IMs Introduksyon Sa Pamamahayag

 

 YUNIT I: I: PAMAMAHAYAG PAMAMAHAYAG Layunin   Narito ang mga layunin na nilalayong matamo pagkatapos ng aralin; Nakapagtalakay ng kasaysayan, layunin, tungkulin, uri, bahagi ng pahayagan, at etikang pampahayagan. Natutukoy ang katuturan ng pahayagan. Nakapagsulat at nakapagsuri ng mga uri ng balita.

Ang Katuturan at Kasaysayan ng Pamamahayag (Filipinas)

 

Katuturan ng Pamamahayag

Bago muna tayo dumako sa tinatawag na kasaysayan ay alamin muna natin kung ano ba ang katuturan ng pamamahayag. Ayon pa sa Academia.edu ang pamamahayag ay isang paraan ng pagsusulat ng tuwirang pag-uulat o pagbabalita ng mga kaganapan.  Ang kataga ay ginagamit din upang ilarawan ilarawan ang mga gawain ng mga pahayagan, pahayagan, palabras na pambalita sa telebisyon, radio at mga magasin. Maraming iba’t ibang   hanapbuhay na pambalita at pangbatiran sa larangan ng pamamahayag katulad ng mga trabaho ng mga tagapag-ulat na pamahayagan, ankor na pambalita sa telebisyon, manunulat, patnugot, tagaguhit o ilustrador at potograpo. Samantalang ang naghahanapbuhay sa larangan na ito at tinatawag na tagapamahayag, mamamahayag, o peryodista.  Ayon kay Huddleston, Huddleston, ang pamamahayag pamamahayag ( journalism  journalism)) ay kaakit-akit na libangang pangaraw-araw na taglay ng katotohanan ng buhay sa kasalukuyan; iyong nakalulugod bagaman sa kalaunan ay nakapapagal din sa pakiramdam sa siya’y kasangkot sa mga pangyayari, na ang iba’y tunay na mahalaga sa ating sarili sa darating na salin ng lahi.

 

Kasaysayan ng Pamamahayag sa Pilipinas  Pilipinas  

 Alam ko na ang ilan sa inyo ay nagtatanong nagtatanong kung kailan ba nagsimula nagsimula ang pamamahayag dito sa Pilipinas. Narito ang kasaysayan ng pamamahayag. 1. Nagsimula ang pamamahayag sa sa Pilipinas sa paglalathala ni Tomas Pinpin, isang Pilipinong manlilimbag ng Sucesos Felices, isang polyeto (newsletter) sa Maynila. Natutuhan ni Pinpin ang sining ng paglilimbag buhat sa mga prayle at mga intsik ngunit ‘di niya nailagay kung kailan ang tiyak na petsa ng unang pagkakalimbag nito at kung gaano kalimit ang paglabas niyon. Inilathala niya sa Kastila ang pangunahing mga kuwento ukol sa mga tagumpay ng La Naval laban sa mga Dutch sa Ternate. Nagtagal ito hanggang 1809. 1  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

2. Isang Hojas Volantes or "flying sheets" ang ang Aviso Al Publico (Notices to the Public) na lumitaw noong Pebrero 27, 1799. Sinasabing ang sukat nito ay gaya ng isang malaking kwaderno. Ito ay tungkol sa kampanya laban sa mga Muslim at pagkabihag ng mga pirata sa Sulu nang mga hukbong Kastila sa pangunguna ni Jose Gomez. 3. Disyembre 1, 1846 ay kinikilalang unang pahayagang pang-araw-ar pang-araw-araw aw maliban lamang sa araw ng lunes ang La Esperanza sa patnugot nina Felipe Lacorte at Evarisco Calderon. Malaking bahagi nito ay mga talakayang pampilosopiya, panrelihiyon, at pangkasaysayan. Tumagal ito ng tatlong taon at nagbukas upang maging pang-araw- araw na pahayagan. 4. Ang kauna-unahang pahayagan sa Pilipinas na lumabas ng palagian sa patnugot ni Governador-Heneral Manuel Fernandez de Folgueras noong  Agosto 8, 1811. Siya ang naging patnugot patnugot at naglathala naglathala dito ng mga gawain ng Spanish Cortes, pati digmaan ng Espanya at Pransiya. Dahil sa, higpit ng sensura ng mga Kastila hinggil sa mga lathalaing nakasisira sa kanila, ang pahayagang ito ay umiral lamang sa maikling panahon at pagkatapos ng labinlimang labas ay kusa nang namatay. 5. Unang nailathala noong March 1, 1859 at naglabas ng dalawang beses na isyu buwan-buwan. buwan-buwan. Ito’y tumagal lamang hanggang Disyembre 15, 1860. Mula sa dating Boletin de Oficial ay muling nirebisa ang mga nilalaman ng pahayagang ito at pinangalang Gaceta de Manila. 6. Revista de Noticias Noticias y Anuncios noong 1861 na ‘di kalaunan ay naging La Espafia Oceanica. Pahayagang Kastila na minsa’ minsa ’y nasasamahan ng mga artikulong Tagalog upang magbigay edukasyon sa mambabasa. Ang pahayagang ito ay nakipagsapalaran ng labindalawang taon (1865-1877). 7. Isang pahayagang pang-hapon ang muling binuo ni Joaquin de Loyzaga at Francisco Diaz Puertas gamit ang kaparehong pangalan (El Comercio) ng pahayagang unang lumabas noong 1858. Kasabay man ng Diario de Manila at El Porvenir, ang El Comercio ang may pinakamatatag at episyenteng naglathala ng pahayagan sa buong kalupaan sa loob ng 56 na taon (1858-1925) nang may parehong pangalan. Ito ang pinakaprogresibong pahayagan noong panahon ng Kastila na binili ni Senator Ramon Fernandez at isinamansa La Opinion. 8. Ikaapat na pahayagang lumabas sa taong 1882 1882 na may islogang "It is possible to love the Philippines without hating Spain and to love Spain without hating the Philippines.“ Philippines.“ Ito’y tumagal lamang ng limang buwan at sinasabing hindi ito nakahimok ng malaking bagahdan ng tagapagtangkilik sa nasabing idea ng islogan. Isa sa pinakaimportanteng pahayagan ay itinayo ni Jose Maria Perez Rubio. Ito ay nakadisenyo para sa sirkulasyon ng mga abogado at patnubay para sa mga hustisya at kapayapaan. 9. Ipinasara ito ng Gobernador Heneral noong 1888 dahil umano sa kawalan ng lisensiya sa pamahalaan matapos ang ilang taong   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

pakikipaglaban sa korte ay muli itong binuksan noong 1893 sa pangalang ngunit ‘di naglaon ay nagsara dahil sa pagkamatay nang nagtayo ng pahayagan. 10. Unang pamprob pamprobinsiyang insiyang pahayagan na inilathala s sa a labas ng Maynila ngunit nahinto rin sa parehong taon. Itinayo noong ika-1 ng Marso 1884 ni Pedro Groizard na may panulat-kamay panulat- kamay na “Larra”. Dahil sa mga eksposisyon at negatibong laman lagi ng pahayagan, ito’y nagdulot ng kaguluhan at may dalawampung linggo bago tuluyang isinara. Itinayo sa Iloilo ni Diego Jimenez, isang agresibong manunulat nang pahayang ito na nagsisiwalat ng iba’t ibang katiwalian na naging dahilan upang magkaroon siya ng maraming kaaway. Noong 1886 ay itinayo rin niya ang El Eco de Panay na nagpatuloy hanggang sa masakop tayo ng mga  Amerikano noong 1899. 1899. 11. Mga agresibong pahagayan na nagsulputan mula 1885 hanggang 1886. Katolikong pahayagang itinayo noong Oktubre 1886. Ito ang panahon ng sinasabing pagbabago mula sa impluwensiya ng pamumuno ni Gobernador Heneral Eulogio Despujol na naging liberal sa pamamahala. 12. Noong ika-4 ng Hulyo bilang pangkontra sa mga pahayag ng La Opinion sa patnugot ni Agustin Alfonso Moseras. Nang magretiro si Mosares kalaunan ay pinamunuan ito ni Jose dela Rosa. Noong 1892 pinangalanan itong sa pamumuno nina Federico at Antonio Hidalgo at may islogan na "The Philippines by Spain and for Spain“.  Spain“.  13. Pahayagang patungkol sa mga katutubo mula sa patnugot patn ugot ni Isabelo delos Reyes na naglabas lamang ng ilang isyu. Pahayagang laan para sa mga kababaihan. Mga lingguhang pahayagan na maiksing panahon lamang naglathala ng mga isyu. Bukod sa na muling naglathala, may mga bagong pamahayagan din ang umusbong tulad ng El Ejercito de Filipinas, El Consultor del Profesorado, Madrid-Manila, Toda en Broma, El Foro Administrativo, La Pavera, Periodico Festivo, La Puya (naglathala ng may kaugnayasn sa Pilipinas), Los Miercoles (naglathala ng isang isyu lamang), Revista Mercantil de Filipinas, Polichinela (naglathala lingguhang isyu) and the Boletin de la Companiia de Explotacion y Colonizacion de La Isla de Paragua. Apostolado de la Prensa, naklathala sa Tagalog. El Heraldo Militar, sumunod ay lingguhng pahayagang tinawag na El Ejercito de Filipinas. Manila-Santander, Boletin Oficial  Agricola El Consultor Consultor de Municipios, Municipios, Manalilla-Sport Manalilla-Sport (buwanan), (buwanan), La Legislacion (dalawanng beses kada buwan maglabas ng isyu at ukol sa pahalan at korte ang nilalaman), El Municipio Filipino (patnugot- Isabelo de los Reyes) at Apostolado de La Prensa. (itinayo ng mga prayle para sa mga pangrelihiyong gawain sa wikang Tagalog) El Album Militar (itinayo ng sundalong opisyal). El Cinfe and Sorpresas- Chicago ay dalawang komiks na itinayo ngunit nawala rin ng sumunod na taon. El Espafiol na naglathala hanggang 1898.

3  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

14. La Exposition, La Campana, La Mosca at La Vida Industrial de Filipinas na itinayo ni Jose Martin Martinez Kauna-unahang rebolusyonaryong pahayagan ng Kataastaasang Kagalang- galangang Katipunan ng mga  Anak ng Bayan. Na itinayo noong ika- 18 ng Enero, 1896. Naglalayon Naglalayon itong ipahayag sa lahat ang kasamaan at kasakiman ng mga prayle at mga kastilang opisyal upng makapag-organisa ng isang rebolusyon. Nakalathala rin sa mga artikulo ng pahayagan ang ilang ebedensiya upang makahikayat nang mambabasa. 15. Lumabas din ang mga pahayagang Tagalog tulad Ang Pliegong Tagalog na itinayo ni Juan Atayde na ayon sa kanya ay marapat lamang na magkaroon ng pahayagang nakalathala sa wikang ito at hindi puro sa Kastila na lang. 16. Ang La Independencia ay itinayo ni Henenal Antonio Luna sa tulong ng kanyang kapatid na si Joaquin noong September 3, 1898. Isa ito sa pinaka-importanteng pahayagan sa panahon ng rebolusyon. 17. Iba pang mahahalagang pahayagan ng taong ito ay ang La Libertad na itinayo noong ika-20 ng Hunyo sa patnugot ni Clemente Jose Zulueta. The Newspaper La Republica Filipina na itinayo sa Mandaluyong, Rizal noong ika-15 ng Setyembre sa patnugot ni Pedro A. Paterno at ‘di kalaunan noong opisyal na pahayagan ng pamahalaan noong 1901 ng sumulat si General Douglas Mac Arthur bilang Sekretaryo ng Digmaan ng mga panahong ito. Ika-29 ng Setyembre 1898 inilathala sa Malolos Bulacan sa unang pagkakataon ang El Heraldo de la Revolicion Filipina. Ito ay naging opisyal na publikasyong pahayagan sa panahong may rebolusyon sina Heneral Emilio Aguinaldo. Ika-29 ng Disyembre 1898 inilathala sa Jaro Iloilo na naglalayong ipaglaban ang mga karapatan ng Pilipino. 18. Ika-24 ng Marso Marso,, 1899 ang Columnas Co lumnas Volantes ay inilathala in ilathala sa Lipa, L ipa, Batangas. Ito ay naglalaman ng mga artikulo ukol sa pulitika at mga sandatahang lakas. Ito ay binuo ng mga propesyunal na nabibilang sa samahang Club Democratico Independiente. 19. Noong Nobyembre 18, 1899 ang mga pahayagang, Filipinas Ante Europa at El Defensor de Filipinas, ay inilathala sa Barcelona Espanya sa patnugot ni Isabelo de los Reyes. Inilathala rin ang kauna-unahang pahayagang Amerikano na inihahayag ang pagkapanalo ni Heneral Dewey at pagsaugpo niya sa pwersang Amerikano sa Manila Bay 20. Noong 1900 ay inilathala ang El Grito Del Pueblo (Ang Sigaw/Tinig ng Bayan) na itinatag ni Pascual Poblete at ang El Renacimiento (Muling Pagsilang) na itinatag naman ni Rafael Palma. Isa rin sa mga pang-arawaraw na pahayagan noong 1900 ang El Nuevo Dia (Ang Bagong Araw) na tinatangkilik pa rin natin magpahanggang ngayon. Ito naman ay itinatag ni Sergio Osmeña. 21. Ang Pagsisimula ng College Editors Guild of the Philippines (1931-1945) Bahagi ng pang-araw-araw na pamumuhay ng mga tao ang 4  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

pamamahayag. Mula paggising sa umaga, hanggang bago tuluyang magpahinga sa gabi, mga balita sa radyo, telebisyon, at pahayagan ang kaulayaw ng paningi't pandinig ng mga mamamayan. Napakalawak nang naaabot ng kapangyarihan ng medya sa buhay, mapaindibidwal o ng buong sambayanan. 22. Pagsapit ng 1970, lalong tumitimbang ang progresibong oryentasyon ng Guild. Dumaluyong ang kilos protesta sa lansangan. Maraming manunulat pangkampus ang lumahok ang nagpakilos sa mga malakihang mobilisasyon sa panahon ng First Quarter Storm. Hindi iilang Guilders ang naging kasapi ng Kabataang Makabayan. 23. Ang pag-aals pag-aalsa a noong 1986 ay nagluklok n agluklok kay Co Corazon razon Aguino bilang bagong pangulo. Tiningnan si Aquino bilang isang pinunong liberal burges. Pinuri ang Republic Act 7079 o Campus Journalism Act bilang “milestone in the history of the campus press.” Kabaligtaran ang naganap sa aktwal.

Kodigo ng Etika ng Pamamahayag sa Pilipinas

 

Kodigo ng Etikang Pampahayagan 1. Itaguyod ang kalayaan at iba pang mga saligang karapatan ng pamahayagan ng bakahin ang lahat ng impluhong maaaring mapag rupok sa mga ito. 2. Iwasan ang mga pagpapangkat-pangkat pagpapangkat-pangka t at at iharap ang dalawang panig ng bawat pinatatalunang paksa nang buong katarungan at katapatan sa mga pangayayri, nang mabigyan ang matalinong pamamatayan ng kanyang karapatan sa malayang pamamahayag. 3. Huwag magpalimbag ng mga bagay na maaaring di-makatarungng di-makatar ungng tumuligsa o nagpapahina sa karangalan ng isang tahanan, o sa pananampalataya ng isang tao, o magsilbing panghamon nang walang katarungan sa damdamin ng bayan o kaya'y sa katahimikan ng bayan. 4. Bakahin ang lahat ng kapangyarihang maaaring maaaring magtangkang isa kalakal kalakal ang layunin na maging sunud-sunuran dahil sa pakinabang o pabor. 5. Lakipan ng katarungan at kawanggawa ang kapangyarihan ng pamahayagan na umiiwas sa paghantong nito sa kalupitan; upang igalang ang hinirang sa may kapangyarihan at upang mabatid at sumunod sa batas. 6. Isagawa ang kagandahang-loob mabuting panlasa, kayumian, at makatuwirang pakikitungo sa bayan, gayon din sa kapuwang nasa propesyon, na malayang tinanggap at sapat na iniwasto ang lisyang hatol o kamalian. 7. Iulat at iwasto nang walang pagkiling ang mga balita at kilalanin nang tiyakan na ang Katotohanan ay siyang totoo at ang kurukuro ay kurukuro, at iniiwasan ang pagmamalabis o pagkakaltas ng mga pangyayaring nagpapatunay o mahalagang kahulugang nagpapaliwanag. 8. Iwasan na maging kusang patakaran ang labis na pagkasensasyunal pagkasensasyuna l matamo lamang ang pagsang-ayon ng karamihan o naglalayon ng tanging pag-aakit sa 5  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

tanungin at maipagbili ang pahayagan; at higit na mabawasan ang mga balita sa krimen na walang layunin kundi magpasigla sa kriminidad. 9. Laging sikapin na na mapaunlad ang kakayahang propesyunal propesyunal at pagkamabisa nito, sa diwa ng magiliw na pakikipagkompetensiya at tumanggap ng punang mapagbuo sa kapakanan ng maunlad na pamamahayag. 10. Tumulong sa isa't isa sa panahon ng kasawian at buong pagkakaisang humarap sa mga suliraning propesyunal. Mga pangkalahatang alituntunin na dapat sundin para sa pamahayagan. I.

II.

III.

IV.

V.

Kalayaan sa Pamamahayag ay naksalalay sa Pangunahing Karapatan ng Sangkatauhan. Kalayaan mula sa lahat ng obligasyon malibana lamang sa fidelity, ang interes ng publiko ay mahalaga. Promosyon a anumang pribadong interes na taliwas sa pangkalahatang kapakanan, o saanumang dahilan ay hindi naaayon sa matapat na pamamahayag.  Ang pagkiling sa komentaryo komentaryo ng editoryal ay nababatid nababatid ng departmento departmento ang katotohanan. Karapatan, Katotohan at Kawastuhan  Ang kapakanan kapakanan ng mga mambabasa ay ang pinakamahalagang pundasyon sa lahat ng mamamahayag upang maging mahalaga ang kanilang tungkulin.  Ang pagsaalang-alang pagsaalang-alang sa mabuitng pananalig pananalig sa pamahayagan pamahayagan ay nagiging sandigan ng katotohanan.  Ang pangunahin pangunahing g balita ay kinakailangang kinakailangang buo buo ang nilalaman nilalaman at angkop. angkop. Walang Pagkiling  Ang kasanayan kasanayan sa pamamahayag pamamahayag ay mahalaga mahalaga upang upang magkaroon magkaroon ng kalinawan kalinawan ang pag-uulat ng balita at pagpapahayag ng mga opinyon. Ang pag-uulat ng balita ay kinakailangang maging malaya mula sa opinyon o batayan ng anumang uri. Patas na Laban  Ang pahayagan pahayagan ay dapat na maglathala ng mga opisyal opisyal na kaso sapagkat kung hindi ito ay maaaring makaapekto sa reputasyon o karakter na pangmoral at mawawala ang oportunidad na madinig ang panig ng akusado. Ang tamang kasanayan ay kinakailangan sa pagkakaloob ng gayong oportunidad sa lahat ng kaso na seryoso ang akusasyon sa lahat ng kaso na seryoso ang akusasyon sa labas ng hukuman. Kadisentehan  Ang pahayagan pahayagan ay pinaniniwalaan sa katapatan katapatan nito, sapakat ipinahahayag ipinahahayag ang kadahilanan ng mataas na moralidad at pinalalakas ang mabuting pag-uugali. Maaring matagpuan ditto ang mga detalye ng krimen at bisyo, sa publikasyon isinasaalang-alang ang kabutihan para sa lahat. Sa pagwawakas, ang mabuting pamamahayag ay ginagabayan ang lahat ng materyales na kinalaman sa katotohanan. Ang kalayaan ay may kinalaman para sa pantaong kabutihan at respeto para sa pagtanggap ng mga pamantayan ng 6  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

sariling komunidad. Ang mabuting pahayagan ay maaaring husgahan sa kanilang pagganap sa pamamagitan ng pamantayan.    

Pamantayan Tungo sa Mabuting Pahayagan

Integridad

 Ang pahayagan pahayagan ay dapat: dapat:   Manatili ang lakas ng ng pamantayan sa katapatan ng patas na pagpili sa nilalaman at sa lahat na may kaugnay sa pinagmulan ng balita.   Kaugnay sa mga paksang kontrobersyal kontrobersyal,, dapat na lutasinang lutasinang mga isyu at ang di di-pagkakaunawaan.   Pagsasakatuparan na may kababang-loob at pag-unawa sa pagharap sa pagtutunggalian ng mga opinyon at maging ang hindi pagkakasundo.   Paglaan ng panahon para sa pag-uusap hinggil sa problema na batay sa pananaw ng editoryal ng pahayagan.   Pantay na pananaw na pang-editoyal pang-edito yal sa pagpapahayag ng mga opinyon.











 

Katumpakan

 Ang pahayagan pahayagan ay dapat: dapat:    Maglalaan ng pagpupunyagi na mailimbag ang katotohanan sa lahat ng sitwasyon sa balita.   Pagpupunyagi para sa kaganapan ng layunin.   Pagbabantay laban laban sa kapabayaan, pagkiling, paninira na magbibigay pansin pansin sa sa pagkukulang.   Pagtitiyak Pagtitiya k at pagtutumpak pagtutumpak sa pagkakamali ng mga pangyayar I sapagkat ang ang pahayagan ay siyang may pananagutan.  



 





 

Kodigong Moral sa Pilipinong Mamamahayag

1. Ako ay tapat na mag-uulat at bibigyang kahulugan ang balita, pangangalagaan at hindi hahayaang pigilin ang mahalagang mga kaganapan o ibaluktot ang katotohanan sa pamamagitan ng hindipagsasama o hindi pagbibigay-diin. 2. Hindi ko sisirain ang mahalagang material ng impormasyon na iipinagkaloob pinagkaloob sa akin batay sa tawag ng tungkulin. 3. Ako ay dulugan, hindi lamang ng patas at tapat na pamamaraaan sa abot ng aking kakayahan upang makuha nag balita, mga larawan, at mga dokumento, at maayos akong magpapakilala bilang kinatawan ng medya kapag nagsasakatuparan ng personal na interbyu para sa publikasyon.

7  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

4. Ako ay iiwas sa pagsulat ng mga balita na maka-aapekto sa pribadong buahy maliban na lamang sa kapakanang pampublikong pakikipag-ugnayan na itinatakda ng saligang-batas. 5. Hindi ko hahayaan hahayaan ang personal na motibo o kapakanan na makaimpluwensya sa aking ginagampanang tungkulin; o hindi ako tatanggap ng anumang regalo o suhol o bigyan ng konsiderasyon ang iba na makakaapekto o magiging sanhi ng pag-aalinlangan sa aking personal na intergridad. 6. Hindi ko gagawa ng anumang aksyon ng panggagaya. 7. Hindi ako mangungutya, o pupuna ng sinuman sa pamamagitan ng sex, paniniwala sa relihiyon, paninindiagang pampulitikal, cultural at etnikong pinagmulan. 8.  Aking ipalalahgay ipalalahgay na ang sinumang akusado sa krimen ay inosente hangga’t hindi napapatunayan. Ako’y magssakatuparan ng pag-iingat pag -iingat sa paglalathala ng mga pangalan ng mga menor de edad at mga babae na ksangkot sa kasong kriminal upang hindi mawala ang kanilang karangalan sa lipunang kinabibilangan. 9. Aayusin ko ang aking sarili sa p publiko ubliko habang ginagampan ang akng tungkulin bilang mamahayag nang sa gayong paraan ay aking mapapanatili ang dignidad ng aking propesyon.  

S cope co pe of JJourn ournal alis is m) Saklaw ng Pahayagan (  S

1. Pasulat- pahayagan, pulyeto, magasin, aklat (Print Media) Media) 2. Pasalita- radio, radio, karaniwang pabalita komentaryo (Broadcast Media) Media) 3. Papaningin- telebisyon, pelikula, betamax (Visual Media) Media)  

paper  r ) Tungkulin ng Pahayagan (Functions of a News pape

1. Maging mata at tainga ng mambabasa (Information (Information function). function). 2. Maging tagapagturo (Education fuction). fuction). 3. Pumuna ng balita sa pamamagitan ng mga tudling at pitak (Interpretation ( Interpretation function). function ). 4. Tagapaglahad ng mga kuru-koro (Opinion moulder )).. 5. Maging tagapaglibang o tagaaliw (Entertainment function). function). 6. Gumaganap bilang tagapag-alaga ng karapatan ng mambabasa (Watching function.. function 7. Bilang talaan sa mga mahahalagang pangyayaring naganap (Documentation function).. function)  

Bahagi at Pangkat ng Pahayagang Pang-araw-araw

Bahagi ng Pahayagan  

Pangmukhang Pahina (Front Page)   Pangalan ng pahayagan (nameplate/ logo) 8  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

                     

Tainga (ears) Ulo ng pinakamahalagang balita (banner news) Pinamahalang balita (banner lead) Pamatnubay (lead) Balita (news) Larawan/klitse Larawan/klit se (cut) Paliwanag sa larawan o kapsiyon (caption kapsiyon  (caption or cutline)  cutline)  Pamagat ng ng paliwanag sa itaas ng larawan (overline) larawan  (overline)   Kiker  (tagline/   (tagline/ kicker)  kicker)  Petsahang balita (dateline balita  (dateline news )  )  Pangalawang bahagi ng ulo ng balita balita o kubyerta o dek (deck dek  (deck or bank)  bank) 

ditoryal oryal Pa Pagg e)  Pahina ng Pangulong Tudling (E dit   Polyo (folio) - tinataglay ang bilang ng pahina, pangalan pangalan ng pahayagan at at a ang ng petsa ng paglimbag.   Watawat (flag) - pinaliit na pangalan ng pahayagan sa loob ng kahon ng ng patnugutan.   Kahon ng patnugutan ( masthead or staff box)









           

 

 



Pangulolong tudling o editoryal ( editoryal proper Tudling editoryal o pitak ( editoryal column) Kartun (cartoon) Liham sa patnugot ( letter to the editor)  editor)  Editoryal layner (editoryal liner)  liner)  Panauhing tudling (guest editoryal)  editoryal) 

(Features ures Pag e)  Pahina ng mga Piling Lathalain (Feat   Tudling ng palagiang lathalain (regular features column)  column)    Natatanging lathalain (special features)  features)    Mga larawan o klitse (cuts)

  

Pahina ng palaruan o palakasan o isports (S po ports rts Page)     Tudling ng palagiang lathalain (regular features column)   Natatanging lathalain (special features)   Mga Larawan ( cuts or illustration) illustration )

  

Pahinang Pampanitikan (Literary Page)  Page)           



   

maikling kuwento sanaysay tula dula o drama suring pelikula

  suring dula



9  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Mga Sangkap ng Balita at Pamatnubay

 

lement entss of News) Mga Sangkap ng Balita (E lem

Dapat na mabatid ng reporter na sa pagkalap ng balita ay may mga kahalagahang dapat taglayin ng balita upang ito’y makatawag-pansin makatawag -pansin at makaakit sa mambabasa. Nararapat itong isaalang-alang sapagkat magsisilbing gabay ang mga ito sa pangangalap at pagsulat ng balita. 1. Kapanauhan/Napapanahon (Immediacy or timeliness) -  Kailangan ang pangyayari’y kagaganap o katutuklas lamang. Napapanahon pa rin ang balita kung ang pangyayari ay matagal nang naganap ngunit ngayon lamang nabunyag o natuklasan. 2. Kalapitan (Nearness or Proximity ))-  -  Higit na kinagigiliwan ng karaniwang mambabasa ang mga pangyayari sa kanilang paligid kaysa mga pangyayaring nagaganap sa malalayong pook. Ang kalapitan ay maaaring tumukoy rin sa kalapitang heograpiya  heograpiya  (geographical nearness), nearness) , kaangkan (kinship), kapakanan (intersest) atb. (intersest)  atb. 3. Katanyagan (Prominence )- Kung )- Kung ang paksa ng balita ay bantog o tanyag, ito ay nakaaakit at nakatatawag pansin. Maaaring ito’y ukol sa isang pinuno ng pamahalaan, lider ng purok, mga taong kilala o dakila o tanyag sa lipunan. Maaari ring paksain ang isang matulaing pook. 4. Tunggalian (Conflict or Struggle)-  )-  Ano mang pangyayari naglalarawan ng paglalaban, pagpapaligsahan at pagsasapalaran ay balitang interesante. interesante . Ito’y maaaring pagtutunggali ng katawang pisikal at mental; tao laban sa kapwa tao; tao laban sa hayop; tao; laban sa kalikasan; tao laban sa kanyang sarili. 5. Kahulugan o Kalalabasan (Significance or Consequence)-  Kung ang isang pangyayari o bagay ay may ibubungang kabutihan o kasamaan ay nakatawag pansin, ano ang kahulugan o kalalabasan kung ang Kumunismo ay ating tatangkilikin? (Oddity, y, Unusua Unusualn lness ess )-   Mga bagay na pambihirang 6. Di-karaniwan, Pambihira (Oddit mangyari gaya ng isang lalaking napabaliktang nagdalantao, o isang taong patay na nabuhay at nang nakita niyang nasa loob siya ng ataol, siya’y namatay uli dahil sa takot.  takot.  7. Pagbabago (Change)- Ano )- Ano mang pagbabago, maging sa pag-unlad o pagsama ay nakatawag-pansin.  nakatawag-pansin.  8. Pumukaw-Damdamin o Kawilihan (Human Interest)-  Ito’y umaantig ng damdamin at kaukulang reaksiyon ng mamababasa upang siya’y paiyakin, patawarin, pagalitan, pahagain atb.  atb.  omance ance a and nd A dvent dventure)ure)-  Ang 9. Romansa at Pakikipagsapalaran (R om  Ang romansa romansa ay hindi nauukol sa pag-iibigan lamang. Isang halimbawa nito ay ang romansa ni Hemingway at ng karagatan; mga astronauts at ng kalawakan. 10. Hayop (Animals)-  Magandang paksa sa balita ang mga hayop na may katalinuhan. 10 10   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

11. Pangalan (Names)-  Kung marami ang mag pangalang nakalathala na nasasangkot sa balita, dumarami rin ang mga mambabasa. 12. Drama (Drama)-  Ang daigdig ay isang dulaan at ang mga tao ay nagsisiganap nagsisiganap sa pamamagitan ng dula ng tunay na buhay. Ang misteryo, pag-aalinlangan (suspense)) o komedya ay nagbibigay ng kulay sa isang kuwento. (suspense S ex )-  13. Kasarian (  S )-  Ito’y nagbibigay ng kawilihan na karaniwang natutunghayan sa romansa, pag-aasawa, paghihiwalay at pagdidiborsiyo. Nailalarawan din ang kasarian, halimbawa kung ang isang babae ang pinuno ng mga bandido o kung ang naihalal na pangaulo ng isang bansa ay babae gaya ni Gloria M. Arroyo. 14. Pag-unlad o Pagsulong (Progress or Advancement)-  Magandang paksa ang mga ito sa balita. 15. Mga Bilang (Numbers )-  )-  Marami ang mahilig magbasa ng estatistiks tulad ng ulat sa pananalapi, kinalabasan ng eleksiyon, panalonh numero sa sweepstakes, vital statistics ng dalaga, atb.

 

Ang mga Pamatnubay (The Lead)

 Ang panimula ng balita ay tinatawag tinatawag na pamatnubay. pamatnubay. Ito ang pinakamahalagang pinakamahalagang bahagi ng balita sapagkat ito ay unang pinagtutuunan ng pansin at siyang umaakit sa mambabasa dahil ito ang buod. Ngunit maaaring ito ay isang salita lamang, lipon ng mga salitang panghihikayat ng interes ng mambabasa, o isang parapo o talata.  

Katangian ng Isang Mabisang Pamatnubay

  Ipinahahayag sa sa maikling pangungusap lamang ng buod ng balita.  balita.     Sinasagot kaagad ang gusting malaman ng mambabasa: Ano ang nangyari? Sino ang mga nasasangkot? Saan naganap? Kailan? Bakit? Paano naganap?   Hinihikayat Hinihika yat ang mambabasa na ipagpatuloy niya ang kanyang pagbabasa.

 



 

Mga Uri ng Pamatnubay

1. Kombensyonal o Kabuuang Pamatnubay (Conventional (Conventional or Summary Lead)  Lead)  Ito’y sumasagot sa mga tanong Sino? Ano? Kailan? Saan? Bakit? Paano? o  Pamatnubay na Sino (Who Lead)- Pangalan Lead)-  Pangalan ang itinatampok sapagkat ang tao o mga taong nasasangkot sa balita at tanyag at higit sa prominente kaysa aktibidad o gawaing naganap. o  Pamatnubay na Ano (What Lead)-  Lead)-  Ang pangyayari, aktibidad o gawain na naganap o magaganap ang itinatampok sapagkat higit na prominente ito kaysa tao o mga taong nasasangkot sa balita. o  Pamatnubay na Kailan (When Lead)- Ginagamit kung ang pangyayari ay naganap o magaganap sa di-kinaugaliang oras o kung ang oras o pabahon ng kaganapan ay lalong mahalaga. o

  Pamatnubay na Saan (Where Lead)-  Lead)-  Ginagamit kung ang pangyayari ay naganap o magaganap, sa hindi karaniwang pook. 11  11  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

  Pamatnubay na Bakit (Why Lead)- Sanhi Lead)- Sanhi o dahilan ang itinatampok. o  Pamatnubay na Paano (How Lead)- Pamaraan ang itinatampok. o

2. Pambalirang Pamatnubay ( Gram G ramm matic atical al B eg inning Lead Lead)) Kahit na nakagawian nang simulant ang pamatnubay sa pinakatampok na pangyayari ay maaari pa ring simulant ito sa ibang paraan kung naaangkop. May iba’t ibang kayariang pambalarila na maaaring magbigay ng pagbabago at lalong maging mabisa ang panimula.   o  Sugnay na Pasanhi ( Causal Clause)-  Clause)-  binubuo ng isang sugnay na dimakapag-isa na nagsisimula sa alinmang pangatnig na pananhi tulad ng: dahil sa, dahil kay, gaya mga, palinhasa, paano, mangyari, kasi, kundangan, alangalang sa, atb. o  Sugnay na Pasubali (Conditional Clause)-  Clause)-  binubuo ng isang sugnay na dimakapag-isa na nagsisimula sa alin man sa mga pangatnig na panubali tulad ng: kung, kapag, kundi,pagkadisin,sakali,sana, atb. o  Sugnay na Paninsay (Concessive Clause)-  Clause)-  binubuo ng isang sugnay na dimakapag-isa na nagsisimula sa pangatnig na paninsay, tulad ng: kahit na, bagaman, gayong, atb. o  Sugnay na Patakda (Terporal Clause)-  Clause)-  nagsasaad ng takdang panahon; binubuo ng sugnay na di-makapag-isa na nagsisimula sa salitang: nang, habang, bago, simula nang at samantala. o  Sugnay na Pangalan (Noun Clause)- binubuo Clause)-  binubuo ng sugnay na di-makapag-isa na ginagamit na simuno o tuwirang layon. o  Pariralang Pawatas (Infinitive Phrase)- nagsisimula Phrase)- nagsisimula sa pawatas (nasa anyong pandiwa ngunit walang panahunan) na banghay sa um at mag. o  Pararilang Pandiwa (Participial Phrase)- nagsisimula Phrase)- nagsisimula sa pandiwari (pandiwang ginagamit na pang-uri). o  Pariralang Pang-ukol (Prepositional Phrase)- nagsisimula sa pang-ukol ng: sa, ukol sa, hingigil sa, tungkol sa, para sa atb. o  Pariralang Pangangalang Diwa (Gerundial Phrase)-  Phrase)-  nagsimula sa pangangalang diwa (pandiwang may unlaping pag-) 3. Pamatnubay ng Di-kombensiyonal o Makabag Makabagong ong Pamatnubay (Novelty Lead)   Lead) Ito ay ginagamit ng mga manunulat sa pamamaraang inaakala niyang medaling makatawag o makapukaw ng pansin o kawilihan at pananabik.  

Mga Uri ng Makabagong Pamatnubay

1. Panggulat (Startler or Astonisher Lead)- Kalimitang ito’y isang pangungusap na maikli, hiwalay sa talata na sinusundan ng buod ng ibang impormasyon. Ginagamit ito kung ang tala at lubhang mahalaga, nakakagulat, nakakagutantang o nakakasindak.

1 1   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

2. Pinangyarihan o Sanligan (Background Lead)-  Lead)-  Ito’y mag pangungusap na naglalarawan ng pangyayari, at ang pook na pinangyarihan ay higit na nakalatawag ng pansin kaysa sa mga taong kasangkot. Ito’y, karaniwang ginagamit sa mga salaysay tungkol sa karnibal, sayawan, eksibisyon, pistahan, atb. 3. Tahasang Sabi (Direct Quatation)-  Quatation)-  Ito’y Ito’y makabuluhang pangungusap ng tagapagsalita o kaya, ito’y hango sa isang aklat na sinipi at ginamit na panimula sa isang balita. Ginagamit ito kung ang sinabi o sinipi ay higit na nakakatawag ng pansin o mas mahalaga kaysa taong nagsabi. Karaniwang ginagamit ito sa mga balitang tungkol sa talumpati. ( speech story) 4. Tanong (Question Lead)-  Lead)- Ito’y ginagamit kung ang tanong ay may malaking bahagi sa salaysay at kung ang tanong ay wala pang kasagutan. 5. Paglalarawan (Descriptive or Picture Lead)-  Lead)-  Ito’y paglalarawan paglalarawan ng tao, lunan o pangyayari. Ginagamit kung sa pamamagitan ng ilang salita ay makakabuo ng malinaw na larawan sa isipan ng bumabasa. 6. Pagkakaiba (Contrast Lead)-  Lead)-  Ginagamit ito upang maipakita o mapalitaw ang pagkakaiba ng dalawang bagay sa unang pangungusap ng balita. 7. Parodya o Nakatatawang Panulad (Parody Lead)-  Lead)-   Karaniwang hango sa tanyag na awit, tula, sipi, aklat o pamagat ng pelikula. Ginagamit lamang ito kunh angkop, medaling makilala, ngunit hindi lubhang palasak. 8. Pontse (Punch Lead)- Isang Lead)- Isang napakaikli ngunit mabisang pamatnubay. 9. Kasabihan o kawikaan (Epigram Lead)-  Lead)-   Sinisimulan ang pamatnubay ng kilalang kasabihan o taludtud. 10. Isang Salita (One-word Lead)  Lead)  Sugod! Ito ang utos ni G. Rene Romero sa mga batang iskaut nang tinangka nilang akyatin ang Bundok Arayat. 11. Kapaligiran (Atmosphere Lead)-  Lead)-  Lipon ng mga salita o parirala na naghahatid sa bumabasa ng lagay ng kalooban sa mga mga nagaganap. Ito’y Ito’y ginagamit lamang kung ang lagay ng kalooban ukol sa pangyayaring inilalarawan ay kawili-wili at mahalaga. mahalaga. 12. Tukoy mula sa Mitolohiya, Panitikan o Kasaysayan-  Kasaysayan-  Ginagamit lamang kung ang pagbanggit ay natural o angkop. 13. Maikli’t Hiwahiwalay na Parirala o mga salita (Staccato Lead)  Lead)   Krimen, demonstrasyon, adiksyon, polusyon! Pagsama-samahin ang mga ito ay mababatid mo kung anong uring lungsod ang Maynila.

13 13   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Mga Katangian at Uri ng Balita

 

Mga Katangian ng Balita

  Ganap na Kawastuhan-  Kawastuhan-  kawastuhang paktuwal; tunay na pangyayari; katumpakan ng pangkalahatang impresyon; kaayusan ng mga detalye, tamang pagbibigay diin, hindi magulo o masalimuot ang diwa.   Timbang- kaukulang diin sa bawat katotohan, kaugnay ng ibang tunay na pangyayari; kawastuhan (paglalakip ng tunay at napapanahong pangyayari lamang)   Walang Kinikilingan- hindi nagtataglay ng personal na opinion ng manunulat, kailangang isulat ang dalawang panig ng istora.   Kaiklian   Kalinawan at Kaiklian- dapat na malinaw at maikli upang mabatid ang pangunahing layunin nito.  nito.    Kasariwaan o Napapanahon- maaaring hindi na binabalita angmga pangyayari na lumipas na ang panahon at walang ugnayan sa kasalukuyang isyu ng lipunan.  







 



 

Mga Uri ng Balita

Ayon sa Saklaw o Pinagmulan  Pinagmulan     Balitang Local o Nasyonal (Local News)- nagaganap News)- nagaganap sa loob ng bansa   Balitang Dayuhan o Banyaga (Foreign News)- naganap News)- naganap sa labas ng bansa   Balitang may Petsa at Pinanggalingan (Dateline News)News)- pinangungunahan  pinangungunahan ng petsa, kung kalian sinulat ang lunan, kung saan sinulat ng reporter.







Ayon sa Pagkakasunod-sunod   Paunang Balita (Advance or Anticipated)-  Anticipated)-  ualat na ukol sa inaasahang pangyayari tulad ng gaganaping patimpalak, konsiyerto, dula, palaro, kampanya, atb.   Balitang Di-inaasahan (Spot News)-  News)-  balitang isinulat ukol sa pangyayaring naganap na di-inaasahan. Bihirang mapalabas sa pahayagang pampaaralan ang ganitong uri ng balita. Sapagkat ito ay paborito ng mga reporter sa radio o telebisyon.   Balitang Itinalaga (Coverage News)-  News)-  balitang isinulat o isusulat pa, batay sa isang palagiang o pirmihang pinagkukunan (based on a given beat or assignment) gaya ng kongreso, ospital, fire department, tanggapan ng punongguro, aklatan, atb.   Balitang Panubaybay (Follow-up News)-  News)-  ulat ukol sa pinakabagong pangyayari bilang karagdagan o kasunod ng naunang balita.









14 14   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

  Balitang Rutin o Kinagigiliwan (Rourine News story)-  story)-  balitang ukol sa inaasahang magaganap tulad ng regular na pagpupulong, panahunang pagsusulit, palatuntunan.



Ayon sa Anyo   Tuwirang Balita (Straight News)-  News)-  inihahayag ang mga pangyayari sa ayos na



tagilo o baligtad na piramide pira mide (inverted pyramid pyra mid structure) mula sa pinakamahalaga hanggang sa pinakamaliit na kahalagahan. Ang pangunahing layunin nito ay magbigay ng impormasyon at pangalawa lamang ang pagbibigay ng aliw.   Balitang Lathalain (News Features)-  Features)-  ito ay balita ng isang pangyayari na pinaganda ang paghahatid ng impormasyon upang higit na maging kawili-wili o kaya’y higit na magbibigay ng aliw sa mga mababasa  mababasa     Balitang Di-toto (False News)- ito ang mga balitang nililikha lamang o imbentong pangyayari. pangyayari. Walang batayan ukol sa balitang nilalathala. nilalathala. Maiikling ulat na gaya nito ang madalas lumabas o nailalathala sa mga pahayagang tabloid, ngunit ang pag iimbento ng mahalagang balita ay mahirap Makita.   Balitang Iisang Paksa o Tala (Single Feature)- iisang pangyayari o paksa







ang taglay ng pamatnubay.   Balitang Maraming Itinatampok (Several Features)-  Features)- maraming bagay o paksa ang itinatampok sa pamatnubay.



Ayon sa Pagtalakay ng Paksa   Balitang Pamukaw-Damdamin o Kawilihan (Human Interest Story)-  Story)-  ito’y umaantig ng damdamin at kumukuha ng reaksiyon ng mambabasa.   Balitang may Pagpapakahulugan (Interpretative or Interpretive News)-  News)-   Ipinauunawa sa mambabasa ang kahalagahan ng pangyayari.   Balitang may Lalim (In-Depth Report)- pagbalitang Report)-  pagbalitang may paghamon sa kaisipan ng mga mamababasa at kakayahan ng reporter.







Ayon sa Nilalaman   Balitang Pang-agham ( Science News)   Balitang Pangkaunlaran (Development News)   Balitang Pamalakasan

  

Mga Tanging Uri   Batay sa mga Talang Nakuha (Fact Story)-  Story)-   pagsasalaysay ng karaniwang pangyayari na kasagutan na Sino?, Ano?, Saan?, Kailan?, Bakit?, at Paano?   Batay sa Kilos o Aksiyon (Action Story)- pagsasalaysay Story)-  pagsasalaysay ng mga pangyayaring hindi lamang paktwal kundi yaong tinatampukan ng kilos (action), madulang pangyayari (dramatic incident, paglalarawan sa tao (description of a person),





pahayag ng isang saksi o kaya mga nagpapaliwanang ng mga bagay-bagay (explanatory (explanator y data). 15 15   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

  Ukol sa Talumpati o Panayam (Quote, Speech or Interview Story)- isinasaad Story)-  isinasaad kung sino ang taga-pagsalita o kunh sino ang kinapanayam, ang paksang diwa ng kanyang talimpati; okasyon, oras at pook ng pinagdausan, siping pangungusap, paglalarawan ng madlang tagapanood, pati di-karaniwang kilos at reaksiyon nila.   Balitang Pangkatnig (Sidebar)- Maikling (Sidebar)- Maikling balitang isinusulat nang hiwalay ngunit





kaagapay at kaugnay ng isang pangunahing balita.   Balitang Kinipil (News Brief)-  Brief)-  maikling balita na karaniwang binubuo ng hindi hihigit sa dalawang talata.   Bulitin (Bulletin)- habol (Bulletin)- habol o karagdagan sa kasalukuyang mahalagang balita.   Dagliang Balita (Flash)-  (Flash)-  pinakabuod ng bagong mahalagang balita na kailangang mailathala kaagad dahil huli na para mailathala ang buong balita.



 

 

Pagsulat ng Balita

 

Pag-aralang mabuti ang mga nakalap na impormasyon. Tukuyin ang pangunahing idea at tanggalin ang hindi gaanong mahalagang detalye.   Ayusin ang mga nakalap na impormasyon mula sa mahahalagang detalye          

patungo sa di-gaanong mahalagang detalye o tinatag na baliktad na piramide. Bumuo ng angkop na panimula o pamatnubay ng balita. Tiyaking ang pamatnubay ay may kaisahan kaisahan o umaakma sa katawan. Magsama lamang ng pangunahing idea o pa pangtulong ngtulong na idea sa isang talata. Sumulat lamang ng maikling talata. Tiyaking ang ang mga talata ay magkaugnay.  

Mga Hakbang sa Pagsulat ng Balita

 

Isulat ang Buod.   Itala ang mga pangyayari ayon sa pababa o paliit na kahalagahan (decreasing importance). 

  Hanapin ang impormasyong itatampok sa pamatnubay. Unahin Unah in ang pinakatampok.   Isulat ang balita ayon sa sa pagkasunud-sunod na pangyayari batay sa pababang kahalagahan.

16 16   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 YUNIT II: PAHINA NG PANGULONG PANGULONG TUDLING LATHALAIN, LATHALAIN, ULO NG BALITA AT BALITANG PAMPALAKASAN O ISPORTS Layunin   Nakapagtalakay ng kahalagahan, katangian, layunin at uri ng editoryal, lathalain at balitang pampalakasan Nakapagsulat ng halimbawang editoryal, lathalain at balitang pampalakasan gamit ang wastong paraan ng hakbang sa pagsulat

Pagsulat ng Pangulong - Tudling o Editoryal (Katangian, Layunin at Uri)

 

Katangian ng Pangulong Tudling

  May kapangyarihang humikayat   Kawili-wili Kawili-wi li at maliwanag ang paglalahad   Makatarungang pangatwiran at pagpapasiya

   

  May kaiklian at hindi masalita   Iisang panksa lamang at tinatalakay   Hindi nagmumura, nangangaral o nagsesermon

 

 

Layunin ng Pangulong Tudling   Upang magpabatid, magpakahulugan at pumuna   Upang magbigay- puri, magpaunawa, manlibang, magturo o manuglisa   Upag magpahalaga ng isang tanging araw, tao o lunan

 



 

Mga Uri ng Pangulong Tudling

1. Pangulong Tudling na Nagpapabatid (Editoryal of Information)-  Information)-   Ipinaalam ang isang pangyayari sa layuning mabigyan-diin ang isang pangyayari sa layuning mabigyan-diin ang kahalagahan o mabigyang linaw ang ilang kalituhang bunga ng pangyayari. Halimbawa:   Ano ang nilalaman ng ng isang memorandum?   Paano isinasagawa ang pagpaplano ng pamilya? 2. Pangulong Tudling na Nagpapakahulugan (Editoryal of Interpretation)-  Interpretation)-  Nagpapaliwanag ng kahalagahan o kahulugan ng isang pangyayaring napabalita o ng isang kasalukuyang idea, kalagayan o katayuan. Halimbawa: 17 17   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 

Ano ang kahulugan at ibubuga ng isang bagong memorandum memo randum na pinalabas ng punong-guro?   Ano ang kabutihang maidulot ng pagpaplano ng ng pamilya?

3. Pangulong Tudling na Nakikipagtalo (Editoryal of Argumentation)- Bagamat Argumentation)- Bagamat nagbibigay rin ng impormasyon at interpretasyon ang editoryal na ito, ang tanging layunin ay hikayatin ang mambabasa upang pumanig ang kanyang idea o paniniwala. Halimbawa:   Tama ang punong-guro sa pagpapalabas ng bagong m memorandum emorandum tungkol sa pagbabawal ng mahahabang buhok ng mga lalaki.   Dapat magplano ng pamilya. 4. Pangulong Tudling na Namumuna (Editoryal of Criticsm)- Ito’y hawig sa pangulong tudling na nakikipagtalo. Subalit dito, kapwa inihaharap ng sumulat ang mabuti at masamang katangian ng isang isyu. Halimbawa:   Ang Diborsiyo: Makabubuti Ba o Makakapinsala?   Ang Aborsiyon, Dapat Dapat Bang Bigyang Ligalisasyon? 5. Pangulong Tudling na Naghihikayat (Editoryal of Persuasion)- Ito’y nagbibigay rin ng kahulugan, nakikipagtalo at namumuna. Subalit ang binibigyang- diin ay ang mabisang panghikayat. Halimbawa:   Itaguyod ang Proyekto ng Punong-guro.   Panukalang Batas Laban sa Diborsiyon, Suportahan 6. Pangulong Tudling na Nagpapangaral o Nagbibigay- Puri- (Editoryal of Appreciation, Commendation, or Tribute)-  Tribute)-  Pumupuri sa isang taong may kahanga-hangang nagawa; nagpapahayag ng pagpapahalaga sa isang taong namayapa, na may nagawang pambihirang kabutihan o sa isang bayani sa araw ng kanyang kapanganakan o kamatayan.  Ang Pangulong Pangulong Tudling Tudling ay nahahati nahahati sa tatlong tatlong bahagi: bahagi: 1. Panimula Panimula ( Introduction) Introduction) Balitang batayan (newspeg) o ipotesis. Halimbawa:  Ang bagong patakaran ng punong-guro ay nag-uuto nag-uutos s sa mga mag-aaral na nahuli sa klase na mag-aaral muna ng leksiyon sa silid aklatan habang sila ay naghihintay sa susunod na asignatura ay isang matalinong pasiya.  Ang nakasulat sa bold face ay mga nakasulat mga reaksiyon. Ang nasa tipong tipong roman ay mga balitang batayan. 18 18   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

2. Katawan ng editoryal (body) (body) - Ito’y naglalahad ng mga tala, idea o panindigan, laban sang-ayon sa paksa. 3. Pangwakas o kongklusyon  kongklusyon  - na maaaring isang pagpapatibay sa kuro-kuro, mga tagubulin o mga mungkahi.

 

     

             

Mga Tuntuning Dapat Sundin sa Pagsulat ng Pangulong Tudling/ Editoryal

Magkaroon ng kawili-wiling panimula sa maikli lamang upang akitin ang mambabasa. Buuin ang katawan sa pamamagitan ng paglalahad ng mga katibayan nang maayos at malinaw. Iwasan ang pagbibigay pagbibigay ng pangkalahatang patakaran. Sa halip 1) gumamit ng mga halimbawa at paglalarawan upang pagtibayin ang simulain, 2) gumamit ng paghahambing at pag-iiba, 3) gumamit ng magkatulad na kalagayan at 4) banggitin ang pinangmulan ng mga inilalahad na kalagayan. Tapusin nang naaangkop. Tadaan na ang pinakamahalagang bahagi ay ang mga panimula at ang pangwakas. Gawin maikli laman. Huwag mangaral o magsermon (No preaching). Ilahad lamang ang katwiran at at hayaan ang mambabasang gumawa ng sariling pagpapasya. Sundin ang lahat ng simulain sa m mabisang abisang pagsulat; kaisahan (unity), linaw (clarity), pagkakaugnay-ugnay pagkakaugnay-ugnay (coherence) at diin (emphasis). Iwasan ang unang panauhan, isahang panghalip. Gamitin ang editoryal na tayo” (editoryal “we”). “we”).   Sulatin nang payak lamang.

 

Pagsulat ng Pangulong Tudling

Mga paraan ng Panimula:  

Pagtatanong

 Ano ang nangyari tungkol sa pinalabas na palibot liham (circular) ng DECS na nagbabawal sa pagtataas ng matrikula?  

Payak na paglalahad ng paksa

Nagbabalak na naman ang pamahalaan upang humiram ng pera sa ibang bansa. Napapanahon na upang tayo’y sumalungat sa binabalak ng Pangulo.  Pangulo.    

Pagsasalaysay ng isang pangyayari o isang insedenteng may kaugnayan sa paksa.

19 19   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Masigla at maayos ang mock election na idinaos ng Kagawaran ng Araling Panlipunan noong Oktubre 14 bilang paghahanda sa darating na pambansang halalan na gaganapin sa Enero 20.  

Pagsipi

 At sinabi ng ng Panginoon Panginoon kay Cain. Cain. “Saan naroroon si Abel na iyong iyong kapatid? kapatid?    At sinagot niya, “Aywan “Aywan ko; ako ako ba’y tagabantay tagabantay sa aking kapatid? “Genesis 4:9 4:9  Ang katanungang katanungang ito na ilang angaw na taon na ang nakaraan sa Hardin ng Eden ay hindi pa nawawalan ng kahulugan. Ito rin ang katanungang na nais sagutin ng mga mag -aaral sa Mataas na Paaralang Osmeña nan gang pinakamalaking baha sakasaysaayan ng Luzon ay naganap.

Pagsulat ng Tanging Lathalain (Writing Features)  

Katuturan ng Tanging Lathalain

 Ang Tanging Tanging Lathlain Lathlain ay ulat ng mga pangyayarin pangyayaring g namasid, nasaksihan o nasaliksik nasaliksik na nakasulat sa kawili-wiling paraan.  

Anyo ng Piling Lathalain

  Maaring isulat ito sa anumang porma, anyo o istilo.   Maaari ring isulat sa ayos ang baligtad na piramide tulad ng isang balita o sa ayos ng pasalaysay (narrative (narrative))

 

 

Katangian ng Tanging Lathalain

  Walang tiyak na haba, maaaring maikli, maikli, maaaring, mahaba dipende sa sa nilalaman ng gusting itala.   Batay sa katotohanan na maaaring may kaugnay sa balita.





  Maaaring sulatin sa anumang anyo, anyo, istilo o pamamaraan, ngunit kailangan na na ito ay naangkop sa nilalaman at layunin nito.   Ginagamitan ng makabagong pamatnubay (novelty lead ) sa halip na kabuurang pamatnubay (summary lead). lead).   Nasusulat sa himig ng payak na pakikipagkaibigan. pakikipagkaibi gan.   Maaaring sulatin sa una, ikalawa o ikatlong panauhan.   Pinakamalayang pagsulat sa lahat ng uri ng pampamahayagang akda.   Maaaring gumamit ng pang-uri, pang-u ri, tayutay o idyoma hanggat kailnagan.   Nagsasaad ng mga mga ulat batay sa masusing masusing pag-aaral, pananal pananaliksik iksik at pakikipanayam.   Karaniwang nasusulat sa paraang pataas ang kawilihan (suspended interest   structure)   structure)   May panimula, katawan at wakas.







  







0  0  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 

       

   

Mga Layunin ng Tanging Lathalain

Magpabatid Magturo Magpayo Manlibang  

Mga uri ng Tanging Lathalain  Lathalain 

 

Lathalaing Nagpapabatid (Informative Feature)-  Feature)-  Ito’y nagbibigay nagbibigay ng kapakipakinabang na ulat, nagdaragdag ng kaalaman o karunungan at may layuning magturo o magpayo. Halimbawa: Ang dapat gawin kapag may malakas na Lindol.   Lathalaing Pabalita (News Feature)-  Feature)- Ito’y batay sa isang balitang nakapupukaw damdamin. Pinapalawak nito ang bahagi ng balita na may pangyayaring dipangkaraniwan, may kababalaghan, o makabagong likha na nakapagbigay sa mambabasa ng kaalaman, simpatiya at kawilihan. Halimbawa: Ang Tagtuyot sa Timog Luzon 

  Pangkatauhang Lathalaing Dagli (Personality or character Sketch)-  Sketch)-   Ang paksa nito’y ang paglalarawan ng mga kilalang tao, ang kanilang buhay, karanasan, gawain, patakaran sa buhay at damdamin ng kanilang tagumpay o kabiguan. Tandaan lamang na ang talambuhay ay hindi nabibilang dito. Halimbawa: Lathalain ukol sa isang artista, manlalaro o mang-aawit.   Lathalaing Pangkasaysayan (Historical Feature)-  Feature)-  Nahahawig sa lathalaing nagpapabatid subalit ang pinaka paka nito ay isang kasaysayan ng tao, bagay o lunan. Halimbawa: Ang Ebolusyon ng Bandilang Filipino  Ang EDSA EDSA Rebolusyon Rebolusyon   Lathalaing Pansariling Karanasan (Personal Experience or Adventure)-  Adventure)-  Ito’y nauukol sa mga di-pangkaraniwang karanasan ng manunulat o ng ibang tao ayon sa pagkakasalaysay sa may-akda. Lathalaing Pakikipanayam (Feature Interview)- Ang Interview)-  Ang paksa nito ay kuro-kuro at kaisipan ng isang kilalang tao. Ang ulat hinggil sa nga kuro-kurong ito ay nakuha sa pamamagitan ng pakikipanayam.   Lathalaing Panlibang (Entertainment Feature)-  Feature)-  Dahilan sa ang layunin nito’y magbigay kaaliwan, pinakapipili ang paksa upang magsilbing gamut sa mga taong nalulumbay o pampalipas sa oras ng mga taong nais maglimbag. Halimbawa: Ang Kahulugan ng Halik   Salaysayin (Narrative)- Kawili-wiling kwento o salaysay, halimbawa kung saan galling ang pangalan ng isang baryo o pook. (Developm evelopment ent F eature) eature) -  tinatalakay ang kaunlaran   Pangkaunlarang lathalain (D at pagsulong angkop sa mabilis na pagbabago ng purok o bansa at ng  

mamamayan nito

na

nagbibigay-daan nagb ibigay-daan

1  1  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

sa

kaunlaran

pangkabuhayan,

 

panlipunan at sa lahat ng larangan para sa pagkakapantay-pantay ng kalutasan ng karalitaan.   Lathalaing “ Ano” o “Paano” ang Gagawin Gagawin ( How-to-do- and What-to-do articles) Halimbawa: Ang Pagluto ng Lumpya  Ang mga Dapat Gawin Gawin kung Malakas Malakas ang Bagyo  

Mga Katangian Manunulat ng Tanging Lathalain

 

Handang manaliksik upang mabatid ang iba’t ibang bagay hinggil sa isang karaniwang balita o pangyayari na ikinatatangi ng mga ito.   Masigasig at masiyasat sa sa pagkuha ng mga tala hinggil sa pangyayari.   May kakayahang magawang lathalain ang alinmang balita.   May sariling pamamaraan at istilo sa pagsulat.     Mga Payo Para sa mga Bagong Manunulat ng Tanging Lathalain            

Samahan ng mga anekdota o mga natatanging pangyayari. Gamitin ang mga siniping sabi ay ilagay ang mga iyon sa sa simula. Magbigay ng tiyak at medaling maunawaang mga halimbawa upang higit na maipadama ang diwa ng lathalain. Gumamit ng usapan (conversation or dialog)  dialog)  at katutubong kulay (local color) upang ipadama ang mga pangyayari sa mambabasa. Gawing maikli ang talata. Tapusin sa pamamagitan ng pang-ugnay sa katapusan (tie in). in).  

Mga Mungkahing Panimula sa Pagsulat ng Lathalain (Suggested

Beginnings) hetorical Qu Ques estion) tion)  1. Panretorikang Panretorikang Tanong (R hetorical Halimbawa: Sino ang nagsabi na ang edad ng tao ay hadlang sa kanayang pag-aaral? Hindi ito ang paniniwala ni Danilo Marcelo. Siya ay huminto sa pag-aaral pitong taon na ang nakakaraan nang matapos siya sa mababang paaralan. Nagyong pasukan, sa gulang na 30, nagbalik-paaralan si Danilo at nagpatala siya sa unang baytang sa Mataas na Paaralang Laurel. 2. Panggulantang Panggulanta ng na Pahayag (Startling Statement) Halimbawa: “Hindi pa kami laos!” Ito ang pahayag ng mga young oneone- mga guro, pinuno ng paaralan at mga magulang at mga magulang nang kanilang ipinagdiwang ang Araw ng Maynila Hunyo 24, at lumahok sila sa iba’t ibang palatuntunan at paligsahan upang bigyang buhay at kasayahan ang pagdiriwang.     INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Opening))   3. Pasalaysay na Panimula (Narrative Opening Halimbawa: Matiwasay niyang pinapag-aral ang kanyang sarili at ang kanyang anim na anak. Ginampanan niya ang tungkulin ng isang ina at ng isang ama. Siya’y si Gng. Adelfa Prado, IV-1, sa kalseng panggabi 4. Siniping Sabi (Quoted Remark) Halimbawa: “Manalig ka sa kanya at tutulungan ka niya.” Ngumiti siya’t sumulyap sa akin na punong puno ng pagtitiwala sa sarili habang siya’y aking kinakapanayam.  

(Maxim, xim, Pr ove overb, rb, or A pho phoris ris m) 5. Isang Kasabihan, Salawikain o Tanghaga (Ma Halimbawa: “ Tubig, tubig sa lahat ng dako, ngunit kahit isang patak ay walang maiinom,” Itong siniping sabi ni Samuel Coleridge sa tulang “ The Ancient Mariner” ay wala nang bias ngayon. Kahit na tubig na galing sa baha ay maiinom na. Paano? Ganito ang paraan. 6. Suliraning dapat na pagtalunan sa artikulo, o p pangyayaring angyayaring dapat na patunayan (Problems to be discussed in the article or fact to be established) Halimbawa: May kasagutan sa mabilis na pagtaas ng halaga ng gulay. Magtanim ka. 7. Mga Mungkahing Pangwakas ng Tanging Lathalain (Suggested endings) Kung gaano kahalaga ang panimula ng tanging lathalain, gayon din ang kahalagahan ng pangwakas nito. Ang mga huling salita ay kasimbisa ng panimula. Maaring isa ito sa mga sumusunod na halimbawa: 8. Buod ng buong artikulo (summary of the whole article) Halimbawa: Making ka sa mga dalubhasa; ang paninigarilyo ay lubhang masama sa kalusugan. Maaring maturingan kang tunay na lalaki sa paninigarilyo mo, subalit hindi tatagal ang buhay mo upang mapatunayan mo ang iyong pagkakalalaki. 9. Pahayag ng pinakamahalagang bahagi sa kauna-unahang kauna-u nahang pagkakataon (an announcement of the Main Point for the First Time) Halimbawa: Kaya ang pinakamahalang bahagi ng kaunlarang pakikipagtalastasan ay ang paglinang ng kagandahang asal, lalu’t lalo nang disiplinang pansarili at ng makataong pag -uugali. 3  3  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

10. Katanungang Katanunga ng nabuo sa kaisipan ng mambabasa (A Question Ques tion Left in th the e Reader’s Mind)  Mind)   Halimbawa:  Ang kamay ng makabagong Pilipino ay handang marumihan. marumihan. Pinaiikot niya ang gulong ng pangkaunlaran. Iwina-wagayway niya ang bandila ng kalayaan-kalayaan laban sa paghihikahos, at kalayaan laban sa kamangmangan. Ikaw ba’y may ba’y may ganitong uri ng mga kamay? 11. Mungkahing Ukol sa Kahihinatnan (Suggested Results or Significance) Halimbawa: Pahalagahan natin ang mga gubat kung nais iligtas sa kapahamakan ang ating bansa, likha ng mga pagbaha pagbaha at tag-tuyot. 12. Isang porkast o hula (A Forecast or Prophecy) Halimbawa:  Anim at kalahating kalahating dantaon dantaon mula ngayon, kung hindi masusugpo masusugpo ang pagdami ng tao, wala ng matitirang pagtamnan ng ano mang uri ng halaman. Ang lahat ng lupa ay gagamitin ng tao sa ibang bagay maliban sa pagtanim. Dahil sa kagutuman, sila-sila ay magpapatayan at maglalamunan na parang mga hayop. 13. Pag-uulit Pag-uulit ng panimula panimula (Repetition of the Introduction) Halimbawa: Nang siya’y tinanong kung siya’y may kaalaman o karanasan sa potograpiya, ang sagot ni Domingo Layson, “Ako’y natututo habang kumikita at kumikita habang natututo.”   14. Pag-uulit ng mga Salita sa Pamagat (Repetition of the words found in the title or of the title itself) itself) Halimbawa: Paglipas ng apat na taon bilang isang utusan sa araw at isa naming masipag na magaaral sa gabi, nagtapos din sa pag-aaral si Danilo Marcelo sa Mataas na Paarang Lakandula kung saan niya nakamit ang karangalang salutatoryan. 15. Isang Angkop sa Sinipi (An Appropriate Quotation) Halimbawa: Hindi pinabulaan ni Melchor ang kanyang karalitaan. Nang tanungin siya kung bakit niya ibinigay ang kanyang kaisa-isang piso sa pulubi, sinipi niya si Tennyson sa tul ang “The Vision of Sir Launfal” at sa wikang Ingles:  Ingles:   “Not what we give but what we share  share   for the gift without the giver is bare, 4  4  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Who gives himself with his alms feeds three Himself, his hungering neighbor and Me.”  Me.”  

Pagsulat ng Ulo ng Balita

 

Katuturan ng Ulo ng Balita

 Ang ulo ng balita ay ang pamagat pamagat ng isang balita na nagtataglay nagtataglay ng lalong malaking titik kaysa teksto o katawan nito.

 

Gamit ng mga Ulo ng Balita   Upang lagumin ang balita.   Upang pagandahin ang pahina.   Upang bigyang anta sang bawat balita.







 

Mga Uri ng Ulo ng Balita

  Baner (Banner Headline)  Headline)  – ulo – ulo ng pinakamahalagang balita na nagtataglay ng pinakamalaking pinakamal aking titik at pinakaitim na tipo.   Bandereta (Streamer) – (Streamer) – isang  isang baner na tumatawid sa buong pahina.   Baynder (binde)  –  –   tumatawid sa buong pahina na nasa itaas ng panloob na pahina.   Kubyerta (deck, bank, readout or drophead) – drophead)  – Pangalawang  Pangalawang ulo na bahagi pa rin ng baner na nagtataglay ng lalong maliit na titik at naiibang tipo sa unang ulo.   Payong (umbrella or skyline)  –  –   tanging pangalan sa bandereta na nasa itaas ng pangalan ng pahayagan (name plate) na pumapayong sa lahat.   Sabhed (subhead)  –  –   isang maikling pamagat upangmabigyan ang mahabang













istorya ng break o putting ispasyo upang hindi pagsawaan ang pagbabasa.   Taglyn (tagline), Tiser (teaser), o kiker (kicker)  –  –   binubuo ng isang maikling linya na inilagay sa taas ng pinakaulo sa bandang kaliwa nito o sentro.   Nakakahong ulo (boxed head)  –  –   ulo ng balita na kinulong sa mga guhit para maipakita ang kahalagahan.   Talon- ulo (jump head) – head) – ulo  ulo ng jump story na nasa ibang pahina.







5  5  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 

Uri ng Ulo ng Balita Ayon sa Istilo   Malalaking titik



TORCH NANGUNGUNA SA PALIGSAHAN   Malaki-maliit na titik



Torch Nangunguna Sa Paligsahan   Pababang Istilo



Torch nangunguna sa paligsahan

 

Uri ng Ulo ng Balita Ayon sa Anyo  Anyo  

1. Pantay-kaliwa Pantay-kaliwa (flush-left), Pantay- kanan (flush-right) (flush-right)   – binubuo – binubuo ng dalawa o higit pang linya na pantay ang pagkahanay sa kaliwang baybayin. Pantay-kanan ang kabaligtaran nito. Proyekto ng paaran

Proyekto ng paaran

isasagawa sa bakasyon

isasagawa sa bakasyon

2. Draplayn (dropline or step form) – form)  –  ang unang linya ay pantay sa kaliwa at ang bawat kasunod na linya ay inuurong pakanan. Seminar sa Kabutihang asal Gaganapin sa Paaralang Normal

3. Baligtad na piramidee o tagilo (inverted pyramid) – pyramid)  – binubuo  binubuo ng dalawa o higit pang linya na paikli nang paikliang haba, na ang huli huli at pinakamaikling linya ay nakasentro. Nagkamit ng unang gantimpala sa sabayang bigkas ang paaralan

6  6  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

4. Bitin- pantay (hanging indention) - ang - ang unang linya ay pantay sa kaliwa at ang dalawa o tatlong magkakapantay na linya ay inurong pakanan. TV Patrol ay patuloy na nagseserbisyo sa sambayanang Filipino abangan online

5. Kroslayn o barlayn (crossline o barline)  –  –   isang linya lamang na maaaring sumakop ng dalawa o higit pang kolum. Torchbearer, nanguna sa ASU

6. Plaslayn (flushline o fullline) – fullline)  – dalawa  dalawa o higit pang magkasinghabang linya na umabot sa kaliwa o kanang mardyin. Buwan ng Wika, W ika, Inilunsad Pineda, Punong Tagapagsalita

 

1.

Mga Tuntuning Tradisyonal sa Pagsulat ng Ulo ng Balita

Iwasan ang magdikit magdikit-dikit -dikit na titik o salita (Avoid fat heads).  ArawngMakakaisangB  ArawngM akakaisangBansa,ipina ansa,ipinagdiwang gdiwang

2.

Iwasan ang madadalang na titik (Avoid thin heads). Operat ionLini ssinimu lan

3.

Iwasan ang ulong walang pandiwa (Avoid wooden heads). Limang guro sa seminar

4.

Iwasan ang ulong pang-etik pang-etiketa eta (Avoid label heads). Linggo ng Wika

7  7  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

5.

Iwasan ang pag-uulit ng salita o idea sa ulong may may higit ng isang kubyerta. Mali: Aklasan sa UST, nalutas Nagsipag-aklas, bumalik Tama: Aklasan sa UST, nalutas guro, kawani nagsibalik

6.

Huwag gagamit ng pangalan maliban kung ang tao’y tanyag o kilalang -kilala. Mali: Jaime Diaz, nahalal na pangulo ng samahan Tama: Mag-aaral ng Mapa, nahalal na pangulo ng samahan

7.

Maging tiyak, iwasan ang masaklaw na pagpapahayag. Mali: Mag-aaral, nagwagi sa paligsahan Tama: Mag-aaral ng Mapa, nagwagi sa pagsulat ng balita

8.

Iwasan ang opinyon sa balita (no editoryal editoryalizing). izing). Ibigay ang tunay na pangyayari lamang.

Mali: kahanga-hanga Tama:Paaralang PaaralangLakandula, Lakandula,lumaro nanalonang ng tatlo sa apat na laban 9.

Lagyan ng pandiwa ang bawat ulo, lantad man o tago. Mali: Limang guro sa seminar Tama: Limang guro, dadalo sa seminar

10.

Iwasan ang paggamit ng negatibong pandiwa. Mali: Paligsahan sa talumpatian, hindi matutuloy Tama: Paligsahan sa talumpatian, pinagpaliban

11.

Gumamit ng mabisa at makakatawag-pans makakatawag-pansing ing pandiwa. Mahina: Tinalo ng Torres ang Osmeña, 50-36 Malakas: Pinataob ng Torres ang Osmeña, 50-36

12.

Gamitin ang maikli at kilalang salita. Masalita: Bayang Pilipinas, sasali sa pandaigdig na palaro Maikli: RP, sasali sa olimpiyada

8  8  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

13.

Iwasan ang paghihiwalay ng pang-ukol at ng layon layon nito lalo na sa unang linya (Avoid hanging prepositions) Mali: Pagligsahan sa pamamahayag, gaganapin sa Tagaytay Tama: Paligsahan sa pamamahayag, gaganapin sa Tagaytay

14.

Gamitin lamang ang kilala at laging ginaganmit na daglat. Mali: CA, panauhing pandangal sa pagtatapos Tama: Pangulong Aquino, panauhing pandangal sa pagtatapos

15.

Hanggat maaari, iwasan ang paggamit paggamit ng pantukoy at at ng pandiwang pantulong na hango sa verb to be. Mali: Si Joey Lina ay ang napiling punong patnugot ng ‘Horizons’ Tama: Joey Lina, napiling punong patnugot ng ‘New Horizons’

16.

Isulat ang numero (figure) o isulat ang salita nito (spelled out) ayon sa pangangailangang batay sa ispasyong pinaglalaanan. Gamitin ang M at B para sa milyon at bilyon.

17.

Iwasan ang nagbabanggaang ulo (bumping heads or tombstone heads). Ito’y mga ulo ng dalawang magkahiwalay ng balitang magkatapat sa isang linya at nagtataglay ng magkatulad at magkasing-laking tipo.

 

1. 2. 3.

4. 5.

Mga Tuntunin sa Paggamit ng Bantas  Bantas   Huwag gumamit ng tuldok upang wakasan ang ulo ng balita. Gamitin ang kuwit sa halip na ang pangatnig na “at”. San Juan, Cruz napiling tagapagsalita Gumamit ng tuldok-kuwi tuldok-kuwitt sa pag-uugnay ng dalawang kaisipan. Halalan sa YMCA itinuloy; Rey Malonzo, napiling pangulo Huwag gamitan ng gatlang (dash) sa malalaking tipo. Maaaring gamitin ito sa maliit sa kubyerta lamang Iwasan ang paggamit ng dobleng panipi (double quotation). Gamitin ang bugtong na panipi (single quotation) Sa ulo ng balita: Mahalin ang sariling Wika’ - Pineda

9  9  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Pagsulat ng Balitang Pampalakasan (Writing the Sports Story)  

Katuturan

 Ang balitang palakasan palakasan (Sports News) ay isang uri ng natatanging balita balita ukol sa iba’t ibang uri ng laro na salig sa tuwirang balita subalit karaniwaý nasusulat sa pamamaraang “action story”  story” 

 

 



 



 



 



Katangian ng Balitang Pampalakasan Sumasagot sa 5 W’s at sa H (Ano? What), (Sino? Who?), (Saan?   Where?), (Kailan? When), (Bakit? Why), (Bakit? Why), at (Paano? How). Nagtataglay ng kapani-panabik na pasimula na naglalarawan ng kilos at paglalaban. Gumagamit ng natatanging uri ng talasalitaan (sports lingo) na hindi kaagad maunawaan ng karaniwang mambabasa. Gumagamit ng makulay na salita, maraming pang-uri, mahahabang pangungusap na di ginagawa sa pagsulat ng tuwirang balita.

 

Uri ng Balitang Pampalakasan

Paunang Balita (Advance News) - Nagbabalita nng napipintong labanan. Itoý naglalaman ng mga nakaraang paglalaban ng bawat kapononan at mga manlalaro, ang kanilang kakayahan at kahirapan na maaaring gawing saligan upang hulaan ang magiging kalalabasan ng laban. Sa pagsulat ng paunang balita, karaniwang isinasama ang mga sumusund:   Kahalagahan ng laro. Ito ba’y ba’y tornneo,  tornneo, ligiran (round robin) tampok na labanan, kampeonato o larong eksibisyon?   Tradisyon at kasaysayan



 

                

       

Talaan ng ng mga kasapi sa bawat ng panig ng manlalaro maglalaban. Pagsusuri lakas at kahinaan bawat koponan. Kalagayan pisikal at kaisipan ng mga kalahok Kalagayan ng panahon Paraan ng paglalaro ng bawat panig. Paook at kapaligiran ng pagdarausan nga laro Ano ang tinatayang manonood. Sino kaya ang makakalamang? Naiibang pangyayarung katangi-tangi

30  30  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Kasalukuyang Balita (Actual Coverage)  –  –   Ito’y Ito’y   naglalahad ng nagaganap na laro. Naglaaman ito ng mga mahahalagang ulat tulad ng:   Kinalabasan ng iskor.Sino ang nanalo? Ilan ang iskor ng bawat koponan? Nagkaroon ba ng kaguluhan, o nahinto ba ang laro dahil sa ulan? Nagkaroon ban g patas (tie)? Lubhang mahalaga ang kinalabasan.   Kahalagahan ng kinalabasan (Significance of of the outcome) Ano Ano ang nakalaan? Isang kampeonato? Ligiran? Torneo? Eksibisyon o isang tampok na laro? Nagkaroon ba ng “see“see -sawing”iskor? Sinong nagkamit ng tropeo?  tropeo?    Natatanging Laro (Spectacular Game) Bakit nagwagi ang koponan? Banggitin ang huling sandal ng garambolahan.   Paghahambing ng Koponan o ng Manlalaro (Comparison of of Teams Teams and Players) Suriin ang kanilang taas, timbang kahusayan at karanasan. Sa anong bahagi ng paglalaro nakalamang ang mga nagwagi? Saang bagay naman mahina ang natalo?   Natatanging Manlalaro Manlalaro o Tampok na Manlalaro (Individual (Individual Star Players) Sino ang nagdala ng koponan upang manalo? Paano niya ginawa ito? Sino-sino ang mga tampok na manlalaro? Matatag ba ang kamay ng pitcher sa sopbol o beisbol?   Kalagayan ng Panahon (Weather Condition) Umuulan ba? Matndi ba ang ang sikat ng araw? Maputik ba o maalikabok?   Ang Mga Mga Manonood Manonood at ang Pagdiriwang (Crowd and Celebration) Maguli ba ang mga manonood? Gaano sila karami?















 

Paraan ng Pagkuha ng Ulat Para sa Balitang Pampalakasan  Pampalakasan  

Bago ang Laro (Before the Game)   Pag-aaralan mabuti ang mga tuntunin, paraan, paraan, pag-iisko pag-iiskorr at estratehiya ng laro.   Kapanayamin ang mga mahahalagang mahahalagang taong may kinalaman sa gaganaping palaro.   Alamin ang buong pangalan ng mga kalahok ang kanilang bilang sa harap at

 



likod tungkulin sa laro, timbang, taas, atbp.   Kung maari, dumalo sa mga pagsasanay upang makilala ang mga manlalaro at ang kanilang tagaturo (coach)   Itala ang mga nakuhang ulat. Isama rito ang mahahalagang anekdota na na maaring banggitin sa isusulat na balita.





Kasakuluyanng Laro (During the Game)   Pumili ng isang magandang puwesto nang nang hindi makaligtaan ang mga tampok na pangyayari. Tandaan na ikaw ay isang reporter at hindi isang tagahanga (fan) na pumapalakpak.   Itala ang mga kapanapanabik, mahahalaga at di-i di-inaasahang naasahang pangyayari, Taasan ang paningin sa mga mahahalagang laro at nakatutuwang pangyayari.





  Matyagan ang mga sumusunod na bagay tulad ng:   Mahalagang laro na nakapaigay aliw sa mga mambabasa.

 

31  31  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

  Di-inaasahan Di-inaas ahan at di-pangkarani di-pangkaraniwang wang pangyayari tulad ng isang baguhan na nagpamalas ng gilas.   Pansarilin Pansariling g kagalingan ng mga manlala manlalaro ro tulad ng pinakamarami pinakamaraming ng rebounds, liban sa may pinakamataas na puntos (highest pointer)   Nakatatawang pangyayari, ngunit hindi “korni”  “korni”    Ang binigkas ng manlalaro, taga-turo at manonood manonood hinggil sa pinakamatampok





 

na bahagi ng paglalaban.   Tanyag o kilalang taong nanunuod ng laro.   Iskor na dapat maging tumpak.

 

Pagkatapos ng Laro (After the Game)   Kunin ang opisyal na isko sa mga kinauukulan   Kapanayamin ang taga-turo (coach) o ang tanging manlalaro nang manlalaro nang makuha ang kanilang palagay sa laro, kung paano sila nakalamang, natalo, atbp.   Alamin din ang inasal ng mga nanunuod.   Kunin ang inside story story tulad ng dahilan ng kanilang kanilang pagwawagi o pagtatalo.   Huwag kaliligtaang kunin kunin ang lahat ng pangalan at ng mahalagang iskor, minute at Segundo na kailangan sa isusulat na balita; gayon din sa iskor ukol sa assist, foul, rebound, kung sa basketball, foul ball, strike out sa softball, atbp., bago umalis sa lugar na pinaglaruan.   Isama na rin ang tuwirang sinasabi ng coach o ng manlalaro. Magbibigay ito ng pansariling ulat at drama sa balita.

 

  



3  3  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 YUNIT III: III: PAMAHAYAGANG PAMAHAYAGANG PANGKAMPUS PANGKAMPUS Layunin

Narito ang mga layunin na nilalayong matamo pagkatapos ng aralin; Nakapagtukoy ng pagkakaiba ng pambansang pahayagan sa pangkampus Nakapagtukoy ng etika sa pahayagang pangkampus Nakapagsuri ng mga bahagi ng pahina ng pahayagan

Pamahayagang Pangkampus

 

Paghahambing ng Pambansang Pahayag sa Pangkampus na Pahayagan

 Ang pahayagan ay isang inilimbag inilimbag na publikasyon publikasyon ng mga balita na inilathala inilathala at ibinebenta. Ang pangunahing layunin ay upang makapaghatid ng balita sa mga mambabasa. Pinipilit na ipaliwanag ang laman ng balita, ang pamamaraang ginamit gayon din ang mga puna at opinyon. Ang iba pang layunin ay upang manlibang at magturo. Ito ay may mga larawan, karikatura at iba pang mahalagang lathala.  Ang pahayagang pahayagang inilathala inilathala sa araw-araw ay tinatawag na pang-araw-araw pang-araw-araw na pagayagan. Ang pahayagang inilathala minsan sa isang linggo ay tinatawag na lingguhang pahayagan. Ang pambansang pahayagan ay madaling mabili kahit na saang panig ng ating bansa. Ang pahayagang inilathala sa mga paaralan at pinamatnugutan ng mga mag-aaral ay tinatawag na Pahayagang Pampaaralan o Pangkampus. Pangkampus . Dalawang kategorya ng pambansang pahayagan: 1. Popular o tanyag na pahayagan  Ang mga inilalathala rito ay mga balita hinggil sa mga tanyag na isyu, madaling basahin ang mga artikulo at maraming mga larawan. 2. Mabigat o may katangiang pahayagan  Ang mga binibigyag diin dito ay ang maraming mga s seryosong eryosong paksa at marami ring larawan.  larawan.   

Kodigo ng Etika ng Pamahayagang Pangkampus

Lahat ng mga pahayagang pangmag-aaral sa buong mundo ay kinakailangang igalang dahilan sa pangunahing paniniwala sa karapatang pantao. Kinakailangang manatili ang mabuting katangian sa pagsulat gayundin ang mataas na pamantayan sa pag-uugali. 33  33  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Mga Kodigong Dapat Ipatupad sa Pampaaralang Pamahayagan 1. Isulat nang wasto at walang pagkiling ang mga balita sa pamamagitan ng mga katibayan. Ang lahat ng ipahahayag ay may kalakip na responsibilidad. 2. Ilahad ang pagkakakilanlan bilang kinatawan ng mga mag-aaral bago isakatuparan ang pakikipanayam. 3. Huwag pigilin ng editor ang malayang pananaw ng mga mag-aaral sapagkat 4. 5. 6. 7.

dito’y taliwas sa patakarang sa  patakarang pang-editoryal. Dapat ilathala ang paghingi ng paumanhin sa sandaling may nagawang pagkakamali o pagkukulang. Itaguyod ang kalayaan ng pamamahayag sa pamamagitan ng matapat na pangangalap ng mga balita batay sa katotohanan. Igalang ang sikretiong pinagmuln ng impormasyon gayundin ang pribadong pinagmulan ng katibayan. Maging pamilyar sa mga batas ng libelo at mg patakarang ipinatutupad sa pamamahayag ng bansa gayundin ang kasunduang internasyunal hangga’t hindi nagiging sagabal sa malayang pamamahayag o ang pangangailangang mapabatid sa publiko ang mga mahalagang pangyayari. Sa bawat pagsisikap, kailangang ganap na manatili ang kalayaan, makatwirang pakikitungo sa bayan at mabuting panlasa sa pamamahayag. Ang pamahayang opisyal ng mga magaaral ay may kaakibat na responsibilidad.  

Mga Tungkulin ng Pamahayagang Pangkampus

 Ang pamahayagang pamahayagang pangkampus pangkampus ay isang publikasyon publikasyon na maaaring nakamimyograp o inilimbag. Ang mga balita at tinipon ng mga kasapi ng pamunuan na ang kanilang pangalan ay makikita sa kahon ng editoryal.  Ang pamahayagang pamahayagang pangkampus pangkampus ay may maraming tungkulin. Ang tradisyong tradisyong gawain ng pamahayagang pangkampus ay tinalakay nina Harold Spears at C.H Lawske Jr. sa kanilang aklat, “ An  An Introduction Introduction to Journalis Journalism m,’ tulad ng:  ng:  Sa Mag-aaral  Mag-aaral  1. Paglalaan ng panahon para sa sa nagnanais na sumulat. 2. Binibigyan ang mga mag-aara mag-aarall ng pagkakataon na matuto ng tamang paraan sa pagbasa ng pahayagan. 3. Kumilos ng may kasiglahan tungo sa sa taong mabuting paggawa. 4. Paglinang sa lakas ng mga mag-aaral sa pagmamasid hinggil sa diskriminasyon diskrimina syon na kaugnay sa kapakipakinabangan ng artikulo sa balita. 5. Magsilbing lunsaran sa pagsuulat ng pamamahayag. 6. Magbigay ng paggsasanay sa organisasyon. 7. Paglinang ng n g katangian sa pagtutulungan, pakikiharap, katumpakan, pagpapasensiya, liderato at resposibilidad. Paaralan at Pamayanan 1. Ipabatid sa pamayanan ang hinggil sa mga gawain ng paaralan. 34  34  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

2. 3. 4. 5. 6. 7.

Ilathala ang mga pampaaralang balita. Lumikha at ipahayag ang pampaaralang opinyon. Maipabatid ang mga nagawa ng paaralan. Tumulong na pag-isahin ang paaralan. Pasiglahin at pukawin tungo sa kapakipakinabang na gawain. Linangin ang tamang pamantayan sa sa pag-uugali. pag-uuga li.

8. Maglaan ng lunsaran para sa mga mungkahi ng mag-aaral tungo sa kagalingan ng paaralaan. 9. Linangin ang mabuting pakikipag-ugnayan pakikipag -ugnayan sa kapwa paaralan. 10. Linangin ang pampaaralang kasiglahan. 11. Linangin ang pagtutulungan sa pagitan ng paaralan at magulang.

 

Tungkulin ng Makabagong Pamahayagang Pangkampus  Pangkampus  

1. Impormasyong Tungkulin  Tungkulin  Ipinababatid sa mga mambabasa ang mga panyayaring naganap na, nagaganap o maaring maganap. Ang mga impormasyon ay maaring magmulasa mga lathalain, editoryal, at iba pang mga seksiyon ng pampaaralang pangkampus. 2. Opinyong Tungkulin  Tungkulin  Sa pamagitan ng mga editoryal at kolum ng editoryal, binibigyang kahulugan ng editor ang balita, at ibinibigay rin ang kanyang opinion sa mahalagang bagay o ang kabuluhan ng mga pangyayari sa araw-araw. 3. Edukasyong Tungkulin Isa sa mga pinakamahahalagang tungkulin ng pamahayagang pangkampus ay maturuan hindi lamang ang mag-aaral kundi patina ang mga mamamayan sa komunidad. Noon, ang pagtalakay sa paksa hinggil sa edukasyong panseks at pagpaplano ng pamilya ay ipinagbabawal sa mga silid- aralan. Ngunit sa ngayon, nagiging paksa na ng mga mag-aaral na manunulat sa kanilang pampaaralang pahayagan. 4. Tagapagbantay na Tungkulin  Ang pamahayagang pamahayagang pangkampus pangkampus ay gumaganap gumaganap bilang tagapamatnubay tagapamatnubay sa karapatan ng mga mag-aaral. mag-aaral. Ito’y nagsisilbing mata ng mga mambabasa  mambabasa   5. Laboratoryon Laboratoryong g Tungkulin Ito’y nagsisilbi bilang kagamitan sa pagtuturo tungo sa pag-unlad pag -unlad ng isa ng mamamahayag. Matapos matutunan ang wastong paraan sa pagsulat ng tuwirang balita, tinstalakay rin ang mga gawaing pampaaralan at ang pagsulat ng balita para sa publikasyon.

35  35  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

6. Dokumentaryong Tungkulin Mahalagang mabatid ang mga pangyayari sa paaralan at ang mga kapakipakinabang na nagawa ng mga mag-aaral. Ang mga natapos na gawain ay kailangang mailatlaha sa pampaaralang pahayagan para sa kaunlaran. Ang pinakamainan na kasaysayan na nasaliksik mula sa lumang tinipong pahayagan ay kabilang din. 7. Panlibangang Tungkulin  Ang pampaaralang pampaaralang publikasyon publikasyon ay tulad din ng mahalagang mahalagang aklat, tinuturing na kasama ang mga mambabasa lalo na kung siya ay nag-iisa. 8. Pangkalinangang Tungkulin  Ang pampaaralang pampaaralang pahayagan pahayagan ay katulad din ng komersiyal na pamamahayag pamamahayag na nagkakaloob ng kahalagahan.

 

A. 1. 2. 3.

4.

5. 6.

Bahagi ng Pahayagang Pangkampus Pang-unang Pang-unan g pahina Balitang Pampook Pampook - balitang naganap sa bansa. Balitang mula sa ibayong dagat dagat - balitang nagaganap o naganap sa labas ng bansa. Balitang “Dateline” - ang panlabas na balita. Ito’y ipinakilala sa pamamagitan ng petsa at pook hnggil sa bbalitang naiulat gayundin ang pinagkunan ng mga materyales, kung hndi ito isinulat ng local na patnugutan ng “Tokyo,” Japan, Dec. 25(AP). Balitang nakatugon sa panahon  panahon   - karaniwan ito’y nakatuon sa kalagayan ng panahon, sa pook, sa temperature, direksiyon ng hangin at bilis nito. Iniuulat ang kalagayan ng panahon lalo na ang detalye kaysa balita. Indeks   - ang solidong linya na nakapaloob sa pahina ng pahayagan na Indeks katatagpuan ang mga balita. Ibang bagay bagay na matatagpuan matatagpuan sa unang pahina.

B. Pangalan ng pahayaganpahayagan - nakalimbag ang pangalan ng pahayagan C. TaingaTainga- ang maliit na kahon sa gilid ng pangalan. D. Ulo ng pinakamahalagang balitabalita - ang pangunahing ulo ng balita ay may malapad at malaking tipo. Ang pamagat ng pinakamahalang balita ng araw ay tinatawag na ulo ng pinakamahalagang balita. E. Running HeadHead- ang ulo ay binubou ng dalawa o mahigit pang linya. F. Ulo ng Balita- ang pamagat ng anumang balita. Ang ulo ng balita ay gamit lamang para sa pamagat ng balita. G. “Deck” “Deck”-- ito at sumusunod sa ulo ng balita, na nakalagay sa ibabaw ng pangunahing ulo ng balita, kilala rin ito na bangko o bahagi ng ulo ng isang balita.

36  36  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

H. Pamatnubay na na PangungusapPangungusap - ang panimula na balita. Ito ay maaring salita, pangungusap o talata. I. BalitaBalita- ang buong balita ng mga pangyayari ay binubuo ng pamatnubay na pangungusap at teksto pinalawak ng pamatnubay na pangungusap. J. KolumKolum- ang pahabang pagkakati sa mga bahagi ng pahayagan. Marami sa mga pambansang pahayagan ay nahahti sa 8 kolum samantalang ang sa

K.

L. M. N. O.

pampaaralang pahayagan ay nahahti sa limang (5) kolum “12 ems” ang bawat isa. Kolum rulerule- ang patayong linya na naghahati sa pahina ng kolum. Karamihan sa mga pahina ng pahayagan ay nahahati sa kolum ang pagitan. Karaniwang ay sang isang (1) “em” ang lapad. Ang pagitan ay tinatawag na “sunken rule.”  rule.”  Lupi- ang gitnang pahinang guhit na naghahati ng pahayagan sa dalawang Lupibahagi. May KathaKatha- ang pangalan ng reporter na sinusundan ng balitang itinatampok, halimbawa: ni Dulor Sunga. Kahon- ang balitang nakukulong ng “line rules”. Kahonrules” . Larawan- ang metal na plato na kinalalagyan ng larawan sa pahayagan, kilala Larawanrin sa tawag na “Clich é”.  é”. 

P. Paliwanag sa larawanlarawan- ang tekstong sinusundan ng mga larawan at ibang gawang sining ay higit na kilala sa pamagat. Ang isinulat sa ibabaw ng larawan ay tinatawag na “slugline”. Ito ay maaring ang pamagat o paliwanag na nasa itaas ng larawan. Q. “Kicker” “Kicker”-- ang “tagline” ay inilalagay sa ibabaw ng balita subalit higit na maliit kaysa sa ulo ng balita, kilala rin ito it o sa tawag na ‘teaser’ Kung minsan naman, ito ay mas kilala kaysa sa ulo ng balita, ito ay tinatawaG DIN NA ‘hammer”.  ‘hammer”.   R. “Credit line”line”- ang linya na nagbibigay ng pinagmulan ng balita o larawan. Halimbawa: larawan ni Dolor Sunga.  

Pahina ng Editoryal

1. Pahina Binubuo ng bilang ang mga pahina, petsa ng pagkakalathala, pangalan ng pahayagan na karaniwang isinulat sa itaas ng pahina, na matatagpuan din sa ibang mga pahina. 2. “Masthead”  “Masthead”   Ang kahon ng editorya editoryall na may “logo”, pangalan ng pamunuan at ang katungkulan ng mga ito, halaga ng suskrisyon, tagapaglathala, at ibang mahalagang datos ukol sa pahayagan. Ang logo ay ang bahagi ng pahayagan na kung saan nakatala ang salita o mga salita, tulad ng pangalan ng pahayagan o seksiyon.

37  37  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

3. Pangulong Tudling (Editoryal) (Editoryal)  Ang komentaryo komentaryo ay isinulat ng sinuman sa mga patnugot na nagpa nagpapahayag pahayag ng mga puna o opinion ng buong pamunuan ng pahayagan hinggil sa iba’t ibang paksa. Ito ay paninindigan na rin ng pahayagan. 4. Tudling Pang- editoryal Ito ay ang sariling paanaw ng sumulat na tumutuligsa, nagtuturo, umaaliw o nananawagan batay sa layunin. 5. Tudling Pangkarikatura  Ang karikatura karikatura ay nagbibgay nagbibgay diin sa mga payak na puntos. Karaniwang Karaniwang nakapagpapatawa, at may tungkulin din tulad ng pangulong tudling. Ito’y may paninindigan at hindi isang kaganapan ng pangulong tudling. 6. Guhit Pangulong Tudling sa Editoryal  Ang maikling pahayag na siniping kasabiha kasabihan n na isinusulay isinusulay sa hulihan ng tudling pang-editoryal. 7. Liham sa Editor (patnugot)  Ang liham ay ipinadadala ipinadadala ng mambabasa mambabasa sa editor. Ang sariling pananaw ng sumulat ay ibinibigay sa tiyak na aspeto.

38  38  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 YUNIT IV: IV: PAGWAWASTO PAGWAWASTO NG KOPYA, KOPYA, SIPI, O ORIHINAL ORIHINAL Layunin   Narito ang mga layunin na nilalayong matamo pagkatapos ng aralin; Nalalaman ang sa iba’t ibang bagay na dapat iwasto sa isang balita at sa ibang uri ng lathalain bago ito ipalimbag. Nalalaman at kasanayan sa paggamit ng mga pananda. Nasusuri sa mahusay, maayos, at malinaw na pagwawasto ng kopya. Natutukoy sa mga katangian at gawain ng tagapagwasto ng kopya.

Pagwawasto ng Kopya, Sipi o Orihinal (Copyreading) Ito ay isang paraan kung saan ang isang tagapagwasto ng kopya (copyreader) ayinayos mabuti ang kopya, sipi o manuskripto, bago ito ipadala sa palimbagan.  Angkopya ay maaaring isang balita, editoryal o tudling, editory editoryal al o iba pa, o isang pitak napampanitikan.

 

Tungkulin ng Tagapagwasto ng Kopya  Kopya     Magbigay ng tagubilin sa printers tungkol sa uri at laki ng nais gamitin at kung ano ang lapad ng kolum.   Magwasto ng mga kamalian sa mga talang nakalap.   Magsulat ng ulo ng balita







 

               



 

 

 



       



 



Mga Gawain ng Editor sa Pagwawasto ng Kopya Tiyaking tumpak ang mga datos sa artikulo Ang akdang ililimbag ililimba g ay may wastonggramatika at pagbabaybay ng mga salita. Magwasto ng kamalian ng mga datos batay sa sa kahalagahan kahalagahan nito. Tinitiyak Tinitiya k nito kung mabisa ang pamatnubay naginagamit sa akda. Pumutol o magkaltas ng di- mahalagang datos. Mag-alis ng mga salitang nagsasaad ng opinyonkung ang ang winawasto ay balita. Mag-alis ng salitang nagsasaad ng opinion. Magpalit ng mga salitang walang kabuluhan tulad ng bangkay na di humihinga, hawak ng kamay, pasan sa balikat at iba pa. Magpalit ng mga salitang mahirap maunawaan ng karamihang mambabasa. mambabasa. Sinunsunod nito ang istilo ng pahayagan. Tinitiyak Tinitiya k nitong malaya sa anumang libelong pamamahayag ang akda. Tinitingnan nitong ang akda ay may mabisang istilo at at ulo.1.



  Sumusulat ng ng ulo ng balita at nagpapasya sa tipograpiya nito.

39  39  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

  Magbigay ng tagubilin sa tagapaglimbag ukol sa laki at tipong gagamitin gaga mitin at kolum.



 

Kailangang Kagamitan sa Pagwawasto ng Kopya   Matulis nalapis na may malambot at maitim na tasa.   Kagamitang pang-opisina, kompyuter at iba pa.





  Sanggunian talasalitaan, thesaurus, almanac, aklat pamamaraano istilong pamahayagan atb.   Aklat sa balarila.   Sipi ng mga dating isyu ng pampaaralang pahayagan.



 

 

Mga Paraan sa Paggamit ng Pananda   Maging malinis ang kopya at iwasan ang paggamit ng maraming salita. salita.   Lahay ng pagwawasto ay ilagay sa ibabaw ng salitang iniwasto.   Hindi naglalagay ng mga pananda pananda o pagwawasto sa mardyin. Ito’y ginagawa lamang sa pagwawasto ng pruweba (proofreading).







 

       





 

   





   





Mga Paraan sa Pagwawasto ng Kopya

Ilagda ang pangalan o pirma sa sa dulong kaliwa ng ng papel. Ilagay ang bilin sa printer sa dulong kanang itaas ng papel. Bilugan ito. Basahin muna nang mag pag-unawa ang kabuuang artikulo. Iwasto ang mali sa balarila, bantas, istilo, baybay at iba pang kamaliang mapansin. Ihambing ang iniwastong mali sa tala. Basahing muli ang kopya kopya upang tiyaking: a. Mahalagang tala ay napaloob at ang ang di-mahalagang tala ay maalisna; b. ang muling pagsulat atpagbuo ay mahusay at c. naipasok nang lahat ang pagwawasto. Tingnan ang haba ng artikulo kung akma sa takdang espasyo. Isulat ang ulo ng balita.

40  40  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 YUNIT V: PAGWAWASTO PAGWAWASTO NG PRUWEBA O GALEREDA Layunin   Natutukoy ang pagkakaiba ng pagwawasto ng kopya o sipi, at ng pruweba. Nalalaman ang mga kamaliang maaring nagawa ng tag-linotopiya o ng computer encoder sa pagbuo ng pruweba Nagagamit ng mga angkop na pananda sa pagwawasto ng pruwebaa. Nalalaman ang mga dapat tandaan sa pagwawasto ng patalyang pruweba upang makalabas ng isang malinis at walang anumang kamaliang pahayagan.

Pagwawasto ng Pruweba (Proofreading) Isang paraan sa pagwawasto ng mga pagkakamali ng taga-linotipya o ng computer encoder sa pagbubuo ng pruweba upang makapag-labas ng isang malinis at walang anumang kamaliang paha-yagan. Aug ptuweba ay maaaring galing sa Linotype machine (letter press printing) o sa computer.  

Mga Kamaliang Maaaring Nilikha ng Linotypist o ng Computer Encoder 1. Kamalian sa kopya (copy error)  error)  - mga kamaliang naka-ligtaang ituwid ng tagapagwasto ng kopya. Halimbawa nito ay ang maling baybay, bantas, gamit ng malalaki o rnaliliit ng titika at maling gamit ng daglat, numero atb. at kinopyang "as is" ng tagalinotipya. 2. Kamalian sa paglinotipya (operator's error ) - ito'y sariling mga kamalian ng taga-linotipya na kung minsan ay tinatawag na typographical errors o typos. 3. Kamalian sa paglimbag (machine error)  error)  - kasama rito ang mga malalabong tipo, mga letra o salitang kilo ang pagkakahanay; at mga maling tipo (wrong font), mga mataas o mababang slugs na lihis sa linya.  

Mga Dapat Tandaan sa Pagwawasto ng Pruweba (Sa Letter Press Printing)

 Ang patalyang pruweba (galley proof) ay isang mahaba at malinis na papel na pinaglimbagan ng tekstong iniwasto ng tagawasto ng kopya. Dito naman iwawasto ng tagawasto ng pruweba ang mga kamaliang nagawa ng taga-linotipya. Dalawang pruweba ang gagawin: isa para sa pagwawasto at ang isa naman ay para idikit sa dami (dummy sheet). Ang mga sumusunod ay mga paraan sa pagwawasto ng pruweba: 1. Ilagay ang pagwawastong ginawa sa tabi o mardyin kung saan malapit ang mali. Gamitin ang mga tamang bantas at pananda. 41  41  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

2. Gawing patnubay ang orihinal na kopya o sipi. Higit na mainam kung dalawa ang magwawasto ng pruweba. Ang isa'y babasa ng orihinal, ang isa naman ang siyang mag-wawasto. Kapag iisa lang ang nagwawasto, babasahin niya ang isang linya ng orihinal at ihahambing ito sa pruweba saka pa lamang niya iwawasto ang mali. 3. Isulat nang malinaw ang ginawang pagwawasto. Huwag burahin ang salitang nais palitan. Bilugan ito at isulat sa palugit o mardyin ang wastong salita. 4. Suriin kung ang mga tipong ginamit sa ulo ay pawang magkakaLuiati. Tingnan din kung wasto ang mga baybay at ayos. 5. Isulat ang lahat ng pagwawasto sa mardyin ngunit iwa-sang rnagkagulo ang mga guhit. Hanggat maari, ay sa mardyin na katapat ng man isulat ang wastong kapalit. 6. Lagdaan ng pruwebang iwinasto nang madaling mahanap kung sino ang tagawasto. 7. Ang mga iwinastong pruweba ay ibalik sa sa taga-linotipya taga-linotip ya para sa panibagong panibagong paglinotipya. Kumuha uli ng pruweba at tingnan kung naipasok lahat ang mga koreksiyon. Ulitin ang hakbang na ito hanggang may nakikitang mali sa pruweba. 

  Paraan sa Pagwawasto ng Pahina (Page Proofreading) 1. Tingnan ang mga may karugtong na linya, magkasunod na linya, "widows" (huling salita sa piriutol na slag), polyo (pangalan ng pahayagan, petsa ng paglimbag at bilang ng pahina). Lahat na bilang na pares sa kaliwa; lahat na bilang na gansal, sa kanan. 2. Iwasto ang ulo sa bawat balita at lathalain. 3. Tiyakin na nasa tama.ng ayos ang mga tipong ginamit. 4. Tiyakin din na tama ang ang tipograpiyang ginamit sa mga ulo, tulad ng palugit rig bawat titik, gitling o gatlang. 5. Tingnan na hindi hindi nagkapalit-palit nagkapalit-palit ang mga slags slags o letra at hindi n nabaligtad abaligtad ang ang mga ito. 6. Tingn.an din n.a mahusay ang ang palugit (leading) ng bawat linya sa teksto. 7. Tiyakin na walang walang maling tipo na nasingit (wrong font) sa mga pahina. 8. Dapat ding walang naiwang mali sa m mga ga pahina. Ibalik Ibalik ang pahinang pruweba sa tagalinotipya hanggang may nakikitang mali rito. Kapag "malinis" na, maaari nang "isakay" sa makina ang magkaharap na pahina nang malimbag.  

Paraan sa Pagwawasto ng Naunang Pahinang Pruweba (Revised Pageproof) 1. Iwasto ang may mali sa pahina. Tiyaking ang lahat ng pagwawastong ginawa ay naipasok at walang mall sa ibang bahagi ng pinalitang slag. 2. Basahin ang linyang naglalaman ng iniwastong salita, sali ta, gayon din ang dalawa o tatlong magkasunod na linya nang makatiyak na walang mali ang mga ito. 3. Kapag may mali pa, iwasto ito at saka ibalik na na muli sa tagalinotopya. Kukunang muli ng ng pruweba. Tingnan kung naipasok ang pagwawasto kung ito’y walang wala ng nalikha tagalinotipya. 4  4  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

4. Uulitin ang hakbang na ito hanggang may nakikitang mali sa pruweba. Iba ng paraan sa pagwawasto ng pruweba sa computer printing.

43  43  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 YUNIT VI: VI: PAG-AANYO PAG-AANYO NG PAHINA Layunin   Layunin

Narito ang mga layunin na nilalayong matamo pagkatapos ng aralin; Natutukoy ang katanyagan ang balita ayon sa kahalagahan nito. Naisasaayos ang iba’t ibang lathalain upang madaling makita at mabasa.   Nabibigyan ng magandang kaanyuan ang pahina. Nabibigyan ng sariling kakayaahan ang pahayagan. Nalalaman ang mga layunin ng masining nap ag-aanyo ng balita at ng ibang lathalain sa pahina. Nalalaman sa iba’t ibang uri ng pag-aanyo pag -aanyo ng pahina.

Disenyong Pampahayagan (Newspaper Design)

 

Balangkas (Makeup) at Latag (Layout)

 Ang balangkas balangkas ay ang magandang magandang pagkakaayos pagkakaayos ng mga sangkap sangkap gaya ulo ng balita at ng balita, larawan at mga ilustrasyon sa pahina ng pahayagan. Ang latag naman ay ang magandang pagkakaayos ng mga elementong nabanggit sa magasin o anunsiyo (advertisement). Dalawang Uri ng Disenyo 1. Disenyong Pahalang (Horizental Design)- Ang Design)- Ang teksto ng balita, pati ang ulo nito ay umuukupa ng dalawa o mahigit pang kolum (multi-column story and headline). 2. Desinyong Patindig (Vertical Design)  –  –   ito’y kiling sa paglalathala ng maraming balita sa pahina. Ang bawat balita ay nakalatag sa isang kolum lamang. Kung tatlong kolum ang ginamit, tatlong kolum ang haba ng ulo nito. Pag-aanyo ng Pahina  Ang pag-aanyo pag-aanyo o layout ng pahina ay ang kaayusan ng mga larawan at mga iba’t ibang lathalain sa pahina upang maging kaakit-akit at kawili-wiling tunghayan ito.

 

Kahalagahan ng Pag-aanyo ng Pahina   Upang pagandahin ang pahina (To make the page attractive)   Upang bigyang antas antas ang bawat balita (to grade the news)   Upang magkaroon ang pahayagan ng sariling personalidad. personalidad.

 



44  44  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 

Mga Pamamaraan sa Pag-aanyo ng Pahina   Sa pamamagitan ng pag-aayos ng ulo at teksto ng balita ( By way of headline and text arrangement).   Sa pamamagitan ng pag-aayos ng larawan at ibang ilustrasyon (By way way of photo photo arrangement).





 

Uri ng Pag-aayos o Pag-aanyo ng Pahina

(Ayon sa Scho-lastic Journalism nina English at Hach) 1. Timbang na Kaanyuan (Perfect Balance Makeup)  Makeup)  - Ito'y isang lumang pamamaraan ng pag-aanyo. Ang isang malaking ulo ng balita sa gawing kanan ng pahina ay tinintimbang ng isa ring malaking ulo sa katapat ng gawing kaliwa. Ganito rin ang pagkaayos ng maliliit na ulo ng balita at ng mga larawan. 2. Bai-baitang na Kaanyuan (Brace or Focus Makeup) Makeup)  - Ang mga ulo ng balita pati na ang kanilang teksto ay nasa bai-baitang na ayos na parang isang suhay ng bahay, pakanan o pakaliwa. Mainam ang paggamit nito kung ang isang balita ay lubhang napakaha napakaha laga kaysa ibang mga balita. 3. Bali-balingsa kolum na Kaanyuan (Brokenupang Column Make-up) Ang pahina ay pinaghati-hati maraming maiikling bahagi magkaroon ng -ispasyo para sa maraming maiikling balita. Pinupwesto ang malalaking ulo ng balita at ng malalaking larawan kung saan kaaki-akit tingnan ang mga ito. Nakakamit ang simetriya (symmetry) o pro-porsyon sa maingat na pag-aayos ng mga larawan at mga inilathala sa paraang hindi maglalamangan ang mga ito sanhi ng kalapitan sa bawat isa't isa. 4. Natatago o Di-karani-wang Timbang na Kaanyuan (Contrast and Balance or Occult Balance Makeup)  Makeup)  - Magkalayo na parang dalawang batang naglalaro ng "seesaw" ang malalaking ulo pati na ang kanilang teksto, at ng mga larawan o ilustras-yon. Tinatawag ito na di-karaniwang timbang sapag-kat ang pinagtitimbang ay hindi kapwa larawan o kapwa tekstong karaniwa'y naka-kahon kundi larawan sa teksto o teksto sa larawan. 5. Makabagong Kaanyuan (Streamlined Makeup) - Kasintulad nito ang kaan-yuang dikaraniwang timbang. Subalit dito, ang pangalan ng pahayagan (nameplate) ay pinalulutang (floating) sa gawing kaliwa o sa gawing kanan o sa gitna ng pahina. Ang mga ulo ng balita ay istilong malaki-maliit (cap and lower case o c/c), pantay kaliwa (flush left); 10 puntos (10 points) ang taas ng mga titik ng teksto. Mahigpit ang kraping (closely cropped) ng mga lara-wan. Karaniwa'y quarter box ang ginagamit sa pagkahon ng mga ulo ng balita o ng mga 1 thalain upang mabigyan ito ng pansin. Ang makabagong kaanyuan ay ang karaniwang gina amit sa nyo ng mga p npaara-lang pah agan. 6. Kaanyuang Sirkus (Cir-cus Makeup): Jazz Journal-ism makeup  makeup   - Ito'y isang magulong kaan-yuan. Nagpapahiwatig ito ng paghihimagsik sa dating kaanyuang may timbang. Malalaki at maraming uri ng tipo ang ginagamit sa pag-vino ng balita (screaming headline). Walang kaayusan ang mga larawan, teksto at ang mga iba pang bagay sa pahina na para bagang nagpapaligsahan ang mga ito sa pagtawag ng pansin tulad ng isang tagasigaw (barker) sa isang karnabal. 45  45  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

 

Pag-aanyo ng mga Panloob na Pahina

 Ang kaakit-akit at kawili-wiling pag-aanyo ng pahina ay hindi sa pangmukhang pangmukhang pahina (front page) lamang. Dapat ding sundan ang pamaraang ito sa pag-aanyo ng lahat ng pahina, pati na ang mga panloob.

 

Mga Patnubay sa Pag-aanyo ng mga Panloob na Pahina

1. Ituring na ang magkaharap na pahina (facing pages) halimbawa ang Pahina 2 at Pahina 3, ay iisang pahina lamang. Iayos at ianyo ito para hindi magkahiwalay. Sundin ang mga tuntunin sa pag-aanyo ng pangmukhang pahina (page 1). 2. Ang pahinang pambalita (news page) at ang pahinang pang-editoryal (editoryal page) ay nagtataglay ng kaan-yu ang pormal. Ginagamit dito ang mga panglalaking tipo (masculine type) tulad ng roman at boldface para sa teksto at hindi ang pahilis (italics); at ang mga bodoni, caslon at cheltenham naman ay para sa ulo ng balita. 3. Ang pahinang panglathalain (feature page) at ang pahi-nang pampanitikan (literary page) ay may kaanyuang di-pormal. Ginagamit dito ang mga pambabaing tipo (femi-nine types) tulad ng roman at italics para sa teksto at ang 'coronet, mandate, liberty, atb. sa mga pamagat ng mga lathalainat ng mga pitak na pampanitikan. 4. Lalaking-lalaki (very masculine) ang kaanyuan ng pahi-nang pampalakasan sapagkat ito'y buhay na buhay. Ang mga nakalathala dito ay nagtataglay ng aksyon, bilis at kulay. Malalaki at maiitim na tipo ang ulo ng mga balita. Karaniwang ginagamit ang streamer. Nakakahon ang mga iskor, tabulasyon at istatistika. Mga laraWang may aksyon (action pictures) ang tanging ginagamit.

 

Mga Simulaing Dapat Sundin sa Pag-aanyo

1. Kaisahan (Unity) - Matatamo ang kaisahan sa pag-aanyo ng pahina sa pamamagitan ng paglalapit ng mga balita at larawang magkakaugnay. Ang nilalaman ng bawat pahina at ng magkakaharap na mga pahina ay dapat may kaug-nayan sa isa. Iwasan ang paglamang rig isang pahina sa kaharap na pahina. Iwasan din ang labis na paglamang sa paningin ng larawan sa tekstong kaugn ay nito. 2. Timbang (Balance) - Ang paraang ito ay tulad ng seesaw, na kung malapit sa gitna ay mabigat, ang malayo sa gitna ay nagiging magaan sa mata. Ang larawan ay dapat tim-bang sa paningin. Ito ay hindi dapat mabigat sa iisang panig lamang. Pagtimbangin ang larawan sa kapwa lara-wan; ang isang larawan sa isang nakakahong balita o ang isang larawan sa isang balitang may ulong tatlong kolum ang sukat na may malalaking tipo. 3. Diin o Kapamigatan (Emphasis) - Ang kahalagahan ng isang balita ang magbabadya kung saang pahina ito ilalagay, o kung saang bahagi ito iaayos at kung anong istilo at laki ng tipo ang gagamitin. 46  46  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

4. Kilos o Galaw (Movement) (Movement) - Walang galaw sa timbang na kaanyuan. Sa natatagong timbang na kaanyuan (occult balance), ang paningin ay nagsisimula sa isang bahagi ng pahina patungo sa bahaging may higit na kahalagahan. 5. Kabagay o Proporsyon (Proportion) - Dapat maging pro-porsyonal ang laki ng larawan sa haba ng teksto at ang laki ng ulo sa kahalagahan ng balita. Hanggat maaari, iwasan ang pagputol ng balita upang ituloy sa ibang pahina (jump story) maliban kung ang pag-iiwas nito ay maka-pipinsala sa kaakit-akit na proporsyon ng pahina. 6. Paghakaiba o Kontras (Contrast) (Contrast) - Nagbibigay ng kaakit-akit na anyo ang kontras. Iwasan ang nagbubung-guang ulo (tombstoning or bumping heads), kung saan ang dalawang ulo ng balita na may magkatulad at mag-kasinlaking tipo ay pinagtabi pinagtabi sa isang hanay.-Labag din sa simulaing kontras ang pagkuha ng larawan sa may pondong puti (white background) kung puti rin ang kasuotan (no contrast).

 

Mga Patnubay sa Pag-aanyo 1. Ilagay ang pinakamahalagang balita sa kanang itaas. Sa iibaba baba nito ay ang sumusunod na balitang may kahalagahan. 2. Paglayuin ang mga lathalaing magkasinhaba. 3. Ibahin ang anyo ng pahina sa bawat labas ng pahayagan: 4. Iwasan ang hagdan-hagdang ayos ng mga mga balita. 5. Hanggang maaari, iwasan ang pagputol ng balita at ang pagpapatuloy nito sa ibang pahina. Iwasan din ang siksik na ayos. 6. Iwasan ang paglalapit ng di-magkaugnay di-ma gkaugnay na larawan at lathalain. 7. Iwasan ang paglalayo ng magkaugnay na lathalain at larawan. larawa n. 8. Iwasan Iwasan ang paggamit ng ng maraming uring tipo sa iisang pahina. 8. Iwasan ang paglalagay ng karugtong (jump stony) sa itaas ng pahina o sa sa pabalik na pahina (Avoid bad break). 9. Iwasan ang paglalagay ng pangalan ng pahayagan sa ilalim ng lupi (below the fold). 10. Iwasan ang abuhing talataan (gray areas or sea of gray areas). Maiwasan ito sa paggamit ng sabhed (subhead). 11. Iwasan ang paggamit ng baner o pangunahing ulo ng balita kung hindi ito nararapat sa kahalagahan ng balita (Avoid screaming headline). 12. Huwag pabayaan na ang itaas na bahagi ng pahina ay sobrang mabigat (top heavy) dahil dahil sa paggamit paggamit ng mala-laking mala-laking larawan larawan at ulo ng balita. Maiiwasan ito sa paggamit ng malawakang ulo (spread head) sa ibabang bahagi ng lupi. 13. Iwasan ang paggamit ng maraniing ulo ng mga balita na may magkakaparehong tipo, laki at uri. 14. Iwasan din ang paggamit ng maliliit na ulo sa mahaba at mahalagang balita. 15. Mula sa pito hanggang sa siyam na istorya o balita ang katamtamang bilang sa pangmukhang pahina ng tabloyd. Karaniwang may limang kolum ang isang tabloyd at ang bawat kolum ay 12 ems o dalawang dali ang lapad. 16. Iwasan din ang sumusunod: 47  47  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

a) Nagbubungguhang ulo (tombstoning) kung saang pinagtabi s sa a isang hanay ang dalawang ulo na m may ay magkakaparehong magkakaparehong tipo at laki. laki. b) Larawan ng taong nakatinging palabas sa pahina (looking out) o patalikod sa kaugnay na istorya. c) Larawang tumatawid o lumalampas sa kolum (bleed-ing cut). Pinahihintulutan ito sa pahinang lathalain (features page) at sa magasin. d) Biyuda (widow) o salita o titik na nag-iisa nag-iis a sa huling linya o slag. e) Humihiyaw na ulo (screaming headline) - malaki at bold na ulo na ginagamit sa maikli at hindi mahalagang mahalagang balita.

48  48  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

GAWAIN: INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG Layunin   Narito ang mga layunin na nilalayong matamo pagkatapos ng aralin; Nakapagsulat at nakapagsuri ng mga uri ng balita Nakapagsulat ng halimbawang editoryal, lathalain at balitang pampalakasan gamit ang wastong paraan ng hakbang sa pagsulat Nakapagsuri ng mga bahagi ng pahina ng pahayagan Nakpaglalahad ng isang balita Nakagagawa ng isang Pahayagang Pangkampus

49  49  INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Gawain 1 Pangalan:________________________________ Kurso: ____________ Petsa:_____ Taon at Seksiyon:_____________________ Panuto: Gumawa ng isang infograp na naglalahad ng iba’t ibang virus/pandemya na kumalat noon at ngayong sa kasalukuyang panahon. Pamantayan: Pamantayan Grapiks

Puntos 20

-

-

-

Nilalaman

20

-

Kagandahan

10

-

Halimbawa:

50 50   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

Deskripsiyon Ito ay naglalaman ng lima o higit pang grapiks. Ang lahat ng grapiks ay may ugnayan sa topiko. Ang lahat na hiniram ng grapiks ay nilalahad ang pinagmulan. Mayroong 7 o higit pang makatutuhanang impormasyon ang nilalaman ng infograp. Orihinal na gawa. Kaaya-ayang tingnan at hindi nakawawalang ganang basahin.

 

Gawain 2 Pangalan:________________________________ Kurso: ____________ Petsa:_____ Taon at Seksiyon:_____________________ Panuto: Gumawa ng 3 tula na mayroong 12 saknong na may 5 taludtod. Ang tula ay mayroong ugnayan sa nararanasang krisis ng ating bansa sa kasalukuyang panahon. Pamantayan: Nilalaman Napakalalim at makabuluhan ang nilalaman ng tula. Ito ay umuugnay sa hinihinge ng nasa panuto. Simbolismo Mag-iisip ang mga mambabasa, piling-pili ang mga salita at pariralang ginamit Kabuoan   Kabuoan

60%

40%

100%

Panuto: Gumawa ng isang sanaysay na tumatalakay sa iyong mga naging karanasan o iyong mga naubserbahan sa inyong paligid/sosyal midya sa oras ng Enhance Community Quarantine. Quarantine . Ito ay hindi bababa sa 400 salita at hindi naman lalampas sa 500 salita. Pamantayan: Introduksiyon Nakapanghihikayat ang introduksiyon. Malinaw na nalahad ang pangunahing paksa gayundin ang panlahat na pagtanaw ukol dito. Diskusyon Makabuluhan ang bawat talata dahil sa husay na pagpapaliwanag at pagtalakay tungkol sa paksa. Organisasyon ng mga Idea Lohikal at mahusay ang pagkakasunod-sunod ng mga idea; gumamit din ng mga din ng mga transisyunal na pantulong tungo sa kalinawan ng mga idea. Konklusyon Nakapanghahamon ang konklusyon at naipapakita ang pangkalahatang paksa batay sa katibayan at mga katwirang iniisa-isa sa bahaging gitna. Mekaniks Walang pagkakamali sa mga bantas, kapitalisasyon at pagbaybay. Gamit Walang pagkakamali sa estruktura ng mga pangungusap at gamit ng mga salita. Kabuoan

51 51   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

15%

40%

20%

15%

5%

5%

100%

 

Gawain 3 Pangalan:________________________________ Kurso: ____________ Petsa:_____ Taon at Seksiyon:_____________________ Panuto: Panoorin ang maikling bidyo na tumatalakay sa ating kalikasan. Pumili ng 1 video upang gawan ito ng editoryal at lathalain batay sa mensahe at sa iyong pakakaunawa sa bidyong napanood. Links: Handumanan:  https://www.youtube.com/watch?v=mtZ_wUjnHUw   Handumanan: Ro Pagbalik ni Gina:  Gina: https://www.youtube.com/watch?v=g_hf_BIZOYo   Pamantayan: Introduksiyon Nakapanghihikayat ang introduksiyon. Malinaw na nalahad ang pangunahing paksa gayundin ang panlahat na pagtanaw ukol dito. Diskusyon Makabuluhan ang bawat talata dahil sa husay na pagpapaliwanag at pagtalakay tungkol sa paksa. Organisasyon ng mga Idea Lohikal at mahusay ang pagkakasunod-sunod ng mga idea; gumamit din ng mga din ng mga transisyunal na pantulong tungo sa kalinawan ng mga idea. Konklusyon Nakapanghahamon ang konklusyon at naipapakita ang pangkalahatang paksa batay sa katibayan at mga katwirang iniisa-isa sa bahaging gitna. Mekaniks Walang pagkakamali sa mga bantas, kapitalisasyon at pagbaybay. Gamit Walang pagkakamali sa estruktura ng mga pangungusap at gamit ng mga salita. Kabuoan

5 5   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

15%

40%

20%

15%

5%

5%

100%

 

Gawain 4 Pangalan:________________________________ Kurso: ____________ Petsa:_____ Taon at Seksiyon:_____________________ Panuto: Basahin at unawain ang nilalaman ng pahayagang ito, suriin ang nilalaman nito ayon sa mga sumusunod:  

Tungkulin ng Pahayagang Pangkampus   Kodigong Dapat Ipatupad sa Pahayagang Pangkampus   Bahagi ng Pahayagang Pangkampus

53 53   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Gawain 5 Pangalan:________________________________ Kurso: ____________ Petsa:_____ Taon at Seksiyon:_____________________ Panuto: Kumuha ng impormasyon sa iba’t ibang mag-aaral, mag -aaral, departamento o kampus ng  Aklan State University. Gawin ito online, magtanong at kumalap ng mga idea sa kung ano ang nangyayari o ginagawang istratehiya ng bawat isa upang mapanatili at mapalago ang edukasyon/ang mga kaganapan noon sa loob ng unibersidad sa oras ng pandemiya. Gawain ito ng pahayagan batay sa iyong mga natutuhan sa Pahayagang Pangkampus.

Pamantayan: Introduksiyon Nakapanghihikayat ang introduksiyon. Malinaw na nalahad ang pangunahing paksa gayundin ang panlahat na pagtanaw ukol dito. Diskusyon Makabuluhan ang bawat talata dahil sa husay na pagpapaliwanag at pagtalakay tungkol sa paksa. Organisasyon ng mga Idea Lohikal at mahusay ang pagkakasunod-sunod ng mga idea; gumamit din ng mga din ng mga transisyunal na pantulong tungo sa kalinawan ng mga idea. Konklusyon Nakapanghahamon ang konklusyon at naipapakita ang pangkalahatang paksa batay sa katibayan at mga katwirang iniisa-isa sa bahaging gitna. Mekaniks Walang pagkakamali sa mga bantas, kapitalisasyon at pagbaybay. Gamit Walang pagkakamali sa estruktura ng mga pangungusap at gamit ng mga salita. Kabuoan

54 54   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

15%

40%

20%

15%

5%

5%

100%

 

Gawain 6 Pangalan:________________________________ Kurso: ____________ Petsa:_____ Taon at Seksiyon:_____________________ Panuto: Balikan ang Gawain 4, 4, batay sa iyong nagawang pahayagan ay ibalita ito sa pamamagitan ng video. Sa pagkakataong ito ay ikaw na ang reporter sa inyong News News   Channel  at  at handa kanang ibahagi ang iyong mga nakalap na impormasyon.

Pamantayan sa Pagmamarka Reporting 40% Creativity and Originality 20% Engagement 15% Editing 10%  Audio, Music, Music, Sound Sound Effects 15% Total 100%

55 55   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

 

Gawain 7 Pangalan:________________________________ Kurso: ____________ Petsa:_____ Taon at Seksiyon:_____________________ Panuto: Balikan ang Gawain 1-4, ipagsama ang iyong mga gawain upang makagawa ng sariling pahayagan batay sa nakalap o nagawa mong mga datos. Ayusin ang mga ito batay sa tamang pagwawasto at maging ang mga pruweba nito. Ayusin din ang bawat pahina batay sa tamang pag-aanyo sa mga ito. Gawan din ng sariling pamagat ang iyong pahayagan upang mailimbag ito at mailahad ng maayos sa inyong guro. (Sa ( Sa guro, maaaring ito ay maging pangkatang gawain o ang buong seksiyon ang gagawa) Pamantayan: Organisasyon   Ang pagsunod sa tamang proseso ng pagsusulat inverted pyramid (sino, kailan, saan at paano).  paano).    Pagkakaroon ng mga impormasyon, mga makatotohanang nakapaloob dito, mga larawan (katawan ng pahayagan)  pahayagan)  







  Pagtatapos ng balita. Ang mensahe na nais iparating.  iparating.   Pagkakagawa   Pagkakaroon ng maayos na pagkagawa.   Mga desenyo ng isang pahayagan.   Makakaakit sa mga mambabasa batay sa nilalaman.

 



Orihinal   Orihinal – Orihinal – sariling  sariling gawa at hindi lang ginaya sa kung saan nakasulat  



Pamantayan ORANISASYON 35%

PAGHAHATID 40%

56 56   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG 

ORIHINAL 25%

KABUUAN 100%

 

SANGGUNIAN Ceciliano, Jose C. (1991). Pamahayagang Pangkampus, Para sa Mag-aaral, Guro at Tagapayo. Rex Book Store. Badayos, Paquito. (2001). Retorika: Susi sa Masining na Pagpapahayag, Makati City: Grandwater. Bernales, Rolando, et al. (2006). Masining na Pagpapahayagsa Filipino: Mga Prinsipyo at Proseso, Valenzuela City: Mutya Publishing House, Inc. Bisa, S. at Sayas, M. (1995).Retorikang Filipino, Malate, Manila: De la Salle University Press, Inc. Bisa, S. Et al. (2008) Masining na Pagpapahayag (Dulog Modyular), Quezon City: C& E Publishing, Inc. Cassanova, A. at Tiamson-Rubin, L. (2001) Retorikang Pangkolehiyo, Manila: Rex Bookstore. Dinglasan, Resurection. (2001). Retorikang Filipino, Manila: Rex Bookstore. Espina, B. At Borja, F. (1999).Retorika, Iloilo City: Sequiban Printers. Sauco, Consolacion, et al. (1998). Retorikang Filipino: Pang-antasTersyarya, Quezon City: Katha Publishing co. Inc. Sebastian, Frederico. (1956). AngRetorika: PanimulangPag-aaral, quezon City: Bedas Publishing House Inc. Tanawan, Dolores, et al. (2003). Retorika: MabisangPagpapahayagsaKolehiyo, Quezon City: Trivitas Publishing, Inc. Tumangan, Alcemtizer, et al. (2006). Masining na Pagpapahayag, Makati City: Grandwater Publications Publicati ons & Research Corporation. Internet: https://www.academia.edu/8062249/Ang_pamahayagan_sa_pilipinas_Unang_Anyo_ng_    Pahayagan https://www.academia.edu/9397890/KODIGO_NG_ETIKA_NG_PAMAMAHAYAG_SA_    PILIPINAS

57 57   INTRODUKSIYON SA PAMAMAHAYAG