Integralni Transport

JU I SREDNJA ŠKOLA

″Dr.Husein Džanić″ VELIKA KLADUŠA

MATURSKI RAD Tema: Integralni transport

Mentor: Izet Hodžić

Kandidat: Eldin Tabaković

Velika Kladuša, 23.05.2004 godine

1

1. Uvod U savremenim uslovima privređivanja, u kojima je osnovni princip poslovanja racionalnost u radu, povećanje produktivnosti i snižavanje troškova po jedinici rada, posebna se pažnja obraća na smanjenje troškova prevoza proizvoda uključujući i troškove utovara, istovara i pretovara. Problem prevoza proizvoda naročito dolazi do izražaja na rastojanjima od 50 km. Klasičan način utovara i istovara proizvoda na tim rastojanjima u najvećem broju slučajeva utiče da vrijeme čekanja prevoznog sredstva daleko prelazi vreme prevoza. Ako se pri tome ima u vidu da su povratne vožnje na kratkim odstojanjima obično bez tereta, vidi se da je ubrzavanje operacija utovara i istovara najuticajniji faktor u eksploataciji motornih vozila, osobito onih koja se koriste za snabdjevanje. Da bi se ubrzale operacije utovara i istovara uz ograničenje korištenja radne snage na potrebnu mjeru, polazi se od pripreme proizvoda za transport, izbor odgovarajuće utovarno-istovarne i pretovarne mehanizacije i uređenja i opreme mjesta utovara, istovara i pretovara. Ako se prevoz vrši između glavnog skladišta i skladišta distribucionih centara i kada su, kako utovarna, tako i istovarna mesta opremljena mehanizacijom, vozila koja se koriste za prevoz na tim relacijama obično nisu snabdjevena sopstvenim uređajima za utovar i istovar. Međutim, ako bilo utovarna, bilo istovarna mjesta, ne raspolažu potrebnom mehanizacijom, što je obično slučaj kada je u pitanju snabdjevanje manjih prodavnica, neophodno je da vozilo bude opremljeno sopstvenom mehanizacijom za utovar i istovar.

2

2. Integralni transport Palete su najniži oblik integralnog transporta koji se počeo uvoditi u širu upotrebu u Evropi prije dvadesetak godina i to najpre u Švajcarskoj i SR Njemačkoj. U zapadnim razvijenim industrijskim zemljama učinjen je značajan napredak, naročito što se tiče prevoza denčane robe. Mada su u početku palete zamišljene kao sredstvo konkurencije železnice u odnosu na drumski javni saobraćaj one sve više postaju sredstvo integralnog transporta, i ne samo to. Palete se podjednako koriste u privredi ne samo radi izbegavanja pretovara prilikom predaje javnom transporteru i pri isporuci od strane javnog transportera već i u operacijama unutrašnjeg transporta i skladištenja u privrednim organizacijama. Tako je uspostavljen paletni lanac od proizvođača do potrošača. Prednosti dobro organizovanog paletnog lanca su sledeće: • • • • • • • •

smanjenje pretovarnih troškova pri manipulisanju proizvodima; uštede skladišnog i manipulacionog prostora (smanjenje izdataka za izgradnju i održavanje); uštede radne snage; smanjenje povreda radnika; smanjenje oštećenja na robi; uštede ambalaže; ubrzanje prometa robe; poboljšanje korišćenja transportnih kapaciteta i dr.

Kad se govori o prednostima kontenerskog prevoza treba izložiti neke osnovne postavke: • • • • • • • •

znatne uštede u ambalaži, jer se izbegava posebno pakovanje roba za transport (veliki sanduci, bale i si.); znatno manji rastur robe, s obzirom da se izbegava pretovar; osjetno smanjenje oštećenja robe u prevozu; smanjenje otuđenja robe (gubici, krađe); brži utovar, istovar i pretovar robe iz jednog transportnog sredstva u drugo se izbegava, jer se kontenerima jednostavnije manipuliše; ubrzavanje prevoza zbog skraćenja bavljenja robe u pretovarnim punktovima čime se dobijaju znatne uštede u ubrzanju prometa; uprošćavanje carinskih i drugih manipulacija; znatno manja mrtva težina kontenera u odnosu na robu koja se u njemu nalazi, u odnosu na mrtvu težinu kolskog sanduka vagona iz čega proizllaze obimni troškovi prevoza i manipulisanja.

Sve ove značajne prednosti se ne mogu očekivati bez odgovarajućih napora i ulaganja koja treba da budu usklađena za čitavu zemlju.

3

Prednosti uvođenja kontenerskih prevoza smatramo da su nesumnjive i sada je pitanje kakav treba da je tempo i kakve su mogućnosti kontenerizacije u postojećim uslovima u našoj zemlji i kako ovaj proces treba da se odvija. Kad se govori o ovom tako važnom problemu treba istaći da on zadire u sve pore ne samo privredne delatnosti već da unosi ozbiljne implikacije u čitav proces društvene reprodukcije. Kontenerizacija ima poseban značaj za saobraćajne privredne organizacije, jer zahtjeva suštinske izmjene u organizaciji i tehnologiji i ekonomici prevoza, kao i u prilagođavanju tehničkih sredstava za prevoz i eksploataciju kontenera i obuku ljudstva koje je u procesu prevoza i manipulisanja kontenerima angažovano. Kada se tretira problem kontenerizacije, svakako se mora uvažavati činjenica da se naša zemlja nalazi suočena sa realnošću sve većeg prodiranja ovog vida transporta u razvijenim zemljama. Zatim, geografski i geopolitički položaj naše zemlje, koja se nalazi na raskršću važnih međunarodnih saobračajnica i već davno usvojena koncepcija otvorenog razvoja našeg društva, daju kontenerizaciji ne samo poseban značaj već ona postaje «sine qua non» jače uloge naše zemlje u međunarodnoj podjeli rada. Upotreba velikih kontenera počinje i kod nas da se pojavljuje kao transportna mogućnost, odnosno kao pošiljka koja je osposobljena da se može postaviti brzo i jeftino na transportna sredstva svih vidova transporta, što omogućuje promjenu transportnog sredstva brzo i jeftino. Otuda su veliki konteneri i sve operacije u vezi sa njima u pravom smislu rječi ono što se podrazumeva sve češće u stručnoj saobraćajnoj literaturi, kao i u teoriji i praksi, pod terminom „integralni transport". Kad se ovom doda i činjenica da konteneri obezbeđuju ne samo prevoz od vrata do vrata već i znatno više, tj. od skladišta proizvođača do skladišta potrošača, onda se u pravom smislu stvara jedan neprekidan transportni lanac preko kojega se kontenerska pošiljka slobodno i Iako kreće i koja predstavlja okosnicu ovog lanca (lanac se prilagođava konteneru, a ne kontener lancu). A kad je tako, onda je lako ocjeniti da korisnici transporta ne mogu brigu za ove kontenerske prevoze prepustiti samo saobraćaju, jer mnoga preduzeća (proizvodna, trgovačka i dr.) mogu imati svoje kontenere (tipizirane i lako zamenljive) koje mogu razmenjivati u eksploataciji međusobno i sa saobraćajnim preduzećima. Samim tim imaoci kontenera van saobraćaja ne mogu biti ravnodušni kako će njihova eksploatacija biti organizovana, jer se radi o vitalnim interesima i transportera i nesaobraćjnih imalaca kontenera. Sem toga, i imaoci kontenera u pojedinim granama saobraćaja ne mogu biti ravnodušni prema imaocima u drugim granama saobraćaja, jer kontener je univerzalno sredstvo (univerzalna pošiljka) koje lako mjenja saobraćajne grane, te tako svi postaju zainteresovani da njihov prevoz bude dobro organizovan ne samo u okviru jedne grane već za saobraćaj u cjelini, pa i izvan saobraćaja.

4

Prema tome, integralni transport i transportni lanac su savremeni fenomeni koji svojom prirodom gone na objedinjenje akcije i zajednička rješenja ne samo u okviru jedne grane i oblasti privrede već i u okviru privrede jedne zemlje, ali i tu se lanac ne završava, već je neophodna ne samo tradicionalna međunarodna saradnja i razmjena iskustava već zajedničke akcije i rješenja zainteresovanih država. Snažna tendencija i nastojanje razvijenih zemalja da u kontenerizaciji steknu određene prednosti koje su značajne i na međunarodnom tržištu uopšte (nižim transportnim troškovima, boljim kvalitetom transportne usluge i boljim kvalitetom roba zbog toga da lakše osvajaju tržište i obezbeđuju siguran plasman svoje robe), neodložno zahtevaju da se i u nas preduzmu neophodne mjere i da se krene s mrtve tačke. Međutim, naša situacija je posebno složena zbog toga što je za naš saobraćaj, pa i privredu, karakteristična neorganizovanost i egzistencija različitih često neusklađenih interesa (preduzetni, regionalni, granski). Postavlja se pitanje šta u postojećim uslovima treba činiti, sa čime otpočeti, čemu dati prioritet? Međutim, treba priznati da je program paletizacije, koji je prije tridesetak godina bio gromoglasno najavljen, pretrpeo neuspeh. Ali taj problem i dalje čeka, jer kontenerizacija ne isključuje paletizaciju, već je podrazumeva, da bi se konteneri mogli brže da pune i prazne. Ovde treba navesti jedan podatak koji je veoma instruktivan. Naime, prilikom akcije na uvođenju paletizacije, koja je niža forma i preduslov kontener izaći je, Bosansko-Hercegovačka zajednica za paletizaciju je izračunala da bi uvođenje paletnog sistema donelo bosanskohercegovačkoj privredi uštedu od oko 1 milijardi dinara godišnje (ovaj podatak je od pre 30 godina te je današnja suma znatno viša), što znači da bi se kontenerizacijom postigao još viši efekat u bosanskohercegovačkoj privredi (efekat je najmanje dvostruko veći nego kod paletizacije). Međutim, za realizaciju navedenih efekata neophodno je uložiti značajna sredstva, i ne samo to već i objediniti i sinhronizovati akcije na bosanskohercegovačkom planu, kao i sa stranim zemljama. Paletizacija i kontenerizacija predstavljaju i značajan podstrek domaćoj industriji. U ovim procesima kasnimo najmanje deset godina i mora se raditi brzo i efikasno ako se želi bar nešto nadoknaditi. 3. Sredstva integralnih transportno-manipulativnih sistena Stalno prisutan zahtev za racionalizacijom pakovanja, rukovanja, skladištenja i prjemeštanja, odnosno transporta proizvoda doveo je do primjene sredstava integralnih transportno-manipulativnih sistema. Osnovna ideja prilikom izbora i razvijanja sredstava ovih sistema bila je povezivanje unutrašnjeg transporta u preduzećima s međumjesnim i međunarodnim transportom uz primjenu što je moguće većih transportnomanipulativnih i skladišnih jedinica.

5

Ovim zahtevima na današnjem stepenu razvoja proizvodnih odnosa najbolje su odgovarali primjena paleta i kontenera. Prema nazivima ovih osnovnih sredstava razvila su se dva savremena sistema rukovanja proizvodima i transporta proizvoda, a to su paletni i kontenerski sistem. 3.1. Paletni sistemi Osnova ovog sistema jesu palete i boks-palete različitih tipova konstrukcije, proizvedenih od: drveta, metala, vještačkih materijala i u njihovim različitim kombinacijama. U većini zvaničnih međunarodnih publikacija paleta se definiše kao platforma (osnova) na koju se slažu proizvodi radi oblikovanja manipulativnotransportne jedinice. Ova platforma izvedena je konstruktivno tako da se njome može rukovati viljuškarima i drugom mehanizacijom čiji su zahvatni uređaji pogodno oblikovani za rukovanje paletama i prenos paleta, boks-palete su takođe prilagođene za rukovanje istom vrstom mehanizacije kao i palete i zato u suštini predstavljaju dva tipa sredstava jednoga sistema. Palete i boks-palete mogu biti različitih dimenzija, konstrukcija i od različitih materijala proizvedene. Njihov oblik prilagođava se proizvodima za koje su namenjene i obično se djele na palete koje mogu da se zamenjuju paleta za paletu u okviru Bosanskohercegovačkog paletnog pula i Evropskog paletnog pula, kao što je slučaj s paletom JUS D.F8.020, i na palete koje su sastavni dio transportne ambalaže ili, kako se nazivaju „izgubljene palete", pošto se koriste samo jednokratno.

Slika 1. Drvena paleta

Slika 2. Boks-paleta

Uvođenje standardnih tipova paleta koje se zamjenjuju u okviru Bosanskohercegovačkog i Evropskog paletnog pula imalo je za cilj stvaranje uslova za što je moguće širu primjenu istog sistema rukovanja, skladištenja i transporta proizvoda i u međunarodnim razmjerama.

6

Međutim, ovde treba napomenuti da se primenom paleta standardnog tipa, koje se zamjenjuju, ne ograničava korištenje paleta u unutrašnjem transportu, rukovanju proizvodima i skladištenju proizvoda. Upotreba paleta i boks-paleta različitih tipova posebno je racionalna u proizvodnji artikala gdje tehnološki proces proizvodnje zahtjeva međuskladištenje. U ovakvim slučajevima u uslovima pune paletizacije obično se gotovi proizvodi pakuju na standardne palete i u standardne boks-palete, koje je prihvatio određen broj korisnika uključujući i transportne organizacije, bez obzira na različite tipove paleta i boks-paleta koje mogu da se koriste u unutrašnjem transportu. Vrste i tipovi paleta boks-paleta U toku rukovanja i premještanja palete i boks-palete su izložene deformacijama i oštećenjima. Iz tih razloga ova sredstva se najčešće prave od čelika, osobito ako je transport između pogona intenzivan, a proizvodi ili poluproizvodi koji se na njima i u njima prenose od metala ili drugih čvrstih i teških materijala. Osim toga čelične palete i boks-palete relativno se lako održavaju i popravljaju. Nasuprot tome, drvene palete i boks-palete najčešće se koriste onda kada su u pitanju upakovani i oblikovani proizvodi.

Slika 4. Metalana ravna paleta

Slika 3. Metalna paleta

Ravne palete su najjednostavnije i u većini slučajeva najjeftinije, pa sa koriste gde god je to moguće. Na slici 3 i 4 prikazane su dve metalne ravne palete, koje mogu da se koriste za rukovanje najrazličitijim proizvodima i za njihov prenos. Nasuprot tome metalna paleta prikazana na slici 5 namenjena je isključivo za burad. Drvene ravne palete nestandardnog tipa takođe se u velikoj mjeri koriste u unutrašnjem transportu i skladištenju. Postoji veliki broj vrsta i tipova ovih paleta. Neki od ovih tipova koji se najčešće koriste u industriji hartije, tekstila i sl. mogu se vidjeti na slikama 6 i 7. Robe koje je teško ili nemoguće transportovati na ravnim paletama prenose se u posebnim paletama koje su prelazni tip između paleta i bokspaleta. Prema tome ukoliko ove posebne palete imaju samo stubove okvira, u

7

stvari predstavljaju palete s nastavcima, a ako su potpuno zatvorene one su u stvari boks-palete.

Slika 5. Metalna paleta za burad

Slika 6. Drvena ravna paleta Slika 7. Drvena ravna paleta

Na slici 8 prikazuje se jedna takva paleta koja, u zavisnosti od debljine upotrebljenog lima, može da se koristi za prenos tereta od 1000 do 2000 kp. Dimenzije ovih paleta se obično tako biraju da se uklapaju u standardne palete. Ove palete su tako konstruktivno izvedene da se mogu lako slagati jedna na drugu, a često su prilagođene i za istresanje pomoću pneumatskih prevrtača (slika 11,12 i 13). Za rukovanje i prenos koturova ili žičanih namotuljaka koriste se palete slične konstrukcije kakva je data na slikama 14 i 15. Ovaj tip paleta može biti izveden u kombinaciji metala i žice radi smanjenja sopstvene težine (slika 16) ukoliko to priroda robe za koje je namenjena dozvoljava.

8

Slika 8. Paleta za transport metalnih boca

Slika 9. Paleta sa metalnim nastavcima

Slika 11. Metalna boks-paleta

Slika 10. Paleta sa naležućim ramenom

Slika 13. Uređaj za istresanje boks-paketa

Slika 12. Metalne boks-palete u sogu

Boks palete takođe mogu biti najrazličitijih dimenzija i konstrukcija, a najčešće, se osim upotrebe u unutrašnjem transportu i u skladištenju, koriste i za transport proizvoda. Na slici 17 prikazana je boks paleta standardnog tipa natovarena grijnim tjelima za električne štednjake.

9

Boks palete takođe su tako konstruktivno izvedene da se mogu slagati jedna na drugu. Ukoliko se upotrebljavaju i u transportu, obično su nosivosti do 1000 kg, s tim što u slaganju jedna na drugu mogu da izdrže teret od najmanje 3000-4000 kp, već prema tome za koliko su redova slaganja konstruktivno izvedene.

Slika 14. Metalna boks-paleta

Slika 15. Metalna boks-paleta u sogu

Boks palete mogu biti nerasklopivog tipa. Takođe boks-palete mogu da se oblikuju postavljanjem dodataka jedan na drugi, čime se podešava visina bokspaleta prema potrebi.

Slika 17. Boks-paleta

10

Kao što je već rečeno, ovde je prikazan samo mali broj vrsta i tipova paleta i boks-paleta, da bi se prilikom izbora ovih sredstava imale u vidu njihove osnovne karakteristike. 3.2. Kontenerski sistem Ovaj sistem transporta postaje sve masovniji zahvaljujući prednostima koje pruža u rukovanju robom i njenom prevozu. Posebna osobenost ovog načina transporta jeste mogućnost rukovanja velikim manipulativnotransportnim jedinicama i transportovanja primenom kontenera velike nosivosti. Isto tako konteneri mogu da se koriste i za privremeno uskladištenje robe. Ako se tome doda da se korišćenjem kontenera svih tipova postižu značajne uštede i u troškovima pakovanja uz punu zaštitu robe, kao i u troškovima rukovanja, lako je shvatljivo zašto se upotreba kontenera stalno povećava.

Slika 19. Konteneri za avijonski saobraćaj Slika 18. Tip UIC kontenera

Konteneri sem toga što predstavljaju osnovicu u kombinovanom transportu robe, u isto su vreme i sredstvo koje povezuje unutrašnji transport u preduzećima s međumesnim transportnim sistemima. Kontenera ima veliki broj vrsta i tipova, proizvedenih od različitih vrsta materijala. Postoji nekoliko vrsta podjela kontenera.

11

Prema podjeli UIC-a (Međunarodna željeznička unija) konteneri se dijele na male i velike. Međutim, ovim paletama nije ograničena proizvodnja kontenera, tako da se, naročito konteneri koji povezuju u transportno-manipulativnom smislu nekoliko preduzeća ili služe isključivo u okviru unutrašnjeg transporta u preduzećima, proizvode u najrazličitijim oblicima i konstrukcijama. Svi ovi konteneri treba da su prilagođeni za transport sredstvima svih grana saobraćaja. Ovde treba napomenuti da se za avionski saobraćaj koriste i posebno oblikovani konteneri prilagođeni konstrukciji, odnosno obliku aviona (slika 19). Konteneri se prema namjeni mogu podeliti na: • • •

univerzalne kontenere koji se koriste za transport robe različitih vrsta kontenere cisterne za transport tečnosti, i kontenere s kontrolisanom temperaturom.

Mali konteneri Ovi konteneri imaju zapreminu do 3 m 3. Upotrebljavaju se za transport svih vrsta proizvoda, uključivo i tečnosti. U zavisnosti od vrste proizvoda za koji su namenjeni konteneri se konstruktivno podešavaju, osobito ako su namenjeni za transport opasnih tečnosti.

Slika 20. Konteneri za transport prašnastih, granulastih i tečnih proizvoda

Slika 21. Konteneri od plastičnih masa

Prednosti kontenera od plastičnih masa u odnosu na ostale nesložne tipove kontenera je u tome što se u povratnim vožnjama on savija i na taj način zauzima malu zapreminu, a to je posebno važno ako se proizvodi transportuju

12

na veće udaljenosti. Plastični konteneri mogu da se koriste i u kombinaciji s drugim kontenerima. Konteneri ISO tipa U okviru kombinovanog transporta sve se više koriste konteneri ISO tipa dužine 20, 30 i 40 stopa, a visina 8 stopa i 8 stopa i 6 palaca. Visina 8 stopa i 6 palaca je osobito pogodna za kontenere s kontrolisanom temperaturom, s obzirom na to što debljina obloge potrebne za izolaci ju smanjuje korisnu zapreminu kontenera, što dolazi do izražaja kod kontenera visine 8 stopa. Svi konteneri ISO tipova tako su konstruktivno izvedeni da su pogodni za transport pod carinskim pečatom, a, isto tako, i za privremeno uskladištenje. Ovo je posebno važno jer je na taj način moguće smanjiti broj pretovara neposrednim pražnjenjem kontenera prema potrebi, bilo da je riječ o proizvodima namenjenim za dalju preradu, bilo da je riječ o robama koje se odmah upućuju korisnicima. Uštede u troškovima samo jednog pretovara kontenera velike nosivosti opravdavaju višednevne troškove zakupnine za eventualno zadržavanje kontenera.

Slika 22. Čelični kontener tipa ISO od 20 stopa

Konteneri ISO tipa kao i drugi konteneri mogu da se koriste i u kombinacijama sa savitljivim kontenerima od plastičnih ili gumiranih materijala.

13

Konteneri s kontrolisanom temperaturom Za transport lako kvarljivih proizvoda kao i za transport proizvoda koji bi se mogli oštetiti ili učiniti potpuno neupotrebljivim usljed dejstva visokih ili niskih temperatura i naglih prelaza iz oblasti niskih u oblast visokih temperatura i obratno sve se više upotrebljavaju konteneri s kontrolisanom temperaturom. Zato se ova vrsta kontenera, u zavisnosti od proizvoda koji se u njima transportuju, mora birati tačno prema transportnom putu koji kontener treba da pređe. “Amfibijski” transport Kao pogodan način povezivanja unutrašnjeg transporta u produzećima sa spoljnim transportnim sistomima može da koristi i ″amfibijski″ sistem transporta. Ovaj sistem je osobito pogodan u geografskim područjima bogatim plovnim rječnim tokovima i mrežama kanala. Sam sistem dobio je naziv prema osnovnom transportnom sredstvu konteneru cilindričnog oblika koji služi za prevoz materijala kako na suhu, tako isto i na vodi, bez pretovara. ,,Amfibija" sistem naročito je pogodan za transport masovnih proizvoda u rasutom stanju kao što su: ugalj, građevinski materijal, rude i si. Zato se koristi za snabđevanje metalurških kombinata koji su obično locirani pored rijeka ili u njihovoj neposrednoj blizini. Međutim, sistem „amfibija" može da se koristi i za redovno snabdjevanje gradova ugljeni i građevinskim materijalima.

Slika 23. Kontener cisterna

Osnovu sistema, kao što je već rečeno, čini kontener cilindričnog oblika koji može biti različite konstrukcije. Na slici 23 vide se dva tipa ovih kontenera.

14

4. Zaključak Integralni transport i transportni lanac su savremeni fenomeni koji svojom prirodom gone na objedinjenje akcije i zajednička rješenja ne samo u okviru jedne grane i oblasti privrede već i u okviru privrede jedne zemlje, ali i tu se lanac ne završava, već je neophodna ne samo tradicionalna međunarodna saradnja i razmjena iskustava već zajedničke akcije i rješenja zainteresovanih država. Stalno prisutan zahtev za racionalizacijom pakovanja, rukovanja, skladištenja i prjemeštanja, odnosno transporta proizvoda doveo je do primjene sredstava integralnih transportno-manipulativnih sistema. Osnovna ideja prilikom izbora i razvijanja sredstava ovih sistema bila je povezivanje unutrašnjeg transporta u preduzećima s međumjesnim i međunarodnim transportom uz primjenu što je moguće većih transportno-manipulativnih i skladišnih jedinica. Palete su najniži oblik integralnog transporta. Palete se podjednako koriste u privredi ne samo radi izbegavanja pretovara prilikom predaje javnom transporteru i pri isporuci od strane javnog transportera već i u operacijama unutrašnjeg transporta i skladištenja u privrednim organizacijama. Tako je uspostavljen paletni lanac od proizvođača do potrošača. Svi konteneri ISO tipova tako su konstruktivno izvedeni da su pogodni za transport pod carinskim pečatom, a, isto tako, i za privremeno uskladištenje. Ovo je posebno važno jer je na taj način moguće smanjiti broj pretovara neposrednim pražnjenjem kontenera prema potrebi, bilo da je riječ o proizvodima namenjenim za dalju preradu, bilo da je riječ o robama koje se odmah upućuju korisnicima. Uštede u troškovima samo jednog pretovara kontenera velike nosivosti opravdavaju višednevne troškove zakupnine za eventualno zadržavanje kontenera.

15

Literatura 1. Mirko Dokić: “Saobraćajna ekonomija”, Beograd 1980. 2. Milan Tatomirović, Spasoje Velimirović: “Transport u proizvodnji”, Beograd 1977. 3. Vlado Georgijevski: “Transport u Makedoniji”, Skoplje 1986.

16

Sadržaj 1.Uvod

1

2. Integralni transport

2

3. Sredstva integralnih transportno-manipulativnih sistena

4

3.1. Paletni sistemi

5

3.2. Kontenerski sistem

10

4. Zaključak

15

Literatura

16

17