieżnośc rozbieżnośc miedzy zamierzeniami jednostki jednostki a skutkami ich działalności działalności które okresla nie tylko ich wola : społeczeństwo rozwija się według własnych praw w których obliczu jednostka okazuje się bezsilna. SPOŁECZEŃSTWA NIE MOŻNA UJMOWAC JAKO „SUMY „ JEDNOSTEK  •

 Teza realizmu socjologicznego

Pisze ze całośc społeczna jest niczym bez cześći które się na nią składają. Społeczeństwo przerasta nas ale też znajduje się wewnątrz nasbo istnieje w nas i poprzez nas. Z jednej strony  jednostka od społeczeństwa otrzymuje to co w niej najlepsze , wszystko co stanowi o jej indywidualnym indywidualny m obliczu - KULTURĘ KULTURĘ UMYSŁOWĄ I MORALNĄ. Ale jednocześnie jednocze śnie społeczeństwo istnieje i żyje w jednostkach i poprzez nie. Gdyby idea społeczeństwa umarła w umysłach ludzi to społeczeństwo również by umarło. Kulturę traktował Durkheim jako regulator postępowania należącej do niej jednostek. Kiedy autor mówi o zewnętrzności społeczeństwa wobec jednostki dowodzi że nie da się wyjaśnić zjawisk społecznych społecznyc h w kategoriach jednostkowych (ma na mysli jednostkę jako abstrakcyjną abstrakcy jną  jednostkę biologiczno – psychologiczną psychologiczną wziętą w odosobnieniu). Przeciwstawienie Przeciwstawienie jednostki i społeczeństwa oznacza przeciwstawienie natury i kultury. •

Solidarność Solidarność społeczna i jej przemiany

Autor dostrzega historyczną j kulturową zmiennośc relacji miedzy jednostką a społeczeństwem społeczeństwem . był twórcą teorii więzi społecznej (solidarności). U jej podstaw było twierdzenie że tym co istnieje naprawdę są poszczególne formy solidarności: rodzinna, zawodowa, narodowa, wczorajsza.... Każda z nich ma swój własny charakter – dlatego nie ma mowy o uogólnieniach. Durkheim odrzuca tendencję traktowania różnych społeczeństw jako heterogenicznych , nieporównywalnych indywidualności. Tym co łączy ludzkośc z mnogością społeczeństw jest RODZAJ SPOŁECZNY. Durkheim zastanawia się jak badać solidarność społeczną??? wskaźnik który by Pisze że należy znaleźć obektywny (obserwowalny z zewnątrz ) wskaźnik który pozwalał na jej mierzenie. Dla durkheima było to prawo. Mówi że istnieje 2 rodzaje przepisów prawnych których waga nie jest jednakowa w różnych społeczeństwach: a) prawo prawo karne karne przewid przewidując ujące e kary dla dla każdego każdego kto je je naruszy naruszy b) prawo „kooperac „kooperacyjne” yjne” (restytucyjne) (restytucyjne) – które oprócz tego tego ze przewiduje ukaranie winnego to zobowiązuje go do naprawienia szkody. Pierwszy rodzaj prawa jest pogwałceniem powszechnie powszechnie przyjętych norm a drugie dotyczy jedynie takich które są zwrócone przeciwko poszczególnym jednostkom lub jakimś grupom. To odpowiada dwu rodzajom solidarności społecznej bo w toku dziejów maleje rola prawa represyjnego a wzrasta rola prawa restytucyjnego. SOLIDARNOŚĆ MECHANICZNA - społeczeństwa segmentowe 

społeczeństwo o przewadze prawa karnego (pod kontrolą zbiorowości znajduje się całe czy też prawie całe życie jednostki,



istnieje względnie jednolity system norm obowiązujących obowiązujących wszystkich członków zbiorowości,

  

 jednostka nie ma tu osobowości i stanowi replikę wzoru ogólnospołecznego, zakres świadomości indywidualnej jest tożsamy z zakresem świadomości zbiorowej )  jest małe zróżnicowanie a przeważa podobieństwo jednostek (struktura społeczna jest systemem jednorodnych i podobnych do siebie segmentów)



społeczeństwa społeczeństwa segmentowe ( wspólnota dóbr, dominacja religii, tradycjonalizm, brak podziału pracy)

SOLIDARNOŚĆ ORGANICZNA 

w społeczeństwie o przewadze prawa kooperacyjnego



zróżnicowanie członków społeczeństwa w następstwie podziału pracy



ludzi wiąże ze sobą to że są różni i przez to potrzebują siębie nawzajem



dzięki specjalizacji kształtuje się świadomość jednostkowa jednostkowa a zanika powoli społeczna



takie społeczeństwo to system różnych organów , każdy ma swoją specjalną rolę i składa się ze zróżnicowanych zróżnicowanych części



to jest np. nowoczesne społeczeństwo przemysłowe które kontrastuje z tradycyjnym



wierzenia i praktyki religijne religijne zatracają swój obowiązkowy obowiązkowy charakter, rośnie rola rola racjonalnego myślenia, jednolita moralność ustępuje miejsca moralności grupowej itd..



Durkheim mówił że we wszystkich społeczeństwach (oprócz najprostszych) istnieją oba rodzaje solidarności

•

Problem podłoża podłoża zjawisk społecznych społecznych - morfologia i fizjologia społeczna społeczna

Najważniejsza zasada metody socjologicznej to szukanie przyczyn zjawisk społecznych wyłącznie w innych zjawiskach społecznych. społecznych. Zgadzał się z Marksem że życie społeczne należy wyjaśniać nie przez wyobrażenia na jego temat jakie mają jego uczestnicy ale przez głębsze przyczyny jakie umykają ich świadomości. Szukać tych przyczyn należy w sposobie zgrupowania połączonych w społeczeństwo społeczeństwo jednstek. Zadaniem dla socjologii była znalezienie ŚWIADOMOŚCI ŚWIADOMOŚCI ZBIOROWEJ......... Badaniem tego podłoża oraz jego związków z zachowaniem i wyobrażeniami zbiorowymi ma się zająć MORFOLOGIA MORFOLOGIA SPOŁECZNA.

– badała badała materialn materialne e formy formy społeczeń społeczeństwa stwa,, biorąc biorąc pod uwagę uwagę

wielkość terytorium, podłoże społeczeństwa, sposób jego otoczenia przez inne społeczeństwa, gęstość ć i kształ kształtt granic granic,, ogóln ogólna a ma masa sa ludno ludności ści która która należ należy y rozpa rozpatry trywa waćć ze względ względu u na gęstoś liczebność. liczebność. MORFOLOGIA MORFOLOGIA – jej zadaniem jest tworzenie i klasyfikacja typow społecznych społecznych . •

Instytucjonalizacja Instytucjonalizacja zachowania się ludzkiego i niebezpieczeństwo niebezpieczeństwo jej braku

Instytucje to zespół ustalonych działań oraz idei które jednostki zastają gotowe i narzucające się im mniej lub bardziej. Instytucją wzorcową (prototypem) była RELIGIA. Analizując kult religijny stwierdza:

1.

przez OBRZĘDY OBRZĘDY RELIGIJNE RELIGIJNE dokonuje się inicjacja inicjacja jednostki do życia zbiorowego zbiorowego. System zakazów (kult negatywny) uczy ją powściągliwości i wyrzeczeń przygotowywując ją do kultu pozytywnego który zaczyna uprawniać po osiągnięciu pewnego wieku. Jednostka uczy się ascetyzmu.

2.

OBRZĘDY OBRZĘDY RELIGIJNE RELIGIJNE służą zespolen zespoleniu iu zbiorowości zbiorowości i za pomocą których dokonuje swej okresowej reafirmacji. Życie codzienne oddala jednostki od siebie. okresowe obrzędy potrzebną są po to by jednostki znów mogły odczuwać jedność moralną i wzmacniać związki przez jej intensywne przeżycie.

3.

funkcją OBRZĘDÓW RELIGIJNYCH jest kultywowanie tradycji grupowych które w  jakieś mierze stanowią o odrębności grupowej grupowej zbiorowości.

4.

OBRZĘDY OBRZĘDY RELIGIJNE R ELIGIJNE pełnią też funkcję funkcję euforyczną - służa podtrzymywaniu podtrzymywaniu jednostek jednostek w chwilach załamań i kryzysów.

ANOMIA -  Jednostka pozbawiona moralnego wsparcia w grupie zatracazdolnośc normalnego życia a społe zeństwo niezdolne do sprawowania nad jednostką kontroli i opieki staje u progu rozkładu Wyrazem tego może być na przykład rosnąca samobójstw. Samobójstwo mienia się w stosunku odwr odwrot otny nym m do stop stopni nia a inte integr grac acji ji grup grup społ społec eczn znyc ych h do któr któryc ych h nale należy ży jedn jednos ostk tka. a. Kied Kiedy y społeczeństwo społeczeństwo jest mocno zintegrowane zintegrowane trzyma swoje swoje jednostki pod kontrolą kontrolą i nie pozwala im rozporzadzać sobą według własnych widzi mi się. Samobójstwa Durkheim dzielił na: a) altr altrui uist styc yczn zne e b) egoi egoist styc yczn zne e c) anomiczne d)

fatalistyczne

SAMOBÓJSTWA ANOMICZNE – powstają jak działalności jednostek zaczyna brakować regulacji i jest to dla nich źródłem źródłem cierpienia cierpienia..

Dzieje Dzieje się tak w warunkach warunkach przyśpies przyśpieszonyc zonych h przemian przemian

gospodarczych w nowoczesnych społeczeństwach. Uwidacznia się tu brak społecznej regulacji zachowań jednostek. •

Organicyzm i funkcjonalizm w socjologii Durkheima

Durkheim uważał że zjawiska społeczne można badać tylko metodami naturalistycznymi. Przejął od Spencera Spencera organicyzm (rzeczywistość społeczna społeczna jest w swojej swojej naturze ponadjednost ponadjednostkowa) kowa).. Mówił Dutrkheim o organizmie społecznymi, morfologii, anatomii, ciele, duszy,. Chcąc pokazać odrębność społeczeństwa od „sumy jednostek” przypisywał im czynności które kojarzą się z indyw indywidu idualn alnymi ymi organ organizm izmami ami (orga (organiz nizm m społe społeczn czny y myśli, myśli, czuje, czuje, działa działa,, odbie odbiera ra wrażen wrażenia) ia).. Wiązało się to z 2 założeni: a) zakł zakład adał ał ścis ścisły ły zwią związe zek k mied miedzy zy wszy wszyst stki kimi mi elem elemen enta tami mi syst system emu u społ społec eczn zneg ego o jeże jeżeli li znajduje się on w stanie „normalnym”

b) istnienie istnienie swoistych swoistych potrzeb potrzeb „organi „organizmu zmu społeczne społecznego go”” które są zupełnie zupełnie czymś innym innym niż potrze potrzeby by jego jego poszc poszczeg zególn ólnych ych części części i bezwzg bezwzględ lędnie nie muszą muszą być zaspok zaspokaja ajane ne jeżeli jeżeli społeczeństwo społeczeństwo ma trwać. Durkheim był w tej analizie prekursore prekursorem m   Analiza funkcjonalna – Durkheim

- chcąc wyjaśnić wyjaśnić zjawisko zjawisko

społec społeczne zne oddzie oddzielni lnie e należy należy szukać szukać przyczy przyczyny ny która która je wytworz wytworzyła yła i funkcj funkcjii jaką jaką to zjawis zjawisko ko wypełnia.

 Trzeba ustalić czy jest odpowiedniość pomiędzy rozważanym faktem a ogólnymi potrzebami organizmu społecznego. Określenie funkcji zjawiska społecznego jest konieczne dla pełnego wyjasnienia zjawiska, musi być użyteczne aby móc się utrzymać.