KRIVICNO PRAVO - Opsti Deo - Prof. Dr Milan Milosevic NOVO

Prof. dr Milan Milošević

 krivično pravo kao grana prava  predmet - krivično delo i krivična sankcija  zadatak  zaštita ličnost čoveka i građanina, njihovih sloboda i prava,  nezavisnost i bezbednost zemlje,  državno i društveno uređenje, ustavni poredak  uži i širi pojam krivičnog prava  materijalno, procesno i izvršno krivično pravo  opšti i posebni deo krivičnog prava

 opšte krivično pravo  pojedine grane opšteg krivičnog prava  međunarodno krivično pravo  privredno krivično pravo  maloletničko krivično pravo

 odnos prema krivično procesnom pravu  odnos prema izvršnom krivičnom pravu  odnos prema ustavnom pravu  odnos prema građanskom pravu  odnos prema privrednoprestupnom pravu  odnos prema prekršajnom pravu

 Krivično pravo i kriminalistika  Krivično pravo i kriminologija

 Krivično pravo i psihologija kriminala

 USTAV  ZAKONI  PROPISI NIŽEG RANGA OD ZAKONA

 MEĐUNARODNI UGOVORI  SUDSKA PRAKSA  OBIČAJI

 VRSTE DISPOZICIJA    

OBIČNE OPISNE BLANKETNE UPUĆUJUĆE

 VRSTE SANKCIJA    

APSOLUTNO ODREĐENE KAZNE RELATIVNO ODREĐENE KAZNE SRAZMERNO ODREĐENE KAZNE NEODREĐENE KAZNE

 GRANICE PRIMENE KRIVIČNOG PRAVA U

VREMENU:  Početak i okončanje primene krivičnog zakonodavstva  Primena blažeg krivičnog zakona

 GRANICE PRIMENE KRIVIČNOG PRAVA U

ODNOSU NA TERITORIJU  Teritorijalni princip

 Personalni princip  Realni (zaštitni) princip  Univerzalni princip

 KRIVIČNO PRAVNI IMUNITET  PREMA OBIMU ZAŠTITE  POTPUN  DELIMIČAN  PREMA SVOM DEJSTVU  APSOLUTNI  RELATIVNI

 UTVRĐIVANJE PRAVOG SMISLA KRIVIČNOG

ZAKONA  TUMAČENJE PREMA NAČINU  GRAMATIČKO (JEZIČKO)  LOGIČKO  SISTEMATSKO  ISTORIJSKO  UPOREDNO

 TUMAČENJA PREMA OBIMU  UŽE TUMAČENJE (RESTRIKTIVNO)  ŠIRE TUMAČENJE (EKSTENZIVNO)

 TUMAČENJA PREMA OBIMU  UŽE TUMAČENJE (RESTRIKTIVNO)  ŠIRE TUMAČENJE (EKSTENZIVNO)

 TUMAČENJE PREMA SUBJEKTU KOJI VRŠI

TUMAČENJE  AUTENTIČNO

 SUDSKO  DOKTIRNARNO

 TUMAČENJE PREMA ANALOGIJI

 Krivično delo je ono delo koje je zakonom

predviđeno kao krivično delo, koje je protivpravno i koje je skrivljeno (čl. 14. KZS).

 OPŠTI POJAM KRIVIČNOG DELA  Delo  Određenost u zakonu  Protiv pravnost  Krivica

 POJAM ODREĐENOG KRIVIČNOG DELA  skup pojedinačnih karakteristika, odnosno posebnih

elemenata, individualno određenog krivičnog dela

 OBJEKTIVNI ELEMENTI:  DELO ČOVEKA  PROTIVPRAVNOST DELA  ODREĐENOST DELA U ZAKONU

 SUBJEKTIVNI ELEMENT:  KRIVICA UČINIOCA

 Objekt krivičnog dela je ona vrednost (dobro ili interes)

kojoj se pruža krivičnopravna zaštita.  Subjekt krivičnog dela po pravilu je fizičko, a samo izuzetno i pravno lice koje je svojom radnjom činjenja, odnosno nečinjenja doprinelo ostvarenju posledice krivičnog dela.

 OBJEKT KRIVIČNOG DELA:  ZAŠTITNI OBJEKT  OPŠTI ZAŠTITNI OBJEKT  GRUPNI ZAŠTITNI OBJEKT  OBJEKT RADNJE  NAPADNI OBJEKT  GRAMATIČKI OBJEKT

 SUBJEKT KRIVIČNOG DELA :  AKTIVNI SUBJEKT  PASIVNI SUBJEKT

 RADNJA KRIVIČNOG DELA (objektivno subjektivna

teorija):  ALTERNATIVNO ODREĐENA  KUMULATIVNO ODREĐENA  POSLEDICA KRIVIČNOG DELA :  UŽEM ILI ŠIREM SMISLU  FORMALNA ILI POSLEDIČNA KRIVIČNA DELA  KRIVIČNA DELA POVREDE ILI UGROŽAVANJA  GLAVNA I SPOREDNA

 BLIŽA I DALJA

UZROK je radnja koja je prouzrokovala posledicu krivičnog dela  NEPROSREDNA UZROČNA VEZA  POSREDNA UZROČNA VEZA

 Protivpravnost u formalnom smislu  Protivnost pravnim propisima  Protivnost pravnim normama  Protivnost prohibitivnim normama  Protivnost imperativnim normama

 Protivpravnost se vidi:  Iz opisa krivičnog dela  Iz drugih propisa  Protivpravnost u materijalnom smislu

 krivično pravo - zakonsko pravo

 princip zakonistosti krivičnog dela i kazne  nullum crimen, nulla poena sine lege  krivično delo mora biti predviđeno zakonom i to pre

nego što je učinjeno  značaj principa zakonitosti  pravni značaj  politički značaj  odnos protivpravnosti i određenosti u zakonu

 skup subjektivnih elemenata koji moraju

postojati kod učinioca krivičnog dela, da bi se učinjeno delo moglo smatrati krivičnim delom.  elementi krivice: uračunljivost vinost (umišljaj ili nehat) svest o zabranjenosti dela

 Psihička sposobnost učinioca da shvati

značaj svoga dela i da upravlja svojim postupcima  element krivice  mora se utvrditi  mora postojati u vreme izvršenja krivičnog

dela

 Psihički odnos učinioca prema svom delu na

osnovu koga mu se to delo može staviti na teret i izreći kazna  element krivice  bez vinosti nema krivice  mora da se utvrdi (neprihvatljivost pretpostavke vinosti)  element svesti učinioca o delu  element njegove volje da delo učini

 POSTOJI U VREME IZVRŠENJA KRIVIČNOG DELA

 oblici vinosti:  UMIŠLJAJ  NEHAT

 teži oblik vinosti  za njega se odgovara kod svih krivičnih dela

 karakterišu ga dva psihička elementa: elemenat svesti elemenat volje  osnovni oblici umišljaja: DIREKTINI - učinilac je svestan svoga dela i

hoće njegovo izvršenje EVENTUALNI - učinilac je svestan da može učiniti delo pa na to pristaje

 POSEBNI OBLICI UMIŠLJAJA  prethodni i naknadni umišljaj  preduzmišljaj i momentalni umišljaj  određeni i neodređeni umišljaj  alternativni i eventualni umišljaj  generalni (opšti) i specijalni umišljaj

 lakši oblik vinosti, za njega se kažnjava samo

kada je to u zakonu propisano  osnovni oblici nehata:

 SVESNI NEHAT (učinilac je svestan da svojom radnjom

može učiniti delo, ali olako drži da do toga neće doći ili da će to moći sprečiti)  NESVESNI NEHAT (učinilac nije svestan da svojom radnjom može učiniti delo iako je prema okolnostima pod kojima je ono učinjeno i prema svojim ličnim svojstvima bio dužan i mogao da bude svestan te mogućnosti)  ostali oblici nehata:  običan i grubi nehat  običan i profesionalni nehat

 Krivična dela kvalifikovana težom posledicom  Vinost kod krivičnog dela kvalifikovanog težom

posledicom  vinost za osnovno delo – umišljaj ili nehat  vinost za težu posledicu – nehat (a umišljaj samo ako zbog umišljaja nije nastalo novo krivično delo)  Krivično delo kvalifikovano posebnom okolnošću

 Prema mestu izvršenja krivičnog dela se određuje:  prostorno važenje krivičnog zakona  mesna nadležnost suda  mesto izvršenja može biti obeležje krivičnog dela

 Određivanje mesta izvršenja  Mesto izvršenja prema KZ:  Mesto gde je učinilac radio ili bio dužan da radi i mesto gde

je nastupila posledica  Kod pokušaja: mesto gde je radio i mesto gde je prema njegovom umišljaju posledica trebalo ili mogla da nastupi  Kod saučesnika i mesto izvršenja radnje saučesništva

 Prema vremenu izvršenja krivičnog dela se određuje:       

važenje krivičnog zakona uračunljivost učinioca vinost (umišljaj ili nehat) svest o zabranjenosti dela uzrast učinioca zastarelost krivičnog gonjenja vreme izvršenja može biti obeležje krivičnog dela

 Određivanje vremena izvršenja  Vreme izvršenja prema KZ:  vreme kad je izvršilac radio ili bio dužan da radi,  za saučesnika vreme kada je radio ili bio dužan da radi

 Prema grupnom zaštitnom objektu  protiv života i tela....  Prema načinu izvršenja

 činjenja  Nečinjenja  Prema vrsti posledice

 povrede  ugrožavanje

 Prema izvršiocu  opšta  posebna  Prema trajanju posledice

 trajna  trenutna  Prema stadijumu izvršenja

 pokušana  svršena

 Prema svojoj konstrukciji  prosta i složena  produžena i kolektivna  Podela na

 politička  konsesulanim krivična dela (bez žrtve)  Prema stadijumu izvršenja

 pokušana  svršena

 Krivična dela činjenja – voljnim preduzimanjem

telesnog pokreta  Krivična dela nečinjenja - propuštanjem dužnog

telesnog pokreta  prava  neprava

 Trajno krivično delo je takvo delo kod koga se

izvršenjem dela stvara duže ili kraće protivpravno stanje. (otmica)  Trenutno krivično delo - prouzrokovana promena u

spoljnom svetu nastaje istovremeno ili ubrzo nakon radnje izvršenja. (krađa, ubistvo)

 Prosto - krivično delo čija obeležja čine samo biće

jednog krivičnog dela. (krađa, prinuda, uvreda).  Složeno - krivično delo koje sadrži obeležja bića dva ili

više krivičnih dela. (razbojnička krađa, razbojništvo).  pravo  nepravo  Prema stadijumu izvršenja

 pokušana  svršena

 Produženo krivično delo - sastavljeno od više

krivičnih dela, koja posmatrana u svojoj ukupnosti predstavlja jedno kvalitetno novo krivično delo  Elementi konstrukcije

učinjeno više istih ili istovrsnih krivičnih dela međusobno vremenski povezana potiču od istog učinioca predstavljaju jedinstvenu celinu Postojanje okolnosti (istovetnosti oštećenog, istovrsnosti predmeta dela, korišćenja iste situacije ili istog trajnog odnosa, jedinstva mesta ili prostora izvršenja dela ili jedinstvenog umišljaja učinioca    



 U širem smislu obuhvata svaki napad na državu

shvaćenu kao vlast i međunarodnu organizaciju, a koji je izvršen iz političkih pobuda  Teorije definisanja: objektivna, subjektivna i mešovita.  Klasifikacija političkih krivičnih dela

 Apsolutna politička krivična dela  Relativna politička krivična dela  kompleksna  koneksna

 krivična dela protiv života i tela (glava XIII);  krivična dela protiv sloboda i prava čoveka i

građanina (glava XIV);  krivična dela protiv izbornih prava (glava XV);  krivična dela protiv prava na osnovu rada (glava XVI);  krivična dela protiv časti i ugleda (glava XVII);  krivična dela protiv polne slobode (glava XVIII);  krivična dela protiv braka i porodice (glava XIX);  krivična dela protiv intelektualne svojine (glava XX);

 krivična dela protiv imovine (glava XXI);  krivična dela protiv privrede (glava XXII);

 krivična dela protiv zdravlja ljudi (glava XXIII);  krivična dela protiv životne sredine (glava XXIV);  krivična dela protiv opše sigurnosti ljudi i imovine

(glava XXV);  krivična dela protiv bezbednosti javnog saobraćaja (glava XXVI);  krivična dela protiv bezbednosti računarskih podataka (glava XXVII);

 krivična dela protiv ustavnog uređenja i bezbednosti    

  

Republike Srbije (glava XXVIII); krivična dela protiv državnih organa (glava XXIX); krivična dela protiv pravosuđa (glava XXX); krivična dela protiv javnog reda i mira (glava XXXI); krivična dela protiv pravnog saobraćaja (glava XXXII); krivična dela protiv službene dužnosti (glava XXXIII); krivična dela protiv čovečnosti i drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom (glava XXXIV); i krivična dela protiv Vojske Srbije (glava XXXV).

 DONOŠENJE ODLUKE DA SE IZVRŠI KRIVIČNO

DELO  PRIPREMANJE KRIVIČNOG DELA  ZAPOČINJANJE KRIVIČNOG DELA (POKUŠAJ)  IZVRŠENJE KRIVIČNOG DELA  Značaj pojedinih stadijuma

 nekažnjivi stadijum  razlozi za nekažnjavanje  samo misaoni proces (za misli se ne kažnjava)  još ništa nije preduzeto  ništa nije povređeno ni ugroženo  čak i ako je ta odluka saopštena

 preduzete radnje radi izvršenja krivičnog dela, ali nije

započeto samo izvršenje  razlog za kažnjavanje: izražena zločinačka volja  razlog protiv kažnjavanja: objekat krivičnog dela nije ni povređen ni ugrožen  načelna nekažnjivost po KZ izuzetno kažnjavanje (predviđeno u krivičnom zakonu)  pripremne radnje kao samostalno krivično delo  pripremne radnje kao kažnjiv stadijum

 vrste pripremnih radnji:    

nabavljanje ili osposobljavanje sredstava za izvršenje otklanjanje prepreka planiranje i dogovaranje stvaranje uslova za neposredno izvršenje krivičnog dela

 Umišljajno započinjanje krivičnog dela koje nije

dovršeno  Nesvršeni i svršeni pokušaj  Razganičenje pokušaja od pripremnih radnji  Kažnjavanje za pokušaj  Kvalifikovani pokušaj  Nepodoban pokušaj  Nepodobno sredstvo i nepodoban objekt  Apsolutno i relativno nepodoban pokušaj  Kažnjavanje za nepodoban pokušaj

 ODUSTANAK OD NESVRŠENOG POKUŠAJA  

  

PREKIDANJE RADNJE ODUSTANAK OD SVRŠENOG POKUŠAJA SPREČAVANJE POSLEDICE ODUSTANAK JE DOBROVOLJAN AKO JE UČINILAC BIO SVESTAN DA DELO MOŽE DA DOVRŠI, PA JE ODUSTAO OD DOVRŠENJA NIJE BITNO IZ KOJIH JE POBUDA ODUSTAO ODUSTAJANJE TREBA DA BUDE DEFINITIVNO DOBROVOLJNI ODUSTANAK – fakultativni osnov za oslobođenje od kazne

 Postoji kada jedno lice učini više krivičnih dela za sva ta dela mu se istovremeno sudi donosi se jedna presuda izriče se jedna glavna kazna  Sticaj može biti: idealni – više krivičnih dela učinjenih jednom

radnjom realni – više krivičnih dela učinjenih sa više radnji homogeni i heterogeni sticaj stvarni i prividni sticaj

 Slučajevi prividnog idealnog sticaja:  po osnovu specijaliteta  po osnovu supsidijariteta  po osnovu konsumpcije  po osnovu alternativiteta  po osnovu inkluzije

 Slučajevi prividnog realnog sticaja:  slučaj supsidijariteta

 slučaj konsumpcije  slučaj inkluzije  složeno krivično delo

 kolektivno krivično delo  produženo krivično delo  krivična dela sa indiferentnim brojem činjenja i

prouzrokovanja

 Vise istih ili istovrsnih krivičnih dela  Vremenski kontinuitet  Ispunjenost dva od sledećih pet uslova:  Istovetnost oštećenog  Istovrsnost predmeta dela  Korišćenje iste situacije ili istog trajnog odnosa  Jedinstvo mesta ili prostora  Jedinstveni umišljaj

 POSTOJI KADA U OSTVARENJU KRIVIČNOG DELA

UČESTVUJE VIŠE LICA  SVA LICA KOJA UČESTVUJU SMATRAJU SE UČINIOCIMA  SAUČESNIŠTVO U UŽEM I ŠIREM SMISLU  OBLICI SAUČESNIŠTVA:  izvršilaštvo (saizvršilaštvo)  podstrekavanje  pomaganje

 IZVRŠILAC – lice koje izvršava krivično delo

(preduzima radnju izvršenja)  SAIZVRŠILAŠTVO  mora biti učinjeno zajedničko delo  mora postojati svest o zajedničkom delovanju

 Vinost kod saizvršilaca:  umišljaj  nehat

 za saizvršioce važi ista propisana kazna, dok odmerena

kazna može biti nejednaka  razlikovanje saizvršilaštva od saučesništva u užem smislu

 Prividno saizvršilaštvo  Sukcesivno saizvršilaštvo  Nužno saizvršilaštvo

 umišljajno navođenje drugoga da učini krivično delo  radnje kojima se to čini mogu biti: nagovaranje,

ubeđivanje, savetovanje, molba, obećanje nagrade, naređivanje i dr.  podstrakavanje:

 upravljeno na određeno lice kao potencijalnog izvršioca

dela ili na određeni krug lica  mora da se odnosi na određeno krivično delo  neophodno je da podstrakač zna koga podstrekava dok podstreknuti obično zna ko ga je podstrekao, ali to ne mora znati  treba da kod podstrekavanog izazove ili učvrsti odluku da izvrši krivično delo

 Vrste podstrekavanja:  neposredno i posredno

 uspelo i neuspelo  Vinost kod podstrekača – samo umišljaj  Kažnjavanje za podstrekavanje

 uspelo – podstrekač se kažnjava kao da je on

izvršio krivično delo  neuspelo – ne kažnjava se, osim za dela za koja se kažnjava za pokušaj - kažnjava se kao za pokušaj krivičnog dela

 umišljajno pružanje pomoći drugome da izvrši

krivično delo  mora se odnositi  na određeno lice  na izvršenje određenog krivičnog dela  pomagač mora znati izvršioca, ali pomognuti ne mora znati ko ga pomaže

 Načini pomaganja:  Fizičko - davanje sredstava, stvaranje uslova, otklanjanje

prepreka  Psihičko - davanje saveta, ohrabrivanje, obećanje prikrivanja  Neposredno i posredno pomaganje  Prethodno, istovremeno, naknadno    

Naknadno pomaganje kao samostalno krivično delo Uspelo i neuspelo pomaganje Vinost pomagača: samo umišljaj Kažnjavanje:  Uspelo – kažnjava se kaznom propisanom za to delo ili

blažom kaznom  Neuspelo - ne kažnjava se

 saučesnici odgovaraju za krivično delo koje je    



učinjeno, a koje je njihovo zajedničko delo izvršilac i saizvršioci odgovaraju i za umišljaj i za nehat, dok podstrekači i pomagači samo za umišljaj saučesnici odgovaraju u granicama svog umišljaja saučesnici odgovaraju u okviru učinjenog krivičnog dela lična svojstva, lični odnosi ili lične okolnosti koje utiču na krivicu, blaže ili strože kažnjavanje, uzimaju se u obzir samo onom saučesniku kod koga postoje lična svojstva, odnosi i okolnosti od kojih zavisi postojanje dela, ako postoje kod izvršioca, uzimaju se u obzir i saučesnicima

 OSNOVI KOJI ISKLJUČUJU PROTIVPRAVNOST

 Delo malog značaja  Nužna odbrana  Krajnja nužda  OSNOVI KOJI ISKLJUČUJU KRIVICU

 Sila i pretnja  Neuračunljivost  Stvarna zabluda  Pravna zabluda

 OSTALI OSNOVI:

 Vršenje službene dužnosti  Naređenje pretpostavljenog  Pravo disciplinskog i vaspitnog kažnjavanja  Samopovreda  Pristanak povređenog

 Dozvoljeni rizik

1. Nizak stepen krivice 2. Otsutnost ili neznatnost štetnih posledica 3. Opšta svrha krivičnih sankcija ne zahteva

izricanje krivične sankcije 4. Ako je predviđena novčana kazna ili zatvor do 3 godine

 Sila i pretnja kao obeležje krivičnog dela i kao osnov za

isključenje krivičnog dela  Sila je primena fizičke snage prema nekom da bi se prinudio da nešto učini ili ne učini  Apsolutna sila  Kompulzivna sila

 Viša sila (vis maior) – dolazi od prirodnih sila  Pretnja je stavljanje drugome u izgled nekog zla čije

nastupanje zavisi od volje onoga koji preti, da bi se prinudio da nešto učini ili ne učini  Značaj sile i pretnje

 Apsolutna sila – isključuje postojanje krivičnog dela  Kompulzivna sila i pretnja – osnov za ublažavanje kazne

 nije krivično delo ono delo koje je učinjeno

u stanju neuračunljivosti, a neuračunljiv je onaj učinilac koji nije mogao da shvati značaj svog dela ili nije mogao da upravlja svojim postupcima usled duševne bolesti, privremene duševne poremećenosti, zaostalog duševnog razvoja ili druge teže duševne poremećenosti.

 Pojam neuračunljivosti  Osnov isključenja krivice a time i krivičnog

dela  Treba da je postojala u vreme izvršenja krivičnog dela  Neuračunljivost u vreme suđenja  Mogućnost izricanja mera bezbednosti

 UTVRĐIVANJE URAČUNLJIVOSTI

 Uračunljivost se određuje negativno (ko je

neuračunljiv)  Uslove za postojanje neuračunljivosti određuje krivični zakon  Metodi utvrđivanja uračunljivosti:  biološki metod  psihološki metod  biološko-psihološki metod  Neuračunljivost prema KZ

 BIOLOŠKI OSNOVI NEURAČUNLJIVOSTI

 duševne bolesti  privremene duševne poremećenosti  pijanstvo, drogiranost, jaka afektivna stanja, poremećena stanja usled određenih telesnih bolesti, visoke temperature, groznice, trovanja, bunila, hipnoze, mesečarstva (somnabulizma)  zaostao duševni razvoj  kategorije duševno zaostalih lica (debili, imbecili, idioti)  dolazi zbog: poremećenosti razvoja centralnog nervnog sistema, mehaničkih povreda mozga, preležanih nekih zaraznih bolesti  druge teže duševne poremećenosti

 PSIHOLOŠKI OSNOVI NEURAČUNLJIVOSTI

 poremećenosti u obavljanju osnovnih psihičkih

funkcija  u sferi rasuđivanja (intelektualne funkcije)  u sferi odlučivanja (voluntarističke funkcije)

 prelazna stanja između uračunljivosti i neuračunljivosti  umanjene psihičke podobnosti učinilaca krivičnih dela  osnov za ublažavanje kazne  Uslovi:     

duševna bolest privremena duševna poremećenost zaostao duševni razvoj druga teža duševna poremećenost ako je zbog tog abnoramalnog stanja mogućnost učinioca da shvati značaj svog dela ili mogućnosti da upravlja svojim postupcima bila bitno smanjena

 Smanjena uračunljivost koja nije bitna

 postoji  učinilac sam sebe dovede u stanje privremene duševne poremećenosti, upotrebom alkohola ili korišćenjem droga  usled toga dođe u stanje neuračunljivosti  u takvom stanju izvrši krivično delo  samo ako je učinilac izvršio delo u stanju potpune neuračunljivosti  utvrđivanje krivice u ovakvom slučaju

 dovođenje sebe u stanje bitno smanjene

uračunljivosti

 Odbijanje protivpravnog napada  ELEMENTI NUŽNE ODBRANE:  NAPAD  ODBRANA

 NAPAD  Napad je svaka radnja upravljena na povredu nekog

dobra  Napad činjenjem, a izuzetno nečinjenjem  Napadač može biti samo čovek  Napad mora biti protivpravan  Napad može biti upravljen protiv bilo kog dobra lica koje se brani ili drugog lica  Napad mora biti stvaran

 ODBRANA  Odbijanje napada  Mora biti upravljeno protiv dobra napadača  Mora biti istovremeno sa napadom  Mora biti neophodno potrebno za odbijanje napada  Ne sme biti očigledno nesrazmerna  PREKORAČENJE GRANICA NUŽNE ODBRANE  Ako pređe granicu odbrane koja je neophodno potrebna

za odbijanje napada  Intenzivni i ekstenzivni eksces nužne odbrane  Mogućnost ublažavanja kazne i oslobođenja od kazne

 Krajnja nužda je otklanjanje istovremene neskrivljene

opasnosti  ELEMENTI KRAJNJE NUŽDE:  OPASNOST  OTKLANJANJE OPASNOSTI

 OPASNOST  Opasnost može dolaziti od čoveka, životinje ili prirodne

sile  Opasnost može da preti bilo kom dobru lica koje otklanja opasnost ili nekog drugog lica  Opasnost mora biti neskriljena  Opasnost mora biti stvarna

 OTKLANJANJE OPASNOSTI  Povređuje se dobro trećeg lica  Mora biti istovremeno  Opasnost treba da se nije mogla otkloniti na drugi način  Učinjeno zlo ne sme biti veće od zla koje se pretilo  Dužnost izlaganja opasnosti

 PREKORAČENJE GRANICA KRAJNJE NUŽDE  Intenzivni i ekstenzivni eksces  Mogućnost ublažavanja kazne i oslobođenja od kazne

 U užem smislu – nedostatak svesti ili pogrešna predstava

o stvarnim okolnostima učinjenog krivičnog dela koje imaju značaj obeležja krivičnog dela  U širem smislu – pogrešna svest da postoje okolnosti koje delo čine dozvoljenim  Stvarna zabluda  zabluda o delu i zabluda o osnovima opravdanja dela  otklonjiva (isključuje umišljaj i svesni nehat) i neotklonjiva

(isključuje sve oblike vinosti a time i krivicu)  posebni slučajevi:  ZABLUDA O LICU  ZABLUDA O PREDMETU  PROMAŠENI UDARAC (aberatio ictus)

 ZABLUDA O ODREĐENOSTI KRIVIČNOG DELA U ZAKONU ILI O

PROTIVPRAVNOSTI DELA  SLUČAJEVI:  Učinilac ne zna da je delo propisano zakonom  Učinilac ne zna propise kojima se dopunjuje blanketna

dispozicija kojom je krivično delo određeno  Učinilac ne zna sadržinu pojmova kojima je krivično delo određeno  Učinilac ne zna da postupa protivpravno  Učinilac pogrešno drži da neka postojeća okolnost čini delo dozvoljenim

 NEOTKLONJIVA PRAVNA ZABLUDA ISKLJUČUJE KRIVICU A TIME I

POSTOJANJE KRIVIČNOG DELA  OTKLONJIVA PRAVNA ZABLUDA – OSNOV ZA UBLAŽAVANJE KAZNE

 POJAM krivičnih sankcija

 krivičnopravne mere  primenjuju se prema učiniocima krivičnih dela  sastoje se u oduzimanju ili ograničavanju određenih

sloboda ili prava osuđenom  izriče ih sud u zakonito sprovedenom krivičnom postupku  izvršavaju se prinudno  SVRHA krivičnih sankcija:

 suzbijanje dela kojima se povređuju ili ugrožavaju

vrednosti zaštićene krivičnim zakonodavstvom

 VRSTE krivičnih sankcija:

   

Kazne Mere upozorenja Mere bezbednosti Vaspitne mere

 Kazna je zakonom predviđena represivna mera, koja se u

cilju suzbijanja kriminaliteta primenjuje prema učiniocu krivičnog dela na osnovu odluke suda nakon sprovedenog krivičnog postupka.  kaznama se ostvaruje opšta svrha krivičnih sankcija, a u okviru nje i posebna svrha koju kazne treba da ostvare:  sprečavanje učinioca da čini krivična dela i uticanje na njega

da ubuduće ne čini krivična dela (SPECIJALNA PREVENCIJA)  uticanje na druge da ne čine krivična dela (GENERALNA PREVENCIJA)  izražavanje društvene osude za krivična dela, jačanje morala i izvršavanje obaveze poštovanja zakona (GENERALNA PREVENCIJA)  Izvršenje kazni regulisano je Zakonom o izvršenju

krivičnih sankcija



GLAVNE KAZNE Zatvor 2. Novčana kazna 3. Rad u javnom interesu 4. Oduzimanje vozačke dozvole 1.



SPOREDNE KAZNE  

Novčana kazna Oduzimanje vozačke dozvole

Smrtna kazna je ukinuta u našem krivičnom zakonodavstvu  Opšti i posebni minimum i maksimum kazne 

 Najteža vrsta kazne  Sastoji se u lišenju slobode osuđenog lica  Može biti propisana kao jedina glavna kazna ili  

 

alternativno sa novčanom kaznom Opšti zakonski minimum kazne zatvora je 30 dana, a opšti zakonski maksimum je 20 godina Za najteža krivična dela ili najteže oblike teških krivičnih dela kazna zatvora - 30-40 godina Izriče se na pune godine i mesece, a do šest meseci i na dane Izvršava se u zatvorenim, poluotvorenim i otvorenim ustanovama za izdržavanje kazne

 10 do 360 dnevnih iznosa  dnevni iznos

 razlika prihoda i rashoda u protekloj godini podeljena brojem dana

u godini.  utvrđuje se na osnovu pribavljanja podataka ili po oceni suda  najmanji dnevni iznos 500 a najveći 50.000 dinara  broj dnevnih iznosa:  do 60 za krivično delo za koje je propisana kazna zatvora do 3    

meseca 30 – 120 za zatvor do 6 meseci 60 – 180 za zatvor do 1 godine 120 – 240 za zatvor do 2 godine 180 – 360 za zatvor do 3 godine

 ako sud ne može da utvrdi vrednost dnevnog iznosa ili bi to znatno

produžilo postupak – izrećiće novčanu kaznu u određenom iznosu

 OPŠTI ZAKONSKI MINIMUM - 10.000,00 dinara  OPŠTI ZAKONSKI MAKSIMUM - 1.000.000,00 dinara, a

za krivična dela iz koristoljublja 10.000.000,00  IZNOS NOVČANE KAZNE U ODREĐENOM IZNOSU  do 100000 - za krivična dela do 3 meseca  20.000 - 200.000 - za krivična dela do 6 meseci  30.000 - 300.000 - za krivična dela do 1 godine  50.000 - 500.000 - za krivična dela do 2 godine  100.000 - 1.000.000 – za krivična dela dela do 3 godine  10.000 do 1.000.000 - kad je propisana samo navčana kazna

 Može biti glavna kazna i sporedna kazna  Kao glavna kazna izriče se samostalno

 Kao sporedna izriče se uz kaznu zatvora - za krivična

dela iz koristoljublja uz zatvor i kad nije izričito propisana  IZVRŠENJE NOVČANE KAZNE  sud određuje rok (15 dana do 3 meseca)  na rate (do jedne godine)  ako ne plati - zamena zatvorom  1.000 din. - jedan dan zatvora (najviše do 6 meseci, do 1 godine ako je kazna preko 700.000 din)  1.000 din. – 8 sati rada (najviše do 360 sati rada)

 za krivična dela do 3 godine ili novčana kazna  trajanje 60 do 360 časova (najviše 60 časova u toku

jednog meseca)  pri izricanju sud ceni:

 ostvarivanje kažnjavanja  vrsta krivičnog dela  ličnost učinioca  spremnost da obavlja rad

 ne može se izreći bez njegovog pristanka  ako ne ispunjava zamena zatvorom (8 časova rada - 1

dan zatvora)  ako ispunjava sve obaveze na radu - može mu sud smanjiti kaznu za jednu četvrtinu

 izriče se ako je motorno vozilo korišćeno u vezi sa

izvršenjem ili pripremanjem krivičnog dela  trajanje - od 1 do 3 godine  kao glavna kazna za krivična dela do 2 godine  kao sporedna uz kaznu zatvora ili novčanu kaznu  ne može se izreći zajedno sa merom bezbednosti zabrane upravljanja motornim vozilom  ako upravlja vozilom za vreme trajanja oduzimanja vozačke dozvole - zamena 1 godina oduzimanja mesec dana zatvora

 utvrđivanje visine kazne za konkretan slučaj  ako su za krivična dela alternativno propisane kazne  prvo se vrši izbor kazne  pa zatim njeno odmeravanje

 odmeravanje kazne može biti  zakonsko  sudsko

 INDIVIDUALIZACIJA KAZNE - ima za cilj da se kazna

što bolje prilagodi ličnosti učinioca kako bi što bolje delovala na njega  pri odmeravanju kazne vodi se računa:  o propisanoj zakonskoj kazni  o svrsi kažnjavanja  o okolnostima slučaja (olakšavajuće i otežavajuće

okolnosti)

 Subjektivne i objektivne  Utiču na utvrđivanje vrste i visine kazne u konkretnom slučaju  Olakšavajuće i otežavajuće okolnosti u KZ:  Stepen krivice  Pobude iz kojih je krivično delo učinjeno  Jačina ugrožavanja ili povrede zaštićenog dobra  Okolnosti pod kojima je krivično delo učinjeno  Raniji život učinioca  Lične prilike učinioca  Držanje učinioca posle učinjenog krivičnog dela  Odnos učinioca prema žrtvi  Druge okolnosti koje se odnose na ličnost učinioca  Povrat (kao posebna otežavajuća okolnost)

 U ovom slučaju sud donosi jednu presudu i u njoj izriče jednu glavnu

kaznu za sva učinjena krivična dela  DVA NAČINA ODMERAVANJA:  neposredno utvrđivanja kazne za sva dela posmatrajući

ih u njihovoj ukupnosti (kod kazne maloletničkog zatvora)  utvrđivanje kazne za svako pojedino delo pa da onda na osnovu njih utvrdi jednu kaznu zajedničku za sva dela (u svim ostalim slučajevima)  sistem kumulacije (sabiranje utvrđenih kazni)  sistem apsorpcije (izricanje samo najteže)  sistem asperacije (pooštravanje najteže manje od zbira)

 posebna vrsta krivičnih sankcija  mogu se izreći  učiniocu krivičnog dela  neuračunljivom licu koje učini protivpravno delo koje ima obeležje krivičnog dela  maloletnom učiniocu krivičnog dela  po prirodi imaju izričito preventivan karakter

 svrha - da se otklone stanja ili uslovi koji mogu biti

od uticaja da učinilac ubuduće vrši krivična dela  mogu se izricati uz kaznu, a neke od njih i samostalno - ima ih 9

1. 2. 3. 4.

5. 6. 7.

8. 9. 10. 11.

Obavezno psihijatrijsko lečenje i čuvanje u zdravstvenoj ustanovi Obavezno psihijatrijsko ličenje na slobodi Obavezno lečenje narkomana Obavezno lečenje alkoholičara Zabrana vršenja poziva, delatnosti ili dužnosti Zabrana upravljanja motornim vozilom Oduzimanje predmeta Proterivanje stranca iz zemlje Javno objavljivanje presude Mera zabrane približavanja i komunikacije sa oštećenim Zabrana prisustvovanja određenim sportskim priredbama

 izriče se:  bitno smanjeno uračunljivom učiniocu  neuračunljivom

 uslovi:  opasnost  ako je potrebno radi otklanjanja opasnosti

 bitno smanjeno uračunljivom  prvo izdržava meru pa posle kaznu  mera se uračunava u kaznu  za ostatak kazne može uslovni otpust

 izriče se:  neuračunljivom - ako je dovoljno za otklanjanje  neuračunljivom - posle otpuštanja iz ustanove  bitno smanjeno uračunljivom uz uslovnu osudu ili uz

uslovni otpust  moguće povremeno i u ustanovi (do 15 dana, a ukupno

do 2 meseca  trajanje do tri godine  upućivanje u ustanovu:  ako se ne podvrgne lečenju  ako napusti lečenje  ako i pored lečenja postoji opasnost

 ako je izvršeno krivično delo usled zavisnosti i

postoji opasnost ponovnog vršenja  do tri godine - u odgovarajućoj ustanovi  uračunava se u kaznu  uz novčanu kaznu, uslovnu osudu, sudsku opomenu i oslobođenje od kazne  izvršava se na slobodi  ako se ne podvrgne lečenju ili ga napusti mera se izvršava prinudno u ustanovi

 ako je izvršeno krivično delo usled zavisnosti i

postoji opasnost ponovnog vršenja  do tri godine - u odgovarajućoj ustanovi  uračunava se u kaznu  uz novčanu kaznu, uslovnu osudu, sudsku opomenu i oslobođenje od kazne  izvršava se na slobodi  ako se ne podvrgne lečenju ili ga napusti mera se izvršava prinudno u ustanovi

 ako se opravdano smatra da postoji opasnost  trajanje 1- 10 godina  opoziv uslovne osude ako prekrši zabranu

 za krivična dela kojima se ugrožava javni saobraćaj  zabrana za određene vrste i kategorije vozila  ako postoji opasnost  trajanje: 3 meseca do 5 godina  zabrana korišćenja strane vozačke dozvole  opoziv uslovne osude ako prekrši zabranu

 oduzimaju se:

 predmeti kojima je izvršeno krivično delo  predmeti namenjeni za izvršenje krivičnog dela  predmeti nastali izvršenjem krivičnog dela  ako nisu svojina učinioca  ako zahtevaju interesi opšte bezbednosti  opasnost da će biti upotrebljeni

 trajanje: od 1 do 10 godina  vreme provedeno u zatvoru ne uračunava se  ne može se izreći licu koje uživa zaštitu po

ratifikovanim međunarodnim ugovorima

 za dela:  učinjena preko sredstava javnog informisanja  ako postoji opasnost za život ili zdravlje  sud određuje preko kog sredstva

 sud može izreći samo ako je učiniocu izrečena

novčana kazna, rad u javnom interesu, oduzimanje vozačke dozvole, uslovna osuda i sudska opomena.  ne može trajati kraće od šest meseci niti duže tri godine  zabraniti  približavanje oštećenom na određenoj udaljenosti

 komunikaciju  uznemiravanje oštećenog  prostor oko mesta stanovanja ili mesta rada

 sud može izreći samo ako je učiniocu izrečena kazna

ili uslovna osuda.  Pomenuta mera bezbednosti izvršava se na taj način što je učinilac krivičnog dela dužan da se neposredno pre početka vremena održavanja određenih sportskih priredbi lično javi službenom licu u područnoj policijskoj upravi, odnosno policijskoj stanici, na području na kojem se učinilac zatekao.

 Vrsta krivičnih sankcija  Njima se pod uslovima propisanim zakonom može

zameniti kazna  Svrha - da se prema učiniocu ne primeni kazna ako se može očekivati da će i mera upozorenja uticati na njega da ne čini krivična dela.  Vrste:  uslovna osuda  sudska opomena

 sud uslovnom osudom utvrđuje kaznu za učinjeno

krivično delo i pri tome određuje da se ona neće izvršiti ako osuđeni za određeno vreme koje odredi sud (vreme proveravanja) ne učini novo krivično delo  pored obaveznog uslova da ne učini novo krivično delo, sud može učiniocu da odredi i druge obaveze  da u određenom roku vrati imovinsku korist pribavljenu krivičnim

delom  da nadoknadi štetu koju je krivičnim delom prouzrokovao  da ispuni neku drugu obavezu predviđenu krivičnim zakonom

 vreme proveravanja određuje sud (od jedne do pet

godina)  uslovna osuda se može izreći samo ako je sud za učinjeno krivično delo utvrdio kaznu zatvora do dve godine (za druge kazne ne može)

 Kada odlučuje da li će izreći uslovnu osudu sud je dužan  da vodi računa o svrsi uslovne osude  da uzima u obzir ličnost učinioca, njegov raniji život, ponašanje

posle učinjenog dela, stepen krivice i druge okolnosti

 Ne može se izreći  za krivična dela za koja se može izreći zatvor od deset godina ili teža

kazna  ako je učinilac bio osuđen na kaznu zatvora za delo učinjeno sa umišljajem a nije prošlo više od pet godina od pravosnažnosti presude

 Uslovna osuda se opoziva  opozivanje je obavezno ako za novo delo sud utvrdi kaznu od dve

godine zatvora ili težu  u drugim slučajevima sud ceni da li uslovnu osudu treba opozvati ili ne

 Ako sud ne opozove uslovnu osudu, postoje dve

mogućnosti  da i za novo krivično delo izrekne uslovnu osudu  da za novo krivično delo izrekne kaznu

 Uslovna osuda se opoziva  ako učinilac u vreme proveravanja (uslovne osude) učini

jedno ili više krivičnih dela  ako se posle izricanja uslovne osude sazna da je učinilac ranije učinio još neko krivično delo što nije bilo poznato u vreme izricanja uslovne osude  zbog neispunjavanja od strane osuđenog obaveza koje su mu uslovnom osudom određene



Obaveze:  

   

javljanje organu nadležnom za izvršenje zaštitnog zatvora u rokovima koje odredi taj organ da se osposobljava za zanimanje da prihvati zaposlenje koje odgovara njegovoj stručnoj spremi i njegovim sposobnostima ispunjavanje obaveza izdržavanja porodice, čuvanja i vaspitanja dece i drugih porodičnih obaveza uzdržavanje od pohađanja određenih lokala ili određenih priredbi da blagovremeno obaveštava o promeni mesta boravka ili stana ili radnog mesta

– uzdržavanje od uživanja alkoholnih pića ili opojnih

droga – lečenje u odgovarajućoj zdravstvenoj ustanovi – posećivanje odgovarajućih profesionalnih, psiholoških ili nekih drugih savetovališta i postupanje po njihovim uputstvima – otklanjanje ili ublažavanje štete prouzrokovane krivičnim delom i izmirenje sa krivičnog dela  Obaveze moraju biti u vremenu proveravanja  Sud može da menja postavljene obaveze, da ih ukine  U slučaju neispunjavanja obaveza sud može da opomene osuđenog, da zameni postavljene obaveze, da produži trajanje zaštitnog nadzora ili da opozove uslovnu osudu

 Mera upozorenja  Upozorenje učiniocu da više ne čini krivična dela  Za najlakša krivična dela (novčana k. ili zatvor do 1 godine)  Može se izreći i za krivična dela u sticaju  Ne može se izreći vojnom licu za krivično delo protiv vojske  Sudska opomena izriče se rešenjem, a ne presudom  Pri izricanju sud uzima u obzir:  ličnost učinioca  raniji život učinioca  ponašanje posle učinjenog krivičnog dela  odnos učinioca prema žrtvi krivičnog dela  stepen krivice  druge okolnosti pod kojima je delo učinjeno

 Smrt učinioca krivičnog dela  Zastarelost  Amnestija i pomilovanje

 zastarelost je protek vremena posle kojeg se ne može voditi

krivični postupak protiv učinioca krivičnog dela ili posle kojeg se ne može izvršiti kazna ili druga krivična sankcija  postoje dve vrste zastarelosti:  zastarelost krivičnog gonjenja  zastarelost izvršenja kazne ili druge krivične sankcije

 u slučaju obustave vreme trajanja obustave se ne računa u

tok zastarelosti  u slučaju prekida rok zastarelosti počinje ponovo da teče  apsolutna zastarelost posle proteka dvostrukog roka  kod nekih krivičnih dela postoji nezastarivost (krivična dela genocida i ratih zločina - član 370-375 KZ)

 teče od dana izvršenja krivičnog dela  za njega važe sledeći rokovi:  25 godina od izvršenja krivičnog dela za koje se može izreći zatvor

u trajanju od 30-40 godina  20 godina od izvršenja krivičnog dela za koja se može izreći zatvor preko petnaest godina  15 godina od izvršenja krivičnog dela za koje se može izreći zatvor preko deset godina  10 godina od izvršenja krivičnog dela za koje se može izreći zatvor preko pet godina  5 godina od izvršenja krivičnog dela za koje se može izreći zatvor preko tri godine  3 godine od izvršenja krivičnog dela za koje se može izreći zatvor preko jedne godine  2 godine od izvršenja krivičnog dela za koje se može izreći zatvor do jedne godine ili novčana kazna

 nastaje protekom određenog roka od dana

pravnosnažnosti presude odnosno od dana pravnosnažnosti odluke o opozivanju uslovne osude.  njenim nastupanjem ne može se izvršiti izrečena kazna  rokovi za ovu zastarelost izvršenja kazne određeni su prema izrečenoj kazni:  25 godina za zatvor od treideset do četrdeset godina  20 godina za zatvor preko petnaest godina

 15 godina za zatvor preko deset godina  10 godina za zatvor preko pet godina  5 godina za zatvor preko tri godine  3 godine za zatvor preko jedne godine  2 godine za zatvor do jedne godine ili novčanu kaznu

 Individualno neodređenim licima  Daje se:      

oslobođenje od krivičnog gonjenja (abolicija) potpuno ili delimično oslobođenje od izvršenja kazne zamenjuje se izrečena kazna blažom kaznom rehabilitacija ukidaju se pojedine ili sve pravne posledice osude ukidanje mera bezbednosti:  zabrana vršenja poziva, delatnosti ili dužnosti  zabrana upravljanja motornim vozilomž  proterivanje iz zemlje

 Opšti akt, daje se zakonom  Odnosi se na neodređen broj lica  Lica se određuju po nekom opštem kriterijumu

    

Pojedinačni pravni akt Daje ga predsednik republike ukazom Po službenoj dužnosti ili po molbi osuđenog Odnosi se na određeno lice Daje se: oslobođenje od krivičnog gonjenja (abolicija) potpuno ili delimično oslobođenje od izvršenja kazne zamena izrečene kazne blažom kaznom ili uslovnom osudom rehabilitacija ukidanje ili određivanje kraćeg trajanja jedne ili svih pravnih posledica osude  ukidanje mera bezbednosti:  zabrana vršenja poziva, delatnosti ili dužnosti  zabrana upravljanja motornim vozilomž  proterivanje iz zemlje     