J.E. Jasper & Mas Pirngadie: De Inlandsche Kunstnijverheid in Nederlandsch Indie - deel V: De Bewerking van Niet-Edele Metalen

JASPER & PIRNGADIE

DE INLANDSCHE

KUNSTNIJVERHEID

IN NEDERLANDSCH INDIË

DOOR J.E. JASPER EN MAS PIRNGADIE.

DE BEWERKING VAN NIET-EDELE METALEN

v Sidestone Press ISBN: 978-90-8890-025-9

69374098

Bestelnummer: SSP42180001

9 789088 900259

Sidestone

ISBN 978-90-8890-025-9

v

DE BEWERKING VAN NIET-EDELE METALEN.

*

Sidestone Press A new generation of Publishing

You are reading a full version of this book, for free! This book is part of the Sidestone e-library where most of our publications are fully accessible for free. For access to more free books visit: www.sidestone.com/library

Download Full PDF Visit the Sidestone e-library to download most of our e-books for only € 4,50. For this minimal fee you will receive a fully functional PDF and by doing so, you help to keep our library running.

www.sidestone.com/library

Sidestone Press

ISBN 978-90-8890-025-9 2009 Sidestone Press, Leiden De Inlandsche Kunstnijverheid in Nederlandsch Indië - J.E. Jasper & Mas Pirngadie Deel V: De Bewerking van Niet-Edele Metalen (Koperbewerking en Pamorsmeedkunst) Facsimile op basis van een origineel exemplaar beschikbaar gesteld door het Museum Volkenkunde te Leiden, met een voorwoord door P.A. Terwen Eerste druk: N.V. Boek- en Kunstdrukkerij v/h Mouton & Co., ‘s Gravenhage - 1930 Initiatief: P.A. Terwen Realisatie: Sidestone Press, Leiden www.sidestone.nl Sidestone bestelnummer: SSP42180001

Ten Geleide. P. A. Terwen

Gedurende de tweede wereldoorlog is in Zuid- en Zuidoost-Azië niet slechts een groot aantal slachtoffers gevallen, maar is ook een schat aan historisch materiaal verloren gegaan. Grote delen van museumcollecties en bezittingen van particulieren, archieven, bibliotheken en kunstenaarsateliers zijn verwoest door verbranding, andere vormen van vernietiging of roof. In deze collecties en particuliere inboedels moeten zich ook talloze boeken hebben bevonden die handelden over Indische kunst en kunstnijverheid. De Nederlander was op een welhaast natuurlijke wijze geïnteresseerd in wat de materiële cultuur in de Archipel had voortgebracht en nog steeds produceerde. De westerling werd direct bij zijn aankomst in het toenmalige Indië al geconfronteerd met een geheel andere wereld van taal, kleuren, patronen en tradities dan hij van zijn vaderland kende. Het vreemde land nodigde om rond te kijken en zich te verdiepen in die nieuwe omgeving. Tegelijk met dit onderzoeken werden musea en genootschappen opgericht die ten doel hadden de oudheid en de cultuur van Indonesië (Nederlandsch Indië) te analyseren en in kaart te brengen en werden tijdschriften en boeken geproduceerd door specialisten. Ook werden er van regeringswege opdrachten verstrekt tot het maken van studies en inventarisaties. Eén van dergelijke publicaties uit die tijd is de serie De Inlandsche kunstnijverheid in Nederlandsch Indië door J.E. Jasper (1874-1945) en de Javaan Mas Pirngadie (1875-1936). De lijvige boeken werden in de periode van 1912 tot 1930 in opdracht van de Nederlandse Regering samengesteld door Jasper die volgens de opdracht een technisch-artistiek onderzoek diende uit te voeren naar de inheemse kunstnijverheid van de archipel. De resultaten werden gedrukt door de Boek & Kunstdrukkerij -voorheen- Mouton te ’s-Gravenhage. In de vijf delen werd op systematische wijze aandacht besteed aan de onderwerpen vlechtwerk, weefkunst, batikkunst, de goud- en zilversmeedkunst en de bewerking van niet-edele metalen, in dit laatste deel worden ondermeer de wapens behandeld. Een zesde deel over aardewerk is wel in manuscript gereed gekomen maar nooit gedrukt. De gepubliceerde reeks kan gezien worden als een onovertroffen naslagwerk over de verschillende onderwerpen. De behandeling van de materie geschiedde zeer systematisch per onderwerp: na een algemene inleiding werd telkens een grondige technische beschrijving gegeven van de betreffende techniek waarna de behandeling van de types en soorten van de producten centraal stonden. Ieder boek was voorzien

van talloze illustraties in de vorm van duidelijke technische schetsen, foto’s en reproducties van schitterend kleurige tekeningen door Pirngadie. Uit alle afbeeldingen en teksten blijkt hoezeer de beide heren zich hadden verdiept in de theorie van de technieken en begrepen hoe daaruit op verschillende niveaus producten voortkwamen die binnen verschillende lagen van de samenleving gebruikt werden. Ter nadere instructie stelden de auteurs lange lijsten van technische termen op met betrekking tot de kunstnijverheid die zij in verschillende talen van de archipel hoorden en vertaalden in het Nederlands. De gedrukte resultaten van deze onderzoeken vormen in hun breedheid en nauwgezetheid een ongeëvenaard cultuurhistorisch document waarvan destijds al op het gebied van de toenmalige culturele antropologie intensief gebruik werd gemaakt. Ook zullen talloze verzamelaars de werken toen al als onmisbare naslagwerken hebben gebruikt. Veel exemplaren van deze boeken zijn samen met het omvangrijke culturele verlies uit de oorlogstijd verloren gegaan zodat er thans weinig resteren. De meeste exemplaren zullen immers in Nederlands Indië terecht zijn gekomen wegens de contextgebonden belangstelling. Voor de laatste schaarse exemplaren blijkt zich op de antiquarische markt een hiërarchie in prijs te hebben ontwikkeld. Deze is uiteraard gebonden aan de populariteit per onderwerp voor de verzamelaar die zich in Nederland, maar zeker ook in het huidige Indonesië bevindt. De delen over batik en onedele en edele metalen zijn nagenoeg onbetaalbaar geworden. Zeker ook omdat in het laatstgenoemde deel een omvangrijk hoofdstuk over krissen is opgenomen. Dit in schril contrast met het zo sympathieke deel over het vlechtwerk, dat antiquarisch nog altijd het ‘goedkoopste’ is. Volledige series van het vijfdelige werk zijn nagenoeg onvindbaar en indien beschikbaar, slechts weggelegd voor vermogende kopers. Enige jaren geleden heeft een liefhebber een poging gedaan de serie opnieuw uit te geven. Helaas is dit door het overlijden van de initiatiefnemer gestrand. Het project was ambitieus en kostbaar opgezet. Als die herdruk compleet was verschenen, zou deze wegens zijn prijs nog steeds nauwelijks bereikbaar zijn voor veel onderzoekers, verzamelaars en liefhebbers die natuurlijk het liefst de complete serie op de plank willen hebben staan in plaats van slechts een enkel deel. Door de huidige druk- en productietechnieken is het mogelijk om op relatief betaalbare wijze mooie reproducties te maken van oude, geheel uitverkochte boeken waarvan de uitgevers vaak al niet meer bestaan. Dat voor dergelijke heruitgaven offers moeten worden gebracht spreekt bijna voor zich. Wegens een economische aanpak van de herdruk De Inlandsche kunstnijverheid in Nederlandsch Indië diende rekening te worden gehouden met een logisch gebruik van papier uit de planovellen en de realisatie van een betaalbare binding. Het mag als een groot geluk beschouwd worden dat bij deze herdruk van ‘Jasper’, zoals de boeken in de wandelgangen genoemd worden, in ieder geval wel alle afbeeldingen, inclusief de schitterende kleurentekeningen konden worden gereproduceerd. Een verschil met de oorspronkelijke uitgave is dat de witmarges op de pagina’s verkleind zijn, maar het tekstvlak zelf kon wel ongewijzigd blijven. Ook is er om economische redenen een ander materiaal voor de uitvoering van de band gekozen. Uit respect en waardering voor het oorspronkelijke uiterlijk van de boeken, is de oorspronkelijke typografie van de banden wel gehandhaafd om de aangename ‘schok der herkenning’ aan het publiek te ontlokken. In ieder geval is de tekst, het belangrijkste van het werk, nu weer bereikbaar voor iedere onderzoeker en verzamelaar. Leiden, mei 2009

JASPER & PIRNGADIE

DE INLANDSCHE

KUNSTNIJVERHEID

IN NEDERLANDSCH INDIË

DOOR J.E. JASPER EN MAS PIRNGADIE.

DE BEWERKING VAN NIET-EDELE METALEN

v Sidestone Press ISBN: 978-90-8890-025-9

69374098

Bestelnummer: SSP42180001

9 789088 900259

Sidestone

ISBN 978-90-8890-025-9

v

DE BEWERKING VAN NIET-EDELE METALEN.