KARIJESOLOGIJA (1)

Znak * je stavljen na pitanja za koje je profesorica rekla da če biti na testu....:) Karijes je bolest tvrdih tkiva zubnog organa.Razvija se jednako i na vitalnim i avitalnim zubima. Četiri su faktora bez kojih nema razvoja karijesa: -mora da postoji zub

-mora da postoji uzročnik -mora da postoji vrijeme -mora da postoji okolina *Etiološki faktori mogu biti lokalni i opći. Lokalni su:plak,mikroorganizmi ,položaj i morfologija zuba,osobine pljuvačke i higijena zuba.

Opći faktori su:rasa,naslijeđe,staros t,spol,endokrine žlijezde,vitamini i opće bolesti. Kod domačina su značajne nasljedne karakteristike,morfologi ja zuba,sastav,razmaknut ost,sastav i količina pljjuvačke kao i porodične

prehrambene navike. *Teorije nastanka karijesa su podjeljene u tri velike skupine: -hemijskobakteriološke hipoteze -enzimatske hipoteze -elektrofizičke ,fizikalnohemijske

*Prema brzini razvoja karijes dijelimo na: -CARIES ACUTA(vlažnihumida) -CARIES CHRONICA -CARES SICCA S. INSITENS(tzv. zaustavljeni) Prema lokalizaciji (dubini u odnosu na pulpnu komoru) karijes se dijeli:

-CARIES SUPERFICIALIS-lezija u nivou gleđi -CARIES MEDIA-lezije u caklini i dentinu -CARIES PROFUNDAlezije u blizini pulpne komore

CARIES ACUTA

Akutni krijes brzo progradira naročito kod malđih osoba i izaziva upalne promjene na pulpi.Kod mlađih osoba je češći zato što su njihovi tubulusi dentinskih kanalića široki ali i zbog slabije mineralizovanih tvrdih zubnih tkiva,naroćito dentina zbog čega je kavum pulpe širok i

karijes brzo prodire prema pulpi. Karakteristike akutnog karijesa su:lividna boja,ljušti se u listovima i valažan je.Daje bolnu simptomatologiju za razliku od karijesa dentina.Ovaj karijes nema dovoljno skleroznog ni tercijalnog dentina.

HRONIČNI KARIJES Ovaj karijes je suh,razivija se sporo u dobro mineralizovanim tvrdim zubnim tkivima.Kod ovog karijesa dentin dobije tamno smeđu boju.

ZAUSTAVLJENI KARIJES(SICCA) Ovaj karijes ima čvrsto,sjajno i glatko dno.Karakteriše se hiperkalcifikacijom dentina i smanjenjem velićine pulpne komore.

* POJAM REAKTIVNOG DENTINA Postoji više vrsta dentina.PRIMARNI dentin je osnova cjelokupnog dentina od prvog sloja do kraja korjenske izgradnje.Kao produkt odontoblasta stvara se do maturacije zuba.

U toku cijelog života stvara se tzv. SEKUNDARNI dentin na krovu komore pulpe,na furkaciji korjenova,na ulazima u kanale odonosno na dijelovima zuba koji trpe največa opterečenja za vrijeme mastikacije.Gomilanje sekundarnog dentina preko cijelog općeg primarnog dentina

tokom starenja dovodi do samnjenja komore pulpe.

TERCIJERNI DENTIN Patološke ili terapijske(jatrogene)irit acije uzrokuju stvaranje tercijernog dentina samo u nivoima iritirane zone.Tercijerni

dentin je reaktivni dentin i stvara se u dva nivoa: -u dentinskim kanalićima( izazivajući njihovu obliteraciju i iščezavanje) -na preiferiji kaviteta nasuprot iritirane zone dentina. Reaktivni dentin se formira pod uticajem patoloških iritacija i

pod uticajem terapijske simulacije.Reaktivni dentin je smeđe boje i pri brušenju takvog dentina oslobađa se bijeli dentinski prah.Ovaj dentin se ne smije uklanjati...

DIREKTNO I

INDIREKTNO PREKRIVANJE PULPE INDIREKTNA PREKRIVANJE PULPE se rade u slučaju kada postoji sloj dekalcificiranog dentina između karijozne lezije i pulpe.Kod indirektnog prekrivanja pulpe još postoji sloj zdravog

dentina i simptome daje dentin. DIREKTNO PREKRIVANJE PULPE se radi u slučaju kada je akutni karijes dekalcificirao dentin do mjere da je eksponirana pulpa.U kavitetu stoji i do dva mjeseca, a na tako prekrivenu pulpu se stavlja privremeni

ispun(cink oksid eugenol). Prekrivanje dentina radimo u slučaju nepenetriranog traumatizma,karijesa brze evolucije kao i kod dentinske jatrogene patologije(kod spaljivanja dentina velikom kol. obrtaja turbine).

Medikamanti koji se koriste za stimulaciju rekativne dentinogeneze su bazirani na kalcijevom hidroksidu.Njegova bazna svojstva neutraliziraju kiselost reakcije koja se javlja kod upalnih promjena pulpe.

UPOTREBA PREPARATA KALCIJUM HIDROKSIDA U MEDIKAMENTOZNOJ DENTINOGENEZI Kalcijum hidroksid je antiseptičan tj. baktreicidan.Ima široku primjenu u kliničkoj praksi pod raziličitim nazivima:Caxyl,Reogan ,Calcipulp,Reocap itd.Ovaj medikament se koristi za prekrivanje

dentina,indirektna i direktna prekrivanja pulpe,pulpotomije , pulpektomije.... Dejstva kalcijum hidroksida: -baktericidno dejstvo kao rezultat alkalnih svojstava -stimuliše dentinogenezu pulpe u formiranju reaktivnog tercijernog dentina

-neutralizira kiselu reakciju upalne promjene u pulpi čime daje antiuplani efekat -kalcijev hidroksid sa CO2 iz pulpe stvara CaCO3 dajuči mrežu kristalne strukture koja inhibira dentin CINK OKSID OLEUM

CARYOPHILORUM(ZnOO K) Koristi se za privremeno zatvaranje kaviteta.Sastoji se od cink oksida,oleum kariofilorum,i eugenola.Koristi se za stimulisanje odontoblasta u dentinogenezi reaktivnog tipa,kao pasta za prekrivanje

dentina,kao pasta za prekrivanje dubokih karijoznih lezija. Nedostatak ovog medikamenta jeste što se eugenol oslobađa iz oleum kariofilorum, nakon dužeg stajanja ,ili ostaje nevezan za cink oksid uzrokujuči nekrozu tkiva pulpe.ZnOOK je snažan antiseptik.U dodiru sa

tkivima može djelovati nadražujuče.Prilikom mješanja praha i tečnosti razvija se egzotermna reakcija i oslobođena tempreatura može biti i do 5 stepeni i time djelovati negativno na pulpu

* ULOGA I FUNKCIJA PLJUVAČKE Dnevno se izluči oko 1 l pljuvačke.Pljuvačka ima probavni učinak,takođe ima i funkciju podmazivanja,zaštite,z načajna je u održavanju tjelesne tekučine itd.Od ukupne količine pljuvačke negdje oko 60% izluči

glandula parotis putem svog izvodnog kanala(ductus parotidus stenoni)Od 20-30% izluči glandula submandibularis.Ductu s sublingualis izluči svega oko 2-5% od ukupne količine pljuvačke. FIZIKALNE

KARAKTERISTIKE PLJUVAČKE Ukupan pH iznosi 5,87,1.Manja količina pljuvačke znači niže pH vrijednosti i obrnuto.Viskoznost pljuvačke ovisi od količine mucina.Po provodljivosti pljuvačka je elekronegativna.Pljuva čka je hipotonična

vodena otopina,89% je H2O a količina soli i organskih tvari je promjenjiva.Anorgansk e tvari koje sadrži su joni K,Na,Ca,Mg,Ci,J i F.Organske tvari koje se nalaze u pljuvački su serumski proteini igG,igA ,ugljikohidrati,lipaza,a mitaza,hormoni itd.

DENTOBAKTERIJSKI PLAK Danas je plak opšte prihvačen naziv za naslage na zubima.Ovisno o lokalizaciji može biti : -oralni -gingivalni -dentalni

Uvjet za nastanak karijesa je prisustvo plaka.Plak čine živi i neživi organizmi u matriksu polisaharida i glikoproteina na površini zuba.Za razliku od „materia alba“plak čvrsto prijanja na površinu zuba i teže se uklanja.Plak se teško vidi golim okom, a detektira se bojama

(indeks oralne higijene).Sastav plaka određuje njegovu konzistenciju koja zavisi od sastava i kličine pljuvačke,naćina ishrane(veča konzistencija plaka kod ishrane bogate ugljikohidratima,kašast e ishane),oranle higijene....

*Predilekciona mjesta plaka su: -vrat zuba i dijelovi ispod ekvatora zuba -aproksimalne površine ispod kontaktnih tačaka -fisurni sistem -slijepa udubljenja * Plak se sastoji od -intracelularnog matriksa

-odljuštenih epitelnih stanica -leukocita -imunoglobulina -neorganske tvari -niskomolekularnih supstanica

BAKTERIJE PLAKA Najprije se naseljvaju streptokoki:Streptoccoc

us Sanguis,zatim Streptoccocus Mutans.pa G.Naisseria.Bacharoide s,Actinomyces,Carineb acterium koji proizvodi vit. K i omogučava dalji rast Streptoccocus Mutans-a.Najznačajniji mikroorganizam u razvoju zubnog karijesa je Streptoccocus Mutans,smatra se

izrazito patogenim.Postoje četiri serotipa streptoccocus Mutansa.Dobiveno je cjepivo protiv karijesa nastalog prisustvom S. Mutansa. *Dijagnoza karijesa se može potvrditi na osnovu:

-vidljivih promjena na zubnim površinama -taktilnog osjeta prilikom upotrebe sonde -retroalveolarne radijografije -testiranjem električnim podražajem -fiber optičkom transuminacijom

-laserskom fluorescencijom Karijes se prvobitno detektira nakon sušenja zuba kao bijela mrlja u caklini što znači da je zahvačena polovina dužine cakline.Dijagnosticiranj e smeđe mrlje u caklini govori,na osnovu refraktnog indeksa,da se radi o karijesu koji je

zahvatio cijelu dužinu cakline.Sondiranje se radi se srednje do jakim pritiskom da bi se utvrdilo postojanje defekta i odredila njegova dubina. Kod dijagnosticiranja karijesa na aproksimalnim površinama koristimo se transuliminacijom što znaći da

usmjeravamo svjetlost reflektora na stomatološko ogledalo u pravcu suprotnog zuba.Karijozna lezija se pokaže kao tamna mrlja jer demineralizirano tkivo ima niži indeks transmisje svjetla u odnosu na zdravo tkivo.

Fluorescencija laserskim svjetlom se takođe koristi u dijagnostici karijesa zbog različite fluorescencije koju pokazuje zdravo tkivo cakline i dentina u odnosu na karijesom promjenjeno. Dijagnodent je laserski aparat koji koristi crveno lasersko svjetlo

dužine 655nm.Mjerenjem fluorescentnog svjetla na aparatu dobiju se podaci dubine karijozne lezije. Mjerenje električne provodljivosti se bazira na različitoj brzini provodljivosti zdravih tkiva u odnosu na demineralizirana.Čvrst a zdrava caklina slabije

provodi električne impulse. Ultrazvuk u dijagnostici karijesa još nije uveden.

*Patohistološki izgled karijsa cakline: -zona povečane mineralizacije

-zona rastvaranja neorganske supstance -zona hiperkalcifikacije -zona dekalcifikacije sa promjenama organske materije -zona potune destrukcije Macula cariosa alba i macula cariosa fusca se patohistološki karakteriše površinskom

demineralizacijom,a na periferiji ima povišenu remineralizaciju. Karijes cakline izaziva promjene u dentinu,u vidu sužavanja detinskih kanaliča.Ima izgled kupe sa vrhom u dentinu. Karijes dentina(vannenmahero ve zone): -zona raspadanja

-zona razmekšavnaja -zona bakterije -zona zamučenja -zona trasnparencije -zona vitalne reakcije Otežana je mastikacija,bol,fetor ex ore,ne razvija se primarno, ima izgled kupe sa bazom u caklini.

Karijes cementa se širi brzo prema dentinu i pulpi.U pulpi izaziva upalne promejne. Abrazije se dijele na : -demastikaciju -umjetnu abraziju -atriciju Abrazija-trošenje nastaje zbog kidanja pri čemu se formiraju jamice,kuglice.Abrazija

zbog brazdanja daje pukotine i žljebove na površinama.Abrazija može biti horizontalna i veritkalna.Horizontalna dovodi do skračenja visine a vertikalna do trošenja vertikalnih_________ *Prema porijeklu erozivne promjene mogu biti:

egzoge,endogene,idiop atske erozije.... Egzogene erozije nastaju konzumiranjem kiselih napitaka,limunske kiseline,pirofosfati,sliva rni citrati i dr.Erozije nastaju djelovanjem kislelina iz metaboličkih procesa u dentobakterijskom

plaku.Fermetiranjem ugljikohidrata u palku oslobađaju se kiseline koje djeluju erozivno na tvrde zubne strukture. Endogene erozivne promjene nastaju najčešče zbog uticaja želučane solne kiseline,kod ulkusnih oboljenja,opstipacije,ez ofagusnom i pilorusnom stenozom i

sl.Čestim ispiranjem usne šupljine i zuba smanjuje se koncentracija štetnih kiselina koje uzrokuju demineralizacijeske promjene. Idiopatske erozivne promjene se ne mogu objasniti i njihova etiologija nije razriješene do kraja.

*REAKCIJA PULPO-DENTINSKOG KOMPLEKSA NA FIZIČKOMEHANIČKE PODRAŽAJE Manifestuje se na način da odontoblasti reaguju odlaganjem tekučih kalcijevih soli u dentinske tubuluse koji su pod uticajem fizičkomehaničkih

podražaja.Takav dentin nazivamo sklerozni dentin.Patološka abrazija može uzrokovati pretjeranu osjetljivost dentina,hiperemiju pulpe i stvaranje pulpnih kamenaca. ODGOVOR PULPNOG TKIVA NA RAZLIČITE VANJSKE PODRAŽAJE

Karijes počinje demineralizacijom i invazijom bakterija.Promjene u pulpi i dentinu če ovisiti o stepenu demineralizacije i broju bakterija koje su prodrle u zubno tkivo.Pulpodentinski kompleks ima iste odbrambene mehanizme na različite

podražaje.Ne postoji specifičan odgovor pulpo-dentinskog kompleksa naspram uzročinka.U toku razvoja karijesa cakline smanjuje se broj,oblik i veličina odontoblasta te formira takozvana kalcij-traumatska crta na rubu primarnog dentina.

*Caklina ima svoju hidratacijsku ovojnicu u kojoj se nalaze joni minerala.U toku demineralizacijskih procesa,nakon što se iscrpe slobodni joni iz hidratacijske ovojnice nastaje demineralizacija čvrstih dijelova kristala.Ulazno mjesto prodora kiselina u kristalnoj rešetki su

joni CO3 2 i Mg2+ jer su najosjetljiviji na dejstvo kiselina i najprije se otpuštaju iz kristalne rešetke.Joni karbonata i magnezija su na površini i u središtu kristala.Bakterije plaka razgradnjom ugljikohidrata dovode do stavranja mliječne,mravlje,dušičn

e,propionske i masne kiseline u nejoniziranom obliku kao glevni izvor jona H+ koji pokreče demineralizacijski proces.

Osteodentin je reparatorni dentin.Zbog brzine stvaranja diferencirani

mehanizmi odontoblasti ostanu zarobljeni u novostvorenom dentinu koji izgleda kao lakuna,podsječa na kost i zato se naziva osteodentin. *FIZIKALNO-HEMIJSKI PROCESI KARIJOZNE LEZIJE Dva osnovna procesa karijozne lezije su

demineralizacija i reminaralizacija.Kalcijhidroksilapatit u čistom obliku je slabo topiv.Caklinski apatit sadrži jone karbonata i drgih elemenata koji mu omogučuju topivost.Caklina je skup karbonatno-apatitnih kristala u osnovici vode,protina i lipida koji čine difuzijske

kanale kroz koje prolaze joni kiselina i minerala za vrijeme demineralizacije.

*REMINERALIZACIJSKI PROCEESI Predstavljaju procese obnove karijesom oštečene cakline novim mineralnim materijalom.Može biti

spontana,prirodna reminaralizacija ili potaknuta dejlovanjem iz vana upotrebom fluorida u gelovima,pastama, otopinama...Tkođe postoji i prirodna reminaralizacija kao složen fizikalnohemijski proces.Proces reminaralizacije se odvija u dvije faze:

-rekristalizacija -recipitacija Rekristalizacija znači ugradnja slobodnih jona kalcija,fosfata,fluorida i elemenata u tragovima.Recipitacija je proces taloženja slobodnih mineralnih jona na površini kristalne rešetke ili u hidratacijsku

ovjnicu.Recipitacija je najizraženija u površinskoj zoni lezije.Omjer rekristalizacije i recipitacije je nepoznat.Karijes kao intermitentno oboljenje ima stalno pristune naizmjenične procese demineralizacije i remineralizacije,tako da se u toku karijesnog

procesa aktivira proces remineralizacije.In vivo je teško pratiti remineralizacijske i demineralizacijske procese jer i in vivo gotovo nemoguče imitirati pelikulu illi plak.Ukoliko preovaladava ugradnja fluora umjesto jona CHu kristalnoj rešetki nastaju fluorapatiti koji

su otporniji na djelovanje kiselina.