IRAP-KILAVUZ Tum v7
April 9, 2023 | Author: Anonymous | Category: N/A
Short Description
Download IRAP-KILAVUZ Tum v7...
Description
T . C . İ Ç İ Ş L E R İ B A K A N L I Ğ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
İL AFET RİSK AZALTMA PLANI
HAZIRLAMA KILA KILAVUZU VUZU
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) Hazırlama Kılavuzu
Kasım, 2020
Planlama ve Risk Azaltma Dairesi Başkanlığı
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
İÇİNDEKİLER Giriş...................... Giriş............ .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... .............. 1 1. İL AFET RİSK AZAL AZALTMA TMA PLANI (İRAP) (İRAP) ..................... ....... ............................ ............................. .............................. .......................... ........... 3 Uluslararası Gündem ve Rsk Azaltmanın Önem .......... .................... .................... ..................... ..................... .................... ............. ... 4
1.1
1.2 İRAP’ın Önem ve Yasal Çerçeve Çerçevedek dek Yer ......... .................... ..................... .................... .................... .................... .................... ............ .. 6
1.3
İRAP Hazırlama İlkeler
. İRAP
.................... .......... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ............ .. 7
HAZIRLAMA ÇERÇEVESİ............................................................................................ 8
2.1
Plan Hazırlamada İdar Yapılanma ......... ................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... ................. ....... 8
2.2
Paydaşlar ..................... ............................... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... ............... ..... 9
2.3
İRAP Hazırlama Sürecnde Yürütülecek Faalyetler .................... .............................. .................... .................... .................... .......... 9 2.3.1
İRAP Sekretaryası Oluşturulması ve Olur Alınması: .......... .................... .................... ..................... ................. ...... 10
2.3.2
Ver Tabanı ve Klasör Oluşturma .......... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ................. ...... 10
2.3.3
Blglendrme Toplantıları ve Resm Yazılar .......... .................... .................... .................... .................... .................... .......... 11
.................... .......... 11 Modül 1’n İRAP Kılavuz Doğrultusunda Hazırlanmaya Başlanması .......... 2.3.5 Anket Formlarının Hazırlanması, Odak Kşlere Gönderlmes ve 2.3.4
Ger Dönüşlern Raporlanması ......... ................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... .......... 12 2.3.6 Afet
Türlernn Belrlenmes ve Çalıştay Masalarının Oluşturulması ......... ................... ............. ... 12
2.3.7
Modül 2: Tehlke ve Rsk Değerlendrme Çalışmasına Başlanması ......... .................... ............... .... 12
2.3.8
İlk Çalıştayın Düzenlenmes .......... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... ............. ... 12
2.3.9
I. Çalıştay Sonrası ve II. Çalıştay Önces Masa Başı Çalışmaları .......... .................... .................. ........ 15
2.3.10
İknc Çalıştayın Düzenlenmes .......... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... ................ ...... 16
2.3.11
Modül 4: Amaç, Hedef ve Eylemlern Tablolaştırılması Tablolaştırılması .......... .................... ..................... .................... ......... 16
2.3.12
............. .......... ... 17
İRAP Taslak Belgesnn Hazırlanması ve Paydaşlara Görüşe Yollanması 2.4 Planın Onayı, Geçerllk Süres, zleme ve değerlendrlmes ......... ................... ..................... ..................... .............. .... 17 2.4.1
İRAP Belgesnn Düzeltmelernn Tamamlanarak Onaylanması ve Tanıtımı Etknlğ ... ..... 17
2.4.2
Modül 5: İzleme ve Değerlendrme Yöntem ve Takbnn Yapılmaya Yapılmaya Başlanması
17
3. İRAP HAZIRLAMA AŞAMALARI VE VE İÇERİKLERİ ............... .............................. ............................. .......................... ............ 18
3.1 MODÜL 1: İLİN GENEL DURUMU (İL PROFİLİ) ............. ............................ .............................. ........................ ......... 19
3.1.1
Coğraf Konum ve Genel Blgler ......... ................... .................... ..................... ..................... .................... .................... ................ ...... 19
3.1.2
Doğal Yapı
3.1.3
İln Sosyo-Demografk Yapısı
3.1.4
İln Ekonomk Yapısı
3.1.5
İln Ulaşım ve Altyapı Durumu
.................... .......... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... ............ 20 .................... .......... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... ............ 23
..................... ........... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .............. .... 24 .................... .......... .................... .................... ..................... ..................... .................... ................... ......... 24
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.6
Şehrleşme ve Yerleşm Yapısı
3.1.7 Afet
.................... ......... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ............ 26
Durumu ............................................................................................................28
3.2 MODÜL 2: TEHLİKE BELİRLEME, RİSK DEĞERLENDİRME VE
OLASI ÖNLEMLERİN BELİRLENMESİ .............. ............................. ............................. ............................. .............................. ............... 33
3.2.1
Modül 2 Aşamalar .......... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... ................... ......... 34
3.2.2
Modül 2 Süreç
................... ......... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ................ ..... 35
3.3 MODÜL 3: MEVCU MEVCUT T DURUM ANALİ ANALİZİ Zİ İLE AMAÇ VE HEDEF BELİR BELİRLEME LEME 49 3.3.1 Amaç
ve Hedeern Belrlenmes ......... .................... ..................... .................... .................... .................... .................... ................ ...... 49
3.4 MODÜL 4: AMAÇ, HEDEF VE EYLEMLERİN OLUŞTURULMASI VE
TABLOLAŞTIRILMASI .............. ............................. .............................. .............................. ............................. ............................. .............................. ............... 52
3.4.1
Modül 4 Kapsamında İknc Çalıştayda Yapılacaklar Yapılacaklar .......... .................... .................... .................... ................ ...... 52
3.4.2
Modül 4 Kapsamında İknc Çalıştay Sonrası Masa Başında Yapılacaklar Yapılacaklar ......... ............. .... 56
3.5 MODÜL 5: İZLEME VE DEĞERLENDİRME ............. ............................ ............................. ............................. .................. ... 57 3.5.1 Süreç ......... ................... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .......... 57
EKLER .............. ............................ ............................. .............................. ............................. ............................. .............................. ............................. ............................. ................. 61
EK-1 İRAP ÇALIŞTAYLARINA KATILACAK PAYDAŞLAR ................................ 63
EK-2 İRAP SEKRETARY SEKRETARYA A OLUR YAZISI YAZISI ................ .. ............................. .............................. ............................. .................. .... 63
EK-3 VERİ TABANI VE KLASÖR OLUŞTURMA .............. ............................. .............................. ..................... ...... 64
EK-4 İL AFET RİSK AZALTMA AZALTMA PLANI (İRAP) BİLGİ NOTU .............................. ........................ ...... 65
EK-5 İRAP ÇALIŞMALARININ BAŞLADIĞINA DAİR YAZI TASLAĞI ............ 67
EK-6 İL AFET RİSK AZALTMA PLANI (İRAP) ÖN DEĞLDRME ANKETİ ....... 68
EK-7 AFET LİSTESİ BELİRLEME ............................................................................. 76
EK-8 SENARYO TABLOSU .......................................................................................... 78
EK-9 GZFT TABLOSU TABLOSU (1.ÇALIŞTAY (1.ÇALIŞTAY HAZIRLIK DOSYASI İÇİNDE) ................ ............ .... 80 ŞEKİLLER
Şekil 1. 1. İl Afet Risk Azaltma Planı Nedir?
.................... .......... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .............. .... 3
.......... ...... 4 Şekil 1. 2. Uluslararası Gündemin Tarihçesi Tarihçesi ve Ulaşılması Beklenen Hedeer (GAR 2019) ......
Şekil 1. 3. Sendai Öncelikleri ve İRAP .......... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... .............. .... 5 Şekil 2. 1. İdari Yapı Yapı İlişkisel Şeması Şekil 2. 2. Paydaşlar
.................... .......... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... ................ ...... 8
.................... .......... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... ............ 9
..................... ..................... .................... .................... .............. .... 18 Şekil 3. 1. Modüller Arası İlşkler ve İRAP Hazırlama Sürec ..........
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Şekil 3. 2. Yapılmış/Yapılmakta Olan Yapısal Önlem Alanları Lstes ........... ..................... .................... .................... ............. ... 30 Şekil 3. 3. Yapılmış/Yapılmakta Olan Yapısal Olmayan Önlem Alanları Lstes. ......................... ............................ ... 31 Şekil 3. 4. Modül 2 Tehlikelerin Tehlikelerin Ele Alınması ve İRAP’a Yansıtılması .......... .................... ..................... ..................... ............. ... 34 Şekil 3. 5. Eş Şiddet Haritası ve Deprem Tehlike Tehlike Haritası .......... .................... .................... .................... .................... .................... ............ .. 37 ................. .................... ... 38
Şekil 3. 6. Sıvılaşma Oturma Şişme ve Fay Kaynaklı Yerleşime Yerleşime Uygunluk Haritaları Şekil 3. 7. Mw: 7.4 Senaryo Depremin Tahmini Sismik Şiddet Haritası (Kaynak: AFAD) AFAD) ........... .............. ... 39 Şekil 3. 8. AFAD RED Çalışma Prensibi
..................... .......... ..................... .................... .................... .................... .................... ..................... ................... ........ 40
Şekil 3. 9. Kahramanmaraş İl Merkezi Heyelan Lokasyonları ve Yerleşime Uygunluk ............... .................. ... 41 Şekil 3. 10. Kahramanmaraş ili Duyarlılık seviyelerine göre binaları gösterir harita (AFAD 2020) ....42 Şekil 3. 11. Kahramanmaraş Heyelan Tehlkes Hartaları (AF (AFAD AD 2020) .......... .................... .................... ................... ......... 43 Şekil 3. 12. Amaçların ve Hedeerin Belirlenmesi Şeması ......... .................... ..................... .................... .................... .................... ............ .. 50 Şekil 3. 13. Eylem ve Önceliklendirme Tablosu Tablosu Şekil Ek 1. Örnek Görevlendirme Yazısı
.................... ......... ..................... .................... .................... .................... .................... ................... ......... 53
.................... .......... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... ................... ......... 63
Şekil Ek 2. İRAP Hazırlama Sürecinde Dosyalama Örneği ......... ................... .................... ..................... ..................... .................... .......... 64 Şekil Ek 3. Çevrimiçi Anket Sayfası Görünümü
.................... ......... ..................... .................... .................... .................... .................... ................... ......... 68
Şekil Ek 4. Anket Kopyalama ve Yeniden Yeniden Adlandırma Aşamaları .......... .................... .................... ..................... ..................... .......... 69 Şekil Ek 5. Anket Linki Gönderim Aşamaları
..................... ........... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .......... 69
Şekil Ek 6. Örnek Tehlike Tehlike Türleri Dağılımı Graği
.................... .......... .................... ..................... ..................... .................... .................... ............ .. 70
Şekil Ek 7. Örnek- Risk Azaltma Çalışması Dağılım Graği ......... .................... ..................... .................... .................... ................... ......... 72 ........ ........ .... 74 Şekil Ek 8. İşbirliği İçinde Olunması Düşünülen Kurum ve Kuruluşların Dağılım Graği .... .............................. .................... ..................... ..................... ............ .. 75 Şekil Ek 9. Örnek- Risk Azaltma Planı Yapılma Sebepleri....................
TABLOLAR ................... .................... ..................... ..................... .................... ................... ......... 10 Tablo 2. 1. İRAP Hazırlama Aşamaları ve Faaliyetler ......... Tablo 3. 1. Genel İstatstk Blgler Tablosu Tablosu .......... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... ............ 20
Tablo 3. 2. Türkiye Genelinde Yaşanan Yaşanan Afet Olaylarının Dökümü (1900-2003) ............. ....................... .............. .... 28 Tablo 3. 3. Senaryo Afetler Özet Tablosu Tablosu
.................... .......... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... ................ ...... 36
Tablo 3. 4. Duyarlılık seviyelerine göre varlıkların sayısını gösterir gösterir örnek tablo ............ ...................... .............. .... 42 Tablo 3. 5. İlde bulunan tehlikeli madde bulunduran, kullanan, depolayan üst seviyeli kuruluşlar ..46 ..46 Tablo 3. 6. İlde bulunan tehlikeli madde bulunduran, kullanan, depolayan alt seviyeli kuruluşlar ....46 Tablo 3. 7. İlde bulunan OSB’ler .......... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... ................... ......... 46 Tablo 3. 8. Fiziksel etki alanı belirlenmesi belirlenmesi için gerekli veriler veriler listesi .......... .................... .................... .................... .............. .... 47 Tablo 3. 9. İlinizde Bulunan Kuruluşlara Ait Hesaplanan Etki Mesafeleri (m) .......................... ............................. .... 48 Tablo 3. 10. Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi Amaç ve Hedeeri .......... .................... .................... ..................... ............. .. 51
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Tablo 3. 11. Örnek Olarak Hazırlanmış – Kahramanmaraş İRAP Amaç ve Hedef Çıktıları .......... ......... 51 Tablo 3. 12. Amaç, Amaç, Hedef ve Eylemlerin İsimlendirilmesi .......... .................... .................... .................... .................... .................... ............ 52 Tablo 3. 13. Eylem İzleme Tablosu
.................... .......... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ................ ...... 58
Tablo 3. 14. Eylem Değerle Değerlendirme ndirme Tablosu Tablosu........... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ..................... ............. .. 60 ................... .................... ..................... ..................... .................... .............. .... 63 Tablo Ek 1. …………. İl İRAP Hazırla Hazırlama ma Komsyonu ......... Tablo Ek 2. Örnek- Tehlike Tehlike Türü Mekansal Dağılım Tablosu Tablosu .......... .................... .................... .................... .................... ................ ...... 71
Tablo Ek 3. Örnek-Risk Azaltma Azaltma Çalışmaları İçerik Tablosu Tablosu ......... ................... .................... .................... ..................... .................. ....... 72 Tablo Ek 4. Örnek-Afet Yönetimi Kapsamında Kurumların Görev ve Sorumlulukları Sorumlulukları ... ............. .............. .... 73 Tablo Ek 5. Örnek-Yapısal Örnek-Yapısal Önlem Alanları Tablosu Tablosu
.................... ......... ..................... .................... .................... .................... .................... ............ 74
Tablo Ek 6. Örnek-Yapısal Örnek-Yapısal Olmayan Önlem Alanları Tablosu Tablosu .......... ..................... ..................... .................... .................... .............. .... 75 Tablo Ek 7. Senaryo Belirleme Belirlem e Tablosu Tablo Ek 8. Senaryo Şablonu Tablo Ek 9. GZFT Tablosu
.................... .......... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... ................... ......... 78
................... ......... .................... ..................... ..................... .................... .................... .................... .................... .................... ................ ...... 78
.................... .......... .................... .................... .................... .................... ..................... ..................... .................... .................... ................... ......... 80
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
GİRİŞ Ülkemizde son yıllara kadar meydana gelen afet ve acil durumlarda başarılı sayılan müdahale ve iyileştirme çalışmaları yürütülmüş olsa da afet sonrası ortaya çıkan kayıpları azaltmada söz konusu müdahale ve yleştrme çalışmalarının tek başına yeterl olmadığı anlaşılmıştır. Afet yönetm alanındak uluslararası gündemdek gelşmeler de benzer şeklde, afet kayıplarını ortaya çıkmadan önce azaltablmenn “rskolarak yönetm odaklı”düzeyde br afet yönetmnden geçtğn ortayadekoymaktadır. Dolayısı le afetlere yönelk uluslararası olduğu kadar ulusal düzeyde benmsenen “afet rsk yönetm” anlayışının hem merkez hem de yerel düzeyde kapsamlı ve brbryle koordnel olarak yürütülmes büyük önem arz etmektedr. Bu kılavuzda, l AFAD müdürlüklernn koordnasyonunda llerndek afet rsklern dkkate alarak, afet önces süreçler tanımlayan ‘ il afet risk azaltma planı’ oluşturma yöntem ve teknkler anlatılmaktadır.. İllerde bu plan hazırlanırken paydaşlarla yapılacak toplantı ve çalıştaylarda İRAP’ın anlatılmaktadır önem, gerekllğ ve hazırlama yöntemnn anlatıldığı lk k kısımdan sonra lgl lmze at İRAP Belgesn oluşturmada yardımcı olacak temel yol gösterc adımlar üçüncü kısım le eklerdek destek dökümanlarla takp edleblecek ve üretleblecektr. İl Afet Risk Azaltma Planı nedir? Neden Gereklidir? başlıklı ilk kısımda; İRAP’ın ne olduğu ve hazırlanarak eyleme geçilmesinin neden önemli olduğu güncel gelişmeler ile uluslararası toplantı ve anlaşmalara dayanılarak aktarılmıştır. Başka bir deyişle; kılavuzun tanıtıldığı bu ilk bölümde öncelikle İRAP’ın amacı ve temel ilkeleri ile ‘afet risk yönetimi’yle ilgili güncel yazın, uluslararası gündem ve güncel uygulamalardan hareketle ortaya konulacaktır. Bununla birlikte, mevcut yasal çerçevede ve kurumsal yapılanmada böyle bir planın yeri ve yapılmasının gerekliliğinden bahsedilecektir. İRAP Hazırlama Yöntemi başlıklı ikinci kısımda ise; İRAP’ın hazırlanma yöntemnn/bçmnn aktarılmasına çalışılarak günümüzde llerde bulunan paydaşların bu hazırlık sürecndek yerler ve önemlernden bahsedlerek İRAP hazırlık sürecn yürütürken l müdürlüklermze ve paydaşlara düşen görev ve sorumluluklar vurgulanmıştır. vurgulanmıştır. İRAP Hazırlama Aşamaları başlıklı üçüncü kısımda se; taslak İRAP Belgesi’nn temel adımlarının modüller aracılığıyla nasıl üretleceğ/oluşturulacağı anlatılmaktadır. İRAP’ı oluşturacak eylemler br süreç dahlnde kapsamlı ve programlı br bçmde ortaya koyablmek çn önceden belrlenmş aşamaların sırasıyla takip edlerek kılavuzda örneklendiği biçimde bir araya getirlmes gerekmektedr.. İRAP Belgesi, bu bölümde detaylı olarak anlatılan 5 modülden oluşacaktır. gerekmektedr
Modül 1. İlin Genel Durumu (il prolinin ortaya konulması): İlin genel olarak en güncel durumunun çeşitli konu başlıkları altında ele alındığı ve düzenli aralıklarla güncellenmesi gereken modüldür. Modül 2. Tehlike ve Risk Değerlendirmesi: İldeki tehlike ve risklerin ortaya konulduğu, mekânsal olarak ifade edildiği bölümdür. Bu bölüm sonuçlarına göre riskleri azaltmak adına ortaya konacak eylemlerin neler olabileceği hakkında birtakım kirleri de beraberinde getirir. Modül 3. Mevcut Durum Analizi: İldeki iç ve dış faktörlerin kapsamlı ve detaylı bir biçimde değerlendirilmesi ile; ilgili riskleri azaltma konusundaki kapasitenin ortaya çıkarılmasını amaçlar. Bunu da kullanışlı bir analiz yöntemi olan GZFT (Güçlü-Zayıf Yönler ve Fırsatlar-T Fırsatlar-Tehditler) ehditler) yöntemiyle yürütür yürütür.. Modül 4. Afet Risk Azaltma Amaç, Hedef ve Eylemleri: Modül 4, eylemlerin amaç(lar) ve hedeer doğrultusunda doğrultusunda ortaya konulduğu modüldür. modüldür. Çalıştaylar sonucunda oluşturulan eylemlere ait sorumlu ve kurum/kuruluşlar, tahmini maliyet, gerçekleştirme dönemi, önceliklendirme gibidestekleyici konulara bu modülde yer verilmektedir verilmektedir. . Modül 5. İzleme ve Değerlendirme: İRAP taslağı tüm paydaş kurumlarca onaylandıktan sonra, eylemleri programlı bir biçimde takip ederek uygulama aşamalarını değerlendirecek olan ve süreci anlatan bölümdür bölümdür..
Sayfa | 1
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
İRAP Ekler kısmında ise; İRAP hazırlama aşamalarında, paydaşların genş katılımı sonucu ortak akılla elde edlmes gereken konuları çalıştaylarda ssteml br şeklde toplamayı sağlamak ve ortak br dl oluşturmak amacıyla; amacıyla; • •
temel teşkl eden termlern açıklamalarına, hazırlık aşamalarında kullanılabilecek tablo, grafk ve şemalara dar örneklere,
•
ve gerektğnde rahatlıkla çoğaltılablecek örnek formlara yer verlmştr. Bu kılavuz yardımı ile herhangi bir ilde İRAP hazırlamanın ve hazırlanan planın izleme-değerlendirme çalışmalarının kolaylıkla yapılabileceği düşünülmektedir düşünülmektedir.. Sonuç olarak bu kılavuz, planların hazırlanma sürecn gösteren br kaynak ntelğnde olup, ln kend kaynakları le brlkte hazırlanablmesn sağlayacak br belgedr. Kılavuzda anlatılacak yöntemler zlenerek, llermzdek afet rsklern azaltma odaklı yatırımları akılcı br bçmde yönlendrecek kararları almak ve yönlendrmek adına İl AFAD AFAD Müdürlükler kolaylaştırıcılığında ldek lgl tüm kurum ve kuruluşlarının çok paydaşlı ş brlğ le İl Afet Risk Azaltma Planlarının (bundan böyle İRAP) oluşturulması ve bu planda ortaya konacak program dahlnde uygulamaya geçlerek l genelnde afet rsklernn azaltılması çn gerekl adımların atılması beklenmektedr.
Sayfa | 2
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
1. İL AFE AFET T RİSK RİSK AZA AZAL LTMA PLA PLANI NI (İRA (İRAP) P)
Şekil 1. 1. İl Afet Risk Azaltma Planı Nedir?
İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP); Afetlern olası etklern dkkate alarak; bu etkler EN AZA İNDİRMEK adına afetler olmadan hayata geçrlmes gerekenler SÜREÇ dahlnde tareyen, SORUMLULARI ve SORUMLULUKLARI tanımlayan SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR PLANDIR. Bu plan herhang br kurum ve kuruluşun değl ldek tüm kurum ve kuruluşların ş brlğ le oluşturulan br plandır. plandır.
Sayfa | 3
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
1.1 ULUSLARARASI GÜNDEM VE RİSK AZAL AZALTMANIN TMANIN ÖNEMİ Son 20 yıldır afet yönetm, afet rsklern azaltma ve afete drençl/dayanıklı kentler konularında özellkle Brleşmş Mlletler nezdnde brçok uluslararası toplantı yapılmıştır (Şekl 1.2). Bu toplantılarda, büyük kayıplı afetler sonrası yaşanan tecrübelerden hareketle gelecekte de olması muhtemel olaylarda benzer sonuçların yaşanmaması adına, ülkeler arası şbrlkler le ortak br takım temel kararları uygulamada her ülke benzer taahhütlerde bulunmuş ve lgl konu başlıklarında kend ülkelernde yapılanmalara gtmek çn çalışmalara başlamışlardır.
Şekil 1. 2. Uluslararası Gündemin Gündemin Tarihçesi Tarihçesi ve Ulaşılması Beklenen Beklenen Hedeer Hedeer (GAR 2019)
Hyogo Çerçeve Eylem Planı (HÇEP) (2005-2015), Brleşmş Mlletler’n Drençl Şehrler Kam panyası, EFDRR Yol Hartası Hartası Belges, Senda Afet Rsk Azaltma Çerçeves (SFDRR (SFDRR 2015-2030) Öncelkler ve Hedeer, Sürdürüleblr Kalkınma Hedeer (SDG 2030), Dünya İnsan Zrves (WHS), Adds Ababa Kalkınmanın Fnansmanı (AAAA), İklm Değşklğ Pars Anlaşması (COP 21), Yen Kentsel Gündem (Habtat III) gb Türkye’nn de dahl olduğu ve taahhüt ettğ bu belgeler afet rsk azaltma ve rskten haberdar sürdürüleblr kalkınma hedeer çermektedr. çermektedr. 2015 yılında Japonya’nın Senda kentnde gerçekleştrlen çok katılımlı uluslararası toplantıda Sendai Afet Risklerini Azaltma Çerçeve Belgesi üretlmştr. Bu belgede 2015-2030 yılları arasındak dönem çn tanımlanan öncelkler şu şeklde sıralanmaktadır;
Öncelik 1: Afet rskn anlamak Öncelik 2: Afet rsknn yönetlmes çn afet rsk yönetşmn güçlendrmek Öncelik 3: Drençllk çn afet rsk azaltmaya yatırım yapmak Öncelik 4: Etkl müdahale çn afete hazırlık çalışmalarını gelştrmek ve yleştrmek, rehabl-
tasyon ve yenden nşa safhalarında “öncek durumdan daha ysn nşa etmek”. Sayfa | 4
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
İRAP hazırlama yöntem ve aşamaları Senda öncelkler le uyum göstermektedr (Şekl 1.3).
Şekil 1. 3. Sendai Öncelikleri Öncelikleri ve İRAP
Yne Senda Çerçeve Belgesnde ortaya konulan hedeerden; Hedef E’ye göre, “ulusal ve yerel afet rsk azaltma stratejler olan ülkelern sayısını 2020’ye kadar öneml ölçüde çoğaltmak” hedeenmektedr. Dolayısıyla, Kahramanmaraş l le başlatılan sürecn 2020 yılı çnde uygulamaya geçrlmşken, bu kılavuz le dğer llermzde de İRAP hazırlama çalışmaları yne 2020 yılı çnde başlatılmıştır.. başlatılmıştır Brleşmş Mlletlern “Şehrm Hazırlanıyor Kampanyası (My Cty s Gettng Ready Campagn)” şehrlern kendlern afetlere drençl/dayanıklı brer şehr olarak hazırlayablmeler çn 10 temel konuda lerleme kaydetmelern beklemektedr. Bu konulara at başlıklar şunlardır; 1. Afet Dayanıklılığı İçn Organzasyon 2. Mevcut ve Gelecektek Rsk Senaryolarının Tanımlanması, Anlaşılması ve Kullanılması 3. Dayanıklılığın Sağlanması İçn Fnansal Kapastenn Güçlendrlmes 4. Dayanıklı Kentsel Gelşme ve Tasarımın İzlenmes 5. Doğal Ekosstemlern Koruyucu Tampon Tampon İşlevlern Sürdürmek Üzere Korunması 6. Dayanıklılığın Sağlanması İçn Kurumsal Kapastenn Güçlendrlmes 7. Dayanıklılığın Sağlanması İçn Toplumsal Toplumsal Kapastenn Anlaşılması ve Güçlendrlmes 8. Altyapı Dayanıklılığının Arttırılması 9. Etkl Afet Müdahalesnn Sağlanması 10. İyleştrme ve Yenden İnşa Yukarıda da yer verlen başlıklar dkkate alındığında; uluslararası gündemde gelnen noktada ve lgl taahhütler doğrultusunda, llermzde halhazırda bulunan ve gelecekte de olası etkler beklenen tehl-
kelern afetlere dönüşmeden önce rsklern azaltmak ve afete duyarlı/drençl yerleşmeler oluşturmak amacıyla il afet risk azaltma planlarının (İRAP) vedlkle hazırlanması önem arz etmektedr. Sayfa | 5
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
1.2 İRAP’IN ÖNEMİ VE YASAL ÇERÇEVE ÇERÇEVEDEKİ DEKİ YERİ Ülkemz coğraf konumu, toplumsal ve ekonomk yapısı, yerleşmlern bulunduğu tehlkel zemn koşulları, yapı stokumuzun durumu ve geçmşten günümüze yaşanan afet kayıpları dkkate alındığı zaman yakın gelecekte yaşanması muhtemel afet olayları karşısında yüksek düzeyde afet rsklerne sahptr.. Son yıllarda, afet yönetm konusundak uluslararası anlayış afet rsk azaltma çalışmalarının sahptr önemne vurgu yaparken ülkemzde süregelen afet yönetm yapısı da benzer anlayışı uygulamayı amaçlamaktadır. Br toplumun afetler karşısında drençl olmasını sağlamak ve mümkün olduğunca afet sonrası ortaya çıkablecek hasarları en aza ndrmek amacıyla geçmşte yapılanın tersne ön etkn (proaktf) olarak afet önces eylemler, başka deyşle, rsk azaltma ve hazırlıklı olma aşamalarını ön plana çıkarmak ve uygulamaya geçrmek önem arz etmektedr. Afet Afet yönetmnde afet önces, sırası ve sonrasını tarf eden her br aşama çn roller, sorumlulukları ve hedeer tanımlayan planların gelştrlmes eş düzeyde öneme sahp olsa da afet öncesne yapılan yatırımların sonucunda afet sırası ve sonrasında gerçekleştrlmes planlanan eylemlere daha az yük düşmes beklenmektedr. Başka bir deyişle, risk azaltma ve hazırlıklı olma aşamalarına diğerlerine nazaran önemli ölçüde zaman, çaba ve nansman sağlandığı takdirde afetin olası etkileri azaltılmış olacağından afet sırası ve sonrasındaki müdahale ve iyileştirme aşamalarında daha az zaman, çaba ve nansman gerekecektir. gerekecektir. Dolayısıyla bu çalışmaya da konu olan “Afet Risklerini Azaltma Planı (İRAP)”, afetlern olası etklern ortaya koyan ve bu etkler en aza ndreblmek çn afetler olmadan gerçekleştrlmes gerekenler br süreç dahlnde tarf eden, sorumluları ve sorumlulukları tanımlayan, sürdürüleblr br plan olarak karşımıza çıkmaktadır. çıkmaktadır. Afet rsklern azaltma planlamasında temel amacı sürdürüleblr, güvenl ve afete drençl yerleşmler oluşturmaktır. Afet Rsk Azaltma Planının temel hedef, olası afetlern yerleşmler ve toplum üzernde neden olablecekler fzksel, ekonomk, sosyal, çevresel, poltk zarar ve kayıpları önlemek veya etklern azaltmak amacıyla eylemlern belrlenmesdr. Afet Rsk Azaltma Planı, afet rsklerne karşı dayanıklı olablmek çn atılması gereken adımların yol hartasını çzer. Afetler olmadan önce alınablecek tüm tedbrlern katılımcı br yaklaşımla belrlenerek uygulamaya konulması, toplumun afetlere olan drencnn arttırılması temel bakış açısıdır. Yaşanablecek br afetten mümkün olduğunca az zararla çıkmak çn toplumun ve yaşam çevresnn afetlerden zarar göreblrlklern azaltmak ana hedef olacak şeklde planlar hazırlanmalı ve uygulamaya konulmalıdır. Hazırlanan rsk azaltma planının gerçekç ve uygulanablr olması, öncesnde hazırlanmış olan başka ve lgl br planlar le uyumlu olmasına da bağlıdır. Rsk azaltma faalyetler, afet olayından önce gerçekleştrlr. Ancak, afetlern ne zaman meydana geleceğ kestrlemedğnden ve bazı rsk azaltma faalyetlernn gerçekleştrlmes uzun zaman ala bldğnden faalyetlern tümünü yerne getrmek, her zaman mümkün olmamaktadır olmamaktadır.. Bu bağlamda planların farklı aşamalar halnde tasarlanması ve değşen koşullar karşısında belrl sıklıkta yenlenmes gerekr. Yapılması gerekenler; bölgey etkleyeblecek tehlkeler hakkında blg ednmeye yönelk sstematk br yöntem kullanarak tehlkelern, zarar göreblrlklern ve rsk azaltma adına belrlenecek hedeflern net olarak ortaya koyulması, etkl br rsk azaltma stratejs takp edlerek planlar hazırlanmasıdır. En nhayetnde; bu planların afete maruz yerleşmlerde toplum veya topluluklarca benmsenerek darelern ve lgl kurum ve kuruluşların sorumlulukları altında etkn br şeklde uygulamaya koyulması, bu planların rsk azaltma konusunda başarıya ulaşması açısından büyük önem arz etmektedr. Bu noktada mevcut yasal çerçevey ortaya koymak afet rsk yönetm anlayışı çnde drençl/da-
yanıklı toplum ve yerleşmler oluşturablme adına llerde üretlecek İl Afet Rsk Azaltma Planları nın mevzuattak yern belrleyecektr belrleyecektr.. Ülkemzde, l afet rsk azaltma planlarının hukuk dayanağı, 15/07/2018 tarhl ve 30479 sayıSayfa | 6
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
lı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgl, İlşkl Kurum ve Kuruluşlar le Dğer Kurum ve Kuruluşların Teşklatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnames’nn “İl Afet ve Acl Durum Müdürlükler” başlıklı 52. maddesnn knc fıkrasıdır. Bu fıkrada, l afet ve acl durum müdürlüklernn görevler sayılmakta, bu görevler arasında “Afet ve acil durum risk azaltma, müdahale ve iyileştirme il planlarını, mahallî idareler ile kamu kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği ve bulunmaktadır.. Dğer taraftan, 11. koordinasyon içinde yapmak, uygulamak ve uygulatmak” hükmü uygulatmak” hükmü bulunmaktadır Kalkınma Planı’nda, afet rsk azaltma çalışmaları yapılarak afetlern neden olableceğ can ve mal kaybının asgar düzeye ndrlmesnn amaçlandığı fade edlmekte, afet yönetm hedeer arasında l düzeynde afet rsk azaltma planlarının hazırlanması yer almaktadır. Ek olarak, Ulusal Deprem Stratejs ve Eylem Planı 2012-2023’te yer alan lgl eylemde, “rsk azaltma stratej planlarının gelştrlmes”nden bahsedlmektedr bahsedlmektedr..
1.3 İRAP HAZIRLA HAZIRLAMA MA İLKELER İLKELERİİ İl Afet Rsk Azaltma Planı temel lkeler aşağıdak gbdr. •
Bölgey etkleyeblecek doğal ve/veya teknolojk kaynaklı tüm afet tehlkeler belrlenmel, konu edlmel ve toplumda farkındalığı artırmak/canlı tutmak adına zaman zaman farklı kanallarla paylaşılablmel
•
Afet konusunda, lgl tüm kurum ve kuruluşlar le STK ve ünverstelern sürecersklern katılımı azaltma ve ş brlğ sağlanmalı, •
Bütünleşk afet yönetm süreçler dkkate alınmalı,
•
Afet rsk azaltma planları, ayrıntılı, kapsamlı ve stratejk olarak hazırlanmalı,
•
Planlar esnek, gerçekç ve uygulanablrlğ yüksek olmalı,
•
•
Kurumsal yapılanma, sstematk yaklaşım ve kapaste artırımı konuları özellkle dkkate alınmalı, Belrl aralıklarla zleme, değerlendrme ve güncelleme yapılmasına olanak sağlayacak br ya pısı olmalı ve takbnn yapılması sağlanmalıdır. sağlanmalıdır.
Sayfa | 7
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
2. İRAP HAZIRLAMA ÇERÇEVESİ 2.1 PLAN HAZIRLAM HAZIRLAMADA ADA İDARİ YAPILANMA Planlama sürecnn sekretaryasını İl Afet ve Acl Durum Müdürlüğü yürütür, plan hazırlama sürecn tasarlar, lgl kurum ve kuruluşlara yönelk bldrmlerde bulunarak blglendrme toplantıları ve çalıştaylar gerçekleştrr. gerçekleştrr. Çalıştay çıktıları düzenlenerek plan taslağı oluşturulur ve gerekl koordnasyon sağlanarak onay sürecne geçlr geçlr..
Şekil 2.1. İdari Yapı Yapı İlişkisel Şeması
Organzasyon yapısı, Şekl 2.1’de görüleceğ üzere aşağıdak organlardan oluşur; •
•
•
•
İl Afet Rsk Azaltma Planlama Sekretaryası (bundan böyle İRAP Sekretaryası olarak anılacaktır): İl Afet ve Acl Durum Müdürlüklernde kurulacak olan bu sekretarya, planların hazırlanmasıyla lgl ş ve şlemler yürüterek koordnasyonu sağlayacaktır. Teknk Çalışma Grubu (bundan böyle TÇG): İldek kurum ve kuruluşların belrledğ temslc k kşden olıuşur. İlgl kurum ve kuruluşların, İRAP sekreteryası tarafından belrlenen afet türleryle lşkl rsk azaltma çalışmalarında görev alan uzman personeller arasından seçlrler. Planlama sekretaryasının taleplerne göre çalıştay/toplantı programlarına katılarak, çalışma sonuçlarını düzenlemek ve plan taslaklarını oluşturmak konusunda İRAP sekretaryasına destek verrler. Destek Kurulu (bundan böyle DesK): İRAP Sekreteryası’nın ve TÇG’nn öners le oluşturulacak, afet rsk azaltma konusunda uzman, çalışmalara destek ve katkı sağlayablecek akademsyen ve/veya lgl kuruluş ve STK personellernden oluşacak kuruldur kuruldur.. İl Afet Rsk Azaltma Planlarının hazırlanması sürecnde genel destekte bulunur. İl Afet ve Acl Durum Koordnasyon Kurulu: İAADKK, Val Val veya val yardımcısının başkanlı-
ğında l afet ve acl durum müdürü, garnzon komutanı, beledye başkanı, l özel dares genel sekreter ve hzmet gruplarından sorumlu l yönetcler le htyaç duyulan dğer l yönetclernden oluşur. Sayfa | 8
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
İRAP, son halne getrldkten sonra; doğrudan Val onayına sunulableceğ gb, VALİ/Val Yardımcısı başkanlığında kurum kuruluşların darecler tarafından oluşturulmuş olan İl Afet ve Acl Durum Koordnasyon Kurulu tarafından kabul edlerek de VALİ VALİ onayına sunulablr.
2.2 PA PAYDAŞLAR YDAŞLAR İl Afet Rsk Azaltma Planları, İl Afet Afet ve Acl Durum Müdürlükler başta olmak üzere, lgl kamu kurum ve kuruluşların bölge ve l müdürlükler, yerel yönetmler, ünversteler, ünversteler, özel sektör ve STK’ların ş brlğ ve katılımı le hazırlanacaktır ( (Şekl 2.2) Planların uygulanablrlğnn artırılması konusunda lgl kurum ve kuruluşların tümünün sürece dâhl olması büyük önem arz eder (Bkz. EK- 1: Çalıştaylara Davet Edlen Kurumlar Lstes). Aynı zamanda, ln durumuna göre lçe yönetmler de sürece dâhl edleblr veya ayrı plan hazırlaması gereken lçelerde de gerekl bulunursa benzer br İRAP çalışması yürütüleblr .
Şekil 2. 2. Paydaşlar
2.3 İRAP HAZIRLAMA SÜRECİNDE YÜRÜTÜLECEK FAALİYETLER Plan hazırlama sürecnde lgl kurum ve kuruluşlar le yapılacak ş brlğ ve letşm, öneml br yapı taşı olmaktadır. Çünkü planın gerek hazırlanma, gerekse uygulanması ve takp edlmes aşamalarında tüm kurumların planı sahplenmes çok önemldr. Plan hazırlık sürecnn belrl br kısmı çalıştaylar le yürütülecektr yürütülecektr.. Temel olarak çalıştaylarda yapılmak stenenler; Çalıştaylar öncesnde uzman personellere gönderlen anketlern sonuçlarına göre llerde hakm olan afet tpler belrlenerek, belrlenen ana değerlendrme alan ve sorularına göre (afet türü, etki alanı, olasılığı, sonuçları vs.) vs .) lgl kurum ve kuruluşların katılımıyla, afet senaryoları oluşturmak (Modül 2), mevcut durumun, kapastenn analzn yapmak (GZFT), (GZFT), amaç amaç ve hedeern belrlenmesn •
•
sağlamak (Modül 3), •
eylemlern belrlenmes le sorumlu kurum ve kuruluşların eyleme geçmes çn karar verme çalışmalarını yürütmektr (Modül 4). Sayfa | 9
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Bu akış Tablo 2.1’ de yapılması beklenen tüm faalyetlerle beraber fade edlmştr. Tablo Tablo 2.1 dkkate alınarak İRAP hazırlama süreçler kolaylıkla takp edle blecektr cektr.. Br sonrak bölümde se tablodak faalyetlern çerkler ve şleyşlerne dar detaylara modüller halnde yer verlmektedr.
Tablo 2. 1. İRAP Hazırlama Aşamaları ve Faaliyetler Aşamalar ve Faaliyetler 2.3.1. İRAP Sekretaryası Oluşturulması ve Olur Alınması 2.3.2. Vertabanı Vertabanı ve Klasör Oluşturma: Ver Ver toplama, hartalama ve ön raporlama amaçlı blglern ortak br klasörde toplanması 2.3.3. Blglendrme Toplantıları ve Resm Yazılar Yazılar 2.3.3.1 İRAP Üst Düzey Blglendrme Top Toplantısı lantısı (V (Val al ve Kurumların İl Müdürler Düzeynde)
Sorumlular/ Katılımcılar İl AFAD İl AFAD
İl AFAD / İl Yönetcler / Uzman Personel
2.3.3.2 Kurumların Odak Kşlernn Belrlenmes ve Uzman Blglendrme Toplantısı 2.3.4 Modül 1’n Hazırlanmasına Başlanması (Bakınız 3.1) 2.3.5 Anket Formlarının Hazırlanması, Odak Kşlere Gönderlmes ve Ger Dönüşlern Raporlanması (EK- 6: ) 2.3.6 Afet Türlernn Belrlenmes ve Çalıştay Masalarının Oluşturulması 2.3.7 Modül 2: Tehlke ve Rsk Değerlendrme Çalışmasına İRAP Kılavuz Doğrultusunda Başlanması 2.3.8 I. Çalıştayın Düzenlenmesi 2.3.9.
I. Ça Çalıştay So Sonrası ve ve II II. Ça Çalıştay Ön Öncesi Ma Masa Ba Başı Ça Çalışmaları
2.3.10 İknc Çalıştayın Düzenlenmesi (Eylemlere karar verilmesi, sorumlu/ paydaş kurumların belirlenmesi, belirlenmesi, gösterge-zaman aralığı, önceliklendirme önceliklendirme tablosunun tablosunun doldurulması) 2.3.11 Modül 4: Amaç, Hedef ve Eylemlern Tablolaştırılması (İlk çalıştayda ortaya konan amaç ve hedeer altında knc çalıştayda belrlenen eylemlern derlenerek masa başında tablolar halnde tamamlanması) 2.3.12 İRAP Taslak Belgesnn Hazırlanması ve Paydaşlara Görüşe Yollanması
İl AFAD İl AFAD/Uzman Personel/İlgililer İL AFAD İl AFAD İl AFAD/Uzman Personel/İlgililer İl AF AFAD/Uzman Pe Personel/İlgililer İl AFAD ve Kurumlardan Uzman temsilciler İl AFAD İl AFAD
2.3.1 İRAP Sekretaryası Oluşturulması ve Olur Alınması: İRAP hazırlama sürecnde yapılması gereken lk faalyet İRAP sekretaryasının oluşturulmasıdır. “Bölüm 2.1 Plan Hazırlamada İdar Yapılanma” Yapılanma” başlığı altında bahsedlen bahsedlen İRAP sekretaryası, başkan ve en az dört üyeden oluşmalıdır. Üyeler aynı şube müdürlüklernden olableceğ gb farklı şube müdürlüklernden de seçleblr. İRAP Sekretaryası oluru, İl müdürlüğü onayı le oluşturulur (Bkz. EK- 2:). 2.3.2 Veri Tabanı ve Klasör Oluşturma Yapılması gereken öncelkl faalyetlerden br dğer; ver toplama, hartalama ve ön raporlama amaçlı blglern ortak br klasörde toplanması amacıyla ortak kullanım altında erşleblecek sayısal br klasör oluşturmaktır. oluşturmaktır . İl AFAD bünyesnde çalışması esnasında kullanılacak her tür ver, belge, hartalar ve kullanılacak formların sayısalİRAP ortamda depolanması, saklanması, paylaşılması ve
gerektğnde güncellenmes önem arz etmektedr etmektedr.. Bu sebeple, çalışmadak tüm faalyetler n n ve modüllen dosyalar halnde oluşturulup depolanması sürecn sağlıklı yönetlmes açısından gerekl görülmekr n tedr.. Hang verlern ne şeklde toplanacağı ve klasörleneceğ EK- 3: ’ te anlatılmıştır. tedr Sayfa | 10
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
2.3.3 Bilgilendirme Toplantıları ve Resmi Yazılar Br lde İRAP çalışmasına başlamadan önce takrb brkaç hafta arayla k (üst düzey ve uzmanlar olmak üzere) blglendrme toplantılarının yapılması; sürece başlamadan önce İRAP’ın neden ya pılması gerektğ ve nasıl yapılacağı konusunda ldek yetkllere blg verlmes açısından önem arz etmektedr. İRAP’ın önemnn ve hazırlık sürecnn anlatılacağı lgl blglendrme toplantılarında program örneklerne EK- 4’ten ulaşılablr. Blglendrme toplantılarına katılamayan kurum veya kuruluş var se ; gerekl görülmes durumunda çalıştaylardan önce İl AFAD lgl personel tarafından zyaret edlerek, İRAP hazırlığı le lgl kendlerne blg verlmeldr verlmeldr.. Plan çalışmalarına başlamadan önce kurumlara blg amaçlı yazı gönderlr. Yazıda Yazıda İRAP’ın önem neden htyaç duyulduğu, kmlerle nasıl hazırlanacağı hakkında blg verlr. Bu yazı gerekrse Üst Düzey Blglendrme Toplantısı Toplantısı yazısı le brleştrlp toplantıdan önce de gönderleblr (Bkz. EK- 5:).
2.3.3.1 İRAP Üst Düzey Düzey Bilgilendirme Toplantısı Toplantısı Süreçle lgl blg verlerek, üst düzey yönetclere lk blglendrme toplantısına katılımları çn davet gönderlecektr gönderlecektr.. İl’dek lgl kurumlara (Bkz. EK- 5: ) resm yazı le İRAP Hazırlığından bahseden br “Blg Notunun” (Bkz EK- 4: Blg Notu) gönderlmes sağlanacaktır. Tablo Tablo 2.1’den de görüleceğ üzere lk blglendrme toplantısı; Val, Kurumların İl Müdürler ve Yönetcler düzeyndek düzeyndek paydaşların davet edleceğ blglendrme toplantısıdır toplantısıdır..
2.3.3.2 Kurumların Odak Kişilerinin Belirlenmesi ve Uzman Bilgilendirme Bilgilendirme Toplantısı Toplantısı Çalıştaylara çağrılmak ve görüş beyan etmek üzere, İl’dek lgl kurum ve kuruluşlar dan dan bu çalışmaya katkı verecek uzman personeln belrlenmes gerekmektedr. Brnc blglendrme toplantısında davetl olan kurumlara EK- 1: , EK- 4: ve EK- 5: te bulunan yazılar gönderlerek (Bkz. Blg Notu ve Resm Yazı Taslağı); tüm İRAP hazırlığı boyunca lgl kurumun bağlantı kşs(ler) görevn üstlenecek 1 Asl 1 Yedek olmak üzere toplam 2 kş belrlenmes ve İl AFAD Müdürlüğü’ne bldrlmes sağlanmalıdır. Uzman blglendrme toplantısının mümkün olduğunca genş katılımlı olmasına çalışılmalıdır. İlgl uzman personeller belrlendkten sonra davet edlecekler knc (uzman) blglendrme toplantısına katılmaları, katılım sağladıktan sonra anket formlarına dönüş yapmaları, gerekl blg ve belgelerle le lgl paylaşımda bulunmaları, çalıştaylara katılarak görüş bldrmeler beklenmektedr.. Süreç boyunca katkı beklenen dğer konularla lgl başlıklar zaman çnde bu odak beklenmektedr kşlerle paylaşılacaktır paylaşılacaktır.. İknc blglendrme toplantısı, kurumlar tarafından belrlenen uzman personele yönelk düzenlenmeldr. Bunun yanı sıra, İRAP Hazırlık sürecnde gerçekleştrlecek çalıştayların takvmler takrb olarak paylaşılarak katılımcıların çalıştaylara katılmaları teşvk edlecektr.
2.3.4 Modül 1’in İRAP Kılavuz Doğrultusunda Hazırlanmaya Başlanması Ver toplama aşamasına başlanılmasıyla brlkte Modül 1: İln Genel Durumu’nun da hazırlanmasına Bölüm 3.1.’de anlatıldığı alt başlıklar dkkate alınarak başlanablecektr. Modül 1, ln tüm fzksel, sosyal, ekonomk, kültürel özellkler le afetsellğnn ve tehlkeye maruz kalablecek değerlernn ortaya konulacağı bölümdür. Bu bölüm İl Afet Rsk Azaltma Planlama Sekretaryası tarafından hazırlanacaktır.
İln Genel Durumu, İl AFAD ın hâlhazırda elnde bulunan blglerden, l ve bölge genelnde üretlmş
güncel raporlardan faydalanılarak oluşturulableceğ gb dğer kurumlardan da geleblecek katkılarla daha da zengnleştrleblecek ve çalıştaylar öncesnde öncesnde mümkün olduğunca tamamlanmaya çalışılacaktır çalışılacaktır.. Bu kılavuzun 3.1. Nolu bölümünde tarf edldğ bçmde hazırlanmaya başlanan “Modül 1” dğer kurumlardan geleblecek katkılarla ve İRAP anket değerlendrme raporu le de zengnleştrlerek tamamlanacaktır. Sayfa | 11
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
2.3.5 Anket Formlarının Hazırlanması, Odak Kişilere Gönderilmesi ve Geri Dönüşlerin Raporlanması İllerdek mevcut duruma yönelk br ön değerlendrme yapablmek amacıyla, lgl kurum ve kuruluşlarda görev alan teknk ve(veya) uzman personellern katılımına dayanan br anket çalışması yapılması planlanmıştır planlanmıştır.. Anket sonuçlarına dayanılarak, İRAP kapsamında tespit edilip, öncelklendrlecektr. İRAP Ön Değerlendrme Anket (Bkz. ilde EK- çalışılacak 6: ) nternetafetler üzernden hazırlanarak (veya yapılamıyorsa resm yazı le e posta le gönderlerek) katılımcılar le paylaşılacaktır. Yanıt toplama sürecnn tamamlanmasının ardından, elde edlen verler İRAP Sekretaryası tarafından analz edlp, bir değerlendirme raporu (EK- 6: ’ da bulunan formata göre) oluşturulacaktır.
2.3.6 Afet Türlerinin Belirlenmesi ve Çalıştay Masalarının Oluşturulması İRAP kapsamında çalışılacak olan afet türler sekretarya tarafından kararlaştırılacaktır. Bu afet türler Modül 1’dek geçmş afetler lstes ve anket değerlendrme raporundak “İlde yaşanacak muhtemel afet tehlikelerinin neden olabilecekleri can, mal ve prestij kayıpları açısından sıralandığı sorunun” sonucuna göre belrlenecektr. belrlenecektr. Belrlenmş olan afet türler Modül 2 başlıklarının belrlenmesnde ve çalıştaylarda yer alacak afet masalarının oluşturulmasında kullanılacaktır (Bkz. EK-7: Afet Lstes Belrlenmes). 2.3.7 Modül 2: Tehlike ve Risk Değerlendirme Çalışmasına Başlanması Sekretarya tarafından belrlenmş olan afet türler Modül 2’nn alt başlıklarını oluşturacak olup, bu afet türlernn tehlke ve rsk değerlendrme çalışmaları yapılacaktır. yapılacaktır. İlk çalıştay yapılmadan yapılmadan önce Modül 2’nn bu kılavuzun “3.2.2 Süreç” başlıklı bölümünde belrtldğ bçmde hazırlanmasına başlanması önem arz etmektedr. 1. Çalıştay öncesnde Modül 2’nn brnc ve knc aşamaları (Geçmş afetler ve etkler, Tehlke ve rsk analz) tamamlanmış olmalıdır. Üçüncü aşaması olan senaryo geliştirme ilk Çalıştay’da katılımcı paydaş kurumlarla yapılacaktır. 2.3.8 İlk Çalıştayın Düzenlenmesi Çalıştay hazırlıkları; masa moderatör ve yazmanlarının belrlenmes, her afet masası çn kurum kuruluş katılımcılarının belrlenmes ve çalıştay programının hazırlanması le başlar. Daha önce blglendrme toplantısına katılmış kurum ve kuruluşlardak odak kşlern çalıştaya katılımını sağlamak ve çalıştayın yer ve tarhn öncesnden bldreblmek amacıyla lgl kurum kuruluşlara çalıştay amacı ve programının yer aldığı br resm yazı gönderlr. Çalıştaydan önce masa koordnatörler ve yazmanları le blglendrme toplantısı yapılacaktır. Programda yapılacaktır. Programda konuşma ve sunum yapacak kş ve kurumlara karar verlr. Sonra katılımcılara aşağıda örnekler verlen lgl maller ek belgeler le brlkte atılır. Çalıştayın düzenleneceğ günden önce çalıştay malzemelernn ve mekânının hazırlanması gerekmektedr.. Gerekl malzemeler katılımcı kş ve masa sayısı kadar çoğaltılarak, çalıştaydan önce gerekmektedr mekânda hazır edlmeldr. Çalıştaya hazırlık amacıyla aşağıda sıralanan belgeler tüm katılımcılara letlecektr. •
•
•
•
•
1-Çalıştay Programı 2-Çalıştay Açıklama Belges (katılımcılar çn) 3-Çalıştay Masaları Katılımcılar 4- GZFT Tablosu 5- Senaryo Tablosu
•
•
6- Olay Önlem Tablosu 7- İRAP Modül 1-2
Çalıştay k gün sürecek olup, lk gün; sunumlar ve GZFT analizi yapılması sonrası Amaç ve Hedeer belrlenecektr. İknc gün geçmş afetler, duyarlılık, tehlke ve rsk hartaları da göz önüne alınarak senaryolar oluşturulacak , bu senaryolardan yola çıkılarak olay önlem tabloları hazırSayfa | 12
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
lanacaktır. Kurum katılımcılarının doldurdukları anketler sonucu hazırlanan anket değerlendirme raporunun yanı sıra hazırlanmış olan Modül 2’nin çerkler katılımcılar le paylaşılacaktır paylaşılacaktır.. Bunun sonucunda Modül 2’dek mevcut tehlke ve rsk blgler güncelleneblecektr.
1. Çalıştay Çevrimiçi Toplantı Toplantı Aşamaları 1- Çalıştay öncesnde Modul 2’nn lgl kısımlarının ( geçmiş afetler, afetler, tehlike ve risk analizleri ) hazır ) hazır olması gerekmektedr gerekmektedr.. 2- Afet masaları çn masa koordnatör ve yazmanlarının belrlenmes gerekmektedr. Çalıştaydan önce moderatör/yazmanların kmler olacağının belrlenmesne, bu kşlere çalıştayda görevlernn ne olacağı hakkında blg verlmesne ve çalıştay dökümanları dağıtıldıktan sonra brlkte okunarak varsa soruların cevaplanmasına htyaç duyulmaktadır.
3- Konuşmacı ve Sunum yapacakların belrlenmes gerekmektedr. (İlgl kurum kuruluşlardan özellkle Beledye ÇŞB, DSİ ve Beledyeden sunum steneblr.) Çalıştay,, belrlenen afet masaları ve her masada ortalama 15 kş olacağı düşünülerek yaklaşık 4- Çalıştay 90 kş kapastel yapılacaktır. 5- Hang afet masalarında kmlern olacağı ve katılımcı lstes çalıştaydan önce belrlenecektr. belrlenecektr. 6- Çalıştaydan önce masa koordnatörler ve yazmanları le kısa sürel br deneme bağlantısı blglendrme toplantısı yapılacaktır. Deneme toplantısında çalıştaydak görev ve sorumlulukları le sürec nasıl yönetecekler konusunda blg paylaşımı yapılacaktır. Yne çalıştayın hemen başında, kısa kısa süre çnde kullanıcılardan kullanıcılardan sstemde deneme yapması yapması (mkrofonu açma kapama, kapama, chat kısmına metn yazılması vb.) stenecektr. Masa koordnatör ve yazmanlarına 3-4 gün önceden aşağıdak örnek mal gönderlerek hem çalıştaya hem de hazırlık toplantılarına hazır olmaları sağlanır sağlanır.. “Değerli Afet Masa Koordinatörleri ve Yazmanları, İl Afet Risk Azaltma Planı 1. Çalıştayı Çalıştayı 29-30 tarihlerinde 2 gün olarak düzenlenecektir. Çalıştay Çalıştay çevrTekirdağ İl 29-30 Eylül tarihlerinde mç yapılacak mç yapılacak olup çalıştaydan çalıştaydan önce önce 25 Eylül Cuma günü öğleden öğleden sonra sonra saaat 14:00’de afet masa moderatörleri ve yazmanlarla bir ön hazırlık toplantısı yapılacaktır. Çalıştayda daha önce belirlenmiş olan 6 farklı afet türü; 1. Deprem ön hazırlık Çalıştayda daha önce belirlenmiş 2. Taşkın/Kent İç İç Su Su Baskınları, 3. Kütle Hareketleri (heyelan-kaya düşmesi-çığ), 4. Teknolojik Teknolojik ve Endüstriyel Kazalar 5. Yangınlar (Orman ve Şehr Yangınları) Yangınları) 6. Deniz Kazaları için masalar oluşturulacak olup her afet türü için 1 moderatör ve 1 yazman belirlenmiştir. numaralandırılmış belgeler/formlar ekte sizinle paylaşılmaktadır. 25 Çalıştayda kullanılacak olan ve daha önceden Çalıştayda kullanılacak önceden numaralandırılmış Eylül Cuma günü yapacağımız ön ön hazırlık hazırlık toplantısında bu belgeler ve çalıştayda çalıştayda neler neler yapacağımız konusunda bilgi verilecektir.. Ek’ te gönderilen belgelerin listesi; verilecektir •
•
•
•
•
•
•
1- 1. Çalıştay Programı Çalıştay Programı 2- 1. Çalıştay Açıklama Belgesi Çalıştay Açıklama 3- Çalıştay Masaları Katılımcılar 4- GZFT Tablosu 5- Senaryo Tablosu 6- Olay Önlem Tablosu Önlem Tablosu 7- İRAP Modül 2 ( özellkle kendi özellkle kendi çalıştığınız çalıştığınız afet afet bölümünü çıktı çıktı olarak olarak alabilirsiniz)
İlk olarak eklerde yer alan belgeleri sırayla okuyarak başlamanız ve oradaki yönlendirmeler doğrultusunda iler-
lemeniz ve çalıştaya çalıştaya hazırlanmanız hazırlanmanız önerlmektedr . Çalıştay Çalıştayaa katılımını katılımını z z için diğer katılımcılarla k atılımcılarla beraber ayrı bir mail gönderilecektir gönderilecektir. . Aşagıdaki linkten ön hazırlık toplantısına bağlanabilirsiniz.”
…….
Sayfa | 13
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
7- Çalıştaydan brkaç gün önce tüm katılımcılara br tane ortak toplantı lnk, br tane de dâhl olacakları afet masasının lnk le şfres paylaşılacaktır. 8- Ayrıca yne tüm katılımcılarla e-posta yoluyla çevrmç çalıştay kuralları paylaşılacaktır paylaşılacaktır.. Katılımcılara gönderlecek olan örnek e-posta aşağıdak gbdr; çalıştay katılımcıları, katılımcıları, “Değerli çalıştay İl Afet Risk Azaltma Planı 1. Çalıştayı tarihlerinde 2 gün gü n olarak düzenlenecektir düzenlenece ktir.. Çalıştay Tekirdağ İl Çalıştayı 29-30 29-30 Eylül tarihlerinde Çalıştay çevrmç çevrmç yapılacak olup öncesnde öncesnde Çalıştay Çalıştay süresince süresince kullanılacak (pc/dizüstü bilgisayar, akılı telefon, tablet, mikrofon, kamera vb) gibi gereksinimleri hazır bulundurmanız gerekmektedir. gerekmektedir. Çalıştay Ek’teki teki programa göre yapılacak olup, belirtilen gün ve Çalıştay Ek’ saatte hazır bulunmanızı rica ederiz. Toplantı öncesinde e- posta hesaplarınıza toplantı linkleri gönderilecektir gönder ilecektir.. Çalıştaya katılımının google chrome tarayıcısı aracılığıyla yapılması tercih edilmelidir. edilmelidir. Çalıştay öncesinde linki tıklamanız durumunda oda aktif olmadığından toplantı odasına erişemeyeceksiniz. Odalar,, toplantıya 5 dk kala aktif olacaktır Odalar olacaktır.. Gönderilecek toplantı linkine tıklayıp, sonrasında Gelen ekranda kurum isminizi ve ad-soyad ile birlikte yazarak çalıştay odasına/masasına ulaşabilirsiniz. (Örn: İl Afet Müdürlüğü-İsim Soyisim) Çalıştaya sesli katılım sağlayabilmek için gelen ekranda mikrofon seçeneği seçilmelidir. Kulaklık seçilmesi durumunda katılımınız yalnızca dinleyici olarak sağlanacaktır. Ses testi sonrası toplantıya aktif katılım sağlamış
•
•
•
•
olursunuz. Ortak masa dışındaki masalarda kameranın (düşük kalitede ayarlanması) açık olması gerekmektedir. (Özellikle öğleden sonraki toplantı için) Çalıştayda kullanılacak Çalıştayda kullanılacak olan ve daha önceden önceden numaralandırılmış numaralandırılmış belgeler/formlar ekte sizinle paylaşılmaktadır. bu formları çıktı olarak yanınızda yanın ızda bulundurmanız gerekmektedir gerekmektedir.. Çıktı alınacak belgeler; Çalıştay öncesnde Çalıştay öncesnde bu çıktı olarak Çıktı alınacak 1- 1. Çalıştay Programı Çalıştay Programı 2- 1. Çalıştay Çalıştay Açıklama Açıklama Belgesi 3- Çalıştay Çalıştay Masaları Masaları Katılımcılar 4- GZFT Tablosu 5- Senaryo Tablosu 6- Olay Önlem Önlem Tablosu Tablosu 7- İRAP Modül 2 ( özellkle kendi özellkle kendi çalıştığınız çalıştığınız afet afet bölümünü çıktı çıktı olarak olarak alabilirsiniz) •
•
•
•
•
•
•
İlk olarak eklerde yer alan belgeleri sırayla okuyarak başlamanız ve oradaki yönlendirmeler doğrultusunda ilerlemeniz ve çalıştaya hazırlanmanız önerlmektedr . çalıştaya hazırlanmanız Aşagıdaki linkten toplantıya bağlanabilirsiniz.
……. 9- Ortak sunumlardan sonra her katılımcı at olduğu masa lnkne tıklayarak kend afet masasının çevrmç toplantısına katılacaktır katılacaktır.. Afet masaları çn toplantı lnkler oluşturulup çalıştay katılımcılarına gönderlecektr gönderlecektr.. 10- 1. Gün, afet masalarına geçş yapıldıktan sonra GZFT analz le ln mevcut durum analz yapılacaktır. 11- 2. Gün yne ortak lnkle başlayıp masa moderatörler tarafından genel br değerlendrme yapılarak afet masalarına geçş yapılacaktır. Bu aşamada Senaryolar oluşturulacaktır oluşturulacaktır.. 12- Oluşturulan herbr senaryo çn ayrı ayrı olay- önlem tabloları doldurulacaktır. doldurulacaktır.
Sayfa | 14
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
1. Çalıştay Yüzyüze Toplantı Toplantı Aşamaları Çevrmç çalıştaydan farklı olarak br çalıştay mekanına ve gerekl dosyaların basılı hallerne htyaç olacaktır. Çalıştay mekanının en geç 1 gün önce hazır hale getrlmes gerekmektedr. Farklı masalarda yürütülen çalışmaların oluşacak gürültüden etklenmesn önlemek adına, katılımcı sayısı göz önünde bulundurularak yeterl büyüklükte br mekan ayarlanmalıdır. ayarlanmalıdır. Çalıştay esnasında kullanılacak olan görsel ve yazılı materyaller etknlk öncesnde hazırlanmalı ve gerekyorsa çoğaltılmalıdır çoğaltılmalıdır.. Ayrıca Ayrıca yne çalıştayda kullanılacak olan blgsayar, projeksyon chazı ve perdes gb elektronk aletler de gerekl kontroller yapılıp, hazır bulundurulmalıdır. bulundurulmalıdır. Çalıştay başlamadan önce aşağıdak maddeler kontrol edlmel ve eksk olanların çözülmes konusunda gereken yapılmalıdır yapılmalıdır.. Kontrol Listesi/Her Masada Bulunması Gereken Malzemeler Katılımcı smlkler Tehlkelere göre adlandırılmış masa smlkler Her masanın katılımcılarının adlarının bulunduğu 2 gün boyunca doldurulacak mza föyler Afş (50X70 cm) Küçük afş (A4) Çalıştay Programı (1 adet) Çalıştay Açıklama Belges (1 adet) Çalıştay Katılımcı Lstes (1 adet) GZFT Tablosu Tablosu (A3 boyutunda) b oyutunda) (1 adet) Senaryo Tablosu Tablosu (En az 4 adet) Olay Önlem Tablosu Tablosu (En az 4 adet, A3 boyutunda) Modül 2 kapsamında üretlmş ü retlmş hartalar (A3 veya duvarlara asılmak üzere A0 formatında çıktı alınablr) İRAP Tanıtım Tanıtım malzemeler (5 Adım broşür ve Afşler, Ajanda, Ajanda, USBler) Her masaya tükenmez kalem, post-t, şövale ve şövale bloknotu, boş A-4 kağıt, pet şşe su, ses kayıt chazı ve yedek pller, board marker, bant. • • • • •
• • • • • • •
•
•
2.3.9 I. Çalıştay Sonrası ve II. Çalıştay Öncesi Masa Başı Çalışmaları Çalıştaygörüşüne sürecnde çıkan sonuç ürünler en kısa sürede e-posta katılımcıların deortaya sunulacaktır. Böylece ekleme-çıkarma gb derlenerek, düzenlemelere ortamyoluyla sağlanarak, çerğ daha da kapsamlı değerlendrmek mümkün olacaktır. İlk çalıştayda elde edlen tüm çıktılar, yapılması planlanan knc çalıştay çn altlık oluşturacaktır. oluşturacaktır. Br sonrak aşamada eylemlern kapsamlı br şeklde ortaya konulablmes ve öncelklendrlmes çalışmasını yapablmek adına bu çalıştayın çıktılarından faydalanılarak, br sonrak aşamada tartışmaya açılacak olan amaç ve hedeern taslak olarak belrlenmes planlanmaktadır. Böylelkle knc çalıştayda; tüm katılımcılarla brlkte Amaç, verlecektr.. Hedef ve Eylemlere karar verlecektr İlk çalıştaydan önce başlatılmış olan Modül 2 (Tehlike ve Risk Değerlendirme) çalışmasının eksk kalan kısımları, 1. çalıştay sırasında katılımcılarla oluşturulan senaryoların kısaca özetlenerek eksk bırakılan lgl kısımlarına yazılması le tamamlanmış olacaktır. Çalıştaylar öncesnde lgl kurum kuruluşlara gönderlen çevrmç anket soruları çnde yer alan,
afet rsk azaltmanın ve planın yapılmasının önem le lgl soruya katılımcıların verdğ benzer cevaplar le GZFT analznden elde edlen blgler kullanılarak “Amaçlar” belrlenecektr. 1. Çalıştayda GZFT teknğ kullanılarak afet türü bazında yapılan analz sonuçlarının plana yansıtılması amacıyla, elde edlen blgler yorumlanarak Modül 3 Mevcut Durum Analizi başlığı altına yazılacaktır. GZFT analzler çersnde en çok tekrar eden, katılımcıların çoğunluğunun hemfkr olduğu ortak konular, özellkle de uzun vadel olduğu düşünülenler anlamlı cümlelere dönüştürülerek taslak “Hedeer” Sayfa | 15
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
oluşturulacaktır. Olay Önlem tablolarındak önlem önerler le GZFT çıktıları arasında kısa vadel olduğu düşünülenler se anlamlı cümleler halne getrlerek “Eylemler” oluşturulacaktır ve EK 11: Eylem ve Öncelklendrme Tablosuna Tablosuna yazılacaktır. Kılavuzun 3.3. No’ lu bölümünde GZFT analznn nasıl yapılacağı, sonuçlarının nasıl özetleneceğ, Amaç ve Hedeern nasıl belrleneceğ le GZFT sonuçlarının eylemlere nasıl nasıl aktarılacağı detaylı olarak anlatılmıştır. anlatılmıştır. 1. Çalıştay sonrası çalışmalar aşağıda adım adım yazılmıştır; •
• • •
• •
•
Çalıştay çıktıları olan GZFT GZFT,, Senaryolar ve Olay-Önlem Tablolarının Tablolarının gözden geçrlerek düzenlenmes, Bu belgelern kurumlarla paylaşılarak görüşlernn alınması Modül 2’ nn (Tehlke (Tehlke ve Rsk Değerlendrme) son halne getrlmes GZFT analznn sonuçlarının değerlendrlmes, yorumlanarak özetlenmes ve planın Modül 3: Mevcut Durum Analz başlığı altına yazılması Anket cevaplarından ve GZFT çıktılarından taslak Amaçların belrlenmes GZFT analzlernden elde edlen ve uzun vadel olduğu düşünülen tesptlern Hedeere dönüştürülmes GZFT (EK 9) ve Olay Önlem Tablolarında Tablolarında (EK 10) yer alan taslak eylemlern Eylem Öncelk-
lendrme Tablolarına yazılması. Özetle, taslak olarak oluşturulan Amaç, Hedeer ve Eylemler 2. Çalıştayda katılımcı yorum ve önerler sonucunda son halne getrlecektr.
2.3.10 İkinci Çalıştayın Düzenlenmesi İlk çalıştayda anlatıldığı gb çalıştay mekânının/gerekl malzemelern hazırlanması, Moderatör/ Yazmanların belrlenmes ve çalıştaya hazırlanması aşaması çalıştaytan önce yapılmalıdır. (EK- 10) İknc çalıştayın temel amaçları; 1. Belrlenmş amaç, hedef ve eylemlern tartışmaya açılması (1. gün) 2. Eylemlerle lgl sorumlu ve destekleyc kurum-kuruluşlar ve gerçekleştrme dönem gb blglern belrlenmes (Modül 4) (EK-11) (1. ve 2. Gün). 3. Eylemlern öncelklendrlmes (Modül 4) (EK-11) (2. Gün). İlk çalıştayın çıktılarından da faydalanarak amaç, hedef ve eylemlerin br taslağının hazırlanmış olması 2. Çalıştayın daha kısa sürede tamamlanmasını sağlayacaktır. Çalıştayların gün sayıları planlama sekretaryası tarafından belrlenr. 2 günlük çalıştay programı o çalıştaya at planlanan şlern tamamlanması çn asgar süre olarak uygun görülmekte olup, gerekl görülürse bu süre 3 güne çıkartılablr. Eylemler tartışılıp, karara bağlanırken eş zamanlı olarak Bölüm 3.4’te anlatılan EK-11 Eylem ve Önceliklendirme Tablosu doldurulur. Bu aşamada eylemlere karar verlmes, sorumlu ve destekleyc kurum kuruluşların belrlenmes, eylem tarhlernn belrlenmes ve öncelklendrme tablosunun doldurulması; tüm katılımcılar le brlkte ortak karar alınarak yapılmalıdır. Kurum kuruluşlardan gelen trazlar mutlaka dkkate alınmalıdır.
2.3.11 Modül 4: Amaç, Hedef ve Eylemlerin Tablolaştırılması Tablolaştırılması
İknc çalıştayda tüm paydaşların katılımlarıyla toplanan ve karara bağlanan amaç, hedef ve eylemler; o eylemler gerçekleştrecek sorumlu ve destekleyc kurumlar, eylemlern gerçekleştrlme süreler ve öncelklendrmeye bağlı olarak sıralanmaları bu modülde oluşturulacak tablo le ortaya konacak ve İRAP Belgesndek Modül 4 başlığı altında yazılacaktır.
Sayfa | 16
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
2.3.12 İRAP Taslak Belgesinin Hazırlanması ve Paydaşlara Görüşe Yollanması İRAP Sekretaryası ve Teknk Çalışma Grubu üyeler, çalıştay çıktılarının düzenlenmes, modüllere son şeklnn verlmes, brleştrlmes, eylemlern gözden geçrlmes ve son halne getrlmes amaçlı masabaşı çalışmalarını yaparak taslak belgey oluştururlar oluştururlar.. Hazırlanan İRAP Taslak Taslak Raporu çıktılarının doğrulanması amacıyla, taslak rapor e-posta yoluyla katılımcılarla paylaşılarak lgl kurum ve kuruluşların son görüşler alınır. Doğrulama ve ger bldrm sürecnn ardından (İRAP)’ın doğrulanmış taslağı oluşturulur oluşturulur.. 2.4 PLANIN ONAYI, GEÇERLİLİK SÜRESİ, İZLEME VE DEĞERLENDİRİLMESİ •
•
•
•
İRAP son halne getrldkten sonra, doğrudan Val onayına sunulableceğ gb, VALİ/Val Yardımcısı başkanlığında kurum kuruluşların darecler tarafından oluşturulmuş olan İl Afet ve Acl Durum Koordnasyon Kurulu tarafından kabul edlerek de VALİ VALİ onayına sunulablr. Bu plan 5 yıllık bir plan olmaktadır. Planın yürürlük süres çnde lde büyük br afet yaşanması durumunda veya 2 sene sonunda değerlendrme raporu sonucuna göre İRAP şlemyorsa, plan yeniden hazırlanmalıdır. Planda eylemler çn tanımlanan süreler kısa (1 yıl), orta (2 yıl), uzun (5 yıl) vadel ve sürekl eylemler olarak planlanmıştır. planlanmıştır. Planın geçerllk süres 5 yıl olarak planlanmış olup, 5 yıl sonunda İRAP yenden hazırlanmalıdır. Süreç aşağıda belrtldğ şeklde şlemektedr:
2.4.1 İRAP Belgesinin Düzeltmelerinin Tamamlanarak Tamamlanarak Onaylanması ve Tanıtımı Tanıtımı Etkinliği İRAP belges gerekl düzenleme (kapak, grş, çndekler, katılımcı uzman kş ve yürütücülern smler vb.) ve dzg şleryle beraber son halne getrldkten sonra; doğrudan Vallk Vallk Makamı onayına sunulableceğ gb, VALİ/V VALİ/Val al Yardımcısı Yardımcısı başkanlığında kurum kuruluşların darecler tarafından oluşturulmuş olan İl Afet ve Acl Durum Koordnasyon Kurulu tarafından kabul edlerek de VALİLİK Makamı onayına sunulablr sunulablr.. İRAP Belges onaylandıktan sonra, planın etknlğn artırmak, tanıtımını yapmak amacıyla İl’de genş katılımlı ve basına açık br tanıtım etknlğ düzenlenerek çalışmanın sahplenlmesne ve eylemlern gerçekleştrlmesnn takbne başlanır başlanır..
2.4.2 Modül 5: İzleme ve Değerlendirme Yöntemi ve Takibinin Takibinin Yapılmaya Yapılmaya Başlanması Modül 5: İzleme ve Değerlendrme çalışması ldek eylemlerden sorumlu ve destek kurumlar tarafından resm yazı le ve çevrmç olarak yapılacaktır. yapılacaktır. Planda yer alan eylemlern 6 aylık sürelerle zleme, her yıl se değerlendrme raporları hazırlanacaktır. hazırlanacaktır. İzleme Değerlendrme süreçler İRAP web sayfası üzernden takp edlecektr. Kurumlar kendler çn tanımlanan şfreler le ssteme grp yer aldıkları her br eylem çn zleme ve değerlendrme tablolarını çevrmç olarak dolduracaklardır. İzleme ve değerlendrme sürecnn aşamalarını anlatan bölüm olan Modül 5, her lde standart
olacağından aynı yöntem ve format tüm ller de kullanılacaktır. Bu kısım detaylı olarak Modül 5’te anlatılmaktadır.
Sayfa | 17
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3. İRAP HAZIRLAMA AŞAMALARI VE İÇERİKLER İÇERİKLERİİ Bu bölümde İRAP hazırlama sürec brbrn tamamlayan adımlar; MODÜL’ler MODÜL’ler halnde tanımlanmıştır. Her br sırasıyla anlatılmadan önce Şekl 3.1’de, İRAP’ı hazırlama sürecnde bu modüllern brbrleryle nasıl lşklendrleceğ lşklendrleceğ gösterlmektedr. gösterlmektedr.
Şekil 3. 1. Modüller Arası İlişkiler ve İRAP Hazırlama Süreci
Takp eden kısımda lgl modüller, İRAP hazırlığındak katkısına dkkat çeklerek yapılış sırasıyla ele alınacaktır. Her br modüldek örnekler se ekler bölümünde detaylı olarak paylaşılmıştır paylaşılmıştır.. Modül 1 ve Modül 2’dek blg, belge elde etme ve raporlamaya eş zamanlı başlanableceğ gb öncelkle Modül 1’den başlanarak ln mevcut durumunun yanı sıra şmdye kadar yapılmış olan afet rsk azaltma çalışmalarının neler olduğunun araştırılmaya başlanması da sürec hızlandıracaktır hızlandıracaktır..
Özellkle Modül 1 ve Modül 2’y oluştururken ver toplama aşamasında akademk çalışmalar kadar kurumların tamamlamış oldukları analz raporları, proje bulgu ve sonuçları gb blglern l ve lçeler düzeynde toplanmasına özen gösterlmeldr. Elde edlen blglern sayfalarca tablolarla sunulması yerne anlaşılır grafklere dönüştürülerek modül metnler çnde kullanılablr bulgular halne getrlmesnde, mekansallaştırılan tehlke ve rsklern de anlaşılır şeklde görselleştrlmesnde fayda görülmektedr.. Burada özellkle modül metnlernde blglern ham hallernden çok, afet rsk azaltma görülmektedr konusunda kullanılablecek anlaşılır ve başkaca analzlerde de kullanılmayı sağlayacak yorumlanmış blg ve bulgulara htyaç htyaç duyulmaktadır . Sayfa | 18
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1 MODÜL 1: İLİN GENEL DURUMU DURUMU (İL PROFİLİ)
Modül 1 aşağıdak formata uygun olarak hazırlanmalıdır. İçndek blgler Planın dğer bölüm ve modüllerne katkı sağlayacak şeklde ln afetsellğ hakkında ve afet anında etkleneblecek veya afetler önces sağlayacağı katkıulaşım ve destekler hazırlanmalıdır. Örneğn; ulaşım veetklenaltya pı durumu yazılırken ln ana yolları düşünülerek ve altyapılardan kısaca bahsederek afetlerden me durumu varsa geçmşte yaşanmış öneml olaylar ve afetlerden etkilenme potansiyelleri, krtk noktalar, vyadükler, vyadükler, tünellerden bahsedlmeldr. Yne benzer şeklde; fay hatları le kesşen ulaşım hatlarının herhang br fay kırılması veya sarsıntı sırasında dayanıklı kalması le lgl durumunun ncelenmes gerektğ krk noktalardan bahsedlmeldr. bahsedlmeldr.
Salt br profl her l çn aynı bçmde, altı doldurulacak br belge olarak hazırlamaktan öte stratejk olarak afetten etklenme durumu düşünülerek hazırlanması ve htyaç duydukça güncellenmes beklenmektedr.. beklenmektedr Modül 1 hazırlanırken dğer çalışmalarda da kullanılacağı ve kılavuz br belge olacağı çn genş kapsamlı hazırlanablr fakat plan son halne geldğnde Modül 1’n ortalama 20 sayfa civarı olması önerlmektedr. Toplanan blglern, tabloların güncel olması önemldr ancak tabloların sayfalarca metnde paylaşılması yerne grafkleştrlerek özet blg verlmesne dkkat edlmeldr. Bütün blg belgelerde blgnn nereden alındığı veya kaynak yazılması ve belgenn sonundak KAYNAKLAR KAYNAKLAR kısmına eklenmes gerekmektedr. Alıntı yapılan cümle sonuna (Şaroğlu vd., 1992) formatında metn ç kaynak yazılmalıdır ve bu kaynaklar kısmına da eklenmeldr eklenmeldr.. Modül 1’de aşağıda detaylı örneklerle açıklanan konu başlıklarına göre genel l profl oluşturulması İRAP hazırlama sürecnde lk aşamayı oluşturur. Burada belrtlen temel başlıklar o ln afetsellğnn yanısıra mevcut fzksel, sosyal ve ekonomk koşullarını ortaya koyarak sonrak aşamalarda yapılacak analz çalışmalarına altlık teşkl edecek temel verler üretmey hedeemektedr.
3.1.1 Coğra Coğra Konum ve Genel Bilgiler Bilgiler İl profln oluşturacak bu lk başlıkta ln tüm Türkye çndek ve yakın komşularıyla brlkte yern göstermek ve 81 l le ülke ortalamasına göre araz büyüklüğü, nüfusu ve gayr saf katma değerne (bundan böyle GSKD) bağlı olarak sırasını belrtmek dğer llere göre kıyaslama yapmak bakımından anlamlı olacaktır. Burada Türkye İstatstk Kurumu’nun (bundan böyle TÜİK) güncel yayınlarından yararlanılablr . Temel göstergelerle profl oluşturulacak ln kısaca tanıtımı yapılır. Bu blgler lgl web stelernden bakılarak aşağıdak özellklern güncel olanlarını çerecek şeklde lgl tabloya (Tablo 3.1) yazılmalıdır. 1
•
•
•
İln bulunduğu coğraf ve TÜİK’n kullandığı İstatstk Bölge Brmler Sınıaması’na göre (bundan böyle İBBS) bölge çndek yer ve komşu ller (burada Türkye ller hartası kullanmak anlamlı olacaktır) İdar hartasına göre l, lçe ve belde sınırları ve sayıları (ln lçe ve varsa belde sınırları, adları br l hartası üzernde gösterlmes anlamlı olacaktır) İln Alanı (km ), nüfusu ve nüfus yoğunluğu (klometrekareye düşen kş sayısı) açısından tüm Türkye’de alan büyüklüğü olarak ve nüfus yoğunluğu olarak hang sırada yer aldığı 2
•
•
•
Kş başına düşen GSYH (TL) tablo ve grafğ Temel geçm kaynakları le GSKD’ye göre Türkye çndek yer, kş başına düşen gayr saf yurtç hasılaya (GSYH) göre Türkye ve bölge sıralamasındak yer En blnen coğraf, tarh ve kültürel değerler le aşağıdak tablodak verlern doldurulmasında fayda görülmektedr görülmektedr..
1-
https://brun.tuk.gov.tr/lgosterge/? https://brun.tuk.gov .tr/lgosterge/?locale=tr locale=tr
Sayfa | 19
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Tablo 3. 1. Genel İstatis İstatistiki tiki Bilgiler Tablosu Tablosu Atık hzmet verlen beledye nüfusunun toplam beledye nüfusuna oranı (%) Atık hzmet verlen beledye nüfusunun toplam beledye nüfusuna oranı (%) Bn kş başına düşen toplam hekm sayısı Bn kş başına otomobl sayısı Çocuk bağımlılık oranı (%) Hastane sayısı Hastane yatak sayısı İçme ve kullanma suyu arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusun toplam belediye nüfusuna oranı (%) İçme ve kullanma suyu şebekesi ile hizmet verilen belediye nüfusun toplam belediye nüfusuna oranı (%) İlkokul /Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı Kanalzasyon şebekes le hzmet verlen beledye nüfusunun toplam beledye nüfusuna oranı (%) Kş başına toplam elektrk tüketm (kWh) Net göç hızı (bnde) Okuma yazma blen büyüklüğü oranı (%) Ortalama hanehalkı Ortaokul /Öğretmen başına düşen öğrenc sayısı Ortaöğretm /Derslk başına düşen öğrenc sayısı Toplam beledye sayısı Toplam hanehalkı sayısı Toplam thalat (bn $) Toplam yaş bağımlılık oranı (%) Trafk kaza sayıları Yapı kullanma zn belgesne göre bna sayısı Yapı kullanma zn belgesne göre bna ve dare d are sayısı Yapı ruhsatına göre bna ve dare sayısı Yaşlı bağımlılık oranı (%) Yıllık nüfus artış hızı (bnde)
Aynı zamanda “İllern ve Bölgelern Sosyo-Ekonomk Gelşmşlk Sıralaması Araştırması’na göre lnzn hang krterlere göre kaçıncı sırada olduğunu belrtmek dğer llerle olan kıyaslamasını yapmak adına katkı sağlayablecektr. 2
3.1.2 Doğal Yapı Jeolojk, jeomorfolojk ve hdro-jeolojk durum le klm koşulları ve ekolojk verlern anlatılacağı bu bölüm ln doğal yapısını merkez ve lçeleryle brlkte tarf edecektr. Alt başlıklara geçmeden
önce fzk yapı le yer şekllernn genel br tarf ve yüzölçümü büyüklükler verleblr. Burada top lam yüzölçümüne oranlayarak pasta grafkte yüzdeler brlkte görmek daha anlaşılır olacaktır. Bu bölüm aşağıdak alt başlıklarda daha detaylı olarak ele alınacak bu alt başlıklar le br ln doğal verlerne bağlı olan kısıtları ve olanakları yerleşmenn mevcut durumu ve gelecektek büyüme potansyel açısından değerlendrlmesne mkân verecektr. Tüm bu alt başlıklardan ortaya çıkacak verler brer katman olarak sayısal br hartada br araya getrldğnde yapılacak çoklu br değerlendrme ve eşk analz sonuçları alınablr. Bu sonuçlar da mevcut kentn “doğal eşkler” sebebyle var olan durumunu ortaya koymakla beraber kentn büyüme eğlmlerne de ışık tutacaktır tutacaktır.. 2-
https://www.bakkakutuphane.org/uploa https://www.ba kkakutuphane.org/upload/dokumandosya/l_sege-2017.pdf d/dokumandosya/l_sege-2017.pdf
Sayfa | 20
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.2.1 İlin Jeomorfolojik Durumu Jeomorfoloj; karalar üzernde ve denzler tabanında görülen, ç ve dış etmen ve süreçlerle meydana gelen şekller nceleyen, oluşum ve evrmlern açıklayan, bunları sınıandıran, coğraf yayılışlarını araştıran blm bölümdek bulgular gelşme alanlarına olacak arazlern belrlenmesnde veyadalıdır. mevcutBu yerleşm alanların fzkyen sorun alanlarının ortayauygun ortaya çıkarılmasında gerekl olacak altlık blgnn öneml br kısmını sağlayacaktır. Alüvyon ova gb düz araznn yanı sıra akarsu ağı, vadler, platolar, platolar, eğml-dağlık bölge ve sıradağ dağılımı Amaca yönelk araz şekl hartası ve yükselt hartası Eğm sınıandırması, yerleşleblrlk açısından blnmes önem arz eden %18-20’nn üzerndek eğml arazlern belrtlmes Bakı sınıarı hartası •
•
•
•
gb hartalar; ln bulunduğu jeomorfolojk koşulları değerlendrmek açısından öneml blgler ortaya koyacaktır koyacaktır..
3.1.2.2 İlin Jeolojik Durumu İln jeolojk oluşumlarını gösteren en güncel harta le l ve lçelere at yer yapısının ortaya konulması amaçlanmaktadır amaçlanmaktadır.. Alüvyon, kuvaterner çökeller, volkank kayaç, katmanlaşmış neojen kayaç ve Mezozok ve Paleozok veya Prekambryen gb sert kayaç dağılımı Fay sstem gb tektonk yapılar, aktf fay hatları ve kıvrılmalar (burada MTA MTA’nın ürettğ 2013 dr fay hartalarından yararlanılablr.) Bozulmuş volkank kayaçlar gb hassas jeolojk blgler ve jeotermal su kaynakları Jeolojk/jeoteknk etüd raporlarının varlığı ve raporların değerlendrmeler •
•
3
•
•
Jeolojk oluşumlar toprak kayması, kaya düşmes, sıvılaşma ve deprem gb afetlerde zarar görmes muhtemel alanların belrlenmesnde altlık hartaların oluşturulmasında katkı sağlayacaklardır. sağlayacaklardır. Jeolojk hartalar genel anlamda sert ve yumuşak zemn (esk oluşumlu kayaçlar ve alüvyon/kuvaterner alan) ayrımının yapılmasında önem arz eder. Yapılaşmaya açılmış alanlarda tehlkelern ortaya konulmasında ya da yapılaşmaya açılacak alanlarla lgl olarak bölge ölçeğnde verlecek 10-20 yıllık büyüme kararlarında gerekl olan ön blgy vermektedr. Aktf fay hatlarının blnmes ve hartalanması da bu alanlara yakınlık veya uzaklık lşksne bağlı olarak br takım araz kullanım kararlarının verlmesnde veya yapı koşullarının düzenlenmesnde büyük önem teşkl eder.
3.1.2.3 İlin Hidrolojik ve Hidrojeolojik Hidrojeolojik Durumu Mevcut yer üstü ve yeraltı su kaynaklarının güncel durumu ve potansyellernn ortaya konması br afet durumu çn depolama veya afet durumunda bu potansyel kaynaklara ulaşma gb hazırlıkların yapılmasında önem arz eder eder..
•
Ana akarsu kollarına lşkn blgler dahl olmak üzere akarsu ağları ve su toplama havzaları
•
İln akarsu ağlarından elde edlen su kaynaklarına nasıl erştğne yönelk blgler
•
Su kaynaklarının koşullarına bağlı olarak yerleşm yerlernn dağılımı Sulak alanlar, yeraltı sularının potansyel ve dağılımları
•
Akarsuların dönemsel kurumaları le kaybolan yatakların vurgulanması da akarsu taşkınlarının önlenmesnde önemldr. Bazı yerleşm yerlernde kuru dere yataklarının mara açılması le kent ç taşkınlarının ortaya çıktığı söyleneblr (Şenol-Balaban, 2009). Bu sebeple akarsular ve onu besleyen 3- http://www http://www.mta.gov. .mta.gov.tr/v2.0/default.php?id=ye tr/v2.0/default.php?id=yeni_diri_fay_haritalarini_diri_fay_haritalari-goruntule goruntule (erişim tarihi: Eylül 2015) Sayfa | 21
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
kolların mevsmsel su potansyeller, yukarı ve aşağı su toplama havzaları, toprak/zemn malzemes geçrgenlğ ve bu blglern eğm ve araz kullanımıyla brlkte değerlendrlmes olası akarsu taşkınlarıyla lgl altlık blgy ortaya koyacaktır. Aynı zamanda uzun yıllara dağılan yağış rejmlernn ortaya konduğu meterolojk verlern verlern de dkkate alınması gerekldr. İklm durumu bölümünde bu blgler toplanarak değerlendrmeye alınmalıdır. Bu blglere ek olarak göl ve göletlern yanısıra baraj reservuarlarının da bu bölümde akarsularla beraber dkkate alınarak lerye dönük barajların hasar görmes durumunda olası zararları öngörmek adına senaryo çalışmalarına altlık blg sağlayacaktır. Devlet Su İşler, Su Yönetm Genel Müdürlüğü (SYGM) gb kurumlar akarsu havzaları ve yer üstü, yeraltı sularıyla le lgl blgler toplama, kayıt altında tutma ve gerekl yapısal yatırımları yönlendrecek projeler yürütmektedrler. SYGM aynı zamanda taşkın tehlkesne ve rskne yönelk havza düzeynde çalışmaları le taşkın yönetm planları Türkye’dek büyük havzalar genelnde tamamlamaya başlamıştır. Bu çalışma kapsamında üretlen rapor ve hartalara lgl web stelernden erşleblmektedr. 4
3.1.2.4 İlin İklim Durumu ve Doğal Enerji Kaynakları hakm olan klm koşullarını ve hakm rüzgar yönünü gösterr. Genel klm koşullarının aylık ve İlde mevsmsel olarak ortaya konulması, uzun dönem ölçümlernn ortalaması, yağış rejmler, esme sayıları ve şddetleryle hakm rüzgar yönü hem yerleşmn yaşam koşullarını etklemede hem de hdro-meteorolojk olayların tahmnnde önem arz eder . Örneğn; Erzurum’dak yaz ve kış yaşam koşullarıyla İzmr’dek koşullar klm açısından büyük farklılık gösterr. Bunun yanısıra bazı mevsmlerde yağışın fazla olacağını blmek o mevsmde daha tedbrl olmayı gerektrr. İln dahl olduğu klm türler ve bölgeler Yağmur ve kar yağışı durumu (maksmum-mnmum yağış değerler vb.) İklm koşullarından kaynaklanan an yağışlar sonrası sel baskınları, toprak kayması, kar yağışı sonrası çığ düşmes vb. meteorolojk afet geçmş (afetsellk bölümünde anlatılacak bu blgler taşkın ve su baskınları tehlkeler çalışmalarında kullanılablecektr). Doğal enerj kaynaklarının dökümü ve potansyellernn Türkye genel le karşılaştırılması varsa enerj projeler. Alternatf enerj kaynaklarına yatırım yapablmek çn potansyellern araştırılması ve br afet durumunda bu enerj kaynaklarından da yararlanablmey sağlayacak altyapının oluşturulablmes çn ön araştırmanın yapılmış olması öneml olacaktır. Böylelkle rüzgâr santraller, güneş panel ve tarlaları gb enerj üretme alternater çn gerekl alanlar l çnde önceden tespt edleblr bu alanlar rezerve alanlar olarak kullanılablr kullanılablr.. Br afet durumunda alternatf enerj kaynaklarına geçş çn çalışmalar kolaylıkla başlatılablr. 5
•
•
•
•
3.1.2.5 İlin Doğal Çevresi (Ekolojisi) İldek doğal yaşamın, mevcut btk ve hayvan türlernn varlığının ortaya konması, doğal koruma alanlarının belrtlmes, peyzaj değerler ve ekonomk değer olan btk ve hayvanların belrtlmesn
kapsar. Byo-çeştllğe sahp alanların belrtlmes, br takım göç yollarında bulunan bölgelern blnmes, korunmakta olan veya koruma altına alınması gereken btk ve hayvan türlernn de dkkate alınması gerekmektedr. Hem yen yerleşm alanlarının belrlenmesnde hem de afet sonrası geçc barınma alanlarının veya afet sırasında kullanılması planlanan br takım krtk tess alanlarının önceden belrlenmesnde alan tahss yapılırken bu tür alanların dkkate alınarak planlama yapılması l ve bölge çn öneml türlern korunmasında katkı sağlayacaktır. Dolayısıyla yasalarla korunan St alanlarının da l sınırları çndek dağılımı ve hartalanması önemldr. 4 - http://tasknyonetm http://tasknyonetmportal.ormansu.gov portal.ormansu.gov.tr/ .tr/ (SYGM Taşkın Web Uygulaması) ve https://www https://www.tarmorman.gov .tarmorman.gov.tr/SYGM/Sayfalar/Detay .tr/SYGM/Sayfalar/Detay.aspx?Say.aspx?SayfaId=53 (taşkın yönetm planları) 5- Bu tür blglere Meteoroloj Genel Müdürlüğü’nden erşleblr. erşleblr.
Sayfa | 22
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.3 İlin Sosyo-Demograk Yapısı İln demografk özellkleryle lgl ver analzn gösterr. Demograf, br ülkenn nüfusunun durum ve özellklern ncelemeye yarayan blm dalıdır. İln demografk yapısını çözümlemek çn öncelkle nüfus dnamğ gözden göre geçrlmeldr. geçrlmeldr . Bu blglergöre le nüfus dnamkler, kompozsyonu, nüfusun lçelere yoğunluğu vebölümdek gelr gruplarına dağılımı hakkında nüfusun fkr sahb olunur. Böylelkle gelr grubu düşük, nüfus yoğunluğu yüksek, eğtm düzey ve okur-yazarlığı düşük alanların belrlenmes müdahale alanlarını öncelklendrmekte ya da müdahale poltkalarının belrlemekte katkı sağlar sağlar.. Burada brtakım grafklerle Türkye genelne oranına bakılableceğ gb ln lçe ve mahallelerne göre br mekânsal nüfus büyüklüğü le yoğunluğu hakkında hartalar üretmek tehlke ve rsk çalışmalarında altlık blg sağlamak açısından önem arz etmektedr.
3.1.3.1 Nüfus Yapısı Yapısı ve Büyüme Oranı İln ve lçelern nüfus geçmş İl ve lçelern okuryazarlık ve eğtm durumunu da çeren nüfus profller Nüfusların büyüme oranları ve yoğunlukları (m başına düşen kş sayısı) Güncel nüfusun cnsyete göre yaş gruplarına dağılımını gösteren nüfus pramd grafğ kullanılması ve Türkye’nn güncel nüfus pramdyle kıyaslanması ln gelşmşlk düzey hakkında blg verecektr verecektr.. •
•
2
•
•
3.1.3.2 Nüfus Dağılımı ve Yoğunluğu Toplam nüfusun zaman çn gelşmnn yanı sıra bu nüfusun kentn nerelernde yoğunlaştığına dar br blg de br ln doğa kaynaklı ve teknolojk kaynaklı tehlkelernn olası etklern hesaplayablmek ve aynı zamanda nüfusun yoğunlaşmasından kaynaklanablecek kentsel rsklern ortaya konmasında br gerekllk olarak karşımıza çıkmaktadır. •
•
Kentsel ve Kırsal Alanda nüfus dağılımının geçmşten günümüze değşm İldek yerleşm düzenn göreblmek çn hem nüfus yoğunluklarının lçelere göre ve merkez lçede mahallelere göre mekânsal dağılımını ortaya koyan br veya brkaç harta kullanışlı olacaktır.
3.1.3.3 Göç Hareketleri Hareketleri ve İncinebilir Nüfus Nüfus Bu bölümde lnzdek mevcut göç durumu ve ncneblr nüfusun hem ntelksel hem de ncelksel olarak mekânsal dağılımı belrtlecektr. Ulusal ve l kaynaklarından son on yıla at göç verlern mümkünse lçe düzeynde kullanmak, Yerelde yaşayan kşler ve yerel yönetmlerle görüşerek göçmen ve mevsmlk şçlern hang bölge/ülkelerden geldklern belrlemek, Böylelkle mevcut göçmen nüfusu, yaşadıkları bölgeler ve yaşadıkları bölgeyle uyum durumlarını br araya getrmek göçmen gruplarının yaşam alanlarının ortaya konulmasında katkı •
•
•
sağlayacaktır. Bunun yanı sıra br afet durumunda çocuklar, yaşlılar, yaşlılar, engelller, turstler gb herkesten daha farklı br bçmde etklenecek ncneblr grupların dkkate alınması gerekmektedr.
•
afet gerçekleşmeden önce bu yapılacak grupların hang bölgelerde yoğunlaştığı blgsBöylelkle le yne buherhang gruplarınbreğtm ve hazırlığı konusunda çalışmalarla rskler önceden azaltılablr.
Sayfa | 23
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.4 İlin Ekonomik Yapısı Sektöre göre ekonomk özellkler le lgl ver analzn gösterr. Tarım, Tarım, sanay ve hzmet sektörlernn durumu temel olarak ele alınablr. Hzmet sektörü; turzm, toptan ve perakende tcaret ve el sanatları gb alt sektörler çerr. Kuruluşların tp ve büyüklükler, sermaye ve şgücü yapısı, üretm teknolojs, hammadde ve ürün akışı, pazarlama durumu ve bölge çndek kara, hava ve su ulaşım ağlarına olan bağlantısı gb blglern toplanması ve hartalanması ln ekonomk sektörlernn ortaya konması açısından önemldr önemldr.. Burada geçmşte yapılıp bugün br sebepten terk edlen ya da unutulan ekonomk sektörler de ortaya konulablr. İln genel ekonomk durumu ve geçm kaynaklarının ne olduğu br afet durumunda lgl sektörler hasar görmes durumunda neler yapılacağına dar fkr verecek ve hazırlık yapılmasına mkân tanıyacaktır. Son dönemlerde gündemde olan İş Sürekllk Planlarının hazırlanması, gerekl bulunursa alternatf alternatf sektörlern sektörlern güçlendrlmesne yönelk altyapının hâlhazırda tutulması afetler gergerçekleşmeden önce yapılablecek hazırlıklara örnek verleblr.
3.1.4.1 İlin Genel Ekonomik Yapısı Yapısı İln bölge çersndek ekonomk konumu. •
•
Bölgede toplam gelr gruplarının llere göre özellklernn ortaya konulmasıyla olurken lde lçelere göre bu ayrımın nasıl olduğunun gösterlmes fayda sağlayacaktır.
3.1.4.2 Ekonomik Faaliyet Sektörleri İldek temel sektör alan(lar)ı: tarım, sanay, hzmet (turzm, tcaret, dğer özel ve kamusal hzmetler) Sektörlere göre brncl, kncl ve üçüncül gelr özellkler Ekonomk büyüme potansyel ve Türkye’dek ve bölgesndek yer ve önem, komşu llerle olan grd-çıktı lşksnn ortaya konulması bu lşknn herhang br afet olayıyla bozulması durumunda etkleneblecek dğer sektör ve ller ön görmek öncesnde hazırlıklı olmak adına gerekl görülmektedr görülmektedr.. •
•
•
3.1.5 İlin Ulaşım ve Altyapı Durumu Bu bölüm ln ulaşım ve dğer altyapı varlığını ortaya koyarken kapasteler le yeterszlklern ortaya koyacaktır. Aynı zamanda ulusal, bölgesel ve yerel br takım altyapı yatırımlarının da dkkate alınması gerekmektedr gerekmektedr.. İln ulaşımı; kara, hava ve su ulaşım durumunu ayrı ayrı ve brbrleryle lşkleryle brlkte tanımlar. Her br ulaşım bçmn ayrı ayrı nceledkten sonra bölge ve l sınırları çndek tüm ulaşım bçmleryle ln erşleblrlğ erşleblrlğ ortaya konulacaktır. konulacaktır. Burada her br ulaşım ulaşım bçmnn sorun alanları ve yeterszlkler le br afet durumunda herhang br hasar durumunda hang alternatf ulaşım bçmlernn kullanılableceğn belrlemek, altlık blgy vermek üzere ele alınmalıdır. Aynı şeklde, ana yaşam hatları, sanat yapıları, blg ve letşm altyapısı ve sosyal altyapı durumu da bu bölümde ele
alınacaktır. Kentsel alanlarda altyapı sstemler tehlkeler baştan dkkate alarak tasarlanmış olamayableceklernden farklı türden rsklere açık olacaktırlar. Dolayısıyla rsk değerlendrmelern yapmadan önce şebekelern ayrı ayrı tasarım ve uygulama açısından rdeleneblmes çn dökümünün ortaya konulması gerekr. Şebekelern yapılanması ve geometrs, güzergâh seçmler, malzeme kullanımları ve standartları, sstem kapaste ve kaçakları, şçlk hataları, hzmet alanlarına lşkn öncelk ve ölçek kademelenmes varsa dkkate alınmasında fayda vardır. Bunun yanı sıra noktasal hzmet brmlernn (çevrm stasyonları, depolar, terf stasyonları, santraller, dağıtım noktaları gb) de dökümünün çıkarılması da gerekr. Altyapı Altyapı sstemlernn br afet sonrasında tümüyle olmasa da br bölümünün hzmet vereblmes yan acl durum görevls olarak planlanması çn standartların yükseltlmes gerektğ düşünülmeldr. Sayfa | 24
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.5.1 Kara Yolu Yolu Ağı Yolların dar durumu ve ulaşım kademelenmes (bölgesel, alt-bölgesel ve kentsel olmak üzere) Mevcut taşıma/trafk kapasteler Sorumlu kuruluş tarafından tanımlanmış yol yüzey durumu Yol bakım ve varsa depreme, heyelana dayanıklılık durumu Temel ulaşım sıkıntıları/eksklkler ve yenlenme htyaçları •
•
•
•
•
3.1.5.2 İldeki Diğer Ulaşım Çeşitleri Çeşitleri ve Erişim İldek kullanılablr dğer ulaşım bçm ve tesslernn (havaalanları, lmanlar, demryolu ve stasyonlar) durum ve kapasteler le yapılmakta olan/yakında yapılması planlanan ulaşım yatırımları Kullanılan tüm ulaşım bçmlernn brbryle lşk ağının durumunun hartalanması, yolcu ve yük taşımacılığına olan katkısı veya eksklkler Ülke genelne dağılmış lojstk afet depolarına ve çevredek krtk tesslere uzaklığı le alternatf ulaşım stkamet ve bçmlernn araştırılması gerekl yatırımları yönlendrmede öneml olacaktır. Aynı şeklde Ulaştırma Bakanlığı tarafından planlanan yakın çevredek herhang br ulaşım planı ve/veya projesnn dkkate alınarak l yararına olacak lave planlar düşünüleblr düşünüleblr.. •
•
•
•
3.1.5.3 Ana Yaşam Yaşam Hatları Hatları Ana yaşam hatlarının mevcut durumu ncelenrken hzmet sağlayan kurum, hzmetn sağlandığı ana kaynak, kent çnde ana dağıtım noktaları ve hatlarının mekansallaştırılması, altyapı sstemlernn kurulum zamanı, kapaste ve hzmet alanı yeterszlkler gb konuları dkkate almak öneml olmaktadır. Aynı zamanda, farklı tehlke türlerne göre “olası br afet durumunda” dayanıklılıklarının önceden tespt, gerekyorsa güçlendrlmes gerekmektedr. Tüm altyapı sstemlernn mekansallaştırılması (hartalanması), her br altyapı sstemne acl durumda müdahale edeblmek çn mevcut ve güncel durumu kayıt altına almak ve gerektğnde zaman ve para kaybı olmaksızın kolaylıkla kullanmak mümkün olmaktadır. olmaktadır. Buradak blgler çn o ln Su ve Kanalzasyon İdares, Elektrk şler, Doğalgaz şler le lgl frmalardan güncel blglere ulaşılablecektr. Su şebekesnn durumu, yeraltı suyu kapastesne bağlı olarak gerektğnde kullanılablecek kuyu suyu veya depolar çn önceden krtk noktaların tespt Elektrk altyapısının durumu: Enerj nakl hatları ve koruma bantları, trafoların mekansallaştırılması. Örneğn; enerj nakl hatlarının bulunduğu hatlar yerleşm yerlernn çnden veya yakınından geçmemel, enerj nakl hatlarının koruma bantlarının yen yerleşme alanları veya geçc barınma alanları planlanırken dkkate alınması gerekmektedr. Doğalgaz altyapısının durumu: İlnzde kurulu se bu altyapının yeraltında nerelerden geçt•
•
•
ğ, boru uzunlukları ve malzeme blglernn dökümünün yapılması ve hartalanması gerekr. Böylelkle br acl durumda müdahales kolay olacaktır olacaktır.. Aynı Aynı zamandan dayanıklılık ve bakım durumlarının güncel tutulması önem arz etmektedr. Haberleşme altyapısının durumu: Telekomünkasyon sstemnn güncel blgsne ulaşablmek önemldr. Hang bnalarında yönetm fonksyonu olduğu ve santrallern konumu, yapıların yapım yılı ve yapı türü tehlkelere karşı maruz kalma durumlarını değerlendrmek açısından öneml olablecektr olablecektr.. Kanalzasyon ve yağmur suyu drenajı altyapısının durumu: Kentlermizn pek çoğunda bu k sstem aynı altyapıyı kullanmakta çoğu kez de an yağışlar sonrası kent ç taşkınlara sebebyet vereblmektedr.. Bu nedenle lnzde bu sstemlern ayrılması yönünde plan ve programlar yapıvereblmektedr larak kaynaklar bu yatırımı yapmak üzere öncelklendrleblr. Her k sstemnde kapasteler-
•
•
Sayfa | 25
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
nn yeterl olması ve düzenl bakım ve onarımlarının yapılıyor olması dğer altyapı sstemlernde de olduğu gb önemldr. Yağmur Yağmur suyunun depolanması ve acl durumlarda (kuraklık veya başka afetler sonrasında) kullanma kullanma suyu olarak değerlendrlmes değerlendrlmes de mümkün olablr. olablr. •
Çöp toplama ve depolama: Bu alanların mevcut yer seçm sağlık ve sağlığa uygunluk açısından değerlendrleblr ve depolama yöntemler yleştrleblr. Br afet sonrası ortaya çıkacak enkazın nerede, nasıl saklanacağı, gerektğnde nasıl ger kullanılacağı planlanablr.
3.1.5.4 Sanat Yapıları (Köprü, Viyadük, Tünel vb.) Sanat Yapılarının Yapılarının yapım bçmler, yılları ve bakım geçmşlerne bağlı olarak hem kapaste açısından hem de yıpranma açısından durumu Yenlenme htyacının araştırılması •
•
3.1.5.5 Sosyal Altyapı Eğtm, sağlık, kültür, dar brmler (taşra teşklatları), rekreasyon ve yeşl alanlar gb sosyal altyapıyı (donatıyı) oluşturan alt başlıklarla lgl dökümün ldek ve lçelerdek dağılımı çıkarılarak hartalanması önem teşkl etmektedr. Bazı yerleşmelerde kademelenmedek yerne göre br dağılım olması gerekrken yerleşmde bu türden sosyal donatı ve bulunan, hzmetlern eksklkler ortayaolan konulmalıdır. nulmalıdır . Br afetmevcut durumunda yerleşmelerde deal br dağılımda böylelkle erşleblr ve mevcut afetler karşısında dayanıklı kalablen (kalması gereken) bu donatı alanları Acl Durum Görevller/servsler (bundan böyle ADG) olarak kullanılablrler. ADG’ler br afet durumunda ayakta kalması gereken krtk önemdek hzmetlern yerne getrldğ tesslerdr. Afet öncesndek hzmet alanları dışında afet sonrasında farklı hzmet alanları da üstlenmes le afet sonrasında etklenen nüfusun lk başvuracağı ve afetten hemen sonrak akut dönemn atlatılmasında yardımcı olacak tesslerdr. Örneğn, mahalle ölçeğnde lk ve ortaöğretm hzmet sunan ortaöğretm bna ve alanları br deprem sonrası sağlam kaldığı takdrde evlern kaybedenler çn geçc barınma sağlayacak alanlara dönüştürülerek kullanılabldğ gb yardımların toplanarak dağıtıldığı veya aşe hzmetlernn yerne getrldğ alanlar olarak da değerlendrleblr değerlendrleblr.. Dolayısıyla bu alanların kent çnde tespt, afetler karşısındak durumu ve buna bağlı olarak üstleneceğ göreve göre hazırlanması öneml br hazırlık aşamasıdır. Aşağıdak tessler bu kapsamda ele alınmalı ve kent çndek dağılımlarının yanı afet sonrasında hzmet kapastelernn hesaplanması gerekmektedr. Bu kapasteler kşsıra başına düşen yatakvereceğ ve barınma alanı le belrleneblrken başka hzmetler çn yne hzmet edeceğ nüfus blgs le fade edlmektedr. Rekreatf alanlar ve yeşl alanlar/parklar acl durumda sığınma ve/veya geçc barınma alanları olarak değerlendrleblrler. ADG olarak görev üstlenecek kullanımlar aşağıdak gbdr: •
•
Sağlık tessler (hastaneler, klnkler, sağlık ocakları) Eğtm kurumları (tüm okullar, ünverste kampüsler)
•
•
Spor tessler (stadyumlar, futbol, basketbol sahaları vb) Kamu hzmet bnaları ve alanları Dn tess ve alanları
3.1.6 Şehirleşme ve Yerleşim Yapısı Bu bölümde kentn şehrleşme geçmş, planlama tarh ve mevcut yerleşm yapısının nelerden oluştuğu ele alınacaktır alınacaktır.. 3.1.6.1 Kentin Gelişim Tarihi ve Planlama Geçmişi Kentlern gelşm, büyüme tarh ve bunun mekansallaştırılması günümüz yerleşmesnn bugünkü durumuna ışık tutacaktır. Örneğn, Örneğn, 40 yıl önce var olan doğal br takım değerlern (kuru dere yatağı, orman alanı, tarım alanı vb.) kaybolarak kentsel kullanımlara dönüşmes ve yoğunlaşması bugün o Sayfa | 26
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
alanların maruz kaldığı tehlkelern sebebn ortaya koyacaktır. Böylelkle rskler değerlendrme ve azaltma aşamasından bu blgler kullanarak müdahalede bulunmak yol gösterc olacaktır. Br başka örnek se konut üretm süreçlernn bugünkü kent çndek konut alanlarının nasıl ortaya çıkardıklarıdır. Burada, üretm yılı, yoğunluğu (nüfus yoğunluğu, TAKS, KAKS), konut tp, dolu-boş lşks (açık- kapalı mekânlar), kat yükseklkler, hang dönemde ne sebeple yapıldığı, kmlern yaşadığı gb br döküm le konut alanlarının başta olmak üzere dğer kullanımların da üretm tarhn çıkarmak yernde olacaktır. Böylelkle hem rsk değerlendrmes yapmak hem de müdahale bçmlern çeştlendrmek mümkün olablecektr olablecektr.. Beledyelern kend arşvlernde olablecek verlerden kentn planlama geçmş çn şmdye kadar yapılmış planların tarhler kmler tarafından üretldğ, plan kararlarının hanglernn uygulandığı hanglernn uygulanamadığı ve kent nasıl şekllendrdğ ortaya konur. Burada zaman çnde kente müdahale bçmler le günümüz kentnde plan dışı ortaya çıkan alanların belrlenmes, planlı alanlarda yaşanan sıkıntıların ortaya konması ve İRAP uygulanırken uygulamada çıkan sorun alanlarını bu gözle değerlendrmek açısından faydalı olacaktır. Bölges çnde bulunan kalkınma projeler çndek yer, en güncel Çevre Düzen Planı (ÇDP) ve İmar planları le yakın gelecektek plan kararlarının da İRAP le brlkte değerlendrmes daha anlamlı olacaktır. Burada lgl yerel yönetmlern (beledyeler) yapmış oldukları planlama çalışmaları le güncel bölge ve nazım mar planları/kararlarının neler olduğunu ortaya koymak çn analz raporları, bölge planları (1/100000 ve 1/25000 ölçekl Çevre Düzen Planları), nazım planları (1/5000 ölçekl) gb blglern derlenmesnn bu bölüme büyük katkısı olacaktır.
3.1.6.2 Arazi Kullanımı Öncelkle tüm ln araz sınıandırmasına htyaç vardır. Burada yerleşk alandan farklı olan dğer araz ve alan sınırlarının (üretm alanları, altyapı alanları, orman alanları, tcar alanlar, vb.) belrtlmes önemldr. Araz kullanım blgs 1/100bn ölçekl hartalarda üretldğ gb 1/25bn ve 1/5bn ölçekl de üretlr bölgesel ölçekten yerel ölçeğe doğru amaca yönelk olarak kullanılablecektr. •
Toprak kablyet blgs mutlak tarım toprakları ve dğer toprak çeştler blgsn verr. Aynı zamanda orman arazlern dağılımını da çereblr. Mutlak tarım arazler le toplam 7 kalteden oluşan kablyetve sınıarından I. II. faalyet ve III. sınıf kalteye sahpgereken toprakların yerleşme uygun olmayan kesnlkle tarım çn kullanılması alanlardağılımı olacaktır. olacaktır .
•
•
Su toplama havzaları ve 1. 2. Derece koruma sınırlarının belrtlmes önemldr. önemldr. İl ölçeğnn yanı sıra alt ölçeklerde de güncel araz kullanımı hartalarının elde edlmes gerekldr.. Kentsel ölçeklerde hazırlanacak hartalar daha çok kentsel kullanımlardan oluşacaktır ldr oluşacaktır..
3.1.6.3 Yapı Yapı Stoku Bilgisi ve Haritalama
Burada özellkle merkez lçedek yapı stoku blgsnn sayısal ver olarak eldes zarargöreblrlk çalışmalarının yapılmasında önem arz eden br aşamadır. Ancak üst ölçekte dkkat çeken yüksek tehlkeye maruz alanlar var se bu alanlara özel de çalışmalar yerel ölçekte yürütüleblr. Bu noktada yerel ölçekte; beledyelern veya Çevre Şehrclk Bakanlığı l müdürlüklernn kentsel dönüşüm çalışmaları çn hazırlamaya başlamış oldukları veya hazırladıkları mekânsal verlerden yapı stoku envanternn güncel tutulması ve kullanılablr ver setnn gerekl görüldüğü hallerde yleştrlmes özellkle rsklern değerlendrlmes açısından krtk br aşamadır aşamadır.. Km hallerde sayısal ver tabanında tutulmasa da br takım planlama çalışmalarına ışık tutan bna kaltes, yapı malzemes, yapım yılı, yapı katsayısı, bağımsız brm sayısı, ruhsat tarh, kat malk sayısı vb. verlern toplanableceğ blgler farklı katmanlar halnde yerel yönetmlern 1:5000 ve 1:1000 planlama çalışmalarına altlık ver olarak üretlmekte olup bu çalışma kapsamında daha alt ölçekl rsk değerlendrmes çalışmalarında kullanılablr olacaktır. Sayfa | 27
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.6.4 Doğal-Kültürel Varlıklar Varlıklar ve Miras Alanları İlmzde bulunan tarh kültürel mras alanlarının durumu le lgl blg verlmeldr. Özellkle afetlerden etklenmş ve etklenme potansyel bulunan taşınmaz kültürel varlıkların durumlarından da bu bölümde bahsedlecektr. Bu alanların üretlecek hartalarda belrtlmesnn yanısıra geçmşte yaşadıkları hasarlar ve güncel olarak maruz kaldıkları tehlkelerden ötürü özellkle koruma planları kapsamında dkkate alınmaları gerekmektedr. 3.1.7 Afet Durum Durumu u Bu bölümde ilin afetler geçmişi ve mevcut tehlikelerinin neler olduğu ve nereleri ne kadar etki altında bıraktığı anlatılacak ve kısaca mevcut ve geçmişte yapılmış afet risk azalma çalışmalarından bahsedilecektir. İRAP hazırlama aşamasında zaten başlatılmış başlatılmış projelerin devamına ya da gerekli görülürse daha acil müdahale edilmesi gereken başka projelere öncelik verilmesi kararı bu bölümdeki çalışmaların neler olduğunun ortaya konulmasına bağlı olarak verilebilecektir. Dolayısıyla ildeki ilgili kurum ve kuruluşlardan da alınacak bilgi ve belgelerin yanı sıra o ildeki afetler, doğal kaynaklı ve insan kaynaklı tehlikelerle ilgili yazın taraması da yapılarak bu bölümle ilgili faydalı olabilecek ve başka çalışmalara da kaynak olabilecek bilgi ve belgelere ulaşılması ve bu bölümün güncel tutulması sağlanacaktır sağlanacaktır..
3.1.7.1 İl’deki Hakim Tehlikeler Tehlikeler ve Yaşanan Yaşanan Afetler İl genelnde blnen tehlkelern ve geçmşten günümüze yaşanmış afetlern neler olduğunun ve etklenen alanların ortaya konulması önemldr. Çünkü afetlern oluş sıklığı, büyüklüğü ve yarattığı etk gelecekte olma htmal olan afetler hakkında genel blg vermesnn yanı sıra olma olasılıkları ve büyüklüklernn hesaplanmasında da katkı sağlar. Burada geçmş afetler lstes hazırlanırken geçmşte yaşanmış ve etkl olmuş hasar ve can kaybına neden olmuş, büyük afetlern her brnden br kaç örnek olacak şeklde (deprem, taşkın, heyelan, yangın, endüstryel kazalar, fırtına… vb. ) tablo halnde verlmes gerekmektedr. Tüm afetlern meydana geldğ tarhlere bağlı kalarak genel br dökümünün yapılmasının yanı sıra afet tplerne göre daha detaylı tablolar, grafkler ve hartalar hazırlamak yernde olacaktır olacaktır.. Tablo 3. 2. Türkiye Genelinde Yaşanan Yaşanan Afet Olaylarının Dökümü (1900-2003)
(Kaynak:: AFAD) (Kaynak AFAD)
Sayfa | 28
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Örneğn; meydana gelen depremlern aletsel büyüklüğü, merkez üssü, hasar durumları, yol açtığı kncl afetler le dğer afetlere dar bu bölümde derlenecektr. Tablo 3.2’de detaylı dökümü yapılmış geçmş afetlern mümkünse br bölge hartası çnde (1:100bn ölçekl), güncel aktf fay hatları le merkez üslernn görselleştrlmes de önem arz etmektedr. Bu tablo aynı zamanda Modül 2 de tehlke ve rsk belrleme çalışmasında detaylı olarak çalışacağımız afetlere karar verme sürecnde kullanılacaktır.
3.1.7.2 Afet ve Acil Durum Yönetimi Düzeni ve Koordinasyon
En güncel mevzuata bağlı olarak afet ve acl durum yönetmndek kurum ve kuruluşların görev ve sorumlulukları belrten örgütlenme bçmn açıklamak ve bu görev sorumlulukları açık ve anlaşılır bçmde ortaya koymak önemldr önemldr.. Burada İRAP hazırlayacak olan lde oluşturulmuş ve devam etmekte olan koordnasyon ve kurumsal yapının uygulamadak şleyşnn de aktarılması yasal çerçevenn nasıl şledğn ya da uygulamada ne tür sıkıntıları olduğunu anlamak bakımından faydalı olacaktır. Bu kısım aşağıdak konuların kısaca ele alınmasıyla anlatılablr. •
•
•
•
Kurumlar arası protokoller Uluslararası ajanslar le şbrlğ durumu Gönüllü Çalışmaların Koordnasyonu, gönüllü kayıt ve sevk sstem Beledyeler ve bağlı kuruluşlar, STK’lar ve gönüllü gruplar, dğer kurumların görevl oldukları ya da gönüllü oldukları çalışmaların neler olduğu ve sorumluların ş bölümü dökümü yapılacaktır.
3.1.7.3 Afet Risk Azaltma Çalışmaları - Yapısal Önlemler Afet rsklernn azaltılmasına yönelk şmdye kadar yapılmış ve yapılmakta olan çalışmaların neler olduğunu ele alan br bölümdür. Burada yapısal br takım önlemler olarak mühendslk çalışmalarının br sonucu olan, br takım altyapı tesslernn depreme karşı güçlendrlmes, sel korunma duvarlarının/setlernn yapılması veya güçlendrlmes, bazı kamu bnalarının bu kapsamda yenden yapılması veya güçlendrlmes, kentsel dönüşüm projeler kastedlmektedr kastedlmektedr.. Aşağıdak afet türlerne göre ayrılmış alt başlıklarda bu yapısal önlemlern neler olableceğ aktarılacaktır aktarılacaktır..
Sayfa | 29
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Yapısal Önlem Alanları Altyapı ( doğalgaz, kanalizasyon, enerji hatları, iletişim hatlatı vb.)
Ulaşım ( şehirlerarası ulaşım, kent içi ulaşım, karayolu, havayolu, demiryolu) Kentsel dönüşüm ve yeniden yerleşim İklim Değişikliği Etkileri ve Uyum tedbirleri ( şehir sellenmeleri, deniz/nehir suyu yükselmeleri, aşırı yağışlar, kuraklık vb.) Yapı düzeyinde fiziksel güçlendirme ile ilgili önlemler Kritik hizmet tesisleri ( kamu yapıları, okullar, hastaneler gibi acil durum görevlisi olabilicek yapılar ile lojistik yapıları ) Önlem yapıları ( taşkın önleme tesisleri, istinat duvarları vb. ) Tehlikeli madde üreten tesisler Enerji ve sanayi tesisleri Konut Yapıları Kültür varlıkları Köprü ve viyadükler Barajlar Diğer Şekil 3. 2. Yapılmış/Y Yapılmış/Yapılmakta apılmakta Olan Yapısal Yapısal Önlem Alanları Listesi
3.1.7.3.1 Deprem Depreme karşı alınan önlemler konusunda yapılan çalışma var mıdır? Varsa Varsa nelerdr? Bu alt başlığın konusudur konusudur..
3.1.7.3.2 Heyelan, Kaya Düşmesi ve Yamaç Yamaç Kaymasına Yönelik Yapılanma Yapılanma Jeolojk tehlkelerden korunmaya yönelk yapılanmaların neler olduğu, hang tarhlerde uygulandıkları, nereler korumak amaçlandığı ve güncel br değerlendrme yapıldığında ortaya çıkan sıkıntıları ve eksklklernden burada bahsedlecektr.
3.1.7.3.3 Drenaj ve Sel Kontrolü Şmdye kadar yapılmış ve/veya planlanmakta olan sel kontrolü projelernn neler olduğunun br dökümü yapılması önemldr. Burada yapılmış olan sel kontrolü projelernden sonra (baraj, sel ka-
panı, sel önleme duvarı, akarsu ıslah çalışmaları) hala sel afet yaşanıp yaşanmadığı, yaşandıysa bu projelern neden yetersz kaldığının araştırılması, kent bütününü de kapsayacak geçmşte yaşanan sellere maruz alanların hartalanması konusunda DSİ, Büyükşehr Beledyeler ve l özel dareler le koordnel çalışılması faydalı olacaktır.
3.1.7.3.4 Diğer Afet Önlemleri Yukarıda bahs geçmeyen lnz tehdt eden başka türden tehlke türler (çığ düşmes, kuraklık, orman yangını, kaya düşmes vb.) var se onunla lgl olarak lnzde yapılmış veya yapılmakta olan ne tür önlemler vardır. Bu bölümde onunla lgl yapılmış çalışmalar anlatılablr ya da öneml gördüğünüz brkaç tanes yukarıda alt başlıklar gb ele alınablr alınablr..
Sayfa | 30
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.7.4 Afet Risk Azaltma Çalışmaları - Yapısal Olmayan Önlemler Yapısal olmayan önlemler arasında br takım araz kullanım değşklkleryle afet rsklern azaltmada faydaAşağıdak sağlayacaklste kararlar, erkengenş uyarı br sstemler ya da toplumun blnçlendrlmes, tatbkatlar sayılablr. bze daha perspektften değerlendrme yaparak bu bölümdek çalışmaları özetlememzde fayda sağlayacaktır sağlayacaktır..
Yap sal olmayan önlem alanlar
Tehlikeleri belirleme, zarar görebilirlik hesaplama ve risk değerlendirme Mekansal planlama ( bütüncül afete duyarlı planlama kararları; taşkın risk azaltma plan kararları, yerleşime yasaklama, sınırlı yerleşim, çok-amaçlı kullanımlar, doku riskler, uygun olmayan kullanımlara yer seçimi, yoğunluk, yeşil/açık alan dağılımı, rezerv alan kullanımı vb. ) Finansman hazırlıkları Mevzuat, standartlar ve denetim Eğitim, bilinçlendirme ve toplum katılımı Sosyal kırılganlık çalışmaları ilgili gruplara yönelik tedbirler ( kadın, çocuk, yaşlı, engelli, yabancı/turist/göçmenler ) İklim değişikliği etkileri ve uyum tedbirleri Teknik kapasite Standartlar ve Denetim Kurumsal yapılanma Personelin yeterli sayı, nitelikte olması Uyarı-ikaz sistemleri Müdahaleye hazırlık ( tahliye alanları/yolları ) İyileştirmeye hazırlık Sigorta sistemi ve sigortalılık oranı Şekil 3. 3. Yapılmış/Y Yapılmış/Yapılmakta apılmakta Olan Yapısal Yapısal Olmayan Önlem Alanları Listesi
3.1.7.4.1 Afet Eğitimleri İlnzde başlatılmış veya başlatılması planlanan, afet blnçlendrme, hazırlık ve lgl başka konulardak eğtm programlarının nerelerde, hang tarhte, ne zaman aralığında, hang kurum veya kuruluş tarafından, ne kadar sıklıkta, kmlere verldğ veya verleceğnn dökümünün yapılması önemldr. Aynı zamanda benzer şeklde yapılmış ve olarak yapılması planlanan tatbkatların br dökümü de
tablo halne getrleblr getrleblr..
3.1.7.4.2 Lojistik Destek Birimleri, Geçici Barınma Durumu ve Acil Toplanma Toplanma Alanları İl’dek veya yakın çevresndek lojstk destek brmlernn nerede konumlandığı, Türkye Acl Müdahale Planına göre (TAMP) destek ve yardım sağlayacak veya verlecek kentlern hangler olduğu blglernn paylaşılması gerekl görülmektedr. Geçc skan yerler ve hzmet etmes planlanan nüfusun dökümünün ortaya konulmasının yanında hemen afet sonrasında yakın çevredek nüfusun br araya geleceğ ve kısa br süresn süresn geçrebleceğ ‘acl toplanma alanları’nın da mahallelerde hang açık alanları kapsadığı ve bunların mahallel tarafından blnmes çalışmalarının (yön gösterc şaretler ve toplanma alanı olduğunu söyleyen tabelalarla, öneml uğrak noktalarındak hartalarla, blglendrme el lanlarının posta kutularına atılmasıyla, nternet stelerndek sorgulama motorları vb.) nasıl yürütüldüğü bu bölümde anlatılmalı var se eksklklern hang noktalarda olduğunun ortaya konması sağlanmalıdır sağlanmalıdır..
Sayfa | 31
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.1.7.4.3 Zorunlu Deprem Sigortası Oranı Oranı Zorunlu Deprem Sgortası yaptırma oranının İl genelnde ne kadar olduğu, yıllara göre nasıl değştğ ve kent genelnde hang alanlarda daha yoğun yapıldığı veya yapılmadığı blgs de sonrak çalışmalar çn faydalı olablecektr. olablecektr .
3.1.7.4.4 Diğer Önlemler İlnz tehdt eden tehlke türlernn gerçekleşmes halnde etklern azaltacak yukarıda bahs geçmeyen yapısal olmayan başkaca hang önlemler var se onunla lgl olarak lnzde yapılmış veya yapılmakta olan bu önlemlerden bahsetmenzde fayda bulunmaktadır.
Sayfa | 32
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.2 MODÜL 2: TEHLİKE BELİRLEME, RİSK DEĞERLENDİRME VE OLASI ÖNLEMLERİN BELİRLENMESİ Bu modülde, tehlke belrleme ve rsk değerlendrmesnn nasıl yapılacağı, hartaların nasıl elde edleceğ, olası senaryoların nasıl oluşturulacağı ve değerlendrme sonuçlarının İl Afet Rsk Azaltma Planı’na nasıl, ne şeklde aktarılableceğ ya da başka deyşle ne şeklde kullanılableceğ anlatılacaktır. Temel olarak; Modül 2 le o ldek mevcut tehlke ve rsklern mekânsal olarak nerelerde ne düzeyde olduğunun ortaya konulablmes hedeenmektedr. Ancak bu deal hedefe ulaşablmek çn yeterl düzeyde ver altyapısına, güncel verye ve vernn kaltesne htyaç duyulmaktadır duyulmaktadır.. Verler Verler ne düzeyde yen, kaltel ve kullanılablr se hâlhazırda burada anlatılacak olan yöntemlerle yukarıdak amaca ulaşmak o kadar gerçekç olacaktır. Modül 2’ ye başlamadan önce rsk azaltma belgesnde çalışacağımız tehlke türlern belrlememz gerekmektedr. Burada br sınır ve sayı bulunmamakla brlkte, çalışmanın yönetleblr ve efektf olması adına 4 veya 5 tehlke türünün ana başlıklar olarak belrlenmes ve çalışılması önerlmektedr. Çalışılacak afetler seçerken afetler geçmş ve statstklerne bakarak, geçmşte yaşanmış ve en çok can ve mal kaybına neden olmuş afetler le olma sıklığı ve etks fazla olan afetlern seçlmesne dkkat edlr. Bunun yanı sıra çalışmaya başlamadan önce yapılacak olan onlne anketn cevaplarına göre de sıralamada lk 4 veya 5 afet dkkate alınarak çalışılacak tehlke türler belrlenmş olur. EK- 7: Afet Lstes Belrleme Dosyası’nda belrtldğ şeklde, Modül 1’de 1.7.1 başlığı altında oluşturulmuş olan geçmş afetler tablosu ve Ön Değerlendrme Anketnde yer alan llern en öneml afetlernn sorulduğu soruya (2. soru) verlen cevaplar dkkate alınarak, öncelkl afetler lstes oluşturulacaktır oluşturulacaktır.. Bu kılavuzda 4 tehlke başlığı (deprem, heyelan, taşkın/sel ve endüstryel kazalar) konusundak tehlke ve rsk değerlendrmes sürecnn ne tür verlere göre nasıl yapılableceğ örnek olarak anlatılacaktır.. Gerekl görüldüğü takdrde benzer yöntemle lnzdek başka tehlke başlıklarının da eklenelacaktır rek İRAP belgenzde olması sağlanmalıdır. Br öncek modül olan l profln hazırlarken kullanılan fzksel, ekonomk ve sosyal yapı blgleryle beraber afet geçmş le lgl blgler de kullanarak AFAD bünyesnde kullanımda olan Afet Rsk Azaltma Sstem (ARAS) ,AFAD-RED ve AYDES gb programlar yardımıyla tehlke ve zarar 6
7
8
göreblrlk durumu ve rsk analz sonuçları üretleblecektr üretleblecektr. Çalıştaylar öncesnde taslak olarak hazırlanması gereken .bu bölümün ürettğ tehlke ve rsklern mekânsal olarak değerlendrldğ hartalar ve bulgular çalıştaylarda kullanılarak tartışmaya açılacaktır. Çalıştaylardak katılımcı kurumlarca senaryolar üzernde uzlaşılarak olası sonuçların gerçekleşmemes çn gerekl yapısal ve yapısal olmayan önlemlern lstelenmes le bu bölümün son haln almasına çalışılacaktır. Bu önlemler daha sonrak çalışmalarda kullanılacak ve hedef ve eylemlern
temel grdler olacaklardır (Şekl 3.4).
6- ARAS le afet duyarlılık ve tehlike haritalarının daha kolay ve hızlı bir şekilde, doğruya en yakın olarak hazırlanması, aynı platformda tutulması ve paylaşılması amacıyla amacıyla web tabanlı tabanlı bir sistemdir. sistemdir. 309 teknik personelin personelin araziden topladığı topladığı 33.495 heyelan, heyelan, 4.544 kaya düşmesi, 836 çığ envanterinden envanterinden 9 farklı istatiksel modelini kullanarak Duyarlılık ve Tehlike Haritaları, tehlikeli madde taşımacılığı için ise Risk Haritaları oluşturulabiliyor. oluşturulabiliyor. 7- AFAD-RED: br depremn oluşturableceğ potansyel kayıplara dar tahmn sonuçları üreten öneml br araç olarak gelştrlmştr. gelştrlmştr. AFAD-RED hem gerçek br depremn hem de senaryo br depremn oluşturableceğ hasar ve kayba lşkn sonuçlar üretmektedr. üretmektedr. Sstem tahmn olarak; yapısal hasar (Haff, Orta, Ağır ve Yıkık), ayakta tedav gerektren hasta sayısı, haff yaralı sayısı, ağır yaralı sayısı, can kaybı sayısı, geçc barınma hzmet htyacı duyablecek kş sayısı, ssmk Şddet Hartası, İvme (PGA) ve Hız (PGV) Hartaları oluşturur. 8- AYDES: AYDES: Afet ve acil durum süreçlerinin elektronik ortamda takip edilmesi, yönetilmesi ve yöneticilere karar desteği sunulması amacıyla Afet Yönetim ve Karar Destek D estek Sistemi (AYDES) geliştirilmiştir. geliştirilmiştir. AYDES, AYDES, Coğra bilgi sistemleri üzerine inşa edilmiş, afet anında ulusal kaynakları etkin bir şekilde yönetebilen yönetebilen karar destek mekanizmalarına mekanizmalarına sahip bir sistemdir. sistemdir.
Sayfa | 33
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Şekil 3. 4. Modül 2 Tehlikelerin Tehlikelerin Ele Alınması ve İRAP’a Yansıtılması
3.2.1 Modül 2 Aşama Aşamalar lar İl’de etkn olan tehlke ve rsklern belrlenmes, hartalanması, geçmş afetler ve üretlecek senaryo afetlere göre olası kayıpların ortaya konulması ve bunları dkkate alarak rsklern azaltılması çn gerekl önlemlern belrlenerek eylemler oluşturulması İRAP’ın olmazsa olmaz amaçlarındandır. YuYukarıda anlatıldığı gb çalışacağınız afet türlern belrledkten sonra Modül 2 kısmını her bir tehlike başlığı altında aşağıdak örneklerde gösterldğ gb ele alablr ve hazırlayablrsnz. Modül 2 Tehlke ve Rsk Değerlendrmes üç aşamadan oluşur; 1. Geçmiş afetler ve etkileri; Modül 1’n 1.7.1 başlığında tablo halnde verlmş olan yan lmzde yaşamış büyük ölçüde etkl olmuş afet olaylarının nerede, ne kadarlık alanı ve nüfusu •
•
etkleyerek, can ve madd kayba yol açarak, ne kadarlık br büyüklükte, ne sıklıkta meydana geldklern belrtecek blgler bu kısımda verlmeldr. Geçmiş afetlerin sayısal halde etki alanlarını gösteren haritalar (AYDES’ten geçmiş afetlerin alanları ve ARAS’ tan AMB sınırları) mutlaka lgl kurumlardan temn edlmel yoksa çzlmel veya üretlmeldr. 2. Tehlike ve Risk Analizi; tehlke ve rsk hartalarından ve o hartalardan üretlmş analzlerden oluşur. Bu bölümde br sonrak bölümde lstelenen gerekl harta katmanlarının toplanması gerekr. AYDES içerisinde bulunan YUVAM(Yerleşme uygunluk servsi) diğer adıyla TADYUS (Türkye Afete Duyarlı Yerleşme Yerleşme Uygunluk Sstem) veya beledyelerden beledyele rden alınabilecek alınabilece k olan yeryer- leşime uygunluk sayısal haritaları, DSİ den alınacak olan taşkın haritası, Orman Müdürlükleri’nden alınacak olan yangın haritaları ve ARAS’tan alınan heyelan haritaları le tüm katmanüst üs üste te brleş lar üst brleştrl trlrr. Bu şeklde etk alanları le krtk tess, altyapılar etklenecek nüfus vs. kesştrlerek rsk belrlenmeye çalışılır . Örneğn; zayıf zemn koşullarına sahp alanlarda eski yapı stokunun bulunuyor olması deprem sonrası en fazla hasarın orada olabileceği anlamına gelebilir. Bu bölüm çn çalışılan alandak yapıların (alt ve üst yapı) öznitelik bilgileri ile o alanda yaşayan nüfus (yoğunluk) ve araz kullanımlarının (eğtm, sanayi, sağlık) neler olduğu bilgisi de gerekmektedr. Sayfa | 34
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3. Senaryolar ve Değerlendirme Sonuçları; Bu bölümde lerde meydana geleblecek afetler afetler çn senaryolar oluşturulur. Senaryo formları 1. çalıştayda doldurulacaktır. Senaryolar EK-8' de •
yer alan formata uygun olarak her afet türü çn 2 farklı şeklde muhtemel ve en kötü) hazırlanır. kötü) hazırlanır.
Muhtemel ve en kötü senaryolar aynı yer ve aynı fay segmenti için üretilmemelidir. üretilmemelidir. Bir noktada en kötü senaryo oluşturulmuş ise, muhtemel senaryo başka bir nokta için oluşturulmalıdır. Oluşturulan senaryo tabloları yne 1.çalıştayda doldurulacak olan olay-önlem tablolarına altlık oluşturacacaktır. Daha fazla önlem oluşturablmek adına, çok sayıda muhtemel ya da da en kötü senaryo üretleblr.. Senaryolar oluşturulurken; üretleblr oluşturulurken; afetlern nerede, ne kadar alan ve nüfusu etkileyerek, ne kadar can kaybı ve madd kayba yol açarak, ne büyüklükle, ne sıklıkta meydana gelebilecekleri fade edlmeldr edlmeldr.. Asıl afetlern tetkleyeceğ veya yol açableceğ kncl afetler ve ikincil ikincil etkilern de yazılması önemldr. Hazırlanan senaryo afetler, özet tablosuna (Tablo 3.3) özetlenerek aktarılır.. Bu bölüm çn AFAD-RED aktarılır AFAD-RED gb analz programları kullanılablr kullanılablr..
3.2.2 Modül 2 Süreç Süreç Modül 1-İl Profl le brlkte her br tehlke türüne göre yne İl AFAD tarafından hazırlanmış ARAS, AFAD-RED, hartaları le varsa o ln MTA, güncel tehlkelerne yönelk yapılmış başkacaYerleşme çalışmalaruygunluk da dkkate alınarakçıktıları (akademk makaleler, MT A, DSİ, Su Yönetm Genel Müdürlüğü gb kurumların ürettğ değerlendrme ve raporlar gb) hazırlanacak olan tehlke rsk değerlendrme sonuçlarının çalıştaylar öncesnde ön rapor ve hartalar olarak tamamlanması krtk önemdedr. Çalışmaya başlamadan önce Duyarlılık ve rsk hartaları oluşturulurken htyaç duyulacak ve kullanacağımız katmanlar elde edlmeldr, bu katmanlar sayısal olarak AYDES’ te mevcuttur. Bu katmalar geçmiş afet etki alanları haritası ve tehlike ve duyarlılık haritalarımız ile mutlaka çakıştırılarak değerlendirmeler bu doğrultuda yapılmalıdır. yapılmalıdır.
İrap Kapsamında İhtiyaç Duyulan Katmanlar, Katmanlar, Sayısal Veri Veri ve Tematik Tematik Haritalar Listesi Katmanlar Listesi; Aşağıda belirtilen katmanlar, o bölge için oluşturulmuş olan tehlike ve risk haritaları üzerine eklenecektir. eklenecektir.
1. 2. 3. 4.
(İlnze at, .Shp, .tab, .kml, .kmz formatında katmanlar) Yapı stoğu (bna tp, yapım yılı, kat aded vb) Ana yaşam hatları ve altyapılar (elektrk, doğalgaz, su) Yollar Barajlar, Akarsu, göl, gölet, havzalar
5. Eğtm Kurumları (lk-orta-lse ve ünv, yurtlar) 6. Sağlık Kurumları (Hastane, sağlık Ocağı .. ) 7. Enerj Üretm Tessler (Baraj, Termk santral vb) 8. Boru hatları (Doğalgaz, atık ve temz su vb.) 9. Köprü, vyadük, tünel 10. Tarh ve kültürel mras alanları, müzeler 11.S anay tessler 12. Orman alanları AFAD yerleşkeler 13. Pols, İtfaye, Jandarma, AFAD NOT: Hazırlanacak tüm hartalarda ölçek, açıklamalar, kuzey şaret ve kaynak bulunmalıdır bulunmalıdır..
Çalışılacak her afet türü çn üç aşamada ilerleyen Modül 2, afetsellik/afet geçmişi (tarh, büyüklük, etk, yer vb. blglerle), belrl br tehlikeye maruz alanlar (taşkına maruz alanlar gb), belrl kabuller le ortaya konulmuş zarar göreblrlk durumu (taşkına maruz alanlarda zarara uğrayablecek varlıklar) ve varsa rsk değerlendrmes yapılarak hartalanması, olası afet senaryolarının Sayfa | 35
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
gelştrlmes, hasar tahmn çıktılarını ortaya koyar. Çalıştaylar sırasında da başkaca tehlke ve rsk durumları var se bu modül taslağı güncellenr, senaryo önerler gözden geçrlr. Ortaya çıkablecek muhtemel hasar durumlarına göre alınablecek önlemler tartışmaya açılarak 4. modülde temel amaç ve hedeer doğrultusunda eylemler oluşturulur. Çalıştayda masalarda her br tehlke türü çn senaryolar hazırlanacaktır. EK- 8: ’dek senaryo formatı doldurularak her br afet türü çn en az k adet, en kötü senaryo (br afet meydana geldğnde kncl afetler tetkleyeblr veya berabernde başka afetler de meydana geleblr) veya muhtemel senaryo olmak üzere en az k farklı senaryo hazırlanır. Senaryo hazırlamadan önce tüm katılımcılarla tartışılarak senaryolara karar verlerek senaryo afetler özet tablosuna (Tablo (Tablo 3.3) özetlenerek aktarılır. Daha sonra her afet türüne at senaryolar ve değerlendrmeler özet şeklde Modül 2’ de lgl başlık altında yazılacaktır yazılacaktır.. Ancak, senaryolar aracılığıyla üretilen can ve mal kayıplarına yönelik tahmini verilere belgede kesinlikle yer verilmeyecektir. verilmeyecektir. Tablo 3. 3. Senaryo Afetler Özet Tablosu
Senaryonun Kısa Açıklaması (Bir kaç cümle ile afetin kaynağı ve tetikleyici unsurları yazılabilir)
Konum-yer
Muhtemel Senaryo 1 Muhtemel Senaryo 2 Muhtemel Senaryo 3 En Kötü Senaryo 1 En Kötü Senaryo 2 En Kötü Senaryo 2 Br sonrak bölümde, farklı tehlke başlıkları (Deprem, Kütle Hareketler, Taşkın/Sel ve Endüstryel Kazalar) örnek olarak ncelenecektr. Dğer tehlke türler çn de benzer metotlarla oluşturulablr. Her br afet üç alt başlıkta ncelenecektr. Bu başlıkların detayları ve çerkler le lgl yukarıda (1.1.1) bahsedlmşt. Bu başlıklar özetle; Geçmş Afetler ve Etkler, Afet Tehlke Tehlke ve Rsk Analzler, Afet Senaryoları ve Değerlendrme Sonuçları.
3.2.2.1 Deprem Tehlike ve Risk Değerlendirmesi Bu bölümde “Deprem tehlkes nasıl ortaya konulur? Hang verlere htyaç duyulur? En olması
muhtemel deprem le en kötü deprem senaryoları nelerdr? Olası sonuçlarından hang alanlar en çok, hang alanlar daha az hasarla etklenecektr?” gb sorulara yanıt aranacaktır. Aşağıdak Aşağıdak alt başlıklarda çalışma yürüterek, bu sorulara karşılık gelen lnze at sonuçları hem yazınsal hem de mekânsal olarak göstereblmenz faydalı olacaktır. AFAD Deprem Dares Başkanlığı AFAD RED (Deprem Rsk Analz Programı) tarafından üretlen rsk analz sonuçlarından elde edlen kayıp ve hasar blgler kullanılablr. İmar Planına Esas Jeolojk-Jeoteknk ve Mkrobölgeleme Etütler ve Raporları ve bütün ekler (sayısal ortamda (vektör verler shapefle formatında olmak üzere), pdf, harta vb. olarak varsa elde edlmesnde fayda bulunmaktadır. Bunlar Çevre ve Şehrclk Bakanlığı/Büyükşehr Beledyes/İlçe Beledyes gb kurumlardan elde edleblr. MTA Gen. Md.’den 1/25.000 Ölçekl Sayısal Jeoloj Hartaları (vektör verler shapefle formatında olmak üzere), 1/25.000 Ölçekl Dr Fay ve Heyelan Envanter Hartaları, CBS ortamında (vektör verler shapefle formatında olmak üzere), (Not: Varsa ek olarak daha güncel AY DES vb., tüm fay ve heyelan verileri örneğin: deprem deprem yüzey kırığı, holosen fayı, kuvaterner fayı, olası kuvaterner fayı, eski heyelan, aktif heyelan, krip-akma-kayma vb sığ heyelan alanları, alansal haritalanabilen aktif akma, alansal haritalanabilen eski akma, CBS ortamında; vektör verler shapefle formatında olmak üzere ) temn edleblr edleblr.. Bu analzler sonucu sonucu tahmn etk alanları, etkleneblecek nüfus, bnalar, krtk yapı ve altyapılar vb… belrleneblr belrleneblr.. Sayfa | 36
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Yukarıda belrtlen verlere ek olarak analz çalışmalarında aşağıdak verler de kullanılablr; • • •
•
İncneblr Gruplar ver tabanı (Ale Sosyal Poltkalar İl Müd.) Sayısal (CBS ortamında) İmar Planları MAKS (Mekansal Adrese Dayalı Kayıt Sstem) verler (İç İşler Bak.): bna ve bağımsız brmlere lşkn öz ntelk blgler (sayısal ortamda terchen CBS ortamında kullanılablr şeklde) Kentsel Dönüşüm Alanları, Rezerv Alanları (Çevre Şehrclk İl Müd.)
3.2.2.2.1 Fay Sistemi; Geçmiş Depremler Depremler ve Etkileri Etkileri Bu bölümde, geçmşte yaşanan depremler le lgl Modül 1’de elde edlen blg, belge ve hartalardan da yararlanarak lnzn çnde bulunduğu fay sstem ve zonu çndek deprem tehlkes yne hartalar le destekl br bçmde anlatılacaktır. İlnzde geçmşte yaşanmış depremler, o depremn etkler, etk alanları ve faylarla lgl blgler lgl kaynaklardan toplanarak burada verlmeldr. Geçmş depremlere at sayısal verler (merkez-üslernn yer, büyüklükler, dernlkler vb.), harta ve grafkler de her deprem çn ayrı ayrı tanımlanmalıdır tanımlanmalıdır..
Şekil 3. 5. Eş Şiddet Haritası Haritası ve Deprem Tehlike Tehlike Haritası
Yne deprem tehlike haritası (https://www (https://www.turkye.gov .turkye.gov.tr/afad-turkye-deprem-tehlke .tr/afad-turkye-deprem-tehlke-hartalar) -hartalar) üzernde lnz sınırları çersnde en yüksek tehlkeye sahp olan alanlar belrlenerek o noktalara at
değerler (en yüksek hız ve vme) harta üzernde gösterlecektr. İlnze at zemn blgler yerel zemn sınıarı blgler le deprem tehlke hartasında noktasal olarak grlerek en rskl bölgeler tespt edlmeldr. Spektral vme katsayıları ve zemn sınıarına göre sahaya özel deprem tehlkes analzler yapılablecektr. 9
3.2.2.1.2 Deprem Tehlike ve Risk Analizi İlnz çn yapılmış mar plana esas jeolojk Jeoteknk- Yerblmsel Yerblmsel Etüt Raporunun ek olan YerYerleşme uygunluk hartasında sıvılaşma, şşme oturma probleml alanlar (UOA, ÖA, 1,3,4,5), faylı alanlar ve Mkrobölgeleme çalışması yapılmışsa zemn salınım peryodu hartası elde edlerek lnzn yapı stoğu, krtk tess ve altyapıları bu hartalar le çakıştırılarak, bu probleml alanlar çersnde kalan yapılar tespt edlmeldr edlmeldr..
9- https://webdosya.csb.g https://webdosya.csb.gov.tr/d ov.tr/db/altyapi/icerikler/2-deprem-ye b/altyapi/icerikler/2-deprem-yer-hareket--2019042409384 r-hareket--20190424093841.pdf 1.pdf
http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/c047eaa5e409ee3 http://www.imo.org.tr/resimler/do sya_ekler/c047eaa5e409ee3_ek.pdf?tipi=1&turu=X& _ek.pdf?tipi=1&turu=X&sube=21 sube=21 https://fenbildergi.aku.edu.tr/wp-content/u https://fenbildergi .aku.edu.tr/wp-content/uploads/2018/12/0156 ploads/2018/12/015602-1028-1035-1.pdf 02-1028-1035-1.pdf
Sayfa | 37
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Şekil 3. 6. Sıvılaşma Oturma Oturma Şişme ve Fay Kaynaklı Kaynaklı Yerleşime Yerleşime Uygunluk Haritaları
3.2.2.1.3 Senaryolar ve Değerlendirme Sonuçları Tahmn ahmn depre deprem m rsk anal analz z sonuçl sonuçları arı AFAD AFAD RED progr programı amı taraf tarafından ından üret üretlmekt lmektedr edr.. AF AFADADRED dep deprem rem sen senary aryola oları rı AF AFAD AD Dep Deprem rem Da Dares res Baş Başkan kanlığ lığıı tar tarafı afında ndann üre üretl tlp p AYDE YDES S yaz yazılı ılımın mınaa aktarılmaktadır. Br ln veya bölgenn deprem analz yapılırken ve senaryolar hazırlanırken l etkle k leye yeb ble lece cekk ve de depr prem em ür üret eteb ebl lec ecek ek fa fayl ylar ar ç çn n se sena nary ryoo ha hazı zırl rlan anma malı lıdı dırr. Muhtemel ve en kötü senaryolar aynı yer ve aynı fay segmenti için üretilmemelidir. Bir üretilmemelidir. Bir noktada en kötü senaryo oluşturulmuş ise, is e, muhte muhteme mell se sena nary ryoo fa fark rklı lı bir no nokt ktad adaa ol oluş uştu turu rulm lmal alıd ıdır ır.. İl İln nz zee ya yakı kınn ve ge geçm çmş şte te depre deprem m ür üret etm mşş fayl fa ylar ar üz üzer ern nde de me meyd ydan anaa ge gele leb ble lece cekk de depr prem emle ler ç çn n se sennar aryo yola larr ha hazı zırl rlaanm nmal alıı ve 1. 1.Ça Çalı lışt ştay ayda da katılımcılarla brlkte EK-8'de bulunan senaryo formuna aktarılmalıdır. Deprem tehlke analz çalışmaları gelecekte meydana geleblecek depremlern zemn ve yapılar üzerndek etklern belrlemek açısından önem arz etmektedr. Deprem tehlkes belrlenrken dep-rem kaynak parametreler, deprem katalogları, matematksel modeller kullanılablr. Hasar ve cankaybı oluşturablecek büyüklükte br depremn bell yer ve zamanda meydana gelme olasılığındanyola çıkılarak deprem tehlkes belrlenmeye çalışılır. Deprem kaynak parametreler yan dr fay ha-rtaları depremlern nerelerde olableceğn gösteren verler olduğundan öncelkl verlerdr. Depremkatalogları
gelecekte yaşanması muhtemel olayları belrlenmekte kuayllanılan kaynaklardır. Deprem-lern oluş sıklığı ve zamanları konusunda da ayrıntılı paleossmolojk çalışmalardan faydalanılablr. faydalanılablr. Bu metotlarla senaryo depremn büyüklüğü ve kaynak parametreler belrlendkten sonra AFAD RED programı kullanılarak analz yapılablr. yapılablr. AF AFAD-RED AD-RED Sstem; Yapısal hasar (Haff, Orta, Ağır ve Yıkık), Ayakta Tedav Gerektren Hasta Sayısı, Haff Yaralı Sayısı, Ağır Yaralı Yaralı Sayısı, Can Kaybı Sayısı, Geçc barınma hzmet htyacı duyablecek kş sayısı, Ssmk Şddet Hartası, İvme (PGA) ve Hız (PGV) Hartaları, oluşturduğu gb Krtk Tessler (Okullar, Hastaneler, Emnyet, İtfaye ve Kamu Yönetm Bnaları), Ulaşım Sstemler (Tren Yolu, Otoban, Kara Yolu, Köprü-Geçt ve Vyadükler) ve İletm Hatlarının (Petrol, Su ve Doğalgaz Dağıtım Hatları) tahmn hzmet vereblme olasılıklarına dar çıktılar da üretr. Aşağıdak şeklde (Şekl 3.7) seçlen br senaryo depremn merkez üssü ve büyüklüğüne göre üretlen tahmn ssmk şddet hartası gösterlmektedr. Burada zemn büyütme blgs de kullanıldığından sarsıntının nerede hang şddette hssedleceğnn dağılımını görmek mümkün olmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken hususlardan biri şudur; örnekteki gibi üretilecek olan deprem senaryoları İRAP ‘a eklenirken tahmini ölü ve yaralı sayılarının bulunduğu analiz tablosu ve bilgilere belgede yer verilmeyecektir. verilmeyecektir. •
•
•
•
Sayfa | 38
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Şekil 3. Şekil 3. 7. Mw: 7.4 Senaryo Depremin Tahmini Tahmini Sismik Şiddet Haritası (Kaynak: AFAD) AFAD)
AFAD RED Programı aşağıda belrtlen verler kend çersnde tanımlanmış olarak kullanmaktaAFAD dır. İstenrse daha detaylı ver ve analz çn aşağıdak verlern detaylandırılması gerekeblr; Doğal yapı le lgl blgler Jeolojk Durum (Jeolojk yapı, aktf faylar, sondaj blgler) Jeofzksel Durum (Depremsellk, amplfkasyon, deprem dalga hızı) Topoğrafk Durum (Yükseklk, eğm) •
•
•
•
Zemn Durumu (Mkrobölgeleme çalışmaları vs.)
İmar Planına Esas Jeolojk-Jeoteknk ve Mkrobölgeleme Etütler ve Raporları ve bütün ekler (sayısal ortamda (vektör verler shape fle formatında olmak üzere), harta vb. olarak varsa elde edlmesnde fayda bulunmaktadır. Bunlar Çevre ve Şehrclk Bakanlığı/Büyükşehr Beledyes/İlçe Beledyes gb kurumlardan elde edleblr. MTA Gen. Md.’den 1/25.000 Ölçekl Sayısal Jeoloj Hartaları (vektör verler shapefle formatında olmak üzere), 1/25.000 Ölçekl Dr Fay ve Heyelan Envanter Hartaları temn edleblr. Bunlara ek olarak varsa varsa daha güncel AYDES vb., tüm fay ve heyelan verileri örneğin: deprem yüzey kırığı, holosen fayı, kuvaterner fayı, olası kuvaterner fayı, eski heyelan, aktif heyelan, krip-akma-kayma sığ heyelanvektör alanları, alansal haritalanabilen akma, alansal haritalanabilen eski akma, CBSvbortamında; verler shapefle formatındaaktif olmak üzere elde edleblecek verler AFAD AFAD RED programına grd olarak sağlanırsa daha detaylı analz yapılablr yapılablr..
Sayfa | 39
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Şekil 3. 8. AF AFAD AD RED Çalışma Prensibi Prensibi
3.2.2.2 Heyelan Tehlike ve Risk Değerlendirmesi Bu bölümde “Kütle hareketlernden heyelan tehlkes nasıl ortaya konulur? Hang verlere htyaç duyulur? En olması muhtemel heyelan olayı le en büyük hasarlı heyelan senaryoları nelerdr? Olası sonuçlarından hang alanlar en çok hang alanlar daha az hasarla etklenecektr?” gb sorulara yanıt aranacaktır.. Bu bölümde, aşağıdak alt başlıklarda çalışma yürüterek bu sorulara karşılık gelen lnze aranacaktır at sonuçları hem yazınsal hem de mekânsal olarak göstereblmenz faydalı olacaktır. olacaktır. 3.2.2.2.1 Geçmiş Heyelanlar ve Etkileri Etkileri Heyelan tehlke ve rsk değerlendrmeler çn gereken aşağıdak blgler toplanmış olmalıdır, bu kılavuz kapsamında bu blglere gerektğnde başvurmak mümkün olacaktır;
•
•
•
İl geneln ele alan 1/25.000 ölçekte heyelan envanterne at coğraf verler (geçmşte olmuş heyelanların sınırlarını ve tetkleyc etkenler, oluş tarhlern, türlern vb. dğer özellklern gösteren verler), Yerleşme Uygunluk Hartaları; AYDES altında yer alan TADYUS diğer adıyla YUVAM ser vislerinden veya belediyelerden elde edleblecektr. Geçmşte yaşanmış heyelanların tarh sırasına göre meydana getrdğ zararlar (ARAS, jeolojk etüt raporlarına at blgler ve AMB alanları)
İlde heyelanların meydana gelmesnde etkn olduğu (tetkledğ) düşünülen parametrelern hartaları (jeoloj, eğm, yükseklk, fay, yol, akarsu vb.). Bu hartalar deprem tehlkes çalışmasında da ortak olarak kullanılacak hartalardır. Öncelkle l ölçeğnde genel br değerlendrme le yüksek rskl alanların belrlenmesne çalışılır. Daha sonra yerel ölçekte bu yüksek rskl bölgelere/alanlara yoğunlaşılır. İl genelnde yapılan yerleşme uygunluk hartaları başta olmak üzere, ARAS’ta üretlmş olan duyarlılık veya varsa tehlke hartası kullanılır. Yüksek duyarlı veya tehlkel bölgeler le varlıklar üst üste çakıştırılarak kayıp tahmn yapılablr yapılablr.. •
Sayfa | 40
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Şekil 3. 9. Kahramanmaraş İl Merkezi Merkezi Heyelan Lokasyonları Lokasyonları ve Yerleşime Yerleşime Uygunluk
Şekl 3.9’da örnek olarak gösterlen yerleşme uygunluk hartasında kütle hareketlernden kaynaklı sorunlu alanlar şaretlenmştr. Bu alanlar daha önce toplanan krtk tessler ve dğer katmanlarla çakıştırılarak rskl yapılar ve tessler belrlenmeldr belrlenmeldr.. Geçmş afetlern etk alanlarının ve yerleşme uygunluk hartalarından elde edlen alanların dğer katmanlarla da kesştrlmesyle oluşturulan hartalar 1. Çalıştayda masada tartışılmak üzere hazır bulundurulmalıdır.. bulundurulmalıdır
3.2.2.2.2 Heyelan Tehlike Tehlike ve Risk Analizi Öncelkle le genş bölgede bakılarak heyelan tehlke ve rsk değerlendrmes yapılması önem arz etmektedr.. Dolayısıyla aşağıdak konu başlıkları dkkatle ele alınmalıdır. etmektedr İldek genş bölge duyarlılık veya mümkünse tehlke hartaları hazırlanmalıdır.
•
Heyelan tehlke hartaları hazırlanırken tetkleyc ve peryotlar (zamansal olablrlk) dkkate alınmalı her br peryot çn harta üretlmeldr üretlmeldr.. Bu peryotlar, szn senaryo peryotlarınızdır.
•
Bu tehlke hartalarından hangsn veya hanglern dkkate alacağınızı, yapacağınız çalışmanın çerğ, htyaçlar ve öncelkler belrleyecektr. belrleyecektr.
•
•
Varlıklarla tehlkevarsa hartalarının doğrudan kesşmsonuçlar (overlayhartalanmalıdır. analz) veya zarar göreblrlk ve rsk analz model djtal analzler yapılarak, Hartalar, rsklern yoğunlaştığı alanlar veya yerleşm brm bazında mekânsal sınırlar dkkate alınarak da çıktı halne getrleblr.
•
7269 sayılı yasaya göre yapılan jeolojk etüt çalışmaları lokal rsk azaltma çalışmaları olup, bu yasaya göre yapılan çalışmaların lokasyonları hartaya eklenmeldr.
•
6306 sayılı yasaya göre rskl alan lan edlen alanlar hartaya şlenmeldr.
•
Sayfa | 41
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI •
Rsk analzlernde sadece bnalar çn değl korunması düşünülen varlıklar da (nsanlar, boru hattı, yol, köprü, baraj, enerj nakl hattı vb.) dkkate alınablr ve öncelklendrmeler yapılablr. Bu alanlar hartalar üzernde gösterlmeldr.
•
Rskn yüksek olduğu düşünüldüğü alanlarda detay analzler (araz ve gerekl se sondajlı) ya pılmalı ve önlem türler netleştrlmeldr netleştrlmeldr..
Şekil 3. 10. Kahramanmaraş ili Duyarlılık Duyarlılık seviyelerine göre binaları gösterir harita (AFAD (AFAD 2020)
Tablo 3. 4. Duyarlılık seviyelerine seviyelerine göre göre varlıkların sayısını gösterir örnek tablo Duyarlılık Derecesi
Bina Sayısı
Çok Düşük
…………
Düşük
………..
Orta
…………
Yüksek
…………
Çok Yüksek
………..
Yol Uzunluğu
Nüfus
……….
Bu çıktılar, güncel durum analz ve tessler hakkındak ş ve şlemler konusunda göz önünde bulundurulur. Heyelan tehlkesn öncelkle yörede meydana gelmş yağış olan heyelanların tetkleyc parametresnn ve oluşbelrlemek tarhlernnçn blnyor olması gerekldr gerekldr. . Özellkle tetkl heyelanların yoğun olduğu ülkemzde deprem tetkl heyelanlar da mevcuttur. Ancak, heyelan olaylarının meydana geldğ tam tarhler konusunda blgler oldukça kısıtlı olablmektedr. Bu nedenle amprk(deneysel) yaklaşımlarla oluşturulan ulusal çaptak deprem ve yağış eşk değerlerne at aşılma olasılıklarını gösteren hartalar, uluslararası lteratürdek heyelan tehlke hartaları çn kabul görmüş frekanslar çn oluşturulmaktadır. oluşturulmaktadır. Bu hartalar yne ARAS sstem çersnde tehlke hartaları üretmek üzere kullanılmakta olup, seçlen frekansa bağlı olarak tehlke analzlernn yapılablmesn sağlamaktadır. Bu yaklaşımla 100 yıl peryotlu olarak yağış ve deprem tetkleyc hartalar ARAS sstemnde kend lnz Sayfa | 42
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
çn üretleblecektr. Kahramanmaraş plot lnde üretlmş hartalar Şekl 3.11’de görüleb görüleblr. lr. Yağış Yağış ve deprem tetkl 100 yıl peryotlu heyelan tehlke hartalarında 5 derece yer almaktadır.
Şekil 3. 11. 11. Kahramanmaraş Heyelan Tehlikesi Tehlikesi Haritaları (AFAD (AFAD 2020)
Heyelan rsk hartalarının ve olası kayıpların hesaplanması çn öncelkle zarar göreblrlk analzlernn yapılıyor olması gerekmektedr. Tehlkeye maruz olan varlıklara at (nesnelern-bna, yol, tarım alanı, boru hatları vb.) sağlıklı br ver tabanının ve heyelanların bu varlıklar üzerndek öncek etklernn blnyor olması gerekmektedr. Ancak, ver eksklğ söz konusu se amprk yaklaşımlar ve uluslararası lteratürdek araştırma çalışmalarından faydalanılablmektedr. Özellkle her br varlık-unsur çn zarar göreblrlk eğrlernn çıkarılması ve modeln bu zarar fonksyonu üzernde hesaplama yapıyor olması anlamlıdır. Hâlhazırda bu analz yapacak olan model ülkemzde henüz mevcut olmamakla brlkte, bu konuda AFAD AFAD Başkanlığında çalışmalar devam etmektedr. Bu nedenlerle Kahramanmaraş plot örtüştürülmes l çn yapılan çalışmalarda vercalanların olması açısından duyarlılık hartası le yapı verlernn üzerne bast sadece br çıktıfkr le hang yüksek duyarlılıktan etklenebleceğne dar br fkr ednleblmektedr ednleblmektedr..
3.2.2.2.3 Senaryolar ve Değerlendirme Değerlendirme Sonuçları Çalıştayda masalarda her br tehlke türü çn senaryolar hazırlanacaktır. EK- 8: ’dek senaryo formatı doldurularak her br afet türü çn, en kötü senaryo veya muhtemel senaryo olmak üzere en az iki farklı senaryo hazırlanır. Senaryo hazırlamadan önce tüm katılımcılarla tartışılarak çalışılacak senaryolara karar verlr ve senaryo afetler özet tablosuna (Tablo 3.3) özetlenerek aktarılır. Senaryolar lnzde geçmşte yaşanmış heyelanlar ve etkler le tehlke ve rsk hartalarını da dkkate alınarak hazırlanmalıdır. Oluşturulan senaryo sayısının fazla olması eylem oluşturma aşamasında kolaylık sağlayacaktır. Bu nedenle, bu aşamada çok sayıda muhtemel ya da en kötü senaryo üretlmesne çalışılmalıdır. 3.2.2.3 Taşkın/Sel/Su Baskını Tehlikesi Tehlikesi ve Risk Değerlendirmesi Bu bölümde “Taşkın/sel tehlkes nasıl ortaya konulur? Hang verlere htyaç duyulur? 50, 100, 500 yıllık yneleme peryodundak taşkın senaryoları nelerdr? Olası sonuçlarından hang alanlar en çok hang alanlar daha az hasarla etklenecektr?” gb sorulara yanıt aranacaktır aranacaktır.. Bu bölümde aşağıdak alt başlıklarda çalışma yürüterek bu sorulara karşılık gelen lnze at sonuçları hem yazınsal hem de mekânsal olarak göstereblmenz faydalı olacaktır. İlgl İl müdürlüğünden Tehlke ve Rsk Hartalarının temn edlmes, Taşkın Taşkın ve Su Baskınları (50 yıllık tekerrür peryodlu, 500 yıllık tekerrür peryotlu olmak üzere su dernlğ ve etk alanını gösterr hartalar SYGM veya DSİ’den veya Beledye’ den temn edleblr.) veya Geçmş afetler etk alanları Sayfa | 43
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
üstüne katmanlar le (DSİ bölge müdürlükler ve beledyeler le koordnel olacak şeklde) kesştrlerek senaryo olaylar le alanı, analzkot, yapılablr. yapılablr . Bunun çnakım sürekl ve Mevsmlk Akarsulara İlşkn Verler Verler (havza sınırları, yağış uzunluk, ortalama verler, taşkın alanları sınırları) Hdrojeolojk ve hdrolojk verlere htyaç vardır. Bu analzler sonucu tahmn etk alanları, etkleneblecek nüfus, bnalar, krtk yapı ve altyapılar vb… belrleneblr belrleneblr..
3.2.2.3.1 Geçmiş Taşkın/Sel/Su Taşkın/Sel/Su Baskınları ve Etki Alanları Taşkın/Sel tehlkes ve rsk değerlendrmes çn gereken aşağıdak konular dkkate alınmış ve lgl verler toplanmış olmalıdır. Öncelkle lnzn coğraf olarak hang büyük akarsu havzasında olduğu ve Modül 1’de elde edlen hdrolojk ve hdrojeolojk blg ve hartalardan da faydalanarak hang alt havzalara sahp olduğu blgs gözden geçrlmeldr. ARAS programında havzaların ve alt havzaların sayısal vers bulunmaktadır. Akarsu taşkın tehlkes çalışmaları lgl yazında havza sınırları çnde etkl olan yağış statstkler, tekerrür peryodları, barajlar, akarsu ve kollarını dkkate alan akarsu dağılım ağı, topoğrafya, toprak yapısı, akış yönü, debler, kapasteler, araz kullanımları vb. gb parametreler dkkate alınarak yapılmaktadır.. Ülkemzde 2011 yılında kurulan Su Yönetm Genel Müdürlüğü Türkye genelndek yapılmaktadır 25 adet havza çn taşkın tehlke ve rsk hartalarını üretmekte ve taşkın yönetm planları oluşturmaktadır. Bu kapsamda lnzn bulunduğu havzanın SYGM tarafından üretlmş çalışılmaları öncelkle dkkate alınmalıdır. Bu çalışmalarda lnzde bulunan akarsuların etkleyebleceğ taşkın tehlkeler hartalanmış hatta bu etk alanındak yapıların ve varlıkların durumuna göre rsk durumları ortaya konulmuş olablr. SYGM’ne göre 4373 sayılı kanun kapsamına gren dere hatlarının tamamı br boyutlu olarak modellenmştr modellenmştr.. 500 yıllık yıllık taşkın tekerrür tekerrür debsne göre taşkın yaşanmış olan yerleşm yerlernden nüfusu 2000 üzernde olanlarda da k boyutlu modelleme çalışmalarının gerçekleştrldğ belrtlmektedr. Bu blglere ulaşmak çn taşkın portal le SYGM’nn Havza Taşkın Rsk Planları dkkate alınmalıdır. Ancak henüz bazı havzaların çalışmaları tamamlanmadığından lnzle lgl bu çalışmalar üretlmemş se özellkle geçmş taşkın olayları le lgl resm kayıtlara ulaşarak hang 10
alanlarda ne tür hasarlar olduğunun blgsnn hem tablo halnde hem de hartalarda gösterlmesne çalışılmalıdır. AFAD ARAS üzernden ve/veya DSİ Bölge müdürlüklernden elde edleblecek bu
blglern yanı sıra özellkle son yıllarda şddet ve sıklığı artan kent ç su baskınları çn haberler üzernden taranarak olayların olduğu yerlern belrlenmesne çalışılmalıdır. Bu bölümde yukarıdak blg, belge ve hartalardan da yararlanarak lnzn çnde bulunduğu fzksel, klmsel koşullar çnde ve havza sstemndek yer tbaryle taşkın/sel tehlkes yne hartalar le destekl br bçmde yazılacaktır. Kent çndek an yağışlar sonucu ortaya çıkan su baskını olaylarının da hang noktalarda, nerelerde gözlemlendğ blgsnn özellkle akarsu, dere gb herhang br su kaynağı olmadığı kentsel alanlarda toplanması önemldr.
3.2.2.3.2 Taşkın/Sel Su Baskını Tehlike Tehlike ve Risk Analizi Özellkle havza genelnde taşkın rsk yönetm adına gerekl görülen tedbrler yukarıda belrtlen taşkın plan raporlarından elde edlmeldr. Havza genelndek akışların kontrolünde tüm havzanın olası zararlarının lnzdeleyapılması gerekenler önem arz etmektedr. DSİhakve SYGM’nn var seönüne havza geçlmesnde genelndek planları kentsel alanın yakın çevresndek planlamaları kında blgler toplanmalıdır. Örneğn; yukarı havzadak ağaçlandırma ve setleme çalışmaları aşağı havzada bulunan yerleşmeler çn öneml olablecek tedbrler olurken; yne dönemsel büyük akışların olduğu yamaç bölgelernde kuşaklama kanalı projelernn yapılması yamaç altındak ovada yerleşmş kentlerdek kent ç su baskınları çn gerekl br çalışma olarak görüleblmektedr. Bunun yanı sıra kent ç su baskınlarının son yıllarda sıklıkla yaşandığı l ve lçe merkezlernde özellkle yağmursuyu ve kanalzasyon altyapılarının sorunları ve/veya kent ç derelern gerektğ 10- Örnek Havza Taşkı Taşkınn Planı: https://www https://www.tarmorman.gov .tarmorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/T .tr/SYGM/Belgeler/Ta%C5%9Fk%C4%B1n%20Y%C3%B6netm%2 a%C5%9Fk%C4%B1n%20Y%C3%B6netm%20Planlar%0Planlar%C4%B1/3)%20CEYHAN%20%20HAVZASI%20TA% C4%B1/3)%20CEYHAN%20%20HA VZASI%20TA%C5%9EKIN%20YONETIM%20PLANI.pdf C5%9EKIN%20YONETIM%20PLANI.pdf
Sayfa | 44
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
düzeyde bakımının yapılamaması ve genellkle akışı tehlkeye sokacak şeklde engelleyecek bçmde üstlernn kapatılması ve/veya köprü geçşleryle daraltılması, yağmur suyunun doğal yollarla emlmesnde büyük katkısı olan yeşl alanların gderek azalması gb nedenlerle can ve mal kayıplarına sebep olmaktadır. Ancak kent ç taşkınlara ve su baskınlarına yol açan an yağışlar sonrası ortaya çıkablecek olası kayıplarla lgl taşkın tehlke analzler ve rsk değerlendrmeler SYGM’nn çalışmaları kapsamında ele alınmamaktadır. Bu konunun lgl yerel yönetmlerce çözülmes beklenen br altyapı sorunu olarak görüldüğü söyleneblr. 1955 yılında kuruluşundan bu yana yerleşm yerlernden gelen talepler üzerne dere ıslah çalışmaları yürüten DSİ Genel Müdürlüğü tarafından uzun yıllar tavsye ntelğnde kabul edlen dere üstlernn kapatılmaması konusu son yıllarda krtk önem kazanmıştır. Çeştl yıllarda konuyla lgl genelgeler çıkarılsa da günümüzde brçok l merkeznden geçen akarsu ve dereler, üstlernn geçmş yıllarda kapatılması yoluyla brer altyapı kanalına dönüştürülmüştür ve bu bölgeler günümüzde daha da büyük sorunlar teşkl eden, yoğun nüfusların yer seçtğ alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır (Şenol-Balaban, 2009). Dolayısıyla taşkın/sel ve su baskını tehlkesnde akarsu/dere gb açık su kaynaklarının mevsmsel taşmaları le lgl SYGM ve/veya DSİ’nn çalışmalarının elde edlmes sonucu akarsu taşkınlarının etkl olduğu alanların belrlenp mevcut yerleşmlern çakıştırılması le hang alanlarda ne kadarlık nüfusu etkleyebleceğ hakkında kestrmler yapılablr. Bu etklenen alan blgs ve hartaların çalıştaylar sırasında kullanılablmes çn hazırlanması gerekmektedr.
3.2.2.3.3 Senaryolar ve Değerlendirme Değerlendirme Sonuçları Çalıştayda masalarda her br tehlke türü çn senaryolar hazırlanacaktır. EK- 8: ’dek senaryo formatı doldurularak her br afet türü çn, en kötü senaryo veya muhtemel senaryo olmak üzere en az iki farklı senaryo hazırlanır. Senaryo hazırlamadan önce tüm katılımcılarla tartışılarak çalışılacak senaryolara karar verlr ve senaryo afetler özet tablosuna (T (Tablo ablo 3.3) özetlenerek aktarılır. Senaryolar lnzde geçmşte yaşanmış taşkınlar ve etkler le tehlke ve rsk hartalarını da dkkate alınarak hazırlanmalıdır. Oluşturulan senaryo sayısının fazla olması eylem oluşturma aşamasında kolaylık sağlayacaktır. lışılmalıdır. Bu nedenle, bu aşamada çok sayıda muhtemel ya da en kötü senaryo üretlmesne ça-
3.2.2.4 Endüstriyel Tesisler Tesisler ve Olası Kaza Tehlikesi Tehlikesi ve Risk Değerlendirmesi Bu çalışmanın yapılablmes çn kullanılacak metodolojye at aşamalar aşağıda verlmştr. verlmştr. Dğer bölümlerde her br adım ayrıntılı anlatılacaktır. anlatılacaktır. a) İlin Envanter Bilgisi: Bu aşamada endüstriyel kuruluşlar ile ilgili bilgiler toplanır. (1) İldek tehlkel madde bulunduran, depolayan ve kullanan üst ve alt sevyel kuruluşlar, Çevre ve Şehrclk Bakanlığı Kayıt ve Bldrm Sstem’nden (BEKRA) faydalanarak belrlenr. Bu aşamada ldek İl Çevre ve Şehrclk Müdürlüğü’nden destek alınır. Alınan Alınan verler Tablo 3.5, 3.6 ve 3.7’ye eklenr. (2) BEKRA bldrm sstemndek alt ve üst sevyel tesslerdek patlama, yangın, toksk yayılım fzksel etk alanının belrlenmes çn verler lgl kuruluşlardan temn edlerek Tablo 3.8’e eklenr. eklenr. b) Endüstriyel Kaza Tehlike Analizi: Bu aşamada bir takım ortak kabuller ile endüstriyel kuruluştaki olası endüstriyel kazanın etki alanı belirlenir (1) Kuruluşta meydana geleblecek yangın, patlama ve toksk yayılım olaylarının her br çn endüstryel kazalar modelleme yazılımlarından br kullanılarak tehlke kaynağı merkezl modelleme yapılır. Modelleme sonucu etk alanı hartalar ı ve raporlar oluşturulur (AFAD Planlama ve Rsk Azaltma Dares Teknolojk Afetler Afetler Rsk Azaltma Çalışma Grubundan destek alınablr). Burada tesste depolanan tüm kmyasal maddeler modellemek yerne etks dğerlerne nazaran daha yüksek ve daha çok kullanımı ve depolaması yapılan 1 veya 2 tehlkel maddenn modellemesnn yapılması terch edlmeldr edlmeldr.. Sayfa | 45
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
c) Endüstriyel Kaza Risk Değerlendirmesi: Bu aşamada bir takım ortak kabuller ile endüstriyel kuruluştaki olası endüstriyel kazanın riski belirlenir (1) Kazanın meydana gelme olasılığı (frekansı) ve fzksel etk mesafes değerlernden yararlanılarak rsk matrs oluşturulur ve kuruluşlara at rsk derecelendrlmes (çok yüksek, yüksek, orta, düşük) yapılır. 3.2.2.4.1. Geçmiş Kazalar ve Etkileri ve İlin Envanter Bilgisi Bu bölümde öncelkle lde geçmşte yaşanılan endüstryel kazalarla lgl blgler verlr. Bu tür afetlerden sadece kend lnzde meydana gelenlern dökümünün yanı sıra geçmşte tüm Türkye genelnde veya dünyada meydana gelmş benzer olayların da (lnzdek benzer kapasteye sahp tesslerde yaşanmış afetler) envanternn çıkarılması etk alanı, yayılma hızı gb brtakım standartlar koymak ve benzer olaylar sonrasında olablecekler önceden göreblmek adına da katkı sağlayacaktır sağlayacaktır.. Bu bölümde ln envanter blgs çıkarılmalıdır. Büyük Endüstryel Kazaların Önlenmes ve Etklernn Azaltılması Hakkında Yönetmelk Yönetmelk (BEKRA) kapsamına gren alt ve üst sevyel tessler ve bunun yanında ldek organze sanay bölgeler hakkındak blgler derlenr derlenr.. Yönetmelk kapsamındak tessler çn ldek İl Çevre ve Şehrclk Müdürlüğü’nden destek alınır. İlde tehlkel madde bulunduran, kullanan, depolayan tüm üst ve alt sevyel kuruluşlar le lde bulunan OSB’lere at blgler Tablo 3.5, 3.6 ve 3.7’ye şlenr.
3.2.2.4.1.1 BEKRA Kategorisinde Yer Yer Alan Kuruluşlar İlde tehlkel madde bulunduran, kullanan, depolayan tüm üst ve alt sevyel kuruluşlara at blgler Tablo 1 ve Tablo 2’ye şlenr. Tablo 3. 5. İlde bulunan tehlikeli madde bulunduran, kullanan, depolayan üst seviyeli seviyeli kuruluşlar KURULUŞ ADI A KURULUŞU B KURULUŞU
ADRESI
TELEFON
İRTIBAT KURULAN KIŞI AD İRTIBAT SOYAD - GÖREVI
Tablo 3. 6. İlde bulunan tehlikeli madde bulunduran, kullanan, depolayan alt seviyeli seviyeli kuruluşlar KURULUŞ ADI
ADRESI
TELEFON
İRTIBAT KURULAN KIŞI AD İRTIBAT SOYAD - GÖREVI
A KURULUŞU B KURULUŞU
3.2.2.4.1.2 İlde Bulunan Organize Sanayi Bölgeleri Bu bölümde lde bulunan OSB’ler lste olarak Tablo 3’te verlecektr. Ayrıca her OSB le lgl kısa açıklamalar yapılacaktır yapılacaktır..
Tablo 3. 7. İlde bulunan OSB’ler
OSB ADI
ADRESI
TELEFON
…
…
…
…
…
…
OSB TÜRÜ (KARMA, IHTISAS VB.)
Sayfa | 46
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.2.2.4.2 Endüstriyel Kaza Tehlike Tehlike Analizi 1976 yılında İtalya’ nın Seveso kasabasında gerçekleşen kaza sonrasında, endüstryel kazaların oluşmasının engellenmes ve gerekl önlemlern alınması adına hazırlanmış olan Seveso Drektf (82/501/EEC) kabul edlmştr. 9 Aralık 1996’ da “Tehlkel “Tehlkel Maddeler İçeren Büyük Kaza Rsklernn Kontrolüne İlşkn Seveso II Drektf (96/82/EC)” ardından 4 Temmuz Temmuz 2012 tarhnde SEVESO III Drektf (2012/18/EU) yayınlanmış ve 1 Hazran 2015 tarh tbaryle bu drektf AB bünyesnde uygulanmaya başlamıştır başlamıştır.. Seveso II-III Drektf’nn temel amacı tehlkel madde çeren büyük endüstryel kazaların önlenmesdr.. Seveso II-III Drektf, tutarlı ve verml br şeklde, yüksek sevyel korumayı garant altına mesdr alarak söz konusu kazaların nsan ve çevre çn sonuçlarını sınırlandırmayı amaçlamaktadır. amaçlamaktadır. Drektf, büyük endüstryel kaza meydana gelmesne neden olablecek mktarlarda belrl tehlkel maddelern bulunduğu kuruluşlara uygulanmaktadır. Seveso-III Drektfn ülkemz mevzuatına uyumlaştıran “Büyük Endüstryel Kazaların Önlenmes ve Etklernn Azaltılması Hakkında Yönetmelk”, Afet ve Acl Durum Yönetm Başkanlığı, Çevre ve Şehrclk Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlk Bakanlığınca oluşturulan br komsyon marfetyle hazırlanarak, 2 Mart 2019 tarh ve 30702 sayılı Resm Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe grmştr grmştr.. Br endüstryel kazanın ortaya çıkarableceğ, felakete sebep olan ana fzksel olaylar; patlama, yangın ve gaz bulutu yayılımı (toksk veya yanıcı) olarak özetleneblr özetleneblr.. Yangın sonucunda meydana gelen termal radyasyon, nsan vücudunda yanık veya yaralanmalara neden olablr olablr.. Patlama aşırı basınç, termal (sıcaklık) etkler yaratarakyer şoku, krater ve yaralanma le sonuçlanablr. Patlama sonucu ortaya çıkablecek fzksel etknn hasar ve ölüm – sağlığa etks geçmşte çeştl deney ve çalışmalarda ortaya konmuş olup, 100 mbar basınç etksne kadar cdd zarar verc etkler meydana geleblr geleblr.. Toksk kmyasal maddeler 3 yolla nsan sağlığına etk ederler: solunum, yutma ve derye temas.
Toksk kmyasal yolla nsan derye temas. Toksk etkler akut yamaddeler da kronk3olarak ortayasağlığına çıkablr..etk çıkablr Akutederler: etkler solunum, genellkleyutma yüksekvekonsantrasyona an olarak maruz kalma sonucu oluşurken, kronk etkler düşük konsantrasyona uzun br süre (çalışma ortamı vb.) maruz kalma sonucunda oluşur.
3.2.2.4.2.1 Fiziksel Etki Alanının Belirlenebilmesi Için Gerekli Verilerin Verilerin Toplanması Toplanması Fzksel etk alanının belrleneblmes çn kuruluşlardan öncelkle aşağıdak verler kuruluştan temn edlr. Kmyasal mktarı, ekpman detayları v.b. blgler kuruluştan temn edlerek Tablo 3.8’e şlenr. Tesslern tank yerleşm planları ve kuruluşun Google Earth üzerndek konumu kml/kmz uzantılı olarak kuruluştan stenr stenr.. •
•
Tablo 3. 8. Fiziksel etki alanı belirlenmesi için gerekli veriler veriler listesi
Kuruluş Adı
Tank No
Tank Tipi (Silindirik, küresel)
Tank Konumu (Silindirik ise yatay/dikey)
Tank boyutları (m)
Yükseklik
Madde Adı
Maddenin tehlike özelliği (yanıcı, patlayıcı, toksik vb.)
Madde Miktarı (m 3
Madde fazı(sıvı, katı, gaz)
Doluluk oranı (%)
Depolama sıcaklığı (oC)
Basıncı (Pa)
Çap
A Kuruluşu
B KURULUŞU
Sayfa | 47
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.2.2.4.2.2 Fiziksel Etki Alanı Haritalarının Haritalarının Oluşturulması Oluşturulması Yazılımla yapılan modelleme sonrası elde edlen fzksel etk mesafelern belrleyeblmek amacıyl cı ylaa mo mode dell llem emee ça çalı lışm şmas asıı ya yapı pılm lmas asıı ge gere rekm kmek ekte ted drr, bu ça çalı lışm şmaa fa fark rklı lı yö yönt ntem em ve ya yazı zılı lıml mlar arla la ya ya- pılablmektedr.. Bu konuda İl Çevre ve Şehrclk Müdürlüğü’nden ve AFAD pılablmektedr AFAD Başkanlık’tan destek alın al ınab abl lr r.. Tes Tesss et etk k me mesa safe fele ler r ta tabl blod odaa ve ha har rta ta üz üzer ern nde de gö göst ster erl lr r.. Verilerin gizliliği açısından, üretilen tahmini etki alanı haritaları haritaları özellikle de etki alanı içerisinde içerisinde yerleşim birimi bulunanlar) bulunanlar) doğrudan belge içerisine eklenmemelidir. İlgili haritalar doğrudan olmasa da yorumlanarak belgeye eklenebilir. Tablo 3. 9. İlinizde Bulunan Kuruluşlara Ait Hesaplanan Hesaplanan Etki Mesafeleri (m)
Fiziksel Etki Mesafesi yarı çapı (m)
Kuruluş Adı Patlama
Yangın
Toksik Yayılım
A KURULUŞU B KURULUŞU
Ayrıca kuruluş le lgl aşağıdak blglere göre açıklama ve yorumlar detaylıca yazılmalıdır. - Kuruluş ve çevresindeki yapıları (yerleşm yer, okul, hastane, avm, sanay kuruluşları vb) - Modelleme sonucu etk alanı hartası - Hartanın lejantına göre açıklama yapılır (yaşam rsk, termal etk, basınç etks, toksk etk vb.).
3.2.2.4.3 Senaryo ve Değerlendirme Sonuçları Yukarıda geçmş kazalar ve etklerde dkkate alınarak veya katılımcıların lerde yaşanableceğ öngörülen kaza senaryoları (en kötü ve en olası olmak üzere) 1. Çalıştayda oluşturulacaktır. Çalıştayda hazırlanan senaryolar ve senaryo özet tablosu ve kısaca senaryo sonuçları burada özetlenerek yazılmalıdır. Senaryolar öncek bölümlerde oluşturulan tehlke ve rsk hartaları le brlkte yorumlanarak değerlendrleblr. Oluşturulan senaryo sayısının fazla olması eylem oluşturma aşamasında kolaylık sağlayacaktır. Bu nedenle, bu aşamada çok sayıda muhtemel ya da en kötü senaryo üretl-
mesne çalışılmalıdır çalışılmalıdır..
Sayfa | 48
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.3 MODÜL 3: MEVCUT DURUM DURUM ANALİZİ ANALİZİ İLE AMAÇ VE HEDEF BELİRLEME İlde hazırlanacak olan afet rsk azaltma planlarının en krtk aşamalarından brs ldek mevcut durumun, kapastenn belrlenmesdr. belrlenmesdr. İldek afet rsklerne lşkn mevcut durumun ortaya konulması hem amaç ve hedeern belrlenmes aşamasında kolaylık sağlayacak, hem de uygulanablr ve gerçekç br plan hazırlanmasının temeln oluşturacaktır oluşturacaktır.. GZFT analizi ildeki ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile 1. çalıştay esnasında gerçekleştirilecektir. İldek rsk azaltma çalışmaları açısından güçlü ve zayıf yönler le fırsatlar ve tehdtler ortaya konularak, mevcut durum analz yapılacaktır. GZFT analz İl’de daha önce belrlenmş her br afet türü çn yapılacaktır yapılacaktır.. Güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehdtlere yönelk elde edlen ortak cevaplar/değerlendrmeler EK 10: 1. Çalıştay Hazırlık Dosyası’nda bulunan GZFT tablosuna yazılacaktır. Bu kapsamda ç ve dış çevrenn değerlendrlerek analz edlmes, İRAP hazırlama sürecnn öneml br bölümünü oluşturmaktadır. 1. Çalıştay sonucu elde edlen GZFT analz sonuçları uygun cümlelerle özetlenerek her afet aktarılmalıdır. türü çn br mevcut durum analz yapılmalı ve planın Mevcut Durum Analz başlığı altında belgeye 3.3.1 3.3 .1 Ama Amaçç ve Hedeerin Belirlenmesi
GZFT analizi yardımıyla hedeer belirlenecektir ancak hedef belirleme aşamasından önce “amaçların” ortaya konulması gerekmektedir gerekmektedir.. “Amaçlar” , hedeern sonucunda ulaşılacak olan durumu, erşlmek stenen noktayı tareyen kapsayıcı cümlelerdr. Çalıştaylar öncesnde lgl kurum kuruluşlara gönderlen çevrmç anket soruları çnde yer alan, afet rsk azaltmanın ve planın yapılmasının önem le lgl soruya katılımcıların verdğ benzer cevaplar le GZFT analznden elde edlen blgler kullanılarak “Amaçlar” belrlenecektr belrlenecektr.. Belrlenen “amaçlar” “Afet Rsk Azaltma çalışmaları yaparak neye ulaşmak styoruz?”, “5 yıl sonra nerede olmak styoruz?” sorularının cevaplarını çeryor olmalıdır. Her ln “Amaçları” yne ln kend afetsellğ ve kırılganlığı doğrultusunda farklılaşablr. Ulaşılmak stenen noktayı açık
bçmde şaret eden ve kapsayıcı brkaç temel amacı ortaya koymak yeterl olacaktır olacaktır.. Oluşturulan “amaçlar” taslak ntelğnde olup, 2.Çalıştay sırasında katılımcılarla yapılacak görüşmeler sonrasında nha şekln alacaktır. Nha amaç sayısı br veya brden fazla olablr olablr.. 2.çalıştay esnasında, en doğru amacı belrlemek adına brden fazla (en az 3) taslak amaç katılımcılarla afet masalarına geçlmeden önce paylaşılır. Katılımcılara Katılımcılara her br cümle hakkındak düşünceler ve önerler sorulur. Öner ve değşklklerle brlkte “amaçlara” hep brlkte karar verleblmes çn duvara asılarak katılımcılar tarafından şaretleme yöntemyle oylanır. Çalıştayın çevrmç olarak gerçekleştrlmes halnde se taslak amaç ve hedeer çn br anket formu oluşturularak, katılımcıların görüşler alınablr. Katılımcılarla yapılan oylama/görüşme sonucunda en az 1 temel amaç kararlaştırılmalıdır. Çok fazla sayıda amaç belrlemek temel amaca ulaşmayı ulaşmayı zorlaştırablr. zorlaştırablr. GZFT analznn bleşenler şunlardır; Güçlü yönler: Afet rsklern azaltmada ln potansyeln fade eder. Organzasyonun Organzasyonun y olduğu, dğer •
•
•
•
llern sahp olmadığı ve AFAD AFAD dâhl tüm kurumların var olma/kurulma sebeb olduğuna nanılan unsurlardır.. İldek kurumların karar verc olduğu konular bu kapsamda yer alır lardır alır.. Zayıf yönler: Afet rsklern azaltmada ln zayıf olduğu yönler fade eder. Bunlar, afet rsklern azaltma planını planlama, uygulama, yönetm, craat ve zleme açısından kırılgan kılan unsurlardır unsurlardır.. Fırsatlar: Afet rsklern azaltmada lgl hedeer açısından dışsal olup ancak kurumların faalyetlern etkleyeblecek unsurlardan oluşurlar. Dolayısıyla ldek kurumların faalyetlern etkl şeklde planlaması, yönetmes ve uygulayablmes çn keşfetmes, yakalaması ve genşletmes gereken unsurlardır. Tehditler: Afet rsklern azaltma çalışmalarında ne gb engellern olduğunu, zarar verc faktörler, teknolojk, sosyo-kültürel, ekonomk ve poltk sorunların varlığını fade eden unsurlardır unsurlardır.. Sayfa | 49
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Ankette “İlinizde “Risk Azaltma Planı” yapılması neden önemlidir?” sorusuna verilen cevaplar ve GZFT analizi değerlendirilir değerlendirilir..
“Afet Risk Azaltma çalışmaları yaparak neye ulaşmak istiyoruz?”, “5 yıl sonra nerede olmak istiyoruz?”
Taslak Amaçlar belirlenir.. belirlenir (en az 3) Çalıştayda tartışılarak karar verilir.
En az 1 adet olmak üzere Amaç(lar) belirlenir.
En çok tekrar eden, katılımcıların hem kir olduğu önlemlere yönelik ortak konular özellikle de uzun vadeli olduğu düşünülenler belirlenerek belirlenerek “hedeer” oluşturulacaktır. K ısa ısa vadeli olduğu düşünülen tespitler eylem olarak yazılacaktır yazılacaktır..
1. Çalıştayda GZFT Değerlendirmesi ile taslak hedeer ve eylemler belirlenecektir.. belirlenecektir
2. Çalıştaya masa başında derlenmiş amaç, hedeer ve eylemlerle gidilecek ve ortak akılla kararlaştırılacak, önceliklendirme yapılarak eylemlerin sorumlu/destek kuruluşları, süreleri gibi konulara karar verilecektir.
, amaçlar altında hedeer ve hedeer altında eylemler tablolaştırılacaktır Modül 4:bölüm Amaçlar (Bakınız 3.4.). Şekil 3. 12. Amaçların ve Hedeerin Belirlenmesi Şeması
Amaçlar netleştirildikten sonra, GZFT analizinden faydalanılarak “hedeer” belirlenecektir belirlenecektir.. Her amacın altında brden fazla hedef oluşturulmalıdır. Hedeer, Hedeer, GZFT analz sonucu yne ln afetsellğ ve öncelkler doğrultusunda belrlenecektr. belrlenecektr. GZFT analznn değerlendrlmes sonucu oluşturulacak “hedeer” güçlü yönler korumaya ve desteklemeye, zayıf yönler güçlendrmeye, tehdtler azaltmaya ya da bertaraf etmeye, fırsatları ve kaynakları değerlendrmeye yönelk olmalıdır. olmalıdır. Amaç ve hedef cümleler çeren benzer çalışmalara aşağıda yer verlmştr. Örnek olarak; Senda Rsk Azaltma Çerçeves 2015-2030 da 1 amaç ve 7 hedef belirlenmiştir. belirlenmiştir. Bu belgenin amacı kısaca; “Yeni Afet Riskinin Önlenmes ve Mevcut Afet Riskinin Azaltılması” olarak olarak belrtlmştr belrtlmştr..
Sayfa | 50
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Tablo 3. 10. Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi Amaç ve Hedeeri
AMAÇ Yeni afet riskinin önlenmesi ve mevcut afet riskinin azaltılması, afete karşı hazırlıklılığının artırılması ve böylece drençllğn güçlendirlmes 7 HEDEF Can kaybı sayısını azaltmak Afetten etkilenen insan sayısını azaltmak Ekonomik kaybı azaltmak Kritik altyapıya gelebilecek afet zararını azaltmak Ulusal ve yerel afet risk azaltma stratejileri olan ülkelerin sayısını artırmak Uluslararası işbirliğini artırmak Erken uyarı sistemleri ve afet risk bilgi ve değerlendirmelerinin topluma ulaşabilirliğini artırmak
Tablo 3. 11. Örnek Olarak Hazırlanmış – Kahramanmaraş İRAP Amaç ve Hedef Çıktıları AMAÇ: ŞEHRİMİZİ GÜVENLİ HALE GETİRMEK Hedef; Kentsel
AMAÇ: RİSK YÖNETİMİNİ GÜÇLENDİRMEK
dönüşümde ilerleme kaydetmek
Hedef; Afet risklerini anlamak
Hedef; Mekânsal planlamada afet risklerini dikkate almak
Hedef; Afet risk azaltma kültürü oluşturmak
Hedef; Güvenli
Hedef; Afet risk azaltmada her düzeyde katılımcılığı sağlamak
yerleşim koşullarını sağlamak
Hedef; Afetlerin
etkilerinden korunmak için yapısal Hedef; Kurumlar arası işbirliği ve koordinasyonu güçlendirmek önlemler almak Hedef; Afetlerin etkilerinden korunmak için yapısal Hedef; Veri paylaşımını güçlendirmek olmayan önlemler almak Hedef; Altyapı yatırımlarında afet risklerini dikkate Hedef; Afet risklerini azaltmaya yönelik kapasite oluşturmak/ almak arttırmak
Hedef; Kritik altyapıları güvenli kılmak
Hedef; Afetlere hazır olmak
Hedef; Ekosistem tabanlı afet risk azaltma Hedef; Erken uyarı sistemlerini geliştirmek çalışmalarını yaygınlaştırmak
Sayfa | 51
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.4 TABLOLAŞTIRILMASI MODÜL 4: AMAÇ, HEDEF VE EYLEMLERİN OLUŞTURULMASI VE Modül 4, eylemlern amaç(lar) ve hedeer doğrultusunda ortaya konulduğu modüldür. İk aşamalı br sürec tanımlayacaktır. tanımlayacaktır. İlk aşamada br öncek modülde (Modül 3-GZFT) ve 1. Çalıştayda üretlen çıktıların (Senaryolar-olay önlem tabloları) sonuçları değerlendrlerek belrlenmş olan taslak eylemler, amaç ve hedeflere karar verlecektr. verlecektr. Sonrasında eylemlern belrl br ş planı çerçevesnde sıraya koyulması koyulması ve uygulamaya greblmes çn knc çalıştayda yne paydaş kurumların katılımıyla öncelklendrme çalışması yapılacaktır yapılacaktır.. Özetle 2. Çalıştayda, 1. Çalıştay sonrası çıkarılmış olan taslak eylemlere ve hedeere masalarda hazır bulunan kurum kuruluş temslcler le brlkte stşare ederek karar verlecektr. verlecektr. Eylemlere karar verrken aynı zamanda bu eylemler gerçekleştrecek sorumlu ve yardımcı kurum ve kuruluşların nasıl belrleneceğ, yapılacak eylemlern malyetlendrlmes ve göstergelerle takb 2. Çalıştayda EK11: Eylem ve Öncelklendrme Tablosu doldurularak gerçekleştrlecektr gerçekleştrlecektr.. 3.4.1 Modül 4 Kapsamında İkinci Çalıştayda Yapılacaklar Yapılacaklar İk gün sürmes planlanan çalıştayın ilk gün ilk yarısında, açılış konuşmaları le beraber çalıştayın yapılma gerekçes le yöntemn anlatıldığı, gelnen noktanın ve lk çalıştayın çıktılarının paylaşıldığı (Amaç ve Hedeer) ve programın açıklandığı sunumlar olacaktır. Çalıştayın lk günü öğleden sonra lk çalıştay sonrasında ortaya konularak düzenlenen Amaç ve Hedeern son şekln alması sağlanmalıdır. Sonrasında, eylemlern yukarıda da bahsedlen tablo üzernde son şekln alması ve paydaşlarca brlkte karara bağlandığından emn olunması gerekmektedr.
İlk gün öğleden sonra, Eylem ve Önceliklendirme Tablosundaki taslak eylemler paydaşlarla beraber tek tek okunarak karara bağlanacaktır. İkinci gün sabah ise, karar verlen eylemler çn so-
rumlu ve destekleyici kurum/kuruluşlar, gerçekleştirme dönemi, gb başlıklar yne paydaşlarla hemfkr kalınarak doldurulacaktır . Bu çalışma, eylemlern tüm katılımcılarla brlkte çoğunluğun kararlarını da dkkatedoldurulacaktır. alarak gerçekleştrlr. Dolayısıyla moderatör ve yazmanlar aracılığı le lk günün sonunda tablonun “eylemler sütunu” son şekln alacaktır.
İkinci gün öğleden sonraki oturumda genel br açıklama yapıldıktan sonra masalara ayrılmak suretyle eylemlern öncelklendrlmesne çalışılacaktır. Bu kısımda öncelkle lgl olayların etk alanları, olası zararları (can kaybı, ekonomk kayıp…) gb blgler doldurulduktan sonra eylemlern ‘uygulanablrlklerne göre’ (10 ayrı puanlama krter STAPLEE teknğ kullanılarak dkkatle okunacak ve paydaşların anlamasına çalışılacaktır) puanlanması sağlanacaktır. Böylelkle, öğleden sonrak oturum tamamlandığında her afet masasının eylemler puanlanmış olacaktır. olacaktır. Öncelklendrme puanı yüksek olan eylemler uygulama aşamasında daha hızlı br şeklde uygulanablecek eylemler olacaklardır. Modül 4’te Amaçlar ve altında hedeer, hedeern altında eylemler puanlama sırasına göre yazılableceğ gb, lde karar verlecek olan öncelk sırasına göre de yazılablr. Amaç, hedef ve eylemler aşağıdak örnektek gb numaralanacaktır. numaralanacaktır. Tablo 3. 12. Amaç, Hedef ve Eylemlerin Eylemlerin İsimlendirilmesi
Numarası A2 A2-H15 A2-H15-1 A2-H15-2 … A2-H15-13
Adı Amaç 2: Hedef 15: Eylem 1: Eylem 2
...
Eylem 13 Sayfa | 52
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Şekil 3. 13. Eylem ve Önceliklendirme Tablosu Tablosu
Bu kısımla lgl olarak aşağıdak blglerden faydalanmak anlamlı olacaktır:
3.4.1.1 Eylem Belirleme Kriterleri •
•
1.çalıştayda doldurulmuş olan GZFT tablosu ve senaryolar kullanılarak oluşturulan olay-önlem tablolarından faydalanılarak taslak eylemler hazırlanmalıdır. Özellkle olay-önlem tablolarındak tüm önlemlern EK-11 eylem öncelklendrme tablosuna yazılması zarurdr zarurdr.. 2. çalıştay öncesnde eylem öncelklendrme tablosuna yazılan eylemler taslak eylem olup ça-
•
•
•
•
lıştayda katılımcılar le brlkte detaylandırılacaktır. Kısaca, tabloda yer alan taslak eylemler çalıştayda değştrleblr, yen eylem ekleneblr ya da kaldırılablr kaldırılablr.. Eylemler oluşturulurken, sadece 1. çalıştayda tartışılan ve gündeme gelen konulara ve senaryolara bağlı kalınmaması, ldek tüm rsk faktörler ve sorun alanlarına yönelk eylemlern tüm katılımcılarla beraber 2. çalıştayda gelştrlmes beklenmektedr. İldek kurumların rsk azaltma amacıyla başlattığı ve devam eden çalışmaları le lerde yapmayı planladığı planl adığı çalışm çalışmalar alar var se, se, bu çalışma çalışmaların ların başlat başlatılmas ılmasıı ya da tamamla tamamlanması nması yönünd yönündee eylemler eylemler yazılablr. Genel olarak, hedeer afet türü bazında olmamalıdır ancak eylemler afet türüne özel olarak oluşturulacaktır.. Hedef cümleler farklı afet türler çn oluşturulan eylemler temsl edeblecek oluşturulacaktır genellkte olmalıdır olmalıdır.. Eylemler yazılırken dkkat edlecek en önemli konu eylemlerin ilgili il özelinde olmasıdır. Yan, herhang br l çn yazılan eylemlern başka llerde de geçerl olablecek genellkte olmaması ve özelleştrlmes beklenmektedr. beklenmektedr. Bunu sağlamak amacıyla eylem çersnde yer bldbldren fadeler kullanılmalıdır (lçe, mahalle, mevk, güzergâh, bna vs.).
Hatalı Eylem
Olması Beklenen ..... mahallesinde veya bölgesinde....... bölgesinde........... .... odak kişiler başta olmak üzere ......... eğitimi verilecektir verilecektir..
Eğitim verilecektir verilecektir..
Eylemin neresi veya kimler için yapılacağı, ne yapılacağı, nasıl yapılacağı, hangi olay veya eksiklik için yapılacağı (İlçe, mahalle, öğrenciler, işletmeler vb.) belirtilmelidir. belirtilmelidir.
Sayfa | 53
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Yazılan eylemlerin aşağıda sıralanan eylemler gibi genel olmaması beklenmektedir; • İnşaat teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmesi (Hangi afet türü için, ne amaçla, nasıl?) • Erken uyarı sistemlerinin kurulması (Hangi afet türü için, ne amaçla, nerede?) • Verilerin standartlaştırılması, ortak bilgi bankası kurulması (Hangi afet türü için, ne amaçla, hangi kapsamda) • Taşkın afetinin afet sigorta sistemi kapsamına alınması (Ülke genelini kapsayan değişiklikler gerektiren gerektir en bir eylem) • İmar planlarındaki önlemli alanlarda (ÖA) yeterli ve gerekli önlemler alınmadan inşaat ruhsatı verilmemesi (Halihazırda mevzuat gereği zaten uygulanması gereken bir eylem) eylem ) Örnek Hedef: Afetlerin etkilerinden korunmak için yapısal önlemler alınması
A lçes B Mahallesndek (nerede) heyelan lokasyonunda (ne için) stnat duvarı yapım ş tamamlanacaktır (ne yapılacak). D Çayı üzerinde yer alan köprü köprü (nerede) 500 yıllık taşkın debisini geçirecek şekilde (nasıl) revize edilecektir (ne yapılacak). C ilçesi üst kotlarındaki (nerede) stabilize yol standardı yükseltilerek (nasıl) rusubat kontrolüne katkı sağlayacak (ne amaçla) drenaj önlemleri alınacaktır (ne yapılacak). Örnek Hedef: Afetlerin etkilerinden korunmak için yapısal olmayan önlemler alınması
A ilçesinde derelere çöp atılmaması konusunda (ne amaçla), kırsal ve kentsel kesimlerde yaşayan nüfusa yönelik (kim için) bilgilendirmeler yapılacaktır (ne yapılacak). A ilçesinde taşkın sahası içerisinde kalan binalarda (nerede), özellikle giriş katlarında yaşayan
incinebilir nüfusa yönelik (kim için) envanter çalışması yapılacaktır (ne yapılacak). ilçesinde (nerede), yol kotu seviyesi bulunan yerleşim ve sayısı ve B lokasyonları tespit edilerek bina altında envanterleri çıkarılacaktır için) (nasıl) (neticarethane yapılacak).(ne •
Dkkat edlmes gereken öneml noktalardan br dğer se; eylem cümlesnde yalnızca br faalyet olması, peş peşe p eşe farklı faalyetlern tek cümlede sıralanmamasıdır sıralanmamasıdır.. Eylemlern ssteml takbnn sağlanması çn, her eylem satırında gerçekleştirilmesi planlanan yalnızca bir eylem olmalıdır.
Hatalı Eylem
Olması Beklenen
Kuyucak deresi taşkın üst sınırlarının CBS Tek bir cümle içerisinde 3 farklı faaliyet bulunmaktadır. ortamında belirlenmesi (1), söz konusu sınırlar Sıralanan faaliyetlerin her biri ayrı birer eylem tanımlamakta içerisinde bulunan konutların naklinin gerçekleştirolduğundan bu tarz çok sayıda eylem içeren cümleler bölünerilmesi (2) ve alandaki köprülerin güçlendirilip kapaek yazılmalıdır yazılmalıdır.. sitelerinin yükseltilmesi (3). •
•
•
•
Dkkat edlmes gereken br dğer konu se eylemin gerçekleştirilmesin gerçekleştirilmesinden den sorumlu olacak tek bir kurum belirlenmesidir. Brden fazla sorumlu kurum atanması, planın onaylanmasının ardından başlatılacak olan zleme ve değerlendrme sürecnde aksamalara sebep olacaktır. Destekleyici kurum se br veya brden fazla olableceğ gb, sorumlu kurumun tek başına gerçekleştrebleceğ eylemler çn destekleyc kurum yazılması zorunlu değldr değldr.. Ayrıca, Ayrıca, sorumlu kurum özel sektörden olmamalı, kurumsal altyapıya sahp ntelkte ya da kamu kurumu ntelğnde olmalıdır. olmalıdır. Br dğer öneml husus se, eylemlern yaklaşık tamamlanma sürelernn plan geçerllk süres olan maksimum 5 yıllık süre dkkate alınarak belrlenmesdr. belrlenmesdr. -yapılacaktır,, -edilecektir şeklndek eklerle Eylem cümleler örneklerdek gb -mesi, -ması ya da -yapılacaktır btrleblr.. btrleblr Son olarak, taslak eylemler oluşturulduktan sonra; son ra; amaçlar, amaçlar, hedeer ve eylemler tek br excel dosyasının farklı sayfalarında bulunmalıdır. Eylemler se her br afet türü bazında EK-11’dek formata uygun şeklde farklı sayfalarda yer almalıdır almalıdır.. Sayfa | 54
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
HEDEF: Erken uyarı ve tahmin t ahmin sistemlerinin geliştirilmesi BU HEDEFE NASIL ULAŞILIR? Eylem cümlesi, bu hedefe ulaştıracak içerikte olmalıdır.
EYLEM: Ekinözü, Dinar, Gemerek ilçelerinde meteoroloji gözlem istasyonu sayısı artırılacaktır.
İlde hangi ilçe/mahalle/mevkii ya da alan için gerçekleştirilecek?
Ne yapılacak?
BU EYLEMİ KİM GERÇEKLEŞTİR GERÇEKLEŞTİRECEK? ECEK? Sağlıklı izleme ve değerlendirme yapabilmek amacıyla, Her eylem için yalnızca 1 sorumlu kurum belirlenmesi gerekmektedir.
SORUMLU KURUM: Meteoroloji Bölge Müdürlüğü KİM DESTEK VERECEK? Destekleyici kurum olmayacağı gibi, 1 veya 1’den fazla destekleyici kurum da belirlenebilir.
DESTEKLEYİCİ KURUM(LAR) VE KURULUŞ(LAR): NE KADAR SÜREDE GERÇEKLEŞTİRİLECEK? GERÇEKLEŞTİRİLECEK? Planın geçerlilik süresi 5 yıldır. Bu sebeple maksimum 5 yıllık bir süre belirlenebilir.
YAKLAŞIK TAMAMLANMA SÜRESİ: 2 yıl
3.4.1.2 Sorumlu Kurum Sorumlu kurum, eylemn esas sorumlusu olup destekleyc kurum ve kuruluşlarla brlkte çalışır. Eylemlerden sorumlu kurumlar belrlenrken, eylemlern zleme ve değerlendrme aşamasını sağlıklı şeklde yürüteblmek amacıyla her eylem için yalnızca bir sorumlu kurum adı yazılması gerekmektedir. Sorumlu kurumun görevler; Destekleyc kurumlarla beraber sorumlu olduğu eylem ve projelern ş planını yapmak. Destekleyc kurumlarla beraber sorumlu olduğu eylem ve projelern ş planına göre yapılmasını sağlamak. Destekleyc kurumlarla beraber sorumlu olduğu eylem ve projelern malyetnn kend bütçe•
•
•
ler ve destekleyc kurumların bütçelernden harcanmasını sağlamak. Destekleyc kurumlarla beraber sorumlu olduğu eylem ve projelern malyetnn harcama planlamasını yapmak. Destekleyc kurumlarla beraber yapılan eylemler raporlama ve plan takb yapan kuruma bldrmek. Destekleyc kurumlarla beraber sorumlu olduğu eylem ve projelern uygulamaları çn gerekrse kılavuz ve dokümantasyon oluşturarak belrl çerçevede yapılmasını sağlamak. Gerekrse sorumlu olduğu eylem ve projeler, beraber çalıştığı destekleyc kurum ya da kurumlarla lg alanlarına göre paylaştırmak ve koordnasyonunu sağlamak.
•
•
•
•
Sayfa | 55
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.4.1.3 Destekleyici Kurumlar Eylemlern gerçekleştrlmesnde destekleyc rol oynayacak kurumlardır. Burada, lgl kurum ve kuruluşların görev tanımları verlmştr. Eylemler için birden fazla destekleyici kurum adı yazılabilir. Destekleyc kurumun görevler; Sorumlu kurum tarafından kendsne verlen ve sorumlu olduğu eylem ve projelern ş planını yapmak. Sorumlu kurum tarafından kendsne verlen ve sorumlu olduğu eylem ve projelern ş planına göre yapılmasını sağlamak. Sorumlu kurum tarafından kendsne verlen eylem ve projelern malyetnn kend bütçelernden harcanmasını sağlamak. Sorumlu kurum tarafından kendsne verlen eylem ve projelern malyetnn harcama planlamasını yapmak. Sorumlu kurumun stedğ şeklde yapılan eylemlern raporlaması yapılarak sorumlu kuruma bldrmek. Eylem ve projelern uygulamaları çn sorumlu kurum tarafından oluşturulan kılavuz ve dokümantasyona uymak. •
•
•
•
•
•
3.4.2 Modül 4 Kapsamında İkinci Çalıştay Sonrası Masa Başında Yapılacaklar Yapılacaklar 2. Çalıştay sonrası oluşturulan eylem öncelklendrme tablosu masa başı çalışması le gözden geçrlerek eksk kısımlar tamamlanacaktır. Ardından, Ardından, kurum görüşler de alınarak eylemlere, sorumlu/ destekleyc kurum ve kuruluşlara ve eylem gerçekleşme dönemne karar verlecektr.
Çalıştay sürec tamamlanıp, çıktılar masa başında br araya getrldkten ve kurum görüşler alındıktan sonra Kahramanmaraş İRAP Belgesnde olduğu gb Modül 4 başlığı altında Amaçlar, Amaçlar, Hedefler ve Eylemlern sıralanmasına ve lgl formata getrlerek dğer modüllerle beraber son hallern almalarına çalışılacaktır. çalışılacaktır .
Sayfa | 56
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3.5 MODÜL 5: İZLEME VE DEĞERLENDİRME Bu bölümde, İl Afet Rsk Azaltma Planı’nın zleme ve değerlendrme yöntem, teknkler yer almaktadır. İl Afet Rsk Azaltma Planlarını hazırlayacak olan sorumlu brme yönelk zleme ve değerlendrme yöntem, teknklernn gösterlmes hedeenmekte, sonuçların İl Afet Rsk Azaltma Planları’na ne şeklde yansıtılableceğ gösterlmektedr gösterlmektedr.. 3.5.1 Süreç
Planın zleme ve değerlendrme çalışması, zleme ve değerlendrme olmak üzere k bölümde ya pılır; zleme her altı ayda br eylemlern zleme zleme tablosu doldurularak, değerlendrme se se yılda br defa yapılır. Plandak eylemlern zleme ve değerlendrlmesnn yapılablmesn kolaylaştırmak çn İl Afet Rsk Azaltma Planı (İRAP) İzleme ve Değerlendrme Sstem Yazılımı Yazılımı oluşturulmuştur. Bu yazılım l afet rsk azaltma planlarının zleme ve değerlendrmesnn daha hızlı ve etkn br şeklde yapılmasının kolaylaştırılması; planların etkllğn sağlamak çn karar verclere planlarla lgl durumun gösterlmes amacıyla kullanılacaktır kullanılacaktır.. Yazılım Yazılım sayesnde plandak sorumlu ve destek kuruluşlar, şfreleryle yazılıma grş yapacak, eylemler web üzernden çevrmç olarak takp edecek ve eylemlerle lgl stenen verler/blgler yazılıma greblecektr. greblecektr. İl afet ve acl durum müdürlükler plandak paydaşları yazılım ve yazılımın kullanımı hakkında blglendrecektr. İzleme ve değerlendrme yöntem ve uygulama çalışmaları detaylı şeklde aşağıda anlatılmıştır. Aşağıdak metn ve tabloların tamamı planın 5. bölümünde yer alacaktır alacaktır..
3.5.1.1 İzleme Süreci
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Planın zlenmes, planda yer alan her eylem bazında, eylemden/eylemlerden sorumlu kurumun koordnasyonunda destekleyc kurum ve kuruluş(lar)la brlkte, planın yürürlüğe grmesn takp eden aydan tbaren, 6 (altı) aylık peryodu çersne alacak şeklde gerçekleştrlr. gerçekleştrlr. Eylemlerdek sorumlu kurum, sorumlu olduğu her eylem çn “ Eylem İzleme Tablosu”nu (Tablo (T ablo 3.13) doldurarak zleme raporunu oluşturur. Eylem zleme tablolarının altı aylık peryot çersnde eylemn uygulanması le lgl durumu, gerçekleştrlen faalyetler, eylemn tamamlanma yüzdesn, gelecek altı ayda yapılması planlanan faalyetler çermes esastır. Tamamlanması çn süre öngörülemeyen sürekl ntelktek eylemler de dahl olmak üzere planda bulunan bütün eylemler zleme sürecne tabdr. Eylemle lgl lk eylem zleme tablosu, planın yürürlüğe grmesn takp eden aydan tbaren, başlangıçtak mevcut durumu durumu ortaya koyacak bçmde düzenlenr düzenlenr.. Eylem tamamlandığında son defa eylem zleme tablosu doldurulur. Altı aylık periyodun sonunda İl Afet Acil Durum Müdürlüğü (İAADM) eylemden/eylemlerden sorumlu kurumlardan resmi yazı ile “Eylem İzleme Tablosu”nu doldurmasını talep eder ve 30 (otuz) gün çersnde “Eylem İzleme Tabloları”ndan oluşan zleme raporu, eylemden/eylemlerden sorumlu kurum tarafından İAADM’ye gönderlr. İAADM’de bulunan l afet rsk azaltma planlama sekretaryası, gelen zleme raporlarının br araya getrlmes le rapor oluşturur. İzleme raporlarında eksk ve/veya eksklk olması durumda konsolide rapor oluşturulmaz. Eksğn ve/veya eksklklern tamamlanması çn önlemler alınır. İAADM, oluşturulan konsolde raporu İRAP kapsamında oluşturulan “Teknik Çalışma Grubu”na* letr. Plan yürürlükte olduğu sürece planın zlenmes devam eder. Sayfa | 57
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Tablo 3. 13. Eylem İzleme Tablosu Tablosu Plan İzleme Dönemi: Eylem Numarası: Eylem: Sorumlu Kurum: Destekleyici Kurum ve Kuruluş(lar): 1 ( ) Başlamadı Eylemin Durumu
2 ( ) Devam Ediyor 3 ( ) Tamamlandı
Eylemin Tamamlanma Yüzdesi*
Eylemle İlgili Gerçekleştirilen Faaliyetler: Eylemle İlgili Yapılması Yapılması Planlanan Faaliyetler: Eylemin Başlangıcındaki Mevcut Durum**:
%
* Eylemn tamamlanma yüzdes yazılmalıdır. ** Planın yürürlüğe grmesnden sonra eylem zleme tablosu lk kez doldurulduğunda blg grlmeldr. Ardından gelen zleme dönemlernde boş bırakılmalıdır.
3.5.1.2 Değerlendirme Süreci Planın değerlendrlmes, planda yer alan her eylem bazında, eylemden sorumlu kurumun koordnasyonunda destekleyc kurum ve kuruluş(lar)la brlkte, planın yürürlüğe grmesn takip eden aydan itibaren 12 (on iki) aylık periyot çersne alacak şeklde gerçekleştrlr. Eylemlerdek sorumlu kurum, sorumlu olduğu her eylem çn “Eylem Değerlendirme Tablosu”nu (Tablo 3.14) doldurarak değerlendrme raporunu oluşturur. Eylem değerlendrme tablolarının on k aylık peryot çersnde eylemn afet rsknn azaltılmasına etksn, devam eden eylemle lgl olmak kaydıyla yapılmasına htyaç duyulan/yapılması tavsye edlen yen eylem önerlern, önerlern, eylemn uygulanması sırasında varsa karşılaşılan karşılaşılan zorlukları, varsa başka afet rsklernn artmasına/azalmasına neden olup olmadığını ve eylemn başlatılması, sürdürülmes ve/veya tamamlanması çn htyaç duyulan kaynakları, bu kaynaklarla lgl ayrıntılı blgy çermes esastır. esastır. Tamamlanması çn süre öngörülemeyen sürekl ntelktek eylemler de dahl olmak üzere planda bulunan bütün eylemler değerlendrme sürecne tabdr. Eylem tamamlandığında son defa eylem değerlendrme tablosu doldurulur. Eylemle stenlen netceye ulaşılıp ulaşılmadığı, tamamlanan eylem sonucunda eylemle ilgili olmak kaydıyla yapılmasına ihtiyaç duyulan/yapılması tavsiye edilen yeni eylem önerileri tabloya işlenir. On k aylık peryodun sonunda İl Afet Acl Durum Müdürlüğü (İAADM) eylemden/eylemlerden sorumlu kurumlardan resm yazı le “Eylem Değerlendrme Tablosu”nu Tablosu”nu doldurmasını talep eder ve 60 (altmış) gün çersnde değerlendrme raporu, eylemden/eylemlerden sorumlu kurum tarafından İAADM ‘ye gönderlr. •
•
•
•
•
•
Sayfa | 58
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI •
•
•
•
•
İAADM’de bulunan l afet rsk azaltma planlama sekretaryası, gelen değerlendrme raporlarının konsolde edlmesyle rapor oluşturur. Değerlendrme raporlarında eksk ve/veya eksklk olması durumda konsolde rapor oluşturulmaz. Eksğn ve/veya eksklklern tamamlanması çn önlemler alınır alınır.. İAADM, oluşturulan konsolde raporu İRAP kapsamında oluşturulan “Teknk Çalışma Grubu”na letr. Teknk Çalışma Grubu, daha önce letlen 2 (iki) adet konsolide plan izleme raporu ve 1 (bir) adet konsolide değerlendirme raporu üzerne düzenlenen toplantıda İRAP’ın durumunu değerlendrr.. Bu değerlendrme le, afet rsk azaltma eylemler sayesnde afet rsknn ne ölçüde ğerlendrr azaltıldığı, afet türler açısından afet rsk değerlendrmeler de göz önüne alınarak afet rsknn azaltılmasında stenlen noktaya gelnp gelnmedğ ve eylemler nedenyle afet rsklernn oluşmasına/artmasına sebep olunup olunmadığı ortaya konur. Değerlendrme netcesnde İRAP’ın uygulanabilirliğini ildeki afet risklerini tedbrler “İl Afet Rsk Azaltma Planısağlamak HazırlamaveKomsyonu”na ve/veya azaltmak için gereken İl Afet ve Acl Durum Koordnasyon Kurulu’na rapor olarak sunulur. Plan yürürlükte olduğu sürece planın değerlendrlmes devam eder.
Sayfa | 59
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Tablo 3. 14. Eylem Değerlend Değerlendirme irme Tablosu Tablosu Plan Değerlendirme Dönemi: Eylem Numarası: Eylem: Sorumlu Kurum: Destekleyici Kurum(lar): Eylemin Afet Riskinin Azaltılmasına Etkisi: Devam Eden Eylemle İlgili Y Yeni eni Eylem E ylem Önerileri*: Eylemin Uygulanması Sırasında Karşılaşılan Zorluklar**:
Eylemin Başka Afet Risklerinin Artmasına/Azalmasına Artmasına/Azalmasına Etkisi***: Eylemin Başlatılması, Sürdürülmesi ve/veya Tamamlanması için İhtiyaç Duyulan Kaynaklar****: Tamamlanan Eylemin Afet Riskinin Azaltılmasına Katkısı ve Tamamlanan Tamamlanan Eylemle İlgili Yeni Eylem Önerileri*****:
* Öner bulunması durumunda doldurulacaktır. ** Eylemn uygulanması sırasında karşılaşılan zorluk varsa yazılmalıdır, yoksa boş bırakılmalıdır. *** Eylemn başka afet rsklernn artmasına/azalmasına etks olduğuna dar blg varsa yazılmalı ve ayrıntılandırılmalıdır.. Blg bulunmuyorsa boş bırakılmalıdır ayrıntılandırılmalıdır bırakılmalıdır.. **** Lütfen ayrıntılandırınız. ***** Eylem tamamlandığında doldurulacaktır.
Sayfa | 60
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EKLER EK- 1: İRAP ÇALIŞTA ÇALIŞTAYLARINA YLARINA KATILACAK PAYDAŞLAR İRAP hazırlama sürecnde çok sayıda paydaşın sürece katılması, afetlern şehrdek hemen hemen tüm nsanları, ekonomk faalyet alanlarını, çevrey vb.n etklemes nedenyle önem arz etmektedr etmektedr.. Afet rsknn öğelernden olan tehlkey, maruzyet ve zarar göreblrlğ anlamak çn kamu kurum ve kuruluşlarından yerel yönetmlere, ünverstelerden svl toplum kuruluşlarına, özel sektörden vatandaşlara kadar paydaşların deneymlernden, sahp oldukları verlerden ve blglernden yararlanılması elzemdr. Bu paydaşlar, plan yürürlüğe grdkten sonra, planda sorumlu ve/ya destekleyc kuruluşlar olarak da yer alablecektr. Aşağıda yer alan paydaşların afet rsk azaltma amaçlarının, hedeernn ve eylemlernn belrlenmes çn İRAP çalıştaylarına katılımlarının sağlanmasını arz ederz. Bazı paydaşların lnzde herhang br teşklatı bulunmayableceğn de fade etmek styoruz. Bu paydaşların dışında çalıştaylara katılmasında yarar gördüğünüz paydaşların da, lnzn özellklern dkkate alarak İRAP çalıştaylarında bulunmasında fayda görülmektedr, ekleme yapablrsnz. İRAP çalıştaylarına katılacak paydaşlar: •
Vallk (İl Planlama Koordnasyon Müdürlüğü, İl Sosyal Etüt ve Proje Müdürlüğü)
Yatırım İzleme ve Koordnasyon Başkanlığı veya İl Özel İdares Kaymakamlıklar Büyükşehr Beledyes, İl Beledyes, İlçe Beledyeler, Belde Beledyeler
•
•
•
•
Beledyelere Bağlı İdareler (Su ve Kanalzasyon İdares Genel Müdürlükler vb.) Devlet ve Vakıf Vakıf Ünversteler (Afetlerle lgl araştırma, uygulama vb. merkezlernde çalışma yapan akademsyenlern çalıştaya katılması terch sebebdr.) Ale, Çalışma ve Sosyal Hzmetler İl Müdürlüğü (İncneblr gruplarla lgl verlere/blglere ulaşmak çn bu müdürlük çağrılmaktadır. çağrılmaktadır. İRAP çalışmasının mühendslk blmlernn yanında sosyal blmler vb. alanları da çerecek bçmde çok dsplnl br süreçle yürütüleceğn hatırlatmak sterz.) İller Bankası Bölge Müdürlüğü (İlnzde bölge müdürlüğü bulunmasa ble bölge müdürlüğü lnze yakın se onları davet edeblrsnz.) Çevre ve Şehrclk İl Müdürlüğü Maden Tetkk ve Arama Bölge Müdürlüğü (İlnzde bölge müdürlüğü bulunmasa ble bölge
•
•
•
•
•
müdürlüğü lnze yakın se onları davet edeblrsnz.) Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonm Şrket Bölge Müdürlüğü veya İşletme Müdürlüğü ve Şube Müdürlüğü Türkye Elektrk Dağıtım Anonm Şrket Bölge Müdürlüğü Enerj Dağıtım Şrketler Defterdarlık İl Göç İdares Müdürlüğü İl Kültür ve Turzm Müdürlüğü
•
•
•
•
•
•
Sayfa | 61
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kültür Varlıklarını Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü İl Mll Eğtm Müdürlüğü İl Sağlık Müdürlüğü İl Sanay ve Teknoloj Teknoloj Müdürlüğü Kalkınma Ajansı (Y (Yatırım atırım destek ofsler yönlendrleblmektedr yönlendrleblmektedr.) .) Küçük ve Orta Ölçekl İşletmeler Gelştrme ve Destekleme İdares Başkanlığı Müdürlüğü Devlet Su İşler Bölge Müdürlüğü/Şube Müdürlüğü Orman Bölge Müdürlüğü/Orman İşletme Müdürlüğü Doğa Koruma ve Mll Parklar Bölge Müdürlüğü/Şube Müdürlüğü Meteoroloj Bölge Müdürlüğü/İl Müdürlüğü İl Tarım ve Orman Müdürlüğü Tcaret İl Müdürlüğü Gümrük ve Dış Tcaret Bölge Müdürlüğü Serbest Bölge Müdürlüğü Ulaştırma ve Altyapı Bölge Müdürlüğü Karayolları Bölge Müdürlüğü/Şube Şeğ Blg Teknolojler Teknolojler ve İletşm Kurumu Bölge Müdürlüğü (İlnzde bölge müdürlüğü bulunmasa
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ble bölge müdürlüğü lnze yakın se onları davet edeblrsnz.) edeblrsnz.) İlnzde önde gelen en fazla 3 tane sanay ve/ya tcaret ve/ya zraat odası (Bu kategordek odalar toplamda en fazla 3 tane olmalıdır.) Afet rsk azaltmayla lgs olan en fazla 3 tane mühendslk odası Anadolu Ajansı, İhlas Haber Ajansı ve Demrören Haber Ajansı En fazla 3 tane Kamu Yararına Yararına Çalışan Dernek (ncneblr grupları temsl edeblecek STK’lar seçleblr.) İlnzde ekonomk faalyet açısından öneml görülen kamu ktsad teşebbüsler İlnzde ekonomk faalyet açısından öneml görülen özel sektör kuruluşları Organze sanay bölgeler İlnzde afetlerden öneml derecede etklenebleceğ düşünülen ekonomk sektörlerden temslcler Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu İl Koordnatörlüğü
Sayfa | 62
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK- 2:
İRAP SEK SEKRETARY RETARYA A OLU OLUR R YAZIS AZISII
“İl Afet Risk Azaltma Planı” hazırlık çalışmalarını yürütmek üzere gerekl belgelern hazırlanması, yazışmaların yapılması, sürecn takp edlmes ve planın hazırlık çalışmaları konusunda koordnasyonun sağlanması amacıyla br “İRAP Hazırlama Komisyonu” kurulması gerekmektedr gerekmektedr.. Komsyon kurulması amaçlı olur alınması ve olur yazısında komsyon başkanı ve en az 4 üyenn smnn yer alması gerekmektedr gerekmektedr.. Tablo Ek 1. …………. İli İRAP Hazırlama Komisyonu Adı Soyadı
Ünvanı İl müdürü veya şube müdürü ……
Görevi Başkan Üye Üye Üye Üye Üye Üye
Tel
E-mail
Üye
Şekil Ek 1. Örnek Görevlendirme Görevlendirme Yazısı Yazısı Sayfa | 63
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK- 3:
VERİ TABANI VE KLASÖR OLUŞTURMA
1. Google-drive hesabı oluşturulması ve ilgili ve ilgili bilgi-belge-haritaların klasörlenmesi Bundan sonrak çalışmaların daha düzenl olması açısından, kurumunuzda ortak br klasör veya kends belrleyecektr) hesabı oluşgoogle drive (Kullanıcı adı: ladırap@gmal.com, Şfre: Her l kends turarak, bütün belgeler aşağıdak klasörleme formatına uygun şeklde oluşturduğunuz klasörlere ekleynz (Fotoğraar çn aynı hesabın google photos özellğn kullanablrsnz). Hesabı açıp, klasörler oluşturup, lgl dosyaları klasörlere ekledkten sonra blg ve belgelern sürekl güncellenmes gerekmektedr.. İlerleyen çalışmalarda bu blgler kullanılacaktır. gerekmektedr
Klasör - Hazırlık toplantıları Klasör - 1. Üst düzey toplantı, davet yazıları, katılımcılar, mza föyler, program ...... Klasör - 2. Uzmanlar toplantısı, davet yazıları, katılımcılar, mza föyler, program ...... Klasör - 3. Broşür, afş, görsel materyaller Klasör - 4. Kılavuz ve formlar, blgler Klasör - Çalıştaylar Klasör - 1. Çalıştay Klasör - 2. Çalıştay
Klasör - Planlar ve Raporlar İlnzdek mevcut durumu ortaya koyablmek ve kapastey kapastey belrleyeblmek amacıyla, amacıyla, lnzde şu ana kadar yapılmış olan güncel stratejik belge, plan ve raporların (Kentsel dönüşüm dönüşüm stratej belges, Havza planları gb…) br klasörde toplanması gerekmektedr. Bu dökümanlar Modül 1: İln Genel Durumu kısmının hazırlanması aşamasında kullanılacaktır. kullanılacaktır.
Klasör - Haritalar shp, kml, kmz, tab.... formatındak katmanlar, AFAD-RED Aydes ve v e Aras tan alınan her afet için tehlke ve rsk hartaları. Tehlke ve rsklern belrleneblmes amacıyla Modül 2’ nn oluşturulması önces altlık olablecek, lmzde hazırlanmış olan tüm say sayısal ısal verilerin verilerin ve haritaların toplanması gerekmektedr. (İmar planları, afet verler, afetlere at tehlke ve rsk hartaları, deprem sanaryoları gb.) AYDES AYDES ve ARAS’ ta AMB, tehlke ve rsk hartalarının oluşturulması ve dğer afet hartaları ve katmanlarla katma nlarla kesştrlmes gerekmektedr. Klasör - Modüller Klasör - Modül 1 İl Profl Tehlke Rsk Değerlendrme Klasör - Modül 2 Tehlke Klasör - Modül 3 GZFT Eylem Klasör - Modül 4 Amaç Hedef Eylem
Şekil Ek 2. İRAP Hazırlama Sürecinde Dosyalama Örneği Örneği Sayfa | 64
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK- 4:
İL AFET RİSK AZALTMA PLANI (İRAP) BİLGİ NOTU
Dünya nüfusunun %50’snden fazlası şehirlerde fazlası şehirlerde yaşamakta yaşamakta ve bu oranın 2050 yılına kadar %66’ya yükselmes öngörülmektedir . Kentleşme ve kentlern karmaşık özellikleri özellikleri sürdürüleblr kalkınma çn fırsatlar sunarken aynı zamanda zarar göreblrlğ ve rsk arttırma potansyelne de sahptrler. Afet rsknn azaltılması ve kentsel alanlarda dayanıklılığın sağlanması çn yerel paydaşların planlama ve risk yönetimine katılımı gerekmektedr. Hızlı kentleşme ve nüfus artışı, sürdürüleblr planlama ve uygun araz kullanım planları le desteklenmedğ takdrde şehirler takdrde şehirler ve ve yerleşmler çn tehlke oluşturmaktadır. oluşturmaktadır. Bu durum çoğunlukla çoğunlukla;; nsanların, kıyı alanları, taşkın yatakları ya da stabl olmayan dk yamaçlar gb tehlkeye açık alanlara yerleşmelerne yol açmaktadır. Ntelksz yapılaşma br başka büyük rsk dnamğdr dnamğdr.. Kentlermzn fzk ve mekânsal özellikleri etkler, kentözellikleri,, yaşayanların sosyo-ekonomk zarar göreblrlğ, çevresel etkler, lern çnde bulunduğu karmaşık durumlar altında gelşen rsk faktörlernden bazılarıdır. Bu faktörlern her brn göz önünde bulundurarak güvenl, eşt, dayanıklı/drençl ve sürdürüleblr kentsel önünde bulundurarak gelşmeye sahp olablmek çn stratejler ve poltkalar gelştrlmeldr. Yereldek sorumlu kuruluşlar, doğa ve/veya nsan kaynaklı tehlkelerden kaynaklanan -küçük ve
orta ölçekli ölçekli afetler afetler ve daha az yaşanan büyük ölçekli ölçekli afetlere afetlere kadar- afetlern etkler le mücadelede lk sorumlu kurumlardır. Özellikle son yıllarda ortaya çıkan klm değşklğnn etkler ve olağanüstü Özellikle son çıkan klm hava olayları da, şehirleri da, şehirlerinn afetlere maruz kalma olasılığını artırmaktadır. Aynı zamanda, şehirler zamanda, şehirlerdeki deki yapılaşma ve kalkınma faalyetlernn de çevre ve doğaya olumsuz etkler afet rsklern rsklern arttırmaktadır. çevre ve İl Afet Rsk Azaltma Planları, afet rsknn azaltılmasında kullanılablecek önemli önemli br araçtır. Ülkemzde, l afet rsk azaltma planlarının hukuk dayanağı, 15/07/2018 tarhl ve 30479 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgl, İlşkl Kurum ve Kuruluşlar le Dğer Kurum ve Kuruluşların Teşklatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnames’nn «İl afet ve acl durum müdürlükler” başlıklı 52. maddesnn knc fıkrasıdır fıkrasıdır.. Bu fıkrada, l afet ve acl durum müdürlüklernn görevler sayılmakta, bu görevler arasında “Afet ve acil durum risk azaltma, müdahale ve iyileştirme il planlarını, mahallî idareler ile kamu kurum ve kuruluşlarıyla işbirliği ve koordinasyon içinde yapmak, uygulamak ve uygulatmak” hükmü uygulatmak” hükmü bulunmaktadır. Dğer taraftan, 11. Kalkınma Planı’nda, afet rsk azaltma çalışmaları yapılarak afetlern neden olableceğ can ve mal kaybının asgar düzeye ndrlmesnn amaçlandığı fade edlmekte, afet yönetm hedeer arasında l düzeynde afet rsk azaltma planlarının hazırlanması yer almaktadır. İl afet rsk azaltma planlarının hazırlanması ve uygulanmasıyla; şehrlerde güvenl br yaşam sağlamak, afetlerden dolayı oluşablecek can ve mal kayıplarını azaltmak ve önlemek, afet rsk azaltma blnc oluşturmak, kaynakların etkl kullanımını sağlamak, paydaşlar arasında ş brlğn artırmak, afet sırasında müdahale ve afet sonrasında yleştrme çn yapılan harcamaları azaltmak amaçlanmaktadır. Afetlern sayısı ve sıklığı le brlkte verdkler sosyal ve ekonomk zararlar son yıllarda katlanarak artmaktadır. Bu kayıplarla başa çıkablmek tek başına müdahale odaklı br yönetm anlayışından zyade rsk odaklı br yönetm anlayışıyla mümkündür. Sayfa | 65
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Bu amaçlarla; ülkemzde afet rsklernn belrlenmes ve azaltılması çalışmaları kapsamında l afet rsk azaltma planı hazırlık çalışmalarına başlanmış bulunmaktadır. İl Afet Rsk Azaltma Planı (İRAP), ln afetsellğn ve afetlern olası etklern ortaya koyan ve bu etkler en aza ndreblmek çn afetler olmadan yapılacak çalışmaları eylemler bçmnde gösteren, sorumluları tanımlayan br plandır.. plandır İl afet rsk azaltma planlarının hazırlanması ve uygulanması sürecnde sayısız paydaş bulunmaktadır.. Bu paydaşlar; kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetmler, ünversteler, dır ünversteler, özel sektör, svl toplum kuruluşları ve vatandaşlardır. Çok paydaşlı bu süreç, brden çok sektörün katılımıyla planların hazırlanmasında ve uygulanmasında ş brlğ çnde bütüncül br yaklaşım ortaya konulmasını amaçlar. İl afet rsk azaltma planlarının bölümlern sırasıyla; 1) İln Genel Durumu, 2) Tehlke Tehlke ve Rsk Değerlendrmeler, 3) Mevcut Durum Analz, 4) Afet Rsk Azaltma Amaç, Hedef ve Eylemler,
5) İzleme ve Değerlendrme bölümler oluşturmaktadır. oluşturmaktadır. Bu bölümlern hazırlanmasını kolaylaştırmak amacıyla Afet ve Acl Durum Yönetm Başkanlığı tarafından hazırlanan İl Afet Risk Azaltma Plan Hazırlama Kılavuzu’ ndan faydalanılmaktadır faydalanılmaktadır.. 2019 yılı çersnde plot l olarak seçlmş olan Kahramanmaraş lnde “İl Afet Rsk Azaltma Planı” hazırlanmıştır.. Gelecek süreçte, dğer llermzde de planlar hazırlanacaktır. hazırlanmıştır
Sayfa | 66
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK-- 5: EK
İRAP İR AP ÇA ÇALI LIŞM ŞMAL ALAR ARIN ININ IN BAŞ BAŞLA LADI DIĞI ĞINA NA DA DAİR İR YAZ AZII TAS TASLA LAĞI ĞI
15/07/2018 tarhl ve 30479 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgl, İlşkl Kurum ve Kuruluşlar le Dğer Kurum ve Kuruluşların Teşklatı Teşklatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kara Ka rarn rnam ames es’ ’n nnn «İ «İll af afet et ve ac acl l du duru rum m mü müdü dürl rlük ükle ler r”” ba başl şlık ıklı lı 52 52.. ma madd ddes esn nn n k kn nc c fı fıkr kras asın ının ın (b (b)) bend “Afet ve acl durum rsk azaltma, müdahale ve yleştrme l planlarını, mahallî dareler le kamu kurum ve kuruluşlarıyla şbrlğ ve koordnasyon çnde yapmak, uygulamak ve uygulatmak.” hükm hü kmün ünüü ha haz zd drr. 11. Ka Kalk lkın ınma ma Pl Plan anıı l lee uz uzun un va vade del l b brr pe pers rspe pekt kt ee ül ülke kem mz znn ka kalk lkın ınma ma v vzy zyon onuu ortaya konulmaktadır. konulmaktadır. Kalkınmanın sekteye uğramaması çn afet yönetm alanında çalışmalara htyaç bulunmakta olup 11. Kalkınma Planı’nda afet rsk azaltma çalışmaları yapılarak afetlern neden olableceğ can ve mal kaybının asgar düzeye ndrlmesnn amaçlandığı fade edlmektedr. Gerçekl çe kleş eşt tr rle lenn ve ge gerç rçek ekle leşt ştr rl lec ecek ek ol olan an af afet et r rsk sk az azal altm tmaa ça çalı lışm şmal alar arın ının ın ta tak kb bn n ya yapm pmak ak,, mü müke kerr rrer er olmasını önlemek ve etknlğn artırmak çn ulusal ve yerel düzeyde hazırlanacak afet rsk azaltma planları öneml br araçtır. araçtır. 11. Kalkınma Planı’nda Planı’nda afet yönetm hedeer arasında l düzeynde afet rsk azaltma planlarının hazırlanması da yer almaktadır almaktadır.. 11. Kalkınma Planı’na göre 2023 yılında 81 lde afet rsk azaltma planları hazırlanmış olacaktır. Mevzubahs 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararna-
mes’nn 52. maddesnn knc fıkrasının (b) bendndek görev yürütmek, 11. Kalkınma Planı’ndak lg l gl l he hede defe fe ul ulaş aşma mak, k, l lde dek k af afet et r rsk skle ler rn n be bel lrl rlem emek ek ve be bel lrl rlen enen en af afet et r rsk skle ler rn n az azal alta tara rakk ca cann ve mal kaybını asgar düzeye ndrmek amacıyla lmzde l afet rsk azaltma planı (İRAP) çalışmaları başlamıştır.. başlamıştır
Yazı ile İlgili Notlar: Üst Düzey Bilgilendirme Toplantısı için; Üstteki yazının devamına aşağıda bulunan cümle eklenebilir.
•
“İRAP çalışmalarını içeren açıklayıcı bilgi notunun incelenmesi hususunda gereğini rica ederim.” Yazının Valilik Makamından çıkması gerekmektedir. Yazı ekinde, yalnızca bilgi notu bulunacaktır.
• •
Uzman Bilgilendirme Toplantısı için; Üstteki yazının devamına aşağıda bulunan paragraf eklenebilir.
•
“İRAP çalışmalarını içeren açıklayıcı bilgi notunun incelenmesi, İRAP çalışmaları kapsamında plan hazırlama aşamasında (çalıştaylara katılım, görüş bildirme vb. konularda) kkatkı atkı sağlayabilecek,uzmanlık alanlarıyla afet riskleri arasında bağlantı kurma konusunda yetkin, bir asil ve bir yedek olmak üzere iki uzman personelin görevlendirilmesi, görevlendirilen uzman personele ait bilgilerin ekte gönderilen tabloya işlenerek … tarihine kadar öncelikle ... e-posta adresine olmak üzere yazı ile gönderilmesi hususunda gereğini rica ederim.” Bu durumda oluşturulan yazının ekleri, bilgi notu ve tablo olmak üzere 2 adet olacaktır. Tabloda görevlendirilecek personel için 2 satır olacak, ilk satırda ASİL ikinci satırda YEDEK yazacaktır. Asil ve yedek personelin isim, unvan, kurum/kuruluş, telefon, e-posta bilgilerinin istenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. •
Sayfa | 67
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK- 6:
İL AFET RİSK AZALTMA PLANI (İRAP) ÖN DEĞERLEN DEĞERLENDİRME DİRME ANKETİ
1. AMAÇ VE KAPSAM
Şekil Ek 3. Çevrimiçi Anket Sayfası Görünümü Görünümü
İllerdek mevcut duruma yönelk br ön değerlendrme yapablmek amacıyla, lgl kurum ve kuruluşlarda görev alan teknik ve(veya) uzman personellerin katılımına dayanan br anket çalışması yapılması planlanmıştır planlanmıştır.. Anket çalışmasının, İRAP hazırlama sürecnde gerçekleştrlecek olan ilk çalışta çalıştayy önces öncesinde inde tatamamlanması gerekmektedir gerekmektedir.. Anket lnk lk olarak lgl kurum/kuruluşlardak odak personele gönderlecektr derlecektr. . Yanıt Yanıt toplamaraporunun sürecnn tamamlanmasının ardından, elde. edlen edilmesi ve bir ön değerlendirme oluşturulması beklenmektedr beklenmektedr. Anket verilerin sonuçları,analiz çalıştayın çerğn belrleyerek İRAP sürecnn gdşatını büyük ölçüde etkleyecek olması sebebyle önem teşkl etmektedr.
9 sorudan oluşan çevrimiçi (online) anket çalışması açık ve kapalı uçlu sorular barındırmaktadır. Bu anlamda hem çoktan seçmel hem de yoruma dayalı soru çeştlerne sahptr. Anket yazılımı lı mını nınn ce ceva vapl plar arıı ot otom omat atk k an anal alz z ed edem emed edğ ğ me met tnn g gr rşl şl so soru ru tü türl rler ern nn n İl Af Afad ad Mü Müdü dürl rlüğ üğü’ ü’nd ndek ek sorumlu personelce yorumlanarak raporlanması gerekmektedr. 2. ANKET AŞAMALARI 1.
İl Afad Müdürlüğü tarafından oluşturulmuş veya oluşturulacak olan Google(g-mail) hesabına gi girriş ya yapı pıld ldık ıkta tan n so son nra ra,, an anke kett li link nkin ine: e: https://docs.google.com/forms/d/1nongcesspG7zAs81xNN8MaKJdeRswQqvUU1vLun9gj8/edit
tıklanarak Google Formlar sayfasına erşm sağlanır. Açılan sayfada lk önce sağ üstte bulunan menüden “kopyasını oluştur” seçeneğ seçlerek anket formu kopyalanır kopyalanır..
2.
Sayfa | 68
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
1
2
Şekil Ek 4. Anket Kopyalama ve Yeniden Yeniden Adlandırma Adlandırma Aşamaları
Daha sonra anket başlığında “…ilinizin adını yazınız…” kısmına her İl Afad Müdürlü ğü, kendi ilinin adını yazar ve ve bundan sonrak sürec, oluşturulan yen anket formu üzernden sürdürür. Form üzernde düzeltme veya ekleme şlem btnce herhang br kaydetme şlem yapılmasına gerek yoktur. Hazırlanan form Google Drve üzernde otomatk olarak kaydedlmektedr. 3.
4.
Anket formuna ln adı verldkten sonra, sağ üstte bulunan “Gönder” tuşu seçlr. Mail ad-
ldek ldek lgl dğertoplama kurum ve kuruluşlarda reslerialan girilerek da bağlantı linki kopyalanarak görev teknikyave(veya) uzman personellere anket iletilir. iletilir . Cevap süresi en fazla 2 hafta olmalıdır olmalıdır..
1
2 3
Şekil Ek 5. Anket Linki Gönderim Aşamaları
Yanıt toplama sürecnn tamamlanmasının ardından, elde edlen verler İl Afad Müdürlüğü personelnce analz edlp, bir ön değerlendirme raporu oluşturulur oluşturulur.. Hedef ktleden yanıtlar toplandıktan sonra Google Formlar üzernden “Yanıtlar” sekmesnden sekmesnden analzler le brlkte yanıtlar görüntüleneblr. Daha detaylı gözlem yapmak çn anket verler E-T E-Tablolarda ablolarda görüntüleneblr. 5.
Sayfa | 69
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3. ANKET SORULARI ve RAPORLANMASI Yanıt toplama sürec tamamlandıktan sonra elde edlen cevaplar, İl Afad Müdürlükleri tarafından aşağıda belirtilen adımlar takip edilerek rapor haline getirecektir.
1. İlinizde geçmişte yaşanmış olan afetleri dikkate aldığınızda hangi önlemler alınmış olsa idi, afetin etkileri daha az olurdu? Kısaca belirtiniz. İlgl soru açık uçlu br soru olup, gelen cevaplar yorum barındırıyor olacaktır. Elde edilen yanıtlardan benzer olanlar elenerek geriye kalanlar liste halinde sunulabileceği gibi, yorumlanarak 1-2 paragraık bir sonuç metni şeklinde de yazılabilir yazılabilir.. 2. İlnzde yaşanacak muhtemel afet tehlikelerini neden olabilecekleri can, mal ve prestij kayıpları açısından “En etkili: 5, En az etkili: 1” olacak şeklde puanlayınız. İlgl soru aracılığıyla elde edlen yanıtların analz edlerek tehlike türlerinin yüzdesel dağılım grağinin aşağıda verilen örnekteki gibi sunulması beklenmektedir. ÖRNEK RAPORLAMA: Ankete RAPORLAMA: Ankete katılan toplam 59 kurum çalışanı çalışanı tarafından tarafından verilen cevaplar değerlendirilerek hangi afet türünün daha fazla yazıldığı analiz edilmiştir.
Buna göre, ilde en çok can kaybına ve ekonomik kayba yol açabileceği düşünülen tehlike türlerinin yüzdelik dağılımı aşağıdaki gibidir. gibidir. Katılımcıların %28.3’ü deprem, %20.2’si endüstriyel kazalar, %16.9’u sel, %11.8’i heyelan ve %8.8’i deniz kazaları cevabını vermiştir.
Şekil Ek 6. Örnek Tehlike Tehlike Türleri Dağılım Dağılım Graği
Bu soru aracılığıyla elde edlen yanıtlar, lde en çok can kaybına ve ekonomk kayba yol açableceğ düşünülen tehlke türlernn neler olduğu blgsn sunacaktır. Analz Analz sonuçlarına dayanılarak, ilde Modül 2 kapsamında çalışılacak afetler tespit edilip, önceliklendirilecektir . Belrlenen tehlke türü başlıklarına göre, çalıştaylarda yer alacak afet masaları oluşturulacaktır . Sayfa | 70
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
3. İlinizde yaşanacak muhtemel afetler açısından en yüksek hasargörebilirliğe sahip olduğunu düşündüğünüz alanları tehlike türü bazında belirtiniz (İlçe, mahalle, mevki vb.). İlgl soru aracılığıyla elde edilen yanıtlardan benzer olanlar elenerek geriye kalanların aşa ğıda verilen örnekteki gibi liste halinde sunulması beklenmektedir. beklenmektedir. Ayrıca yanıtların yorumlanarak kentn genel olarak hang alanlarının rsk altında olduğunu özetleyen 1-2 paragraık br sonuç metn de ekleneblr. ekleneblr. Tablo Ek 2. Örnek- Tehlike Türü Mekansal Dağılım Tablosu
Tehlike Tü Türü
Etkili Ol Olduğu Alan (İ (İlçe ve ve Ma Mahalle ad adı be belirtilebilir) Tüm Tekirdağ il sınırlarında etkilidir.
Deprem
Sel
Saray, Ç.köy (İstasyon Mahallesi), Süleymanpaşa, Hayrabolu deresi,Çorlu deresi
Süleymanpaşa, Şarköy, Ç.köy Heyelan Şarköy Kaya Düşmesi Deniz Kazaları Çorlu , Ç.köy Endüstriyel Kazalar …….. ……..
Sayfa | 71
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
4. Afet risklerinin belirlenmesi/değerlendirilmesi/azaltılmasına yönelik planlanan, devam eden veya tamamlanan projeleriniz/çalışmalarınız var mıdır? Cevabınız “Evet” ise lütfen projeleri/çalışmaları, üzerne çalışılan afet riskini, konu, kapsam, çalışma alanı, ölçek , paydaş, süre/gerçekleşme zamanı ve bütçe yönünden açıklayınız. Lütfen projelere/çalışmalara ilişkin BELGE ve RAPORLARIN bilgilerini (tamamlanma yılı, bütçesi vb.) ekleyiniz. İlgl soru aracılığıyla elde edilen yanıtların aşağıda verilen örneklerdeki gibi bir grak ve bir liste şeklinde sunulması beklenmektedir. beklenmektedir.
Şekil Ek 7. Örnek-Risk Azaltma Çalıması Dağılım Graği Tablo Ek 3. Örnek-Risk Azaltma Çalışmaları İçerik Tablosu Kurumlar
Adı Tüm lde mar planına esas yerleşme uygunluk amaçlı jeolojk-jeoteknk etüt çalışmaları
Büyükşehr Beledyes
Süleymanpaşa Kentsel Dönüşüm Master Planı Tekrdağ Kuvvetl Yer Hareket Kayıtçı Ağının Kurulması
Belge Türü (plan, stratejik belge, rapor vb.) Zemn etüt raporlarıyerleşme uygunluk –eğm -çoklu doğal rsk-mkro bölgeleme hartaları
Kim tarafından yapıldı?
Yılı
Tekrdağ Büyükşehr Beledyes Deprem Rsk Yönetm Dares Başkanlığı
2014-2019
Rapor-
İTÜ-Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi
2016-2017
DSİ, Büyükşehr Sosyal
Kandll le Yapılan Protokol
Tessler,, Ereğl’de stasyon Tessler
kapsamında
Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
Sayfa | 72
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
5. Kurumunuzun, afet yönetimi açısından mevzuatlar kapsamında yer alan görev ve sorumlulukları nelerdir? Açıklayınız. 6. Kurumunuzun afet risklerini azaltmaya yönelik aldığı “YAPISAL ÖNLEMLER»in neler olduğunu afet türü bazında sıralayınız? 7. Kurumunuzun afet risklerini azaltmaya yönelik aldığı “YAPISAL OLMAYAN ÖNLEMLER»in neler olduğunu afet türü bazında sıralayınız? İlgl sorular (5-6-7) aracılığıyla elde edilen yanıtların aşağıda verilen örneklerdek gibi liste şeklnde sunulması beklenmektedir beklenmektedir.. Tablo Ek 4. Örnek-Afet Yönetimi Kapsamında Kurumların Görev ve Sorumlulukları Kurumlar JMO
Afet Yönetimi Açısından Mevzuatlar Kapsamında Yer Yer Alan Görev ve Sorumlulukları Zemin ve Temel Temel Etüdü çalışmaları öncesinde çalıştığımız alanın ve çevresinin heyelan, kaya düşmesi, kayma vb. gibi jeolojik olumsuzluklar açısından değerlendirilmesini inceliyoruz.
19 Mayıs Kaymakamlığı
Taşkın Koordinasyon Kurulu Valilik Valilik bünyesinde olup Kaymakamlığımız katılımcı pozisyonundadır.. pozisyonundadır
Tablo Ek 5. Örnek-Yapısal Önlem Alanları Tablosu
Kurumlar Büyükşehr Beledyes
Yapısal Önlemler Dere Islah Çalışmaları
Tablo Ek 6. Örnek-Yapısal Olmayan Önlem Alanları Tablosu
Kurumlar Çevvre ve Şe Çe Şehi hirc rcil ilik ik İl Müd üdür ürlü lüğü ğü
Yapısal Olmayan Önlemler Afe fett b bl lnc nc eğ eğt tm m ve ver rllme mes s,, te tekn knk k pe pers rson onel el sayısının arttırılması
Sayfa | 73
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
8. Afet risklerinin azaltılmasına yönelik faaliyetlerinizde iş birliği yapılmasında yarar gördüğünüz kurumları/kuruluşları yazınız. İlgl soru aracılığıyla elde edilen yanıtların aşağıda verilen örnektek gibi grak şeklnde sunulması beklenmektedir. İlgl soru formatı hâlhazırda statstk sonuç sunmamaktadır. Her br kurum smnn kaç kez yazıldığı tespt edlp, bu rakamın yazılan toplam kurum adı sayısına oranlanmasıyla yüzdelk br dağılım elde edleblecektr. edleblecektr.
Şekil Ek 8. İşbirliği İçinde Olunması Düşünülen Kurum ve Kuruluşların Dağılım Dağılım Graği
Sayfa | 74
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
9. İlinizde “Risk Azaltma Planı” yapılması neden önemlidir? Lütfen belirtiniz. İlgl soru aracılığıyla elde edilen yanıtların aşağıda verilen örnekteki gibi grak şeklnde sunulması beklenmektedir beklenmektedir.. İlgl soru açık uçlu br soru olup, gelen cevaplar yorum barındırıyor olacaktır. Bu sebeple soru formatı hâlhazırda statstk sonuç sunmamaktadır. Verilen cevaplardan benzer olanlar gruplanarak o cevabın kaç kez verildiği tespit edilir ve bu sayı gruplanan diğer cevaplar toplamına oranlanarak yüzdesel yüzdesel bir dağılım elde edilir. edilir.
Şekil Ek 9. Örnek- Risk Azaltma Planı Planı Yapılma Yapılma Sebepleri
Sayfa | 75
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK- 7:
AFET LİSTESİ BELİRLEME
Modül 2’ ye başlamadan önce rsk azaltma belgesnde çalışacağımız tehlke türlern belrlememz gerekmektedr. Burada br sınır ve sayı bulunmamakla brlkte, çalışmanın yönetleblr ve efektf olması adına 4 veya 5 tehlke türünün ana başlıklar olarak belrlenmes ve çalışılması önerlmektedr. Çalışılacak afetler seçerken afetler geçmş ve statstklerne bakarak, geçmşte yaşanmış ve en çok can ve mal kaybına neden olmuş afetler le olma sıklığı ve etks fazla olan afetlern seçlmesne dkkat edlr. Bunun yanı sıra çalışmaya başlamadan önce yapılacak olan onlne anketn cevaplarına göre de sıralamada lk 4 veya 5 afet dkkate alınarak çalışılacak Afet türler belrlenmş olur. EK …. Afet değerlendrme dosyası geçmş afetler Modül 1’de 1.7.1 başlığı altında oluşturulmuş olan geçmş afetler tablosu ve Anketler (2.soru) sonucu lmzn en öneml afetler cevaplarına göre oluşturulacak ve br öncelkl afet lstes oluşturulması gerekmektedr.
1. ÖRNEK Geçmiş Afetler
Anket Sonuçları 2. Soru
Tehlike Önceliklendirme Listesi 1-Heyelan, 2-Taşkın, 3-Deprem, 4-Kaya Düşmes ve Çığ, 5-Orman Yangını. Yangını.
Sayfa | 76
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
2. ÖRNEK Geçmiş Afetler
Anket Sonuçları 2. Soru
Tehlike Önceliklendirme
Listesi
1-Deprem, 2- End. Kazalar, 3- Sel-Taşkın, Sel-Taşkın, 4-Kütle Hareketler, 5- Denz Kazaları.
Sayfa | 77
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK- 8:
SENARYO TABLOSU
Her afet masasında geçmiş afetler ve gelecekte yaşanabilecek tahmini ve/veya beklenmeyen olaylarla lgl senaryolar üretlecektr. Brden fazla muhtemel ve en kötü senaryo yazılablr. Üretlen senaryolar olay önlem tablolarına grd sağlayacaktır. Tablo Ek 7. Senaryo Belirleme Tablosu Tablosu
Senaryonun Kısa Açıklaması (Bir kaç cümle ile afetin kaynağı ve tetikleyici unsurları yazılabilir) Muhtemel Senaryo 1 Muhtemel Senaryo 2 Muhtemel Senaryo 3
Konum-yer
En Kötü Senaryo 1 En Kötü Senaryo 2
Tablo Ek 8. Senaryo Şablonu Senaryo Afet türü:
Senaryo No:
Senaryonun kısa açıklaması; En Kötü Senaryo Brncl etk
Muhtemel Senaryo
saağlık ve hayat s
ekonom ve çevre
toplumsal işlevsellik
Etk azz a
orta
ağır
çok ağır
yıkıcı
olası değl
olası olablr
olası
çok olası
Olasılık pek olası değl Olay Tarh İl-İlçe(ler) adı Olayın Afete dönüşmesnn nedenler ve tetkleyc unsurlar
Afetn etkler ve sonuçları- Etk Alanı-Etklenen semt, Mahalle-AlanMahalle-Alan-Bna Bna smler
Sayfa | 78
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Göstergelere Dayalı Etk Gösterges Can Kaybı Ağır yaralı/hastalar Etklenen kşler Toplam ekonomk etk Doğa ve çevre üzerndek etkler
Sayısı
Sebeb
Günlük yaşamda aksamalar Kültürel mras kaybı
Sayfa | 79
T .C .
İÇ İŞ LE R İ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
EK- 9:
GZFT TABLOSU (1. ÇALIŞTA ÇALIŞTAY Y HAZIRLIK DOSYASI DOSYASI İÇİNDE)
Tablo Ek 9. GZFT Tablosu İç Etkenler AFET TÜRÜ:…… TEMEL SORU: Afet Risklerini Azaltmak ve Afetlere karşı daha dayanıklı hale
GÜÇLÜ YÖNLER Hangi konuları daha kolay yapıyoruz? Başarılı olduğumuz alanlar neler? Gücümüzü oluşturan kaynaklarımız neler?
gelmek amacıyla; ilinizdeki güçlü ve Avantajlı olduğumuz zayıf yönler ile fırs- alanlar neler?
Dış Etkenler ZAYIF YÖNLER
FIRSATLAR
Eksik yönlerimiz neler?
- Risk Azaltmadaki fırsatlar neler?
- Başarısız olduğumuz konular neler?
- Fark yaratabileceğimiz alanlar neler?
- Hayata geçirmekte zorlandığımız konular neler?
- Hangi alanlarda gelişmeler görülebilir?
TEHDİTLER - Risk Azaltmada hangi sorunlar karşımıza çıkabilir? - Bize zarar verebilecek rakipler kimler? - Hangi konularda hata yapabiliriz?
atlar ve tehditler nelerdir?
- Bizim için avantajlı konular neler?
Bizi farklı kılan ne tür özelliklere sahibiz?
- Bizi engelleyebilecek neler var? - Dünyadaki değişimin bize olumsuz etkileri etkileri ne olabilir
Sayfa | 80
T. C.
İÇ İŞ LE Rİ
BA KA NL IĞ I
AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI
Not: Mevcut Durum Analizi Nedir? Neden Gereklidir? İl afet rsk azaltma planlarının aşamalarından brs de ldek mevcut durumun ve kapastenn belrlenmesdr. belrlenmesdr. İldek afet rsklerne lşkn mevcut durumun ortaya konulması hem amaç ve hedeern belrlenmes aşamasında kolaylık sağlayacak, hem de d e uygulanablr ve gerçekç br plan hazırlanmasının temeln oluşturacaktır. oluşturacaktır. Bu kapsamda ç ve dış çevrenn değerlendrlerek analz edlmes, İRAP hazırlama sürecnn öneml br bölümünü oluşturmaktadır. Br yapıya etk eden ç çevre faktörler güçlü ve zayıf yanlar, dış çevre faktörler de fırsatlar ve tehdtler olarak sınıandırılablr. İç ve dış çevrenn bu şeklde analz edlmes GZFT Analz olarak tanımlanır. GZFT Analz Yöntem günümüz planlama çalışmalarında mevcut durumun değerlendrlmes amacıyla yaygın br şeklde kullanılmaktadır. GZFT analznn bleşenler şunlardır; Güçlü yönler: Afet rsklern azaltmada ln potansyeln fade eder. Organzasyonun Organzasyonun y olduğu, dğer llern sahp olmadığı ve AFAD AFAD dâhl tüm kurumların var olma/kurulma sebeb olduğuna nanılan unsurlardır. unsurlardır. İldek kurumların karar verc olduğu konular bu kapsamda yer alır alır.. Zayıf yönler: Afet rsklern azaltmada ln zayıf olduğu yönler fade eder. Bunlar, afet rsklern azalt•
•
ma planını planlama, uygulama, yönetm, craat ve zleme açısından kırılgan kılan unsurlardır unsurlardır.. Fırsatlar: Afet rsklern azaltmada lgl hedeer açısından dışsal olup ancak kurumların faalyetlern etkleyeblecek unsurlardan oluşurlar. Dolayısıyla ldek kurumların faalyetlern etkl şeklde planlaması, yönetmes ve uygulayablmes çn keşfetmes, yakalaması ve genşletmes gereken unsurlardır. Tehditler: Afet rsklern azaltma çalışmalarında ne gb engellern olduğunu, zarar verc faktörler, teknolojk, sosyo-kültürel, ekonomk ve poltk sorunların varlığını fade eden unsurlardır unsurlardır.. •
•
GZFT çalışması tamamlandıktan sonra elde edlen analz aracılığıyla hedeer üretlecektr üretlecektr.. Hedeer oluşturulurken aşağıda verlen örneklere benzer yüklemler kullanılablr. Aşağıda örnek hedef cümleler sıralanmaktadır; • • • • •
Afet rsk azaltmada her düzeyde katılımcılığı sağlamak Kentsel dönüşümde lerleme kaydetmek Güvenl yerleşm koşullarını sağlamak Afetten etklenen nsan sayısını azaltmak Kurumlar arası şbrlğ ve koordnasyonu güçlendrmek
Sayfa | 81
View more...
Comments
