Jugoslavija i Albanija Od 1945. Godine

UNIVERZITET U BANJOJ LUCI FAKULTET POLITIČKIH NAUKA ODSJEK POLITIKOLOGIJA

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA SAVREMENA ISTORIJA

TEMA: JUGOSLAVIJA I ALBANIJA OD 1945. GODINE

Asistent:

Student:

mr Željko Vujadinović

Marko Ilić, 449/2012

Banja Luka, maj, 2013.

SADRŽAJ:

1. UVOD....................................................................................................................................... 3 2. FEDERATIVNA JUGOSLAVIJA........................................................................................ 4 3. RASPAD: SRBI, HRVATI I SLOVENCI............................................................................ 6 4. PODJELA: BOSNA I HERCEGOVINA............................................................................. 7 5. MAKEDONIJA I ALBANIJA............................................................................................... 9 6. SECESIJA............................................................................................................................. 10 6.1. Sjeverna Irska........................................................................................................... 10 6.2. Baskija...................................................................................................................... 10 6.3. Kipar........................................................................................................................ 11 7. ZAKLJUČAK....................................................................................................................... 12 8. LITERATURA..................................................................................................................... 13

2

1. UVOD

Naziv Jugoslavija je prvi put službeno upotrebljen 1929. godine kada je kralj Aleksandar I Karađorđević donio Zakon o nazivu i podeli Kraljevine na upravna područja 3. oktobra. Poslije unutrašnjih previranja, koja traju od samog početka postojanja države, 1941. godine Kraljevina Jugoslavija ulazi u Drugi svjetski rat. Narodi ujedinjeni po vodstvom komunističkog vođe Josipa Broza Tita izlaze iz rata na pobjedničkoj strani. Vlast u državi je uspostavila Komunistička partija. 1945. godine je formirana Demokratska Federativna Jugoslavija, a iste godine mijenja ime u Federativna Narodna Republika Jugoslavija, da bi svoje konačno ime dobila 1953. godine Socijalističke Federativna Republika Jugoslavija. Za razliku od ostalih zemalja komunističkog bloka Jugoslavija je bila država samoupravnog socijalizma. Doživotni predsjednik republike je bio Josip Broz Tito od 1953. godine pa sve do njegove smrti 4. maja 1980. godine. I tokom njegove vladavine u zemlji su postojala unutrašnja previranja oko jačine autonomije republika i pokrajina, većoj ili manjoj decentralizaciji odnosno centralizaciji. To se nastavilo i nakon njegove smrti, da bi tokom 1990-ih došlo do secesije određenih republika i sukobom među njima. Unatoč nastojanju Evropske zajednice i Ujedinjenih nacija da očuvaju cjelovitost i mir u Jugoslaviji to se nije desilo. Rat koji je izbio između Hrvatske i Srbije (nasljedica SFRJ-e) 1991. prenio se na Bosnu i Hercegovinu. Krvavi građanski rat u Bosni i Hercegovini je završen potpisivanjem Dejtonskog sporazuma 1995. godine. Albanija je formirana 1912. godine i na njenom čelu isprva se nalazio njemački knez Vilhem od Vida koji se na vlasti zadržao nekoliko mjeseci. Poslije Prvog svjetskog rata u Albaniji je vladao haos, sve dok vlast nije učvrstio Ahmed Zogu koji se proglasio kraljem. Umire tokom Drugog svjetskog rata, a već od 1939. godine Italija je okupirala Albaniju kako bi napala Grčku. Vođa albanskog pokreta otpora Enver Hodža poslije drugog svjetskog rata postaje predsjednik zemlje, i preimenuje je u Narodna Republika Albanija. Urušavanjem komunističkih sistema u Istočnoj Evropi dolazi do slabljenja sistema i u Albaniji.

3

2. FEDERATIVNA JUGOLSAVIJA

Poslije Prvog svjetskog rata vlast u državi preuzimaju komunisti na čelu sa Josipom Brozom Titom. Već 1948. godine dolazi do raskola Tita i Staljina. Poslije Staljinove smrti na vlast dolazi Nikita Hruščov, koji Tita posjećuje 1955. i 1956. godine. Odnosi SSSR i Jugoslavije se poboljšavaju. Ustavom iz 1945. godine vršila se nacionalizacija svih preduzeća i kolektivizacija seoskih imanja. Od toga se već odustalo 1950-ih godina i postepeno se prelazilo na radničko samoupravljanje što je dovelo do ublaživanja centralizacije. Ustavom iz 1963. godine uvodi se stvarana ali ograničena decentralizacija, na čijem je čelu i dalje ostala partija. I nakon toga nije došlo do zaustavljanja stagnacije privrede i rasta inflacije. Zemlja je i dalje zavisila od pomoći MMF-a i SAD-a. Titova politika se svodila i na stvaranja jugoslovenskog identiteta koji bi trebao nadjačati većinske srpske i hrvatske nacionalizme. Stanje u Jugoslaviji po ovom pitanju je bilo uredu, sve do 70-ih godina kada se nove generacije počinju zalagati za separatističke ideje i jača ideja o vlastitoj naciji. Hrvatska traži veću autonomiju, što Tito odlučno odbija. 1971. godine osuđuje hrvatski separatizam nakon čega mlade vođe daju ostavke. Osim Hrvatske separatizam je bio osuđen u svakoj od republika. Zbog neučinkovitosti centralizma dolazi do javnih rasprava o raspodjeli vlasti. Iz tog perioda poznat je sukob Đilasa koji se zalagao za liberalizaciju i Rankovića koji je zagovarao centralnu vlast. Tokom sukoba 50-ih godina Đilas je zatvoren, dok je Ranković ostao na svojoj funkciji. Kasnije je i on smijenjen kad je otkriveno da prati i samog Tita. Separatističke i decentralističke težnje su dovele do razvoja federacije. 1971. godine Muslimani su priznati kao narod u Jugoslaviji. Ustav iz 1974. godine doveo do ekstremne decentralicaije zemlje. Država je podjeljena na 6 republika i 2 autonomne pokrajine.

Slika 1: Podjela SFRJ po Ustavu iz 1974. godine 4

1980. godine umire predsjednik Josip Broz Tito, jedinstvo u Jugoslaviji se počinje polako urušavati. Iako je imao isti cilj kao i Karađorđevići, da spoji sve jugoslavene u jednu državu i naciju, to mu nije pošlo za rukom zbog, jer je Drugi svjetski rat donio nove sukobe između Hrvata i Srba. Posljednji premijer SFRJ Ante Marković je pokušao suzbiti nacionalizam priklanjajući Jugoslaviju sve više kapitalizmu, ali međutim nedovoljno jaka i spora međunaronda podrška dovela je do ogromne infalcije i nezaposlenosti. U Srbiji na vlast izabran nacionalista Slobodan Milošević koji je bio zaokupljen pripajanjem Vojvodine i Kosova, dok na vlast u Hrvatskoj dolazi šovinista Franjo Tuđman.

5

3. RASPAD: SRBI, HRVATI I SLOVENCI

Sukobi u Jugoslaviji su dobili i vjerski karakter, jer su narodi u njoj pomoć dobili na osnovu religijske opredjeljenosti. Tako su Srbi dobili pomoć i podršku od Grčke, Kipra, Rusije i ostalih pravoslavnih zemlja, Hrvati i Slovenci podršku katoličkih zemlja na čijem čelu je bio Vatikan i Muslimani odnosno današnji Bošnjaci pomoć su primali od arapskih zemalja kao što su Saudijska Arabija i Kuvajt. 1989. godine Slobodan Milošević ukida status pokrajinama Vojvodini i Kosovu, potiče stvaranje srpske autonomne pokrajine i protivi se postavljanju Stpjepana Mesića za saveznog predsjednika. Naklonost EZ-e i SAD-a dobio je zbog toga što je zagovarao očuvanje Jugoslavije u postojećim granicama. Zbog neslaganja sa srpskom dominacijom Slovenija i Hrvatska 1991. godine proglašavaju nezavisnost. Slovenija je proglasila nezavisnot, a pokušaji Miloševića da preuzme vlast u toj republici su odbijeni. Savezna vojska Jugoslavije je povučena i usmjerena ka Hrvatskoj. Na Hrvatsku je izvršena invazija i savezna vojska je preuzela trećinu zemlje, tačnije Krajinu su oduzeli Srbi, a istočnu Slavoniju savezna vojska. Poslije događaja u Vukovaru, porasla je međunarodna podrška Hrvatske, što joj je kasnije pomoglo pri priznanju njene nezavisnosti. Sukobi se 1992. godine prebacuju u Bosnu i Hercegovinu. Cilj međunarodnih intervencija je bio zaustaviti rat kako se ne bi proširili na cijelu teritoriju Jugoslavije i šire. 1991. godine uveden je embargo na uvoz oružja. EZ i UN pokušavaju da diplomatskim pregovorima naprave mir. Strahovalo se da će sukob u Jugoslaviji podstaknuti sukobe u Grčkoj, Albaniji i Bugarskoj. Tokom cijelog sukoba stalno su bili potpisivani sporazumu o prekidu vatre koje su zaraćene strane često kršile. Drugi cilj intervencija je bio pružanje pomoći žrtvama rata i zaštiti službi koji će pomoć pružati. Poslane su razne organizacije UN-a i UNPROFOR (vojne snage). Slanjem ove pomoći prekršena je uobičajna praksa UN-a da šalje pomoć u ona područja u kojima su sukobi prestali. Evropska zajednica nije imala zajedničke ciljeve ni organe za uslađivanje zajedničkih ciljeva ni zajedničku vojsku, a od uključivanja u jugoslovenski sukob ponašala se kao da već to sve ima. EZ je tražila postavljanje Stjepana Mesića za predsjednika, tromjesečno odgađanje proglašenja nezavisnosti i povlačenje vojske u kasarne kako bi se organizovala konferencija o budućem obliku Jugoslavije, ali to se nije dogodilo. 1992. godine Dorbica Ćosić dogovara sa Franjom Tuđmanom da će Srbija priznati nezavisnot Hrvatske ako će Hrvatslka garantovati prava Srba u Hrvatskoj. Milošević je kasnije iskoristio svađu oko kontrole nad vojskom i smjenio Dobricu Ćosića, a iste godine pobjedio Milana Panića na predsjedničkim izborima. Milošević dobija za konkurenciju Vojislava Šešelja zagovornika za protjerivanje neslavenskog stanovništva s Kosova i Bosne. Srbi su bili spremni boriti se za Veliku Srbiju, ali ne za Veliku Srbiju da Radovanom Karadžićem kao herojem. Graditelji Velike Srbije su u Beogradu, a to su Milošević i hijerarhija srpskog pravoslavlja, a ne Karadžić i Ratko Mladić. 6

4. PODJELA: BOSNA I HERCEGOVINA

Bosna i Hercegovina je specifična republika, jer u njoj nije bilo pretjerane većine nijednog naroda. Srbi su činili trećinu stanovništva, Hrvati šestinu, dok su Muslimani činili skoro pedeset posto. Svi stanovnici su bili porijeklom i jezikom Slaveni. Bosanska crkva je bila katoličke, a ne pravoslavna, ali je Rim odnosno Vatikan smatrao heretičkom. 1463. godine Bosna je pala pod vlast Turske. Zbog slabog povezanosti bosanske crkve sa ostalima, došlo je do velikog prelaženja stanovnika Bosne na islam. Nakon Velike istočne krize i slabljenja Turske, na Berlinskom kongresu 1878. godine je odlučeno da Austro-Ugarska okupira Bosnu i Hercegovinu, ali da se ona i dalje nalazi pod vrhovnom vlašću Turske. 1908. godine Austro-Ugarska je izvršila aneksiju Bosne i Hercegovine što je stvorilo Aneksionu krizu (1908.-1909.). U Sarajevu je 28. juna 1914. ubijen prijetolonasljednik Franc Ferdinand zbog čega počinje Prvi svjetski rat. U Kraljevini Jugoslaviji Bosna se zajedno sa Hrvatskom protivila centralizaciji odnosno dominaciji srpske vlasti. U SFRJ Bosna je bila jedna od siromašnijih republika, a od 1971. godine se priznaju muslimane kao etničku zajednicu. Oni su se djelili na komunističke i antikomunističke Muslimane. Antikomunistički muslimani su bili predvođeni Alijom Izetbegovićem koji će kasnije postati predsjednik Bosne i Hercegovine. 1990. godine, poslije izbora, stvorena je koalicija Muslimana, Srba i Hrvata, iz koje su ubrzo izašli Srbi. Kada su počeli sukobi u Hrvatskoj, Alija Izetbegović je morao odlučiti hoće li ostati u Jugoslaviji bez Slovenije i Hrvatske ili će tražiti nezavisnost, poput njih. 1992. BiH dobija međunarodno priznanje i članstvo u UN. Srbija je te dođaje smatrala signalom za otvoreni napad. Srbi su uspostavili vlast na većim dijelom Bosne i Hercegovine. U tom periodu je i proglašene i nova Jugoslavija koja se sastoji od Srbije i Crne Gore. Buševa i Klintonova administracija je bila protiv intervencije UN-a, jer bi to podrazumjevalo i njihov angažman u tome. Pregovorači EZ-e i UN-a su izradili razne planove o podjeli BiH na srpski, muslimanski i hrvatski dio. Te planove su sve strane povremeno prihvatale, ali nikad istovremeno. Prihvatale su načelo podjele, ali ne i predložene podjele. Pojačane sankcije u Srbiji su 1993. godine izazvale veliko siromaštvo i nezaposlenost u zemlji. Najgore je izbjegnuto zbog pomoći Grčke, Kipra i Rusije. Zbog sankcija Milošević je bio prisiljen zauzdati bosanke Srbe. 1994. godine Milošević je zatvorio granicu između Srbije i BiH, jer je međunarodna zajednica ponudila plan u kojem bi bosanski Srbi dobili 49% Bosne i Hercegovine. Vijeće sigurnosti UN-a 1993. godine je donijelo odluku o stvaranju 6 sigurnih zona. U tim zonama su živjeli Muslimani koji su štićeni od napada Srba od strane UNPROFOR-a. Ali UNPROFOR nije dobio potrebna sredstva za očuvanje tih zona. Formirane su 4 zone na istoku zemlje, bihać i Sarajevo. 1995. godine Srbi su zauzeli istočne zone Srebrenicu i Žepu i protjerali nesrpsko stanovništvo i snage UN-a. 1995. godine bosanski Srbi su objavili rat UN-u i NATO-u i uzeli 380 pripadnika UN-a za taoce i time prekršili običaje ratovanja. Uspjesi i ekscesi bosanskih Srba doveli su do zgražavanja u SAD-u, zbog čega je došlo da bombardovanja srpskih područja i tajnom dobvaljanju oružja bosanskim Muslimanima. 7

Evropska zajednica se zalagala za mir u regiji i smatrala da su Srbi dobili rat u Bosni, i da je beskorisno poticati Muslimane i Hrvate da nastave rat, dok su Amerinakci smartali da se treba uspostaviti vojna ravnoteža skidanjem embarga na oružje i upotrebom zračnih sanaga za zaustavljanje srspke vojske. Znajući da rezolucija o povlačenju embarga neće proći, Klinton je naredio povlačenje američkih brodova iz Jadranskog mora koji su provodili embargo. Ova odluka je značila potporu Muslimanima i Hrvatima protiv Srba i poklapanjima nade da će se rat završiti pregovorima kao u Građanskom ratu u Španiji. Rusima, koji su kao pregovarači korištetni da preko Miloševića kontrolišu i prisile Karadžiđa da potpiše mirovni sporazum, nije odgovaralo učešće NATO-a u sukob i granatiranje Srba. Evropljani i neki američki analitičari nisu odobravali upotrebu zračnih snaga, jer su smatrali da je u Bosni teško pronaći ciljeve, a još teže pogoditi. Hrvatski predsjednik Franjo Tuđman je imao još jedan plan, savez sa bosanskom vladom. Vlade Hrvatske i BiH su se dogovorile 1993. godine da će osnovati muslimansko-hrvatsku federalnu državu s labavim konfederalnim vezama sa Hrvatskom. 1995. godine Tuđman je neupadljivo reorganizovao i opremio svoju vojsku i izvršio ofanzivu u Krajini i Slavoniji. U jednoj od najvećih prisilnih ratnih migracija i nastrašnijih ljudskih katastrofa iz Hrvatske je izbacio do 200.000 Srba. Akcije hrvatske vojske su poznate pod nazivima “Bljesak“ i “Oluja“. Bosanski Srbi su se osvetili osvajanjem sigurnih zona i granatiranjem Sarajeva. Nakon uklanjanja kontigenata u UNPROFOR-u, zapadne sile su napale Srbe. SAD je na ovaj način nadglasao svoje evropske saveznike, ponizile Rusiju, zaobišle UN i postigle rezultat. SAD su počele rat protiv bosanskih Srba, osuđujućih u UN-u kao prijetnju međunarodnom miru, razdvajajući ih od Miloševića. Pozvale su predsjednike Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine na razgovore u zračnu bazu u Dejton u Ohajo, te ih tu zadržali tri sedmice sve dok nisu prihvatili potpisati primirje. Muslimani su bili primorani potpisati primirje, jer im SAD prijetio obustavom njihove pomoći. Bosanski Srbi nisu pozvani u Dejton, ali su prihvatili uvjete. Dejtonski mirovni sporazum je donešene 21. novembra 1995. godine u bazi RajtPaterson, a zvanično potpisan 14. decembra 1995. godine u Parizu. Cilj međunardonih organizacija tokom cijelog rata je zaustaviti rat. Razlog zbog kojeg rat nije bio spriječen odmah na početku jeste zbog toga što međunarodni organi nisu bili spremni odmah poslati vojne snage. Posljedica rata je oko 200.000 mrtvih, ogromne migracije, pad proizvodnje i uništenje infrastrukture. 2000. godine formirano je Brčko distrikt.

Slika 2: Administrativna podjela BiH

8

5. MAKEDONIJA I ALBANIJA

U 15. vijeku Makedonija je potpuno pala pod Tursku vlast. Sanstefanskim mirom iz 1878. godine, nakon Velike istočne krize, skoro cijela Makedonija je pripala Bugarskoj, ali je Berlinskim kongresom iste godine vraćena pod Tursku vlast. 1912. godine počinje Prvi balkanski rat u kojem okupirani narodi na Balkanu protjeruju Tursku sa tih prostora. Poslije Londonskog mira 1913. godine dolazi do spora oko podjele Makedonije između Srbije, Bugarske i Grčke, zbog čega izbija Drugi balkanski rat. Nakon nešto više od mjesec dana rata u Bukureštu je potpisan mir 10. avgusta 1913. godine, po kojim Srbija dobija isotčni dio Vardarske Makedonije, a Grčka Egejsku Makedoniju. U Kraljevini Jugoslaviji Makedonija je zauzimala tadašnju Vardarsku banovinu. Poslije Drugog svjetskog rata Tito je proglasio Narodnu Republiku Makedoniju. 1991. godine početkom raspada SFRJ, Makedonija je plebiscitom potvrdila deklaraciju o nezavisnosti, a 1992. godine na izborima pobjedu je odnio bivši komunista Kiro Gligorov. Grčka je bojkotovala Makedonsku nezavisnost zbog njenog imena i državnih simbola. Država je tek 1993. godine dobila međunarondo priznanje nezavisnosti pod nazivom Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija. Dolazi do unutrašnjih previranja i zahtjeva albanske manjine za autonomiju ili nezavisnot ili za uniju sa Albanijom. Ali ni sama Albanija nije ti htjela, niti je mogla poticati nešto tako. Mir u Makedoniji je očuvan uz pomoć malobrojnih snaga UN-a na njenoj teritoriji. Albanija je svoju nezavisnost proglasila 1912. godine od Turske, a na njenom čelu se ispočetka nalazio njemački knez Vilhem od Vida. Tokom Prvog svjetskog rata, zemlju su okupirali Italijani i Francuzi. Takođe tokom rata činilo se da će Albaniju podjeliti Grčka, Italija i Kraljevina Jugoslavija, ali to je spriječio američki predsjednik Vudro Vilson. Poslije rata u državi je vladao haos, sve dok se Ahmed Zogu nije učvrstio svoju vlast, koji se 1928. godine proglasio za kralja. 1939. godine počinje Drugo svjetski rat, a Albaniju okupira Italija. Nakon tog rata vlast u zemlji uspostavlja komunista i vođa pokreta otpora Enver Hodža i proglašava Narodnu Republiku Albaniju. Likvidirao je suradnika Kočija Dzodze, jer je smatrao da je bio zaveden Titovom politikom i uvlačenju Albanije u Jugoslovensku federaciju. Hodža je prekinuo odnose sa SSSR-om 1961. godine, a 1968. godine izlazi iz Varšavskog pakta. Hvalio je Maovu Kinu sve do 1978. godine, a onda je optužio za revizionizam. Sa svojom politikom je izolovao Albaniju od ostatka svijeta. Nakon njegove smrti 1985. godine, njegov nasljednik Ramiz Alija, nastoji očuvati njegov sistem, ali zbog urušavanja sistema u istočnoj Evropi bio je prisiljen izvršiti libetalizaciju. Komunisti su na izborima 1991. godine ostvarili povoljne rezultate, ali je vlada 1992. godine pala. Na mjesto premijera dolazi Sali Beriša umjesto Ramiza Alija, koji je kasnije uhapšen i osuđen za zločine protiv čovječnosti.

9

6. SECESIJA

Secesija ili otcjepljenje predstavlja političko odvajanje od suverene države, i na taj način stvarajući novu suverenu državu. U nekim slučajima vrši se secesija kako bi se pripojili, najčešće matičnoj državi. Pokreti za secesiju su pozivaju na pravo samoopredjeljenja naroda, ali je u međunarodnom pravu sporno da li nacionalne manjine u jednoj državi imaju pravo na otcjepljenje. Najpoznatiji primjeri secesije su raspad SSSR-a i SFRJ, takođe pored secesija u istočnoj Evropi poznati su i zahtjevi za nezavisnost Katalonije, Baskije, Škotske i slično.

6.1. Sjeverna Irska

Sjeverna Irska je teritorijalni dio Ujedinjenog Kraljevstva od 1922. godine od kada se Irska odvojila od unije, nastale 1800. godine. Irska je postala posebna članica Lige naroda, a nezavisnost je stekla tek 1937. godine. Granica Irske i Velike Britanije na sjeveroistoku Irske je dogovorena 1925. godine. Narod Sjeverne Irske je bio podjeljen na tri načina. Prva podjela je po vjeri, i to na rimokatolike i protestante, druga na one koji su za i koji su protiv ujedinjenja sa Irskom i treća na bogate i siromašne. 1960-ih godina počinje sukob između nacionalista i unionista. 1972. godine Velika Britanija ukida samoupravu Sjeverne Irske i zavodi svoju direktnu vlast. Šin Fejn je naziv za organizaciju nekoliko nacionalinih irskih pokreta, koji su predvodili sukob. 1998. godine je potpisan mirovni sporazum između Šin Fejna i unionista, uz prisustvo irske i britanske vlade.

6.2. Baskija

Baskija je istorijska regiji na području Španije i Francuska koja je pretežno naseljena Baskima. Zahtjevi za secesiju Baskije poznatio su od 1959. godine kada je osnovana teroristička i separatistička organizacija ETA (Euskadi Ta Askatasuna – Baskijska domovina i sloboda). 2008. godine Baskija je zatražila nezavisnost od Španije, navodeći primjer nezaisnosti Kosova od Srbije. ETA je 2011. godine objavila prestanak oružanih aktivnosti. Baskija se i danas nalazi u sastavu Španije.

Slika 3: Područje naseljeno Baskima 10

6.3. Kipar

Današnji Kipar se djeli na dva dijela, grčki i turski dio. Prvi sukobi su se desili 1963. godine, a rat 1964. godine je zaustavljen uz pomoć strane intervencije, najviše Velike Britanije koja nije htjela da dozvoli potpuni poraz Turaka. 1974. godine izvršen je državni udar i sa vlasti je zbačen Makarios koji nije bio za ujedinjenje sa Grčkom, a na vlast dolazi EOKA (Nacionalna organizacija kiparskih boraca). Iste godine Turska vrši invaziju na sjeverni dio zemlje, kako bi uspostavila stanje prije državnog udara. Predhodna vlast nije uspostavljenja, a invazija odnosno rat je završen međunarodnom intervencijom. 1983. godine sjeverni dio Kipra proglašava nezavisnu Tursku Republiku Sjeverni Kipar. Sjeverni Kipar je priznala samo Turska, dok ostatak svijeta Sjeverni Kipar posmatra kao dio Republike Kipar. 2004. godine je predloženo ujedinjenje zemlje, ali ti pregovori nisu uspjeli.

Slika 4: Današnja podjela Kipra

11

7. ZAKLJUČAK

Tokom cijele istorije čovječanstva postojala je potreba ljudi na samostalnost i nezavisnost. To se isto odrazilo u političkom životu, ali i u ostalim sferama. Tako na primjer u slikarstvu imamo nekoliko pravaca, isto tako i u muzici. Ljudi su se međusobno djelili na sve moguće načine. Isto je i sa južnim Slovenima koji su Balkan u 7., a danas predstavljaju Srbe, Hrvate, Bošnjake, Slovence, Crnogorce, Makedonce i Bugare. Pažnja važnosti nacionalne pripadnosti počinje da se pridonosi tokom Francuske građanske revolucije koja je počela 1789. godine. Počinju se formirati razni nacionalni i oslobodilački pokreti. Na području Balkana Srbi započinju svoju revoluciju 1804. godine protiv Turske, kako bi postali samostalni, koja traje sve do 1813. godine, ovaj ustanak se naziva Prvi srpski ustanak. 1815. godine u Drugom srpskom ustanku Srbija se izborila za svoju kneževinu koja je bila pod Turskom upravom, da bi 1878. godine Srbija na Berlinksom kongresu dobila nezavisnost, a 1882. postala kraljevina. Takođe na Berlinskom kongresu i Crna Gora dobija nezavisnost, dok Bosna i Hercegovina biva okupirana od Austo-Ugarske pod kojom se već nalaze Hrvatska i Slovenija. Nakon Prvog i Drugog balkanskog rata Srbija jača svoj položaj na Balkanu i oslobađa neke dijelove naseljene slavenskim stanovništvom. Niškom deklaracijom 7. decembra 1914. godine potvrđuje svoje ideje o formiranje zajedničke države južnih Slavena. Nakon Prvog svjetskog rata, južni Sloveni su se po prvi put našli u zajedničkoj državi. Međutim, od samog početka Austrija i Njemačka nisu bili za ujedinjenje, jer je to kočilo njihovo ideje o osvajanju istoka. Nacionalni sukobi potpomognuti iz vana stvaraju u državi unutrašnju nestabilnost. Sukobi se počinju voditi na nacionalnoj i vjerskoj pripadnosti, zbog čega je tokom Drugog svjetskog rata došlo krvavih obračuna Srba i Hrvata. Iako jedan narod koji priča istim jezikom, religijsko opredjeljenje je stavljeno u prvi plan. Krvavi sukobi iz Drugog svjetskog rata nisu mogli biti zaboravljeni u novoj komunističkoj Jugoslaviji, da bi nakon 46 godina mira opet izbio rat, koji je kasnije poprimio oblik vjerskog i nacionalnog rata. Iako jezik isti, danas službeno postoje tri, srpski, hrvatski i bosanski. Istorija takođe pokazuje da različite strane mogu sarađivati u borbi protiv druge. Primjer su opet južni Slaveni koji su se zajedno borili protiv Osmanlija, pa u Prvom svjetskom ratu, zajedničkim snagama protjerali Austo-Ugarsku i oslobodili svoju zemlju, i u Drugom svjetskom ratu kao partizani pod vodstvom Josipa Broza Tita dali težak udarac fašizmu i nacizmu, ali i negacijskom nacionalizmu na neko vrijeme. Iako se 1990-ih godina vodio krvavi rat između južnih Slavena, te države danas imaju bolje odnose, nego Rusija i Ukrajina koje nisu ispalile nijedan metak tokom raspada SSSR-a.

12

8. LITERATURA

Knjige i priručnici:

1. Calvocoressi, Peter, Svjetska politika nakon 1945., Jugoslavija i Albanija (str. 428-362) Nakladni zavod Globus, Zagreb, 2003. 2. Kecmanović, Nenad, Elementi vladavine, Čigoja Štampa, Beograd, 2011. 3. Pavlović, M., Đurić, Đ., Istorija za treći gimanzije prirodno-matematičkog smera i četvrti razred gimnazije opšteg smera i društveno-jezičkog smera, Zavod za udžbenike, Beograd, 2012. 4. Kovačević, Braco, Sociologija za srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Istočno Sarajevo, 2005. 5. Šehić, Denis i Demir, Atlas Evrope, MONDE NEUF, Ljubljana, 2007. 6. Chisholm, Jane, Datumi iz svjetske historije: Usborneova knjiga, Svjetlost, Sarajevo, 1999.

Izvori slika:

Slika 1: http://sr.wikipedia.org/wiki/Датотека:Yugoslavia_(1946-1990)_location_map.svg Slika 2: http://www.zvornikdanas.com/wp-content/uploads/2011/11/zvornikdanas-podjela-bih.jpg Slika 3: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f9/Basque_Country_location_map.png Slika 4: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/Cy-map.png

13