Istorija-umetnosti 1

ISTORIJA UMETNOSTI

Praistorija



Starije kameno doba – od kad se pretpostavlja da se pojavljuju prva dela likovne umetnosti – pre 20.000 godina



Istorija počinje od kada imamo pisanu reč. Pre toga je PRAistorija

PALEOLIT

Paleolit 

Kameno doba



Čovek starijeg kamenog doba živi nomadski i hranu sebi pribavlja lovom



Kamene slike su dokument lova



Najznačajnije skupine paleo likovnih dela su u dve pećine: 

Alta Mira (u Španiji, likovno kvalitetnija)



Lasko (u Francuskoj. Otkrivena za vreme II svetskog rata)



Svi radovi su slikani u utrobi pećine, u najdaljem kutku. Zato su dobro očuvani – bez svetla, vazduha, itd.



Pretpostavlja se da je prvo likovna umetnost predstavljala magični ritualni obred



Prvo bi naslikali bizona kog treba ubiti



Vizuelno, likovno ritualno ubijanje da bi lov bio uspešan



Proriču dobar lov



Strelice



Prvi likovni umetnici = magovi



Vidi se autorstvo/likovna škola



Slikali su bizona preko bizona



Mag/slikar često slika jednu životinju preko druge, Štedeo je mesto jer nije bilo bitno očuvanje.

  

15.000-10.000 g.p.n.e.

Telo zgrčeno, ranjeno, pred smrt 



Ranjeni bizon, Alta Mira

Ima jako naglašenu konturu

Unutrašnjost obojena crvenkasto-braonkastom glinom sa jakom, tamnom konturom  

Fino urađen odnos svetlosti i senke

Alta Mira je prvi primer likovnog slikarstva 

Ritualno, magijsko da bi uspeo lov



U Alta Miri su životinje statičnije. Lasko ima dinamičnije životinje

 

Krda bizona u trku, Lasko

Manje spretan crtež, senčenje nije suptilno kao u Alta Miri i kontura je nespretnija 

Vizuelno likovno streljanje životinja, sve životinje su izbodene strelicama 

Isto slika preko starih slika

  

Pećina Adaura u Palermu Oko 15.000-10.000 g.p.n.e. 



Ritualna igra (?)

Rad u živoj steni

Živa stena – neobrađena stena, u prirodi, na kamenoj površini takvoj kakva je  

Spretno urađene figure ljudi

Živ i brz pokret, pretpostavlja se da je bio ples

SKULPTURA PALEOLITSKOG ČOVEKA

  

11cm, rađena u oblutku

Umetnik u oblutku vidi nešto što ga podseća na nešto (u ovom slučaju žensko telo) pa je samo malo doterao taj kamen 



Vilendorfska Venera

15.000-10.000 g.p.n.e.

Glava nebitna, sklonjena ispod kape. Akcenat na telu tj trupu i rodnim delovima (grudi, trbuh) 

Pretpostavlja se da je bila boginja plodnosti

Bizon iz pećine La Madlen

 

Mali bizon, isti princip skulpture kao Vilendorfska Venera 



Rađen u irvasovom rogu

Iz prirodne forme umetnik video sličnost sa bizonom i samo malo doradio

NEOLIT

Neolit 

Posle paleolita, čovek je krenuo da formira naselja i grobnice



Paleolit – neolit (mlađe kameno doba)



Ključna promena – ljudi su prestali da žive nomadski. „Neolitska revolucija“ je trajala više hiljada godina



Menjanje principa i stila življenja



U neolitu čovek pravi naselja i počinje da se bavi zemljoradnjom, zida naseobine, najava prvih grobnica, odnos prema pokojniku, obeležavanje sećanja



Od 9. do 6. milenijuma neolitska revolucija



7. milenijuma krenuo neolit



Likovno čuvanje spomena na umrle pretke



Prvi put u neolitu počinjemo da govorimo o arhitekturi



Pojavljuju se grobnice i hramovi



Arhitektura – ety. (gr) viši nivo zidanja



Grci su „arhitektura“ koristili samo za sakralne hramove



Jerihonske glave (nađene u Jerihonu)  

 

Postupak likovne umetnosti Počinje se od lobanje pokojnika

Metoda sahrane – lobanje gore, telo dole

Majstor gipsom doteruje lobanju i gipsom dodaje strukturu lica (mišiće, itd.)  

Umesto očiju, umetnik u očne duplje stavlja delove školjki

Svaka lobanja je posebna sa individualnim karakteristikama pokojnika  

Preteča individualnog portreta i portretne tradicije

Pretpostavlja se da su glave služile kao „klopke za duhove“ 

Čovek počinje likovno da obeležava pretke/pokojnike

Arhitektura neolita



Karakteristika: MEGALITSKE građevine sa ogromnim kamenjem i stenama



Građevine koje su nastale ređanjem tih velikih stena bez lepljenja/maltera



Arhitekta je morao matematički precizno da računa da se građevina ne bi srušila

Dolmen. Francuska

 

Ogromna megalitska grobnica 

„Kuća mrtvih“

 

„Kromleh“ – mesta za obavljanje verskih obreda 



Stonehenge

Arhitektura u funkciji kulta sunca

Cela građevina uperena ka mestu gde se sunce rađa na dan letnje solsticije  

Tri prstena

Bez vezivanja i lepljenja

Istorija



4. milenijum pre nove ere



Istovremeno Egipat i Mesopotamija



Egipat (dolina Nila) je bio stabilniji, dolina Nila je bila plodna i imali su navodnjavanje. Zaštićen od upada sa strane zahvaljujući pustinjama



Suprotno u Mesopotamiji. Tigar i Eufrat, stalne smene civilizacija



Egipat prvi imao jasno prepoznatljiv STIL (skladnost, dosledno samom sebi, koherenstvo, jedinstvo)



U Egiptu forma, tema i kompozicija = stil (način na koji su elementi izabrani i složeni u celinu)

Egipat



Na čelu faraon – mešavina kralja i boga. Moć mu je bila beskrajna



Najmoćnija klasa – egipatski sveštenici (predstavnici bogova, tumači religije, najučeniji. Zatvoreno, ezoterično znanje, čuvano samo u svojoj kasti – matematika, medicina, astronomija. „Čuvari znanja“



U Egiptu se najmoćniji ljudi likovno predstavljaju kao mnogo veći od neznačajnih ljudi. Dimenzije su bitne.



Treća klasa – pisari (braće i sinovi faraona, nisu prestolonaslednici, nepotizam)



Estetika faraona strašno bitna za Egipćane



Ono što znamo o staroj egipatskoj civilizaciji znamo iz grobnica i pisanog materijala (hijeroglifi i klinasto pismo



Najčuvenija i jedina neopljačkana – Tutankamonova grobnica



Mastaba = primarni oblik egipatske grobnice iz kojih su se razvile piramide



Egipat: 1.

Staro carstvo/kraljevstvo

2.

Srednje carstvo

3.

Novo carstvo



Ujedinjenje gornjeg i donjeg Egipta u 4. milenijumu (gornji je osvojio donji)



To ujedinjenje se pripisuje prvom zajedničkom faraonu, Menesu



Menes ili Narmer

Stari Egipat

 

Prvi istorijski dokument pokoravanja i prvi likovni izraz starog carstva 

Ima i lice i naličje, urezan reljef na kamenu ploču

Stil starog kraljevstva u Egiptu, trajan, nepromenljiv, dug



 

Paleta kralja Narmera, kreč

Najznačajnije figure najveće

Narmer ritualno ubija rivala, kralja donjeg Egipta, u znak ovladavanja, zamahnuo bičijim repom

Iza je rob koji drži Narmerovu obuću. Narmer je bos zbog ritualnog čina ubijanja povređenog rivala





Što je lik značajniji, više je ukočen. Neznačajni likovi su mali, gibljivi, rađeni krivolinijski 

Egipćani su radili u registrima, slike se odvajaju linijama

U donjem, manjem registru su mrtva, gibljiva tela pobeđenih



Kombinuju se profil i enface. Oko, trup i ramena frontalno a noge i glava profilno

 

Egipatski majstor ignoriše perspektivu. Namera je da se dočara istinitost prikaza  

Umetnik menja ugao posmatranja samo pod uglom od 90 stepeni Gleda figuru odozgo, profilno i enface. Pogled sa ivice kocke

  

Treći ugao koji se koristi je ptičija perspektiva

U gornjem registru dve bičije glave (simbol moći faraoma)

Soko (horus), simbol gornjeg Egipta, stoji nad papirusom (simbol donjeg Egipta)

Naličje (gornji registar): Menes sa vojskovođama i vojnicima obilazi i pregleda obezglavljene leševe protivnika (leševi u ptičijoj perspektivi)





Drugi registar: Dve životinje, dugovrate, koje liče na lavice, dva krivolinijska, gibljiva roba 

Donji registar: Bik (faraon) ubija zgrčen lik

 

Portret Hesi-Ra

Paleta rađena u drvetu



U pitanju je pisar – značajan lik, velikih dimenzija, menjanje ugla posmatranja



Fino i suptilno urađene linije lica (nozdrve, usta), mišića, ramena, butina, itd 

Pokušaj više preciznosti

Grobna arhitektura



Osnovni oblik grobnice: Mastaba (za vreme 3. i 4. dinastije)



Ogromne, monumentalne piramide



Najznačajniji faraon 3. dinastije – ZOSER (Zoserova stepenasta piramida)



Egipćani su verovali da telo nestaje ali duša – KA – nastavlja



Ka će živeti kako je pokojnik živeo, pa mu grobnice to omogućavaju



Slike onoga što je voleo da radi



Mumificiranje je bila privilegija faraona, njegove porodice i viših slojeva



Siromašni nisu mogli da priušte mumificiranje



Nivoi mumificiranja u zavisnosti od novca. Najskuplje mumificiranje – sve izvađeno



Ka ima želju da boravi u telu gde je živeo, pa mu to obezbeđuju



Za faraone se prave i skulpture od zlata za Ka ukoliko mumija propadne. Treća opcija za Ka je bista ili glava

  

Mastaba

Preteča stepenaste piramide 3. dinastije

Komora za poklone, likovni/skulptorski prostor za lik preminlog da uhvati duha  

Prvo male pa veće dimenzije

Za vreme 4. dinastije, piramide su imale glatke, zaravljene strane

 

Grobljanska četvrt kralja Zosera Stepenasta piramida kralja Zosera

Imhotep – radio grobljansku četvrt, jedini arhitekta čije nam je ime poznato



 

Arhitekte cenjene

Grobljanske četvrti su bile pune ljudi koji su posećivali i donosili poklone Ka-u

Imhotep je tvorac papirusovih polustubova (severna palata grobljanske četvrti faraona Zosera)



 

Podsećaju na na stabljiku papirusa

Podražavao stil seljačke, proste gradnje seljačke kolibe na velikoj, bogatoj izgradnji. Digao seljačku arhitekturu na viši nivo



Piramide Mikerina, Kefrena i Keopsa 



Mikerinova oko 1.500 g.p.n.e., Kefrenova oko 2.530 g.p.n.e. i Keopsova oko 2.570 g.p.n.e. 

Najpoznatije piramide 4. dinastije  



Giza

Glatke ivice

Keopsova je najviša (146m)

Jedino se na Kefrenovoj piramidi (145m) sačuvala oplata na vrhu koja je bila zaštitni sloj na sve tri piramide  

Kefren se smatra najgorim, najzločestijim faraonom

Mikerin je u istoriji ostao zabeležen kao najdobroćudniji faraon 

Faraoni su se ženili sestrama

  

Sfinga

Na ulazu u grobljansku četvrt 4. dinastije Kompozitno biće – lavlje telo, ljudska glava 

Smatra se da ima Kefrenov lik Klaf – faraonska kapa



 

19,80m, Giza

Oko 2.530 g.p.n.e.

Skulptura starog kraljevstva

Kefren iz Gize

  

Crni kamen, podseća na crni mermer

Diorit – najtvrđi kamen. Nezgodan za obradu, ali najtrajniji. Egipćani su ga voleli Skulptura starog kraljevstva



  

„Slobodna skulptura“ – tek kod Grka, sama sebi svrha, nije deo građevina

Egipćani uvek vezuju lik za podlogu ili ne ostavljaju prostor oko udova. Telo nije slobodno 

Nekim materijalom naliju šupljine i između delova tela 



Oko 2.530 g.p.n.e.

Statue ne stoje slobodne u prostoru

Tri položaja u starom kraljevstvu: stojeći, sedeći, kasnije i sedeći sa prekrštenim nogama – pisarska poza 

Kefren na dioritnom bloku, i enface i profil Kefrenov hladan izraz lica



Horus-soko

  

Bradica

Desna pesnica je stegnuta (kazna) a leva puštena (milosrđe) 

Priljubljena uz presto

Mikerin i njegova žena



Oko 2.500 g.p.n.e.



Vidi se dobroćudnost

   

Zalivene šupljine

U mekom kamenu – škriljac

Fino modelovana tela (mišići, ramena, telo ispod draperija, po prvi put se ovde ocrtava i vidi telo ispod odeće) faraona i njegove žene/sestre 

Toplina između njih dvoje koju je umetnik preneo 

Stojeća skulptura



Princ Rahotep i njegova žena Nofret 



Sedeći položaj, oboje leđima vezani za presto 



Faraonov sin

Krečnjak, obojene statue

Muško telo tamnije a žensko bleđe (ne zbog rase ili etniciteta, tako se pravila polna razlika)

Bista princa Ankh-hafa

    

Oko 2.550 g.p.n.e.

Krečnjak, prirodna veličina Treća varijanta, rezervna bista

Ako je u pitanju bista zanemaruje se gornji deo glave/lobanje, kosa. Koncentriše se na lice, vrat, ramena, deo torza koji se vidi

 

Krečnjak, tamno obojen 

Oko 2.400 g.p.n.e.

Sedi u sedećem položaju sa prekrštenim nogama



 

Nepotistički princip sa pisarima

Slobodan prostor između ruku ali ne nogu 



Pisar, Sakara

Uvek je nešto zaptiveno

Sredovečni čovek, bavi se određenim sedećim poslom. Vidi se produkt višedecenijskog sedenja – stomak, grudi, noge, itd. 

Pisari najobrazovanija kasta posle sveštenstva

Ti posmatra lov na nilske konje



 

Krečnjački reljef

Grobnica arhitektonskog nadzornika Tija (takođe kasta koja je mogla da priušti)  

Slika nečega što je on voleo 

 

Obojeni krečnjak

Oko 2.400 g.p.n.e.

On ne lovi, već osmatra kao Ka

On je najveći i ukočen. Profil i enface

Male i razgibane, dinamične figure robova koje love

 

Sve na reci Nil, ribe i nešto što liči na nilske konje 

Trščak papirusa koji se razlistava, gnezda

 

Obojen reljef na krečnjaku Grobnica Tija, Sakara

  

Stoka prelazi reku

Rob podigao tele

Prikazao kontakt mame krave (uznemirena, zabrinuta) i teleta na robu. Kontakt očima majke i mladunčeta 

Realistični detalj

Srednje i novo carstvo



Mala promena likovnog stila



Egipat je propadao zbog unutrašnjih sukoba



Razni mesni poglavari su uzimali vlast, gornji i donji Egipat



Brzo smenjivanje vladara i dinastija



12. dinastija najmoćnija

 

12. dinastija, srednje carstvo 

 

Portret Sezostrisa III

Oko 1.850 g.p.n.e.

Kvarcit – relativno mekan kamen

Izgubila se ukočenost i dostojanstvenost

Živo, ljudski uznemireno. Kao moderan portret gde se vide anksioznost i zabrinutost



 

Atipično za prikaz nedodirljivog faraona

Dominacija krive linije, asimetrično, mekano oblikovano. Gubi se stil starog carstva 

Porede ga sa portretom Filipa Arabljanina

 

Grobnica Knumhotepa, živa stena Oko 1.950 g.p.n.e.



Oriks – bela antilopa, sveta životinja



 

Robovi ih hrane

Promena stila – nema izvlačenja slike po registrima 



Hranjenje oriksa

Ovde se ide na iluziju perspektive

Skraćenje ramena roba – nevešti pokušaj prikazivanja dubine i treće dimenzije



Srednje carstvo se srušilo kad su Hiksi, na konjima, osvojili Egipat (jedni od retkih osvajača)



150 godina su držali Egipat



Posle proterivanja Hiksa – Novo Carstvo

Novo carstvo



18. dinastija najbitnija i umetnički i politički



Treći procvat Egipta



Pogrebni hram kraljice Hatšepsut posvećen bogu Amonu 



Jedina žena faraon

Ide se ka svetilištu koje je ukopano u stenu, prolazi se niz rampi koji ide ukoso naviše. Dvorište, visoke rampe koje vas vode ukoso i kolonada stubova  

Izvanredno uklopljeno u reljef

Ka svetilištu se uvek ide pravo – Egipatski

  

Dvorište i ulaz u hram Ramzesa II

Prepoznatljiv aspekt egipatske arhitekture

Ulaženje kroz kapiju, pilon iz dva bloka, uže dole šire gore 

Tipičan stub sa kapitelom u obliku biljke papirus 

Deluju zdepasto u odnosu na grčke i rimske



Amenhotep IV (Akhenaton) Politički ambiciozan

 

Sveštenici vrhovnog božanstva Amon Ra su postali previše moćni i skloni zloupotrebi moći. Sveštenici su dovodili i rušili faraone  

Reforme: ukinuo je kult boga Amona Ra, to je umanjilo sveštenstvo

Uveo je novo božanstvo sunca, sunčev kolut (uzeo ime „Obožavalac sunca“) 



Uzeo vlast, uspele reforme

Nefertete (dobila ime po lepoti) je bila Akhenatonova žena. Pomogla mu je u sprovođenju reformi, sa njom se konsultovao. Skladan brak, sarađivala je sa njim i radila u njegovu korist  



Verske reforme

Političke reforme su proistekle iz uspešnih verskih reformi

Akhenatonov čuveni likovni stil – drastično se promenio. Apsolutna dominacija krivih linija, talasasti oblici, dinamika, ritam kretanja tela  

Krečnjak

Tipičan stil, krivolinijsko, prenaglašena mekoća 

Moguće da je bio facijalno deformisan

Kraljica Nefertiti



Oko 1.365 g.p.n.e.

 

Remek delo, biser Akhenatonovog stila

 

Modelovanje kostiju, jagodica, usta Dominacija krivih linija

 

Paradigma asimetrične lepote 



Krečnjak, bista

Individualan portret

Gibljivost, dinamika, nema ukočenosti i zatvorenosti

Akhenatonove kćeri



Detalj/fragment zidne slike



Tiično Akhenatonov stil

 

Da poredimo sa stilom starom Egipta, bile bi ropkinje 

Izuzetno gibljive Oko 1.365 g.p.n.e.

 

Nema ukočenosti

  

Jedina očuvana grobnica

Neznačajan vladar, posle njega su se srušile Akhenatonove reforme 

Njegov naslednik, umro sa 18 godina 



Tutankamon

Poklopac sarkofaga u zlatu

Akhenatonov stil: individualan stil, mekano na licu akcentovano, resice na ušima, crte lica izražene

Tutankamon u lovu

  

Scena iz života/lova

Tutankamon prenaglašeno dinamičan, zateže luk, kriva linija



Faraon nije više najveći

 

Oko 1.360 g.p.n.e. (polovina 2. milenijuma pre nove ere) 



Obojen sanduk

Pokušaj prikaza peska

Životinje, grmlje, nema registra, pokušaj vizualizacije perspektive

STARI BLISKI ISTOK

Mesopotamija



U 4. milenijumu se pale dve paralelne civilizacije sa pismom – Egipat i Mesopotamija (međurečje, Tigar i Eufrat)



Mesopotamija slobodna za napade (uglavnom plemena sa severa i severoistoka, Sumer ostali 1000 godina)



Klinasto pismo

Sumeri



Sumeri i sumersko klinasto pismo



Sumeri imali teokratski socijalizam: postojala je jednakost među ljudima, bez kasti. Jedan vladar = predstavnik božanstva. Gradovi-države, na čelu svakog lokalni mesni bog, slično svecima



Primus interpalis = prvi među jednakima, mesnik boga



Sumerski zigurat = središte grada-države ali i hram



Nema likova vladara



Mesopotamski zigurati posvećeni lokalnom božanstvu



Nema kamena, samo glina i ilovača



Veštački brežuljci podizani ljudskom rukom



Uvek postoji stremljenje uvis kad se nešto gradi u čast božanstva



Na vrhu brega, hram od bele opeke. Ujedno i sedište vlasti



Cela = centralna prostorija hrama gde se uglavnom nalazi kip božanstva

 

Unutrašnjost cele Beli hram

Lamićanski zigurat (teritorija današnjeg Irana) 



Dur un taš

Cik-cak linije, kao lavirint, ide se ka svetilištu izlomljenim putem

Ženska glava iz Uruka



Sumerska

 

Oko 3500-3000 g.p.n.e. 

 

Kosa prekrivena zlatom ili bakrom

Umesto očiju i obrva drago ili poludrago kamenje 

Po opštoj pretpostavci, glava boginje 



Mermer

Izuzetno velike oči i obrve

Oči = ogledalo duše. Što su oči veće, veća je duhovnost  

Usta = čulnost, erotičnost

Mekano tretirana i lepo oblikovana usta 



Akcenat na očima

Vešto modelovane linije obraza, nosa, usta



Abu je bio sumerski bog zemljoradnje



  

Kipovi Abuovog hrama

Najveća figura najznačajnija

Abu najveća statua sa najkrupnijim očima (tipično za Sumerce) Druga najznačajnija figura, manja od Abua, njegova žena. Isto ima velike oči.  

Sveštenik, sveštenstvo i vernici manji

Princip kupe i valjka – simplifikacija oblika 

Mermer



Slaganje i kombinovanje raznih materijala – Sumeri. Nije nastalo oduzimanjem od materijala već dodavanjem. 

Jarac i drvo

Drvo, listići zlata i lazulit za oči





Posvećena bogu Tamuzu

Jarac je simbol muške plodnosti



  

Vitalnost figurice

Naglašen izraz životne snage Poslednja sumeritska figura

Akađani



Sumerski civilizaciju pobedila/osvojila semitska plemena sa severa



Semitska civilizacija Akađani



Ruši se teokratski socijalizam



Akad – glavni grad

Glava akadskog vladara





Livena u bronzi

Prvi vizuelni dokument glorifikacije suverenog



 

Semitska fizionomija

Lice organski tretirano, mekoća, deluje živo 

Ornamentalni tretman frizure i brade 

Kontrast, jedno drugo pojačava



Pobednička stela Naram-sina  

  



Unuk Sargona

Reljefna ploča, kamen

Naram-Sin na čelu u pohodu Najznačajnija i najveća figura

Nemamo registre. Dinamizam, krive linije, mekoća pokreta, pokušaj vizualizacije perspektive Naram-Sin na sebe stavio kupastu kapu/krunu sa rogovima koja je bila za božanstvo. On je sebi prisvojio božanstvo 

Nema bogova, samo priroda, nebeska tela i vrh planine 

Vizuelna glorifikacija osvajača



Pad Akađana – sa severo-istoka došla plemena koja iza sebe nisu ništa ostavila



Samo Lagaš zadržava samoupravu – tu se diže Gudea, poglavar Lagaša



Gudea – prvi politički vladar koji je postavljao masu statua i portreta sebe. U Lagašu je svuda stavljao svoje figure. Više desetina ih je nađeno

Glava Gudee iz Lagaša, oko 2.150 g.p.n.e.



  

Diorit

Krupne, naglašene oči

Spojene obrve koje naglašavaju pogled



Gudea sa arhitektonskim planom Lagaša   



Diorit

Obezglavljen

Oko 2.150 g.p.n.e.

On mesnom bogu daje na uvid arhitektonski plan ali sedi u prisustvu boga (porasla lična moć)



Gornji deo stele sa Hamurabijevim zakonom Hamurabi je vladar Vavilona



   

Vrh zakonika Relativno human

Dioritna stela pošto je želeo trajnost

On uručuje zakone Šamošu, lokalnom vavilonskom bogu 

Hamurabi je manji i stoji a Šamoš je veći i sedi



Gledaju se pravo u oči, čvrst kontakt pogledom 

Hamurabi ga ipak gleda malo odozgo 

Konkurisanje božanstvu 

hibris

Asirci



Asirci



Centralni grad – Asur



Plemena koja su potopila Vavilonce sa severa



Hititi i Mitanci, dva konkurentska plemena. Jedni su držali jug a drugi sever



Veza Mitanaca i Egipćana – tradicionalno savezništvo



Hititi napali Mitance za vreme egipatskih reformi



Hititi pobeđuju i zauzimaju sve osim Asura, Asur oslobođen



Asirci potom osvajaju ceo prostor Mesopotamije, pa i šire. Moćni osvajači



Važi poređenje: Grci=Sumeri, Rimljani=Asirci



Asirci su bili likovno moćan narod i uveli su narativni reljef



Pljačkanje grada Hamanua od Asur-Banipala 

Osvajački pohod i pljačkanje grada 

Narativni reljef 

 

Oko 650 g.p.n.e.

Pokušaj uvlačenja u treću dimenziju 



Krečnjak

Vojska ide krivom linijom

U donjem registru vojska sedi na gozbi – odmor posle rušenja i pljačkanja grada



Asurnasirpal II u lovu na lavove Oko 850 g.p.n.e.



  

Krečnjak

Režirani lovovi

Asirci su imali rafiniran sluh za životinje 

Narativni reljef



Smrtno ranjena lavica 

Oko 650 g.p.n.e. 

krečnjak

Novi Vavilon



Asirsko carstvo je palo – Međani i Skiti (varvari) su se udružili. Vojskovođa sa juga uspeo da odoli, sačuvao autonomiju i kontinuitet



Na jugu novi Vavilon, oko 6. veka pre nove ere. Ne dugo, oko 80-90 godina



Navukodonosor – graditelj vavilonske kule



Novi Vavilon uvodi pečenu i gleđosanu opeku



Kapija boginje Ištar (rekonstrukcija)  

 

Boginja ljubavi i rata

Od plave gleđosane opeke

Izvanredan sluh za životinjski motiv

Recidiv Asira, nasledili ih i sačuvali njihovu tradiciju 

Sakralna

Persijanci



Nomadsko pleme



Osvojili iransku visoravan



Proširili se celom Mesopotamijom, deo po deo



Maloazijska obala – oteli Persijanci od Grka



Ratnički narod



Princip zadržavanja teritorije, administrativne sposobnosti



6. vek pre nove ere, cela Mesopotamija



Dinastija Ahemenida (najznačajnija) i dinastija Sasanida (manje značajna)



Religija: Zoroastra (Zaratustra) – sukob dobra i zla



Bog svetlosti Ahudamazda



Bog tame Ahriman



Persijanci nemoju sakralnu arhitekturu već se bogovima mole na oltarima pred vedrim nebom



Svetovna arhitektura (značajne palate vladara)



Persijski car Kir započeo trijumfalni pohod Persije



Kir je bio osnivač dinastije Ahemenida



Osvojili i pokrajinu Lidiju (Liđanski kralj Krez)



Istoričar Herodot



Darijeva dvorana za audijencije 

Držali su do imidža vladara i prijema stranih poslanika



Svetovna arhitektura



232 metara kvadratna, ogromna dvorana

 

Ostaci – postolje i stubovi. Drvene grede su izgorele  



Persepolis

Kanelovani stubovi

Kanelura zajednička njima i Grcima

Persijanci su imali običaj da oblažu postolje reljefima



Kapitel sa glavom bika ili konja 

Persepolis



Darije i Kserks prilikom audijencije 

Vladar i naslednik



Audijencije bitne 



Bliže realnosti ali je i dalje najznačajniji lik najveći 



Persijski reljef

Strani poslanici najmanji i zapanjeni

Počinje obrada – da se vide ljudska tela, mišići ispod draperija 

Uticaj jonskih grka 

krečnjak



Doba Ahemenida

 

Zlatni riton

Riton je ogroman i kabast pehar za piće  

Lav sa krilima Žeženo zlato

  

Šapur I trijumfuje nad Filipom Arabljaninom

Dinastija Sasanida (2. Persija, 3. vek pre nove ere)

Reljef u živoj steni (neobrađena reljefna ploča, rađeno u prirodi) 

Šapur na konju, Filip kleči 

Značaj - veličina

Zlatotkana persijska svila

 

Grimizna, tamno crvena



Majstori u tkanju, izvoz 



Oko 6. veka

Kombinuju ornament i životinjski motiv 

Sasanidsko doba

EGEJSKA UMETNOST



Grčka umetnost oko 3., 2. milenijuma pre nove ere



Stari Grci



Vezana za teritorije Egejskog mora: 1.

Kikladska umetnost

2.

Kritska/Minojska umetnost

3.

Mikenska umetnost

Kikladska umetnost

 

Kikladski mermerni idoli nalaženi u grobnicama

Postoji lepeza različitosti, ali se na lica i glave ne obraća pažnja  

Žensko telo sa rukama prekrštenim na stomaku 



Lice nije tretirano, samo hrvat nos

Suptilnije modelovano telo nego lice

Pretpostavlja se da su u pitanju sumboli ženske plodnosti (grudi, stomak, trougao) 

Različitih veličina i položaja nogu, suptilne ženske karakteristike

Kritska/Minojska umetnost



Ser Artur Evans otkriva Krit 1900. godine, a Šliman je 1870. godine otkrio Troju. To je bilo otkriće Homerskog sveta



Kritska civilizacija je bila sofisticirana, trgovačko-administrativna



Palate gde su kraljevi živeli i primali diplomate su imale i spisarnice i magacine. Nisu bili ratnički narod (nije bilo utvrđenja)



Evans je otkrio tri urbana centra Krita (oko palata)



Knosos, Faistos, Malia



2000. godine niču tri palate, sve tri istovremeno srušene, veruje se zbog zemljotresa. 1700. godine opet podignute i onda opet istovremeno srušene



Minosova palata u Knososu – lavirint

Stepenice Minosove palate u Knososu



Palata u Knososu ima mnogo vazduha i svetlosti. Niske tavanice, terase, stepeništa, dvorišta, kritski glatki stubovi sa oblim kapitelima



  

Lavirint

Krićani imaju svetovnu a ne sakralnu arhitekturu

Matrijarhat – klanjali su se ženskom božanstvu pod vedrim nebom 

Mali oltari – u pećinama i šumama



Kraljičin megaron iz Knososa  



Prostorija za primanje Freske, zidno slikarstvo

Dominira morska flora i fauna, plavo-zelenkasta boja

  

Od terakote (pečene gline)

Sa velikom kapom na glavi, obučena po kritskoj modi (noge i donji deo tela potpuno pokriveni a grudi potpuno otkrivene) 

Širom Krita nađene statuete, uvek isti lik u različitim pozama Zmije opkoljavaju statuu – zato zmijska boginja

  

Zmijska boginja

Zmija, bik i jarac su simboli muške plodnosti

Krićani imali kult zmija (smatra se da je kult importovan pošto na Kritu nisu postojale zmije)

Slikana grnčarija 

Dva principa slikane grnčarije na Kritu: 1.

Ornamentalni

2.

Motiv morske faune



Krčag sa siskom u Faustosu

 

Vaza sa oktopodom Ispucana pa polepljena

  

Freska toreadora

Nije u pitanju borba sa bikom, bik nije ubijam

Kritska ritualna igra, religijski obred (uvezao Klaudije u Rim) 

Tamno telo muško, svetlo žensko 

Kritska svetloplava boja

 

Vaza žetelaca

U mekom kamenu steatitu (najmekši kamen, kao tvrdi vosak)  

Slava plodne žetve, grupa ljudi nosi klasje i peva Mišići, rebra, grudni koš, napregnuta dijafragma 

Reljef na vazi

Mikenska umetnost



Heladsko kopno. Ratnički narod – utvrđenja



Mikenci, grčko pleme



Od 2000-1600 godine skromne grobnice



1600 godine grobnice u Mikeni postaju nalik na egipatske



Nalik na košnice, konične komore (Mikenske košnice)



Prvo se mislilo da su riznice, pa se otkrilo da su grobnice

  

Atrejeva riznica (grobnica)

Slične egipatskim. Ne piramide već konične

Velika količina zlata, mumificiran leš sa zlatnom maskom na licu. Predmeti koje je pokojnik voleo 

Kontakt između dve civilizacije

 

Zlatni riton u obliku lavlje glave Apstraktno tretirana glava lava

 

Lavlja kapija, Mikena

Utvrđenje, dokaz da su ratnički narod

Smatra se da su se udaljavali od mora iz bezbednosnih razloga



 

Megalitski princip građevina

Princip nosećeg stuba i arhitrava (vertikalno, horizontalno)



Tri božanstva iz Mikene

Skulptorska grupa (dva i više)



Dve žene i mali dečak

 

Slonovača, 7.5cm



Bliskost dve žene 

 

Suptilno

Prva pretpostavka: dve nimfe koje su našle dete

Druga pretpostavka: majka, baka i dete – sveta porodica 

Tela približno istih godina

Grčka umetnost



Tri izvora našeg znanja o grčkoj likovnoj umetnosti: 1.

Sama dela

2.

Rimske kopije grčkih originala

3.

Pisanja o sopstvenoj likovnoj umetnosti



8. vek pre nove ere, osnivanje Olimpijskih igara (panhelenske igre)



Živeli po gradovima-državama, svake 4 godine zakopali ratne sekire



Visok stepen civilizacije

 

Diplonska vaza

Nađena na Diplonskom groblju u Atini 

Slikana grnčarija

Služio za žrtve levanice (livene žrtve bogovima)



 

Geometrijski motiv

Ljudske figure tretirane apstraktno/geometrijski

  

Sakralna

Prikazana sahrana, povorka narikača, povorka

Komemorativni odnos prema smrti/sahrani, ispraćanje pojojnika i žaljenje za njim (ali ne i život posle smrti)



6. vek pre nove ere – i dalje dominacija slikane grnčarije, umetnici se potpisuju na delima



Arhajski stil – dve faze: 1.

Crno-figuralni stil (crne figure koje se urezuju na svetlu, crvenkastu pozadinu)

2.

Crveno figuralni stil (svetle figure na tamnoj pozadini,slikaju kičicom i više nema urezivanja)





Psijaks



Amfora

Herakle davi Nemejskog lava 

Sud za hranu – masline 

Svetovna amfora

 

Kiliks (sud za tečnost)

Eksekijas (drugi majstor crno-figuralnog stila)  

 

Dionis u čamcu

Ptičija perspektiva – unutrašnjost

Vinova loza. Dionis bog vina, hedonizma i iracionalnog

Dionis naglo pusti vinovu lozu, uplaši gusare koji skoče u vodu pa ih pretvori u delfine i trijumfalno se vrati u Heladu



Borba Lapita sa kentaurom 



Kršenje svetog principa gostoprimstva 



Mitološka tema

Gostoprimstvo bitno, bez straha

Svadba Lapitskog kralja, kentauri pozvani. Kralj kentaura je bio zaljubljen u mladu i hteo da je otme  

Simboličan prikaz događaja a ne samog događaja Lapiti = Grci, kentauri = ostali, uglavnom Persijanci 

Slikar livnice, ne znamo mu ime

  

Duris, majstor crveno-figuralnog stila

Mitološka tema, Eos (boginja zore) i njen sin Memnon

Bogovi ubili sina. Momenat pijete. Žal majke nad umrlim odraslim detetom

Arhajski stil u skulpturi



Grci su prvi oslobodili skulpturu



Kora i kuros – devojka i mladić



Statue devojaka i mladića, sumarno tretirana lica, ornamentalne frizure



Kora – donji deo uvek spakovan u odeću, ne vidi se struktura nogu, ali naglase bistu, gornji deo se vidi. Patrijarhalno društvo. Kultura Helade (osim Pitagorejaca) smatrala žene nižim. Drugačije u Sparti.



Kora

   

Kuros

Gola figura, oko 600 g.p.n.e. Mermer, kao i sve druge statue

Slobodna u prostoru ali postoji recidiv egipatske skulpture gde mala količina mermera vezuje šake za butine



Organsko tretiranje lica, ornamentalna frizura 

Naznake arhajskog osmeha



Moskoforos, nosač teleta 





Oko 570 g.p.n.e.

Arhajski osmeh – u ovom periodu tumačen kao izraz života, daje vitalnost Fino obrađena muskulatura tela, struktura tela se vidi kroz draperiju 

Ornamentalan tretman frizure i brade 

Fino urađena figura teleta



Glava Rampen (po pronalazaču)  



Biser arhajskog stila

Organsko, spretno, suptilno tretirano lice 



Glava konjanika

Ornamentalna frizura

Vrlo naglašen arhajski osmeh, ali kao da je i na gornjem delu lica

    

Hera sa Samosa

Oko 570-560 g.p.n.e.

Stub nosač uvek žensko telo

Arhitektonsko tretiranje donjeg dela tela

Torzo se pojavljuje kroz draperiju, od šake pa naviše 

Glava nije sačuvana



Kora u dorskom peplosu 

Arhajski osmeh



Kora sa Hiosa 



Mermer

Naglašen arhajski osmeh

Ornamentalna frizura, organsko lice, fino urađena draperija preko torza





Bojena skulptura (Grci su bojili statue od mermera i slonovače)



Srednji deo zabata Artemidinog hrama na Krfu 

Zabatna skulptura

Prikaz Gorgone Meduze, što je retko jer Grci ne vole ružnoću

 

Likovnost beži od prikaza ružnoće, Meduzu prikazuju meko 

Duboko urezan reljef



Reljef sa friza, Sifnijska riznica  



Jonski friz

Reljefna skulptura

Gigantomahija – mitološka tema. Borba giganata i Olimpijskih božanstava za vlast 

Udaljeno – udubljeno, bliže – ispupčeno

Arhitektura arhajskog perioda 

Redovi u arhitekturi – dorski (uglavnom vezan za arhajski period) i jonski (uglavnom vezan za klasični period)



Horizontala i vertikala, nema lukova



Dorski stub je veći i kanelovan, jonski je kanelovan i uži i vitkiji



Kapitel dorskog stuba je jednostavan i sačinjen od dve ploče, jonski kapitel ima volute, ovnovske rogove



U dorskom redu je friz sačinjen od triglifa i metopa, a u jonskom friz ima redovno reljef

Osnova tipičnog grčkog hrama

 

Posejdonov hram i bazilika u Italiji

Jug Italije je bio grčka kolonija kad su bežali od Persijanaca iz Male Azije  



Dorska arhitektura

Dorski stub karakteriše blaga krivina/zakrivljenost – enzazis

Smatra se da entazis daje vitalnost. Krivolinijsko tretiran, nema jonski stub, kao da je malo čučnuo pod teretom

  

Prelaz iz arhajskog u klasični stil u arhitekturi

5. vek pre nove ere (Grci sačuvali Heladsko kopno, pobedili Persijance) 

Atina podnela glavni teret rata, bila blagajnik 



Sazidan za 15-16 godina za boginju Atinu (Atena Partenos = Atena devica). Hram posvećen njenom devičanstvu. 

Božanstvo devičanstva, mudrosti i rata 



Akropolj – najviše mesto na brdu

Stari Akropolj srušen pa su Atinjani uzeli novac iz zajedničke kase da naprave novi. Perikle, ralog Penopoleskog rata





Partenon

Dvojica arhitekta, Iktin i Kalikrat

Prvo je bio paganski hram, pa vizantijska crkva, pa katolička crkva pa džamija. Tursko-Mletački sukob doveo do rušenja.

Simetrija – Euritmija (sklad sa posmatračevim okom). Odstupanje od simetrija i proporcija – da bi bio lepši, ne bi smeo da bude savršeno simetričan i proporcionalan. Razmak između stubova namerno nije pravilno proračunat  

Kapiteli su namerno različitih dimenzija

Dorski hram – kapitel, triglifi i metope. Dorski stubovi vitkiji i vretenastiji nego do sad, manji entazis 

Megalit, samo klamfe (metal) gde je kritično



Element jonskog hrama u Partenonu – unutrašnji friz  

Fidija

Smatra se da je Fidija imao grupu pomoćnika 

„Fidijin stil“

 

Propileji (kapija) na Akropolju

Mnesikle prebrodio geografske nepravilnosti  



Dorski

Kapija koja uvodi

Prostor gde je prvi put u istoriji izložena galerija slika - pinakoteka

  

Erehtejon, Akropolj

Posvećen mitskom kralju, osnivaču Atine

Karijatide – sveštenice igrale u čast boginje Artemide  

Ženska tela kao stubovi Turci su tu smestili harem



Korintski kapitel 

Korišćen za enterijer

  

Zamenjuje volute

Više našao primenu kod Rimljana 



Najmlađi

Oblik prevrnutog zvona

Ukrašen lišćem biljke akantus (liči na vinovu lozu ali kitnjastije, kovrdžavije, sa manjim listovima)



4. vek pre nove ere

  

Pozorište Epidaur

Arhitektura na otvorenom

U 4. veku počinju da se prave ozbiljna pozorišta sa sedištima, prolazima, orkestrom. 

Ranije su bile kamene klupe na brežuljcima 

Savršena akustika

Klasični stil



Posle Grčko-persijskih ratova



5. vek pre nove ere



Vezano za Periklovu vladavinu



Napravljen pre Grčko-persijskih ratova

 

Kuros

Nađen pre izgradnje novog Akropolja u ruševinama starog 

Smatra se da je autor Kritije (Kritijev kuros) 

Nestao arhajski osmeh

Smatra se da nije bio potreban veštački osmeh jer je umetnik osvojio podražavanje živog ljudskog teka





Prvi put se pojavljuje protivteža (kontraposto) – čovekovo telo stoji kako prirodno stoji, normalno i opušteno  



Mermer

Vide se mišići, tetive, žile

Stoji asimetrično u prirodnom položaju – leva noga angažovana (na njoj je težina tela), levi kuk povučen naviše, desni opušten, desna noga slobodna i to daje protivtežu Osa više nije prava već kao slovo S



 

Blago nakrivljeni vrat i glava Sa njim počinje klasični period



Dva podpravca u klasičnom stilu: 1.

Strogi (hronološki prvi) – strog izraz lica

2.

Zreli – smatra se apsolutnim vrhuncem. Telo statue otvara okolni prostor, pokret tela uvlači recipijenta



Kopljonoša (doriforos) 



Radio Poliklet

Rimska kopija grčkog originala 

Poliklet napravio savršenu proporciju ljudskog muškog tela

 

„Kanon“ (mera) – generacije koristile njegove proporcije  



Mermer

Zreli stil

Najsnažniji kontraposto

Glava okrenuta na stranu, jedna noga angažovana, druga slobodna, slovo S

Auriga (vozač)

 

Statua livena u bronzi 

 

Strogi stil

Telo ne utiče toliko na slobodni prostor

Ne vidimo noge od draperije, ali vidimo po stopalima da auriga stoji u blagom kontrapostu, vrat i glava



Kentaur napada Deidamiju 

Zabatna skulptura 



Mermer

Strogo-klasični stil

Vidi se i fizički sukob i sukob volja

 

Visok nivo skulptorskog umeća

 

Zevs ili Posejdon Ribari našli u moru 

Bronza

Izbacuje ili munju ili trozubac

 

Zrelo božanstvo, duga brada 

Strogi klasični stil



Uvek muški aktovi

Zreli klasični stil



Diskobolos (bacač diska)   

Miron Mermer

Rimska kopija

Grci ne rade portret – uopšteno i paradigmatski

  

Uzor bacača diska a ne određeni bacač diska Analiziran pokret tela pre izbacivanja diska  

Anticipacija izbacivanja Utiče na okolni prostor 



Oko 440 g.p.n.e.

Rimljani rade tvrđe a Grci mekše modeluju

 

Niobida na umoru

Prvi ženski akt u Grčkoj skulpturi  



Mermer

Oko 450-440 g.p.n.e.

Majka sa sedam sinova i sedam ćerki, hvalila se da je bokja od majke Artemide i Apolona. Zbog tog hibrisa, Artemida i Apolon su joj ubili svu devu. Niobida je Niobina kćer. Pokušava da izvadi strelu 

Nioba se skamenila od tuge

Fidijanski opus sa Partenona

  

Bog Dionis

Sa istočnog zabata Partenona

Original, vidi se suptilnija i mekša obrada tela 

Muskulatura deluje mekše, realističnije

 

Fidijanski friz

Konjanici sa friza Partenona

  

Nike

Fidijin opus

Čuvena Fidijina vlažna draperija koja prijanja uz telo, više prikazuje strukturu tela 

Naglašava konturu tela više nego da je telo nago   

Boginja pobede

Oštećena glava, vide se telo i krilo

Boginja izuva sandalu. Elegancija pokreta



Tri parke sa istočnog zabata Partenona 

Parke = boginje sudbine (mojre)  



Mermer

Fidijina draperija

Prikazane kao mlade i lepe žene, što nije tradicija



Nadgrobna Hegesina stela (ploča) 



Mermer

Melanholičan trenutak iz života pokojnice

Epoha helenizma



Posle klasičnog stila



Epoha se vezuje za lik i delo Aleksandra Makedonskog i njegova osvajanja (od oko 3. veka pre nove ere)



Uticaj Grčke/Helenske kulture na sve istočne provincije i povratno



Aleksandru se dopala proskineza (ljudi padaju ničice, celim telom napred, pred vladarom). On je to uvezao sa istoka



Naglašena i prenaglašena muskulatura ljudskog tela



Javlja se kolencionarstvo, sakupljanje skulptura



Pojavljuju se male skulpture



Satrap = posle Makedonskog, vladari po provincijama



Mauzolej u Halikarnosu 



Spomen grobnica

Mauzol = satrap Persijanaca. Despotski vladalački par sa Artemizijom 

Artemizija posle njegove smrti podigla Mauzolej 

Fuzija Grčke i istočnjačke arhitekture 

50m

Kombinovano ogromno postolje antičkog Grčkog hrama, jonski stubovi sa volutama, kolonada stubova. Umesto zabata nešto nalik na egipatske piramide, i na kraju dvokolica koju voze Mauzolej i Artemizija





Helenizam – prvi put se u Grčkoj vidi nešto nalik na individualni portret. Individualne karakteristike Mauzoleja i Artemizije, iako je ona bila živa



Mauzolov portret 

 

Mermer

Individualni portret

Veliki i prekrupan, višak kila, to se ne bi desilo u prethodnoj epohi

   

Borba Grka i Amazonki

Friz mauzoleja u Halikarnosu

Skopas (veliko ime skulptura Helenizma)

Vrlo dinamičan vajar, to je i karakteristika helenskog stila. Dinamizam akcentovan



Demetra iz Knida 

 

Oko 340-330 g.p.n.e.

Boginja zemaljske plodnosti 



Mermer

Pripisuje se Skopasu

Uvučene, duboke oči sa tamnim senkama, akcentovane oči i izraz očiju



Afrodita Kniđanska

Rimska kopija grčkog originala



Praksitel je uradio original



  

Mermer

Urađena paradigmatski

Grčki nos ravan, 90 stepeni, tanka usta. Rimljani imali orlovski nos 

Napravio kompozitnu statuu, gledao gomilu lepih žena

  

Hermes Praksitel

Pretpostavlja se da je Praksitelov original zbog mekoće i suptilnosti obrade tela 

Bog trgovaca i lopova, glasnik

 

Apolon Belvederski

Rimska kopija grčkog originala nepoznatog originala 



Mermer

Bog sunca, svetlosti, nauke, medicine, muzike, razuma

  

Apoksiomenos (strugač)

Autor: Lisip (skulptor epohe Helenizma)

Lisip je poremetio Polikletov kanon. Smatrao je da će statua biti lepša ukoliko se kanon poremeti  

Manja glava, vitkije telo

Revolucionarni momenat – isturene, ispružene ruke 



Rimska kopija

Trenutak dnevne higijene grčkog vežbača – mazali bi se pre vežbe debelim, gustim uljima i pomadama da bi mišići ostali topli. Posle su pre kupanja morali da sastružu pomadu sa sebe 

Euritmija – sklad skulpture sa posmatračevim okom



Gal na umoru 

 

Mermer

Rimska kopija

Uhvaćen etnicitet – amajlija (torkves), brkovi, lice, telo



Faun barberini (pijani Faun) 



Faun = Satir

Mitski simboli muške plodnosti, seksualne želje i mogućnosti da piju mnogo vina  

Pratnja boga Dionisa

Zgrčeno telo kao u nemirnom snu



Nike sa Samotrake 

 

Nalazila se na pramcu broda Akcentovan, snažan dinamizam 



Mermer

Fidijina draperija

Komponovanje po dijagonali koje pojačava dinamizam

 

Trojanski sveštenik, prorok, predvideo poraz od Ahejaca 



Laokon sa sinovima

Bunio se protiv unošenja Trojanskog konja

Kažnjen od strane Atene koja je navijala za Ahejce, kažnjen zbog hibrisa 

Oslepljen, onda zmije dave prvo njegove sinove pa njega 

Tri majstora: Agesander, Polidor, Atenodor  

Dinamizam

Komponovanje po dijagonali

 



Glava sa Deosa



Nađena u moru

Individualni portret nepoznate osobe

Nepravilnosti u licu, van proporcija, oči, klempave uši, jedan čovek sa svojim karakteristikama

Igračica pod velom

  

Mala skulptura, 20cm, statueta

Kolencionarska manija i bibliofilija = Helenizam Oko 200 g.p.n.e.

  

Livena u bronzi

Dinamizam, draperija



Apolon, srebrni novčić iz Katanije 

Oko 415-400 g.p.n.e. 

Srebro



Aleksandar Veliki sa Amonovim rogovima 

Fuzija istoka i zapada

Etrurska umetnost



Etrurska epoha negde paralelna Helenskoj



Iz Lidije (Mala Azija) se preselili na Apeninsko poluostrvo (do centra Italije, Toskana)



Kad su Rimljani u 5. i 4. veku p.n.e. osvajali Etrurce (živeli su u gradovimadržavama, neujedinjeni) nisu skrnavili grobnice pokorenih Etruraca. Zato nam je poznat njihov sadržaj



Etrurska umetnost sveta u 7. i 6. veku p.n.e.



Sličan odnos prema smrti, pokojniku i zagrobnom životu kao Egipćani



7. vek p.n.e. – urne kreću da imaju odlike skulpture



Ostaci se stavljaju u skulptorsko obrađene urne



Urna za pepeo sa ljudskom glavom  

Terakota

Prepoznatljiva bista

Sarkofag iz Ćerveterija



Bračni par, grupa, pokojnici

 

Podseća na grčki arhajski osmeh, kompatabilno  

6. vek pre nove ere, glina

Kontakt između etrurske i grčke kulture 

 

Fino tretirana tela

Promenili odnos prema smrti i zagrobnom životu

Prvo relaksiran odnos, bez straha i anksioznosti, pa su krenuli da se plaše

Detalj sa zidne slike – Grobnica lova i ribolova



   

Tarkvinija

Muška tela tamnija, ženska svetlija

Naglašen dinamizam, i ljudski i životinjski Daleko dinamičniji od Grka u ovom trenutku

   

Detalj zidne slike

Grobnica lavica – Tarkvinija

Muškarac i žena, tamnije-svetlije telo 



Igrači

Naglašen dinamizam i pokret

Slično modelovanje tela i frizura kao Grci

Mladić i demon smrti



4. vek pre nove ere

  

Rađen u mekanom kamenu, piedra fetida (vezan za taj prostor) 



Skulptorska grupa

Mekan kamen koji se lepo oblikuje

Zbog ove skulpture se smatra da je došlo do promene odnosa prema smrti i pojave straha 

Demon smrti – žena. Daje mladiću svitak (presudu smrti)



Etrurci su imali sakralnu arhitekturu



Rimljani su napravili fiziju etrurske i grčke arhitekture i dodali svoj pećat – luk



Rimljani nasleđuju visoko postolje od Etruraca

 

Apolon iz Veja

Oko 500. g.p.n.e., kompatabilno sa arhajskim periodom 

Ornamentalna kosa, organsko lice, arhajski osmeh 

Naglašen dinamizam 



Zajednički bog

Tamno obojen - muško

    

Vučica

Etrurski rad

Livena skulptura, bronza

Dečaci (Romul i Rem) su renesansni dodatak

Etrurci su bili majstori livene skulpture, Rimljani su nasledili tu tradiciju Vidi se svirepost

 

Organska njuška, ornamentalno krzno – ističe svirepi izraz 

Rebra, mišići



Portret dečaka 

  

Bronza

Početak 3. veka p.n.e.

Etrurci imaju i neguju individualni portret

Što su mlađi ljudi (deca, bebe) to je teže napraviti portret pošto nemaju crte lica 

Individualni portret sa individualnim karakteristikama 

Majstor sačuvao mladost

Gravirana poleđina ogledala



  

Bronza

Ugraviramo/rezano na bronzanoj poleđini ogledala Lik proroka Kalhasa. Ima krila (znak nadahnuća bogova) 

Prorok analizira jetru životinje i proriče 

Nezdrava jetra je loš znak  

Proroci bitni

Jetra, let ptica...

Porta Augusta (velika vrata/kapija)



 

Uticaće na Rimsku arhitekturu 

 

Peruđa

Od opeke i kamena

Rimljani nasledili polukružni luk i poluobličasti svod od Etruraca

Egipčani i Grci su ih ponekad koristili ali samo za podzemne prostorije

RIM



Rimljani veliki osvajači



Grci najviše uticali na Rim (preuzeli njigovu religiju, preuzeli nauku, likovnu umetnost, itd)



Rimljani veliki pravnici, majstori u pravnoj nauci, sjajan pravni sistem



Odlični putevi – shvatili su da je to ključ držanja celine na okupu



Vrlo tolerantni prema religijskim osobenostima pokorenih naroda



Bitno je bilo biti lojalan Rimskoj državi, postojali su hramovi drugih religija



Smislili vodovod i kanalizaciju



Izmislili cifre (Grci ih nisu imali)



Preuzeli gramatiku (padeži, konjugacija) od Grka



Uvešće novi građevinski materijal – beton (zato imaju veće i monumentalnije građevine od Grka)

 

Hram Fortune Virilis

Slobodan prevod – sreća junačka, ratnička, muška Visoko postolje je nasleđeno od Etruraca

 

Sakralna arhitektura preuzeta od Grka  



Jonski red

Bez polukružnog luka

Bez reljefa na frizu i bez triglifa i metopa



Sibilin hram, Tivoli 



1. vek

Kreću da primenjuju građevinski krug – tolos. Smatra se da je inspirisan seljačkim građevinama



Rimljani koriste korintski kapitel i na spoljašnjoj strukturi hrama, Grci su ga krili i stavljali unutra



Lepljen betonom – dobar kao vezivni materijal ali beskrajno pije vodu i beskonačno izbacuje vlagu. Bogati rimljani ga zato nisu koristili za svoje kuće



Svetilište Fortune Primigenije (sreća prvorođena)  

 

Pranesta, Palestrina Početak 1. veka p.n.e.

Ogromna, monumentalna građevina posvećena boginji Fortuni

Otkriveno ’44 za vreme bombardovanja Italije kada je sravnjeno jedno srednjevekovno naselje 

 

Autohtona rimska arhitektura – beton, polukružni luk, poluobličasti svod Pretpostavlja se da je podigao rimski imperator Sula zbog pobede koju je tu odneo 



Beton

Maketa pod znakom pitanja

Osnove od betona ali ukrašene belim ili šarenim mermernim pločicama. Oplata od mermera, podsećala na grčku arhitekturu

Plan foruma u Rimu

 

Gaj Julije Cezar prvi izgradio forum u svoju čast



Kičma urbanog projektovanja Evropskih gradova 

Iz trga u trg, trgovi vezani prethodnim 

Forum Romanum

 

Pont du Gard, Nunes, Francuska

Akvadukt na reci Nin, premošćava reku 

Polukružni lukovi

    

1. vek, Vespazijan (loza Flavija)

Amfiteatar, gladijatorske igre, 50.000 ljudi Kolos – Neronova statua koja je stajala na ulazu Beton, bio ukrašen belom mermernom oplatom 



Koloseum

Tri sprata

Prvi put: na prvom spratu dorski pilastri, na drugom jonski, na trećem korintski. Po redu kitnjastosti

 



Koloseum – unutrašnjost

Ozbiljno sagrađen podzemni deo – tu su čuvane životinje i vežbali gladijatori U podzemnom Koloseumu prvi put upotrebljen krstasti svod – duplo jači. Dijagonalno ukrštena dva polukružna luka, dva ukrštena tunela



Pan=sve, teon=bog – hram posvećen svim bogovima

 

Sedam bogova planeta (Rimski i Grčki), paganski hram 

Portiko (ulaz) grčkog hrama, građevina kružna 

Centralna osnova – sve što stane u krug 





Panteon

Kružna osnova

Otvaranje prostora – sedam niša. Stubovi, drugi krug – obruč koji opasava centralni krug. Vizuelno i arhitektonski otvoren prostor Poluloptasta kupola sa otvorom gore (vodi ka nebu, pušta svetlo u hram) 

Kasetirana kupola (udubljene kasete), oplata od zlata unutra



Konstantinova bazilika u Rimu

Imperator Konstantin Milanskim ediktom 313. godine priznao Hrišćanstvo kao ravnopravnu religiju i uveo kult Hrišćanstva u Rim



 

Pre toga su Hrišćani progonjeni jer nisu priznavali cara

Bazilika – hrišćanska crkva. U antici su to bile svetovne građevine (sudovi) pa su prešli u sakralne bazilike u Hrišćanstvu zbog veličine 



Bazilikalni oblik traje do renesanse kao imperativ

Vizantija je imala crkve sa centralnom osnovom. Zapad do renesanse ne diže crkve sa centralnom osnovom. Zapadna hrišćanska arhitektura = bazilika, pravougaona osnova Polukrug – apsidijalni deo gde je oltar

 

Po principu 3 ili 5 brodova. Centralni brod najširi, sa strane uži, svi iste dužine 

Konstantinova bazilika je atipična bazilika 

Rađena po uzoru na rimsko kupatilo



Bazilika u Leptis Magni (Libija)



Dom patricija (rimskog plemića) – Domus, Pompej   

Držali do intime i privatnog života Atrijum (luksuzno, veliko predsoblje) 



Početak 1. veka

Otkopano u 18. veku

Imali gore otvor za kišnicu a dole bazenčić

U uglu atrijuma se nalazio tablinium gde su držali biste svojih predaka (prvo od voska pa od kamena)





Iz atrijuma u peristil (lični, manji park ili šetalište), iza peristila intimne prostorije, spavaće sobe



Najviše 5 spratova, uglavnom 1 ili 2

 

Insula Dijaninog doma

U podnožju lokali (krčme, zanatske radionice) a gore stanovi, više porodica 

Tu su živeli obični ljudi - plebejci



Rimljani su imali razliku u provinciji i centru Rima



U provinciji je arhitektura bila slobodnija i kršila su se pravila



Kapija tržnice u Miletu  



Mala Azija Rekonstrukcija

Prelomljeni zabat – atipično arhitektonski - sloboda

 

Venerin hram u Balbeku (Liban)

Prvi put upotrebljen sukob konkavnog i konveksnog 

Sloboda arhitekture, provincijska arhitektura  

Utisak elastičnosti Uticaće na Barok

Dioklecijanova palata



    

Split

Svetovna građevina

Presekao zabat polukružnim lukom

Ruši princip savršenog trouglastog zabata

Kolonada stubova i direktno na kapitelu polukružni luk – prvi put upotrebljeno 

Rubna arhitektura

Skulptura Rima



Originalno – veoma precizan individualan portret



Rimljani nemaju problem sa ružnoćom



Rimljani se ne ustručavaju prikazivanja određenih i konkretnih događaja (Grci su imali Gigantomahiju, itd, simbolizam) u narativnom reljefu



Aulus Metelus (Laringatore, govornik)   



Etrurski rad

Patricije (plemić)

Livena skulptura, bronza

Karakterističan rimski pozdrav - Ave

 

Portret Rimljanina

Topografija lica, detalji, podočnjaci, bore 

Individualni portret 



Mermer

Postignut mentalni sklop osobe u individualnom portretu  

Rim imao tradiciju moralne čvrstine

Simbol rimskog moraliteta i skrupuloznosti

 

Rimski patricije sa poprsjima svojih predaka

Beskrajnu moć je otac imao nad porodicom, ali je to veoma retko zloupotrebljavano   

Pater familias

Posle smrti se vaja u vosku lik muške glave porodice

Kad umre nova glava, voštane glave su u povorci na sahrani 

Posle su prešli na kamen

 

Oktavijan Avgust

Njegove statue po Rimu

Individualni portret, ali malo ulepšan i doteran

 

Ulepšavanje lika zbog političkog marketinga

 

Oktavijan je stalno ratovao ali se predstavljao kao mirotvorac 



Ara pacis (oltar mira)

Arhitektonski spomenik u slavu mira sa reljefima

Narativni reljef na frizu – carska povorka na otvatanju Ara Pacisa  



Mermer

Konkretan istorijski momenat

Bliže nama izdubljenije, dalje od oka posmatrača utopljeno u kamen



Dekoracija u štuku/gipsanom malteru 



Prvi kreću da dekorišu enterijer u štuku 



Reljef

Suptilna dekoracija

Otkriveno u 18. veku pa vraćeno u modu

Pljačkanje hrama u Jerusalimu

  

Reljef na Titovom slavoluku Prikazuju konkretan događaj 

Prikazan trijumf

 

Trajanov stub

Stub u čast cara Trajana i njegovog pohoda na Dakiju i Dačane Visok stub optočen reljefnom trakom koju čitamo od dna ka vrhu



  

Mermer

Klasičan rimski narativni reljef

Ne zna se kome napravljen zbog načina na koji je predstavljen



Vespazijan – osnivač dinastije Flavija 

 



Oko 75., mermer

Vladao dobro i bio zanimljiv, pametan čovek

Apoteoza – posle smrti je imperator proglašen božanstvom 

Plebejac, individualne karakteristike



Imate sve detalje ali i suštinu lilnosti

Smatra se da je individualni portret dostigao vrhunac za vreme dinastije flavija

 

Ženski portret

Paradigma rimske lepotice

Umereno orlovski nos, moderna frizura, veće oči



 

Mermer

Kontrast između organskog i ornamentalnog 

Portret doba Flavija

   

Trajan

Oko 100., mermer

Carevi vojnici – kratka kosa

Carevi mirotvorci – puštaju kosu i bradu (Marko Aurelije) 

Individualne karakteristike

 

Konjanička statua Marka Aurelija

Rimljani su birali cara po „lutriji“ – najbolji od najboljih mladića, ne sa kolena na koleno. Marko Aurelije je napravio presedan sa svojim sinom Komodom 

Kosa i brada, a la grek. Prikazao privrženost grčkoj kulturi 

Bronza

 

Filip Arabljanin

Na teritoriji Arabije je dobro vodio ratove Izabran iz redova vojnika, što je tad bio običaj



 

Rim u raspadu

Vidi se lična anksioznost na licu, strah i briga 

Izraz nemoćne, progonjene životinje

Počinje da se pravi razlika između dužice i zenice i vidi se fokus pogleda što je novitet

 

Fino urađena kosa, bore, individualne karakteristike, vidi se brada koja nije brijana nekoliko dana

  

Portret Konstantina Velikog

Prihvatio hrišćanstvo – Milanski edikt

Priznao hrišćanstvo kao ravnopravnu religiju u Rimu, uskoro će postati glavna religija 

Hrišćanstvo želi da prikaže duhovnost – velike, prevelike oči 

Glava i vrat, 2.44m, predimenzionirano

Slikarstvo 

Mnogo su preuzeli od Grka, ali su imali individualne momente



Iluzija perspektive, slikanje u trećoj dimenziji – Rimljani preuzeli od Grka



Umetnost mozaika



Mozaik vrhunac dostiže u doba Helenizma

 

Poraženi Persijanci od strane Aleksandra Makedonskog 

 



Bitka kod Isa

Podni mozaik

Sitni komadići mermera u prirodnoj boji (nisu bili veštački bojeni) Rimljani kombinuju tesere (prirodno obojene komadiće mermera) i stavljaju ih u malter Hrišćanska umetnost će preuzeti mozaik ali će koristiti zlato i komade stakla

 

Aleksandar Atinski je slikar  



Igra piljaka

Mermerna ploča Žene i deca se igraju

Atmosfera svetla i vazduha, vidi se šta je autor hteo da predstavi 

Žanr scena – svakodnevna scena

  

Soba s Iksionom

Dom porodice Veti, Pompeja

Iluzionizam – likovni zid (pilaster, prozori, slike u ramu) – sve je goli zid 

Sve naslikano na mermernom zidu

 

Arhitektonska panorama/pejzaž

Osećaj da osoba gleda pejzaž u perspektivi kroz prozor 

Nije tačna perspektiva



Lestrigonci bacaju stene na Odisejovo brodovlje  

Mitološka antička tema

Lestrigonci su bili poznati po ksenofobiji  

Perspektiva

Restaurirana (u Vatikanu)





Pogled na vrt



Mermerni zid

Zidna slika iz Livijine vile u Primaporti 

Iluzionizam rimskog slikarstva



Mrtva priroda, zidna slika

  

Breskva i stakleni sud

Iluzija treće dimenzije

Stakleni bokal, voda, svetlost



Portret egipatskog dečaka 

 

Rimski portret

Enkaustika – nova likovna tehnika

Premazivanje slike toplim/otopljenim voskom da bi se slika i boja zaštitili, a dobija se i glazura

 

Mali medaljon, oko 5cm



Staklo, blago konveksno 



Muški portret

Minijaturni portret

Individualne karakteristike

HRIŠĆANSTVO



Monoteistička religija



Etika – razlika između starog (oko za oko) i novog (ko njega kamenom, ti njega hlebom) zaveta



Lekstalionis – princip



Hrišćanstvo želelo da iskoreni zlo sa novom etikom



Četiri jevanđelja (Luka, Mateja, Marko, Jovan)



Smatra se da se hrišćanstvo brzo širilo jer poziva sve ljude da veruju u Hrista – preskaču razlike u etnicitetu, rodu, religiji... Nije se obraćalo samo Jevrejima već svima



Hrišćanstvo – religija poniženih i uvređenih



Dva sveta: ovozemaljski svet („dolina suza“) i onaj drugi (večnost)



Odricanje = rajsko naselje, večnost

Rano Hrišćanstvo



Milanski edikt 313. godine



Slikarstvo u katakombama



Progonjeni hrišćani su se krili u katakombama

Slika tavanice katakombe Svetog Petra i Svetog Marcelina, Rim



Početak 4. veka

 

Krug je simbol nebeskog

Krst u krugu – hrišćanstvo će carevati na celom svetu

 

Manji krug – Hrist kao dobar pastir sa jagnjetom 



Likovi proroka

U polukrugovima priče o proroku Joni (izašao iz utrobe kita)



Hrišćanstvo su prvo primili niži slojevi ali je postala masovna religija kad su je poprimili patriciji



Bazilike – sudnice – model hrišćanske crkve na zapadu



Tavanice ranohrišćanskih crkava su drvene



Apsida, bema, glavni brod, bočni brodovi, atrijum-narteks (zasvođeni trem)



Bema (transept) odvaja apsidu od glavnog broda



Unutrašnji izgled crkve Svetog Pavla izvan zidina 

Prozorski/lateralni zid 

Ulazi svetlost

Smatra se da je duhovna lepota najvažnija, a lepi. Zdravi, pametni, prirodno obdareni ljudi će slabije proći u drugom svetu





Zidaju se crkve sa neuglednom spoljašnjoću, a unutra se otvaraju blistave i bogate prostorije

 

U italijanskoj arhitekturi je zvonik (kampanilo) uvek odvojen entitet 



San Apollinare in Classe, Ravena

Unutra mozaici u zlatu, a spolja opeka

Hrišžani su preuzeli mozaik, samo su promenili materijale – zlato, zlatna folija, mnogo više obojeni komadići stakla

Unutrašnji izgled crkve Santa Constanza

 

Konstantin podigao crkvu u slavu svoje ćerke Konstance 

Sa kružnom osnovom i kupolom, što je atipično  



Po ugledu na Panteon

Dupli stubovi sa korintskim kapitelima

Deambolatorijum – bočni brod koji kruži oko centralne osnove



Razilazak Lota i Avrama (mozaik)

Lot i Avram su pušteni da izađu iz Sodome pre nego što je uništena pošto su bili dobri



 

Uslov je bio da se ne okreću unazad

Lotova žena je prekršila pravilo i zato se pretvorila u stub soli 

Iluzija perspektive i treće dimenzije



Iluminirani rukopisi – osvetljeni rukopisi



Pojavljuju se oko 4. veka pre nove ere



U doba Helenizma (4. na 3. vek pre nove ere) se pojavljuje kodeks – pergament (velum) – fino obrađena tanka teleća koža na kojoj se lepo pisalo. Pergament je doveo do naslaganja i koričenja



Kodeks je dozvolio da se na pergamentu slika



Iluminirani rukopisi doživeli vrhunac u hrišćanstvu



Egipćani koristili papirus koji su motali u svitke



Jakov se rve sa anđelom, iz bečke Geneze Purpurni pergament, slikano srebrom



 

Pokušaj da se ispriča radnja u medijumu prostora  



Početak 6. veka

U obliku slova U

Štedi prostor, kontinuirana naracija

Pokušaj prebacivanje nečega iz dimenzije vremena u dimenziju samo prostora

Klasicizam u hrišćanstvu 

Klasično – clasicus – pripadnik najjačeg socijanog sloja



Počinje da znači i prvoklasni u vrednosnom smislu



„Klasična“ automatski najbolje (Grci, Rimljani). Vrhunski dometi umetnosti



Klasicizam – ono što pokušava da liči na staro



Arhanđeo Mihajlo 



6. vek

Rađen u slonovači

Suptilno kontrastirano organsko i ornamentalno

 

Nema kontraposta i neće ga biti do renesanse

VIZANTIJA



Razlika u arhitekturi do renesanse – zapadna Vizantija ima baziliku a istočna Vizantija ima centralnu osnovu i kupolu

 

Zlatno, prvo doba Vizantije

Osmougaona centralna osnova i kupola

 

San Vitale u Raveni

Centralni (glavni) brod i deambulitorium vezani kapelama  

Suptilno osvetljenje unutrašnjosti

Narteks asimetričan – tako se prepoznaje San Vitale

  

Justinijan sa pratnjom

Pravnički mozak, jak državnik

Podržavao likovne umetnosti i arhitekturu 

 

Zlatno doba

Vizantijski princip = car je duhovni i svetovni vladar

Lica srcolika (paradigmatski oblik), kruta draperija (nema Fidije), izdužena, vitka tela, mala stopala, neprirodno stoje, nema kontraposta, mala usta, krupne i tamne naglašene oči i obrve – duhovnost. Paradigmatski, bez individualnog portreta i karakteristika. Nizak.

 

Opet paradigmatski, i ona je bila niska 



Carica Teodora sa pratnjom

Cirkuska igračica i kurtizana

Srcolik oblik lica, visoka, vitka, duhovnost, oči



Aja Sofija (Sveta Sofija, mudrost) 



Konstantinopolj

Isidor iz Mileta i Antemije iz Tralesa 

Justinijan je bio pokrovitelj

Osnova je kvadrat sa ogromnom kupolom



Dve polukupole sa osnovom – dva polukruga – ovalna osnova



  

Pandativi – kupola podignuta na sfernim trouglima Uticala na arhitekturu Otomana, preuzeli su princip 



Fuzioniše zapad i istok u arhitekturi

Turska arhitektura u znaku Aje Sofije

Kupola počiva na manjim prozorima i izgleda kao da lebdi

 

Neobični kapiteli u Aji Sofiji

Ukrašeni lišćem biljke akantus, ali izgledaju kao čipka 

Daju utisak lakoće

 

Crkve manastira u Hosioslukasu

Odvajanje od ideje da spoljašnjost treba da bude prosta 

Ovde se drži i do ukrašavanja spoljašnjosti 

Osnova je grčki krst

 

Mozaik u kupoli u crkvi u Dafni Isus prikazan kao pantokrator

Zreo, strog, muževan, onaj koji vlada svetom

 

Drugi princip vizualizacije je Isus stradalnik



Katedrala Sv Marka u Veneciji 



Drugo zlatno doba (oko 11. veka) 



Vizantijska crkva

Osnova je grčki krst

5 kupola – nad centrom i nad ostala četiri kraka 

Bakarni krov, nekad je bio obložen zlatom

  

Uticaj Vizantije u Rusiji

Crkva Sv Vasilija Blaženog u Moskvi

Za vreme Ivana Groznog, oslepeo arhitektu 

Princip centralne usnove 

Vizantijski uticaj

Raspeće – mozaik u Dafni



Hrist stradalnik

  

Majka i Jovan

Sve ukazuje na patnju

Period ikonoboračke raspre 

Polovina 8. veka



Carskim ediktom zabranjeno slikanje ikona



Smatrali su da ne treba prikazivati sakralne likove



Drugi su smatrali da se sakralni likovi vizuelizacijom približavaju ljudima



Ikonoborstvo – Ikonofilija



Ikonomahija



Ozbiljan crkveni spor



Oko 120-130 godina, u 9. veku je opet dozvoljeno



Narod se podelio, ljudi se tukli na ulicama



Jovan Damaskin i Teodor Studit su bili ikonofili koji su se pozvali na to da je Isus dozvolio Luki da napravi njegov portret i to što je Isus na sebe uzeo čulni lik. Imamo pravo slikanje ipostasa (čulnog lika)



Posle četvrtog krstaškog rata je Carigrad osiromašen



Nestaju mozaici i pojavljuju se freske



Drugo zlatno doba



Anastazis (vaskrsenje)

Silazak Hrista u Ad, izvlači Adama i Evu iz pakla, vezao Satanu





Svetlost na tamnoj pozadini 



Svetlost izbija iz Hrista

Snažan dinamizam, fizička energija fizički snažnog Hrista

 

Bogorodica – ikona

Razvilo se iz Rimske tehnike enkaustike 

Daje trajnost i svežinu 

 

6., 7. vek

Rađena u enkaustici na drvetu

Srcoliko, paradigmatsko lice, moćan luk tamnih obrva koji daje snagu pogledu, ravan nos, krupne i tamne oči i mala usta



Uticaj Vizantije na Rusiju 

Andrej Rubljov 

 

15. vek

Starozavetna trojica

Po principu Vizantijskih ikona ali nešto suptilniji sa draperijama i izrazom lica (više emocije i patosa) 

Izvanredan kolorista, smela paleta boja

ISLAM



7., 8. vek



Arabljani širili, najbrže širena religija



Islam znači pokornost



Nema ritualnih obreda za koje je potrebno sveštenstvo. Sami pred licem boga, zato se brzo širilo. Molitva, milostinja, post i hodočašće



Prorok sebe naziva naslednikom prethodnih proroka. Priznaje i uvažava prethodne proroke (Isusa, Mojsija). Lako je preći u Islam. Posle Isusa – Muhamed



Zabrana vizualizacije svetih likova jer profanizuje



Ne smeju da se slikaju ljudi i životinje jer se time na sebe preuzima pravo stvaranja, što je božije pravo.



Dozvoljene minijature, tj. sve što ne baca senku



Bitna razlika u islamskoj arhitekturi između arapske (prvonastale) i turske (potonji) – Turci voleli čiste linije Aje Sofije i preuzeli taj stil. Arabljani zamagljivali zapreminu unutrašnjosti prostora. Zbunjuje, ne da da se odredi prostor, iluzija

Mutavakilova džamija, Samira, Irak

 

Princip arhitektura džamija: osnovna osa, uglavnom pravougaona. Specifično minare (liči na sumerske zigurate) ide visoko, ka nebu  

Odvojeno minare

Drvena tavanica koja je izgorela



Osnova po ugledu na Aju Sofiju

    

Džamija Ahmeda I, Istambul

Kvadratna, centralna osnova

Četiri polukupole pa razmnožavanje kupola

Sve turske džamije po uzoru na aju sofiju, ali dodali sliv kupola Turci su imali preciznu unutrašnju zapreminu. Čist, matematički precizan prostor

Džamija u Kordobi

   

Prvobitni oblik nadograđivan

Ona je nastavljana, produživana i proširivana

Dvojni princip stubova – na kapitelu stuba kreće drugi, novi stub 

Potkovičasti luk



Dvorište lavova



Kalat Alhambra 



14. vek

Napravili prinčevi, svetovna arhitektura Niz prostorija, atrijuma, dvorišta





Teče izvorska voda 



Crveni zamak

U štuko malteru i pečenoj glini

Vitki stubići i kao čipkani lukovi i zidovi

 

Arabeska kao motiv, ornamentalno

Tadž Mahal

 

Mauzolej, spomenik  



17. vek Beli mermer

Arabeska, zidovi kao čipka, kupola koja kao da lebdi 

Podigao Šah Džuhan ženi



Kadionica iz Horasana, Iran  

Izuzetak pravila Baca senku, 88cm

  

Islam imao i iluminirane rukopise

Iluminirani rukopis, oda grčkoj medicini

Prikaz grčkog lekara Erazistrata koji leži i njegovog pomoćnika koji stoji. Imaju oreole mudrosti

 

Iluminirani sakralni rukopisi

Vaznesenje Muhamedovo na nebo 

 

Iz Persije

Burak Muhamedov, kompozitno biće

Na vaznesenju sreo sve prethodne proroke

SREDNJI VEK



5.-15. vek (pad zapadnog rimskog carstva pod Vandale - pad Carigrada pod Turke 1453.)



Talas učenih izbeglica od Turaka izaziva renesansu – uticaj grčke kulture i nauke



„Mračno srednjevekovlje“ se danas sužava na 7. vek, „mrak“ zbog nepismenosti



U 7. veku je Irska žarište evropske kulture, umetnosti, filozofije. Smatra se da je to zbog učenih ljudi iz Evrope koji su bežali pred varvarskim plemenima i pobegli najzapadnije

Životinjska glava iz grobnice u Osebergu



Skandinavska umetost, germanska





Paganski momenat, još nema hrišćanstva



 

Vikinzi koristili na pramcu broda

Zmajeva glava da zastraši neprijatelje 



9. vek

Rađena u drvetu

Kontrast organskog i ornamentalnog tretiranja životinje 

Naturalistički čeljust, nepca, njuška, zubi

Likovnost u znaku hrišćanstva



Stranica sa krstom iz Lindisfarskog jevanđelja  



Irska

Iluminiran rukopis

Bitne irske pisarnice iz manastirskih skriptorija Organsko-ornamentalni preplit



Glavice životinja i ornament



Svi organski elementi spojeni (glava se završava repom)



 

Ornamentalni elementi spojeni

Komplikovan preplet, ali kao da ga znak krsta smiruje 

Metafora za hrišćanstvo

 

Ehternaško četvorojevanđelje 



Simbol Sv Marka

Iluminirani rukopis

Kombinacija organskog i ornamentalnog  

Anglo-Irska umetnost

Anticipacija apstraktne umetnosti

Karolinška umetnost 

Vezano za vladavinu Karla Velikog



Hteo da obnovi kulturu Starog Rima



Bio je nepismen, ali je cenio učenost, pismenost i obrazovanje



Prepisivanje starih rukopisa, putovao u Rim, hteo da prebaci na prostor Franačke



Prvo ozbiljno fuzionisanje grčko-romanske (antičke mediteranske) kulture sa severnom



„Mala renesansa“ ili „Karolinška renesansa“



8., 9. vek



Latinica koju koristimo je karolinškog porekla



Karl je na putovanju Rimom bio oduševljen San Vitale i hteo je da svoju dvorsku kapelu u Ahelu uradi po njenom principu



Angažovao arhitektu: Odo iz Meca (prvi severnjački arhitekta čije nam je ime poznato)

Kapela u Ahenu / Ahenska kapela



Rađena po uzoru na San Vitale iz Ravene

 

Postoji drastična razlika – osečaj prostora je drugačiji

  

Ahenska kapela je geometrijski savršeno precizna

Osnova ista, crkva sa centralnom osnovom (vizantijski, a ne zapadni oblik) 



Ideja da se prebaci San Vitale u Ahen

Oktogonalna, Odo je stavio narteks pravilno

Kod sakralne arhitekture bitno obeležje severnjačke germanske arhitekture: spojio je pristupni trem sa dve kulice sa strane u jednu celinu – vestverk 

Narteks + dve kulice = vestverk



Opatijska građeniva Sen Riker (sad Francuska, nekad Franačka) Prvi put se pojavljuje hor

 

Kvadratni prostor između apside i transepta 

Karolinška arhitektura



Sveti Mateja Jevanđelista iz Jevanđelja Karla Velikog



U Maloj renesansi jaka tradicija iluminiranih rukopisa



Veliki uticaj rimskog slikarstva (to je lično insistirao Karlo Veliki)



Antički, sedi i gleda u knjigu i razmišlja, kao da gledamo rimsko slikarstvo 

Smirena kompozicija

Sveti Marko iz Jevanđelja ronskog nadbiskupa Eba





Samo 15ak godina posle Sv Mateje 



Sveti Marko gleda gore svog lavića koji mu daje svitak. Marko samo prepisuje iz svitka u kodeks. Odozgo objavljene istine, on je samo medijum

  

Dinamično, kao uragan

Istina objave snažnija od istine ljudskog uma

Razlika između Svetog Mateje i Svetog Marka – antički model: on smišlja. Sveti Marko objavljuje istinu koja je objavljena i koju on nije smislio



Ilustracija za Psalam 44, Utrehtski psaltir 

 

Crtež perom



Iluminiran rukopis



Brzopotezni crtež

Vojska pagana prodire, hrišžani kao jaganjci, mole se Iznad njih bog u postelji, uznemireni anđeli ga bude 

Ključ drame u gornjem segmentu



Četvorojevanđelje iz Lindaua Korica od žeženog zlata

   

Kožna korica sa zlatom, umetnut veliki broj poludragog kamenja

Karolinški postupak: podignuto na kulice sa arkadama, puštaju vazduh i svetlost odozdo i odozgo 



Raspeti Hrist na krstu

Dragulji podignuti da bi više sijali

Specifično za Karolinge – Isus jeste razapet ali je otuđen i ima duhovnu snagu 

Posle pada Franačke/Karolinga, Germanska Saksonija najbitnija

Otonska epoha 

Brakom je Oton prisjedinio Italiju



Držao je veliki deo Evrope



Period procvata

Gerovo raspeće

 

Najznačajnije delo otonske likovnosti

Karolinzi imali otuđen odnos prema Hristovim telesnim patnjama, ovo je drastičan obrt u tom odnosu





Rađen u drvetu (kad je bitna ekspresija, umetnici koriste drvo jer ono akcentuje ekspresivnost) 

Malo veće od prirodne veličine, 1.88m 

 

Realistično

Posledica razapinjanja Hristovog tela

Dramatično, bolno istupanje tela; lice bolna maska, crte lista stvrdnute i okamenjene od bola  

Realistično i ekspresivno

Akcenat na patnjama, za razliku od Karolinga



Crkva Sv Panteleon u Kelnu 

Atipičan vestverk

  

Uništena za vreme II svetskog rata

Bernvard je bio biskup, moćan političar, tutor Otona III, pokrovitelj i mecena, Biskup Hilbešajma, značajan 



Crkva Sen Mihael u Hilbešajmu

Bernvard je naručio crkvu i učestvovao u projektovanju

Velike bele površine na lateralnim zidovima, veliki prozori koji puštaju svetlost  

Dvostruki stupci – okrugli pa četvrtasti

Ranohrišćanska drvena tavanica sa reljefom



Najznačajniji segment koji je preživeo je Kripta (podzemna kapela) sačuvana metalnim vratima





Često bitno mesto, smatra se da je Bernvard držao do kripte jer je naručio ogromna, dupla bronzana vrata 

On ih je podelio na horizontalna polja koja prikazuju slike iz Biblije „Bog kori Adama i Evu posle prvog greha“

 

Crkva Sen Mihael u Hilbešajmu

Žiža drame – bog prstom pokazuje na njih, čitav gnev u tom gestu i kao da je ceo drugi deo zaleđen tim gnevom   

Adam pokazuje na Evu, Eva na zmiju

Smrznuti pejzaž, Adam prestrašen, Eva manje

Smatra se početkom germanskog ekspresionizma - Otoni

Romanika – Romanička umetnost 

I romanika i gotika su dobile nazive post festum. Predrenesansna umetnost



Romanika – ono što je starije i nije gotika



Ta umetnost, naročito arhitektura, podražava Rim



Pola 11. veka, ceo 12.



U 11. i 12. veku cvetanje arhitekture, povratak rimskog polukružnog luka i poluobličastog svoda, ali su građevine daleko veće i monumentalnije od rimskih



Sakralna arhitektura nas interesuje, ostaje bazilika



Najlepši predstavnici – hodočasničke crkve. Kroz Francusku, cilj je bila severna Španija (Santjago de Kompostela, crkva, kraj hodočasničkog puta)



Arhitektura 11. i 12. veka jeste povratak rimskoj tradiciji



Skulptura romanike – takođe povratak rimskoj tradiciji. Kamen, visoki reljef u kamenu



Slikarstvo romanike – termin neadekvatan jer je romaničko slikarstvo osobeno i nema veze sa rimskim slikarstvom. Samo hronološki termin



Menja se ranohrišćanska tavanica, nije više drvena



Polukružni luk – što se diže na veću visinu, šalje potisak upolje, jači potisak na većoj visini zahteva deblji zid



Gotika ne traži debele zidove zbog prelomljenog luka



Romanika ima jako debele zidove i male prozore pošto zid ne sme mnogo da se buši da se ne bi sve srušilo



Krstasti svod i u romanici i u gotici, ali razlika u luku. Polukružni - prelomljeni

Francuska  

Sen Sernen (Tuluz)

Hodočasnička crkva, bazilikalna osnova 



Petobrodna

Bema/transept – bočni brod koji pravi krst

 Novi momenat: hodočasnički hor – bočni brod ide oko transepta, okružuje bemu, oko apside i širi se u apsidijalne kapele (svetlo pada na oltar i dobije se više mesta) 

Nad ukrsnicom podignuta kula (gde se ukrštaju brod i bema) – pogled uvis, zidanje stremi uvis

Sen Sernen (Tuluz)



  

Unutrašnjost Polukružni luk

Mali deo prozornog zida probijen da se građevina ne bi srušila zbog moćnog potiska  

Rebra za ojačanje na lukovima Estetski, ne ojačavaju baš mnogo

 

Katedrala u Autanu

Prozori suviše veliki, još malo i zid/luk bi se srušili. Potisak je doveden do granice 

Kao da je luk malo izašao, na granici 



Naznaka prelomljenog luka

Konstrukcija ojačana blagim prelomljenim lukom



Sen Saven sur Gantomp 



Poluobličasti svod – jasna ali netipična romanika 



Svod je oslikan

Najlepše romaničke freske

Brod pravljen od kolonade stubova, pa ima više svetlosti od ostalih romaničkih katedrala

Engleska

 

Katedrala u Duramu

Krstasti svod od polukružnih lukova



Visoki stupci pa jako niski i široki stupci koji se smenjuju. Ta smena stvara utisak ritma i dinamike



Visok, tanak stupac iz kog izlazi polukružni luk pa nagli pad u niske, deblje stupce

Italija

 

Italija loše prima gotički prelomljeni luk, samo na severu, i drži se romanike i svoje tradicije 



San Ambrođo

Čudna, komplikovana, maštovita, asimetrična konstrukcija

Narteks, pa atrijum, pa telo bazilike. Interesantna kula nad ukrsnicom sa oktogonalnom kupolom i čak dva zvonika koji nisu sljubljeni uz građevinu već odvojeni



San Ambrođo, Milano 

 

Unutrašnjost

Ogroman, širok glavni brod

Komponovana od blago spuštenih i potkovičastih polukružnih lukova, pa krstasti svod of poluloptastih lukova. Kao da je sazdana od više kupola

 

Flamanski grad, danas u Belgiji



Najimpozantnija skupina kulica u romanici



Lukovi i rebra za ojačanje spolja su gotički 



Katedrala u Turneu

Anticipacija gotike

Kula je jako važna institucija srednjevekovlja – svaki grad je hteo veliku kulu

  

Pizanski kompleks Toskanska romanika

Katedrala, baptisterija (krstionica) i kampanilo (zvonik – krivi toranj)   

Toranj se nakrivio odmah za vreme gradnje

Mermerna oplata (revitalizovan princip iz starog Rima)

Atipično za romaniku – drvena tavanica, ranohrišćanska, blago prelomljeni luk 

Kolonada stubova sa polukružnim lukovima

 



Krstionica u Firenci

Rađena po principu centralne osnove, sa kupolom, obložena mermerom

U renesansi su bili toliko oduševljeni baptisterijom i time koliko je upila antičku rimsku tradiciju da su počeli da veruju da je stvarno iz antike 

Biser romaničke arhitekture

Vajarstvo romanike 

I skulptura, kao i arhitektura, se u romanici vratila antici



Vraćamo se antičkoj tradiciji ukrašavanja zidova skulpturom, reljefom



Usavršavanje arhitekture skulpturom

 

Često porede sa Arhanđelom Mihajlom 



Apostol, Sen Sernen

Ni traga kontrapostu

Jedni smatraju da je skulptura u sakralnoj arhitekturi svetogrđe, a drugi da ona približava vernike bogu

  





Crkva St Pjer

Reljef je na centralnom stubu

Portal (vrata), nadvratnik, tri stuba – trimo (centralni, noseći stub) i dva bočna. Sva tri stuba drže timpanon, nadvratnu konstrukciju Trimo ima noseću i estetsku funkciju – ukrašen reljefom i na sebi drži timpanon Figura proroka. Majstor više prati njegovo prijanjanje ut trimo nego organsku logiku. Prati logiku stuba

Isečak sa timpanona u katedrali u Autanu

  

Česta tema na timpanonima je strašan sud i momenat merenja duše U donjem registru su pokojnici koji čekaju trenutak merenja i presude i dve metalne kandže koje ih izvlače  

Oni koji idu u raj se drže skuta anđela 



Kantar

Nakazne figure đavola, čeljusti

Tipičan primer romaničkog razmišljanja u likovnosti

Timpanon u crkvi St Medlen

  

Velika romanička crkva

Još jedna popularna i česta tema – odašiljanje apostola (bog u centru pokretom šalje apostole u sve krajeve sveta – simbolizuje širenje hrišćanstva 

Prati se protok vremena u marginama, znaci zodijaka i ornamentalni ukrasi



Benedeto Antelami

Najznačajniji romanički skulptor



 

Kralj David

Vraćanje antičkoj tradiciji. Slobodna skulptura podržana nišom Slobodna skulptura u kamenu (bitno)



Anticipacija zbivanja u renesansi



 

Još nema kontraposta

Ne bi izgledao dobro van niše



Spomenik lava, Braunšvajk u Saksonskoj (Nemačka) Livena skulptura u bronzi

  

1.83cm, velika skulptura

Podignuta u čast Henrika Lava

Kontrast organskog i ornamentalnog

 

Porede ga sa etrutskom vučicom

Slikarstvo romanike 

11. i 12. vek



Slikarstvo nije „romaničko“ kao arhitektura i skulptura



Samo po imenu



Iluminirani rukopisi

Sveti Marko Jevanđelista (Korbje)



   

Bez iluzije treće dimenzije Nema senčenja, jaka kontura

Ideološka pozadina nudi duh vremena – on piše, ali to što treba da napiše mu je rečeno od strane nekoga sa nebesa 



Naglašena kontura

On je medijum i piše objavljenu istinu odozgo

Stil romaničkog slikarstva bez senčenja se lako transponuje na bilo koji medijum



Tapiserija koja prikazuje bitku kod Hejstingsa



Normani (Vilijem Osvajač) pobeđuje Saksonce Vizuelizacija bitke

  

Vuneni vez na lanenom platnu

Čvrsta figuracija, jake konture, nema senčenja i prebacivanja u treću dimenziju 



Jak dinamizam

Dve bordure – gore životinjski ornament a dole nastavak priče, poginuli ljudi i životinje

Zidanje Vavilonske kule, Sen Sernen

  

Naglašena kontura, dve dimenzije

Sa leve strane bog sa oreolom, bog zaprepašćen, pokušava da zaustavi ljude. Sa druge strane je mahnito građenje. Div Nimrod (graditelj dodaje cigle)



Sveti Jovan Jevanđelista 



Iluminirani rukopis

Opat Vedrikus, za koga je napravljen rukopis, je ubačen u sliku – on Jovanu dodaje mastionicu 

Ruka sa golubom Svetog Duha daje Jovanu istinu

 

Blago pomeranje u stilu – ne gubi se jaka kontura, ali se sad koristi senčenje za volumen, dubinu i treću dimenziju   



Portret lekara

Medicinska rasprava

Svetovni, ne sakralni rukopis

Po antičkoj tradiciji obučen i brada

Iluzija treće dimenzije – stomak, draperija, mišice, noge, volumen 

12. vek, povratak antici sa dubinom

 

Nikolas iz Verduna

Emajlirana ploča, reljefna ploča 



12. vek

Biblijska tema, prelazak preko Crvenog mora 

Povratak Fidijinoj draperiji  

Naglašene obline Naglašen volumen

 

Ilustracija rukopisa Karmina Burana 

Početak 13. veka

Zbirka stihova koja slavi lepotu prirode, čulnosti i pića



 

Prolećni pejzaž

Erotska literatura

Likovni principi romanike iz 11. veka – jake konture, dve dimenzije 

Nema prepoznatljive boljke, ali paradigma biljaka 

Proleće = bujanje prirode

Gotika 

Dobila ime po plemenu Gota



Jedino što imamo u gotici što nemamo u rimskom stilu je prelomljeni luk



Prvi potpuno originalni stil



Cela Evropa se drži gotike – pravi izraz zapadne hrišćanske Evrope



Gotika je francuska tvorevina ali je i Engleska i Nemačka smatraju svojim autohtonim stilom, ne kao nešto preuzeto iz Francuske



Prvi stil koji nema veze sa antikom



Rađanje gotike: Opat Siže, savetnik Luja VI, veoma obrazovan, politički uticajan. Polovina 12. veka. Moćni feudalci su rasparamčavali državu, feudalac šef svog okruga i kralj mu ne može ništa. Siže skovao savez između kralja i crkve (monarhija + crkva će postati kičma srednjevekovnih društava)- siže je tu društvenu promenu hteo da ovekoveči novim arhitektonskim stilom. Čitao je Pseudodionizije (bog = lepota = svetlost i sjaj). Siže smatrao da je dotadašnja sakralna arhitektura imala nedovoljno svetlosti i sjaja. Siže i normanski arhitekta su smislili gotički stil i prelomljeni luk



Kada se gotika pojavila, imena su bila 1.

Opus modernum

2.

Opus francigenum



Izvezena iz Francuske, preuzele Nemačka i Britanija. U Italiji imamo gotiku na severu



Likovni izraz nacionalnosti i hrišćanstva



Prelomljeni luk ne zahteva debele zidove, potisak šalje naniže a ne upolje. Mogući veliki prozori, vitroi



Tri faze gotike:



1.

Rana gotika (niže građevine)

2.

Visoka gotika (najviše i monumentalnije građevine)

3.

Plamena, flamboajantna gotika (spušta se niže, zidovi čipkani. Čvrsti zidovi počinju da se razgrađuju i da liče na hekleraj. U Španiji „cvetna“ gotika)

Dva gotička stila u Engleskoj: 1.

Rani engleski stil (relativno nizak)

2.

Perpendikularna gotika (ona koja ide uvis)

Francuska, rana gotika

 

Opatijska crkva St Deni, Ile-de-France, Pariz

Prva arhitektonska tvorevina Sižea i normanskog arhitekte 

Prva polovina 12. veka Prelomljeni luk

  

Krstasti svod

Veliki prozori, oslikani vitroi

  

Notre Dame, Pariz Rana faza gotike

Čvrst zid ali naznake razgrađivanja i čipkanog zida



Rozete, pinakli (krupniji) i fijali (manji i tanji). Spoljašnji ukrasi podsećaju na stalaktite i stalagmite, stremljenje uvis



Lukovi i rebra za ojačanje – istanjen zid pa postoje tačke koje treba podupreti spolja Unutrašnjost okupana svetlošću

 

Prelomljeni luk, vertikalizam

Katedrala u Šartru



Rađena po uzoru na St Deni i Notre Dame



 

Najlepši vitroi

Rozete, prelomljeni luk, krstasti svod

Francuska, visoka gotika

  

Katedrala u Amijenu

Istanjen zid, prelomljeni luk

Svod napravljen tako da se dobije utisak zategnutog platna/napetog jedra 

Utisak visine i lakoće

 

Katedrala u Remsu

Isti kroj kao Notre Dame, ali izvučena 

Ogromna, ide jako visoko 



Pinakli i fijali

Razjedanje zida se razvija

Francuska, plamena gotika





Crkva St Urben



Plamena gotika

Niža građevina ali pinakli i fijali vuku uvis i naglašavaju vertikalu 

13. vek

 

Crkva Sen Maklu, Ruen

Plameni zid, šupljine, mreža  

Više nije zid najplamenija

Svetovna gotika

 

Gotika suviše skupa za svetovnu arhitekturu, ali postoji 

Najbogatiji čovek u Buržu, zlatar

Hteo stambeni objekat u gotičkom stilu

  

Dvorište kuće Žaka Kura

Prilagođena životu, nije toliko visoka

Veliki prozori, pinakli, fijali i diskretno stremljenje uvis

Gotika u Engleskoj

Katedrala, Salisbury



U Engleskoj se gotika javlja u 13. veku



Engleska ima specifičnu recepciju gotike, i otišli su direkto iz gotike u barok





Prva gotička građevina u Engleskoj 



Rani enleski stil

Relativno niska građevina ali visoka kula – vidljiv vertikalizam. Kula dodata kasnije 

Pinakli i fijali, prelomljeni luk, riblje kosti, razgrađen zid

Katedrala, Salisbury, unutrašnjost

  

Unutrašnjost okupana svetlošću

Pod uticajem cistertitske gotike, a ne mejnstrima (najasketskiji) 



Cistertiti i Franjevci

Sveti Bernar osnovao red, rukavac u Francuskoj gotičkoj arhitekturi. Svedenija od gotike Ile-de-France-a. Englezi više voleli skromniji, cisterstitski stil. Apsida postaje kvadratna, sve je pojednostavljeno

Katedrala, Gloucester



Perpendikularni stil

  

Veća. monumentalnija Heklana mreža na tavanici 



Svod kao mreža

Rebra za ojačanje prešla u ornamentalnu mrežu – baš englesko



Vestminsterska Opatija

 

Pod Henrijem Engleska dobija ozbiljnu političku moć 



Kapela Henrija VII

Perpendikularni stil

Ovaj trenutak u perpendikularnom stilu u Engleskoj ima uticaj sa kontinenta, i visoke i plamene 

Ornamentalniji svod i tavanica

Nemačka gotika

 

Sveti Sebald, Nirnberg

„Dvoranska crkva, specifično za Nemce 

 

Halenkirhe

Čitavo telo crkve tretirano kao jedna celina Svi brodovi iste visine što pušta još više svetlosti

Italijanska gotika

 

Opatijska crkva u Fosanovi

Diskretno prelomljeni luk – deblji zidovi  

Rozeta i tri gotička prozorčića Negde između gotike i romanike

 

Crkva Santa Kroče, Firenca

Franjevci (Sv Franjo, jedan od najskromnijih hrišćanskih svetaca) 

Ranohrišćanska drvena tavanica 



Vraćanje skromnosti

Prelomljeni lukovi, veliki prozori, gotički ambijent

Firentinska katedrala

 

Santa Maria del’ Fiore

 

Renesansna kupola (Filipo Brunoleski) 







Telo crkve je gotičko

Mali, romanički prozori ali gotičkog oblika 



Arnolfo di Kambio

Malo pinakla i fijala Unutra prelomljeni luk

Prelazak iz kupole u kupolu a ne jedinstven svod Ima više svetlosti od romanike ali ima i senovitost

Katedrala u Orvijetu

  

Lorenco Majtani

Primer razlike između matematičke i estetske veličine  

Stvarna veličina / veličina u recepciji Gotika na severu „gotičnija“ od toskanske



Katedrala u Milanu



Nastala kao plod italijanskih arhitekata i eksperata iz Francuske i Nemačke



Kabasta, romanična osnova i kao pridodati veštački gotički ukrasi 

Teško telo katedrale



Najgotičkija u Italiji

Svetovna gotika u Italiji



Palaco vekijo (Firenca) 

 

Većnica

Čvrsti, bunkerski zidovi

Čvrsti zidovi zbog čestih fizičkih napada od strane masa, sukobi stranaka  

Puškarnica

Visoka kula, donekle razjeden zid, portali i prozori gotički

    

Ca’ d’oro (Venecija) Palaco izlazi na vodu

U Veneciji nije bilo sukoba

Venecijanci su bili moćni i uticajni i nije bilo uličnih okršaja Palaci su koncipirani otvoreno, nema puškarnica, nije planirano branjenje 

Pod uticajem i gotike i istočnjačke arhitekture