italijanska gramatika 2

GRAMATIKA

Verbi riflessivi e pronominali

Povratni glagoli su oni koji uz sebe imaju povratnu zamenicu, npr. lavarsi – prati se. Za razliku od srpskog jezika koji za sva lica koristi istu povratnu zamenicu – se (ja se perem, on se pere, vi se perete...) u italijanskom jeziku svako lice ima poseban oblik povratne zamenice (mi, ti, si, ci, vi, si) i na to treba obratiti posebnu pažnju. Njihova promena u  prezentu je ista kao i kod glagola koji nisu povratni s tim što uz sebe imaju povratnu zamenicu, npr: (Io) Mi diverto molto con Emma. (Tu) Ti diverti a scuola?! (Lui, Lei) Si diverte in vacanza. (Noi) Ci divertiamo qui. (Voi) Vi divertite con gli amici. (Loro) Si divertono molto.

Mnogo mi je zabavno sa Emom. Zabavljaš se u školi?! On/Ona se zabavlja na odmoru. Zabavljamo se ovde. Zabavljate se sa prijateljima. Mnogo se zabavljaju.

Povratni glagoli nastaju od prelaznih glagola, npr. lavare – prati / lavarsi – prati se; ili  postoje isključivo kao povratni glagoli i tada se zovu verbi pronominali, npr. pentirsi –  kajati se. Složena vremena ovi glagoli grade uvek sa pomoćnim glagolom essere (obratite pažnju na mesto povratne zamenice, ona stoji ispred pomoćnog glagola!): Mi sono lavato, -a. Ti sei lavato, -a. Si è lavato, -a. Ci siamo lavati, -e. Vi siete lavati, -e. Si sono lavati, -e.

Oprao, -la sam se. Oprao, -la si se. Oprao, -la se. Oprali, -le smo se. Oprali, -le ste se. Oprali, -le su se.

U srpskom jeziku ima povratnih glagola koji u italijanskom nisu povratni i obrnuto, npr:  bojati se – temere, smejati se – ridere, igrati se – giocare, zakleti se – giurare, vratiti se –  tornare, zaspati – addormentarsi, leći – coricarsi, ustati – alzarsi itd. Uz modalne glagole (potere, volere, dovere) povratni glagoli mogu da se koriste na dva načina: 1. Povratna Povratna zamenica zamenica može može da ostane ostane uz uz infiniti infinitivv – Devo svegliarmi svegliarmi presto presto u tom slučaju u prošlom vremenu se upotrebljava glagol avere kao pomoćni glagol – Ho dovuto alzarmi presto. 2. Povrat Povratna na zamenica zamenica može da prethodi prethodi modaln modalnom om glagolu glagolu – Mi devo alzare alzare presto presto tada će u prošlom vremenu vremenu pomoćni glagol biti essere – Mi sono dovuto/a alzare  presto.

U izrazima koji traže infinitiv zamenica ostaje obavezno uz infinitiv povratnog glagola i uvek se slaže sa subjektom:  Non ho il tempo di annoiarmi. Abbiamo voglia di divertirci. Elisa ha l’abitudine di truccarsi troppo. Plurali Particolari – Posebni oblici plurala

 Neke imenice u italijanskom jeziku koje su u jednini muškog roda u množini menjaju svoj rod: un paio – due paia un uovo – le uova un centinaio – le centinaia un migliaio – le migliaia un miglio – le miglia

par – parovi jaje – jaja stotinak – stotine oko hiljadu - hiljade milja – milje

Postoje i imenice koje na dva načina grade plural. Jedan je pravilan i tada imenice ostaju muškog roda a drugi način je da promene rod tj. da pređu iz muškog u ženski. Obično  postoji promena u značenju u zavisnosti od oblika: il labbro – usna, ivica rane, ivica posude le labbra – usne / i labbri – ivice rane, posude il ciglio – trepavica, rub puta le ciglia – trepavice / i cigli – rubovi puta il sopracciglio – obrva le sopracciglia – obrve il braccio – ruka, krak, rukavac, naslon, krilo zgrade le braccia – ruke / i bracci – kraci, rukavci, nasloni, krila zgrade il ginocchio – koleno le ginocchia – kolena il dito – prst le dita – prsti / i diti – kao jedinica mere

Pronomi Diretti – forme forti / toniche

Do sada smo se upoznali sa ličnim zamenicama koje imaju funkciju subjekta i to su: io, tu, lui / lei, noi,voi, loro. Pronomi diretti su akuzativne zamenice i imaju dva oblika naglašeni i nenaglašeni.  Naglašene akuzativne zamenice stoje iza glagola ili predloga, imaju sopstveni akcenat i mogu stajati i samostalno kao odgovor na neko pitanje. Oblici ovih zamenica su: Me (mene) Te (tebe) Lui / Lei (njega/nju)

Noi (nas) Voi (vas) Loro (njih)

Marco saluta me. – Marko pozdravlja mene. Enrico cerca te al telefono. – Enriko traži tebe na telefon. Emma ha invitato lui alla festa. – Ema je pozvala njega na zabavu. I ragazzi aspettano noi. – Momci čekaju nas. Il professore ha salutato voi. – Profesor je pozdravio vas. Invitano loro a cena. – Pozivaju njih na večeru. Uz neke izraze, uzvike idu isključivo ove naglašene akuzativne zamenice: come me – kao ja quanto te – koliko ti  povera me – jadna ja

beato te – blago tebi ahimè se io fossi te – da sam ja ti

Ove zamenice se kombinuju sa predlozima di bi izrazile razne padeške odnose: Marco parla a me. – Marco priča meni. Tutti parlano di noi. – Svi pričaju o nama. Conto su di te. – Računam na tebe. Usciamo con lei e non con lui. – Izlazimo sa njom a ne sa njim. Pronomi Diretti – forme deboli / atone

 Nenaglašene akuzativne zamenice mogu da stoje ispred pojednih glagolskih oblika ili se  pišu sastavljeno sa glagolskim oblicima kao što su infinitiv, particip prošli, gerund, prilog ecco i sa nekim oblicima imperativa. Nemaju akcenat, ne mogu da stoje samostalno i ne koriste se iza predloga. Oblici ovih zamenica su: Mi (me) Ti (te) Lo / La(ga/je)

Ci (nas) Vi (vas) Li / Le (ih)

Gli studenti mi ascoltano con attenzione. – Studenti me pažljivo slušaju.

Luca le aspetta davanti al cinema. – Luka ih čeka ispred bioskopa. I ragazzi ci aspettano. – Momci nas čekaju. Il professore vi saluta. – Profesor vas pozdravlja. Li invitano a cena. – Pozivaju ih na večeru. Akuzativna zamenica lo, pored toga što se odnosi na osobu ili stvar muškog roda u  jednini (Conosci Carlo? – Sì, lo conosco. / Quando compri il giornale? – Lo compro ogni mattina.) može imati i neutralnu vrednost i tada može da se odnosi na čitav deo rečenice. Vrlo često se ne prevodi na srpski: Siamo in ritardo. – Lo so. (Kasnimo. – Znam (to).) Anna mi ha detto che partirà stasera. – Lo ha detto anche a noi. (Ana mi je rekla da će krenuti večeras. – I nama je rekla (to).) Signor Rossi dice che gli affari vanno bene, ma io non lo credo. (Gospodin Rosi kaže da poslovi idu dobro, ali ja u to ne verujem.) Uz modalne glagole nenaglašena akuzativna zamenica može da stoji i ispred i iza modalnog glagola: Signore, voglio ringraziarla. / Signore, La voglio ringraziare. Gospodine, želim da Vam se zahvalim. Pronome Partitivo NE

Partitivna funkcija je osnovna odlika rečce ne. U ovoj, partitivnoj funkciji, rečca ne upućuje na deo celine što se najbolje može videti iz primera: Quante sigarette vuoi? (di un pacchetto) – Le voglio tutte. Quante sigarette vuoi? (di un pacchetto) – Ne voglio una / cinque. U prvom primeru se može videti da osoba želi sve cigarete iz paklice, dok u drugom  primeru to nije slučaj i od cele paklice osoba želi samo jedan deo tj. jednu odnosno pet cigareta. Ukoliko uz imenicu stoji broj ili neki pridev onda taj pridev mora da se složi u rodu i  broju sa imenicom koju zamenjuje rečca ne: Ho alcune case. – Ne ho alcune. (Imam nekoliko kuća. – Imam ih nekoliko.) Ho pochi amici. – Ne ho pochi. (Imam malo prijatelja. – Imam ih malo.) Ho molte domande. – Ne ho molte. (Imam mnogo pitanja. – Imam ih mnogo.) Ho una sigaretta. – Ne ho una. (Imam jednu cigaretu. – Imam je jednu.)

Particella avverbiale di luogo CI + pronomi MI, TI, CI, VI

Priloška rečca CI može da se kombinuje sa nenaglašenim akuzativnim zamenicama mi, ti, ci i vi ( i za prvo i za drugo lice množine oblik će glasiti VI CI): Mi accompagni a casa? Mi ci accompagni subito? – Sì, ti ci accompagno, subito. (Hoćeš me otpratiti kući? Otpratićeš me (tamo) odmah? – Da, otpratiću te (tamo), odmah)  Non ci andremo da soli, vi ci accompagnano i genitori. (Nećemo ići (tamo) sami, pratiće nas (tamo) roditelji) Vi ci invitiamo volentieri.

(Rado ćemo vas pozvati (tamo).) Iz primera se vidi da se iz konteksta lako shvata da li se vi ci odnosi na prvo ili na drugo lice množine. Particella avverbiale CI + pronomi LO, LA, LI, LE e partitivo NE

Prilikom spajanja priloške rečce CI sa nenaglašenim akuzativnim zamenicama lo, la, li, le i rečce ne dolazi do promene njenog oblika i glasiće: CE LO, CE LA, CE LI, CE LE, CE NE Quando accompagni tuo padre dal dottore? – Ce lo accompagno alle quattro. (Kada vodiš tvog oca kod lekara? – Vodim ga (tamo) u četiri.)  Non puoi accompagnar celo prima? – No, non ce lo posso accompagnare prima. (Ne možeš da ga odvedeš ranije? – Ne, ne mogu da ga odvedem ranije.) Quante ragazze ci sono? – Ce n’è una. / Ce ne sono alcune. / Non ce n’è nessuna. (Koliko ima devojaka? – Ima jedna. / Ima ih nekoliko. / Nema ni jedne.) Indicativo Imperfetto

Indikativ imperfekta se gradi od osnove koja se dobija odbacivanjem karakterističnog završetka u infinitivu glagola (-are, -ere, -ire) i dodavanjem ličnih nastavaka: I konjugacija – AMARE (voleti) (io) AM-AVO (tu) AM-AVI (lui, lei)AM-AVA (noi) AM-AVAMO (voi) AM-AVATE (loro) AM-AVANO

Da bambina amavo passeggiare. Tu amavi guardare la tv. Carlo amava stare da solo. Da sempre amavamo viaggiare. Voi amavate scherzare. I miei genitori amavano andare al mare.

II konjugacija – LEGGERE (čitati)

(io) LEGG-EVO (tu) LEGG-EVI (lui, lei) LEGG-EVA (noi) LEGG-EVAMO (voi) LEGG-EVATE (loro) LEGG-EVANO

Prima leggevo molto di più. Tu leggevi a cinque anni?! Emma leggeva un romanzo interessante ieri. Leggevamo il giornale quando è arrivato Marco. Leggevate quando è andata via la luce? Quando erano bambini leggevano poco.

III konjugacija – DORMIRE (spavati) (io) DORM-IVO (tu) DORM-IVI (lui, lei)DORM-IVA (noi) DORM-IVAMO (voi) DORM-IVATE (loro) DORM-IVANO

Dormivo profondamente quando mi hai chiamato. Dormivi quando ti ho telefonato? Da bambino Luca dormiva molto di più. Dormivamo quando ha squillato il telefono. Quando eravate bambini dormivate meglio. I ragazzi dormivano quando sono entrata.

 Neki glagoli koriste svoje stare osnove (iz latinskog jezika) za građenje imperfekta: fare – facevo... dire – dicevo... tradurre – traducevo...

bere – bevevo... dare – davo... stare – stavo...

Glagol essere ima posebnu promenu: Ero a casa tutto il giorno. Eri da solo quando ti ho telefonato? Luca era con me. Eravamo in vacanza quando è successo tutto questo. Eravate più simpatici prima. Erano in giardino quando è arrivata Anna.

 Nepravilni glagoli, modalni glagoli, glagoli 3. konjugacije koji su ubacivali –isc- u  promeni u prezentu kao i glagol avere, u imperfektu imaju potpuno pravilnu promenu: dovere – dovevo.... sapere – sapevo... finire – finivo...

potere – potevo... andare – andavo... spedire – spedivo...

volere – volevo... venire – venivo... avere – avevo...

Indikativ imperfekta se koristi: 1. za opis događaja, stanja ili za izražavanje neprekinute radnje u prošlosti: Era una bella giornata di sole. – Bio je lep sunčan dan. Stavo male. – Bilo mi je loše. Lucia lavorava ancora. – Lučia je još uvek radila. 2. za izražavanje dve nesvršene paralelne radnje u prošlosti: Mentre mangiavo guardavo la tv. – Dok sam jela gledala sam tv.

3.

4.

5.

6.

Passeggiavano e parlavano. – Šetali su i pričali. Eravamo stanchi e avevamo fame. – Bili smo umorni i gladni. za opis nesvršene radnje u prošlosti koja je bila u toku kad je počela neka druga radnja: Tutti dormivano quando sono entrata. – Svi su spavali kad sam ušla. Studiavo quando ha squillato il telefono. – Učio sam kada je zazvonio telefon. Mentre mangiavamo è arrivata Claudia. – Dok smo jeli stigla je Klaudija. u slaganju vremena da izrazi istovremenost u prošlosti: Tua sorella mi ha detto che non eri a casa. – Tvoja sestra mi je rekla da nisi kod kuće. Si vedeva che era felice. – Videlo se da je srećan. Ripeteva che stava male. – Ponavljao je da mu je loše. za radnje koje su se ponavljale u prošlosti (često se prevode potencijalom): In vacanza ogni sera uscivo. – Na odmoru sam izlazila svako veče. Quando ero bambino non andavo a scuola volentieri. – Kad sam bio dete nisam rado išao u školu. Ogni volta che lo incontrava non voleva salutarlo. – Svaki put kad bi ga sreo nije hteo da mu se javi. za ublažavanje nekog zahteva, za molbu: Volevo dirti una cosa. – Hteo sam nešto da ti kažem. Volevo un etto di formaggio. – Hteo sam 100gr sira.

Indicativo Trapassato Prossimo

Pluskvamperfekat je složeno prošlo vreme koje se gradi od imperfekta indikativa  pomoćnog glagola i participa prošlog glavnog glagola (o izboru pomoćnog glagola smo govorili kad smo učili passato prossimo).  pomoćni glagol avere I konjugacija – amare (io) (tu) (lui, lei) (noi) (voi) (loro)

avevo amato avevi amato aveva amato avevamo amato avevate amato avevano amato

ja sam bio voleo ti si bio voleo on je bio voleo mi smo bili voleli vi ste bili voleli oni su bili voleli

II konjugacija – leggere (io) (tu) (lui, lei) (noi) (voi)

avevo letto avevi letto aveva letto avevamo letto avevate letto

ja sam bio čitao ti si bio čitao on je bio čitao mi smo bili čitali vi ste bili čitali

(loro)

avevano letto

oni su bili čitali

III konjugacija – dormire (io) (tu) (lui, lei) (noi) (voi) (loro)

avevo dormito avevi dormito aveva dormito avevamo dormito avevate dormito avevano dormito

ja sam bio spavao ti si bio spavao on je bio spavao mi smo bili spavali vi ste bili spavali oni su bili spavali

 pomoćni glagol essere I konjugacija – andare (io) (tu) (lui) (noi) (voi) (loro)

ero andato eri andato era andato eravamo andati eravate andati erano andati

ja sam bio otišao ti si bio otišao on je bio otišao mi smo bili otišli vi ste bili otišli oni su bili otišli

II konjugacija – crescere (io) (tu) (lui) (noi) (voi) (loro)

ero cresciuto eri cresciuto era cresciuto eravamo cresciuti eravate cresciuti erano cresciuti

ja sam bio odrastao ti si bio odrastao on je bio odrastao mi smo bili odrasli vi ste bili odrasli oni su bili odrasli

III konjugacija – venire (io) (tu) (lui) (noi) (voi) (loro)

ero venuto eri venuto era venuto eravamo venuti eravate venuti erano venuti

ja sam bio došao ti si bio došao on je bio došao mi smo bili došli vi ste bili došli oni su bili došli

Da se podsetimo, particip prošli složenih vremena koja se grade sa pomoćnim glagolom essere slaže se u rodu i broju sa subjektom: Emma era andata. – Ema je bila otišla.  Noi tre eravamo venute. – Nas tri smo bile došle. Tu eri cresciuta in campagna. – Ti si bila odrasla na selu.

Pluskvamperfekat (svršeno prošlo vreme) služi da izrazi radnju ili stanje koja prethodi nekoj drugoj prošloj radnji. Quando ho acceso il televisore il film era già cominciato. – Kad sam upalio televizor film  je već bio počeo. Ero stanco perché avevo viaggiato da due giorni. – Bio sam umoran jer sam putovao dva dana. Quando ho cominciato a vedere il film l’assassino aveva già ucciso tre donne. – Kad sam  počeo da gledam film ubica je već ubio tri žene.

Pronomi diretti e “ne” con i tempi composti

Ukoliko nenaglašene akuzativne zamenice Lo, La, Li, Le i partitivna rečca Ne prethode glagolu u složenom vremenu particip mora da se složi u rodu i broju sa objektom. Zamenice lo i la mogu da se skrate (elidiraju) pred pomoćnim glagolom a li i le se ne skraćuju nikada. Hai comprato il giornale? – No, non l’ho comprato. Hai incontrato Maria? – Sì, l’ho incontrata. Avete finito gli esercizi? – Sì, li abbiamo finiti. Hai ricevuto le mie lettere? – Sì, le ho ricevute. Quanti biglietti hai comprato? – Li ho comprati tutti. / Ne ho comprati due. / Ne ho comprato uno.  Nenaglašene akuzativne zamenice Mi, Ti, Ci i Vi ukoliko prethode glagolu u složenim vremenima mogu i ne moraju da vrše slaganje. Perché non mi hai salutato ieri? – Scusa, Maria, non ti avevo riconosciuto/a. Mi ha visto/a e non mi ha salutato/a. Ci hanno invitato/i tutti alla festa. Perché non ci hai salutato/i? – Scusate, non vi avevo visto/i. Standardan red reči u italijanskom jeziku je subjekat-predikat-objekat, ukoliko objekat stoji ispred predikata onda posle objekta mora da stoji nenaglašena akuzativna zamenica koja se slaže sa tim objektom u rodu i broju. Il film lo vedo stasera. – Film ću gledati večeras. La borsa la tengo con me. – Torbu ću držati kod sebe.

Ako je vreme u rečenici složeno onda se particip prošli slaže u rodu i broju sa pravim objektom koji mu prethodi. Il film l’ho visto dopo. – Film sam gledao kasnije.

La borsa l’ho tenuta con me. – Torbu sam držala kod sebe.

Condizionale

Kondicional (pogodbeni način) izražava radnju čije je ostvarenje neizvesno ili uslovljeno određenim okolnostima. Condizionale presente – semplice

Prezent kondicionala gradi se odbacivanjem karakterističnih nastavaka u infinitivu glagola i dodavanjem ličnih nastavaka. I i II konjugacija AMARE CREDERE (io) AM-EREI ja bih voleo CRED-EREI ja bih verovao (tu) AM-ERESTI ti bi voleo CRED-ERESTI ti bi verovao (lui, lei)AM-EREBBE on bi voleo CRED-EREBBE on bi verovao (noi) AM-EREMMO mi bismo voleli CRED-EREMMO mi bismo verovali (voi) AM-ERESTE vi biste voleli CRED-ERESTE vi biste verovali (loro) AM-EREBBERO oni bi voleli CRED-EREBBERO oni bi verovali III konjugacija – DORMIRE (io) DORM-IREI (tu) DORM-IRESTI (lui, lei)DORM-IREBBE (noi) DORM-IREMMO (voi) DORM-IRESTE (loro) DORM-IREBBERO

ja bih spavao ti bi spavao on bib spavao mi bismo spavali vi biste spavali oni bi spavali

Glagol ESSERE:

(io) SAREI (noi) SAREMMO (tu) SARESTI (voi) SARESTE (lui, lei) SAREBBE (loro) SAREBBERO

Glagol AVERE:

(io) AVREI (noi) AVREMMO (tu) AVRESTI (voi) AVRESTE (lui, lei) AVREBBE (loro) AVREBBERO

Glagoli koji su kontrahovani (skraćeni), inhoativni (sa –isc-) i oni koji čuvaju izgovor   pomoću H, ponašaju se kao u futuru: vedere – vedrei...  potere – potrei...

volere – vorrei... venire – verrei...

stare – starei... fare – farei...

dare – darei... bere – berrei...

dovere – dovrei...

dire – direi...

rimanere – rimarrei...

Kondicional sadašnji izražava radnju koja u trenutku govora može biti ostvarena u  budućnosti ukoliko se ispuni neki uslov za njenu realizaciju. Ovaj kondicional odnosi se na trenutak govorenja i nema dodirnih tačaka sa prošlošću. Kondicional sadašnji izražava: 1. želju ili ublaženi zahtev: Vorrei girare il mondo. – Hteo bih da putujem po svetu. Avrei bisogno di un’informazione. – Trebala bi mi jedna informacija. Vorrei fare una domanda. – Hteo bih da postavim jedno pitanje. 2. sumnju ili nesigurnost: Cosa dovrei fare? – Šta bi trebalo da uradim? Forse potrei finire il lavoro oggi. – Možda bih mogao da završim posao danas. 3. lično mišljenje: Sarebbe giusto invitarlo. – Bilo ni uredu pozvati ga. Direi che le cose cambieranno. – Rekao bih da će se stvari promeniti. 4. nepotvrđenu vest, nezvaničnu informaciju: La polizia sarebbe sulle tracce dei malviventi. – Policija je navodno na tragu kriminalaca. Lo sciopero dei treni durerebbe tutta la settimana. – Štrajk vozova trajaće navodno čitave nedelje. Condizionale passato – composto

Kondicional prošli je složeno vreme, gradi se od prezenta kondicionala pomoćnog glagola i participa prošlog glavnog glagola. LEGGERE (io) (tu) (lui, lei) (noi) (voi) (loro)

avrei letto avresti letto avrebbe letto avremmo letto avreste letto avrebbero letto

ja bih bio čitao ti bi bio čitao on bi bio čitao mi bismo bili čitali vi biste bili čitali oni bi bili čitali

ANDARE (io) (tu) (lui, lei) (noi) (voi) (loro)

sarei andato saresti andato sarebbe andato saremmo andati sareste andati sarebbero andati

ja bih bio otišao ti bi bio otišao on bi bio otišao mi bismo bili otišli vi biste bili otišli oni bi bili otišli

Kondicional prošli se odnosi na prošlost i nema dodirnih tačaka s trenutkom govorenja. Upotrebljava se za izražavanje:

1. želje u prošlosti: Quella sera avrebbe voluto tanto stare con i suoi. – Te večeri je jako želeo da bude sa svojima. 2. sumnje u prošlosti:  Non so proprio come sarei arrivata senza la macchina. – Ne znam baš kako bih (bila) stigla bez auta. 3. lično mišljenje u prošlosti: Chi lo avrebbe pensato? – Ko bi to pomislio (tada)? 4. nepotvrđene vesti u prošlosti: Il colpevole sarebbe stato arrestato. – Krivac je navodno uhapšen. Ipak, najbitnija upotreba kondicionala prošlog je u slaganju vremena gde se “budućnost u  prošlosti” izražava upravo ovim kondicionalom. Ha pensato che sarebbe venuto. – Pomislio je da će doći. U srpskom danas postoje uglavnom samo oblici kondicionala sadašnjeg dok italijanski kondicional zahteva razlikovanje kondicionala sadašnjeg i kondicionala prošlog. Kaže da bi otišao na more. – Dice che andrebbe al mare. (otišao bi sada) Dice che sarebbe andato al mare. (otišao bi ranije) Imenice na –ISTA

Imenice sa sufiksom –ista imaju zajednički oblik za oba roda u jednini i posebne nastavke za muški i ženski rod u množini: il / la dentista (zubar, -ka) l’artista (umetnik, -ca) il / la giornalista (novinar, ka)

i dentisti (zubari) / le dentiste (zubarke) gli artisti (umetnici) / le artiste (umetnice) i giornalisti (novinari) / le giornaliste (novinarke)

Imenice muškog roda na –A

Imenice muškog roda koje se završavaju na –a u pluralu dobijaju nastavak –i: l’aroma – gli aromi il clima – i climi il pilota – i piloti il poeta – i poeti il problema – i problemi il programma – i programmi il dramma – i drammi il tema – i temi il papa – i papi

aroma – arome klima – klime pilot – piloti pesnik – pesnici problem – problemi program – programi drama – drame tema – teme papa – pape

Postoje i imenice muškog roda na –a koje nemaju poseban oblik za množinu: il boia – i boia

dželat – dželati

il crocevia – i crocevia il pigiama – i pigiama il sosia – i sosia il koala – i koala il gorilla – i gorilla

raskrsnica – raskrsnice pidžama – pidžame dvojnik – dvojnici koala – koale* gorila – gorile*

* (i nazivi muškog roda drugih životinja koji se završavaju na –a nemaju poseban oblik  za množinu)

Pronomi Indiretti Dativi (forti o tonici)

 Naglašene lične zamenice u funkciji dativa podudaraju se sa naglašenim akuzativnim zamenicama ali im prethodi predlog a: A ME (meni) A NOI (nama) A TE (tebi) A VOI (vama) A LUI, A LEI (njemu, njoj) A LORO (njima)

Ovim zamenicama obaveštava se da je radnja glagola usmerena prema licu označenom nekom od njih: Lo danno a lui. – Daju ga njemu. A chi pensi? – Penso a te.  Na koga misliš? – Mislim na tebe. A chi piacciono le fragole? – Piacciono a noi. Kome se sviđaju jagode? – Sviđaju se nama. A chi regali queste rose? A Carola? – Sì, le regalo a lei. Kome poklanjaš ove ruže? Karoli? – Da poklanjam ih njoj.  Naglašene dativne zamenice stoje uglavnom iza glagola, a ukoliko naglašavamo nepravi objekat onda ove zamenice stoje ispred glagola: A noi stanno bene. – Nama dobro stoje. A me non va di uscire. – Nisam raspoložen za izlazak. Pronimi Indiretti Dativi (deboli o atoni)

 Nenaglašene dativne zamenice su: mi (meni) ti (tebi) gli (njemu) le (njoj) Mi danno i soldi. – Daju mi pare. Le regalo un fiore. – Pokloniću joj cvet.

ci (nama) vi (vama) gli / loro(njima)

Le lascio il mio numero di telefono, signor Rossi. – Ostaviću Vam svoj broj telefona,

gospodine Rosi. Vi spedisco una cartolina. – Poslaću vam razglednicu. Gli chiediamo cosa fare. – Pitamo ih šta da se radi.* Chiediamo loro cosa fare. – Pitamo ih šta da se radi.* * Treba obratiti pažnju na položaj nenaglašene dativne zamenice loro, ona stoji uvek iza glagola i piše se odvojeno, mada u savremenom italijanskom gotovo da se ne upotrebljava, češće su varijante sa nenaglašenom dativnom zamenicom gli koja se piše ispred glagola. Ove zamenice (osim loro) stoje neposredno ispred glagola u indikativu, konjuktivu i kondicionalu: Ti voglio bene. – Volim te. Gli chiederebbero dei soldi. – Tražili bi im pare. È bene che ti diano l’aumento. – Dobro je da ti daju povišicu. Ali stoje iza glagola u infinitivu, participu i gerundu kao i iza nekih oblika imperativa i  pišu se sastavljeno sa njima (isto važi i za prilog ecco): Posso prestar ti la moto. – Mogu da ti pozajmim motor. Eccovi i soldi! – Evo vam pare! Datomi la lettera è andato via. – Pošto mi je dao pismo, otišao je. Chiedendomi il numero di telefono si è confuso. – Dok mi je tražio broj telefona zbunio se. Pronomi Accoppiati

 Nenaglašene dativne zamenice i nenaglašene akuzativne zamenice (kao i rečca ne) mogu da stoje jedne pored drugih. (Takvi oblici postoje i u našem jeziku – daju im je, donesi mi ga...) Kada iza nenaglašene dativne zamenice za 1. i 2. lice jednine ili množine (mi, ti, ci, vi) stoji nenaglašena akuzativna zamenica za 3. lice jednine i množine (lo, la, li, le) ili rečca ne dolazi do promene vokala i u vokal e u prvoj zamenici: mi ti ci vi

+

lo la li le ne

=

me te ce ve

lo la li le ne

Carlo presta il vocabolario a me. – Carlo mi presta il vocabolario. – Carlo me lo presta. Karlo pozajmljuje rečnik meni. – Karlo mi pozajmljuje rečnik. – Karlo mi ga pozajmljuje Regalano una bella casa a te. – Ti regalano una bella casa. – Te la regalano.

Poklanjaju lepu kuću tebi. – Poklanjaju ti lepu kuću. – Poklanjaju ti je. Portano i regali a noi. – Ci portano i regali. – Ce li portano. Donose poklone nama. – Donose nam poklone. – Donose nam ih. Danno le chiavi a voi. – Vi danno le chiavi. – Ve le danno. Daju ključeve vama. – Daju vam ključeve. – Daju vam ih. Portano a voi un po’ di torta. – Vi portano un po’ di torta. – Ve ne portano un po’. Donose vama malo torte. – Donose vam malo torte. – Donose vam malo (od nje/torte). Kada iza nenaglašene dativne zamenice za 3. lice jednine i množine (gli, le, gli) stoji nenaglašena akuzativna zamenica za 3. lice jednine i množine (lo, la, li, le) ili rečca ne situacija je malo drugačija jer dolazi do spajanja ovih zamenica i dativna zamenica ima u tom slučaju samo jedan oblik i za jedninu i za množinu pa to može dovesti u nedoumicu na koga se zamenica odnosi (ipak iz konteksta se shvata na koga se zamenica odnosi): gli le gli (loro)

+

lo la li le ne

=

glielo gliela glieli gliele gliene

Danno un consiglio a lui. – Gli danno un consiglio. – Glielo danno. Daju savet njemu. – Daju mu savet. – Daju mu ga. Prestano la macchina a lei. – Le prestano la macchina. – Gliela prestano. Pozajmljuju kola njoj. – Pozajmljuju joj kola. – Pozajmljuju joj ih. Fanno una proposta a Lei, signor Rossi. – Le fanno una proposta, signor Rossi. – Gliela fanno, signor Rossi. Daju predlog Vama, gospodine Rosi. – Daju Vam predlog, Gospodine Rosi. – Daju Vam ga, gospodine Rosi. Carlo compra i libri a loro. – Carlo gli compra i libri. – Carlo glieli compra. Karlo kupuje knjige njima. – Karlo im kupuje knjige. – Karlo im ih kupuje. Portano a lui un po’ di torta. – Gli portano un po’ di torta. – Gliene portano un po’. Donose njemu malo torte. – Donose mu malo torte. – Donose mu malo (od nje/torte). Združeni oblici nenaglašenih ličnih zamenica stoje ispred glagola u indikativu, konjuktivu i kondicionalu: Me lo presta. – Pozajmiće mi ga. Penso che te lo abbia prestato. – Mislim da ti ga je pozajmio. Glielo preseterei. – Pozajmio bih mu ga.

Ali stoje iza glagola u infinitivu, participu i gerundu kao i iza nekih oblika imperativa i  pišu se sastavljeno sa njima (isto važi i za prilog ecco). Treba naglasiti da se u takvom  položaju i same nenaglašene zamenice pišu sastavljeno: Posso prestar ti la macchina. – Posso prestar tela. Mogu da ti pozajmim kola. – Mogu da ti ih pozajmim. Trovami le chiavi. – Trovamele.  Nađi mi ključeve. – Nađi mi ih. Eccovi le chiavi. – Eccovele. Evo vam ključeva. – Evo vam ih. Chiedendoci il numero di telefono, si è confuso. – Chiedendocelo, si è confuso. Dok nam je tražio broj telefona zbunio se. – Dok nam ga je tražio, zbunio se. * Nenaglašena dativna zamenica uvek stoji ispred nenaglašene akuzativne zamenice (isto je i u srpskom jeziku)!