JvB NASK2 T3H2 Uitwerkingen

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

2 Goed en veilig schoon 2.1 Soorten water 2

zoet water

oppervlaktewater zeewater

zout water

regenwater grondwater

3

a

IJs op de bergen en sneeuw erboven en de wolk waaruit het sneeuwt rood kleuren. Water in rivieren, in de zee, in de wolken waaruit het regent en als regen blauw kleuren. Wolken waaruit geen regen of sneeuw valt, geel kleuren. b condenseren c rijpen d smelten 4

Het aardoppervlak bestaat uit meer zeeën en oceanen dan land. Alleen op het land komt zoet water voor.

5

… oppervlaktewater … grondwater. … drinkwater. … drinkwater. … regenwater … … grondwater. … oppervlaktewater. … zeewater … … regenwater.

© Noordhoff Uitgevers bv

1

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

6 herken je aan

gebruik je voor

soort water

komt uit de kraan water in slootjes, beekjes, meren, kanalen en rivieren water in zeeën en oceanen is in de grond weggezakt

drinken, wassen, koken sproeiwater, maak je drinkwater van, viswater, water in natuurgebieden

drinkwater oppervlaktewater

scheepvaart, viswater

zeewater

sproeiwater, de productie van drinkwater

grondwater

7

Het zwartgemaakte hokje geeft aan dat de bewering goed is (hokje groen gekleurd). Het open hokje geeft aan dat de bewering fout is (hokje rood gekleurd). … In Nederland wordt drinkwater gemaakt uit zeewater en grondwater. „ Regen die in sloten terechtkomt, heet oppervlaktewater. „ Zeewater is zout water. „ Water dat verdampt, komt uiteindelijk weer in zee terecht.

8

voedselbereiding, douchen, wassen, koffie en thee, afwassen, toiletgebruik

9

voedselbereiding douchen wassen koffie en thee afwassen toiletgebruik

0,01 x 132 L = 1 L 0,36 x 132 L = 48 L 0,15 x 132 L = 20 L 0,04 x 132 L = 5 L 0,02 x 132 L = 3 L 0,30 x 132 L = 40 L

10 Bij wassen wordt water gebruikt als spoelmiddel om vuil en zeepresten te verwijderen. Water is ook een oplosmiddel voor het wasmiddel. 11 a, b en c eigen antwoord 12 a Industriewater wordt niet gedronken, dus levert het ook geen gevaar op voor de mens b 1 Industriewater is beter voor het milieu. 2 Industriewater is goedkoper dan drinkwater. c 1 Als koelwater, bijvoorbeeld in een elektriciteitscentrale. 2 Als spoelwater, bijvoorbeeld om flessen schoon te spoelen.

© Noordhoff Uitgevers bv

2

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

13 N L F O K O Y R R S K

Z G L O O P Z E E C P

Z D X C E P L T T H H

S K H Y L E H A A O A

M B W E W R M W W O F

R B E K A V T L E N Q

D A X U T L R A I S U

G R T N E A F V R P Y

Z C I U R K F F T O N

D E G N I T G A S E U

T D E A K E I N U L X

Q R G W Z W Y S D E B

P P I T A A A A N N D

R J W J T T E T I I S

R T D F G E E A E V C

I Z D V L R H R Z R T

R E T A W N E G E R Q

F V F J J B O C D G V

Z L Q Q T V F L Z R J

G R O N D W A T E R E

schoonspoelen afvalwater industriewater drinkwater koelwater oppervlaktewater regenwater zeewater grondwater

2.1 Test jezelf 1

a Voorbeelden van zoet water zijn drinkwater, regenwater, grondwater en oppervlaktewater. Zeewater is zout water. b Belangrijke functies van water zijn oplosmiddel en spoelmiddel. c Industriewater wordt gebruikt als spoelwater en als koelwater.

2

Industriewater wordt niet door mensen gebruikt om bijvoorbeeld te drinken, dus levert het ook geen gevaar op voor de gezondheid als het niet dezelfde kwaliteit heeft als drinkwater

3

Het zwartgemaakte gezichtje is het juiste antwoord. a De hoeveelheid zeewater neemt af door verdamping. b Water wordt als oplosmiddel gebruikt bij het zetten van koffie. c De industrie heeft vaak een eigen watervoorziening. d Industriewater is duurder dan drinkwater.

© Noordhoff Uitgevers bv

☺

3

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

4

a

b Door de warmte van de zon verdampt water. Hoog in de lucht condenseert de waterdamp. Er ontstaan wolken. Uit de wolken valt regen. De regen komt via rivieren weer in de zee. 5 zoet water grondwater

zout water zeewater

oppervlaktewater drinkwater regenwater

2.2 Reinigen en verzorgen 2

a Water is niet geschikt als oplosmiddel voor olie. b Water is wel geschikt als oplosmiddel voor zeep.

3

a Volle melk is een mengsel van water en vet. b Emulsies zijn: mayonaise, yoghurt, halvarine, braadboter en koffiemelk

4

Het zwartgemaakte gezichtje is het juiste antwoord. a Water en olie mengen goed. b Een emulsie bestaat uit water, vet en een emulgator. c In voedsel komen ook emulgatoren voor. d Zeep is een emulgator.

© Noordhoff Uitgevers bv

☺

4

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

5

6

a Laila b Zeep wordt gemaakt door vet (of olie) een lange tijd met soda te laten koken. Door het koken verdwijnt het vet (of olie) en de soda. Er ontstaat zeep en glycerine.

7

a Een zeep waarbij niet al het vet tijdens het koken is verdwenen. b vet, soda, water

8

nodig voor het maken van natuurlijke zeep

zeep soda

ontstaat bij het maken van natuurlijke zeep

glycerine vet

9

Het zwartgemaakte gezichtje is het juiste antwoord. a Alle zeep heeft een reinigende en verzorgende werking. b Synthetische zeep wordt gemaakt van olie uit aardolie. c Als vet en soda een lange tijd samen koken, dan ontstaat er zeep. d In natuurlijke zeep zitten altijd grondstoffen van dieren.

☺

☺

10

hydrofiel

hydrofoob

11 … kop …. … vet. … vet … vet … staart. … kop … hydrofiel. … staart … hydrofoob.

© Noordhoff Uitgevers bv

5

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

12

13 zin 1 en zin 2 zijn juist, dus beide zinnen groen kleuren 14 hydrofiel

bang voor water

staart

hydrofoob

houdt van water

kop

15 Door de emulgerende werking van het wasmiddel wordt vet weggespoeld bij het wegspoelen van het water. 16 emulgerend tandpastazeep

oplossend

krijt

schurend

pepermuntolie

reinigend verzorgend

17 A 18 Dan wordt er te veel geschuurd, dit is niet goed voor je tanden. 19 Een tandpasta zonder zeep schuurt alleen de tanden, maar reinigt ze niet. Voor een schoon gebit is zeep echt nodig.

2.2 Test jezelf 1

a Een emulsie maak je door water en vet (of olie) te mengen met een emulgator. b Zeep maak je door vet of olie een lange tijd met soda te koken. c In een wasmiddel zitten zeepmoleculen. De staart van een zeepmolecuul is hydrofoob. De staart dringt in het vet. De kop van een zeepmolecuul is hydrofiel en richt zich naar het water. Hierdoor kunnen het vet en het water mengen. d Tandpasta heeft een reinigende en schurende werking.

© Noordhoff Uitgevers bv

6

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

2

Zeep is een emulgator en kan olie en water mengen. De bewerking van Arnout is onjuist

3

1 zeep 2 afwasmiddel 3 wasmiddel

4

A

5

a soda en vet een lange tijd te koken. b kaliumhydroxide en vet een lange tijd te koken.

6

verzorgend, emulgerend, reinigend

7

2.3 Goed en veilig schoon 2

a 7 b maagsap c gootsteenontstopper, ammonia, bleekmiddel

3

zeep zuur

sodawater

basisch

appel citroen ammonia

4

a De kleur van de rodekool wordt mooi rood. b kleiner dan 7

5

5, 2, 4, 3, 1

6

Het zwartgemaakte gezichtje is het juiste antwoord. a Met pH-papier kun je alleen zien of de stof zuur is. b Rodekoolsap is een indicator. c Rodekoolsap is en nauwkeuriger indicator dan pH-papier.

© Noordhoff Uitgevers bv

☺ ☺

7

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

7

8

licht ontvlambaar

De stof prikt in je ogen en op je huid. Inademen kan gevaarlijk zijn.

irriterend

Het product brandt snel.

corrosief

De stof is slecht voor het milieu.

giftig

Maakt je ziek en kan dodelijk zijn.

chemisch afval

De stof tast je huid en kleren aan.

Beide zinnen zijn juist. Ze worden dus groen gekleurd.

9

10 a 1 veiligheidsbril op 2 handschoenen aan 3 schort voor b Een ontkalkingsmiddel is zuur. Zure stoffen zijn bijtend. 11 aceton 12 D 13 a Tijdens het bijvullen kan de spiritus vlam vatten door de warmte van de spiritusbrander. b Als de spiritus in een hete brander op is, gebruik je een andere (koude) brander. Er is nu geen gevaar bij het vullen.

© Noordhoff Uitgevers bv

8

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

14 Beide beweringen zijn goed. Beide hokjes groen kleuren. 15 Zodat de arts precies weet wat het kind gedronken heeft en welke gevaren er dus zijn. 16

2.3 Test jezelf 1

a Sommige schoonmaakmiddelen zijn zuur, andere zijn basisch. b Aceton, spiritus en wasbenzine zijn brandbare oplosmiddelen. Zure en basische schoonmaakmiddelen tasten je huid, ogen en kleding aan.

2

… zuur … … pH … … zuurder …. Basen … … neutraal … … pH-papier … … indicator …

3

corrosief

4

5

B

© Noordhoff Uitgevers bv

9

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

6

a een hoog keukenkastje b Dat is een veilige plaats waar de kinderen niet bij kunnen.

2.4 Drinkwater 2

Het zwartgemaakte gezichtje is het juiste antwoord. a In Nederland komt drinkwater uit de kraan. b In sommige landen komt drinkwater uit een fles. c Overal ter wereld is voldoende schoon drinkwater.

☺

3 : 1,5 prijs volume

1,5 1000

× 0,6 1 667

: 1,5

0,60 400 × 0,6

Voor de prijs van 1 liter Spa blauw kun je 400 liter drinkwater drinken. 4 : 1,5 prijs volume

1,5 1000 : 1,5

× 0,90 1 667

0,90 600

× 0,90

Voor de prijs van 1 liter Hollandse Bron kun je 600 liter drinkwater drinken. 5

Bronwater heeft een andere smaak. Bronwater drinken is trendy (hot). Bronwater heeft een merk (voor merkgevoelige mensen).

6

grondwater, oppervlaktewater

7

5 Het water wordt in een reinwaterkelder of een watertoren opgeslagen. 3 Het afgegoten water wordt gefiltreerd. 4 Met ultraviolette straling en het gas ozon worden bacteriën gedood. 1 De vaste deeltjes bezinken. 2 Het water wordt afgegoten.

8

a Door bezinken scheid je de grootste hoeveelheid vaste stof in het water af. b filtratie bezinken

© Noordhoff Uitgevers bv

10

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

9 drinkwaterbesluit

Het drinkwater wordt hier onderzocht.

waterleidingbedrijf

Maakt drinkwater uit oppervlaktewater en grondwater.

laboratorium

Hierin staan de eisen van drinkwater.

watertoren

Het drinkwater wordt hier opgeslagen.

10 Drinkwater in Nederland is neutraal van smaak en geur en bevat geen ziektekiemen. In derdewereldlanden heeft drinkwater vaak een smaak en geur en bevat het water ziektekiemen. 11 a 3 liter b : 12 volume tijd

12 3

× 132 1 0,25

: 12

132 33 × 132

Zaïra moet dan 33 uur lopen. c douchen, wassen, toilet doorspoelen, koken, afwassen 13

© Noordhoff Uitgevers bv

11

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

2.4 Test jezelf 1

a In Nederland komt schoon drinkwater uit de kraan. b Drinkwater wordt in Nederland gemaakt uit oppervlaktewater en grondwater. In een waterleidingbedrijf wordt het water gezuiverd. c De oppervlakte van de aarde bestaat voor 70% uit water. Slechts een klein percentage hiervan is geschikt voor het maken van drinkwater.

2

bezinken: De vaste deeltjes zakken naar de bodem. filtreren: De grote vaste deeltjes blijven achter in het filter.

3

132

4

4 x 150 = 600 L per dag. 600 L = 0,6 m3 365 dagen x 0,6 m3 = 210 m3 Kosten 210 m3x € 1,50 = € 315,-

5

Ziektekiemen zijn zo klein dat ze gemakkelijk door de openingen van het zandfilter kunnen glippen. De ziektekiemen worden dus niet door een zandfilter uit het water verwijderd.

Examentraining 1

C

2

handschoenen aan, bril op, schort voor

3

C

4

B

5

C

6

residu: etiketten van de bierflesjes filtraat: soda-oplossing

7

1 Er is minder soda-oplossing nodig. 2 De warmte wordt hergebruikt.

8

suspensie

© Noordhoff Uitgevers bv

12

Pulsar-Nask 2 Vmbo gt-3 Uitwerkingen Hoofdstuk 2

9

10 a nee b Rodekoolsap kan alleen aangeven óf het zuur is, maar niet hóe zuur. Alle oplossingen zijn zuur, dus ze zal geen verschillende waarnemingen kunnen doen.

© Noordhoff Uitgevers bv

13