Italijanska gramatika

IMENICE - I NOMI Najveći broj imenica muškog roda završava na -o il medico, l'avvocato (izuzetak: la foto, la mano). Množina ovih imenica završava na -i i medici, gli avvocati. Imenice ženskg roda se najčešće završavaju na -a la camera, l'amica (izuzetak: il cinema, il problema). Množina ovih imenica završava na -e le camere, le amiche. Imenice muškog i ženskog roda u jednini se mogu završavati na -e il pesce, la legge. Množina ovih imenica završava na -i i pesci, le leggi. NAPOMENA: imenice stranog porijekla (lo sport, il film), skraćene forme imenica (la foto, l'auto) te imenice sa naglaskom na zadnjem slogu (la città, la facoltà) u množini ostaju nepromijenjene.

član - l'articolo Talijanski jezik ima dva roda: muški (il genere maschile) i ženski (il genere famminile). Postoje neodređeni, određeni i partitivni član. Neodređeni član - l'articolo indeterminativo - upotrebljava se za označavanje osobe ili predmeta koje ne želimo pobliže odrediti (una strada - neka/jedna ulica). Množina neodređenog člana ne postoji, iako kao množinu ovog člana možemo smatrati partitivni član (un quadro/dei quadri) ili neodređene pridjeve (uno strumento/alcuni strumenti). MUŠKI ROD un uno

ispred imenice koja počinje suglasnikom ispred imenice koja počinje samoglasnikom ispred imenice koja počinje sa Z, PS, X, GN, S + suglasnik

ŽENSKI ROD un muro, un amico

una

ispred imenice koja počinje suglasnikom

una strada, una pesca

uno stato, uno zio

un'

ispred imenice koja počinje samoglasnikom

un'ora, un'amica

Određeni član - l'articolo determinativo - upotrebljava se za pobliže označavanje imenice (određenog ili tačno poznatog bića ili predmeta). JEDNINA muški rod ženski rod

MNOŽINA

il

ispred imenice koja počinje suglasnikom

il ragazzo, il professore

l'

ispred imenice koja počinje samoglasnikom

l'amico

lo la l'

ispred imenice koja počinje sa Z, PS, X, GN, S + suglasnik

lo studente, lo zaino

ispred imenice koja počinje suglasnikom

la finestra, la pesca

ispred imenice koja počinje samoglasnikom

l'amica, l'ora

i

i ragazzi, i professori

gli

gli amici, gli studenti, gli zaini

le

le finestre, le pesche, le amiche, le ore

UPOTREBA ČLANA 1. Ispred vlastitih imena i imena gradova nikada ne stavljamo član, osim ako ispred tih imena stoji pridjev. Luca parte per Milano. Luca parte per la nebbiosa Milano. Imena nekih gradova u sebi već sadrže član. La Spezia, L'Avana, Il Cairo

2. Ženska prezimena upotrebljavaju se sa članom. La Deledda, La Loren Član možemo upotrijebiti i ispred muških prezimena ako se radi o vrlo poznatim osobama iz prošlosti. Il Petrarca, l'Ariosto 3. Ispred prezimena u množini upotrebljavamo član za označavanje porodice. I Maldini, Gli Zonta 4. Imena planina, rijeka, kontinenata, država , pokrajina, jezera, velikih ostrva upotrebljavaju se uvijek sa članom. gli Apenini, il Po, L'Europa, la Lombardia, il Garda, la Sardegna 5. Ispred pokaznih pridjeva (questo,-a,-i,-e, quello,-a,-i,-e) nikada ne upotrebljavamo član. Questa citta e bella. Quella rivista e interessante. 6. Iza pridjeva tutto,-i,-a,-e uvijek stavljamo član. tutto il giorno, turri i libri Partitivni član - l'articolo partitivo Objekt koji označava neodređenu količinu i neodređeni broj stvari ili osoba uz sebe nema neodređeni ni određeni član, već se može izraziti partitivnim članom (del, dello, della, dei, degli, delle). Partitivni član upotrebljavamo u potvrdnim i upitnim rečenicama, nikada u odričnim. comprare pane: (+) Compro del pane. (?) Compro del pane? (-) Non compro pane. Partitivni član ne upotrebljavamo: 1. kada je količina određena pridjevom Compro molto/poco pane. 2. kada je količina određena brojem ili mjerom, jer tada uvijek koristimo prijedlog di: un chilo di pane, un bicchiere di vino 3. u frazama kao: avere fame, avere sete, avere sonno, avere caldo.

ZAMJENICE - I PRONOMI LIČNE ZAMJENICE - I PRONOMI PERSONALI subjektni oblici (nominativ)

naglašeni objektni oblici (akuzativ)

io(ja) tu(ti) lui(on) lei(ona) noi( mi) voi(vi) loro(oni)

me(mene) te(tebe) lui(njega) lei(nju) noi(nas) voi(vas) loro(njih)

nenaglašeni objektni oblici (akuzativ) mi(me) ti(te) lo(ga) la(je) ci(nas) vi(vas) li, le(njih)

nenaglašeni objektni oblici (dativ) mi(mi) ti(ti) gli(mu) le(joj) ci(nam) vi(vam) loro(im)

POVRATNA ZAMJENICA - IL PRONOME PERSONALE RIFLESSIVO Povratna zamjenica sé u talijanskom jeziku mijenja se prema licu i broju.

•

Naglašeni oblici (me, te, sé, noi, voi, se) Non sono contento con te. Pensano sempre a sé. Pridjev stesso, -a, -i, -e (sebe) pojačava povratnu zamjenicu. Pensano sempre a sé stessi.

•

Nenaglašeni oblici (mi, ti, si, ci, vi, si) Mi sveglio alle otto. Le bambine si vestono da sole.

ODNOSNE ZAMJENICE - I PRONOMI RELATIVI Odnosne zamjenice osim zamjenjivanja imenica imaju i funkciju povezivanja dviju rečenica. Postoje dva oblika ove zamjenice: - kraći ili nepromjenjivi (che, cui, chi) - koriste se češće - duži ili promjenjivi (il/la quale, i/le quali) che - koristi se kao subjekt te kao objekt u akuzativu. La ragazza che suona e mia sorella. I libri che cerchi sono sul tavolo. cui - koristi se s prijedlozima in, di, a, da, con, per za izražavanje genitiva, dativa i akuzativa. Questo e la citta in cui sono nato. L'amica da cui ho ricevuto la lettera e italiana. chi - nepromjenjivi oblik Chi studia impara? il/la quale, i/le quali - koristi se kao subjekt te kao objekt u akuzativu, a s prijedlogom ispred njih u ostalim funkcijama. La ragazza la quale suona e mia sorella. Questa e la citta nella quale sono nato.

pridjevi - gli aggettivi Pridjev pobliže označava imenicu s kojom se slaže u rodu i broju. Koristimo ga kao atribut (l'automobile veloce) te kao dio imenskog predikata (l'automobile e veloce). pridjevi mogu stajati ispred i iza imenice. Kada im prethodi prilog, pridjevi uvijek moraju stajati iza imenice (Carla e una ragazza molto diligente). opisni pridjevi koji završavaju na -o slažu se s imenicama muškog roda te u množini imaju završetak -i (alto - alti). Uz imenice ženskog roda slažu se pridjevi na -a čija množina ima završetak -e. (alta - alte). Opisni pridjevi na -e mogu ići uz imenice muškog i ženskog roda te je njihov nastavak u množini -i (veloce - veloci). Pridjevi na -co, -go ponašaju se kao i imenice s tim završetkom (stanco - stanchi, lungo - lunghi). Pridjevi koji označavaju boje izvedene iz naziva cvijeća, voća i minerala, u množini ostaju nepromijenjeni (viola, marrone). Pridjeve možemo koristiti kao imenice u jednini i množini ako ispred njih stavimo član (il giovane, i ricchi). KOMPARACIJA PRIDJEVA TVORBA POZITIV KOMPARATIV uvećavanja più + pozitiv + di

PRIMJER Luca e magro. Luca e più magro di

ZNAČENJE

più..di / više..od

Lorenzo. più + pozitiv + che L'appartamento e più comodo che bello.

umanjivanja

jednakosti

più..che / više..nego

meno + pozitiv + di

Lorenzo e meno magro di meno..di / Luca. manje..od

meno + pozitiv + che

A Roma fa meno caldo che a Napoli.

meno..che / manje..nego

Firenze e (tanto) bella quanto Siena.

(tanto)..quanto / toliko..koliko

(così) pozitiv come

la Ferrari e (così) bella come costosa.

(così)..come / tako..kao

pozitiv + issimo, -a, -i, -e

Il romanzo e bellissimo.

Roman je vrlo lijep.

Questo e il più bel romanzo, ili, Questo e il romanzo più bello.

Ovo je najljepša knjiga.

(tanto) pozitiv quanto

SUPERLATIV apsolutni

relativni

određeni član + komparativ

Vino Chianti je Il vino Chianti e il vino più najpoznatije vino iz famoso della Toscana. Toscane.