KOURSK 1943

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ

ΣΠ Α Ν ΙΟ ΚΑΙ ΠΛΟ ΥΣΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΤΑΤΟΠΙΣΤΙΚΟΙ Π ΙΝ Α Κ ΕΣ

ΠΡΩ ΤΟ ΤΥΠ Ο Ι ΧΑΡΤΕΣ Κ Α ΛΛΙΤΕΧΝ ΙΚ ΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΛΩ Ν

W

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΕΓΧΡΩ Μ Α Σ ΧΕΔ ΙΑ Α ΡΜΑΤΩ Ν, Α ΕΡΟ ΠΛΑ Ν Ω Ν ΚΑΙ ΠΥΡΟ ΒΟ ΛΩ Ν

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 4

Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ Κ Ο Κ Κ ΙΝ Ο Υ ΣΤΡΑ ΤΟ Υ

ΕΚΔΟΤΗΣ

Σταύρος Πανέλης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣ

Νίκος Γιαννόπουλος Βασίλης Καμπάνης

1 0 ΟΙ ΓΕΡΜ ΑΝΙΚΕΣ Δ Υ Ν Α Μ Ε ΙΣ Σ Τ Η Μ Α Χ Η ΤΟΥ ΚΟ ΥΡΣΚ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Νίκος Καμπούρης Γεώργιος Ζουρίδης Ιωάννης Θεοδωράτος Δημήτριος Σταυρόπουλος Γιάννης Βαρσαμής Σωτήρης Βουρλιώτης Δημήτρης Γεδεών Σταύρος Βαλμάς Στέλιος Δεμηράς

20

Η ΣΟ Β ΙΕΤΙΚ Η Α Μ Υ Ν Τ ΙΚ Η ΖΩ Ν Η ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΧΟΥΣΑ ΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠ ΙΜ ΕΛΕΙΑ

Γεωργία Λουκά ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΧΑΡΤΩΝ

Δήμητρα Μητσού

34

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΚΟ ΝΑΣ

ΚΟ ΥΡΣΚ 1943 ■Η Μ ΕΓΑΛΥΤΕΡΗ Μ Α ΧΗ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ Σ Τ Η Ν ΙΣΤΟΡΙΑ

Αγγελική Λαμπροπούλου, Χριστίνα Πανέλη, Γεωργία Καραπατή, Δήμητρα Μητσού ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠ ΙΜ ΕΛΕΙΑ

Μαρία Οικονομίδου ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ

78 01 ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠ ΙΧ Ε ΙΡ Η ΣΕ ΙΣ ΣΤΟ ΚΟΥΡΣΚ

Κική Μιχαλοπούλου, Λίνα Κατσαρού, Βίκυ Βασιλοπούλου Πρώτη έκδοση: Δεκέμβριος 2003 Copyright ©: Περιοδικό “ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ” ISBN: 960-8345-12-Χ Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς την έγγραφη αδεια του εκδότη.

90

ΤΑ PzK pfw V PANTHER K A I PzK pfw V I TIGER ΣΤΟ ΚΟ ΥΡΣΚ

ΓΡΑΦΕΙΑ

Θεμιστοκλέους 49,10683 Αθήνα ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘ ΥΝ ΣΗ

Περιοδικό “ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ” 1 0 . 3951,10210 Αθήνα

1 0 2 Γ ΙΑ Τ Ι Ο Ι ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΧΑ ΣΑ Ν ΤΗ U A X H ΤΟΥ ΚΟ ΥΡΣΚ

ΤΗΛΕΦ ΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

210.38.21.985 (5 γραμμές), fax: 210.38.21.985 e-m ail: [email protected] ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΥΠ ΕΥΘ ΥΝΟ Σ ΣΥΜ Φ Ω ΝΑ ΜΕ ΤΟ Ν ΝΟΜ Ο

108 ΕΝΑ ΣΠ ΑΝΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ Ν ΣΟ ΒΙΕΤΙΚΟ ΕΞΟΠΛΙΣΜ Ο ΤΗΣ Μ Α Χ Η Σ ΤΟ Υ ΚΟΥΡΣΚ

Σταύρος Πανέλης ΕΚΤΥΠΩΣΗ_

Δ. Ευστράτογλου - 1. =υνός ΟΕ Β ΙΒΛΙΟ ΔΕΣΙΑ

Σπύρος Καδβαδίας

ΕΞΩΦΥΛΛΟ PzK pfw V P an th er A u s f D τη ς 52ης Επ ιλαρχίας το υ 39ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Α ρ μά τω ν, Κ ούρσκ, Ιο ύ λ ιο ς 1943 (πίνακας το υ Ron V o is tad n o u δ η μ ο σ ιεύ ετα ι κατό π ιν α δ εία ς τη ς D ragon/AS Com pany - C olor im age is co u rte s y o f Dragon).

114

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

1 1 6 ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΔΙΟΙΚΗΤΕΣ 120

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Ν ΙΚ Ο Σ Κ Α Μ Π Ο Υ Ρ Η Σ

Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΙΣ 2 ΙΟΥΛΙΟΥ 1943 0 ΧΙΤΛΕΡ, ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΕΝΟΣ ΠΡΟΣ

ΤΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΑΝΕΜΕΝΑΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΘΕΡΙΝΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ, ΤΟΝΙΖΕ ΜΕ ΤΟΝ ΓΝΩΣΤΟ Π Ο Μ ΠΩ ΔΗ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟ: "ΑΥΤΗ Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗΣ ΣΗΜ ΑΣΙΑΣ. ΠΡΕΠΕΙ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ ΝΑ ΕΠΙΤΥΧΕΙ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΑ. Η ΝΙΚΗ ΜΑΣ ΣΤΟ ΚΟΥΡΣΚ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΑΠΕΙ ΣΕ ΠΥΡΣΟ ΠΟΥ Η ΦΛΟΓΑ ΤΟΥ ΘΑ ΦΩΤΙΣΕΙ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ".

Α ρ ισ τερ ά : Σ ο β ιε τ ικ ο ί α ρ μ α τισ τέ ς απ ομακρύνουν έναν τρ α υ μ α τισ μ έν ο σ υ μ π ο λεμ ισ τή το υ ς από ένα κ α τε σ τρ α μ μ έν ο α μ ερ ικ α νικ ό ά ρ μ α τύπ ου M 3 Lee. Τα π ληρ ώ μα τα το υ Κ όκκινου Σ τρ α το ύ α π εχ θ ά νο ν τα ν το ν σ υ γκ εκ ρ ιμ ένο τύπ ο ά ρ μ α το ς , α φ εν ό ς δ ιό τι η θω ρ ά κισ ή το υ ή τα ν τελ είω ς ανίσχυρη έν α ν τι των νέων γερμανικώ ν α ρμ ά τω ν και α φ ε τέ ρ ο υ είχ ε τη ν τά σ η να α ν α φ λ έ γ ε τα ι εύ κ ο λα μ ό λ ις δ εχ ό τα ν π λήγμα . Εν το ύ τ ο ις , μ εγ ά λ ο ς α ρ ιθ μ ό ς το υ σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο υ ά ρ μ α το ς ή τα ν ε ν τα γ μ έ ν ο ς σ τις τεθ ω ρ α κ ισ μ έν ες μ ο ν ά δ ες που έδρ α σ αν σ το Κ ούρ σ κ, κ α θώ ς η π αραγω γή το υ Τ-34 δ εν κ ά λ υ π τε ο λ οκληρ ω τικά τις α ν ά γ κ ες.

μ ε γ ά λ ο ς κ υ κ λ ω τικ ό ς ε λ ιγ μ ό ς . Π ρ ο κ α λ ώ ν τα ς Το κ ο υ φ ά ρ ι ενός Tiger ε π ιδ εικ ν ύ ετα ι σε α ξιω μ α τικ ο ύ ς της α μ ερ ικ α νικ ή ς σ τρ α τιω τικ ή ς α π ο σ το λή ς μ ε τ ά το τέλ ο ς τη ς μ ά χ η ς το υ Κ ούρσκ. Ο α ρ ιό μ ό ς των π ληγμάτω ν α π ο τε λ ε ί π ιστοπ οίηση της τρ ο μ α κ τικ ή ς ισχύος της σ ο β ιετικ ή ς α ν τια ρ μ α τικ ή ς άμυνας.

τ η ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή σ η μ α ν τικ ώ ν σ ο β ιε τικ ώ ν δ υ ­

ν ά μ εω ν . ο ι γ ε ρ μ α ν ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις θ α ά γ γ ιζα ν π ρ ω το φ α ν ή επ ίπ εδ α ισ χύος. Μ ε γ ά λ ο μ έ ρ ο ς τ ω ν α π ω λ ειώ ν ε ίχ ε α ν α π λ η ρ ω θ εί και, επ ιπ λ έ ­ ο ν . ν έ α β ε λ τ ιω μ έ ν α ό π λα ε ίχ α ν α υ ξή σ ε ι θ ε α ­ μ α τικ ά τ η δ ύ ν α μ η π υ ρ ό ς τ η ς W ehrm acht. Οι Γερ μ α ν ο ί, β α σ ιζό μ ε ν ο ι σ τη ν π είρ α τ ο υ ς και σ τη ν υ π ερ ο χ ή τ ο υ έ μ ψ υ χ ο υ κα ι ά ψ υ χ ο υ υ λ ι­ κο ύ π ου π ίσ τε υ α ν ό τ ι δ ια τη ρ ο ύ σ α ν α κό μ α , ή λπ ιζα ν σ ε μ ια επ α ν ά λ η ψ η , έ σ τω κα ι σ ε μι­ κ ρ ό τ ε ρ η κλ ίμ α κ α , τω ν μ εγ ά λ ω ν θ ε ρ ιν ώ ν επ ι­ τυ χ ιώ ν τω ν δ ύ ο π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ω ν ετώ ν. Ο ι ελ π ί­ δ ε ς τ ο υ ς α υ τ έ ς έ μ ε λ λ ε να δ ια ψ ε υ σ το ύ ν μ ε τ ο ν π λ έ ο ν ο δ υ ν η ρ ό κα ι κ α τ η γ ο ρ η μ α τικ ό τ ρ ό ­ πο. Π ο λ λ ο ί γ ε ρ μ α ν ό φ ιλ ο ι - α π ρ ο κ ά λ υ π τα ή συγ κ ε κ α λ υ μ μ έ ν α - ισ το ρ ικ ο ί κα ι α ν α λ υ τ έ ς το υ Β ’ Π α γ κ ο σ μ ίο υ Π ο λ έ μ ο υ έ χ ο υ ν τ η ν τά σ η να π α ρ ο υ σ ιά ζο υ ν τ η μ ά χη σ το Κ ο ύ ρ σ κ π ερ ισ σ ό ­ τ ε ρ ο ω ς μ ια "π ε ρ ιο ρ ισ μ έν η " ή "τ α κ τικ ή " γ ε ρ ­ α λ ό γ ια α υ τά φ α ν έ ρ ω ν α ν τό σ ο τ η ν α γω ­ μ α νικ ή α π ο τυ χ ία π α ρ ά ω ς μια σ ο β ιε τικ ή ν ίκ η . Α π ο δ ίδ ο υ ν τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η και τ η ν έκ β α σ η τ η ς νία , όσ ο και τη σ π ο υ δ α ιό τη τα π ου ο ίδ ιο ς ο Χ ίτ λ ε ρ και η α ν ώ τα τη γ ε ρ μ α ν ικ ή δ ιο ί­ μ ά χ η ς σ ε ε ξ ω γ ε ν ε ίς π α ρ ά γ ο ν τε ς , όπ ω ς η α ν υ ­ κησ η α π έδ ιδ α ν σ τη ν έ κ β α σ η τ η ς ε π ικ ε ίμ ε ν ηπς ο μ ο ν η σ ία το υ Χ ίτ λ ε ρ ή η σ υ μ μ α χ ικ ή α π ό β α ­ σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς . Η γ ε ρ μ α ν ικ ή η γ ε σ ία γ ν ώ ρ ιζ ε ό τι ση σ τη Σ ικ ε λ ία . Α π ο φ ε ύ γ ο υ ν να α ν α δ ε ίξο υ ν ο χ ρ ό ν ο ς κ υ λ ο ύ σ ε ε ις β ά ρ ο ς τ η ς και χ ρ ε ια ζ ό ­ τ ο ν ρ ό λ ο το υ Κ ό κ κ ιν ο υ Σ τρ α το ύ α π ο δ ίδ ο ν τά ς τα ν ά μ εσ α μια μ εγ ά λ η ε π ιτυ χ ία γ ια να εν ισ χ ύ - τ ο υ δ ε υ τ ε ρ ε ύ ο υ σ α σ ημασ ία. Τ ίπ ο τα δ ε ν α π έ­ σ ει τ ο η θ ικ ό τ ο υ λ α ο ύ α λ λ ά κα ι τω ν σ υ μ μ ά ­ χ ε ι π ερ ισ σ ό τερ ο απ ό τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τα . Τα π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α δ ύ ο έ τ η τ ο υ π ο λ έμ ο υ χω ν τ η ς , ο ι ο π ο ίο ι ε ίχ α ν α ρ χίσ ει, δ ια τ α κ τικ ά έ ­ σ το Α ν α το λ ικ ό Μ έτω π ο ο Σ ο β ιε τ ικ ό ς Σ τρ α τό ς στω, να π α ρ ο υ σ ιά ζο υ ν σ η μ εία α μ φ ισ β ή τη σ η ς . ε ίχ ε ό ν τω ς α π ο δ ε ιχ θ ε ί ε ξ α ιρ ε τ ικ ά ε υ ά λ ω το ς Η ε θ ν ικ ο σ ο σ ια λ ισ τικ ή Γ ερ μ α ν ία α ν α ζη το ύ σ ε, μ έσ ω μ ια ς π ε ρ ίτ ρ α ν η ς ν ίκ η ς σ το Κ ού ρ σ κ, τ η ν κα ι α δ έ ξ ιο ς μ π ρ ο σ τά σ τη ν τ ε λ ε ι ό τ η τ α και τ η ν ε κ ν έ ο ύ α ν ά λ η ψ η τ η ς π ρ ω το β ο υ λ ία ς κ ιν ή σ ε ­ α ρ τ ιό τ η τ α τ η ς W ehrm acht. Π α ρά τ ο θ ά ρ ρ ο ς κα ι τ η ν κ α ρ τ ε ρ ικ ό τ η τ α το υ Σ ο β ιε τ ικ ο ύ μ α χ η ­ ω ν σ τη ν Α ν α το λή . Οι π ιο α ισ ιό δ ο ξο ι κα ι ο ίδ ιο ς ο Φ ύ ρ ερ π ίσ τε υ α ν πω ς έ ν α ν έ ο μ α ζικά σ υ­ τή , ο ι π ρ ο φ α ν ε ίς α δ υ ν α μ ίε ς , κ υ ρ ίω ς σ ε ε π ίπ ε­ ν τ ρ ιπ τικ ό π λ ή γ μ α κ α τά το υ Κ ό κ κ ιν ο υ Σ τρ α ­ δ ο δ ιο ίκ η σ η ς , α λλά σ υχνά και σ ε επ ίπ ε δ ο ε ­ π ά ρ κ εια ς κα ι π ο ιό τ η τα ς τ ο υ δ ια θ έ σ ιμ ο υ υ λ ι­ το ύ θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε να α π ο τ ε λ έ σ ε ι τη χ α ρ ισ τικ ή β ο λ ή σ το σ ο β ιε τικ ό κ α θ ε σ τώ ς . Ο ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ­ κο ύ, ε ίχ α ν ο δ η γ ή σ ε ι σ ε τ ρ α γ ικ έ ς κ α τ α σ τ ρ ο ­ ρο π ρ α γ μ α τισ τέ ς α π ο σ κο π ο ύ σ α ν σ ε μια μ ε γ ά ­ φ έ ς ή σ ε α δ υ ν α μ ία ε κ μ ε τ ά λ λ ε υ σ η ς τω ν α ρ χ ι­ λη επ ιτυ χ ία , τ α κ έ ρ δ η τ η ς ο π ο ία ς σ ε σ τρ α τιω ­ κώ ν επ ιτυ χ ιώ ν , όπω ς σ υ ν έβ η κ α τά τη δ ιά ρ ­ κ ε ια τ η ς μ ε γ ά λ η ς χ ε ιμ ε ρ ιν ή ς α ν τε π ίθ ε σ η ς τ ικ ό κα ι π ο λ ιτικ ό ε π ίπ εδ ο θ α έ δ ιν α ν μια β α θ ιά ανάσ α σ το σ κ λ η ρ ά π ιε ζ ό μ ε ν ο ε θ ν ικ ο σ ο σ ια λ ι- τ ο υ 1941 ή μ ε τ ά τ ο ν θ ρ ία μ β ο τ ο υ Σ τά λ ιν σ τικ ό ο ικ ο δ ό μ η μ α . Η α λ ή θ ε ια είν α ι ό τ ι υ π ή ρ ­ γ κ ρ α ν τ . Ο ι Σ ο β ιε τικ ο ί, ό μ ω ς, είχ α ν ε π ιδ ε ίξ ε ι χ α ν β ά σ ιμ ο ι λ ό γ ο ι α ισ ιο δ ο ξία ς . Ο θ ύ λ α κ α ς μια ε ξ α ιρ ε τ ικ ή ικ α ν ό τη τα να δ ιδ ά σ κ ο ν τα ι από το υ Κ ο ύ ρ σ κ α π ο τε λ ο ύ σ ε ε μ φ α ν ώ ς μ ια « χ ρ υ ­ τ α σ φ ά λ μ α τα κα ι τ ις α π ο τυ χ ίε ς τ ο υ ς . Ο ι Γερ ­ μ α νο ί α ν έ μ ε ν α ν ό τ ι σ το Κ ο ύ ρ σ κ θ α α ν τιμ ε τώ σή» ε υ κ α ιρ ία γ ια να π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ε ί έ ν α ς

Τ

Ενα ιπ π ήλατο α ν τια ρ μ α τικ ό τω ν 76 m m σ π εύ δ ει να κ α τα λ ά β ει νέα δ έσ η , ενώ η μάχη μ α ίν ετα ι σ το ν το μ έα το υ Μ ετώ π ο υ το υ Β ο ρ ο νέζ. Α π έναντι σ τη ν α ν ω τερ ό τη τα των π άντσ ερ , οι Σ ο β ιε τικ ο ί α ν τέ τα ξ α ν τη μ α ζικ ή και επ ιδ έξια χρ ήσ η των α ντιαρματικώ ν.

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

π ίζα ν τ ο ν ίδ ιο ο γ κ ώ δ η , α λ λ ά α δ έ ξ ιο και ά κ α ­ μ π το α ν τίπ α λ ο π ου είχ α ν έ ω ς τ ό τ ε ε π α ν ε ι­ λ η μ μ έ ν α σ υ ν τρ ίψ ε ι. Το κ α λ ο κ α ίρ ι, ό μ ω ς, το υ 1943 ε π ρ ό κ ε ιτ ο να έ λ θ ο υ ν α ν τιμ έ τω π ο ι μ ε έ ­ ναν τ ε λ ε ίω ς "μ ε τα λ λ α γ μ έ ν ο " Κ ό κ κ ιν ο Σ τρ α τό . Η Β α θ ύ τε ρ η κα ι ο υ σ ια σ τ ικ ό τε ρ η " μ ε τ ά λ ­ λ α ξη " το υ Σ ο β ιε τ ικ ο ύ Σ τρ α το ύ α φ ο ρ ο ύ σ ε τ η ν ίδια το υ τ η ν η γεσ ία . Ο ι π ρ ο π ο λ ε μ ικ έ ς δ ιώ ξε ις το υ Σ τά λ ιν ε ίχ α ν σ τε ρ ή σ ε ι απ ό τ ο ν Κ ό κ κιν ο Σ τρ α τό τ ο μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο κα ι κ α λ ύ τε ρ ο τμ ή μ α τω ν ε ξ ε ιδ ικ ε υ μ έ ν ω ν σ τε λ ε χ ώ ν το υ . Ε π ιπ λέον, η α ν ελ α σ τικ ή δ ο μ ή τ η ς δ ιο ίκ η σ η ς , η α π ο θ ά ρ ρυνσ η τω ν π ρ ω το β ο υ λ ιώ ν , η σ τέρ η σ η τ η ς ε ­ λ ε υ θ ε ρ ία ς κ ιν ή σ ε ω ν κα ι η α ν τικ α τά σ τα σ η τ η ς π είρ α ς και τ η ς γ ν ώ σ η ς τ η ς "τ έ χ ν η ς " τ ο υ π ο ­ λ έ μ ο υ μ ε σ τε ίρ α και π α ρ ω χ η μ έν α π ο λ ιτικ ά σ λό γ κα ν ε ίχ α ν ο δ η γ ή σ ε ι σ ε α π α ν ω τέ ς κ α τα ­ σ τρ ο φ έ ς κ α τά τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α έ τ η . Μ έσ α, ό ­ μω ς, απ ό τ ο κ α μ ίν ι τ η ς μ ά χ η ς ε ίχ ε α ν α δ ε ιχ θ ε ί σ τα δ ια κ ά μια ν έ α γ ε ν ε ά η γ ε τώ ν , ο ι ο π ο ίο ι ε ί­ χ α ν κ ε ρ δ ίσ ε ι π ο λ ύ τιμ η π είρ α απ ό τα σ κλ η ρ ά και επ ώ δ υ ν α μ α θ ή μ α τα π ου σ υχνά είχ α ν λ ά ­ β ε ι από τη W ehrm acht σ τα π εδ ία τω ν μαχών. Π ο λ λ ο ί από τ ο υ ς σ τρ α τη γ ικ ά α ν ε π α ρ κ ε ίς δ ι­ ο ικ η τ έ ς τ η ς έ ν α ρ ξ η ς το υ π ο λ έμ ο υ ε ίχ α ν α ν τικ α τ α σ τ α θ ε ί ή απ λά είχ α ν χ α θ ε ί σ τη μ ά χη ή σ τα σ τρ α τό π ε δ α τ η ς Σ ιβ η ρ ία ς , θ ύ μ α τ α τω ν ί­ δ ιω ν τω ν σ φ α λ μ ά τω ν τ ο υ ς κα ι τ η ς ε π α γ γ ε λ ­ μ α τικ ή ς τ ο υ ς α δ ε ξ ιό τ η τ α ς . Ν έο ι, τ ο λ μ η ρ ο ί και δ υ ν α μ ικ ο ί α ξιω μ α τικ ο ί, σ φ υ ρ η λ α τη μ έ ν ο ι μ έσ α από σ κ λ η ρ έ ς ε μ π ε ι­ ρ ίε ς κα ι γ α λ ο υ χ η μ έ ν ο ι σ τη φ ω τιά το υ π ο λ έ ­ μ ου , ε ίχ α ν λ ά β ε ι τ η θ έ σ η τ ο υ ς . Μ ια δ ια ρ κώ ς α υ ξα ν ό μ ε ν η α ίσ θη σ η ε π α γ γ ε λ μ α τ ισ μ ο ύ δ ια ­ π ερ ν ο ύ σ ε ό λ ε ς τ ις β α θ μ ίδ ε ς τ η ς σ ο β ιε τικ ή ς η γ ε σ ία ς έ ω ς τα κ α τ ώ τ ε ρ α επ ίπ ε δ α τ ο υ λόχο υ και τ η ς δ ιμ ο ιρ ία ς . Ο μ έ σ ο ς ό ρ ο ς η λ ικ ία ς τω ν Σ ο β ιε τικ ώ ν α ν ώ τερ ω ν δ ιο ικ η τώ ν ε ίχ ε μ ε ιω θ ε ί κ α τά 20 σ χ εδ ό ν έ τ η , γ ε γ ο ν ό ς π ου π ρ ο κ ά λ εσ ε α νύψ ω σ η τ η ς α π ο δ ο τ ικ ό τ η τ α ς και τ η ς δ ρ α ­ σ τη ρ ιό τη τα ς . Ο σ υ ν δ υ α σ μ ό ς τ η ς ν ε ώ τ ε ρ η ς η ­ γ εσ ία ς και τ η ς π ο λ ε μ ικ ή ς π είρ α ς δ ε ν ά ρ γ η σ ε να φ έ ρ ε ι α π ο τε λ έ σ μ α τα , π ου φ ά ν η κ α ν τό σ ο σ τις ε π ιτ ε λ ικ έ ς ε ρ γ α σ ίε ς όσ ο και σ τη ν τ α κ τ ι­ κή ικ α ν ό τη τα τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν . Αν και, το 1942, ο Κ ό κ κ ιν ο ς Σ τ ρ α τ ό ς ε ίχ ε υ π ο σ τεί μια α ­ π ο σ υ ν θ ε τικ ή α λλοίω σ η , η ο π ο ία ο φ ε ιλ ό τα ν σ τη ν α π ώ λ εια μ εγ ά λ ο υ μ έ ρ ο υ ς τω ν κ α λ ύ τε ρ α ε κ π α ιδ ε υ μ έ ν ω ν σ τρ α τε υ μ ά τ ω ν , η α υ ξ α ν ό μ ε ­ νη π ο λ ε μ ικ ή π είρ α κ α τ ά φ ε ρ ε να θ ε ρ α π ε ύ σ ε ι κα τά π ολύ α υ τό τ ο μ ε ιο ν έ κ τ η μ α τ ο 1943, π α­ ρ έ χ ο ν τα ς σ τις ν έ ε ς μ ο ν ά δ ε ς κ α λ ύ τε ρ η κ α ­ τά ρ τισ η . Η σ υ ν εχ ώ ς α υ ξ α ν ό μ ε ν η α υ το π επ ο ίθ η σ η κα ι ε μ π ισ το σ ύ ν η τω ν Σ ο β ιε τικ ώ ν σ τις δ ε ξ ιό ­ τ η τ ε ς τ ο υ ς ε ίχ ε ά μ εσ ο α ν τίκ τυ π ο σ το η θ ικ ό τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν . Η ανύψ ω σ η, ό μ ω ς, τ ο υ η ­ θ ικ ο ύ σ υ μ β ά δ ιζε κα ι μ ε τη δ ια ρ κ ή ισ χ υ ρ ο π ο ί­ ησ η κα ι μ ε γ έ θ υ ν σ η τ ο υ Κ ό κ κ ιν ο υ Σ τρ α το ύ . Σ τις α ρ χ έ ς Ιο υ λ ίο υ το υ 1943, ο Κ ό κ κ ιν ο ς Σ τρ α τό ς ε ίχ ε υπό τα ό π λα π ερ ίπ ο υ 16.500.000 ά ν δ ρ ε ς . Ο σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο δ ια θ έ σ ιμ ο υ λικό , η κ α τά σ τα σ η π α ρ ο υ σ ια ζό τα ν σ υ γ κ ε χ υ μ έ ν η . Μ ο λ ο ν ό τι π ο σ ο τικ ά τ ο υ λ ικ ό α υ ξα ν ό τα ν , υ ­ π ή ρ χα ν σ ε υ π η ρ εσ ία μ ε γ ά λ ο ι α ρ ιθ μ ο ί π αρω ­ χ η μ έ ν ω ν κα ι ξε π ε ρ α σ μ έ ν ω ν όπλων. Από τα π ερ ίπ ο υ 10.000 δ ια θ έ σ ιμ α ά ρ μ α τα , π ερ ισ σ ό ­ τ ε ρ ο απ ό τ ο 1/3 ή τα ν ε λ α φ ρ ε ίς τύ π ο ι μ ε α μ φ ί­

β ο λ η α π ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α . Η σ ο β ιε τικ ή β ιο ­ μ ηχ α νία , ό μ ω ς, ε ίχ ε α ν α δ ιο ρ γ α ν ώ σ ει τ η ν π α­ ρ α γω γή τ η ς , σ υ γ κ ε ν τρ ώ ν ο ν τα ς τ ο δ υ ν α μ ικ ό τ η ς σ τη ν κ α τα σ κ ευ ή λ ίγ ω ν α λ λ ά α ξιό π ισ τω ν ο π λ ικώ ν μ ο ν τέλ ω ν . Π έρ α , ό μ ω ς, απ ό τ η ν ενίσ χ υ σ η σ ε ά ν δ ρ ε ς κα ι μ έσ α , οι σ ο β ιε τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις ε ίχ α ν α ν α ­ δ ιο ρ γ α ν ω θ ε ί σ ε ό λ α τα επ ίπ εδ α . Το π εζικ ό ε ί­ χ ε υ π ο σ τεί τ ρ ο μ α κ τ ικ έ ς α π ώ λ ε ιε ς κ α τά τα π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α έ τ η . Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να υ π ε ρ ν ικ η θ ε ί τ ο ο ξύ π ρ ό β λ η μ α το υ α ν θ ρ ώ π ιν ο υ δ υ ν α ­ μ ικ ο ύ , ο ι ν έ ε ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς π εζικ ο ύ ή τ α ν σ η μ α ­ ν τ ικ ά μ ικ ρ ό τ ε ρ ε ς από τ ις α ν τίσ το ιχ ε ς το υ 1941, α κ ό μ η κα ι τ ο υ 1942, δ ια θ έ τ ο ν τ α ς 9.380 ά ν δ ρ ε ς η κ α θ ε μ ία (έ ν α ν τ ι 14.500 τ ο υ 1941).

Ε π ιπ λέο ν, ο ι μ ε ρ α ρ χ ίε ς π εζικ ο ύ ή τ α ν ε ξ α ιρ ε ­ τ ικ ά α δ ύ ν α μ ε ς σ ε π υ ρ ο β ο λ ικ ό . Σ ε α ν τ ισ τ ά θ ­ μ ισ μ α α υ τώ ν τω ν μ ε ιο ν ε κ τ η μ ά τ ω ν ο ι μ ο ν ά δ ε ς ε ίχ α ν σ τη δ ιά θ εσ ή τ ο υ ς μ εγ ά λ ο α ρ ιθ μ ό α υ τ ό ­ μ α τω ν όπ λω ν, β α ρ έω ν όπ λω ν π εζικ ο ύ , α ­ ν τια ρ μ α τικ ώ ν π υ ρ ο β ό λ ω ν και μ έσ ω ν δ ια β ιβ ά ­ σεων. Ιδ ια ίτε ρ η έμ φ α σ η ε ίχ ε δ ο θ ε ί σ τη σ κ λ η ­ ρή και ά ρ τια ε κ π α ίδ ευ σ η τω ν α ν δ ρ ώ ν, τω ν ο ­ π οίω ν η σ τω ικ ό τ η τα ή τ α ν α π ο δ ε δ ε ιγ μ έ ν η . Ο ι τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς δ υ ν ά μ ε ις ε ίχ α ν ε ν ισ χ υ θ ε ί σ η μ α ν τικ ά . Ο λ α τ α σ ώ μ α τα μ η χ α ν ο κ ί­ ν η τ ο υ π εζικ ο ύ κα ι α ρ μ ά τω ν δ ιέ θ ε τ α ν π λ έ ο ν ο ρ γ α ν ικ έ ς μ ο ν ά δ ε ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ , α ν τια ρ μ α ­ τικ ώ ν , ό λμ ω ν, μ η χ α ν ικ ο ύ κα ι δ ια β ιβά σ εω ν. Μ έ χ ρ ι τ ο κ α λ ο κ α ίρ ι τ ο υ 1943 ε ίχ α ν σ χ η μ α τι­ σ τ ε ί π έ ν τ ε ν έ ε ς ε π ίλ ε κ τ ε ς σ τ ρ α τ ιέ ς α ρ μ ά τω ν , ο ι ο π ο ίε ς β ρ ίσ κ ο ν τα ν υπό τ ο ν α π ο κ λ ε ισ τικ ό έ λ ε γ χ ο τ η ς α ν ώ τα τη ς δ ιο ίκ η σ η ς . Η κ α θ ε μ ία δ ιέ θ ε τ ε δ ύ ο σ ώ μ α τα α ρ μ ά τω ν και έ ν α σώ μα μ η χ α ν ο κ ίν η το υ π εζικ ο ύ . Σ ε επ ίπ εδ ο υ λ ικ ο ύ ε ίχ ε κ α τ α β λ η θ ε ί ιδ ια ίτε ρ η π ρ ο σ π ά θ εια οι ν έ ­ ο ι σ χ η μ α τισ μ ο ί να ε ξο π λ ίζ ο ν τα ι α π ο κ λ ε ισ τικ ά μ ε τ ο ά ρ μ α Τ-34. Π α ρ ό λα α υ τά , π α ρ έ μ ε ν α ν α ­ κ ό μ η σ ε υ π η ρ εσ ία μ εγ ά λ ο ι α ρ ιθ μ ο ί π α λ α ιό τε ρω ν ο χη μ ά τω ν . Τα ά ρ μ α τα τύ π ο υ KV-1 ε ίχ α ν

Π αρ ά τις φ ρ εν ή ρ εις π ρ ο σ π ά θειες τη ς 9ης Γερμ ανική ς Σ τρ α τιά ς , η α μ υ ν τικ ή δ ιά τα ξη το υ Ροκοσ όφ σ κυ α π ο δ ε ίχ θ η κ ε α δ ια π έρ α σ τη . Οι ρ η χ ές δ ιεισ δ ύ σ εις , για τις οπ οίες κ α τα β λ ή θ η κ ε βαρύ τίμ η μ α , ανακόπ ηκαν ο ρ ισ τικά γύρω

από τη ν κω μόπολη Π ονυρ ί από τη ν 30 7 Μ ε ρ α ρ χ ία Τυφ εκιοψ όρω ν μ ε την υ π ο σ τή ρ ιξη μαζικώ ν πυρών από το π υροβ ολικό το υ Κ εν τρ ικ ο ύ Μ ετώ π ο υ . Ο σ τρ α τη γ ό ς Λ έμ ελ σ εν , δ ιο ικ η τή ς εν ό ς σώ μα τος π άντσ ερ , δήλω σε μ ε α π όγνω ση: «Ο ι Ρώσοι είναι έξο χ ο ι σ τη ν τεχ ν ικ ή της α π όκρυψ ης. Τόσο τα να ρ κοπ έδια όσο και τα α ν τια ρ μ α τικ ά π υροβ όλα δεν γίνονταν α ντιλ η π τά , παρά μόνο ό τα ν το πρώ το άρμα είχ ε ήδη τυ λ ιχ τε ί σ τις φ λ ό γ ες » .

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Σ τις 12 Ιο υ λ ίο υ , το Μ έτω π ο το υ Β ο ρ ο ν έζ ά ρ χισ ε να κ ά μ π τετα ι υπό το βά ρ ος τη ς γ ερ μ α νικ ή ς εφ ό δ ο υ . Ο κίνδυνος α π ο σ ο β ή θ η κ ε χά ρη σ τη ν έγ κ α ιρ η π αρ έμ β α σ η τη ς 5ης ΤΘ Σ τρ α τιά ς τη ς Φ ρουράς. Η Σ τρ α τιά δ ιέ θ ε τ ε δύο τεθ ω ρ α κ ισ μ έν α σώ μα τα τη ς Φ ρουράς, το 18ο και το 19ο, κα θώ ς και το 5ο Σώ μα Μ η χα ν ο κίνη το υ Π εζικ ο ύ τη ς Φ ρ ουρ άς, ενώ λ ίγο πριν εμ π λ α κ εί σ τη μάχη δ έ χ θ η κ ε τη ν ενίσχυση το υ 2ου ΤΘ Σ ώ μ α το ς κα ι το υ 20ού ΤΘ Σ ώ μ α το ς τη ς Φ ρουράς. Τη Σ τρ α τιά δ ιο ικο ύ σ ε ο υ π ο σ τρ ά τη γ ο ς Π ά β ελ Ρ οντμ ίσ τρ ω ψ , ο οπ οίος σ τη φ ω το γ ρ α φ ία δ ια κ ρ ίν ετα ι να σ υ σ κ έπ τετα ι μ ε ε π ιτε λ ε ίς το υ .

8

Το πλήρω μα ενός α ν τια ρ μ α τικ ο ύ τω ν 45 m m π α ρ α μ έν ει α κλ ό νη το σ τις θ έ σ ε ις το υ , παρά την ε γ γ ύ τ η τ α των γερμανικώ ν πυρών. Το φ ρ όνημ α των σ ο β ιετικ ώ ν σ τρ α τευ μ ά τω ν είχ ε χ α λ υ β δ ω θ εί ύ σ τερ α από δύο έ τη π ολέμου μ ε έναν α ν ελ έη το αντίπ αλο.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

σ υ γ κ ρ ο τ ή σ ε ι α ν ε ξ ά ρ τ η τ α σ υ ν τά γ μ α τα "δ ιείσ ­ δ υ σ η ς ". Υπ ήρχαν, α κ ό μ η , α ρ κ ε τ ά ά ρ μ α τα Β ρ ε ­ τ α ν ικ ή ς και α μ ε ρ ικ α ν ικ ή ς κ α τα σ κ ε υ ή ς , σ τα ο ­ π οία οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί έ τ ρ ε φ α ν π ολύ μ ικ ρ ή ε κ τ ί ­ μ ησ η, ή τ α ν ό μ ω ς α ν α γ κ α σ μ έ ν ο ι να τα χ ρ η σ ι­ μ ο π ο ιο ύ ν , π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να α ν α π λ η ρ ώ ν ο υ ν τ ις α π ώ λ ειες . Οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί α ν έ μ ε ν α ν ό τι οι Γ ερ ­ μ α νο ί θ α έ ρ ιχ ν α ν σ τη μ ά χη ν έ ο υ ς , β ε λ τ ιω μ έ ­ ν ο υ ς τύ π ο υ ς α ρ μ ά τω ν , εν ώ ή δ η γ ν ώ ρ ιζα ν τ η ν ύ π α ρ ξη το υ Tiger 1. Η α π ο κ ά λυ ψ η το υ ν έο υ γ ε ρ μ α ν ικ ο ύ ά ρ μ α το ς , τ ο ν Ν ο έ μ β ρ ιο τ ο υ 1942, ε ίχ ε δ ικ α ιο λ ο γ η μ έ ν α π ρ ο κ α λ έ σ ε ι τ η ν έ κ δ η λ η α ν η σ υ χ ία το υ σ ο β ιε τικ ο ύ ε π ιτ ε λ ε ίο υ . Ω ς π ρ ό ­ χ ε ιρ ο μ έ τ ρ ο α ν τιμ ε τώ π ισ η ς α π ο φ α σ ίσ τη κ ε η α ν α β ά θ μ ισ η το υ Τ-34 μ ε τ ο π υ ρ ο β ό λ ο τω ν 85 mm, τα ν έα , ό μ ω ς, ά ρ μ α τα δ ε ν θ α ή τα ν δ ια θ έ ­ σ ιμα έω ς τ α τ έ λ η το υ 1943. Ο ι Σ ο β ιε τ ικ ο ί υ ­ π ε ρ τε ρ ο ύ σ α ν ε λ α φ ρ ά σε α ρ ιθ μ ο ύ ς , υ σ τ ε ρ ο ύ ­ σαν, ό μ ω ς, π ολύ σ ε π ο ιό τη τα . Σ το ν τ ο μ έ α τω ν α υ το κ ιν ο ύ μ ε ν ω ν π υ ρ ο β ό λ ω ν η μ α ζική π α ρα ­ γω γή τω ν ν έω ν SU-76 κα ι SU-85 δ ε ν ε ίχ ε α κ ό ­ μα α ρ χίσ ει, μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α σ το Κ ο ύ ρ σ κ ο ι Σ ο ­ β ιε τ ικ ο ί να π α ρ α τά ξο υ ν μ ό ν ο τα π υ ρ ο β ό λ α ε ­ φ ό δ ο υ SU-122 και ISU-152. Τα τ ε λ ε υ τ α ία ή τ α ν τα μ ό ν α ο χ ή μ α τα σ το σ ο β ιε τικ ό ο π λοσ τά σ ιο

θ α _ π ο ρ ο ύ σ α ν να σ τα θ ο ύ ν έ ν α ν τ ι τω ν γ ε ρ μ α ν ικ ώ ν μ εγ α θ η ρ ίω ν , α λλά δ ια τ ίθ ε ν τ ο σε π ολύ μ ικ ρ ο ύ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς . Ω σ τό σ ο , α ν κα ι οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί γ ν ώ ρ ιζ α ν καλά ό τι δ ιέ θ ε τ α ν κ α τώ ­ τ ε ρ η ς π ο ιό τ η τ α ς υ λικό , ε ίχ α ν ε ν α π ο θ έ σ ε ι π ο λ λ ά σ τη ν κ α λ ύ τε ρ η ο ρ γά νω σ η και εκ π α ί­ δ ευ σ η τω ν π λη ρ ω μ ά τω ν. Ε π ιπ λέο ν, η εισ α γ ω ­ γ ή α σ υ ρ μ ά τω ν σ τα π ερ ισ σ ό τερ α ο χ ή μ α τ α και γ ε ν ικ ά η β ε λ τίω σ η τω ν επ ικ ο ιν ω ν ιώ ν ε ίχ ε π ρ ο α γ ά γ ε ι α ισ θ η τά τ ο ν σ υ ν το ν ισ μ ό τω ν μ ο ­ νά δω ν κα ι τ η ν τ α κ τ ικ ή τ ο υ ς ευ λ υ γ ισ ία . Τ η ν απ ο τ ε λ ε σ μ α τ ικ ό τ η τ α τω ν τ ε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν και τ η ν ικ α ν ό τη τά τ ο υ ς να ε π ιχ ε ιρ ο ύ ν και να επ ι­ β ιώ ν ο υ ν α ύ ξη σ ε π ολύ η δ η μ ιο υ ρ γ ία και η έ ­ ν τ α ξ η μ ο ν ά δ ω ν επ ισ κ ευ ώ ν κα ι σ υ ν τή ρ η σ η ς σ τη δ ο μ ή τω ν μ εγ ά λ ω ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν σ χη ­ ματισμώ ν. Ο Κ ό κ κ ιν ο ς Σ τ ρ α τ ό ς ε ξ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ­ σ ε να υ σ τ ε ρ ε ί σ το ν τ ο μ έ α τω ν μ η χ α ν ο κ ίν η ­ τω ν μ ε τα φ ο ρ ικ ώ ν μ έσ ω ν, η εισ α γω γή , όμω ς, τε ρ ά σ τιω ν α ρ ιθ μ ώ ν α μ ερ ικ α ν ικ ώ ν φ ο ρ τη γ ώ ν α υ τ ο κ ιν ή τ ω ν ε ίχ ε μ ε τ α β ά λ ε ι δ ρ α σ τικ ά τ η ν κ α τά σ τα σ η , β ε λ τ ιώ ν ο ν τ α ς τ η ν κ ιν η τ ικ ό τ η τ α και τ ις δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς τω ν τε θ ω ρ α κ ισ μ έ ν ω ν , κυ ρ ίω ς, σ χημ α τισ μ ώ ν. Εως τ α μ έσ α τ ο υ 1943 ε ίχ α ν π α ρ α λ η φ θ ε ί 183.000 φ ο ρ τη γ ά απ ό τις Η Π Α και τ ο ν Κ αναδά, ε π ιλ ύ ο ν τα ς έ τσ ι μ εγ ά λ α π ρ ο β λ ή μ α τα σ το υ ς τ ο μ ε ίς τ η ς μ η χ α ν ο κ ίν η ­ σ ης και τ η ς ε π ιμ ε λ η τ ε ία ς . Ε κεί, ό μ ω ς, π ου ο Κ ό κ κ ιν ο ς Σ τ ρ α τ ό ς ε ίχ ε α υ ξή σ ε ι θ ε α μ α τ ικ ά τ η ν ισχύ το υ ή τα ν σ το ό ­ π λο τ ο υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Π α ρά τ η ν απ ώ λεια, έ ω ς τα μ έσ α το υ 1942, το υ σ υ ν ό λο υ σ χ εδ ό ν τ ο υ π ρ ο π ο λ ε μ ικ ο ύ υ λ ικ ο ύ , η σ ο β ιε τικ ή β ιο μ η ­ χ α νία ε ίχ ε κ α τ α φ έ ρ ε ι ό χι μ ό ν ο να α ν α π λ η ρ ώ ­ σ ει, α λ λ ά και να υ π ε ρ κ α λ ύ ψ ε ι τ ις ε λ λ ε ίψ ε ις . Ν έο ι β ε λ τ ιω μ έ ν ο ι τύ π ο ι π υ ρ ο β ό λ ω ν κα ι ο β ι­ δ ο β ό λ ω ν ε ίχ α ν τ ε θ ε ί σε χ ρ ή σ η , μ ε έμ φ α σ η σ τα μ ε γ α λ ύ τε ρ α δ ια μ ε τ ρ ή μ α τ α τω ν 122 και τω ν 152 m m .Το α ν τια ρ μ α τικ ό κα ι α ν τια ε ρ ο π ο ­ ρ ικ ό π υ ρ ο β ο λ ικ ό ε ίχ ε , επ ίσ ης, ε ν ισ χ υ θ ε ί σ η­ μ α ν τικ ά , όπ ω ς κα ι τ ο α γ α π η μ έν ο ό π λο τω ν Σ ο β ιε τικ ώ ν , τ ο π υ ρ α υ λ ο φ ό ρ ο π υ ρ ο β ο λ ικ ό ("κ α τιο ύ σ ε ς "). Η σ η μ α ν τικ ό τ ε ρ η , ό μ ω ς, β ε λ ­ τίω σ η σ το ν τ ο μ έ α το υ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ ε ίχ ε ε-

π έ λ θ ε ι σ τη ν ο ργά νω σ η . Τα α ν τια ρ μ α τικ ά π υ ­ ρ ο β ό λ α σ υ γ κ ρ ο το ύ σ α ν τ α ξ ια ρ χ ίε ς μ ε 60 έω ς 72 π υ ρ ο β ό λ α τω ν 57 mm α λ λ ά κυ ρ ίω ς τω ν 76 mm, τα οπ ο ία ε τ ίθ ε ν τ ο σ τη δ ιά θ εσ η τω ν σω­ μ ά τω ν κα ι τω ν σ τρα τιώ ν. Το μ έσ ο και β α ρ ύ π υ ­ ρ ο β ο λ ικ ό ο ρ γ α ν ώ θ η κ ε σ ε μ ε ρ α ρ χ ίε ς . Εως τα μ έσ α το υ 1943, 26 τ έ τ ο ιο ι σ χ η μ α τισ μ ο ί ή τα ν έ τ ο ιμ ο ι. Α π ό α υ το ύ ς , οι 16 χ α ρ α κ τη ρ ίζ ο ν τ α ν ω ς μ ε ρ α ρ χ ίε ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ "δ ιά τρ η σ η ς ", σ υ­ γ κ ε ν τ ρ ώ ν ο ν τ α ς η κ α θ ε μ ία μ έ χ ρ ι και 350 π υ ­ ρ ο β ό λ α , μ ε δ ια μ ε τ ρ ή μ α τ α από 122 έω ς 203 mm. Ο ι μ ο ν ά δ ε ς α υ τ έ ς δ ια τ ίθ ε ν τ ο σ τις σ τρ α ­ τ ιέ ς απ ό τ η ν α ν ώ τα τη δ ιο ίκ η σ η μ ε κ α θ ή κ ο ν να ε π ιτυ γ χ ά ν ο υ ν τη μ έ γ ισ τη δ υ ν α τή π υ κ ν ό τη ­ τα π υ ρ ό ς σ το υ ς κ ρ ίσ ιμ ο υ ς τ ο μ ε ίς . Οι μ ε ρ α ρ ­ χ ίε ς π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ δ ιέ θ ε τ α ν ε κ τ ε τ α μ έ ν η υπ ο­ σ τή ρ ιξη , κυ ρ ίω ς σ το ν τ ο μ έ α τω ν δ ια β ιβ ά σ ε ­ ων, μ ε α π ο τέ λ ε σ μ α τ η ν κ α τ α κ ό ρ υ φ η α ύ ξη σ η σ τη ν α κ ρ ίβ ε ια , τ η ν τ α χ ύ τ η τ α και τ ο ν σ υ ν το ν ι­ σ μό τω ν πυρών. Κ ά θ ε μ έτω π ο - ο μ ά δ α σ τρ α ­ τιώ ν δ ιέ θ ε τ ε , επ ίσ ης, π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ε ς από μία μ ε ρ α ρ χ ίε ς α ν τια ε ρ ο π ο ρ ικ ο ύ π υ ρ ο β ο λ ικ ο ύ . Σ το ν κρ ίσ ιμ ο τ ο μ έ α τ η ς λ ο γ ισ τ ικ ή ς υπ ο­ σ τή ρ ιξη ς η κ α τά σ τα σ η είχ ε , επ ίσ η ς, β ε λ τιω ­ θ ε ί σ ε σ η μ α ν τικ ό β α θ μ ό . Σ χ ε δ ό ν τ η ν ίδια σ η­ μασία π ου ε ίχ α ν γ ια τ η ν ε υ κ ιν η σ ία τω ν σ τρ α ­ τε υ μ ά τ ω ν τ α α μ ε ρ ικ α ν ικ ά φ ο ρ τη γ ά , ε ίχ ε και η π α ρο υσ ία τω ν α μ ερ ικ α ν ικ ώ ν κ ο ν σ ερ β ο π ο ιη μ έν ω ν τρ ο φ ίμ ω ν π ου κ α τ έ φ θ α ν α ν α δ ιά κοπ α . Ο τ ε ρ ά σ τ ιο ς ό γ κ ο ς τω ν σ ο β ιε τικ ώ ν δ υ ν ά μ ε ω ν κα ι η έ λ λ ε ιψ η σ υ γ κο ινω ν ιώ ν α π ο τε λ ο ύ σ ε μ ε ­ γ ά λ ο ε μ π ό δ ιο γ ια τ ο ν σ χ εδ ία σ μ ά κα ι τ η ν ε κ τ έ ­ λ εσ η τω ν επ ιχ ειρ ή σ εω ν. Το π ρ ό β λ η μ α θ α ή ­ τα ν π ολύ ο ξ ύ τ ε ρ ο , α ν ο ι Σ ο β ιε τ ικ ο ί σ τρ α τιώ ­ τ ε ς δ ε ν ή τ α ν σ υ ν η θ ισ μ έ ν ο ι να δ ια β ιο ύ ν και να π ο λ ε μ ο ύ ν σ ε κ α τ ώ τ ε ρ ο ε π ίπ εδ ο α ν ε φ ο δ ια ­ σ μού σ ε σ χέσ η μ ε ο π ο ιο ν δ ή π ο τε από τ ο υ ς δ υ τ ικ ο ύ ς σ τρ α το ύ ς . Ο ι Σ ο β ιε τ ικ ο ί μ π ο ρ ο ύ ­ σαν να επ ιζή σ ο υ ν σε κ α τα σ τά σ εις κ α τά τ ις ο ­ π ο ίες ά λ λ ο ι θ α ε ίχ α ν π ε θ ά ν ε ι λ ιμ ο κ το ν ώ ν τα ς . Ο π ρ ω το γ ο ν ισ μ ό ς το υ Κ ό κ κ ιν ο υ Σ τρ α το ύ συν ισ το ύ σ ε έ ν α ιδ ιό ρ ρ υ θ μ ο π λ ε ο ν έ κ τη μ α , κ α ­ θ ώ ς τ ο ν κ α θ ισ το ύ σ ε π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο τ α χ υ κ ίν η ­ τ ο από ά λ λ ο υ ς α ν α λ ο γ ικ ά π ρ ο ς τα τ ε χ ν ικ ά μ έ ­ σα π ου δ ιέ θ ε τ ε και τ ο ύ τ ο δ ιό τι μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε π ιχ ε ιρ ε ί μ ε π ολύ κ α τ ώ τ ε ρ η κ λ ίμ α κ α π ροαπ α ιτήσ εω ν. Σ τις α ρ χ έ ς Ιο υ λ ίο υ το υ 1943, έ ν α ς α ν α γ ε ν ν η μ έ ν ο ς Κ ό κ κ ιν ο ς Σ τρ α τό ς , σ κλη ρ α γ ω γ η μ έ ν ο ς κα ι χ α λ υ β δ ω μ έ ν ο ς μ ε τ ά από δ ύ ο έ τ η α ν ε λ έ η τ ο υ π ο λ έμ ο υ , α ν έ μ ε ν ε μ ε π ίσ τη και α π ο φ α σ ισ τικ ό τη τα να λ ά β ε ι τη θ έ σ η το υ π ρ ω τα γ ω νισ τή σ το Α ν α το λ ικ ό Μ έτω π ο . Σ τα μ έσ α το υ 1943, η Σ ο β ιε τ ικ ή Ενωση και η η γ ε σ ία τ η ς μ π ο ρ ο ύ σ α ν να α τ ε ν ίζ ο υ ν τ ο μ έ λ ­ λ ο ν μ ε α ισ ιο δ ο ξία . Ε χ ο ν τα ς κ α το ρ θ ώ σ ε ι επί δ ύ ο σ υ ν ε χ ό μ ε ν α έ τ η να α ν τ έ ξ ο υ ν τ ο β ά ρ ο ς τ η ς κ ρ ο ύ σ η ς τ η ς κ α λ ύ τ ε ρ η ς π ο λ ε μ ικ ή ς μ η χ α ­ ν ή ς τ ο υ κό σ μ ο υ , ε ίχ α ν ε ξα σ φ α λ ίσ ε ι τ η ν επ ι­ βίω ση τ η ς χ ώ ρ α ς και ε ίχ α ν θ έ σ ε ι τα θ ε μ έ λ ια γ ια τ η ν α ν α τρ ο π ή τ η ς κ α τά σ τα σ η ς π ου θ α ο ­ δ η γ ο ύ σ ε, τε λ ικ ά , τ ις σ τρ α τιέ ς το υ Κ ό κ κ ιν ο υ Σ τρ α το ύ σ τη ν κα ρ δ ιά το υ Γ ’ Ράιχ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ο σ τρ α τά ρ χ η ς Ζούκω ψ μ α ζ ί μ ε το υ ς ε π ιτε λ ε ίς το υ . Κατόπιν δ ικής το υ εισ ή γ η σ η ς α π ο φ α σ ίσ τη κε ό τι ο Κ όκκινος Σ τρ α τό ς 9 α έπ ρ επ ε να α να μ ένει πρώ τα τη ν εκδήλω σ η τη ς γερ μ α νικ ή ς επ ίθ εσ η ς ώ σ τε να α π ο δ ε κ α τίσ ει τη δύναμη των π άντσ ερ μ ε μια τε ρ ά σ τια μάχη φ θ ο ρ ά ς πίσω από π ρ ο ε το ιμ α σ μ έ ν ες θ έ σ ε ις .

\. A

(2) Λ ίν τελ Χ α ρ τ: ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΟΥ ΔΕ ΥΤΕΡΟ Υ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ ΙΟ Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ , Εκδοση 7ου ΕΓ/ΓΕΣ, Α θή να , 1989. (3) S teven J. Z a lo g a: THE RED A R M Y O F THE GREAT PATRIOTIC WAR 1941-1945, M en-At-Arm s S eries, O sprey Publishing Ltd, Λονδίνο, 1989. (4) M a rk H ealy: KURSK 1943 - THE TIDE TURNS IN THE EAST, Cam paign S eries, O sprey Publishing Ltd, Λονδίνο, 1992. (5) S teven J. Z aloga, Jim K innear, A n d rey A ksenov an d A leksan d r K oshchavtsev: SO VIET TANKS IN COM BAT 1941-1945, C on co rd Publications C om pany, Χ ονγκ-Κ όνγκ, 1997 (6) P ete r C. Tsouras: THE GREAT PATRIOTIC WAR THE SO VIET U N IO N A N D G ER M A N Y 1941-1945, BCA by arran g em en t w ith G reenhill Books, Χ ο ν γκ Κ όνγκ, 1992. (7) S tep hen K. R othw eli: BLOODBATH AT KURSK, C om m and M ag azin e, Is su e 36, M arch 1996. 8) C harles C. Sharp: SO VIET ARTILLERY D IV IS IO N S IN W W II, C om m and M ag azin e, Issu e 34, S ep tem b e r 1995.

Σ ο β ιε τικ ό π εζικό, υπό την κάλυψ η των πυρών εν ό ς π ολυβόλου M axim , ε π ιτ ίθ ε τ α ι σ ε ένα γερμ α νικό όχημα μ ετα φ ο ρ ά ς προσω πικού. Το σ ο β ιετικ ό π εζικό επ έ τρ ε π ε στα π άντσ ερ να προσπ ερνούν τις θ έ σ ε ις το υ χω ρ ίς να α ντιδ ρ ά και, σ τη σ υνέχεια , υπ ο δ εχό τα ν μ ε θ ε ρ ισ τικ ά πυρά το α π ρ ο σ τά τευ το γερμ α νικό π εζικό.

(1) Ρ α ιη μ ό ν Κ α ρ τιέ: ΙΣ ΤΟ Ρ ΙΑ ΤΟΥ ΔΕ ΥΤΕΡΟ Υ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ ΙΟ Υ Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ , Π άπ υρ ος - Επ ιστημονική Ε τα ιρ εία των Ελληνικώ ν Γραμμάτω ν, Α θή να , 1979.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερ μ α ν ο ί γ ρ εν α δ ιέρ ο ι τη ς 20ής Μ ε ρ α ρ χ ία ς Π ά ν τσ ερ . Τα ά ρ μ α τα που δ ια κ ρ ίν ο ντα ι σ το β ά θ ο ς είναι P an ze r III κα ι φ έρ ο υ ν το μ α κ ρ ύ κα νν ο π υροβ όλο τω ν 50 mm.

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ

ΙΟΥΛΙΟΣ 1943 Γ Ε Ω Ρ Γ ΙΟ Σ Ζ Ο Υ Ρ ΙΔ Η Σ

ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΙΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ 1943, 900.000 ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ, ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΜΕΝΟΙ ΑΠΟ 2.600 ΑΡΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΠΥΡΟΒΟΛΑ, ΕΞΑΠΕΛΥΣΑΝ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟΝ ΘΥΛΑΚΑ ΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ, ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΑΝ 1.400.000 ΣΟΒΙΕΤΙΚΟΙ ΜΕ 5.350 ΑΡΜΑΤΑ ΜΑΧΗΣ. ΤΟ ΠΕΖΙΚΟ ΤΩΝ ΕΠΙΤΙΘΕΜΕΝΩΝ, ΟΜΩΣ, ΗΤΑΝ ΑΝΕΠΑΡΚΕΣ, ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΥ ΕΠΕΔΡΑΣΕ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ Κ Ρ ΙΣΙΜ Η Σ ΑΥΤΗΣ ΜΑΧΗΣ. Ενα ά ρμα τύπ ου Tiger τη ς 503 Επ ιλαρχίας Β αρ έω ν Α ρ μά τω ν σε μ ια ανάπαυλα τη ς μ ά χ η ς. Οι ά νδ ρ ες το υ π ληρ ώ μ α τος συνομιλούν μ ε γ ρ εν α δ ιέρ ο υ ς τη ς 2ης Μ ερ α ρ χ ία ς των SS "Das Reich".

Ο Γερμανός τα γ μ α τά ρ χ η ς των τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν Μ τταίκε, ο οπ οίος είχ ε π α ρ α σ η μ ο ψ ο ρ η θεί μ ε το ν Σ τα υ ρ ό των Ιπποτών το υ Σ ιδ η ρ ο ύ Σ τα υ ρ ο ύ , υπ ήρξε δ ιο ικ η τή ς τη ς 2ης Επ ιλαρχίας το υ 11ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Αρμάτω ν.

y

J λ!.

το δ ιάσ τημα από τις 22 Ιουνίου 1941 μ έ ­ Wehrmacht είχ ε έ λ λ ειμ μ α 800.000 ανδρώ ν, το ο ­ χ ρ ι τ η ν 1η Ιουλίου 1943, η Wehrmacht είχε ποίο θ α έπ ρ επ ε να κ α λ υ φ θ εί άμεσα. Ο Χ ίτλερ , κ α τα μ ε τρ ή σ ει α π ώ λειες σε όλα τα μ έτω ­ λοιπόν, έλ α β ε τα α π α ρα ίτητα μ έτρ α για να α ν τι­ πα: σ υ γκεκρ ιμ ένα , επ ρ ό κ ειτο για 3.950.000μετω ν ε ­ π ίσ ει το π ρόβλημα. Η δ ια τα γή τη ς 22ας Ιακρ ού ς, τρ α υ μ α τίες και α γ ν ο ο ύ μ εν ο υ ς . Η π λειο- νουαρίου 1943 π ρ ο έβ λ επ ε τα ε ξή ς : ψ ηφ ία τω ν απω λειώ ν αυ τώ ν ο φ ειλ ό τα ν σ τις επι­ α) τη ν επ ισ τρ ά τευ σ η τη ς κλάσης το υ 1925, η ο ­ ποία το 1943 α ρ ιθ μ ο ύ σ ε 400.000 ά ν δ ρ ες, ηλικία ς χ ειρ ή σ εις σ το Α να το λικό Μ έτω πο. Σ τις α ρ χές 18 ετώ ν, Ιουλίου το υ 1943, οι 243 γ ερ μ α ν ικ έ ς μ ερ α ρ χ ίες π εζικού είχα ν κατά μέσ ο όρο 2.500 ά ν δ ρ ες λιγό- 6) τη ν επ ισ τρ ά τευ σ η ε ξε ιδ ικ ε υ μ έ ν ω ν α τό μω ν που απ ασ χολούντο σ τη βιομηχανία, σ τις επ ικο ι­ τε ρ ο υ ς απ' όσ ους π ρ ο β λ επ ό τα ν για να φ θ ά σ ου ν νω νίες, σ τις σ υγκο ινω νίες και σε δ η μ ό σ ιες υπη­ σε πλήρη σ ύνθεσ η. ρ εσ ίες και που α ν έρ χ ο ν τα ν σε 200.000 και Η ή ττα σ το Σ τά λ ιν γκ ρ α ν τ, το ν χειμώ να το υ 1943, είχ ε π ρο κα λέσ ει σ τη Wehrmacht τη ν απώ­ γ) τη ν κλήση στα όπλα άλλω ν 200.000 ατόμω ν, λ εια 13 μ ερ αρχιώ ν π εζικού, μιας ο ρ ε ιν ή ς μ ερ α ρ ­ η λικία ς μ ετα ξύ 21 και 42 ετών. χίας, τρ ιώ ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν και τρ ιώ ν μηχανο­ Σ τις 3 Μ αϊου 1943, το σύνολο τω ν Γερμανώ ν κίνητω ν. Σ το ν απ ολογισ μό α υ τό θ α π ρέπ ει να που υπ ηρετούσ α ν σ τις Ε νοπ λες Δ υ νά μ εις (Σ τρα ­ τό ς , Ν αυτικό και Α εροπ ορία) έ φ θ α ν ε τα π ρ ο σ τεθ ο ύ ν τρ ε ις μ ερ α ρ χ ίες π εζικού, καθώ ς και τρ ε ις τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν που χ ά θ η κα ν σ το μ έ ­ 9.500.000 ά ν δ ρ ες. Κ ατά τα επ ό μενα έ τη το υ πο­ λέμ ο υ , όμω ς, ο α ρ ιθ μ ό ς α υ τό ς επ ρ ό κ ειτο να μ ει­ τωπο τη ς Τυνησίας. Το Γερμανικό Ε π ιτελείο υπ ολόγισ ε πως η ω θ εί δραματικά. Επιπλέον, σ τον Γερμανικό Σ τρ α τό υπ ηρετούσ α ν ως β ο η θ η τικ ο ί 1.000.000 Σ ο β ιετικ ο ί ε θ ε λ ο ν τέ ς , πρώ ην α ιχμά λω τοι π ο λ έ­ μου, το υ ς οπ οίους οι Γερμανοί ονόμαζαν «Χίβις» (σ ύντμηση τη ς γ ερ μ α ν ικ ή ς λ έ ξ η ς Hilfe Willingen που σ ημα ίνει ε θ ε λ ο ν τ έ ς β ο η θ η τικο ί). Κ ά θ ε γερ -

Σ

Α ρ μα τύπ ου P an th er λίγο πριν από τη μάχη το υ Κ ούρσκ.

-α ν ικ ή μ εραρχία π εζικού είχ ε σ τις τ ά ξ ε ις τη ς το υ λά χ ισ το ν 1.000 Χίβις. Επίσης, 900.000 από α υ ­ το ύ ς ερ γ ά ζο ντα ν στη Γερμανία ως ε ρ γ ά τε ς στις -ο λ ε μ ικ έ ς βιο μη χα νίες και στα α γρο κτή μ α τα . Σ τις α ρ χές το υ 1943, σ το π λευ ρ ό τω ν γερ μ α . ικών δ υ νά μ εω ν μ ά χο ντα ν 176 τά γ μ α τα αντικο μ μ ο υ νισ τώ ν ε θ ε λ ο ν τώ ν από τη Γεωργία, το Τ ο υρ κεσ τά ν, τη ν Α ρμ ενία , τη ν Τσ ετσενία, το Α ζερμ π α ϊτζά ν και το ν β ό ρ ειο Καύκασο. Οι ε θ ε ­ λ ο ν τέ ς αυ τοί, το ν Ιούνιο το υ 1943, α ρ ιθμούσ αν -.ερίπ ου 320.000 ά ν δ ρ ες. Οι Γερμανοί επ ισ τρ ά τευ σ α ν επίσης, σ τις αρ­ χ ές το υ 1943, ά το μα γ ερ μ α ν ικ ή ς κα τα γω γή ς Volksdeutsche), τα οποία δ ιέ μ ε ν α ν σε κα τεχ ό μ εν ες από το Ράιχ χώ ρες. Συνολικά, 15,5 εκ. ά ν ­ δ ρ ε ς και 14,8 εκ. γ υ ν α ίκ ε ς ερ γ ά ζο ν τα ν σ τις πο­ λ εμ ικ ές β ιο μ η χ α νίες και σ τον δ ημόσ ιο το μ έα , ενώ άλλα 6,3 εκ. ξένο ι, σ τρ α το λ ο γ η μ έν ο ι από ο ­ λόκλη ρη τη ν Ευρώπη βίαια ή ε θ ε λ ο ν τικ ά , ερ γ ά ­ ζο ν τα ν στη Γερμανία σ τις π ο λ εμ ικ έ ς βιομηχα. ίες ή σε γ εω ρ γ ικ ές εργα σ ίες.

Νεαρός Γερμανός π ο λυ β ο λη τή ς. Το π ολυβόλο είναι MG34.

Η Δ Η Μ ΙΟ Υ Ρ ΓΙΑ ΝΕΩΝ ΜΕΡΑΡΧΙΩΝ ΠΕΖΙΚΟΥ Τον Φ εβ ρο υά ρ ιο το υ 1943, με εν το λ ή το υ Χ ίτλ ερ δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ α ν 20 ν έ ε ς μ ερ α ρ χ ίες π ε­ ζικού. Σ υ γκ εκ ρ ιμ έν α , ο ρ γα νώ θ ηκα ν 16 στη Γαλ­ λία, μία στη Γερμανία, μία στη Δανία, μία στα Β αλκάνια και μία στη Ρωσία. Ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν τα γ ­ μάτω ν, που σ υνισ τούσ α ν μία μεραρχία, μ ειώ θ η ­ κ ε από ε ν ν έα σε έξι, με α π ο τέλ εσ μ α και το σύ­ νολο τω ν ανδρώ ν να μ ειω θ εί από 17,700 σε 12.700. Α ν τίθ ετα , ο α ρ ιθ μ ό ς τω ν π ολυβόλω ν και τω ν υπ οπ ολυβόλω ν που έ φ ε ρ ε κ ά θ ε τά γ μ α α υ­ ξή θ η κ ε . Είχε, όμω ς, π α ρ α τη ρ η θ εί ό τι οι μ ερ α ρ ­ χ ίες π εζικού χ ρ ειά ζο ν τα ν π ερ ισ σ ότερ ο απ' ό ,τι στο π α ρ ελθ ό ν τη ν υ π οσ τήρ ιξη τω ν αρ μά τω ν μά­ χ η ς για να φ έ ρ ο υ ν εις π έρ α ς τις α π οσ το λές που αναλάμβαναν. Από τις 20 ν έ ε ς μ ερ α ρ χ ίες π εζι­ κού. μόνο ο κτώ σ τά λ θ η κα ν σ το Α νατολικό Μ έ ­ τωπο. Οι υπ όλοιπ ες σ τά θ μ ευ σ α ν σ την Ιταλία σε α να μο νή τη ς σ υμμα χικής απόβασης. Επίσης, σ τις α ρ χές το υ 1943, τέσ σ ερ ις υ φ ισ τά μ εν ες μ ε ­ ρ α ρχίες π εζικού μ ετα τρ ά π η κ α ν σε μ η χ α νο κίνη ­ τε ς .

Η ΣΥΝΘ ΕΣΗ ΤΩΝ ΜΕΡΑΡΧΙΩΝ ΠΑΝΤΣΕΡ Σ το δ ιάσ τημα από το ν Ιανουάριο έω ς το ν Μ ά ρ τιο το υ 1943, ο Γερμ α νικό ς Σ τρ α τό ς έχασ ε σ το Α να το λικό Μ έτω π ο 2.311 ά ρ μα τα μάχης. Σ τα τέ λ η Μ α ρ τίου το υ 1943, οι Γερμανοί δ ιέ θ ε τα ν σ το Α να το λικό Μ έτω π ο 902 α ξιόμα χα ά ρματα μάχης, ενώ 784 βρ ίσ κοντα ν σε κατάστασ η επ ι­ σ κευ ή ς και 275 α π οτελού σ α ν τη σ τρ α τη γική ε ­ φ εδ ρ εία . Επιπλέον, 591 ά ρ μα τα είχα ν κατασ τραφ εί ολοσ χερώ ς σ το π εδίο τη ς μάχης. Σ το δ ιά ­ σ τημα από το ν Απρίλιο έω ς το ν Ιούνιο, οι Γερμα­ νοί π α ρέλα β α ν 1.257 νέα ά ρματα , ω στόσο το γ ερ μ α ν ικ ό οπλοστάσιο σ το Α να το λικό Μ έτω π ο π αρουσ ίαζε έ λ λ ειμ μ α 1.000 και π λέον αρμάτων. Σ τα μέσα το υ 1942, μια γ ερ μ α ν ική τε θ ω ρ α κ ι­ σ μένη μ ερ α ρχία π ερ ιελ ά μ β α νε 15.200 ά ν δ ρ ες και 100-150 ά ρ μ α τα μάχης. Σύμφ ω να με το ο ρ ­ γα νω τικό σχήμα τη ς 15ης Μ α ρ τίου 1943, όμω ς, η

Ανώ τατη Δ ιοίκησ η Σ τρ α το ύ (ΟΚΗ) κα θ ό ρ ιζε το ν α ρ ιθ μ ό τω ν αρ μά τω ν σε μόλις 85! Η οργανική σ ύνθεσ η μιας τεθ ω ρ α κ ισ μ έν η ς μ ερ α ρχία ς αποτ ε λ ε ίτ ο από τη ν ίλη δ ιο ίκη σ η ς το υ σ υ ν τά γ μ α το ς με επ τά Panzer II, ένα Panzer I και δύο Panzer III, τη ν ίλη δ ιοίκησ ης τη ς επ ιλαρχίας με σ ύνθ εσ η ί­ δια με το υ σ υ ν τά γ μ α το ς, τρ ε ις ίλες· ελα φ ρ ώ ν αρ μά τω ν με 51 ά ρ μ α τα σ υνολικά και μία ίλη μ έ ­ σων αρ μά τω ν με 14 άρματα. Τον Ιούνιο το υ 1943, το Γερμανικό Γενικό Ε π ιτελείο ε ξέδ ω σ ε ανακοίνω ση, η οποία μ ετα ξύ άλλω ν α ν έφ ερ ε: "Ε υ ελπ ισ το ύ μ ε ό τι μ έχ ρ ι το ν Δ εκέμ β ρ ιο το υ 1943 κά & ε τεθ ω ρ α κισ μ έν η μ ε ­ ρ α ρ χ ία &α α π ο τελ είτα ι α π ο κ λεισ τικ ά από Panzer IV, Panzer III με το μ ακρ ύκα ννο π υ ρ οβ όλο τω ν 50 mm και άρμ ατα τύπ ου Panther". Α υτό σ ήμαινε ό τι στη μάχη το υ Κούρσκ, το ν Ιούλιο το υ 1943, πολλά γ ερ μ α ν ικά ά ρ μα τα π α λα ιό τερ ω ν τύπω ν επ ρ ό κ ειτο να γίν ο υ ν βορά τω ν σ οβ ιετικώ ν Τ-34. Το γ ερ μ α ν ικ ό οπλοστάσιο π ερ ιείχ ε ακόμη σε μ εγ ά λ ο υ ς α ρ ιθ μ ο ύ ς το άρμα μάχης PzKpfw III, το οποίο, μ ε το βρ α χύκα ννο π υρ οβό λο KwK 39 L/42 τω ν 50 mm, με το μ α κρ ύκα ννο L/60 τω ν 50 mm ή με το επίσης β ρ α χύκα ννο π υρ οβό λο KwK L/24 τω ν 75 mm, είχ ε α π ο δ ειχ θ εί α ν α π ο τελεσ μ α τικ ό α π ένα ντι στα σ ο β ιετικά ά ρ μα τα Τ-34 και KV. Π ρο σ π ά θ ειες εκσ υγχρο νισ μο ύ τω ν τύπ ω ν J και L με το μ α κρ ύκα ννο π υρ οβό λο KwK L/60 τω ν 50 mm δ εν απέδωσαν τα επ ιθ υ μ η τά α π οτελέσ μα τα . Το άρμα Panzer III, το οποίο είχ ε ως κύρια απο­ σ τολή τη ν υ π οσ τήρ ιξη τμ η μ ά τω ν π εζικού, συναν τά το στις γ ερ μ α ν ικ έ ς τεθ ω ρ α κ ισ μ έν ες μ ερ α ρ ­ χ ίες. Κύριο άρμα μάχης το υ Γερμανικού Σ τρ α ­ το ύ π α ρ έμ ενε το PzKpfw IV, το οποίο από το ν τύπ ο Η και ε ξ ή ς έ φ ε ρ ε το μα κρ ύκα ννο π υ ρ ο β ό ­ λο L/48 τω ν 75 mm, που μπ ορούσ ε να α ν τιμ ε τω ­ πίσει με σ χετική επ ιτυχία ο π ο ιο δή π οτε σ υμμα χι­ κό άρμα. Το βαρύ άρμα μάχης PzKpfw VI Tiger I,

Στις αρχές του 1943, στο πλευρό των γερμανικών δυνάμεων μάχονταν 176 τάγματα αντικομμουνιοτών εθελοντών από τη Γεωργία, το Τουρκεστάν, την Αρμενία, την Τσετσενία, το Αζερμπαϊτζάν και τον βόρειο Καύκασο. Οι εθελοντές αυτοί, τον Ιούνιο του 1943, αριθμούσαν περίπου 320.000 άνδρες.

13

ΒΒΒΒΒΒΒ»

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερμανικό άρμα S tu rm p a n zer Brum m bar, εξο π λ ισ μ ένο μ ε ο β ιδοβόλο τω ν 150 mm. Σ α ρ ά ν τα π έν τε ά ρ μ α τα α υ το ύ το υ τύπ ου χρ η σ ιμ ο π ο ίη 9 η κα ν σ τη μάχη το υ Κ ούρσκ.

με το φ ο ν ικ ό π υρ οβό λο τω ν 88 mm, μπορούσ ε να κα τα σ τρ έψ ει ο π ο ιο δ ή π ο τε άρμα από από­ σταση μ εγ α λ ύ τερ η τω ν 2 km. Λόγω το υ σ χετικά υψ ηλού κό σ το υ ς κα τα σ κ ευ ή ς το υ και τη ς μ εγ ά ­ λ η ς π ο σ ό τη τα ς καυσίμω ν που κατανάλω νε, το άρμα α υ τό κα τα τα σ σ ότα ν στα "ακριθά" α π οκτήμ ατα το υ οπλοστασίου τη ς Wehrmacht. Ιδανικό για να β ά λ λ ει εν α ν τίο ν το υ ε χ θ ρ ο ύ από προπαρ α σ κ ευ α σ μ ένες θ έσ εις , σ υνισ τούσ ε ένα κ α τεξο χ ή ν άρμα άμυνας. Την 1η Ιουλίου 1943, ή τα ν δ ια θ έσ ιμα σ το Α νατολικό Μ έτω π ο 240 ά ρ μα τα τύ π ο υ Tiger, από τα οποία, όμω ς, μόνο 178 χρησ ιμ ο π ο ιή θη κα ν στη μάχη το υ Κούρσκ. Ο Χ ίτλ ερ είχ ε ενα π ο θ έσ ει μ εγ ά λ ες ελπ ίδ ες σ το ν έο άρμα μάχης PzKpfw V Panther, το οποίο είχ ε θω ράκισ η μ έχ ρ ι 120 mm, ή τα ν ε υ κ ίν η το και έ φ ε ρ ε το ε ξα ιρ ε τικ ό π υρ οβό λο KwK 42 L/70 τω ν 75 mm. Σ το μέτω π ο το υ Κ ούρσκ είχα ν δ ια τ ε θ ε ί 200 τ έ τ ο ια άρματα , αλλά σ τις α ρ χές Ιου νίο υ ο γ εν ικ ό ς επ ιθ εω ρ η τή ς τω ν Τεθω ρακισμένω ν, σ τρ α τη γ ό ς Χ ά ιντς Γκ ο υ ν τέρ ια ν, α ν έ φ ε ρ ε σ τον Χ ίτλ ερ πως τα π ρ ο βλήμ α τα σ το σ ύσ τημα μ ε τά ­ δοσ ης τη ς κίνησ ης και η ελλ ιπ ή ς ψ ύξη το υ κ ιν η ­ τήρα , η οποία π ροκαλούσ ε τη ν υ π ερθ έρ μα νσ ή το υ , έκα ν α ν ε π ιβ εβ λ η μ έν η τη ν απ οσ τολή στο σ υ ν ερ γ είο 65 αρ μά τω ν α υ το ύ το υ τύπ ου. Σ τη ν κρίσιμη μάχη το υ Κούρσκ χρη σ ιμ οπ οιή θη κα ν 190 π ερίπ ου ά ρ μ α τα Panther, ε κ τω ν οποίω ν π ολ­ λά α κιν η το π ο ιή θ η κ α ν λόγω μηχανικώ ν βλαβών. Σ τη μάχη το υ Κ ούρσκ οι Γερμανοί δ ιέθ εσ α ν 1.865 σ ύγχρονα άρματα , 384 ά ρ μα τα παλαιών τύπω ν, 533 π υρ οβό λα εφ ό δ ο υ Sturmgeschütz και 200 κα τα σ τρ ο φ είς αρμάτω ν, δ ηλα δή σ υνολικά 2.982 τεθ ω ρ α κισ μ ένα (π ερ ιλα μβα νο μένω ν και ό ­ σων ή τα ν υπό επ ισ κευή). Σ τα ά ρ μ α τα α υ τά π ρ έ­ π ει να π ρ ο σ τεθ ο ύ ν και 100 φ λο γο βό λα , τα οποία ή τα ν κα τα σ κευ α σ μ ένα επάνω σ το σ κά φ ος το υ Panzer III. Τα π ερ ισ σ ότερ α από α υ τά (28 σ τον α­

ρ ιθ μό ) δ ό θ η κ α ν σ την επ ίλ εκ τη Μ ερα ρ χία Γρε­ να διέρω ν Π ά ντσ ερ "Grossdeutschland", ενώ τα υ­ πόλοιπα δ ια ν εμ ή θ η κ α ν σ τις λοιπ ές τε θ ω ρ α κ ι­ σ μ έν ες μ ερ α ρ χ ίες. Οι Σ ο β ιετικ ο ί, α ν τίθ ε τα , δ ιέθ εσ α ν σ τη μάχη το υ Κ ούρσκ 5.340 ά ρματα , από τα οποία τα 3.475 α νή κα ν σ το ν τύπ ο Τ-34, π αραγω γής 1942 και 1943. Επιπλέον, χρησ ιμοπ οίησ αν βα ρ έα ά ρ μα τα KV-1, καθώ ς και μ ικρό α ρ ιθ μ ό αρ μά τω ν Τ-26.

Η ΑΝΑΔΙΟ ΡΓΑΝΩ ΣΗ ΤΩΝ ΜΕΡΑΡΧΙΩΝ ΠΑΝΤΣΕΡ ΤΩΝ SS Τον Ο κτώ βρ ιο το υ 1942, κά θ ε σ ύ ντα γμ α αρ­ μάτω ν τω ν μ η χ α νο κίνη τω ν μ εραρχιώ ν γ ρ ε ν α δ ιέ ­ ρων τω ν SS ε ίχ ε τη ν α κ ό λ ο υ θ η σ ύνθεσ η: μια ίλη δ ιο ίκη σ η ς το υ σ υ ν τά γ μ α το ς, ένα ν λόχο μηχανι­ κού, μια ίλη δ ιο ίκη σ η ς τ η ς επ ιλαρχία ς αρμάτω ν, δύο ίλες ελα φ ρ ώ ν αρμάτω ν, μια ίλη μεσαίω ν αρ­ μάτω ν και ένα ν λόχο τε χ ν ικ ή ς σ υντή ρ η σ η ς και εφ ο δια σ μο ύ. Τον Ν οέμβ ρ ιο το υ 1942, οι τρ ε ις μ ερ α ρ χ ίες τω ν SS, δ ηλα δή η 1η Μ ερα ρ χία SS "Leibstandarte Adolf Hitler", η 2η Μ ερα ρ χία "Das Reich" και η 3η Μ ερα ρ χία "Totenkopf", μ ετα τρ ά π ηκα ν σε μ ερ α ρ χ ίες γ ρ ενα δ ιέρ ω ν π άντσ ερ. Α υ­ τό είχ ε ως α π ο τέλεσ μ α , τη ν 1η Μ αϊου 1943, η Μ ερα ρ χία "Leibstandarte” να λ ά β ει ως ενίσχυση μια επιλαρχία, α π ο τελ ο ύ μ εν η από τέσ σ ερ ις ίλες μέσω ν αρμάτω ν, και μία ίλη βα ρ έω ν αρ μά τω ν με 15 ά ρ μα τα τύπ ου Tiger. Η Μ ερα ρ χία "Das Reich" εν ισ χ ύ θ η κ ε με μια επιλαρχία, α π ο τελ ο ύ μ εν η από δ ύο ίλ ες ελα φ ρ ώ ν α ρ μά τω ν και δύο ίλ ες μ έ ­ σων αρμάτω ν, μία επιλαρχία, α π ο τελ ο ύ μ εν η από μία ίλη ελα φ ρ ώ ν αρ μά τω ν και μία ίλη πρώ ην σ οβ ιετικώ ν α ρ μά τω ν Τ-34, καθώ ς και μία ίλη 15 βα ρ έω ν α ρ μά τω ν τύπ ου Tiger. Τέλος, η Μ ερ α ρ ­ χία "Totenkopf" έλ α β ε δ ύ ο επ ιλα ρχίες, οι ο π ο ίες α π ο τελ ο ύ ν το σ υνολικά από δύο ίλ ες ελα φ ρ ώ ν και τέσ σ ερ ις ίλες μέσω ν αρμάτω ν, όπως επίσης και από μια ίλη 15 βα ρ έω ν α ρ μά τω ν τύπ ου Tiger. Τα σ υ ν τά γ μ α τα α ρ μά τω ν τω ν μ ερ α ρχιώ ν SS μετα κ λ ή θ η κ α ν στη Γερμανία για να ε ξο ικ ειω θ ο ύ ν και να εφ ο δ ια σ θ ο ύ ν μ ε τα νέα ά ρ μ α τα τύπ ου Panther.

ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ Μ Ο Ν Α ΔΕΣ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΩΝ Το Γερμανικό Ε π ιτελ είο αποφάσισε οι σχη­ μ α τισ μοί τω ν α ρ μά τω ν Panther να μ ην ε ν τ α ­ χ θ ο ύ ν οργα νω τικά σ τις τεθ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ερ α ρ ­ χ ίες, αλλά να δρά σ ουν ως α υ τό ν ο μ ε ς μ ονά δες. Η πρώ τη τέ το ια μονάδα δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε το ν Ια­ νουάριο το υ 1943 και ο νο μ ά σ θ η κ ε 51η Επιλαρχία. Η σ ύνθεσ ή τη ς ή τα ν η α κό λο υ θ η : μια ίλη δ ι­ ο ίκησ ης επ ιλαρχίας (μ ε ο κτώ ά ρ μ α τα τύπ ου Panther) και τέσ σ ερ ις ίλ ες με 22 ά ρ μ α τα Panther η κα θ εμία . Το σύνολο, συνεπώ ς, τω ν αρμάτω ν Panther σε κ ά θ ε α υ τό ν ο μ η μονάδα έ φ θ α ν ε τα 96 άρματα . Τον Φ εβ ρο υά ρ ιο το υ 1943, δ η μ ιο υ ρ γ ή θ η κ ε και η 52η Επιλαρχία με ά ρ μα τα τύπ ου Panther. Ο δύο α υ τέ ς μ ο ν ά δ ες έλα β α ν μ έρ ο ς στη μάχη το υ Κούρσκ. Π ολλοί ισ τορ ικοί α ν α λ υ τές κα τα κρ ίν ο υ ν τη γ ερ μ α ν ικ ή διοίκησ η για τη δ η μ ιο υ ρ γία α υ τό ν ο ­ μων μονάδω ν με ά ρ μ α τα Panther, γ εγ ο ν ό ς που

είχ ε ως α π ο τέλ εσ μ α να σ τερ η θ ο ύ ν οι γ ερ μ α ν ι­ κ ές τεθ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ερ α ρ χ ίες επ ιπ λέον ισχύ. Από τις α ρ χές το υ 1944, ό λ ε ς οι μ ο ν ά δ ες με άρ­ ματα Panther α π ο τέλ εσ α ν ο ργα νικά τμ ή μ α τα τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν μεραρχιών. Η άποψή μας είνα ι ό τι δ εδ ο μ έν ω ν τω ν πολλώ ν τεχ ν ικ ώ ν και μηχανικώ ν π ροβλημά τω ν, που π αρουσίασε το ν έο α υ τό άρμα σ το π εδ ίο τη ς μάχης, η οργανική έ ν τα ξη τω ν α υ τό νο μ ω ν μονάδω ν με ά ρ μα τα Panther σ τις τεθ ω ρ α κ ισ μ έ ν ε ς μ ερ α ρ χ ίες δ εν θ α μ ε τέ β α λ λ ε το τε λ ικ ό α π ο τέλ εσ μ α τη ς μάχης το υ Κούρσκ. Αν και, από το ν Ιανουάριο το υ 1943, είχ ε π ρ ο β λ εφ θ ε ί κά θ ε γ ερ μ α ν ική τεθ ω ρ α κ ισ μ έν η μ εραρχία να π ερ ιλα μ β ά νει και μία ίλη βαρέω ν αρ μά τω ν τύπ ου Tiger, σ την π ράξη οι επ ιλα ρχίες βα ρ έω ν α ρ μά τω ν (πλην αυ τώ ν τω ν SS) έδρασ αν α υ τόνο μα . Κ ά θ ε επ ιλαρχία βα ρ έω ν αρ μά τω ν θ ε ­ ω ρ η τικά π ερ ιελ ά μ β α νε 45 ά ρ μ α τα τύπ ου Tiger και 45 ά ρ μ α τα Panzer III. Μ όνο η επ ίλ εκ τη Μ ε ­ ραρχία "Grossdeutschland" είχ ε στη σ ύνθεσ ή τη ς μια επ ιλαρχία βα ρ έω ν α ρ μά τω ν τύπ ου Tiger και μάλισ τα σε π λήρη σ ύνθεσ η. Σ τις α ρ χές το υ 1943, απ οφ ασ ίσ θηκε κά θ ε τεθ ω ρ α κ ισ μ έν η μ εραρχία να ε ν ισ χ υ θ εί με μια μοίρα α υ το κ ινο ύ μ εν ω ν π υρ οβό λω ν εφ ό δ ο υ Sturmgeschütz. Ω στόσο, μόνο η 14η, η 16η και η 24η Μ ερα ρ χία Π άντσ ερ εφ ο δ ιά σ τη κ α ν μ ε μια μ οίρα π υροβόλω ν, κα θ εμ ία από τις ο π ο ίες περ ιελ ά μ β α νε τέσ σ ερ ις π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ίες με σ υνολι­ κά τρ ία ά ρ μ α τα δ ιο ίκη σ η ς Panzer III και 93 Sturmgeschütz III. Σ τη μάχη το υ Κούρσκ έ λ α β ε μ έρ ο ς ως α ν ε ­ ξά ρ τη τη μονάδα και η 216 Μ οίρα Π υροβόλω ν Ε φ όδου, η οποία α π ο τε τε λ ίο από 45 π υρ οβόλα εφ ό δ ο υ Sturmpanzer IV Brummbar, εξοπ λισ μ ένα μ ε ο β ιδ ο β ό λα τω ν 150 mm και π ροορισ μένα να κα τα σ τρ έψ ο υ ν τις ο χ υ ρ ές ε χ θ ρ ικ έ ς θ έσ εις . Επί­

σης, χρη σ ιμ οπ οιή θη κα ν α υ τό ν ο μ ε ς μ ο ν ά δ ες π υρ οβό λω ν εφ ό δ ο υ μ ε σ υνολικό α ρ ιθ μ ό α ρ μά ­ τω ν 533 Sturmgeschütz III. Επιπλέον, οι 653 και 654 Ε π ιλαρχίες Κ υ ν η ­ γώ ν Α ρμάτω ν χρ η σ ιμ οπ οιή θη κα ν ως α υ τό ν ο μ ε ς μ ο νά δ ες. Η ταν ε φ ο δ ια σ μ έν ες με 90 ά ρ μα τα Ferdinand, τα οποία εντυπ ώ σ ιαζαν π ρα γμα τικά με το ν ό γκ ο το υ ς και έ φ ε ρ α ν το φ ο ν ικ ό π υρ ο ­ βό λο τω ν 88 mm. Α π οσ τολή το υ ς ή τα ν η διάσπα­ ση τω ν σ ο β ιετικώ ν ζωνών ά μυνα ς και η κα τα ­ σ τρ ο φ ή ο π ο ιο υ δ ή π ο τε εμπ οδ ίο υ συναντούσαν. Τέλος, σε α υ τό ν ο μ ε ς μ ο ν ά δ ες ε ν τά χ θ η κ α ν και περίπ ου 200 κυ ν η γ ο ί αρμάτω ν, κυρίω ς τύπ ου Marder.

Η ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΓΕΡΜ ΑΝ ΙΚΩ Ν ΔΥΝΑΜ ΕΩΝ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΟΥΡΣΚ Η γ ερ μ α ν ικ ή λαβίδα, που θ α εγκ λώ β ιζε τις σ ο β ιε τικ έ ς δ υ ν ά μ εις σ τον θ ύ λ α κα το υ Κούρσκ, σ υνίσ τατο από τις 9η, 2η, 4η Σ τρ α τιές Π άντσ ερ και το Απόσπασμα Σ τρ α τιά ς Κεμπφ. Σ υ γ κ εκ ρ ι­ μένα, η 9η Σ τρ α τιά , που τε λ ο ύ σ ε υπό το ν ικανό­ τα το σ τρ α τη γό Β ά λ τερ Μ ό ντελ , θ α α π ο τελο ύ σ ε το β ό ρ ειο τμ ή μ α τη ς λα βίδα ς και θ α εξο ρ μ ο ύ σ ε από τη ν π εριοχή το υ Ο ρέλ. Η 9η Σ τρ α τιά υπαγό­ τα ν σ τη ν Ο μάδα Σ τρ α τιώ ν "Κ έν τρ ο " (HeersGruppe Mitte), υπό τη διοίκησ η το υ σ τρ α τά ρ χ η Χ ανς Γ κ ύ ν τερ φ ο ν Κ λ ο ύ γκε. Η 2η Σ τρ α τιά , υπό το ν σ τρ α τη γ ό Ρ ού ντολφ Σμιτ, θ α κά λυ π τε το π λ ευ ­ ρό τη ς 9ης Σ τρ α τιά ς και θ α εμ π ό δ ιζε τη ν π ρο­ σβολή τη ς από σ ο β ιετική επ ίθεσ η σ το δ υ τικ ό τμ ή μ α το υ θ ύ λα κα . Η 4η Σ τρ α τιά Π άντσ ερ, υπό το ν σ τρ α τη γό Χ έρ μ α ν Χ οτ, θ α α π ο τελο ύ σ ε το ν ό τιο τμ ή μ α τη ς λα βίδα ς και θ α σ υ ν έπ ρ α ττε με το Απόσπασμα Κ εμπ φ (ο νομ ά σ θη κε έτσ ι από το

Γερ μ ανική α μ α ξο σ το ιχ ία καυσίμω ν σ τη Ρω σία. Ο εφ ο δ ια σ μ ό ς των γερμανικώ ν δυνάμεω ν π αρουσίασε σ η μ α ντικ ή βελ τίω σ η κ α τά το 1943.

Κ υνηγός αρμ ά τω ν τύπ ου Ferdinand, οπ λισ μ ένος με π υροβ όλο τω ν 88 mm. Ο Χ ίτλ ερ ε ν α π έθ ε σ ε π ο λλές ελ π ίδ ες σε α υ τά τα μηχανικά " τ έ ρ α τ α ", αλλά τα α π ο τελ έσ μ α τα ή τα ν πολύ κ α τώ τερ α των προσδοκιώ ν το υ .

όνομα το υ δ ιο ικη τή το υ , σ τρ α τη γο ύ Β έρ ν ερ Κεμπφ), το οποίο θ α ενίσ χ υ ε τη ν επ ιθ ετικ ή π ρο­ σ πάθεια τη ς 4ης Σ τρ α τιά ς Π άντσ ερ. Οι δ υνά ­ μ εις α υ τέ ς υπ άγονταν σ τη ν Ο μάδα Σ τρ α τιώ ν "Ν ό τος" (HeersGruppe Sud), υπό τη διοίκησ η το υ σ τρα τά ρχη Εριχ φ ο ν Μ ανστάιν, το υ κ α λ ύ τερ ο υ ίσως Γερμανού σ τρ α τη γο ύ κα τά τη δ ιά ρ κεια το υ π ολέμ ου , και θ α εξο ρ μ ο ύ σ α ν από τη ν π εριοχή το υ Χ α ρ κό βου με κα τεύ θ υ ν σ η π ρος Βορρά. Τέ­ λος, να σ η μ ειω θ εί ό τι τις χ ερ σ α ίες δ υ ν ά μ εις θα υπ οσ τήριζαν η 1η Α ερ ο π ο ρική Μ ερα ρ χία το υ 4ου Α ερ ο π ο ρ ικο ύ Σ τό λο υ , υπό το ν α ν τιπ τέρ α ρ χο Ν τάιχμαν, και ο 6ος Α ερ ο π ο ρ ικό ς Σ τό λ ο ς με 2.000 αεροσ κάφ η.

Η σύνθεση της 9ης Στρατιάς

16

Την 9η Σ τρ α τιά απ οτελούσ αν: • To XXIII (23ο) Σώ μα Σ τρ α το ύ , υπό το ν σ τρ α τη ­ γό Φ ράισνερ, το οποίο σ υνίσ τα το από τη ν 383

Β ετερ ά ν ο ς Γερμανός σ τρ α τιώ τη ς το υ Α να τολικού Μ ετώ π ο υ . Την π ερίοδο Ιούνιος 1941-Ιούνιος 1943, οι α π ώ λειες τω ν Γερμανώ ν σ το Α να τολικό Μ έτω π ο ανήλ&αν σ ε 4 εκ . νεκρ ο ύ ς και τρ α υ μ α τίε ς .

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Μ ερα ρ χία Π εζικού με δύνα μη εν ν έα τα γμ ά τω ν, τη 216 Μ ερα ρ χία Π εζικού δ ύ να μ η ς έ ξ ι τα γμ ά τω ν και τη ν 78η Μ ερα ρ χία Ε φ όδου μ ε δ ύνα μη έ ξι ταγμάτω ν. Η τε λ ε υ τα ία , όμω ς, δ ιέ θ ε τ ε και δύο ί­ λ ε ς κυ νηγώ ν αρμάτω ν, καθώ ς και μια μοίρα α υ ­ το κ ιν ο ύ μ εν ω ν π υρ οβόλω ν εφ ό δ ο υ Sturmge­ schütz. To XXIII Σώμα Σ τρ α το ύ π ερ ιελά μ β α νε, ε ­ πίσης, το 87ο Σ ύ ντα γμ α Π εζικού τη ς 36ης Μ ε­ ραρχίας Π εζικού. • To XLI (41 ο) Σώμα Π άντσ ερ, υπό το ν σ τρ α τηγό τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν Φ ραντς Χάρπε, το οποίο π ερ ιελ ά μ β α νε τη ν 86η Μ ερα ρ χία Π εζικο ύ δύνα ­ μ ης έ ξ ι τα γμ ά τω ν, τη 292 Μ ερα ρ χία Π εζικο ύ με δ ύναμη έ ξ ι τα γ μ ά τω ν και τη 18η Μ ερα ρ χία Πά­ ν τσ ερ με 71 ά ρ μα τα μάχης, ε κ τω ν οποίω ν τα 29 μόνο ή τα ν σ ύγχρονα (σ τους α ρ ιθ μ ο ύ ς α υ το ύ ς π ερ ιλ α μ β ά ν ο ν τα ι και όσα ή τα ν υπό επ ισ κευή). Σ το XLI Σώμα Π ά ντσ ερ α νήκα ν, επίσης, το 656 Σ ύ ντα γμ α Κ υνηγώ ν Α ρμ ά τω ν μ ε 90 ά ρ μα τα τ ύ ­ που Ferdinand, η 216η Μ οίρα Ε φ ό δ ου μ ε 45 άρ­ μα τα Sturmpanzer IV Brummbar, δ ύο μ ο ίρ ες πυ­ ρ οβόλω ν εφ ό δ ο υ Sturmgeschütz και δ ύ ο ίλες με κ υ ν η γ ο ύ ς αρμάτων. • To XLVII (47ο) Σώμα Π άντσ ερ, υπό το ν σ τρ α τη ­ γό τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν Λ έμ ελσ εν , το οποίο απ ο τε λ ε ίτο από τη ν 6η Μ εραρχία Π εζικο ύ δ ύνα ­ μ ης εν ν έα τα γμ ά τω ν, τη ν 20ή Μ ερα ρ χία Πά­ ν τσ ερ μ ε 82 ά ρματα , ε κ τω ν οποίω ν σ ύγχρονα ή ­ τα ν μόνο τα 50, τη ν 9η Τ εθω ρα κισ μένη Μ ερ α ρ ­ χία μ ε 83 ά ρματα , ε κ τω ν οποίων σ ύγχρονα ή τα ν τα 60, και τη 2η Τ εθω ρα κισ μένη Μ ερα ρ χία με 118 άρματα , ε κ τω ν οποίων σ ύγχρονα ή τα ν τα 71. Σ το XLVII Σώμα Π άντσ ερ υπ άγονταν, επίσης, η 505 Επιλαρχία Β αρέω ν Α ρμ ά τω ν με 15 Panzer III και 31 ά ρ μ α τα τύ π ο υ Tiger, καθώ ς και δύο μοί­ ρ ες π υρ οβό λω ν εφ ό δ ο υ Sturmgeschütz. • To XLVI (46ο) Σώ μα Π άντσ ερ, υπό τη διοίκηση το υ σ τρ α τη γο ύ το υ π εζικού Τσορν. Παρά τη ν ο ­ νομασία το υ , το Σώμα α υ τό α π ο τε λ είτο από μ ε ­ ρ α ρ χ ίες π εζικού. Σ υ γκ εκ ρ ιμ έν α , από τη ν 31η Μ εραρχία Π εζικο ύ με έ ξ ι τά γμ α τα , η οποία είχε κα τα π ο ν η θ εί σ τις μάχες το υ θ ύ λ α κ α το υ Ρζεφ, τη ν 7η Μ ερα ρ χία Π εζικού με ε ν ν έα τά γ μ α τα , τη 258 Μ ερα ρ χία Π εζικού δ ύ να μ η ς επ τά τα γμ ά τω ν, τη ν 102 Μ ερα ρ χία Π εζικού μ ε έ ξ ι τά γ μ α τα και

τρ ε ις επ ιλα ρ χ ίες κυ νηγώ ν αρμάτων. • To XX (20ό) Σώμα Σ τρ α το ύ , υπό τη διοίκηση το υ σ τρ α τη γο ύ Φ ράιερ φ ον Ρόμαν, το οποίο απ ο τε λ ε ίτο από τη ν 72η Μ ερα ρ χία Π εζικού δ ύνα ­ μης έ ξ ι τα γμ ά τω ν, τη ν 45η Μ ερα ρ χία Π εζικού δ ύ να μ η ς έ ξ ι τα γμ ά τω ν, που είχ ε δ ο κιμ α σ θ εί σ κληρά σ τις μ ά χες το υ Ιανουαρίου και Φ εβ ρ ο υ ­ άριου το υ 1943, τη ν 137 Μ ερα ρ χία Π εζικού δ ύ ­ ναμης έ ξ ι τα γ μ ά τω ν και τη 251 Μ ερα ρ χία Π εζι­ κού, μια α ξιό μα χη μονάδα π λή ρ ο υς σ ύνθ εσ ης με εν ν έα τά γμ α τα . Ω ς ε φ ε δ ρ ε ίε ς , η 9η Σ τρ α τιά δ ιέ θ ε τ ε τη ν 36η Μ εραρχία Π εζικού, τη ν 4η Μ ερα ρ χία Π άντσ ερ με 101 ά ρ μα τα μάχης, ε κ τω ν οποίω ν σ ύγχρονα ή τα ν τα 79, τη 12η Μ ερα ρ χία Π ά ντσ ερ με 68 άρ­ ματα μάχης, ε κ τω ν οποίω ν σ ύγχρονα ή τα ν τα 36, και τη 10η Μ ερα ρ χία Γρ ενα διέρ ω ν Π άντσερ.

Η σύνθεση της 2ης Στρατιάς Η 2η Σ τρ α τιά είχ ε ως απ οσ τολή να κα λύπ τει τα π λευ ρ ά τη ς 9ης Σ τρ α τιά ς σ το δ υ τικ ό τμ ή μ α το υ θ ύ λ α κ α το υ Κούρσκ και τε λ ο ύ σ ε υπό τις δ ια τα γ ές το υ σ τρ α τηγο ύ Ρ ού ντολφ Σ μ ιτ. Α π ο τελ ε ίτο από τη ν 82η Μ ερα ρ χία Π εζικού, μια μονά­ δα σ κληρά δ ο κιμ α σ μ ένη σ τις μά χες το υ θ ύ λ α κα το υ Κ α σ τόρνογιε, δ ύ να μ η ς έ ξ ι ταγμάτω ν. Οι ά ν­ δ ρ ες τη ς, ως επί το π λείσ τον, ή τα ν ν εο σ ύ λ λ ε ­ κτοι. Π ερ ιείχε, επίσης, τη ν 340 Μ ερα ρ χία Π εζι­ κού με έ ξ ι τά γ μ α τα , ένα σ ύ ντα γμ α τη ς 327 Μ ε ­ ραρχίας Π εζικού, τη ν 88η Μ ερα ρ χία Π εζικού, η οποία είχ ε κ α τα π ο ν η θ εί σ τις σ κλ η ρ ές μά χες το υ χειμώ να το υ 1943 και α π ο τε λ είτο από εν ν έα τά γμ α τα , τη ν 26η Μ εραρχία Π εζικο ύ δ ύνα μη ς εν ν έα τα γμ ά τω ν, τη ν 75η Μ ερα ρ χία Π εζικού με

ε ν ν έα τά γ μ α τα και τη ν 68η Μ ερα ρ χία Π εζικού με έ ξ ι τά γ μ α τα χ α μη λής μ α χ η τική ς αξίας.

Η σύνθεση της 4ης Στρατιάς Πάντσερ Η 4η Σ τρ α τιά Π άντσ ερ, η οποία τε λ ο ύ σ ε υπό τις δ ια τα γ ές το υ έμ π ειρ ο υ σ τρ α τη γο ύ τε θ ω ρ α ­ κισ μένω ν Χ έρ μ α ν Χ οτ, α π ο τελ ο ύ σ ε το ισ χυρό­ τ ε ρ ο τμ ή μ α τω ν γ ερ μ α ν ικώ ν δ υ νά μ εω ν και το ν ό τιο τμ ή μ α τη ς λα βίδα ς. Ε π ρ ό κειτο να ε ξο ρ μ ή σει από τη ν Κ ομ α ρ όβ κα και το Μ π ελγκο ρό ντ, σ το ν ό τιο τμ ή μ α το υ θ ύλα κα , με κα τεύ θ υ ν σ η το Κούρσκ, π ρος Βορρά. Η σ ύνθεσ ή τη ς ή τα ν η α­ κό λου θη : • To LII (52ο) Σώ μα Σ τρ α το ύ , υπό το ν σ τρ α τη γό π εζικού Οτ. Α π ο τε λ ε ίτο από τη ν 57η Μ ερα ρχία Π εζικού, η οποία είχ ε δ ο κιμ α σ τεί σ κληρ ά στις μά χες τω ν αρχώ ν το υ 1943 και α π α ρ τιζό τα ν από ε ν ν έα τά γ μ α τα , τη 255 Μ εραρχία Π εζικού με έ ξι τά γ μ α τα και τη ν 332 Μ εραρχία Π εζικο ύ με ε ν ­ ν έα τά γ μ α τα , η οποία είχ ε σ υ γ κ ρ ο τη θ εί στη Γαλ­ λία και είχ ε φ θ ά σ ει σ τη Ρωσία το ν Μ ά ρ τιο το υ 1943. • To XLVIII (48ο) Σώ μα Π άντσ ερ, που είχ ε τα χ θ ε ί στο π λευ ρ ό το υ LII Σ ώ μα τος Σ τρ α το ύ από τα α­ να το λικά , υπό το ν σ τρ α τη γό φ ο ν Κ νόμπελο ντο ρ φ , και α π ο τε λ είτο από τη Μ ερα ρ χία Γρε­ να διέρω ν Π ά ντσ ερ ''Grossdeutschland", μια επί­ λ ε κ τη μονάδα με έ ξ ι τά γ μ α τα π εζικού και 132 ά ρ μα τα μάχης, ε κ τω ν οποίω ν τα 98 σύγχρονα, τ η ν 11η Μ ερα ρ χία Π άντσ ερ με 113 ά ρ μ α τα μά­ χ ης, ε κ τω ν οποίω ν τα 76 σ ύγχρονα, τη ν 167 Μ ε ­ ραρχία Π εζικού, μια μονάδα π λή ρο υς σ ύ νθ εσ η ς μ ε ε ν ν έα τά γμ α τα , τη ν 3η Μ ερα ρ χία Π άντσ ερ με 90 άρματα , εκ τω ν οποίω ν τα 55 σύγχρονα, το

Γερ μ ανικό ά ρμα P an ze r IV A u s f.H , το οποίο φ έ ρ ε ι π υροβόλο τω ν 75 mm, κα θώ ς και πλαϊνά ασπίδια για π ροστασία από τα σ ο β ιετικ ά ελ α φ ρ ά α ν τια ρ μ α τικ ά όπλα.

39ο Σ ύ ντα γμ α Α ρμ ά τω ν με 204 ά ρ μα τα τύπ ου Panther, τη ν 502 Επιλαρχία Β αρέω ν Α ρμ ά τω ν με τέσ σ ερ α Panzer II και 14 ά ρ μ α τα τύπ ου Tiger και τη ν 911 Μ οίρα Π υρ οβ όλω ν Ε φ όδου με 45 Sturmgeschütz III. • To II (2ο) Σώμα Π άντσ ερ SS, υπό το ν έμπ ειρ ο σ τρ α τη γ ό τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν Π άουλ Χ άουσερ. Α π ο τε λ ε ίτο από τις τρ ε ις ε π ίλ ε κ τε ς μ ερ α ρ ­ χ ίες γ ρ ενα δ ιέρ ω ν τω ν SS, δ ηλα δή: τη ν 1η Μ ε ­ ραρχία Γρεναδιέρω ν Π ά ντσ ερ "Leibstandarte Adolf Hitler" με 107 ά ρ μ α τα μά χης, ε κ τω ν οποίω ν σ ύγχρονα ή τα ν τα 90, στη σ ύνθ εσ η τη ς οποίας π ρέπ ει να π ρ ο σ τεθ ο ύ ν και 34 Sturmgeschütz III μιας μ οίρα ς π υρ οβό λω ν εφ ό δ ο υ , 6) τη 2η Μ ε­ ραρχία Γρενα διέρ ω ν "Das Reich" με 145 ά ρ μα τα μάχης, ε κ τω ν οποίων σ ύγχρονα ή τα ν τα 134, και γ) τη ν 3η Μ ερα ρ χία Γρ εναδιέρω ν Π άντσ ερ "Totenkopf" με 139 ά ρ μ α τα μάχης, ε κ τω ν οποίω ν σ ύγχρονα ή τα ν τα 122. Οι μ ερ α ρ χ ίες α υ τέ ς ε ί­ χαν άρισ τη εκπ α ίδευσ η και σ υ γ κ ρ ο το ύ ν το από ά ν δ ρ ες ν εα ρ ή ς η λικία ς μ ε α κ μ α ιό τα το η θικό .

Η σύνθεση του Αποσπάσματος Κεμπφ Το Απόσπασμα Σ τρ α τιά ς Κεμπ φ είχ ε λά β ει θ έσ η στα α να το λικά το υ II Σ ώ μα τος Π άντσ ερ τω ν SS και τε λ ο ύ σ ε υπό τις δ ια τα γ ές το υ σ τρ α ­

τη γο ύ τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν Β έρ ν ερ Κεμπφ. Απ οσ τολή το υ ή τα ν να εξο ρ μ ή σ ει από τη ν π ε­ ριοχή το υ Χ α ρ κό βου και μέσω το υ Μ π ελγκορόν τ να κ α τ ε υ θ υ ν θ ε ί π ρος το Κούρσκ, κα λύ π το ­ ν τα ς σ υγχρόνω ς τα π λευρ ά το υ II Σ ώ μα τος Πά­ ν τσ ερ τω ν SS. Το Απόσπασμα Κεμπ φ α π ο τε λ εί­ το από το υ ς π αρακάτω σ χηματισ μούς: • To III (3ο) Σώμα Π άντσ ερ, υπό το ν σ τρα τηγό τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν Μ πράιτ. Α υ τό σ υνίσ τατο από τη ν 6η Μ ερα ρ χία Π άντσ ερ, μία μονάδα που είχ ε φ θ ά σ ει από τη Γαλλία το ν Δ ε κ έμ β ρ ιο το υ 1942 με 117 ά ρ μ α τα μάχης, ε κ τω ν οποίω ν τα 66 σύγχρονα, τη ν 168 Μ ερα ρ χία Π εζικο ύ με εν ν έα τά γ μ α τα , η οποία είχ ε δ ο κιμ α σ τεί σ κληρά στις μά χες το υ Ιανουαρίου το υ 1943, τη 19η Μ ερ α ρ ­ χία Π άντσ ερ με 81 ά ρ μ α τα μάχης, ε κ τω ν οποίων τα 58 σύγχρονα, και τη ν 7η Μ ερα ρ χία Π άντσ ερ μ ε 122 ά ρ μα τα μάχης, ε κ τω ν οποίω ν τα 80 σύγ­ χρονα. Σ το III Σώμα Π άντσ ερ α ν ή κ ε, επίσης, και η 228 Μ οίρα Π υρ οβ όλω ν Ε φόδου με 45 Stu­ rmgeschütz III, καθώ ς και η 503 Επιλαρχία Β α ρ έ­ ων Α ρμ ά τω ν μ ε 45 ά ρ μ α τα τύπ ου Tiger. • To XI (11ο) Σώμα Σ τρ α το ύ Ράους, υπό το ν σ τρ α τη γό τω ν τεθ ω ρ α κισ μ ένω ν Ράους, το οποίο α π ο τε λ είτο από τη ν 106 Μ εραρχία Π εζικο ύ και τη ν 320 Μ ερα ρ χία Π εζικού. Ε π ρ ό κειτο για μονά­ δ ε ς που είχαν α φ ιχ θ εί από τη Γαλλία σ τις α ρχές

Κ α τα σ τρ ο φ έα ς αρμ ά τω ν M a rd e r II, εξο π λ ισ μ έν ο ς μ ε π υροβόλο των 75 mm.

I _

.

,-

Μ Μ *4 1 ® ! m 4 -·\

■r -

το υ έ το υ ς και είχαν δύνα μη ε ν ν έα τα γ μ ά τω ν η κα θεμία . Το Σώμα Σ τρ α το ύ Ράους υπ οσ τήριζε