HotDoc 35

ΤΕΥΧΟΣ 35 Α' ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 ΤΙΜΗ 2,5€

35 35

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΠΩΣ ΕΙΝΑΙ / Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ ΟΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ

ΠΑΙΔΕΙΑ

Από τον Κώστα Βαξεβάνη

«Πολυκαταστήματα» εκπαίδευσης για τους έχοντες

βατικανο

Φραγκίσκος ο Α': Επιχείρηση «καθαρά χέρια»

ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Μπρος Συρία και πίσω... ρέμα

ΕΜΙΡΗΔΕΣ 'Η ΚΑΚΟΜΟΙΡΗΔΕΣ; Η αλήθεια, τα ψέματα, οι θεωρίες συνωμοσίας και τα πολιτικά παιχνίδια

Προσαρμογή στο σχολείο

Προσαρμογή στο σχολείο

Πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών Επιστημονική επιμέλεια:

Μ. Ζαφειροπούλου & Α. Καλαντζή-Αζίζι

Εκδόσεις Πεδίο Α.Ε. Συντ. Δαβάκη 10 & Μυλοποτάμου 11526, Αμπελόκηποι • Τηλ.: 210 3390204-5-6 • Fax: 210 3390209

Κεντρική διάθεση-βιβλιοπωλείο: Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5 10564, Αθήνα • Τηλ.: 210 3229620 • Fax: 210 3390209

e-mail: [email protected] www.pediobooks.gr

Η Μαρία Ζαφειροπούλου είναι Διευθύντρια του Εργαστηρίου Εξελικτικής Ψυχολογίας και Ψυχοπαθολογίας και Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Η Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι είναι Διευθύντρια του Εργαστηρίου Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών και Καθηγήτρια του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Εκδότης

Κώστας Βαξεβάνης

περιεχόμενα

Αρχισυντάκτρια

Βιβή Μπλούτσου Αρθρογράφοι Θανάσης Καρτερός Γιάννης Βαρουφάκης Art Direction gramma Ατελιέ Τζένη Αναστασοπούλου Διόρθωση Ανδρονίκη Μαστοράκη

12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

TΕΥΧΟΣ 35

Αρχεία Φωτογραφιών Eurokinissi AE Εκτύπωση Χαϊδεμένος ΑΕΒΕ

*

Εταιρία Το Κουτί της Πανδώρας ΕΕ Διεύθυνση Αναχωρητών 8Α Άνοιξη 14569, Αττική Τηλέφωνο 210 621 7990 Φαξ 210 621 7992 E-mail [email protected] Διανομή Πρακτορείο ΕΥΡΩΠΗ ΑΕ Υπεύθυνος κυκλοφορίας Παναγιώτης Πασπαλιάρης Συνδρομές

210 621 7990

Το επόμενο Hot Doc στα περίπτερα και στο internet στις 26 Σεπτεμβρίου και κάθε δεύτερη Πέμπτη

14-15

Υδρογονάν­ θρακες στην Ελλάδα: Εμίρηδες ή κακομοίρηδες;

16 22 26 28 30 34 36

Ελληνικό Εμιράτο Οι άνθρωποι του «πολύ» πετρελαίου Η κήρυξη της ΑΟΖ Τα πετρέλαια και ο ορυκτός πλούτος Από τον εντοπισμό στην άντληση Μελέτες copy paste από Κύπρο και ΗΠΑ Η ιστορία του πετρελαίου στην Ελλάδα Άνθρακας ο θησαυρός και στους υδρίτεςσχιστολιθικό αέριο

40

Σκόπελος Έργο–απόβλητο παρά τα εκατομμύρια από το ΕΣΠΑ

43

Παιδεία «Πολυκαταστήματα» εκπαίδευσης για τους έχοντες

50

Πυροσβεστική Υπηρεσία Ανάβουν φωτιές οι προσλήψεις

55 58

Μ. Ανατολή Μπρος Συρία και πίσω... ρέμα Βατικανό Φραγκίσκος ο Πρώτος: Επιχείρηση «καθαρά χέρια»

210 621 7990

Βρείτε το ηλεκτρονικό Hot Doc στο www.hotdoc.gr

editorial

E

χω φίλους που ανησυχούν για την επιβίωση της καρέτα-καρέτα, αλλά δεν θέλουν ούτε να σκέφτονται ούτε να ανησυχούν για το ότι αυτοκτονούν άνθρωποι. Γνωρίζω ανθρώπους που τρέμουν για την άνοδο της Χρυσής Αυγής και την πιθανότητα να επικρατήσουν στην ελληνική κοινωνία φασιστικές απόψεις, αλλά αγνοούν πως στην Αμυγδαλέζα υπάρχουν γκετοποιημένοι και φυλακισμένοι άνθρωποι, γιατί, όπως οι Έλληνες κάποιων δεκαετιών πριν, έψαξαν τρόπο να επιβιώσουν. «Μα», κομπάζουν, «άλλο το ένα και άλλο το άλλο». Αυτό ακριβώς το «άλλο», αυτή η συνήθης δικαιολογία και η βολική ή κατασκευασμένη εξήγηση, είναι που μετατρέπει τη δημοκρατική αντίληψη από σταθερό δρόμο μιας κοινωνίας σε ασταθή ισορροπία σχοινιού. Αν αρχίσεις την προσπάθεια να ισορροπείς πάνω στο τεντωμένο σχοινί της επιλεκτικής δημοκρατίας, τότε πρέπει να αποδεχτείς πως στην πτώση σου δεν υπάρχει δίχτυ ασφαλείας. Η Χρυσή Αυγή είναι μια κοινωνική απειλή και υπάρχουν πολλοί λόγοι που είναι σε έξαρση. Ο φασισμός δεν έχει ανάγκη να αποδείξει τίποτα, του αρκεί απλώς να κατηγορεί. Και σε μια κοινωνία κρίσης αυτό μπορεί να γίνει πολύ εύκολα. Το επιτελείο και η κοινοβουλευτική ομάδα του Σαμαρά είναι γεμάτα από ακροδεξιούς, που όχι μόνο δίνουν την εντύπωση, αλλά πιστεύουν κιόλας πως η Χρυσή Αυγή είναι οι παραστρατημένοι πατριώτες που πρέπει να βρουν τον σωστό δεξιό δρόμο. Για πρώτη φορά η δεξιά στην Ελλάδα δεν κρυφοφυλάττει στο εσωτερικό

6 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Του Κώστα Βαξεβάνη

Καρέτα-καρέτα εναντίον Χρυσής Αυγής της χουντοβασιλικούς για εκλογικούς λόγους, αλλά τους αποδέχεται ως την υγιή πατριωτική ομάδα που πρέπει να εκλεπτυστεί πολιτικά και να σώσει τη χώρα από τους νέους εαμοβούλγαρους. Η «νέα» ΝΔ δεν φοβάται τη Χρυσή Αυγή. Φοβάται απλώς μην της πάρει ψήφους. Ο μπαμπούλας της Χρυσής Αυγής, όχι η πολιτική εξήγηση για την άνοδό της, γίνεται κάθε μέρα η σημαία του φόβου και ταυτόχρονα το κόκκινο πανί για την ίδια. Αυτός ο μπαμπούλας γίνεται ταυτόχρονα και η απενοχοποίηση του νεοφιλελευθερισμού. Υπάρχει μια συστηματική προσπάθεια να τοποθετηθεί η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της Χρυσής Αυγής και όσων δέχονται το μέτωπο εναντίον της. Μόνο που για να συμφωνήσουν σε αυτόν τον «κοινό αγώνα» πρέπει, όπως εννοείται, να αποδεχτούν ένα μορατόριουμ. Να συμφωνήσουν δηλαδή με τις κυβερνητικές επιλογές (που δεν είναι, εννοείται, η απειλή) και να στραφούν στην απειλή του φασισμού. Το ερώτημα όμως είναι: Μπορεί κάποιος να αντιλαμβάνεται ως εχθρό της κοινωνίας τις φασιστικές απόψεις, αλλά να αποδέχεται ή να θεωρεί φιλικό οτιδήποτε απειλεί τα δικαιώματα; Δηλαδή, οφείλω να φοβάμαι τον διαχωρισμό των ανθρώπων όπως σχηματικά και φασιστικά τον προωθούν οι φασίστες, αλλά να μη με φοβίζει ο διαχωρισμός σε ανθρώπους που έχουν δικαίωμα στην Παιδεία και σε αυτούς που δεν έχουν; Σε αυτούς που θα μπορούν να έχουν περίθαλψη και στους άλλους που θα πεθαίνουν χωρίς ασφάλιση; Μπορώ να τρέμω τον Κασιδιάρη, αλλά να μη με φοβίζει ο Στουρνάρας, που συστηματικά

δημιουργεί μια οικονομική ελίτ πάνω και πέρα από τα στρώματα των ανέργων; Έχω δικαίωμα να φοβάμαι τον Παναγιώταρο, αλλά να μη με πειράζει που ο Βενιζέλος, αυτός ο εκατομμυριούχος της Βουλής, ψηφίζει για να γίνω φτωχότερος; Τα 3 τελευταία χρόνια συστηματικά δημιουργείται η εντύπωση πως η ευθύνη, η στάση ευθύνης, είναι η πραότητα και η αποδοχή. Επιδοτημένοι ψευτοδιανοούμενοι, καθηγητές πανεπιστημίου που είναι δημιουργήματα των δημοσίων σχέσεων και του κομματισμού, ξεπεσμένοι λαϊφστιλάδες που αντικατέστησαν τις συνταγές ευωχίας και καλοπέρασης με τη μελλοντική διάσωση που ευελπιστούν ότι θα τους αποφέρει το προσκύνημα του νεοφιλελευθερισμού, προσπαθούν να πείσουν πως η κοινωνία που υπηρέτησαν και δημιούργησαν πρέπει να αλλάξει. Και θα αλλάξει, αν γίνουν αποδεκτοί οι όροι που θα θέσουν οι ίδιοι. Σε αυτό ακριβώς το πνεύμα, εχθρός όλων είναι η Χρυσή Αυγή, που θα μας σκοτώσει, αλλά όχι οι πολιτικές που σκοτώνουν. Οι φασίστες που θα φτιάξουν γκέτο, αλλά όχι οι κυβερνήσεις που έφτιαξαν. Μπορεί να μην είναι ανοιχτά οπαδοί του ευγονισμού του Χίτλερ, αλλά αποδέχονται στην κοινωνία να επικρατεί η φυσική επιλογή. Όποιος δεν αντέξει, θα είναι επειδή του άξιζε και όχι επειδή τον σκότωσε ο Άδωνις. Μπορεί να μη διαχωρίζουν τους ανθρώπους σε λευκούς και μαύρους, αλλά σε αυτούς που έχουν το δικαίωμα και τη δύναμη να επιβιώσουν και σε αυτούς που δεν το αξίζουν ρε αδερφέ. Και το κάνουν με πλήρη φόβο για τη Χρυσή Αυγή και με αγωνία για την επιβίωση της καρέτα-καρέτα.

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 7

Μαρία Φωκά

Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος

Πολιτευτής ΝΔ στην Αιτωλοακαρνανία, στο Facebook, 03/09/13

Yπουργός Παιδείας, σε συνομιλία του με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, 03/09/2013

Αισθάνομαι σήμερα, 3 του Σεπτέμβρη (ημερομηνία που επίσης είχε καπηλευτεί ο ακατονόμαστος) την ανάγκη να αναφωνήσω…Γ@μώ το ΠΑΣΟΚ και την κατάντια στην οποία μας έφερε.

Παρά τις αντιξοότητες και τις περικοπές, όλα θα πάνε καλά. Ήδη τα βιβλία βρίσκονται στα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί θα είναι στις τάξεις τους.

Είναι αυτό που λέμε, έχετε και γαμώ τις συμμαχίες με το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση

Πώς φαίνεται ότι, λέγοντας σχολεία, έχετε στο μυαλό σας τα ιδιωτικά!

Άδωνις Γεωργιάδης

Yπουργός Υγείας, σε πρωινή εκπομπή του MEGA, απευθυνόμενος σε εργαζόμενη σε Πολυκλινική, 26/08/13

Έπρεπε να σας απολύσουμε για να καταλάβετε τι εστί βερίκοκο. Μια δημοκρατική αντίληψη που δικαιολογεί να σας δείξουν τι εστί γιαούρτι

Θεόδωρος Πάγκαλος

Πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, μιλώντας στη Δημόσια Τηλεόραση για τους Κώστα Σημίτη και Γιώργο Παπανδρέου, 04/09/2013

Πρόκειται για αποτυχημένους πρωθυπουργούς που ανήκουν στο παρελθόν του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, μαζί τα φάγατε

Νίκος Ζήγρας

Γιάννης Καψής

Εξάδελφος Άκη Τσοχατζόπουλου, απευθυνόμενος στο δικαστήριο στον πρώην υπουργό, 05/09/2013

Πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ, σε συνέντευξή του στον Alpha 98.9 για το αν ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο επόμενος Ανδρέας Παπανδρέου, 04/09/2013

Ζήτα συγγνώμη από τον κόσμο. Μεγάλοι άντρες είμαστε. Έχουμε ήδη βγάλει εισιτήριο γι’ αλλού.

Σας παρακαλώ, μην υβρίζετε τα θεία.

Αθάνατε Άκη

Αν έχεις την επιτυχία να έχεις γεννήσει τον Παντελή και τον Μανώλη Καψή, έχεις τη θεία φώτιση

Γιάννης Βρούτσης

Υπουργός Εργασίας, σε δηλώσεις του σχετικά με τις προσλήψεις, 05/09/2013

Φέτος είχαμε τον καλύτερο Αύγουστο της τελευταίας δεκαετίας.

Τι είπες τώρα!

Πόσοι Καλαματιανοί έχουν μείνει ακόμη;

Ντμίτρι Πεσκόβ

Εκπρόσωπος του Βλαντιμίρ Πούτιν, στο περιθώριο της Συνόδου των G20, 06/09/2013

Και τι είναι η Βρετανία; Ένα μικρό νησί, που κανείς δεν του δίνει σημασία εκτός από τους ολιγάρχες που έχουν αγοράσει την Τσέλσι. Αυτά λέει και ο Σαμαράς για την Πελοπόννησο και την βοηθά ως ακριτικό νησί

8 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 9

Upόψεις Του Γιάννη Βαρουφάκη

Το νέο

Κατοχικό Δάνειο

Το Κατοχικό Δάνειο μόνο δάνειο δεν ήταν, όπως όλοι γνωρίζουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με το Νέο Κατοχικό Δάνειο. Αυτό που έμμεσα προσφέρουν οι λαοί των υπό τροϊκανής κατοχής χωρών της περιφέρειας στο Γενικό Λογιστήριο του γερμανικού κράτους. Σύμφωνα με στοιχεία που πρόσφατα δημοσιοποίησε το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών (τα οποία δημοσίευσε το Der Spiegel στις 19 Αυγούστου), η γερμανική κυβέρνηση υπολογίζει πως, στη διάρκεια της περιόδου 2010-2014, θα έχει εξοικονομήσει κατ’ ελάχιστον €41 δισ. λόγω της κρίσης.

O

πως αναφέρει το υπουργείο στο πόρισμα που είδε τη δημοσιότητα, η κρίση στις χώρες της περιφέρειας συμπίεσε τα επιτόκια δανεισμού της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Γερμανίας, με αποτέλεσμα αυτή την εξοικονόμηση. Πώς μετρούν τον βαθμό συμπίεσης του κόστους δανεισμού του γερμανικού κράτους; Αν και κανείς δεν μπορεί να ξέρει ακριβώς σε ποιο επίπεδο θα κυμαίνονταν τα επιτόκια δανεισμού της Γερμανίας αν δεν είχε ξεσπάσει η κρίση του ευρώ, η μεθοδικότητα των γερμανών αξιωματούχων βοηθά να κάνουμε έναν ενδιαφέροντα υπολογισμό αυτών των οφελών: Κάθε χρόνο, υπηρεσία του

10 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

υπουργείου του κ. Σόιμπλε προβλέπει το ύψος των επιτοκίων δανεισμού για την επόμενη περίοδο, έτσι ώστε ο υπουργός να έχει μια γενική εποπτεία, βασισμένη σε προβλέψεις της εξέλιξης του κόστους δανεισμού της χώρας για τα επόμενα, π.χ., τέσσερα χρόνια. Έτσι λοιπόν, ήταν δυνατόν να γίνει η σύγκριση μεταξύ (α) των επιτοκίων δανεισμού της γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης που κατέβαλε στους δανειστές του κράτους κατά την περίοδο 2010-2014 και (β) των επιτοκίων όπως είχαν προβλεφθεί από την υπηρεσία του υπουργείου το 2009. Αυτό που συνέβη ήταν ότι, καθώς οι χώρες της περιφέρειας (αρχής γενομένης

από την Ελλάδα) βυθίζονταν στην πτώχευση η μία μετά την άλλη, οι κάτοχοι ομολόγων των χωρών μας άρχισαν να τα ξεπουλάνε, αγοράζοντας με τα έσοδα που αποκτούσαν τα πιο σίγουρα γερμανικά ομόλογα. Έτσι, οι τιμές των γερμανικών ομολόγων ανέβαιναν και τα επιτόκια δανεισμού που έπρεπε να προσφέρει το γερμανικό κράτος για να δανείζεται μειώνονταν ραγδαία. Το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών κατέληξε, με αυτό τον τρόπο, στον αριθμό €41 δισ. – έναν αριθμό που αποτελεί το ελάχιστο όφελος του γερμανικού δημοσίου από την κρίση χρέους των χωρών της περιφέρειας. Αν το καλοσκεφτούμε, δεδομένου ότι (α) οι χώρες της περιφέρειας έχουν καταλήξει σε μια κατάσταση υποτέλειας στην τρόικα, ακόμη και ως προς τις παραμικρές λεπτομέρειες που αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών (π.χ. το αν το πετρέλαιο θέρμανσης θα έχει τον ίδιο φόρο με το κίνησης), και (β) η κρίση που τις έφερε σε αυτή την κατάσταση υποτέλειας, κατοχής, ουσιαστικά προικοδότησε το γερμανικό κράτος με αυτά τα €41 δισ., δεν είναι καθόλου τραβηγμένο να αναφέρομαι σε ένα Νέο Κατοχικό Δάνειο. Δάνειο που, όπως και το παλαιό, μόνο δάνειο δεν είναι.

Όσο για το ακριβές μέγεθός του, πολύ φοβάμαι ότι το ποσό των €41 δισ. που αναφέρει το υπουργείο Οικονομικών του κ. Σόιμπλε πρέπει να πολλαπλασιαστεί με το δέκα για να υπολογιστεί σωστά. Πράγματι, αγαπητέ αναγνώστη, θεωρώ πως το ποσό που εξοικονόμησε το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών λόγω της κρίσης του ευρώ αγγίζει τα €400 δισ. Από πού προκύπτει αυτό; Από δύο πηγές. Πρώτον, το ίδιο το υπουργείο Οικο­ νομικών της Γερμανίας παραδέχεται ότι τις χρονιές 2010-2012 εξέδωσε ομόλογα αξίας €73 δισ. μικρότερης από εκείνη που υπολόγιζε. Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνο ότι το γερμανικό κράτος πληρώνει λιγότερους τόκους, καθώς το επιτόκιο δανεισμού του μειώνεται, είναι και ότι, καθώς το επιτόκιο μειώνεται, όταν τα γερμανικά ομόλογα ωριμάζουν και πρέπει να αποπληρωθούν, το γερμανικό δημόσιο δανείζεται λιγότερα για να τα ανακυλήσει στο μέλλον, εκδίδοντας έτσι μικρότερο νέο χρέος. Για την περίοδο 2010-2014 είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι η Γερμανία εξοικονόμησε περί τα €90 δισ. από αυτήν τη διαδικασία, συν τα €41 δισ. που προαναφέραμε, έχουμε έναν σύνολο €131 δισ. Δεύτερον, παράλληλα με τη στροφή των επενδυτών στα γερμανικά ομόλογα,

υπάρχει και η στροφή των καταθετών της περιφέρειας προς τις τράπεζες της Φρανκφούρτης. Έλληνες, Ισπανοί, Πορτογάλοι, Ιρλανδοί μεταφέρουν τις καταθέσεις τους στις γερμανικές τράπεζες, για να μην την πατήσουν όπως οι κύπριοι καταθέτες. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα καταδεικνύει πως μόνο εντός του 2012 είχαμε €95 δισ. καταθέσεων, τα οποία κατέφυγαν από την περιφέρεια προς την Φρανκφούρτη (ένας αριθμός που, αν μη τι άλλο, μάλλον υποτιμά τη φυγή κεφαλαίων προς τη Γερμανία). Ακόμη κι αν το 2012 ήταν το Έτος της Μεγάλης Φυγής (με τα υπόλοιπα έτη να υπολείπονται ως προς τη βιαιότητα αυτών των μεταφορών), είναι πολύ πιθανό την περίοδο 20102014 να μεταβιβάστηκαν €275 δισ. προς τις γερμανικές τράπεζες. Μια τέτοια ροή κεφαλαίων ωφελεί όχι μόνο τους τραπεζίτες, αλλά και το κράτος. Οι γερμανικές τράπεζες, μετά το 2008, βρέθηκαν σε κατάσταση βαθιάς πτώχευσης. Χωρίς τη συνεχή αρωγή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης δεν θα μπορούσαν να λειτουργούν. Η κυβέρνηση μάλιστα δημιούργησε κρατικά χωνευτήρια κακών ιδιωτικών χρεών και τραπεζικών ζημιών (bad banks), τα οποία απαιτούν συστηματική χρηματοδότηση. Όμως, λόγω της

ροής των προαναφερθέντων κεφαλαίων στο τραπεζικό σύστημα, ο κ. Σόιμπλε μπόρεσε να αντισταθεί στις απαιτήσεις των φίλων του τραπεζιτών για επιπλέον κρατική ενίσχυση. Συνοπτικά, από τότε που οι χώρες μας κατέρρευσαν, κι επειδή οι χώρες μας κατέρρευσαν, μεταξύ €300 και €400 δισ. μεταφέρθηκαν έμμεσα από την ευρωπαϊ­κ ή περιφέρεια στο Γενικό Λογιστήριο του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών. Παράλληλα, οι χώρες μας, με την ενθουσιώδη υποστήριξη των εγχώριων ελίτ, εντάχθηκαν σε ένα καθεστώς ιδιό­τυπης κατοχής. Είναι σαν ένα Νέο Πανευρωπαϊκό Κατοχικό Δάνειο να έχει επιβληθεί στο πλαίσιο της ευρωζώνης στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Από τη δική της μεριά, η γερμανική κυβέρνηση έχει καταβάλει, ως αντίτιμο, εγγυήσεις για τα διάφορα μνημονιακά δάνεια (έμμεσα και άμεσα) της τάξης των €600 δισ. Ακόμη και €100 ή €200 δισ. από αυτά τα μνημονιακά δάνεια να διαγράψει μέσα από κάποιο κούρεμα (το οποίο θα παλέψει με νύχια και με δόντια να μην αποδεχτεί), πάλι το ύψος του Νέου Πανευρωπαϊκού Κατοχικού Δανείου θα κυμαίνεται στα €200 δισ. Το οποίο βέβαια, όπως και το παλαιό, δεν πρόκειται να αποπληρωθεί ποτέ!  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 11

Γιάννη Πρετεντέρη

Σε είδα!

Επιτέλους σε πέτυχα κι εσένα. Με τη βερμουδίτσα σου σε θερινό σινεμά της αυγουστιάτικης Αθήνας, να καλλιεργείς το πνεύμα σου με τον «Κύκλο του Mobius». Καλή επιλογή... άδεια η Αθήνα τον Αύγουστο...

Πρωθυπουργέ μου Σε είδα –πού αλλού;– στα πάτρια εδάφη να απολαμβάνεις το καλοκαίρι στην Πύλο και το Costa Navarino. Παρέα με τους Μπαλτάκο και Χαϊτόγλου αποτελέσατε τρεις από τους 17 εκατ. τουρίστες που φέρνουν την ανάπτυξη (στη Μεσσηνία).

Κώστα Καραμανλή Σε είδα να απολαμβάνεις τον ήλιο και τη θάλασσα στη Νίσυρο, την Κω και τη Ρόδο, παρέα με τον αχώριστο φίλο σου και πρώην υπουργό Γιάννη Βαληνάκη. Με τέτοιες διακοπές– περιοδεία, στον Αντώνη χτυπάνε καμπανάκια προεκλογικής περιόδου. Μην του τα κάνεις αυτά τα αστεία...

Γιώργο Παπανδρέου Σε είδα να γεύεσαι τη μεσογειακή κουζίνα παρέα με τον Γ. Παπακωνσταντίνου στο Λιβάδι της Σερίφου. Καλή επιλογή και ωραίο φαγητό, για αυτούς που εκτιμούν τα μαγειρέματα…

Γιώργο Αλογοσκούφη Εύα Καϊλή Σε είδα να χαλαρώνεις και να απολαμβάνεις τα κοκτέιλ σου στην Ψαρρού. Επιτέλους λίγη χαλάρωση... Εξοντωτικά τα καθήκοντα του κονσιλιέρι του Σαββίδη, αδιαμφισβήτητο...

Άρη Σπηλιωτόπουλε Σε είδα να διαβάζεις απορροφημένος με τις ώρες το βιβλίο σου στον Πλατύ Γυαλό στη Μύκονο. Μα καλά, τι διάβαζες; Ούτε στο νέο μνημόνιο τέτοια προσήλωση.

Σε είδα να παίζεις τένις με αριστοτεχνικά χτυπήματα, που θα ζήλευε ο Αγκάσι, σε τένις κλαμπ του κέντρου. Άσε τη ρακέτα Γιώργο και πιάσε το πηδάλιο της οικονομίας. Φευ, με το που έφυγες, καταρρεύσαμε.

Μαρία Ρεπούση Σε είδα να ζητάς την κατάργηση των θρησκευτικών από τη διδακτική ύλη. Μα δεν καταλαβαίνω την πρεμούρα, η νεοελληνική ιστορία περιλαμβάνει πολύ πιο επικίνδυνα παραμύθια...

«Δεν θα μπορούσα να συνεχίσω να ζω στο Ισραήλ χωρίς να γράψω αυτό το βιβλίο. Δεν πιστεύω ότι τα βιβλία μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά όταν ο κόσμος αρχίσει να αλλάζει, αναζητά διαφορετικά βιβλία». SHLOMO SAND

κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

14 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

ΕΜΙΡΗΔΕΣ Ή ΚΑΚΟΜΟΙΡΗΔΕΣ; Η αλήθεια, τα ψέματα, οι θεωρίες συνωμοσίας και τα πολιτικά παιχνίδια

Έχει η Ελλάδα πετρέλαιο; Στο ερώτημα απαντούν πρόθυμα επί δεκαετίες πολιτικοί, αναλυτές, συνωμοσιολόγοι, αλλά σπάνια οι επιστήμονες. Η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου η έρευνα των πετρελαίων έχει μεγαλύτερη σχέση με τα υπονοούμενα, τις υποτιθέμενες μυστικές συμφωνίες και τα συμφέροντα, και λιγότερο με τα τρυπάνια. Ένας πιθανός πόλεμος στο Αιγαίο, η μεγάλη εξάρτηση της χώρας, η περιορισμένη της ανάπτυξη, όλα, κατά μία πονηρή σκοπιά, σχετίζονται με το πετρέλαιο και τους αέριους υδρογονάνθρακες που κρύβει το υπέδαφος. «Θέλουν να μας πάρουν το πετρέλαιο». Ποια είναι η αλήθεια; Του Κώστα Βαξεβάνη

Μ

ια κρατική δομή που επί δεκαετίες εξυπηρετεί νταβατζήδες, όπως θα έλεγε και ο Καραμανλής, που ψεύδεται, που πολλές φορές συμπεριφέρεται σαν κοινός απατεώνας, ακόμη και αν απαντήσει στο ερώτημα, είναι πιστευτή; Εν ολίγοις, η πολιτική αναξιοπιστία που έχει κατ' επανάληψη κάψει τη χώρα, γιατί να μην κάψει και το πετρέλαιο; Κι όμως, τους τελευταίους μήνες η Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και της ισοπέδωσης εμφανίζεται σαν μελλοντικό Κουβέιτ. Δισεκατομμύρια βαρέλια, τα οποία έχουν κυλήσει από τις τηλεοπτικές οθόνες, οδεύουν προς τις μελλοντικές ελληνικές πετρελαιοπηγές για να γεμίσουν με πετρέλαιο. Την εμφάνισή τους έχουν κάνει μερικοί επιστήμονες μουτζαχεντίν του πετρελαίου, που όχι μόνο υποστηρίζουν την ύπαρξή του, αλλά είναι βέβαιοι πως θα ξεπεράσουμε σε παραγωγή το Ιράν. Τι έγινε ξαφνικά και η θεωρία της Ψωροκώσταινας βούλιαξε στο πετρέλαιο; Είναι ένα τρικ που κατασκευάζει τον νέο εθνικοπατριωτισμό της προσδοκίας και των ελπίδων ως αντίβαρο στη θλιβερή οικονομική πραγματικότητα ή ήρθε η ώρα του πετρελαίου, τώρα που τα άλλα αποθέματα εξαντλούνται; Στις περίπου 2,5 δεκαετίες που ασκώ το επάγγελμα του δημοσιογράφου,

ομολογώ πως αρκετές φορές μπήκα στον πειρασμό να αναζητήσω κάποιους μυστικούς χάρτες που κατέγραφαν τα μεγάλα αποθέματα υδρογονανθράκων στην Ελλάδα. Υπήρχαν πολλοί που έδειχναν να συμμερίζονται την ανησυχία μου και ακόμη περισσότεροι που κάτι ήξεραν αλλά δεν μπορούσαν να το πουν. Ως εκ τούτου, έπρεπε να λάβω τη σιωπή τους όχι ως άγνοια, αλλά μάλλον ως ισχυρή επιβεβαίωση. Υπήρξαν ακόμη περισσότερες φορές που κάποιοι άλλοι, απλοί άνθρωποι, διαβεβαίωναν πως το χωράφι τους μύριζε πετρέλαιο ή πως την ώρα που ψάρευαν μια μεγάλη κηλίδα πετρελαίου εμφανίστηκε, όχι από τη μεριά της πορείας κάποιου πλοίου, αλλά από τα ίδια τα έγκατα της θάλασσας. Προς επιβεβαίωση όλων αυτών, μια φορά σε ένα χωριό της Ηπείρου είδα χωρικούς να καίνε στο τζάκι όχι ξύλα, αλλά σχιστόλιθους που βρόμαγαν πίσσα. Τι άλλες ενδείξεις χρειαζόταν κάποιος για να πιστέψει πως υπάρχει πετρέλαιο; Σε τελευταία ανάλυση, από τη Λιβύη μέχρι τη Σιβηρία ο γεωλογικός χάρτης ήταν γεμάτος από πετρελαιοπηγές. Ήταν δυνατόν αυτή η γεωγραφία του πετρελαίου να διακοπτόταν σημειακά στην περιοχή της Ελλάδας; Στη χώρα μας, που υπάρχουν ακόμη και πηγάδια που βγάζουν πετρέλαιο;  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 15

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

Ελληνικό

Εμιράτο Στις 9 Αυγούστου ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, μετά τη συνάντησή του με τον αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, έκανε μαζί του δηλώσεις που αφορούσαν τις σχέσεις των δύο χωρών. Ο Ομπάμα επέκρινε την πολιτική λιτότητας της Μέρκελ στην Ευρώπη, αλλά ο Σαμαράς δεν απάντησε σε αυτό. Έκανε μια πολυ βαρυσήμαντη δήλωση: «Ενημέρωσα τον πρόεδρο για τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα που ανακαλύφθηκαν στην ευρύτερη περιοχή. Η Κύπρος, το Ισραήλ και η Ελλάδα μπορούν να επαναπροσδιορίσουν αυτούς τους πόρους, προκειμένου να καλύψουν τις ευρωπαϊκές ανάγκες ιδίως για φυσικό αέριο».

Του Κώστα Βαξεβάνη

28 Μαρτίου 1987: Το «Σισμίκ», συνοδευόμενο από τουρκικό πολεμικό πλοίο, βγαίνει από τα Δαρδανέλια.

16 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Ο

πρωθυπουργός δήλωνε στο διεθνές κοινό πως η Ελλάδα έχει τεράστια ενεργειακά αποθέματα υδρογονανθράκων. Τρία χρόνια πριν, ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είχε δηλώσει, επίσης επισήμως, πως «η Ελλάδα δεν έχει πετρέλαια». Στα τρία χρόνια που μεσολάβησαν από τις δύο δηλώσεις δεν έγινε καμία γεώτρηση που να αποδεικνύει τη μία ή την άλλη άποψη. Όπως είναι γνωστό, η ανεύρεση πετρελαίου ως σήμερα είναι αποτέλεσμα ερευνών και όχι πολιτικής ή μαντικής τέχνης. Τι συμβαίνει λοιπόν; Τον Αύγουστο του 2012 τρεις έλληνες επιστήμονες, ο Αντώνης Φώσκολος, καθηγητής στο τμήμα Ορυκτών Πόρων, ο Ηλίας Κονοφάγος, πρώην διευθυντής της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου, και ο Νίκος Λυγερός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Λιόν, πέρασαν την πόρτα του Μεγάρου Μαξίμου, συνοδευόμενοι από δύο δικηγόρους και συναντήθηκαν με τον πρωθυπουργό. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι επιστήμονες παρέδωσαν τις εκτιμήσεις τους για ύπαρξη μεγάλων «στόχων πετρελαίου» στην Ελλάδα. Το επόμενο διάστημα ο ένας από αυτούς, ο καθηγητής Αντώνης Φώσκολος, με δηλώσεις του στα κανάλια διαβεβαίωσε πως η Ελλάδα είναι γεμάτη από πετρέλαιο. «Είμαστε ένα

νέο Ιράν», διαβεβαίωνε ο κ. καθηγητής. Ο Αντώνης Φώσκολος προχωρούσε μάλιστα σε αποτίμηση του πλούτου των υδρογονανθράκων, λέγοντας πως «στη χώρα υπάρχουν αποθέματα 1,7 τρισ. βαρέλια. Μόνο στην Κρήτη υπάρχουν 19 δισ. βαρέλια». Τα μεγέθη είναι τεράστια, αν σκεφτεί κάποιος πως το κοίτασμα του Πρίνου έβγαλε περίπου 150 εκατομμύρια βαρέλια, ποσότητα που απαιτεί η Ελλάδα σε πετρέλαιο για ένα χρόνο. Τα κοιτάσματα της Βόρειας Θάλασσας υπολογίζεται πως συνολικά θα αποφέρουν 90 δισ. βαρέλια. Άρα η Ελλάδα των κακομοίρηδων αυτόματα μετατρέπεται σε Ελλάδα των εμίρηδων, αν ισχύουν όσα εκτιμά η ομάδα των αισιόδοξων επιστημόνων. Όλα αυτά στην κορύφωση της ελληνικής κρίσης. Το φως στο τούνελ φαίνεται να είναι η φλόγα από την καύση του ελληνικού πετρελαίου που θα αρχίσει να ρέει. Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας οι συνωμοσιολόγοι δείχνουν να χάνουν από επιστήμονες. Δικαίως;

Έχουμε αλλά δεν ξέρουμε πόσο

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Σε αντίθεση με την εντύπωση που υπάρχει στον κόσμο, το πετρέλαιο και συνολικά οι υδρογονάνθρακες δεν είναι κάτι σπάνιο. Απεναντίας, βρίσκεται παντού. Δεν υπάρχει χώρα στον

Η Ελλάδα των κακομοίρηδων αυτόματα μετατρέπεται σε Ελλάδα των εμίρηδων, αν ισχύουν όσα εκτιμά η ομάδα των αισιόδοξων επιστημόνων. Όλα αυτά στην κορύφωση της ελληνικής κρίσης κόσμο χωρίς υδρογονάνθρακες. Αυτό που κάνει πολύτιμο το πετρέλαιο είναι πως δεν μπορούν να εξαχθούν όλα τα αποθέματα. Υπάρχουν περιοχές όπου η εξόρυξη πετρελαίου είναι ασύμφορη, γιατί βρίσκεται σε μεγάλο βάθος ή το πετρέλαιο αυτό είναι κακής ποιότητας. Επίσης η εξόρυξη πετρελαίου έχει παράθυρο χρόνου. Δηλαδή αποθέματα που δεν συμφέρει να αντληθούν λόγω κόστους εξόρυξης, σε άλλη χρονική στιγμή, λόγω της τιμής που παίρνει το πετρέλαιο, γίνονται ξαφνικά συμφέροντα. Σε πολλές περιοχές υπάρχουν επιφανειακά πετρέλαια (σε μικρό βάθος),

τα οποία είναι ακατάλληλα για χρήση, αφού είναι οξειδωμένα. Έτσι στο Κερί της Ζακύνθου, στο λεγόμενο «πηγάδι του Ηρόδοτου», μπορεί να αναβλύζει πετρέλαιο, αλλά αυτό δεν μπορεί απαραίτητα και να εξορυχθεί, παρά τις εντυπώσεις που αφήνει η εικόνα του ρέοντος πετρελαίου. Από τη γεωλογική μελέτη της Ελλάδας οι επιστήμονες έχουν βγάλει κάποια συμπεράσματα σε σχέση με το πετρέλαιο που έχει γεννηθεί στις πετρελαιοπιθανές λεκάνες της χώρας. Σύμφωνα με τον Νίκο Ρηγάκη, επί χρόνια γεωλόγο έρευνας στα Ελληνικά Πετρέλαια, «υπολογίζεται πως στην Ελλάδα γεννήθηκαν από μητρικά πετρώματα υδρογονάνθρακες της τάξης των 40 δισ. βαρελιών πετρελαίου και 600 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου. Αυτή η γένεση δεν αντιστοιχεί σε απολήψιμα αποθέματα. Δεν σημαίνει δηλαδή ότι μπορούμε να τα πάρουμε. Συνήθως, σύμφωνα με την παγκόσμια εμπειρία, μόνο το 10% αυτών των πετρελαίων εγκλωβίζεται σε παγίδες». Θεωρητικά λοιπόν στην Ελλάδα πιθανόν να υπάρχουν εγκλωβισμένα σε παγίδες 4 δισ. βαρέλια πετρέλαιο και 60 δισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο. Οι ποσότητες αυτές ενδεχομένως να είναι ακόμη μεγαλύτερες, αφού οι έρευνες που έγιναν αφορούσαν περιοχές για τις οποίες   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 17

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

Δραψόγα Ηπείρου

ΚΑΤΑΚΟΛΟ

Δοκιμή καύσης στο κοίτασμα Κατακόλου (ζώνη αερίου).

Επιφανειακή ένδειξη πετρελαίου στη Δραψόγα Ηπείρου.

υπήρχαν δεδομένα και όχι όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Με εξαίρεση το κοίτασμα του Πρίνου, στην Ελλάδα δεν έχει γίνει άλλη εξόρυξη. Αν υποθέσουμε πως στην περιοχή του Αιγαίου υπήρξε αδυναμία στην έρευνα, γιατί η ανεύρεση πετρελαίου θα δημιουργούσε ενδεχομένως κρίση με τη γείτονα Τουρκία, το ίδιο πρόβλημα δεν υπήρχε σε άλλες περιοχές της χώρας. Στη δυτική Πελοπόννησο, το Ιόνιο, την Ήπειρο, τη Θεσσαλονίκη και άλλες περιοχές η έρευνα μπορούσε να προχωρήσει. Γιατί δεν προχώρησε; Μπορεί κάποιος να απαντήσει πως η έρευνα υδρογονανθράκων ήταν κι αυτή ένα θύμα της γραφειοκρατίας και της προχειρότητας ή να πει πως υπήρξαν πολιτικές επιλογές για διάφορους λόγους. Σε κανένα σχεδιασμό όσων κυβέρνησαν έως σήμερα δεν υπήρχε το πετρέλαιο και ο ορυκτός πλούτος της χώρας ως προτεραιότητα. Ο πολιτικός εγκέφαλος των κυβερνώντων έφτανε μέχρι το σημείο να δημιουργηθούν νόμοι για να ευνοηθούν οι έλληνες πετρελαιάδες, δηλαδή όσοι εμπορεύονταν το πετρέλαιο ως έμποροι και λαθρέμποροι. «Η Αλβανία», όπως σημειώνει ο Νίκος Ρηγάκης, «είναι μια χώρα με έκταση μόλις 29.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Έχει κάνει 4.000 γεωτρήσεις πετρελαίου. Αντιστοιχεί δηλαδή μια γεώτρηση ανά 7,2 χιλιόμετρα. Η Ελλάδα, με έκταση 132.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, έχει κάνει 222 γεωτρήσεις. Δηλαδή μία

18 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Στη δυτική Πελοπόννησο, το Ιόνιο, την Ήπειρο, τη Θεσσαλονίκη και άλλες περιοχές η έρευνα μπορούσε να προχωρήσει. Γιατί δεν προχώρησε; γεώτρηση ανά 595 χιλιόμετρα. Ογδόντα τρείς φορές περισσότερες». Η έρευνα πετρελαίου στην Ελλάδα, παρότι στηρίχτηκε σε πολύ σοβαρό επιστημονικό δυναμικό, είχε πορεία σημειωτόν γύρω από συγκεκριμένα σημεία που αποφάσιζε η πολιτική ηγεσία.

Πίστευε και μη ερεύνα

Το 1975 το τουρκικό σκάφος σεισμικών μελετών «ΧΟΡΑ» ξεκίνησε σεισμική χαρτογράφηση του Αιγαίου, με προφανή στόχο τον προσδιορισμό πετρελαίου στο Αιγαίο. Ο Αντρέας Παπανδρέου, ως αντιπολίτευση, είχε πει τότε την ιστορική φράση «βυθίσατε το ΧΟΡΑ», ζητώντας από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή να επιδείξει αποφασιστικότητα. Από τότε έως σήμερα αναπτύχθηκαν διάφορες θεωρίες για τα πετρέλαια του Αιγαίου, που

δεν φαίνεται τελικά να επιβεβαιώνεται ο λόγος ύπαρξής τους. Το 1 9 7 6 η Δ η μ ό σ ι α Ε π ι χ ε ί ρ η σ η Πετρελαίου ξεκίνησε την έρευνα πετρελαίου στην Ελλάδα. Έως το 1985 έγιναν 46 γεωτρήσεις και ανακαλύφθηκε το κοίτασμα στο Κατάκολο. Η επιτυχία των ερευνών έφτασε το 2,2%. Από το 1986 έως το 1995, με πιο σύγχρονα μηχανήματα, ο ελληνικός φορέας έρευνας υδρογονανθράκων έκανε 24 γεωτρήσεις. Ανακαλύφθηκαν τα κοιτάσματα βόρειου Πρίνου και Επανωμής Θεσσαλονίκης. Η επιτυχία ήταν 8,3%, πολύ πάνω από τον διεθνή μέσο όρο. Από το 1995 η έρευνα σταμάτησε και μείναμε στην πίστη για την ύπαρξη πετρελαίων. Η ΔΕΠ πέρασε στα Ελληνικά Πετρέλαια, και τελικά το 39% των ΕΛΠΕ πουλήθηκε στον όμιλο Λάτση. Ο επιχειρηματικός όμιλος απέκτησε όλα τα στοιχεία και τα δεδομένα της έρευνας για τα πετρέλαια, που είχε στοιχίσει εκατοντάδες εκατομμύρια. Ταυτόχρονα σταμάτησε κάθε έρευνα από τα Ελληνικά Πετρέλαια, και ο όμιλος Λάτση, ο οποίος διόριζε τον διευθύνοντα σύμβουλο της επιχείρησης, παρότι ήταν δικαίωμα του ελληνικού δημοσίου, περιορίστηκε στη διύλιση και εμπορία καυσίμων. Ταυτόχρονα τα ΕΛΠΕ άρχισαν να δανείζονται από την τράπεζα του ομίλου Λάτση, για να αναπτύσσουν τομείς που δεν είχαν καμία σχέση με τα πετρέλαια, όπως η αγορά ιδιόκτητων

ΖΑΚΥΝΘΟΣ Έλος Κερί στη Ζάκυνθο (πηγή Ηροδότου, επιφανειακή ροή πετρελαίου).

κτιρίων. Οι εκατοντάδες ερευνητές του τομέα υδρογονανθράκων έγιναν μόλις μερικές δεκάδες. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, όταν η Ελλάδα είχε εγκαταλείψει πλήρως την έρευνα, το Ισραήλ, η Κύπρος, η Αίγυπτος, η Λιβύη προσπαθούσαν να ερευνήσουν «στόχους πετρελαίου» στη Μεσόγειο. Γιατί στην Ελλάδα εγκαταλείφθηκε η έρευνα; Υπάρχουν δύο απόψεις. Αρκετοί από τους παλιούς ερευνητές υποστηρίζουν πως η έρευνα εγκαταλείφθηκε για να προχωρήσουμε τελικά στις σημερινές παραχωρήσεις περιοχών, όπου πολυεθνικές εταιρίες θα καθορίσουν την έρευνα και την εξόρυξη, με το ελληνικό κράτος να αποδέχεται τους όρους τους στο όνομα της ανάγκης να βγει πετρέλαιο. Η άλλη άποψη βλέπει τον τερματισμό της έρευνας ως αναγκαιότητα. «Έρευνα για την έρευνα δεν έχει πρακτική σημασία. Το θέμα είναι να βγάλουμε πετρέλαιο. Και η διεθνής πρακτική είναι με τη μέθοδο των παραχωρήσεων. Αναλαμβάνουν δηλαδή οι εταιρίες το ρίσκο με δικά τους έξοδα και, αν βρεθεί πετρέλαιο, υπογράφεται μια σύμβαση εκμετάλλευσης», υποστηρίζει επιστήμονας που έχει ενεργή συμμετοχή στις σημερινές διαδικασίες παραχωρήσεων. Το θέμα βέβαια είναι πως οι παραχωρήσεις μπορεί να έχουν θετικούς ή αρνητικούς όρους, όπως θα δούμε μετά. Και κυρίως έναν μηχανισμό ελέγχου που,

Αρκετοί από τους παλιούς ερευνητές υποστηρίζουν πως η έρευνα εγκαταλείφθηκε για να προχωρήσουμε τελικά στις σημερινές παραχωρήσεις περιοχών όπως σωστά μαντέψατε, στην Ελλάδα δεν υπάρχει.

Εκεί που θα πρασινίζαμε, πνιγήκαμε στο πετρέλαιο

Η δήλωση του Γιώργου Παπανδρέου, το 2009, πως δεν έχουμε πετρέλαιο στην Ελλάδα, ήταν μια κατηγορηματική δήλωση, την οποία θεώρησε καλό να επαναλάβει λίγο αργότερα και ο Θεόδωρος Πάγκαλος. Όπως λέει άνθρωπος της έρευνας στα πετρέλαια στο Hot Doc, «το να λες πως υπάρχει πετρέλαιο στην Ελλάδα είναι το ίδιο ανόητο με το να λες πως δεν υπάρχει. Αυτές οι διαβεβαιώσεις είναι αποτέλεσμα επιστημονικών δεδομένων. Στην Ελλάδα δεν έχουμε κάνει σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις για να μπορέσουμε να πούμε ή το ένα ή το άλλο. Όποιος λοιπόν το λέει ή είναι ανόητος ή παίζει παιχνίδια αν είναι πολιτικός».

Από αρκετούς η δήλωση του Γιώργου Παπανδρέου το 2009 μεταφράζεται ως μία δήλωση που ήθελε να μας σπρώξει στο μνημόνιο. Αφού η χώρα δεν έχει προοπτική πετρελαίων και πλουτοπαραγωγικές πηγές, πρέπει να μπούμε στον μηχανισμό στήριξης για να σωθούμε. Είναι και αυτή μια θεωρία συνωμοσίας; Όσο και η δήλωση Παπανδρέου για τα πετρέλαια, που δεν παρουσίαζε καμία επιστημονική βάση. Λίγο αργότερα, ο πρώην πρωθυπουργός έγινε πολιτικός dealer της πράσινης ενέργειας. Η Γερμανία κατάφερε να πουλήσει πολλά από τα ηλιακά και αιολικά της συστήματα στην Ελλάδα, όπως κάποτε πουλούσε υποβρύχια και Mercedes, χάριν της πράσινης ενέργειας. Το δε πρόγραμμα Helios, που κατά τον Γ. Παπακωνσταντίνου θα άλλαζε την Ελλάδα, αποδείχτηκε αυτό που είχε αποκαλύψει το Hot Doc: Ένα πονηρό σχέδιο επί χάρτου. Κι εκεί που θα πρασινίζαμε, ξαφνικά πνιγήκαμε στο πετρέλαιο. Ρέει από παντού. Από τα κανάλια, τις εφημερίδες, τα sites. Μια σοβαρή επιστημονική ομάδα στην Ελλάδα υποστηρίζει πως είμαστε το Ιράν του Βορρά και όχι η Δανία του Νότου, που υποστήριζε ο Παπανδρέου. Η άποψη που εκφράζουν οι αισιόδοξοι του πετρελαίου στηρίζεται σε μια γεωστατιστική μελέτη. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, περιοχές που έχουν εμφανίσει κοιτάσματα παρουσιάζουν γεωλογικές   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 19

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

αναλογίες και ομοιότητες με περιοχές στην Ελλάδα ή λίγο έξω από την Ελλάδα. Οι ομοιότητες αυτές αφορούν ύπαρξη λασποηφαιστείων που συναντώνται σε πετρελαιοπιθανές περιοχές, σχιστόλιθους, συγκεκριμένες λεπιώσεις. Η στατιστική μελέτη όλων αυτών δίνει υψηλή πιθανότητα ύπαρξης πετρελαίου. Αυτή η γεωστατιστική μελέτη γίνεται αποδεκτή από το σύνολο των επιστημόνων που ασχολούνται με το πετρέλαιο στην Ελλάδα, αλλά με μερικές υποσημειώσεις. «Η μελέτη αυτή δείχνει πιθανότητα ύπαρξης πετρελαίων. Δηλαδή δηλώνει, αν θέλετε, την ανάγκη να διερευνηθούν αυτές οι περιοχές. Δεν σημαίνει πιθανότητα να βρούμε πετρέλαιο και πολύ περισσότερο παγίδες πετρελαίου, από τις οποίες μπορεί να γίνει εξόρυξη. Η βεβαιότητα που εκφράζεται είναι αντιεπιστημονική, ενώ η πιθανότητα κοινώς αποδεκτή. Το να βγαίνουμε στα κανάλια να λέμε είμαστε Ιράν σε πετρέλαιο μπορεί να καταλήξει επικίνδυνο», μας είπε συνάδελφος αυτών των επιστημόνων. Ο Ηλίας Κονοφάγος, ένας από τους επιστήμονες που υπογράφει τη μελέτη, είναι αρκετά φειδωλός στις διατυπώσεις του μιλώντας για πιθανότητα ύπαρξης στόχων πετρελαίου. Αντίθετα, ο Αντώνης Φώσκολος εμφανίζεται να μιλάει με βεβαιότητα και αριθμούς για πετρέλαιο στην Κρήτη. Η ίδια αισιοδοξία φαίνεται να διακατέχει και τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά και όσους συμμετέχουν στην επικοινωνιακή υστερία του πετρελαίου που θα μας σώσει. Η ύπαρξη ωστόσο πετρελαίων, κοιτασμάτων δηλαδή, απαιτεί ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα έρευνας, που αυτή τη στιγμή δεν παρουσιάζονται. Οπότε το ερώτημα είναι, γιατί αυτός ο θόρυβος; Γιατί τη σιωπή και την απραξία τόσων δεκαετιών αντικαθιστούν οι ασκήσεις βεβιασμένης αισιοδοξίας;

Μήπως πάμε για πετρέλαιο και μας μείνουν οι τρύπες;

Ο πατριωτισμός της προσδοκίας κάνει θραύση. Όποιος αρνείται τη σαουδαραβική πραγματικότητα της Ελλάδας δεν είναι και τόσο πατριώτης. Πρόκειται για

20 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Στατιστική μελέτη δίνει υψηλή πιθανότητα ύπαρξης πετρελαίου σε περιοχές που εντοπίζονται, μεταξύ άλλων, σχιστόλιθοι και λασποηφαίστεια.

μια διαμάχη επιστημόνων, όπως αυτές που γνωρίσαμε τη δεκαετία του '90 μεταξύ σεισμολόγων για την πρόγνωση των σεισμών, ή για ένα πολιτικό παιχνίδι; Κατά μία έννοια, η ευφορία των πετρελαίων μπορεί εύκολα να λειτουργήσει σαν φάρμακο παρηγοριάς για μια Ελλάδα που καταρρέει. Έρχονται τα πετρέλαια, άρα όλα δικαιολογούνται. Μετά την ανακάλυψη των κοιτασμάτων στην Κύπρο, η Ελλάδα βάζει μπροστά τις δικές της εξορύξεις. Μιλάμε όμως πρακτικά για τρεις περιοχές, που στο σύνολό τους θα δώσουν 150 εκατομμύρια βαρέλια, δηλαδή όσο οι ανάγκες της Ελλάδας σε καύσιμα για μία χρονιά. Το Κατάκολο θα δώσει 5-7 εκατομμύρια βαρέλια, ο δυτικός Πατραϊκός 80 εκατομμύρια και τα Γιάννενα 60 εκατομμύρια βαρέλια. Είναι περιοχές που έχουν ήδη χαρτογραφηθεί στο παρελθόν σε μεγάλο βαθμό από έλληνες ερευνητές. Η ευφορία του πετρελαίου είναι πολύ εύκολο να κρύψει πώς τελικά θα γίνει η άντληση. Δηλαδή ποιος θα κερδίσει. Ο νόμος 4001/2011 ορίζει τα περί έρευνας και παραγωγής υδρογονανθράκων στην Ελλάδα. Στον νόμο αυτό το ελληνικό δημόσιο φαίνεται να εισπράττει από την εταιρία που θα αντλήσει το πετρέλαιο 20% φόρο και 5% περιφερειακό φόρο. Η απόδοση φόρου για τις περιφέρειες είναι

προφανές ότι στοχεύει στο να κατευνάσει τυχόν αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, που θέτουν θέματα οικολογικής καταστροφής και πλήγματος στον τουρισμό. Στον νόμο προβλέπεται και η πιθανή καταβολή δικαιωμάτων (royalties) στο ελληνικό κράτος, τα οποία δεν προσδιορίζονται επακριβώς, αλλά μπορούν να είναι από 2-20%. Τα δικαιώματα, σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, καταβάλλονται ανάλογα με το μέγεθος του κοιτάσματος και τις πιθανότητες και το μέγεθος της κερδοφορίας. Υπάρχει πιθανότητα τελικά οι εταιρίες να μη δώσουν δικαιώματα ή να δώσουν μικρού ποσοστού, και η ελληνική κυβέρνηση να το δεχτεί, με το γνωστό επιχείρημα ότι χρειάζονται επενδύσεις σε καιρό κρίσης. Στο κοίτασμα του Πρίνου η φορολόγηση ήταν 40% και τώρα πέφτει στο 25%, με το ίδιο επιχείρημα, ως κίνητρο επενδύσεων. Η παράδοση της εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων σε εταιρίες χωρίς δικαιώματα είναι σαν να παραδίδει η κυβέρνηση έκταση κρατικής γης ή θάλασσας σε κάποιον χωρίς ενοίκιο και να ζητά μόνο τους φόρους από τις καλλιέργειες και μάλιστα επί των κερδών. Είναι μάλλον εύκολο να καταλάβει κάποιος πώς μια πετρελαϊκή εταιρία μπορεί να κρύψει ακόμη και αυτά τα κέρδη και να αποδώσει ψίχουλα στο ελληνικό κράτος.

Τα πρώτα ενδεικτικά αποτελέσματα των σεισμικών ερευνών της PGS στο Ιόνιο και στη νότια Κρήτη, όπου βρίσκονται οι περισσότερες πετρελαιοπιθανές περιοχές.

Έως τότε οι χειρισμοί είναι καθαρά θέμα υπουργού και κυβέρνησης, και οι συμβάσεις δεν έχουν ελεγχθεί από ανθρώπους που έχουν την ευθύνη σύμφωνα με τον νόμο. Το πετρελαϊκό success story φαίνεται να έχει μεγαλύτερο σουξέ από τις θεωρίες συνωμοσίας ή τις πρακτικές απραξίας τόσων χρόνων.

Μαύρος χρυSOS

Στις συμβάσεις παραχώρησης παραδίδεται για έρευνα και εκμετάλλευση ασυνήθιστα μεγάλη περιοχή. Η διεθνής πρακτική επιβάλλει να παραχωρούνται όσο το δυνατόν μικρότερα κομμάτια, ώστε τα αποτελέσματα από κάθε οικόπεδο να δίνουν την ευχέρεια να διαπραγματευτεί με καλύτερους όρους διπλανά οικόπεδα έρευνας. «Το μέγεθος των περιοχών που παραχωρούνται στη στεριά είναι 4.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή πενταπλάσιο απ' ό,τι συνηθίζεται, και στη θάλασσα δεκατρεις φορές πάνω, δηλαδή 20.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στην Κύπρο το μεγαλύτερο οικόπεδο που παραχωρήθηκε είναι 5.728 τετραγωνικά χιλιόμετρα», σημειώνει ο Δημήτρης Μπαμπασίκας, γεωφυσικός στην έρευνα των ΕΛΠΕ επί δεκαετίες. Ο ίδιος νόμος προβλέπει πως η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρο­ γονανθράκων (ΕΔΕΥ) είναι αρμόδια για τη διαχείριση, τις παραχωρήσεις, την έρευνα, την εποπτεία και τις συμβάσεις με την εταιρία εξόρυξης. Έως σήμερα, δύο χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου, αυτή η εταιρία δεν υπάρχει. Τη βιασύνη για τις παραχωρήσεις και τον πυρετό του πετρελαίου που θα οδηγήσει στο ελληνικό Ελ Ντοράντο δεν έχει ακολουθήσει ο ορισμός της ομάδας που θα υπογράψει

Μετά την ανακάλυψη των κοιτασμάτων στην Κύπρο, η Ελλάδα βάζει μπροστά τις δικές της εξορύξεις. Μιλάμε όμως πρακτικά για τρεις περιοχές, που στο σύνολό τους θα δώσουν 150 εκατομμύρια βαρέλια, δηλαδή όσο οι ανάγκες της Ελλάδας σε καύσιμα για μία χρονιά και θα ελέγξει όλα αυτά. Το υπουργείο ζήτησε μάλιστα τη νομική ευθύνη για τις διαπραγματεύσεις να αναλάβει το ΙΓΜΕ, το οποίο όχι μόνο δεν έχει σχέση με πετρέλαια, αλλά έχει πρακτικά καταργηθεί με κυβερνητική απόφαση. Δηλαδή καταργούν το ΙΓΜΕ, το οποίο καλούν να υπογράψει κάτι που είναι αναγκαίο και βιαστικό και πρέπει να το υπογράψει κάποιος άλλος, τον οποίο δεν βιάζονται να ορίσουν.

Για κάποιο λόγο η Ελλάδα και στο θέμα του πετρελαίου δείχνει να θέλει να ανακαλύψει εκ νέου τον τροχό. Ενώ η διεθνής πρακτική είναι ξεκάθαρη και γνωστή, κάτι και πάλι δείχνει να μην πάει καλά. Με το επιχείρημα της κρίσης και της ανάγκης των επενδύσεων, το θέμα πετρέλαιο μπορεί να καταλήξει όπως η ανάπτυξη του Καραμανλή της δεκαετίας του '60. Η ανάπτυξη τα συγχωρεί όλα, ακόμη και τα τέρατα και τις παρανομίες, αφού υπόσχεται τον ονειρώδη αυτοματισμό που θα μας κάνει Σαουδάραβες χωρίς κελεμπία. Η Ελλάδα είναι μια ενδεχομένως πετρελαϊκή χώρα, με ομοιότητες με τη Νορβηγία, που από χώρα ψαράδων έγινε παραγωγός υδρογονανθράκων. Η ανάπτυξη στη Νορβηγία δεν δημιούργησε εκπτώσεις ούτε στους νόμους για το περιβάλλον ούτε στους κανόνες για τα κέρδη. Το νορβηγικό κράτος εισπράττει το 78%, και όχι το 25%, από το πετρέλαιο. Αυτές οι απαιτήσεις δεν εμπόδισαν να γίνουν επενδύσεις. Αν η Ελλάδα έχει το πετρέλαιο που θέλει ο Αντώνης Σαμαράς να πιστεύουμε, τότε έχει κάθε λόγο να απαιτεί μεγάλα κέρδη και εγγυήσεις για το περιβάλλον και όχι τα ελάχιστα που υπογράφονται στις συμβάσεις έως τώρα. Εάν δεν έχει, τότε είναι ένα ερώτημα αν αξίζει η χώρα να διακινδυνεύσει τουρισμό, φήμη και παραδοσιακές πλουτοπαραγωγικές πηγές για να εξορύξει ελάχιστο πετρέλαιο, που μπορεί σε ένα ατύχημα να καταστρέψει τα πάντα. Και στα δύο ερωτήματα όμως χρειάζεται υπευθυνότητα για να απαντήσει κάποιος. Καθώς φαίνεται, στη χώρα μας αυτήν την αναζητούμε περισσότερο απ' ό,τι το πετρέλαιο.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 21

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

1. Ηλίας Κονοφάγος, πρώην διευθυντής ΕΛΠΕ 2. Αντώνης Φώσκολος, καθηγητής Ορυκτών Πόρων 3. Αβραάμ Ζεληλίδης, καθηγητής Γεωλογίας

1

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ « Π Στο ζήτημα του πετρελαίου στην Ελλάδα υπάρχουν οι απαισιόδοξοι, που ισχυρίζονται πως δεν μπορεί να αξιοποιηθεί, οι αισιόδοξοι, που όμως μας καλούν να περιμένουμε τις γεωτρήσεις πριν ανοίξουμε σαμπάνιες, και οι υπεραισιόδοξοι, οι οποίοι μας λένε πως, αν εξαιρέσουμε τις μπούργκες και τους μουλάδες, είμαστε φτυστοί το Ιράν, μια από τις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες του κόσμου. Στην τελευταία κατηγορία, που είναι και η πιο ολιγομελής, ανήκουν οι Ηλίας Κονοφάγος και Αντώνης Φώσκολος, οι οποίοι, παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις τους (ο κ. Κονοφάγος, για παράδειγμα, μιλά για πιθανότητα, ενώ ο κ. Φώσκολος για βεβαιότητα), συγκλίνουν στο ότι ειδικά στη νότια Κρήτη κοιμούνται τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα πετρελαίου, τα οποία μας περιμένουν να τα εξορύξουμε για να ντυθούμε κι επίσημα με τις κελεμπίες των αράβων πετρελαιάδων.

Δοκιμή καύσης στο κοίτασμα Κατάκολου (ζώνη πετρελαίου).

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Ο

ι Κονοφάγος-Φώσκολος, σε συνεργασία με τον Αλέν Μπρουνετόν, πρώην διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Πετρελαίου, δημοσίευσαν μελέτη με τίτλο «Οι συγκλίνουσες λιθοσφαιρικές πλάκες και η ταυτόχρονη ύπαρξη πρισμάτων προσαύξησης και λασποηφαιστείων στη Μεσογειακή Ράχη ως δείκτες ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην παράκτια Νότια Κρήτη. Νέες προοπτικές εντοπισμού κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα». Σε αυτή συμπεραίνεται πως θα πρέπει να ερευνηθεί διεξοδικά η νότια Κρήτη (μια έκταση 100.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, από το νότιο μέρος της Κεφαλονιάς μέχρι τα ανατολικά της Ιεράπετρας), λόγω του ότι βρίσκεται σε σημείο σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών, της ύπαρξης

22 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

ενεργών λασποηφαιστείων, καθώς και των ομοιοτήτων της με περιοχές όπου έχουν εντοπιστεί σημαντικά πετρελαϊκά αποθέματα (Καραϊβική, Βενεζουέλα, κόλπος Βεγγάλης, Δυτικό Τιμόρ). Η έρευνα δημοσιεύτηκε και από την εταιρία συμβούλων Πυθέας, με έδρα στην Κύπρο. Οι Κονοφάγος-Φώσκολος ισχυρίζονται στο Hot Doc πως δεν πήραν ούτε ένα ευρώ από την εταιρία και πως ο στόχος τους είναι να βοηθήσουν στη διακοπή του ρεύματος μετανάστευσης στο εξωτερικό της ελληνικής νεολαίας, αποδεικνύοντας ότι υπάρχει άφθονο πετρέλαιο στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι επικριτές τους τονίζουν πως οι εκτιμήσεις τους δεν προέρχονται από δικές τους ολοκληρωμένες γεωλογικές, γεωφυσικές και γεωτρητικές έρευνες και πως παρουσιάζουν τη γεωστατιστική σαν

να είναι απόδειξη και όχι ένδειξη. Όπως λένε με νόημα, «είναι σαν να παρουσιάζουν τα αποτελέσματα δημοσκοπήσεων ως εκλογικά». Εξειδικευμένοι επιστήμονες με χρόνια εμπειρίας στα ΕΛΠΕ υποστηρίζουν πως οι περιοχές της Ελληνικής Τάφρου και της Μεσογειακής Ράχης (δηλ. οι περιοχές νότια της Κρήτης) παραμένουν πρακτικά άγνωστες, παρουσιάζουν δυνητικό ενδιαφέρον, αλλά χρειάζεται περαιτέρω μελέτη κι έρευνα και, κυρίως, γεωτρήσεις. «Δεν είναι δυνατό να εντοπιστούν στόχοι και να χαρτογραφηθούν περιοχές άμεσου ενδιαφέροντος με τα υπάρχοντα σεισμικά δεδομένα. Οι ανακαλύψεις υδρογονανθράκων γίνονται από εταιρίες πετρελαίων, με χρήση γεωλογικών, γεωχημικών, γεωφυσικών και γεωτρητικών μεθόδων, σε αδειοδοτημένες

2

3

« ΠΟΛΥ» ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ Θαλάσσιες εγκαταστάσεις Πρίνου

περιοχές, σε προσδιορισμένο χρόνο δράσης, με πολύ μεγάλες επενδύσεις ιδίων κεφαλαίων και με πολύ υψηλό ρίσκο. Μόνο οι γεωτρήσεις πιστοποιούν τους υδρογονάνθρακες», αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ίδιες πηγές, τονίζοντας πως στη νότια Κρήτη έχουμε ενδείξεις και όχι αποδείξεις.

Ηλίας Κονοφάγος: «50% πιθανότητα να βρούμε»

Τους λόγους για τους οποίους επιμένουν στις απόψεις τους εξηγούν στο Hot Doc οι υποστηρικτές του πολύ πετρελαίου. Ο Ηλίας Κονοφάγος, ο οποίος έχει διατελέσει γενικός διευθυντής στη ΔΕΠ και στα ΕΛΠΕ, υποστηρίζει πως οι ενστάσεις στη μελέτη του προέρχονται από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν. Διευκρινίζει μάλιστα πως θα έπρεπε να τον κλείσουν

φυλακή αν δεν μιλούσε με 50% πιθανότητα για 2,4 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υδρογονανθράκων τα επόμενα 30 χρόνια, εκτίμηση που βασίζει σε έρευνες των Ινστιτούτων Πετρελαίου των ΗΠΑ, του Καναδά και της Γαλλίας: «Έχουμε σοβαρότατες ενδείξεις. Οι αποδείξεις θα έρθουν αργότερα. Η έρευνα πετρελαίου είναι, δυστυχώς, και τζόγος. Υπάρχει μόνο 3% πιθανότητα να μη βρούμε τίποτα. Υπάρχει όμως 50% πιθανότητα να βρούμε αρκετά». Άνθρωποι που έχουν συνεργαστεί με τον κ. Κονοφάγο, ο οποίος είναι χημικός μηχανικός κι έχει διατελέσει στέλεχος της Total και της Mobil, διατείνονται πως ο τελευταίος θυμήθηκε την ύπαρξη αξιοποιήσιμων ποσοτήτων πετρελαίου μόνο όταν αποσύρθηκε από την ενεργό δράση. «Δεν μας άφηναν να ψάξουμε

στην Ελλάδα επί Σημίτη και Καραμανλή. Κάναμε συμβάσεις στο Ιράκ, στην Αίγυπτο και στη Λιβύη, αλλά δεν είχαμε την άδεια να ερευνήσουμε στη χώρα μας. Το είχα ζητήσει με ενημερωτικά σημειώματα από το 2001, χωρίς να λάβω ποτέ κάποια απάντηση», λέει ο κ. Κονοφάγος. Ο ίδιος μαζί με τον κ. Φώσκολο, τον καθηγητή και στρατηγικό αναλυτή Νίκο Λυγερό και δύο δικηγόρους συνάντησαν τον Αντώνη Σαμαρά στο Μέγαρο Μαξίμου τον Αύγουστο του 2012. Όπως αναφέρει, μίλησαν στον πρωθυπουργό για πολύ σημαντικές πετρελαιοπιθανότητες κυρίως στη νότια Κρήτη, όπου υπάρχουν πολύ ενδιαφέροντα αποθέματα. «Το παράδειγμα της Κύπρου μας βοηθά να βρούμε και να εκμεταλλευτούμε καλύτερα το πετρέλαιο. Τα νούμερα που χρησιμοποίησε ο κ.   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 23

Οι Κονοφάγος-Φώσκολος συνδέουν στην μελέτη τους τα ενεργά λασποηφαιστεία της νότιας Κρήτης με την ύπαρξη τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων υδρογονανθράκων.

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

έχουν τις ίδιες γνώσεις με τις δικές μου, δεν το αμφισβητούν», συμπληρώνει ο κ. Φώσκολος.

Αβραάμ Ζεληλίδης: «Πολύ πετρέλαιο στο Ιόνιο»

'Με κατηγορούν μάνατζερ οι οποίοι δεν έχουν βρει μια σταγόνα πετρέλαιο στη ζωή τους. Είναι σαν να ισχυρίζεσαι πως έχεις καρκίνο μόνο αν κάνεις εγχείριση και όχι αν διαπιστωθεί στην αξονική τομογραφία'

Σαμαράς στον κ. Ομπάμα είναι αυτά που του δώσαμε. Όταν μας ρώτησε ο πρωθυπουργός ποια είναι η προοπτική, του απαντήσαμε πως είναι αβέβαια». Ο πρώην διευθυντής της ΔΕΠ και των ΕΛΠΕ, πάντως, ξεκαθαρίζει ότι δεν συμμερίζεται την άποψη Φώσκολου πως σε 36 μήνες μπορούμε να βγάλουμε λεφτά από τα πετρέλαια, παραδεχόμενος ότι ο συνεργάτης του είναι εν πολλοίς άσχετος με το αντικείμενο. «Αν είμαστε τυχεροί, νότια της Κρήτης χρήματα θα βγάλουμε μια δεκαετία αργότερα. Ο κ. Φώσκολος διαθέτει πολλές γνώσεις βιοχημείας και άλλες, αλλά δεν έχει γνώσεις για το πετρέλαιο. Συνεργάζεται με το Κέντρο Γεωλογικών Μελετών του Καναδά, αλλά δεν διαθέτει την οικονομική εμπειρία, που είναι το κλειδί», προσθέτει ο κ. Κονοφάγος.

24 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Αντώνης Φώσκολος: «Δεν με αμφισβητούν όσοι έχουν τις γνώσεις μου»

Οι άσπονδοι φίλοι του κ. Φώσκολου, ο οποίος είναι ομότιμος καθηγητής Ορυκτών Πόρων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και σύμβουλος της κυβέρνησης του Καναδά, επισημαίνουν πως είναι βαθύς γνώστης του λιγνίτη, αλλά όχι και του πετρελαίου. Ο ίδιος πάντως παρουσιάζεται ακόμη πιο αισιόδοξος από τον κ. Κονοφάγο, υπογραμμίζοντας πως στη νότια Κρήτη τα αποθέματα είναι τριπλάσια από 2,4 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. «Οι χημικοί μηχανικοί δεν ξέρουν από γεωλογία πετρελαίου, δεν έχουν σπουδάσει το αντικείμενο όπως έχω κάνει εγώ. Έχω εργαστεί 46 χρόνια στο Καναδικό Ινστιτούτο Πετρελαίου, τρία από τα οποία στον Αρκτικό ωκεανό, όπου βρήκαμε αποθέματα. Με κατηγορούν μάνατζερ οι οποίοι δεν έχουν βρει μια σταγόνα πετρέλαιο στη ζωή τους. Είναι σαν να ισχυρίζεσαι πως έχεις καρκίνο μόνο αν κάνεις εγχείριση και όχι αν διαπιστωθεί στην αξονική τομογραφία. Σε μια περιοχή όπου ανάβλυζε νερό επί 1.000.000 χρόνια, θα ρωτούσε κανείς αν αυτό υπάρχει;» αναρωτιέται ο κ. Φώσκολος, ο οποίος αναφέρει πως αυτό που δεν ξέρουμε είναι πού βρίσκεται ο μαύρος χρυσός, όχι το αν υπάρχει. Ο ίδιος προσπαθεί να γίνει σαφής, μιλώντας για τους λόγους που του δημιουργούν βεβαιότητα για πετρελαϊκά αποθέματα στη νότια Κρήτη. «Η ισοτοπική ανάλυση των φυσαλίδων δείχνει πως εκεί βρίσκεται 100% πετρέλαιο. Αν υπάρχει υδρίτης που αναβλύζει φυσικό αέριο για ενάμισι εκατομμύριο χρόνια, τότε υπάρχει βεβαιότητα. Όσοι

Υπέρμαχος του πολύ πετρελαίου θεωρείται και ο καθηγητής Θαλάσσιας Γεωλογίας και Γεωδυναμικής στο Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι ο Π ατ ρ ώ ν Α β ρ α ά μ Ζεληλίδης, ο οποίος από την πλευρά του σε κατά καιρούς δημόσιες τοποθετήσεις του κάνει λόγο για δύο δισεκατομμύρια βαρέλια στα Γιάννενα. Ο ίδιος υποστηρίζει πως, αν εξαιρέσει κανείς το μεσογειακό βουνό που βρίσκεται νότια της Κρήτης και όπου υπάρχουν διαφυγές μεθανίου, αλλά λόγω του μεγάλου βάθους νερού και της περιορισμένης υπάρχουσας πληροφορίας δημιουργούνται επιφυλάξεις στις πετρελαϊκές εταιρίες, όλες οι υπόλοιπες περιοχές είναι αξιοποιήσιμες και χωρίς κόστος για την Ελλάδα. «Μέχρι τώρα όλοι εστίαζαν στο Αιγαίο, δίνοντας την εντύπωση πως οποιαδήποτε αξιοποίηση θα προκαλούσε αντίδραση της Τουρκίας, άρα πόλεμο. Σήμερα φαίνεται ξεκάθαρα ότι αυτά που εδώ και 15 χρόνια φωνάζουμε, το να ασχοληθούμε δηλαδή με το Ιόνιο, εφαρμόζονται. Τα τεράστια κοιτάσματα της νοτιοανατολικής Μεσογείου πρέπει να αξιοποιηθούν προς όφελος της Ευρώπης, και αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσω της Ελλάδας. Η Ευρώπη θα παγώσει σε 20 με 39 χρόνια, λόγω της εξάντλησης των αποθεμάτων στη Βόρεια Θάλασσα, άρα πρέπει να βρει νέες πηγές ενέργειας. Από την άλλη, οι αμερικανικές εταιρίες έχουν περιορισμένο ενδιαφέρον όταν μιλάμε για αέριους υδρογονάνθρακες, καθότι έχουν λύσει αυτό το πρόβλημα και αναζητούν κυρίως υγρούς». Ο κ. Ζεληλίδης, επίσης, εκτιμά πως η αξιοποίηση του πετρελαίου θα αποφέρει στην Ελλάδα άμεσα οικονομικά οφέλη για την αποπληρωμή του χρέους και την ανάπτυξη της χώρας κι έμμεσα από τις νέες θέσεις εργασίας και τη μείωση τουλάχιστον κατά 50% του κόστους αγοράς ενέργειας, το οποίο σήμερα φτάνει τα τέσσερα δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. 

Η έρευνα του πετρελαίου αποτελεί διεθνώς μια επιχειρηματική δραστηριότητα υψηλού ρίσκου. Διεθνώς, όχι στην Ελλάδα. Για τους νεοέλληνες, η έρευνα του πετρελαίου ασκεί μια ιδιότυπη γοητεία, κάτι μεταξύ μαγείας και αλχημείας, με μπόλικη διεθνή συνωμοσία εναντίον του ελληνικού έθνους, με σκοτεινά κέντρα (κατά καιρούς οι Αμερικανοί, οι Ρώσοι, οι Γερμανοί, οι Νεφελίμ, ανάλογα με την εποχή και τις πεποιθήσεις του καθενός), που «ταπώνουν» τα πλούσια «κοιτάσματά μας» όποτε τα βρίσκουμε και με μια ατέρμονη χορεία ειδικών και «ειδικών» να συνωστίζονται στα κανάλια της τηλεόρασης και στις στήλες των εφημερίδων και να δίνουν τροφή για κουβέντες καφενείου ανά την επικράτεια.

Του Δρ. Μάρκου Λουκογιαννάκη

Γεωφυσικού Πετρελαίου*

Τo πετρέλαιο, οι Έλληνες και οι Νεφελίμ Ε

ίναι γεγονός ότι κατά καιρούς διάφο- αρμόδιου υπουργού, δείχνει να έχει ροι κυβερνητικοί παράγοντες, θέσει το ζήτημα σε υψηλή προτεραιότητα. Ίσως να έχουμε λοιπόν την ευκαιρία που συμπεριλαμβανομένου του σημερινού αρμόδιου υπουργού, έχουν προσπαθήσει ζητάμε, αρκεί να ικανοποιηθούν κάποιες να δώσουν ένα τέλος στην όλη παραφιλο- στοιχειώδεις προϋποθέσεις: λογία που αναπτύσσεται επί του θέματος. Οι όποιες πολιτικές αποφάσεις πρέπει να Δυστυχώς απέτυχαν, όχι τόσο διότι οι παρθούν άμεσα και με ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση. επαΐοντες δεν ορρωδούν προ ουδενός προκειμένου να προωθήσουν τις προσω- Το νομικό και φορολογικό καθεστώς να πικές τους ατζέντες, όσο διότι αυτές οι είναι εγγυημένο για μεγάλο χρονικό διάπροσπάθειες παραμένουν στο επίπεδο στημα και να παρέχει την απαιτούμενη της επικοινωνίας, ενώ στην πράξη η ελλη- ευελιξία ώστε να είναι ελκυστικό. νική πολιτεία έχει καθυστερήσει απαρά- Να προχωρήσει άμεσα η οργάνωση της δεκτα στη χάραξη μιας συγκεκριμένης ΕΔΕΥ ΑΕ με έμπειρα στελέχη από την στρατηγικής και στην ανάπτυξη των απα- αγορά, αξιοκρατικά επιλεγμένα, αποραίτητων θεσμικών εργαλείων που θα κλείοντας κάθε πολιτική ή κομματική παρέμβαση στην επιλογή τους. την υλοποιήσουν. Δεν υποβαθμίζω καθόλου –το αντίθετο Ας αποφασίσουμε επιτέλους να κάνουμε μάλιστα– τις προσπάθειες που έγιναν ό,τι κάνει όλος ο υπόλοιπος κόσμος. Να πρόσφατα, με τον διαγωνισμό παραχω- οργανωθούμε και να δουλέψουμε με σχέρήσεων στη Δ. Ελλάδα και τις σεισμικές διο και διαδικασίες. Να προσελκύσουμε καταγραφές της PGS. Οφείλουμε όμως τις πετρελαϊκές εταιρίες για να επεννα παραδεχτούμε ότι η σύσταση ad hoc δύσουν το χρήμα και την τεχνογνωσία επιτροπών δεν εξασφαλίζει ούτε το στα- τους και να βρούμε επιτέλους τα εκμεθερό θεσμικό καθεστώς που απαιτείται ταλλεύσιμα κοιτάσματα που μπορεί να ούτε τα βέλτιστα αποτελέσματα για το υπάρχουν και στο δικό μας υπέδαφος. Υπάρχει βέβαια και ο άλλος δρόμος: Να ελληνικό δημόσιο μακροχρόνια. Δυστυχώς, το χρονικό παράθυρο ευκαι- τα αφήσουμε στην ησυχία τους. Ούτως ρίας που έχουμε για την εκμετάλλευση ή άλλως σε λίγο δεν θα τα χρειάζεται του όποιου υπόγειου πλούτου μας σε κανένας. Τι είχαμε, τι χάσαμε; Λίγη ανάυδρογονάνθρακες περιορίζεται συνεχώς. πτυξη ίσως, αλλά αυτή θα έρθει από τον Ο κόσμος, με πρωτοπόρα την Ευρωπαϊκή θεό της Ελλάδας. Αν όμως επιλέξουμε Ένωση, προχωράει ολοταχώς σε ενεργει- τον δρόμο της διεθνούς πρακτικής, καλό ακές λύσεις μηδενικού άνθρακα. Ενώ είναι να θυμόμαστε ότι κανείς δεν βρήκε άλλες πρόσφατες τεχνολογίες, όπως η πετρέλαιο από την τηλεόραση και ούτε ο παραγωγή σχιστολιθικού αερίου που Θεός ούτε οι Νεφελίμ φαίνονται διατεπλημμυρίζει τις ΗΠΑ, τείνουν να απο- θειμένοι να βάλουν το χέρι τους.  θαρρύνουν τις πετρελαϊκές εταιρίες από το να εμπλακούν σε νέες, αυξημένης *Ο συγγραφέας του άρθρου ασχολείται από το 1976 με την έρευνα και παραγωγή υδρογονανθράκων, ερευοικονομικής επικινδυνότητας επενδύσεις νητικά και επαγγελματικά, τόσο στον δημόσιο όσο έρευνας, όπως αυτές που απαιτούνται και στον ιδιωτικό τομέα. Έχει διαχειριστεί συμβάσεις στη χώρα μας. Ε&Π Υ/Α στην Ελλάδα και το εξωτερικό, διετέλεσε Η σημερινή κυβέρνηση, τόσο με τις γενικός δ/ντής Αιγύπτου της ΕΛΠΕ ΑΕ και είναι παραπάνω πρωτοβουλίες που ανα- σήμερα γενικός δ/ντής του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη φέραμε όσο και με τις δηλώσεις του Βιώσιμη Ανάπτυξη. HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 25

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

Η ΚηρυΞΗ ΤΗΣ ΑΟΖ

ΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΚΑΙ Ο ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ

Τα τελευταία χρόνια, μαζί με τους οικονομικούς μπήκε στην καθημερινότητά μας κι ένας ακόμη όρος, αυτή τη φορά της διεθνούς διπλωματίας. Πρόκειται για τον όρο Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Αναλυτές, πολιτικά πρόσωπα, διπλωμάτες έχουν κατά καιρούς εκφράσει τις απόψεις τους για τη στάση που θα έπρεπε να τηρήσει η Ελλάδα απέναντι στο ζήτημα αυτό. Για πολλούς η κήρυξη της ΑΟΖ ισοδυναμεί με την εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου της χώρας (πετρελαίου, χρυσού κτλ.). Είναι όμως έτσι, ή μήπως η περίφημη αξιοποίηση των όποιων κοιτασμάτων αποτελεί έναν ακόμη μύθο; Του Βαγγέλη Παπαγεωργίου

Η

ΑΟΖ ως έννοια υιοθετήθηκε πηγών, του βυθού και του υπεδάφους της από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ θάλασσας, όπως επίσης και στην εξερεύγια το Δίκαιο της Θάλασσας. νηση και την οικονομική εκμετάλλευση Οι κανονισμοί που την διέ- των ρευμάτων και των υπερκείμενων της πουν περιλαμβάνονται στη νέα Σύμβαση θάλασσας ανέμων. Τι σημαίνει αυτό πραγια το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. κτικά; Ότι εντός των ορίων της ΑΟΖ ένα Η Σύμβαση αυτή ουσιαστικά περιλαμ- κράτος μπορεί να προχωρήσει σε έρευνες βάνει μια εξέλιξη των ρυθμίσεων που προκειμένου να διαπιστώσει τα αποθέμέχρι τότε περιλαμβάνονταν στο Διεθνές ματα ορυκτού πλούτου που διαθέτει Δίκαιο Αλιείας, η οποία έγινε με σκοπό – δεν είναι όμως και τόσο απλό. να συμπεριληφθούν νέες οικονομικές και Ένα κράτος εντός της ΑΟΖ έχει τη δικαιάλλες δραστηριότητες, τις οποίες μπο- οδοσία για την τοποθέτηση και χρήση ρούν να ενεργήσουν παράκτια κράτη. τεχνητών νησιών, όπως επίσης και την Σύμφωνα λοιπόν με τη Διεθνή Συνθήκη προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, η από τη ρύπανση. Επίσης, τα κυριαρχικά ΑΟΖ θεωρείται η θαλάσσια έκταση μέσα δικαιώματα που αφορούν κατά κύριο στην οποία ένα κράτος έχει δικαίωμα λόγο οικονομικούς σκοπούς δεν σημαίέρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των νουν και πλήρη κυριαρχία. Γι’ αυτό και, θαλάσσιων πόρων, συμπεριλαμβανο- πέρα απ’ όσα προβλέπονται από τη μένης της παραγωγής ενέργειας από το Σύμβαση, εντός της ΑΟΖ συνεχίζουν να νερό και τον άνεμο. Η έκτασή της μπορεί ισχύουν και να εφαρμόζονται οι κανόνες να φτάσει τα 200 ναυτικά μίλια από τις που ισχύουν για τις ανοιχτές θάλασσες. γραμμές βάσης, από τις οποίες μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Διαφορές μεταξύ ΑΟΖ και Η ΑΟΖ έχει τεράστια οικονομική και υφαλοκρηπίδας διπλωματική σημασία για μία χώρα. Πολλές φορές προκαλείται σύγχυση Και αυτό διότι ένα κράτος αποκτά κυρι- μεταξύ της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίαρχικά δικαιώματα εντός των ορίων της δας. Μεταξύ των δύο εννοιών υπάρχουν προκειμένου να προχωρήσει στην εξε- πολλές διαφορές και πολλές ομοιότητες. ρεύνηση και τη διαχείριση των φυσικών Στην έκταση της ΑΟΖ συνυπολογίζεται

26 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

και η συνοριακή ζώνη, η οποία εκτείνεται για 12 ναυτικά μίλια πέραν του ορίου των εθνικών υδάτων. Ουσιαστικά, τα δικαιώματα ενός κράτους υπάρχουν στην υφαλοκρηπίδα εξ υπαρχής (ab initio) και αυτοδικαίως (ipso facto), ενώ στην ΑΟΖ μόνο κατόπιν σχετικής διακήρυξης. Πιο απλά, ένα κράτος μπορεί να διαθέτει υφαλοκρηπίδα δίχως να έχει ΑΟΖ, το αντίστροφο όμως δεν ισχύει. Επίσης, οι χώρες μπορούν να αξιώνουν δικαίωμα και στην υφαλοκρηπίδα, η οποία μπορεί να εκτείνεται έως και 350 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή και πέραν της ΑΟΖ, ωστόσο αυτές οι περιοχές δεν λογίζονται ως μέρος της ΑΟΖ τους. Η υφαλοκρηπίδα περιλαμβάνει το υποθαλάσσιο μέρος της ξηράς, καθώς επίσης και τον πυθμένα εντός της ΑΟΖ. Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων στον βυθό και το υπέδαφος, καθώς επίσης και το ζήτημα της οριοθέτησης, οι προβλέψεις που απορρέουν από το Δίκαιο της Θάλασσας συμπίπτουν και για τις δύο ζώνες. Με εξαίρεση τον τομέα των υδρογονανθράκων, όπου όλα τα δικαιώματα κατοχυρώνονται στην υφαλοκρηπίδα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ακόμη και να οριοθετήσει μία χώρα την ΑΟΖ της, δεν

μπορεί να προχωρήσει στην εξόρυξη του πετρελαίου της.

Τι συμβαίνει με την Ελλάδα

Η Ελλάδα προς το παρόν δεν έχει προχωρήσει στην οριοθέτηση της δικής της ΑΟΖ. Έχει όμως τούτο το δικαίωμα, και σε περίπτωση που αυτό συμβεί, κανένα κράτος ή οργανισμός δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Προς το παρόν η περιοχή στην οποία θα μπορούσε να οριοθετηθεί ΑΟΖ θεωρείται ανοιχτή θάλασσα. Σε αντίθεση με την υφαλοκρηπίδα, η οποία υφίσταται αυτόματα για κάθε παράκτιο κράτος, η ΑΟΖ δεν υφίσταται παρά μόνο εάν κηρυχθεί επίσημα από το συγκεκριμένο κράτος. Πρακτικά η Ελλάδα δεν μπορεί να κηρύξει ΑΟΖ σε εύρος 200 ναυτικών μιλίων, δηλαδή το μέγιστο εύρος που μπορεί να φτάσει η ΑΟΖ ενός παράκτιου κράτους. Και αυτό διότι η ελληνική ΑΟΖ επικαλύπτεται με τις ΑΟΖ γειτονικών χωρών, όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη, η Τουρκία και η Ιταλία. Προς το παρόν η Ελλάδα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο και τη Λιβύη, ενώ με την Τουρκία και την Ιταλία ούτε καν έχει διαπραγματευτεί για την οριοθέτησή της. Πριν από λίγα χρόνια η Ελλάδα

Η μελέτη του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης του καθηγητή Οικονομικής Γεωγραφίας Ιωάννη Μάζη και του Δρ. Γεωργίου Αλεξάνδρου Σγουρού, στην οποία αποτυπώνονται τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ.

έφτασε σε συμφωνία με την Αλβανία, η οποία όμως έχει παγώσει έπειτα από ακυρωτική απόφαση του αλβανικού Ανώτατου Δικαστηρίου.

Προστριβές με την Τουρκία

Η κήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ προκαλεί αρκετές προστριβές με τα γειτονικά κράτη και κυρίως με την Τουρκία. Η γειτονική χώρα ισχυρίζεται ότι το Αιγαίο ως ημίκλειστη θαλάσσια περιοχή θα πρέπει να τεθεί υπό ειδικό καθεστώς. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν έχει συμβεί σε άλλες ημίκλειστες θάλασσες, όπως για παράδειγμα η Αδριατική, ή πλήρως κλειστές, όπως η Μαύρη Θάλασσα. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι στιγμής η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας, με την οποία τα εθνικά ύδατα μιας χώρας μπορούν να επεκταθούν στα 12 ναυτικά

μίλια. Παρά το γεγονός ότι η ίδια έχει επεκτείνει τα εθνικά της ύδατα στη Μαύρη Θάλασσα στα 12 ναυτικά μίλια. Ειδικά το ζήτημα της επέκτασης των εθνικών υδάτων πέραν των 6 ναυτικών μιλίων αποτελεί για την Τουρκία casus belli, δηλαδή αιτία πολέμου. Σε ό,τι αφορά τις υπόλοιπες χώρες, το Ισραήλ έχει ήδη αναγνωρίσει τις ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου. Το ισραηλινό σχέδιο περιλαμβάνει τη μεταφορά του φυσικού αερίου από το κοίτασμα του Λεβιάθαν, μέσω ενός υποθαλάσσιου αγωγού, ο οποίος θα περιέρχεται και από την ελληνική ΑΟΖ. Κάτι τέτοιο αποτελεί ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της Ελλάδας για τις όποιες διεκδικήσεις. Πριν από λίγες μέρες ξεκίνησε και η έναρξη διμερούς διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για την οριοθέτηση της ΑΟΖ.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 27

1

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

Γεωφυσικός και το συνεργείο του πραγματοποιούν σεισμικές έρευνες σε περιοχή την οποία έχει προτείνει γεωλόγος. Τέσσερα ή περισσότερα φορτηγά με τους υδραυλικούς δονητές, οι οποίοι είναι τοποθετημένοι στο κάτω μέρος τους, προκαλούν τεχνητές δονήσεις στο έδαφος. Ο απόλυτος συγχρονισμός των υδραυλικών δονητών είναι επιβεβλημένος, προκειμένου τα σεισμικά κύματα που θα προκληθούν να καταδείξουν τη μορφολογία του υπεδάφους.

2 3

Ο καταγραφικός σταθμός (πάνω) είναι συνδεδεμένος με τα γεώφωνα (κάτω). Αυτά λαμβάνουν τα σεισμικά κύματα από τις δονήσεις που προκαλούν οι υδραυλικοί δονητές ή οι δυναμίτες (σε περίπτωση που η περιοχή μελέτης είναι δύσβατη) και μέσω του σταθμού λήψης τα στέλνουν σε ειδική κινητή καταγραφική καμπίνα, η οποία είναι σταθμευμένη σε κοντινή απόσταση.

Από τον εντοπισμό στην άντληση

Σ

υζητήσεις επί συζητήσεων και πάμπολλα σενάρια για τα πετρέλαια που πιθανώς υπάρχουν στο υπέδαφος της χώρας μας συνθέτουν το σκηνικό της παραπληροφόρησης γύρω από το μείζον ζήτημα της ανακάλυψης και άντλησης των υδρογονανθράκων. Πώς όμως ξεκινά και πώς ολοκληρώνεται η διαδικασία εντοπισμού, απόληψης και ελέγχου των ουσιών που βρίσκονται στο υπέδαφος και πιθανώς κοστίζουν εκατοντάδες εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια δολάρια; Όπως εξηγεί στο Hot Doc o γεωλόγοςγεωφυσικός, εκπρόσωπος της ΕΛΠΕ και πρώην στέλεχος της Δημόσιας

28 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Επιχείρησης Πετρελαίου, Σταύρος Καρπέτας, για να ξεκινήσει έρευνα σε μια περιοχή πρέπει τα εξωτερικά πετρώματα, εκείνα δηλαδή που μπορεί να δει κανείς κάνοντας απλώς έναν περίπατο στην περιοχή, να κεντρίσουν το ενδιαφέρον κάποιου γεωλόγου, ο οποίος καλείται να κάνει γεωλογική χαρτογράφηση, προκειμένου στην πορεία να ξεκινήσουν οι έρευνες για τον εντοπισμό πιθανού κοιτάσματος. Τις επόμενες ημέρες την περιοχή επισκέπτεται γεωφυσικός με ειδικό συνεργείο, το οποίο, με την αποκαλούμενη σεισμική έρευνα, θα αποκαλύψει τις πιθανότητες ύπαρξης υδρογονανθράκων. Η σεισμική

έρευνα πραγματοποιείται τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, με διαφορετικούς όμως τρόπους. Ο πλέον απαρχαιωμένος, αλλά απαραίτητος σε περίπτωση που η εξεταζόμενη περιοχή είναι δύσβατη, είναι η χρήση δυναμιτών, οι οποίοι θα προκαλέσουν δονήσεις στο υπέδαφος. Η συνηθέστερη μέθοδος είναι αυτή των υδραυλικών δονητών. Τέσσερα ή περισσότερα φορτηγά, τα οποία φέρουν μια ειδική πλάκα στο κάτω μέρος τους, συγχρονίζονται απόλυτα και προκαλούν ανεπαίσθητες δονήσεις στο υπέδαφος. Εκατοντάδες γεώφωνα, τοποθετημένα στο έδαφος σε απόσταση 25 μέτρων ή μεγαλύτερη, λαμβάνουν τα

3

4 5 Τον Οκτώβριο του 1998 πραγματοποιούνται σεισμικές μελέτες στην ευρύτερη περιοχή του Μεσολογγίου. Το μέρος είναι εξαιρετικά δύσβατο, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να χρησιμοποιηθεί δυναμίτης, αφού η πρόσβαση φορτηγών είναι αδύνατη. Το ελικόπτερο μεταφέρει σε επιλεγμένο σημείο ένα μικρό γεωτρύπανο. Στο σημείο που θα σκάψει θα τοποθετηθεί δυναμίτης. Η τρύπα θα γομωθεί τόσο καλά, ώστε η πίεση του δυναμίτη να διοχετευτεί στο υπέδαφος και όχι στην επιφάνεια. Μόνο έτσι το αποτέλεσμα θα είναι το επιθυμητό.

Η καταγραφική καμπίνα λαμβάνει τα στοιχεία που συλλέγουν τα γεώφωνα. Είναι εξοπλισμένη με υπολογιστές, οι οποίοι εμφανίζουν ένα υπερηχογράφημα του υπεδάφους. Πρόκειται για την υπεδαφική στρωματογραφία, η οποία αργότερα θα μελετηθεί από γεωλόγο-γεωφυσικό προκειμένου να εντοπιστούν τα σημεία όπου πιθανώς υπάρχει κοίτασμα.

σεισμικά κύματα που προκαλούνται από την τεχνητή δόνηση και αντανακλώνται στην επιφάνεια. Τα μηνύματα επεξεργάζονται σε ειδική κινητή καταγραφική καμπίνα, η οποία είναι εγκαταστημένη σε μικρή απόσταση. Παρόμοιες σεισμικές δονήσεις προκαλούνται και στον βυθό της θάλασσας, όπου χρησιμοποιούνται τα αποκαλούμενα air guns ή, στα ελληνικά, αεροπυροβόλα. Αυτά προκαλούν δονήσεις εκτοξεύοντας αέρα μέσα στο νερό. Η ανάλυση γίνεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως στην ξηρά. Η όλη διαδικασία είναι αδύνατο να ολοκληρωθεί σε μία ημέρα, αφού συνήθως απαιτείται πολύμηνη παρακολούθηση του υπεδάφους της ελεγχόμενης περιοχής, η οποία μπορεί να εκτείνεται σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων. Τα σεισμικά κύματα που λαμ­βάνονται β ο η θ ο ύ ν σ τ ην π α ρ ατ ή ρ η σ η τ ο υ

Εργάτες τοποθετούν στο έδαφος τα γεώφωνα και τους καταγραφικούς σταθμούς. Η διαδικασία απαιτεί χρόνο, αφού η περιοχή είναι δύσβατη. Αφού τοποθετηθούν τα γεώφωνα και οι καταγραφικοί σταθμοί, θα ξεκινήσουν οι τεχνητές δονήσεις. Πολλές φορές, για την τοποθέτηση των γεωφώνων απαιτείται η συνδρομή ορειβατών, οι οποίοι γνωρίζουν τα βουνά και τον τρόπο να μετακινηθούν σε αυτά.

Όσο πιο ανώμαλο είναι το έδαφος και όσο περισσότερα τα ρήγματα, τόσο μεγαλύτερη η πετρελαιοπιθανότητα. Δεν σημαίνει βέβαια ότι υπάρχει πετρέλαιο ή ότι είναι αξιοποιήσιμο υπεδάφους μέσω ενός υπερηχογραφήματος, της λεγόμενης υπεδαφικής στρωματογραφίας. Αυτή μελετάται και ερμηνεύεται από γεωλόγο-γεωφυσικό, ο οποίος εντοπίζει και σημειώνει τα σημεία όπου είναι πιθανό, αν τρυπήσει το γεωτρύπανο, να βρεθούν αποθέματα.

Σύμφωνα με τον Σταύρο Καρπέτα, όσο πιο ανώμαλο είναι το υπέδαφος και όσο περισσότερα τα ρήγματα, τόσο μεγαλύτερη πετρελαιοπιθανότητα υπάρχει, αφού εκεί μπορεί να λιμνάζει ο μαύρος χρυσός. Αυτό βέβαια, σημειώνει ο κ. Καρπέτας, δεν σημαίνει ότι υπάρχει πετρέλαιο ή φυσικό αέριο και πολύ περισσότερο ότι αυτό είναι αξιοποιήσιμο. Για να διαπιστωθεί κάτι τέτοιο πρέπει να γίνει η άντληση, η προτελευταία φάση της διαδικασίας, και στη συνέχεια να ελεγχθεί ο υδρογονάνθρακας, ώστε να διαπιστωθεί η ποσότητά του και η περιεκτικότητά του στα άλλα στοιχεία. Είναι επομένως εξαιρετικά πιθανό, ακόμη κι αν βρεθεί και αντληθεί πετρέλαιο, να μην είναι αξιοποιήσιμο, αφού η περιεκτικότητά του σε άλλα στοιχεία, όπως θειάφι, θα καθιστά απαγορευτική την επεξεργασία του.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 29

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

Μελέτες copy paste από Κύπρο και ΗΠΑ Με βιαστικές και κλεμμένες από άλλες περιοχές μελέτες επιχειρεί η ελληνική κυβέρνηση να διαχειριστεί το σοβαρό θέμα των κοιτασμάτων του πετρελαίου που έχουν εντοπιστεί στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Ελλάδας, παραβλέποντας με προκλητικό τρόπο τα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και μεγάλης σεισμικότητας της περιοχής. Του Μάκη Νοδάρου

Ε

πιστήμονες καταγγέλλουν ότι οι φέροντες τον βαρύγδουπο τίτλο «Στρατηγικές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων: α) για περιοχή έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο Δυτικό Πατραϊκό και β) για περιοχή έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο Δυτικό Κατάκολο» αποτελούν βιαστική αντιγραφή από περιοχές που εκδηλώνουν ανάλογο ενδιαφέρον σε Κύπρο και ΗΠΑ. Από το 2012 το ΥΠΕΚΑ έχει αναθέσει τη σύνταξη των παραπάνω μελετών στο ΕΛΚΕΘΕ και στην εταιρία APC ADVANCED PLANNING COLSUTING Σύμβουλοι Επιχειρήσεων ΑΕ. Όπως όμως καταγγέλλουν επίσημα ειδικοί επιστήμονες που κλήθηκαν να γνωμοδοτήσουν γι' αυτές από τα Περιφερειακά Συμβούλια Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων, οι συγκεκριμένες μελέτες δεν ασχολούνται με τα σοβαρά ζητήματα των περιοχών, αλλά αποτελούν ουσιαστικά κομμάτια άλλων παρόμοιων μελετών που έχουν εφαρμοστεί σε Κύπρο και ΗΠΑ. Όπως αποκαλύπτει εγγράφως στην εισήγησή του προς το Περιφερειακό Συμβούλιο Ιονίων Νήσων ο Δρ. Νίκος Βαρότσης, καθηγητής Μηχανικής Πετρελαίου στο τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης: «Προκύπτει πως για την σύνταξη της ΣΜΠΕ ακολουθήθηκε κατά γράμμα η διάρθρωση των Κεφαλαίων που είχε υιοθετηθεί για την ΣΜΠΕ της

30 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Κύπρου. Επιπρόσθετα, προκύπτει κι ένα πρόβλημα δεοντολογίας καθώς ολόκληρο το Κεφάλαιο 5 (και των 2 μελετών) που τιτλοφορείται "ΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΕΥΣΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ" αποτελεί κατά λέξη μετάφραση του αντίστοιχου Κεφαλαίου 5 της ΣΜΠΕ που συνετάχθη για την ΑΟΖ της Κύπρου, με ημερομηνία δημοσίευσης 15/11/2008 χωρίς να γίνεται ούτε καν μνεία στον Κατάλογο Συμμετεχόντων (Παράρτημα Α’) στη μελέτη αυτή». Την άποψη ότι οι δύο στρατηγικές μελέτες του ΕΛΚΕΘΕ είναι κομμάτια μελετών άλλων περιοχών εκφράζει και ο Μιχάλης Αντωνόπουλος, γεωλόγος-γεωτεχνικός περιβάλλοντος και οργανωτικός γραμματέας του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Πελοποννήσου-Δυτικής Ελ λάδας. Στις προτάσεις που κατέθεσε προς το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Ελλάδας το 2012 αναφέρει: «Είναι μελέτη με τις προδιαγραφές του 1970, αντιγραφή από μοντέλα ΗΠΑ που έχουν διαφορετικές θαλάσσιες συνθήκες και τρόπους άντλησης». «Η περιοχή του Κατακόλου είναι ευαίσθητη τόσο περιβαλλοντικά όσο και σεισμολογικά και ο συνδυασμός αυτών των δύο κύριων παραμέτρων έχει υποβαθμιστεί από τη στρατηγική μελέτη

που έγινε με κριτήρια τυπικά και δεν μπήκε στην ουσία του θέματος. Επίσης δεν είναι δυνατόν ο κύριος του έργου και ο επικαρπωτής, που είναι το ελληνικό δημόσιο, να εκπονεί και τη μελέτη, όταν όλοι γνωρίζουμε ότι εκ των προτέρων και βιάζεται αλλά και είναι ένθερμος υποστηρικτής του εγχειρήματος με οποιοδήποτε περιβαλλοντικό κόστος», αναφέρει ο κ. Αντωνόπουλος.

«Ναι» η Δυτική Ελλάδα, «όχι» τα Ιόνια Νησιά

Οι δύο μελέτες του ΕΛΚΕΘΕ διαβιβάζονται, το καλοκαίρι του 2012, από το ΥΠΕΚΑ στις περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων και ζητείται η επίσημη άποψη των τοπικών κοινωνιών που εκπροσωπούν.

Όπως καταγγέλλουν επίσημα ειδικοί επιστήμονες που κλήθηκαν να γνωμοδοτήσουν γι' αυτές από τα Περιφερειακά Συμβούλια Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων, οι συγκεκριμένες μελέτες δεν ασχολούνται με τα σοβαρά ζητήματα των περιοχών, αλλά αποτελούν ουσιαστικά κομμάτια άλλων παρόμοιων μελετών που έχουν εφαρμοστεί σε Κύπρο και ΗΠΑ.

Στις 30 Ιουλίου 2012 το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Ελλάδας, παρά τις έντονες διαφωνίες των οικολογικών οργανώσεων και μεγάλου μέρους της τοπικής κοινωνίας σε Ηλεία, Αχαΐα και Αιτωλοακαρνανία, γνωμοδοτεί θετικά επί των δύο στρατηγικών μελετών του ΕΛΚΕΘΕ, με τη σημείωση να εμπλουτιστούν οι παραλείψεις που υπάρχουν για τη σεισμικότητα της περιοχής και να προταθεί το σενάριο ζώνης προστασίας ακτογραμμής μέσα στην οποία να μην χωροθετηθούν γεωτρήσεις και το σενάριο πλάγιας γεώτρησης στο Κατάκολο προς το κοίτασμα με εγκατάσταση πλατφόρμας στην ξηρά. Αντίθετα, το Περιφερειακό Συμβούλιο Ιονίων Νήσων την 1η Ιουλίου 2012 γνωμοδοτεί αρνητικά επί των Στρατηγικών

Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) των προγραμμάτων για τις περιοχές έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο δυτικό Κατάκολο, με το σκεπτικό ότι οι μελέτες παρουσιάζουν ελλείψεις που καθίστανται ουσιώδεις λόγω της φύσης των έργων και των ενδεχόμενων πολύ σημαντικών επιπτώσεών τους τόσο στο θαλάσσιο περιβάλλον της περιφέρειας όσο και στην τοπική κοινωνία (περιουσιακά στοιχεία πολιτών, πληθυσμός, υγεία). Όπως επισημαίνεται στην αρνητική γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου Ιονίων Νήσων, σε αντίθεση με την κοινή διεθνή πρακτική κατά την οποία ενοποιούνται οι περιοχές μελέτης σε μία ευρύτερη (π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο σε αντίστοιχη ΣΜΠΕ, την

OESEA2 Environmental Report, τελευταία έκδοση Φεβρουάριος 2012, καλύπτει με μία και μοναδική μελέτη ολόκληρη τη θαλάσσια περιοχή που περιλαμβάνει το σύνολο της υφαλοκρηπίδας των βρετανικών νησιών), στην περίπτωση των παραπάνω μελετών κατατμήθηκε ο χώρος μελέτης σε δύο έργα. Αυτό αποτελεί ένα πρόβλημα ουσίας, διότι ενώ οι δύο θαλάσσιες περιοχές γειτνιάζουν και αποτελούν η μία συνέχεια της άλλης, ο ενιαίος χώρος της ευρύτερης περιοχής έχει κοπεί στα δύο, με αποτέλεσμα να μη διευκολύνεται η ενιαία θεώρηση και επομένως η ενιαία αντιμετώπιση ενδεχόμενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Το Περιφερειακό Συμβούλιο Ιονίων Νήσων καταγγέλλει ότι, ενώ η περιοχή του Δυτικού Πατραϊκού Κόλπου,   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 31

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

Οι δύο μελέτες του ΕΛΚΕΘΕ διαβιβάζονται, το καλοκαίρι του 2012, από το ΥΠΕΚΑ στις περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων και ζητείται η επίσημη άποψη των τοπικών κοινωνιών που εκπροσωπούν. Το Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Ελλάδας, παρά τις διαφωνίες, γνωμοδοτεί θετικά. Αντίθετα, το Περιφερειακό Συμβούλιο Ιονίων Νήσων την 1η Ιουλίου 2012 γνωμοδοτεί αρνητικά .

συμπεριλαμβανομένης της ευρύτερης περιοχής της Ζακύνθου, της Κεφαλλονιάς, της Λευκάδας, είναι χώρος υψηλής σεισμικής επικινδυνότητας, παρ’ όλα αυτά δεν αναφέρεται στις μελέτες η αναγκαιότητα για λήψη πρόσθετων μέτρων κατά τον σχεδιασμό και τη λειτουργία των εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων και εάν ενδεχόμενος μεγάλος υποθαλάσσιος σεισμός με τυχόν συνοδευτικά παλιρροιακά κύματα (τσουνάμι) αυξάνουν ή όχι τις πιθανότητες πρόκλησης σοβαρού ατυχήματος. Αναφέρει επίσης ότι δεν αξιολογούνται οι επιπτώσεις στον πληθυσμό, στην ανθρώπινη υγεία και στο τοπίο (συμπεριλαμβανομένου του υποθαλάσσιου). Επισημαίνει το κενό που υπάρχει σχετικά με την εγκατάσταση συστήματος παρακολούθησης των κρίσιμων περιβαλλοντικών παραμέτρων και τονίζει ότι αποτελεί ρητή απαίτηση της ελληνικής και της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, αλλά δυστυχώς το θέμα της παρακολούθησης δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς από τις μελέτες που έχουν εκπονηθεί. Μία ακόμη παρατήρηση, και ίσως η πιο σημαντική απ' όλες, είναι οι πιθανές συνέπειες ενός σοβαρού ατυχήματος

32 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Σοβαρά ηθικά ερωτήματα προκαλούνται για τον τρόπο με τον οποίο το ΕΛΚΕΘΕ διαχειρίζεται ζητήματα που άπτονται της προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας στον τομέα της υπεράκτιας εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, οι οποίες μπορούν να λάβουν ακραίες μορφές. «Τέτοια ατυχήματα ενδέχεται να πλήξουν σοβαρά κρίσιμους κλάδους της περιφερειακής οικονομίας, όπως είναι ο τουρισμός, η αλιεία, η υδατοκαλλιέργεια κ.ά. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει καταρχάς να υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο για την πρόληψη πρόκλησης ατυχήματος τόσο κατά την άντληση όσο και κατά τη

μεταφορά των υδρογονανθράκων. Στη συνέχεια θα πρέπει να διασφαλίζεται η αποτελεσματική αντιμετώπιση σοβαρών ατυχημάτων και να εξασφαλίζεται η ταχεία και επαρκής αποκατάσταση των πληγεισών περιοχών. Η αποκατάσταση θα πρέπει να αφορά τόσο την περιβαλλοντική ζημιά που προκλήθηκε όσο και τις συνέπειες στην τοπική οικονομία. Στην κατεύθυνση αυτή είναι αναγκαία η αποσαφήνιση των περί ευθύνης και αποζημίωσης διατάξεων και η θέσπιση τακτικών επιθεωρήσεων, συνοδευόμενων από ένα ειδικό καθεστώς κυρώσεων», αναφέρει η απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Ιονίων Νήσων.

Ο περίεργος ρόλος του ΕΛΚΕΘΕ

Η σύνταξη των παραπάνω μελετών, οι οποίες, σύμφωνα με τις καταγγελίες των επιστημόνων, αποτελούν copy paste από μελέτες που έγιναν σε άλλες περιοχές, προκαλούν σοβαρά ηθικά ερωτήματα για τον τρόπο με τον οποίο το ΕΛΚΕΘΕ διαχειρίζεται ζητήματα που άπτονται της προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας. «Το ΕΛΚΕΘΕ ελέγχεται από την πολιτεία και ο εκάστοτε διευθυντής του διορίζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση. Συνεπώς εκτελεί στο ακέραιο τις εντολές για τις έρευνες που λαμβάνει κομμένες και ραμμένες στα μέτρα που του ζητούν. Κάτι τέτοιο έγινε με τις δύο στρατηγικές μελέτες για τα πετρέλαια και κάτι τέτοιο διαπιστώνουμε κάθε χρόνο σχεδόν από τις θαλάσσιες περιοχές που διαφημίζει ως καθαρές, κάποιες εκ των οποίων μετά από αναλύσεις αποδεικνύεται ότι έχουν υψηλά επίπεδα ρύπανσης», λέει στο Hot Doc ο Μιχάλης Αντωνόπουλος. 

Αδιαφορώντας για περιβάλλον και τουρισμό

Τ

ο Θαλάσσιο Εθνικό Πάρκο Ζακύνθου, το Εθνικό Πάρκο Κοτυχίου-Στροφυλλιάς και το Εθνικό Πάρκο της Λιμνο­ θάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού βρί­σκονται κυριολεκτικά σε απόσταση αναπνοής από τις περιοχές που αναμένεται να γίνουν οι γεωτρήσεις. Το εφιαλτικό σενάριο των επιπτώσεων σε αυτές, κατά την περίπτωση ατυχήματος, δεν συμπεριλαμβάνεται στις δύο στρατηγικές μελέτες που εκπόνησε το ΕΛΚΕΘΕ. Μέσα σε μια από τις δύο περιοχές – οικόπεδα, βρίσκεται και το Λιμάνι του Κατακόλου στην Ηλεία όπου κάθε χρόνο πάνω 400 κρουαζιερόπλοια και πάνω από 1.000.000 ξένοι επισκέπτες αποβιβάζονται για να επισκεφθούν την Αρχαία Ολυμπία. «Ο κίνδυνος από τις θαλάσσιες εξορύξεις στα πεδία του Κατακόλου και του Πατραϊκού είναι ιδιαίτερα μεγάλος. Αυτά βρίσκονται ανάμεσα σε τρία εθνικά πάρκα και σε άλλες διεθνούς σημασίας περιοχές λόγω βιοποικιλότητας. Βρίσκονται επίσης ανάμεσα σε κορυφαίες τουριστικές παραλίες και εφάπτονται της σημαντικότερης περιοχής υδατοκαλλιεργειών στην Ελλάδα. Και αυτά σε μια περιοχή με αυξημένο κίνδυνο λόγω έντονης σεισμικής δραστηριότητας. Άραγε οι συμφωνίες με τους επενδυτές εξασφαλίζουν ότι αυτοί θα πληρώσουν σε περίπτωση ατυχήματος; Έχουν συμπεριλάβει τη νέα Κοινοτική Οδηγία για την υπεράκτια εκμετάλλευση πετρελαίου και φυσικού αερίου, η οποία δεν έχει καν μπει σε διαβούλευση στη χώρα μας; Και δεν είναι μόνο η περίπτωση ατυχήματος. Υπάρχουν τα δαπανηρά καθημερινά

Στη θαλάσσια περιοχή με την υψηλότερη σεισμικότητα της Ευρώπης, ανάμεσα σε τρία εθνικά πάρκα ανεκτίμητης και μοναδικής οικολογικής και περιβαλλοντικής αξίας που προστατεύονται αυστηρά από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, και μέσα σε μια τουριστική περιοχή που κάθε χρόνο προσελκύει πάνω από ένα εκατομμύριο ξένους επισκέπτες, επιδιώκει να κάνει γεωτρήσεις για την εξόρυξη πετρελαίου η ελληνική κυβέρνηση, μέσω κοινοπραξίας παντοδύναμων πολυεθνικών εταιριών, τουλάχιστον όπως διατυμπανίζει. Του Μάκη Νοδάρου

μέτρα παρακολούθησης-πρόληψης (περιπολίες, σταθμοί παρακολούθησης, πλωτά φράγματα κλπ.). Έχει εξασφαλιστεί ότι αυτή η δαπάνη θα βαρύνει τον επενδυτή και όχι το δημόσιο;» λέει στο Hot Doc ο Κώστας Παπακωνσταντίνου, γρ α μ μ ατ έ α ς τ ο υ Π ερ ι φ ερ ε ι α κο ύ Συμβουλίου Δυτικής Ελλάδας και μέλος των Οικολόγων Πράσινων. Η προσπάθεια εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων πετρελαίου στον Πατραϊκό κόλπο και στο Ιόνιο βρίσκει κατηγορηματικά αντίθετα και τα μέλη της Ένωσης Πολιτών για την Οικολογία και το Περιβάλλον Ηλείας (ΕΠΟΠ). Όπως λένε στο Hot Doc, το Ιόνιο και ιδιαίτερα η περιοχή του Πατραϊκού κόλπου θα γεμίσει με εξέδρες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, αρκετές από τις οποίες θα είναι υποθαλάσσιες, καθημερινά διάφορα τάνκερ θα μεταφέρουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αγωγοί θα ποντιστούν επίσης για τη μεταφορά, δημιουργώντας

ένα επικίνδυνο πλέγμα για μια ενδεχόμενη περιβαλλοντική καταστροφή. «Ένα ατύχημα σε μια υποθαλάσσια εξέδρα πετρελαίου μπορεί να μη συμβαίνει αρκετά συχνά, αν όμως συμβεί θα ήταν καταστροφικό για τον τόπο μας. Ας μην ξεχνάμε το πρόσφατο ατύχημα στον κόλπο του Μεξικού, όπου η πετρελαϊκή κηλίδα είχε μήκος 1.000 χλμ. και έκταση όσο το νότιο Αιγαίο. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν καταστροφικά ανεπανόρθωτη για τις ακτές της Ηλείας, επειδή, εκτός από τις τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, θα έδινε το τελειωτικό χτύπημα στον τουρισμό, που ήδη περνάει κρίση. Οι ακτές για να καθαρίσουν θα ήθελαν τουλάχιστον μια δεκαετία, προκαλώντας περιβαλλοντικό και οικονομικό μαρασμό στον τόπο μας. Τα οποιαδήποτε αντισταθμιστικά οφέλη (αν και όταν δοθούν), θα ήταν ψίχουλα μπροστά στην επερχόμενη λαίλαπα», τονίζουν τα μέλη της ΕΠΟΠ.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 33

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

Μ

ε τη χρήση μικρών γεωτρύπανων της εποχής, με βάση υποτυπώδεις γνώσεις γεωλογίας κι επιφανειακές ενδείξεις, η εταιρία London Oil Development πραγματοποιεί στη Ζάκυνθο δύο ανεπιτυχείς γεωτρήσεις. Η χρονιά είναι το 1903 και η Ελλάδα μπαίνει κι επίσημα στη σφαίρα της αναζήτησης πετρελαίου. Η βρετανική εταιρία, ωστόσο, αποχωρεί άπραγη, όπως λίγο καιρό αργότερα και ο ζακυνθινός επιχειρηματίας Διονύσης Κολαΐτης, ο οποίος επίσης εγκαταλείπει την προσπάθεια χωρίς κάποια θετικά αποτελέσματα.

Τρεις περίοδοι ερευνών

Βασιζόμενοι σε πληροφορίες του Κων­ σταντίνου Νικολάου, πρώην τεχνικού διευθυντή των ΕΛΠΕ, στην πρώτη περίοδο ερευνών και γεωτρήσεων κατατάσσονται όσες γίνονται από το 1903 έως το 1960, οι οποίες έχουν κυρίως ως στόχους περιοχές με επιφανειακές εμφανίσεις υδρογονανθράκων και αποδεδειγμένη πετρελαιογένεση (Ζάκυνθος, Κατάκολο, Λουτρά Κυλλήνης, Ήπειρος, Θράκη κλπ.). Οι περισσότερες γεωτρήσεις είναι ρηχές και καμιά τους δεν είναι δυνατό να αξιοποιηθεί. Στη δεύτερη περίοδο, από το 1960 έως το 1974, ερευνώνται περιοχές της δυτικής Ελλάδας από μεγάλες εταιρίες, όπως η BP και η ESSO, από τις οποίες δεν προκύπτει τίποτα παραπάνω από ενθαρρυντικές ενδείξεις υδρογονανθράκων. Τα πρώτα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα ανακαλύπτονται (1971-1974) στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου από την εταιρία OCEANIC. Πρόκειται για το κοίτασμα πετρελαίου του Πρίνου, το οποίο έχει αποδώσει μέχρι σήμερα περίπου 120 εκατομμύρια βαρέλια. Την ίδια περίοδο, δηλαδή κατά τη χούντα, εταιρίες όπως η CONOCO, η CHEVRON και η TEXACO αλωνίζουν σε όλο το Αιγαίο πέλαγος. Το 1981 ανακαλύπτεται το κοίτασμα στη θαλάσσια περιοχή του Κατάκολου, στη δυτική Πελοπόννησο, από το οποίο εκτιμάται πως θα τραβηχτούν στο προσεχές (;) μέλλον περί τα τέσσερα με έξι εκατομμύρια βαρέλια.

34 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Η ιστορία του πετρελαίου στην Ελλάδα «Είη δ’ αν παν, όκου και εν Ζακύνθω εκ λίμνης και ύδατος πίσσαν αναφερόμενην αυτός εγώ ωρών». Ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος είναι ο πρώτος που καταγράφει την ύπαρξη πετρελαίου στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Ζάκυνθο, κάπου μέσα στον 5ο αιώνα π.Χ. Έπρεπε να φτάσουμε, όμως, στις αρχές του 20ού αιώνα μ.Χ. για να γίνουν οι πρώτες ανεπιτυχείς γεωτρήσεις στο Φιόρε του Λεβάντε. Του Γιάννη Συμεωνίδη

Ο Πρίνος του Βενιζέλου

Ο Πρίνος κρύβει και μια ενδιαφέρουσα ιστορία με πρωταγωνιστή τον Ευάγγελο Βενιζέλο. Είμαστε στο 1999 και η καναδική εταιρία Denison, η οποία εκμεταλλεύεται τα πετρέλαια, γνωστοποιεί στον τότε υπουργό Ανάπτυξης και σημερινό αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, υπουργό Εξωτερικών και πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, πως αποχωρεί από την Ελλάδα γιατί έληγε η σύμβαση εξόρυξης. Η εταιρία, με βάση τις συμβατικές της υποχρεώσεις, πρέπει να αποκαταστήσει το περιβάλλον, δαπανώντας ένα ποσό 700 εκατομμυρίων δολαρίων. Με το επιχείρημα της μη απόλυσης 258 εργαζομένων, ο κ. Βενιζέλος αποφασίζει να συνεχιστεί η άντληση, χωρίς να πραγματοποιηθεί διεθνής διαγωνισμός. Αντίθετα, προχωρά σε ανάθεση στην KAVALA OIL, στην οποία κατείχαν το 67% ιδιώτες και το 33% εργαζόμενοι, προσφέροντάς της, μάλιστα, και προίκαπροκαταβολή 5.000.000 δολαρίων. Στη σύμβαση δια χειρός Βενιζέλου που υπογράφεται, εξάλλου, η εταιρία απαλλάσσεται από τα έξοδα αποκατάστασης του περιβάλλοντος και ξηλώματος των εγκαταστάσεων μετά από το τέλος της άντλησης.

Η τρίτη περίοδος (1975-1997) έχει στον ρόλο του πρωταγωνιστή την κρατική εταιρία ΔΕΠ και τη θυγατρική της ΔΕΠ-ΕΚΥ, οι οποίες εκτελούν 74 γεωτρήσεις και ανακαλύπτουν τρία μικρά κοιτάσματα: πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή του δυτικού Κατάκολου, ασφάλτου στη Ζάκυνθο και φυσικού αερίου στην Επανομή Χαλκιδικής. Ενδεικτικό του ρίσκου που ενυπάρχει στην αναζήτηση πετρελαίου είναι ότι κατά τη δεκαετία του ’80 η ΔΕΠ σπαταλά 250.000.000 δολάρια εκείνης της εποχής χωρίς κανένα πρακτικό αποτέλεσμα. Αυτό πάντως δεν σημαίνει πως δεν είναι στρατηγικό λάθος το κλείσιμο της ΔΕΠ και, συνεπακόλουθα, της ΔΕΠ-ΕΚΥ, με απόφαση της τότε υπουργού Ανάπτυξης Βάσως Παπανδρέου, το οποίο σημαίνει και φρένο της έρευνας για υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα. Η αντικατάσταση της ΔΕΠ από τα ΕΛΠΕ, στα οποία συμμετέχει ο όμιλος Λάτση, προσφέρει στον ιδιώτη άμεση πρόσβαση σε απόρρητα δεδομένα του ελληνικού δημοσίου, τα οποία επιστρέφονται το 2007. Όπως πληροφορείται πάντως το Hot Doc, αρχεία που αφορούν τους υδρογονάνθρακες εξακολουθούν να βρίσκονται στις εγκαταστάσεις των ΕΛΠΕ στο Μαρούσι και στην Καβάλα.

1903

Οι πρώτες καταγεγραμμένες γεωτρήσεις στον ελλαδικό χώρο (Ζάκυνθος).

1903-1960

Ρηχές γεωτρήσεις σε Ζάκυνθο, Κατάκολο, Λουτρά Κυλλήνης, Ήπειρο, Θράκη και αλλού, που δεν καταλήγουν πουθενά.

Πρώτος γύρος παραχωρήσεων

Ο πρώτος γύρος παραχωρήσεων λαμβάνει χώρα από το 1997 έως το 2002, με εκχώρηση τεσσάρων περιοχών στη δυτική Ελλάδα. Η αμερικανική εταιρία TRITON διερευνά την Αιτωλοακαρνανία, με σεισμικά και δύο γεωτρήσεις, και τον δυτικό Πατραϊκό Κόλπο με σεισμικά, χωρίς όμως γεώτρηση. Η εταιρία προτιμά να εγκαταλείψει την παραχώρηση, καταβάλλοντας τις σχετικές ρήτρες στο δημόσιο. Η ENTERPRISE OIL ερευνά την Ήπειρο και τη βορειοδυτική Πελοπόννησο με σεισμικά και δύο γεωτρήσεις στην κάθε περιοχή. Εντοπίζονται ενδείξεις υδρογονανθράκων, χωρίς άλλα αξιόλογα αποτελέσματα. Οι έρευνες όμως αυτής της περιόδου θεωρούνται ημιτελείς, γιατί δεν υλοποιούνται οι συμβατικές δεσμεύσεις των αναδόχων. Συγκεκριμένα, οι εταιρίες κάνουν γεωτρήσεις στα 2.500 μέτρα κι όχι στα 5.000, όπως έχει συμφωνηθεί. TRITON και ENTERPRISE προχωρούν σε εκβιασμό απέναντι στο ελληνικό δημόσιο, τύπου «ή περιορίζεστε στις εγγυητικές

1960-1974

Ανεπιτυχείς έρευνες στη δυτική Ελλάδα. Ανακαλύπτεται το εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα του Πρίνου στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου.

1975-1997

74 γεωτρήσεις, ανακαλύπτονται αποθέματα πετρελαίου στο Κατάκολο, ασφάλτου στη Ζάκυνθο και φυσικού αερίου στην Επανομή Χαλκιδικής.

Τα πρώτα εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα ανακαλύπτονται (1971-1974) στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου (πετρέλαια Πρίνου) επιστολές ή τρυπάμε αλλού», στον οποίο συναινεί η κυβέρνηση Σημίτη. Με αυτόν τον τρόπο υπολογίζεται πως οι εταιρίες γλιτώνουν περί τα 40.000.000 δολάρια.

Αδράνεια κι αναγέννηση

Από το 2001 έως και το 2011 καταγράφεται μακρά περίοδος αδράνειας, λόγω κυρίως της διάλυσης της κρατικής ΔΕΠΕΚΥ. Πρέπει να φτάσουμε στο 2012 για να προκηρυχθεί διαγωνισμός για σεισμικές έρευνες μη αποκλειστικής χρήσης

1997-2002

Πρώτος γύρος παραχωρήσεων στη δυτική Ελλάδα. Εντοπίζονται ενδείξεις υδρογονανθράκων, χωρίς άλλα αξιόλογα αποτελέσματα. Διάλυση ΔΕΠ/ΔΕΠ-ΕΚΥ, τερματισμός της έρευνας.

2012

Διαγωνισμός για σεισμικές έρευνες μη αποκλειστικής χρήσης για τις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου και νότια της Κρήτης. Διαγωνισμός «ανοιχτής πόρτας» για τον Πατραϊκό κόλπο, τα Ιωάννινα και το Κατάκολο.

για τις θαλάσσιες περιοχές του Ιονίου και νότια της Κρήτης, τον οποίο κέρδισε η PGS. Η νορβηγική εταιρία ολοκληρώνει το πρόγραμμά της στο τέλος Φεβρουαρίου 2013, εκτελώντας περίπου 12.400 χιλιόμετρα σεισμικών προφίλ. Μέχρι το τέλος του χρόνου αναμένεται να ολοκληρωθεί η επεξεργασία κι ερμηνεία των δεδομένων. Το Hot Doc ενημερώνεται πως τα πρώτα στοιχεία είναι πολύ ενθαρρυντικά, κυρίως για το Ιόνιο. Βρίσκεται επίσης σε εξέλιξη η διαδικασία διαγωνισμού «ανοιχτής πόρτας» («open door») για τρεις περιοχές της δυτικής Ελλάδας, στον Πατραϊκό κόλπο (80.000.000 βαρέλια), στα Ιωάννινα (60.000.000 βαρέλια) και στο Κατάκολο (5.000.000 βαρέλια). Αν υπολογιστεί πως εισάγουμε 150.000.000 βαρέλια ετησίως, από αυτά τα τρία κοιτάσματα θα βγάλουμε μόλις και μετά βίας το πετρέλαιο μιας χρονιάς. Οι προσφορές γίνονται δεκτές στις 2 Ιουλίου 2012 και η αξιολόγησή τους για την επιλογή αναδόχων βρίσκεται στο τελικό στάδιο, έχοντας όμως καθυστερήσει ανεξήγητα πολύ.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 35

Υδρογονάνθρακες στην Ελλάδα

ΑΝΘΡΑΚΑΣ Ο ΘηΣΑΥΡΟΣ σε υδρίτες- σχιστολιθικό αέριο Από το εξορυκτικό αμόκ που έχει καταλάβει πολλούς στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν οι υδρίτες, οι οποίοι είναι στερεοποιημένο (παγοποιημένο) μεθάνιο. Ωστόσο οι σχετικές έρευνες, που είναι πολυδάπανες, βρίσκονται σε πολύ πρώιμο στάδιο, κι όπου έχουν διεξαχθεί, όπως συνέβη στην περιοχή του Καστελόριζου, έχουν απογοητεύσει τους επιστήμονες. Η μόνη χώρα άλλωστε στον κόσμο που κατάφερε να απομονώσει πρόσφατα φυσικό αέριο από υδρίτη μεθανίου είναι η Ιαπωνία. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90, όταν πραγματοποιήθηκαν οι σχετικές έρευνες του ΙΓΜΕ στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, κοντά στο Καστελόριζο, το ενδιαφέρον ήταν πολύ μεγάλο. Στη συνέχεια όμως αυτό μειώθηκε, εξαιτίας των μεγάλων τεχνικοοικονομικών δυσκολιών για την εκμετάλλευση των υδριτών, οι οποίοι βρίσκονται διάσπαρτοι σε πολλές περιοχές της χώρας.

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Ο

ι αναγκαίες προϋποθέσεις για την αξιοποίηση μεθανίου από υδρίτες είναι τρεις: το κατά το δυνατό μεγαλύτερο ποσοστό παρουσίας υδριτών εντός του ιζήματος, η υψηλού βαθμού περατότητά του, καθώς και η παρουσία στις περιοχές εκμετάλλευσης των αναγκαίων υποδομών για τη διαδικασία μεταφοράς του αερίου. Μια εκτίμηση για την πρώτη προϋπόθεση είναι ότι τα ποσοστά των υδριτών στα θαλάσσια ιζήματα πρέπει να είναι πάνω από το 10% του όγκου τους.

Αδυναμία εκμετάλλευσης

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η δυσκολία της μεταφοράς του δείγματος των υδριτών από τον υποθαλάσσιο χώρο μέχρι το σκάφος και, στη συνέχεια, στο

36 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

εργαστήριο. Γι’ αυτό κι ένα από τα πρώτα ερευνητικά προγράμματα που εγκρίθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν η κατασκευή ειδικού δειγματολήπτη υδριτών. Πρόκειται για το πρόγραμμα HYACE (1997-2000), στο οποίο συμμετείχε και το ΙΓΜΕ, με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Περισοράτη, της γνώσης του οποίου αξιοποιούμε σε αυτό το ρεπορτάζ. Στο πλαίσιο του προγράμματος έγιναν και σεισμικές έρευνες ανάκλασης στον Μεσσηνιακό κόλπο για την πιθανότητα παρουσίας στρωμάτων με υδρίτες, χωρίς πάντως θετικές ενδείξεις. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 αναφέρθηκε για πρώτη φορά παρουσία υδριτών κι έκλυση αερίων στην ανατολική Μεσόγειο. Οι έρευνες έγιναν με γαλλικά και ρωσικά σκάφη και αφορούσαν στην περιοχή των Ορέων του Αναξίμανδρου, νοτιοανατολικά του Καστελόριζου και νότια της Τουρκίας, στις οποίες συμμετείχαν και Τούρκοι παρατηρητές. Από το 2002 έως το 2006 πραγματοποιήθηκε το πρόγραμμα «Αναξίμανδρος», με τη χρήση του ερευνητικού σκάφους «ΑΙΓΑΙΟ» του ΕΛΚΕΘΕ και με συντονιστή το ΙΓΜΕ. Με τον «Αναξίμανδρο» ανακαλύφθηκαν δύο νέα λασποηφαίστεια, συνελέγησαν πολλά δείγματα υδριτών και οδηγηθήκαμε στην πρώτη σωστή εκτίμηση των χαρακτηριστικών τους στην ανατολική Μεσόγειο. Από τα βασικά συμπεράσματα ήταν ότι οι υδρίτες εμφανίζονται σε βάθος θαλάσσης κάτω από τα 1.260 μέτρα και σε θερμοκρασία θαλάσσης στον πυθμένα έως 13,7°C. Από τα χαρακτηριστικά αυτά οι επιστήμονες κατάληξαν στο συμπέρασμα ότι η χαμηλή περιεκτικότητα του ιζήματος σε υδρίτες αποκλείει τη δυνατότητα εκμετάλλευσής τους.

Τι τρέμει το πετρέλαιο

Νεόκοπες ανταγωνίστριες του πετρελαίου μπορούν να θεωρηθούν και οι κυψέλες υδρογόνου. Αυτές μετατρέπουν υδρογόνο και οξυγόνο σε νερό, παράγοντας ταυτόχρονα ηλεκτρισμό και θερμότητα. Το πετρέλαιο, ωστόσο, κινδυνεύει αμεσότερα από έναν πολύ ισχυρότερο ανταγωνιστή, που ακούει στο όνομα σχιστολιθικό αέριο. Γι’ αυτό

Βασικά χαρακτηριστικά των υδριτών που εντοπίστηκαν, οδήγησαν τους επιστήμονες να αποκλείσουν την δυνατότητα εκμετάλλευσής τους και ειδικοί επιστήμονες ζητούν από την ελληνική κυβέρνηση να προχωρήσει το συντομότερο δυνατό στην παραγωγή και διανομή των υδρογονανθράκων που βρίσκονται στο ελληνικό υπέδαφος, γιατί μπορεί ακόμη και σε μία δεκαετία από τώρα το πετρέλαιο να θεωρείται ξεπερασμένη μορφή ενέργειας. Το πρόβλημα αυξάνεται από το ότι η έρευνα στη χώρα μας για σχιστολιθικό αέριο βρίσκεται ακόμη σε σπαργανώδη κατάσταση, ενώ και οι ειδικοί συγκλίνουν στο ότι η γεωμορφολογία του ελληνικού υπεδάφους δεν ευνοεί την παρουσία σχιστόλιθων. Η εξόρυξη του σχιστολιθικού αερίου, η οποία αποτελεί μια πολυδάπανη διαδικασία, πραγματοποιείται με την αποκαλούμενη υδραυλική ρωγμάτωση (fracking). Πρόκειται για τη διοχέτευση

υπό υψηλή πίεση μεγάλων ποσοτήτων νερού, άμμου και διαφόρων χημικών ουσιών στο υπέδαφος,  σε βάθη που μπορούν να φτάσουν έως και τα τρία χιλιόμετρα. Η υδραυλική πίεση δημιουργεί πολλαπλές ρωγμές στο πέτρωμα, από όπου το εγκλωβισμένο αέριο διαφεύγει και στη συνέχεια αντλείται. Σημειώνεται, επίσης, πως οι επιστήμονες εικάζουν την παρουσία σχιστολιθικού αερίου στη νότια Κρήτη, στην Ήπειρο και στη Θράκη (Δέλτα του Έβρου), αλλά δεν έχουν προχωρήσει ούτε σχεδιάζονται παρόμοιες έρευνες, τουλάχιστον όχι στο εγγύς μέλλον.

Απειλείται η Ρωσία

Η χώρα που έχει αποφασίσει να διαθέσει πολλές οικονομικές κι επιστημονικές

δυνάμεις στην αξιοποίηση του σχιστολιθικού αερίου είναι οι ΗΠΑ, οι οποίες, χάρη στην Αλάσκα, ευελπιστούν πως τα επόμενα χρόνια θα εξελιχθούν από μεγάλος εισαγωγέας σε μεγάλο εξαγωγέα ενέργειας. Οι Αμερικανοί, μάλιστα, εκτιμούν πως μέχρι το 2035 το σχιστολιθικό αέριο θα αποτελεί σχεδόν τη μισή παραγωγή φυσικού αερίου στη χώρα τους. Αυτή η εξέλιξη τρομάζει περισσότερο από όλους τη Ρωσία και τον ενεργειακό γίγαντα της Gazprom, που αποτελεί μονοπώλιο τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Στην Ευρώπη δυναμικά στο παιχνίδι είχαν μπει η Μεγάλη Βρετανία, η Ουκρανία και η Πολωνία, αλλά οι τεχνικές και γραφειοκρατικές δυσκολίες που προέκυψαν, καθώς και οι αντιδράσεις περιβαλλοντικών φορέων και πολιτών, έχουν μετριάσει τον ενθουσιασμό. Η Γερμανία και η Σουηδία έχουν διαμορφώσει σχετικό νομοθετικό πλαίσιο κι έχουν αναθέσει έρευνες, ενώ στη Γαλλία, μολονότι η εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου απαγορεύτηκε το 2010, αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση Ολάντ έχει χορηγήσει άδειες για ερευνητικές γεωτρήσεις.

Περιβαλλοντικές ενστάσεις

Οι οικολογικές οργανώσεις, ωστόσο, δεν συμμερίζονται τον ενθουσιασμό για την εξόρυξη του σχιστολιθικού αερίου. Αντίθετα, μιλούν για επιπτώσεις στους υδατικούς πόρους: Χρειάζονται ακόμη και 29.000 εκατομμύρια λίτρα νερού, το οποίο καταλήγει στο περιβάλλον με διάφορους τρόπους, προκαλώντας τη ρύπανση των επιφανειακών ή υπόγειων υδάτων, ακόμη και του πόσιμου νερού. Οι οικολόγοι αναφέρουν χαρακτηριστικά πως η εγκατάσταση των εξεδρών εξόρυξης και η κατασκευή των συνοδευτικών υποδομών απαιτούν την αποψίλωση εκτάσεων και συνεπώς την καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων. Ταυτόχρονα, εκπέμπονται ατμοσφαιρικοί ρύποι κι εκλύονται τοξικές χημικές ουσίες, οι οποίες συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου. Σύμφωνα μάλιστα με εκτιμήσεις επιστημόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά την παραγωγή ενέργειας από σχιστόλιθο εκπέμπονται έως και 75% περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 37

Masqué. Doc Του Θανάση Καρτερού

Ιπτάμενος και Τζέντλεμαν Αν δεν υπήρχε ως τίτλος της γνωστής αισθηματικής ταινίας, θα μπορούσε να είναι τίτλος της γνωστής πολιτικής μανίας του Αντώνη Σαμαρά: Ιπτάμενος και Τζέντλεμαν. Ιπτάμενος σε μια πραγματικότητα εκτός πραγματικότητας, σε έναν ουρανό όπου όλα βαίνουν καλώς – έβδομο θα μπορούσε να πει κανείς. Και Τζέντλεμαν – τσάκιση ξυράφι στη δημόσια τάξη, παλιομοδίτικο γιλέκο στις ιδέες, γαλάζια γραβάτα στην κομματική αισθητική και παπούτσι καθρέφτης στο τσαλαπάτημα των αντιφρονούντων.

38 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Α

υτές οι δυο πλευρές, εκ πρώτης όψεως αντιφατικές, αλλά που η μία συμπληρώνει την άλλη, συγκροτούν την πολιτική ταυτότητά του. Και η επίσκεψη αστραπή στη ΔΕΘ, όσα είπε εκεί με τον πιο επίσημο τρόπο, πιστοποίησαν του λόγου το ασφαλές: Ουδέν νεώτερο από το πρωθυπουργικό μέτωπο. Ο Αντώνης Σαμαράς εξακολουθεί να ίπταται όλο και πιο ψηλά, όσο πιο χαμηλά ίπταται η πολιτική του. Και εξακολουθεί επίσης να αντλεί τα μέσα για την άσκηση της πολιτικής του από τη μεγάλη παράδοση της δεξιάς, που έχει μάθει να ταυτίζει τον εαυτό της με την εξουσία, την εξουσία με τα προνόμιά της και τα προνόμιά της με την πατρίδα. Τι είδε από το ύψος της πτήσης του ο Σαμαράς; Μια έγχρωμη πατρίδα, μια Ελλάδα που γυρίζει σελίδα, μια κοινωνία προσμονής κι αισιοδοξίας. Η αντίληψή του για την ελληνική πραγματικότητα, όπως την περιέγραψε στη ΔΕΘ, άφησε άφωνους ακόμη και τους πιο άμεσους συνεργάτες του. Εκεί ψηλά στον έβδομο ουρανό τού πρωθυπουργού δεν υπάρχουν ανεργία, φτώχεια, φορολογική ομηρία, νέοι σε αδιέξοδο και νοικοκυρές σε απόγνωση. Και το πλεόνασμά του δεν είναι τόσο το διαβόητο και δυσδιάκριτο πρωτογενές πλεόνασμα, αλλά το πλεόνασμα έπους και φαντασίας του πρωθυπουργού. Ο Οδυσσέας Σαμαράς νίκησε τους Λαιστρυγόνες της δραχμής και τους Κύκλωπες της χρεοκοπίας και μας οδηγεί με ασφάλεια και με τη βοήθεια της ούριας Μέρκελ στο λιμάνι! Αυτά ως Ιπτάμενος. Και ως Τζέντλεμαν όμως, εκτός από το look της ναφθαλίνης, θύμισε πάλι εκείνους τους άκαμπτους Εγγλέζους που κυκλοφορούν στους δρόμους του εικοστού πρώτου αιώνα με τα μυαλά του δέκατου ένατου. Θυμήθηκε,

για παράδειγμα, το θέμα των θρησκευτικών – της κατήχησης δηλαδή και του κρατικού προσηλυτισμού στην ορθοδοξία. Και απευθύνθηκε στον Θεσσαλονίκης Άνθιμο για να τον διαβεβαιώσει ότι ο Θεός-Μπαμπούλας που καταστρέφει ολόκληρες πόλεις επειδή είναι αμαρτωλές, χωρίς να εξαιρεί ούτε τα παιδιά, είναι σε καλά χέρια – στα δικά του. Ως Τζέντλεμαν επίσης δεν ήταν δυνατό να μην ξεσκονίσει τα δύο άκρα – το πολιτικό ευαγγέλιο κάθε τζέντλεμαν. Έβαλε τον Κασιδιάρη μαζί με τον Γλέζο, τους πολιτικούς απογόνους όσων τα έδωσαν όλα πολεμώντας τους ναζί μαζί με εκείνους που τα άρπαξαν όλα υπηρετώντας τους ναζί. Κι αυτό που μένει τελικά είναι ένα εύλογο ερώτημα: Πιστεύει, αλήθεια, έστω και τα μισά απ’ όσα λέει είτε ως Ιπτάμενος είτε ως Τζέντλεμαν; Ή απλώς τα λέει γιατί δεν έχει τι άλλο να πει και γιατί το ψέμα στην πιο χονδροειδή του μορφή είναι απαραίτητο συμπλήρωμα της πολιτικής του; Όποια απάντηση κι αν δώσει κανείς, το γεγονός παραμένει: Ο Αντώνης Σαμαράς, είτε κολλημένος στα ψέματα είτε κολλημένος σε δοξασίες παρελθόντων εποχών, είναι η προσωποποίηση του συντηρητισμού και μιας αισθητικής που παραπέμπει στον Μαυροκορδάτο μάλλον, παρά στον Καποδίστρια που θέλει να υποδύεται. Σε κάθε περίπτωση έχει κερδίσει με το σπαθί του μια θέση στον κόσμο του κιτς... 

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 39

Σκόπελος

Έργο–απόβλητο παρά τα εκατομμύρια από το ΕΣΠΑ Η καταπράσινη Σκόπελος, με τις αμμώδεις και βοτσαλωτές ακτές της, είναι ένας παράδεισος των Βόρειων Σποράδων. Κι ας κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους ορισμένοι τοπικοί αξιωματούχοι ώστε να τον μετατρέψουν σε κόλαση. Αυτό συμβαίνει με τις δύο μονάδες βιολογικού καθαρισμού (επεξεργασίας λυμάτων) του νησιού, οι οποίες έχουν υπερκοστολογηθεί εξαιτίας και των εντάξεων κι επανεντάξεών τους σε κοινοτικά και μη προγράμματα, ενώ η μία από τις δύο δεν έχει καν τεθεί σε λειτουργία, μολονότι έχει γίνει προσωρινή παραλαβή της από την Περιφέρεια Θεσσαλίας. Η χρηματοδότηση των έργων μπερδεύεται μέσα στους συνεχόμενους κωδικούς, τις αλλεπάλληλες εντάξεις στο Γ΄ ΚΠΣ και το ΕΣΠΑ, και τις συνεχείς τροποποιήσεις. Το μεγάλο ερώτημα, ωστόσο, παραμένει: Πού κατέληξαν μερικά εκατομμύρια ευρώ που αφορούσαν έργα τα οποία είχαν ήδη παραληφθεί;

Του Γιάννη Συμεωνίδη

Τ

ο περιβαλλοντικό πρόβλημα στη Σκόπελο είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια: Σχεδόν όλες οι τουριστικές μονάδες της περιοχής έριχναν τα πάσης φύσης απόβλητά τους στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να προκαλείται σοβαρή ρύπανση. Οι τοπικές αρχές της Σκοπέλου, η Νομαρχία Μαγνησίας και το ΥΠΕΧΩΔΕ είχαν εκτεθεί σοβαρά για την ανοχή τους στη μόλυνση και για την ανυπαρξία ελέγχων σχετικά με το πού καταλήγουν τα λύματα. Μετά από πιέσεις, λήφθηκε μέριμνα να κατασκευαστούν εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ) στη Σκόπελο και στο Κλήμα Σκοπέλου.

Βιολογικός καθαρισμός Κλήματος Ο βιολογικός καθαρισμός του Κλήματος, παρά τον έλεγχο από την Τεχνική Υπηρεσία Δήμων και Κοινοτήτων (ΤΥΔΚ) Νομού Μαγνησίας, την παραλαβή από τη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης κι Αποχέτευσης Σκοπέλου (ΔΕΥΑΣ) και τη διαπιστωτική διοικητική πράξη του περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστού,

40 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

συνεχίζει μέχρι και τώρα να μη λειτουργεί, όπως παραδέχονται άλλωστε και οι τοπικές αρχές. Κι όμως, έχει χρηματοδοτηθεί αδρώς και από το ελληνικό κράτος και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα βοθροειδή λύματα να συνεχίζουν απρόσκοπτα, όσο ο καιρός το επιτρέπει, το μπάνιο τους στο Αιγαίο. Ο βιολογικός καθαρισμός του Κλήματος εντάχθηκε αρχικά στο Γ΄ ΚΠΣ (ΠΕΠ Θεσσαλίας), με προϋπολογισμό 2.600.000 ευρώ. Ξαναεντάχθηκε όμως στο ΕΠΠΕΡΑΑ 2007-2013 (ΕΣΠΑ), με προϋπολογισμό 3.900.000 ευρώ, ο οποίος προϋπολογισμός μέσα σε οκτώ μήνες εκτοξεύτηκε, με τρεις διαδοχικές τροποποιήσεις, στα 5.400.000 ευρώ. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το ότι οι επιβλέποντες μηχανικοί βεβαίωσαν την περαίωση του έργου, μολονότι δεν πραγματοποίησαν δοκιμαστική λειτουργία του συστήματος, δεν έλεγξαν δηλαδή αν αυτό λειτουργεί. Η μη πραγματοποίηση δοκιμών, όμως, καθόλου δεν εμπόδισε το διοικητικό συμβούλιο της ΔΕΥΑΣ να το παραλάβει, με πρωτόκολλο

προσωρινής παραλαβής που συντάχθηκε στις 25.11.2009. Τον Σεπτέμβριο του 2012 το παραδοθέν από το 2009 έργο διαπιστώνεται από τον ΕΣΠΕΛ (φορέας με αρμοδιότητα τη διενέργεια ελέγχων ποιότητας των κατασκευαζόμενων έργων) ότι δεν είχε ολοκληρωθεί, παρά τις περί του αντιθέτου βεβαιώσεις, ότι είχε ατέλειες και ότι, παρά τις υποδείξεις προς τον εργολάβο για αποκατάστασή τους, αυτός δεν είχε ανταποκριθεί, με αποτέλεσμα ο ΕΣΠΕΛ να μη χορηγεί το σχετικό πιστοποιητικό και να υπάρχει κίνδυνος το έργο να σταματήσει να χρηματοδοτείται. Προ του κινδύνου αυτού, στις 28.9.2012, η ΔΕΥΑΣ υπέβαλε προς την Περιφέρεια Θεσσαλίας Δήλωση Ολοκλήρωσής του. Έλεγχος όμως προφανώς δεν πραγματοποιήθηκε, αφού την ίδια ημέρα (28.9.2012) που η ΔΕΥΑΣ συνέταξε τη Δήλωση Ολοκλήρωσης του έργου, ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός εξέδωσε διοικητική πράξη – βεβαίωση ολοκλήρωσης και λειτουργίας του. Το χειρότερο είναι πως όλα αυτά έγιναν χωρίς ο βιολογικός καθαρισμός να

δύναται να λειτουργήσει, αφού υπήρχαν ελλείψεις μέχρι τελευταία στιγμή, με αποτέλεσμα ο ΕΣΠΕΛ να αρνηθεί να χορηγήσει πιστοποιητικό ότι το έργο περαιώθηκε και λειτουργεί.

Βιολογικός καθαρισμός Σκοπέλου Η εργολαβία για τον Βιολογικό Καθαρισμό της Σκοπέλου χρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και 25% από εθνικούς πόρους μέσω του Γ΄ ΚΠΣ (ΠΕΠ Θεσσαλίας). Ο αρχικός προϋπολογισμός του ανερχόταν σε 4.836.000 ευρώ, ενώ μετά από δύο αναθεωρήσεις το κόστος εκτοξεύτηκε στα 5.097.605,77 ευρώ. Το έργο, κατά τη σχετική αναφορά στο πρωτόκολλο προσωρινής παραλαβής του, ολοκληρώθηκε στις 26.11.2008, αλλά παραλήφθηκε προσωρινά στις 25.11.2009, δηλαδή ένα χρόνο αργότερα. Στις 27.5.2009, κι ενώ το έργο ήταν ήδη ολοκληρωμένο, απεντάχθηκε από το ΠΕΠ Θεσσαλίας, δηλαδή από την αρχική του χρηματοδότηση, προκειμένου να ενταχθεί στο πρόγραμμα «Επιχειρησιακό

Πρόγραμμα Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2007- 2013» (ΕΠΠΕΡΑΑ 20072013), έναντι κόστους 4.511.155,55 ευρώ. Όμως παρά την ένταξη του έργου στο ΕΠΠΕΡΑΑ, το Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας, στις 26.10.2011, αποφάσισε πως «λόγω μη ένταξης στο ΕΠΠΕΡΑΑ» κι επειδή είναι έργο του οποίου η οικονομική ολοκλήρωση υπολείπεται σε ποσοστό μικρότερο του 20%, παραμένει ενταγμένο στο ΠΕΠ Θεσσαλίας. Επισημαίνουμε πως κατά τον χρόνο ένταξης στο εν λόγω Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, το συγκεκριμένο έργο ήταν ήδη ολοκληρωμένο από έτους περίπου. Τα ερωτήματα είναι αμείλικτα: Γιατί ένα ολοκληρωμένο κατά τα άλλα έργο, που ήταν ήδη ενταγμένο στο Γ΄ ΚΠΣ, ξαναεντάχθηκε στο ΕΠΠΕΡΑΑ 2007- 2013 με άλλο κωδικό και προϋπολογισμό, ενώ ήταν τελειωμένο ένα χρόνο πριν την ένταξη στο ΕΣΠΑ, και γιατί σε κανένα σημείο της απόφασης ένταξης στο ΕΠΠΕΡΑΑ 2007-2013 δεν αναφέρεται ότι το συγκεκριμένο έργο είχε χρηματοδοτηθεί και στο πλαίσιο του Γ΄ΚΠΣ; Γιατί το Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας

Στις 28.9.2012 ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός εξέδωσε διοικητική πράξη – βεβαίωση ολοκλήρωσης και λειτουργίας του βιολογικού καθαρισμού Κλήματος Σκοπέλου, ο οποίος όμως δεν λειτουργεί ακόμα.

θεωρεί το έργο ως μη ενταχθέν στο ΕΠΠΕΡΑΑ ενώ είχε ενταχθεί και τι συνεπάγεται η εσφαλμένη αυτή παραδοχή;

Τι απαντούν περιφερειάρχης και δήμαρχος Σύμφωνα με όσα δηλώνει στο Hot Doc ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός, η απόφαση ένταξης στο Γ’ ΚΠΣ του Βιολογικού Καθαρισμού Σκοπέλου ανακλήθηκε το 2009 και μηδενίστηκαν οι δαπάνες του. «Ο λόγος απένταξης ήταν καθαρά διαχειριστικός, καθώς προέκυπτε ότι υπάρχει υπερδέσμευση σε τομείς.   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 41

Σκόπελος

Στις 5.9.2012 το ΔΣ της ΔΕΥΑΣ, η οποία κατά τα άλλα είχε παραλάβει το έργο από το 2009, διαπίστωσε εγγράφως ατέλειες και κίνδυνο απένταξης του βιολογικού καθαρισμού Κλήματος Σκοπέλου από Κοινοτικό Πρόγραμμα.

Κατά προτεραιότητα επιλέχθηκαν έργα που πληρούσαν τους κανόνες επιλεξιμότητας για ένταξη είτε σε άλλα προγράμματα του Γ΄ ΚΠΣ είτε σε προγράμματα του ΕΣΠΑ. Το μηδενισμένο έργο αντιμετωπίστηκε ως νέο και προχώρησε σε ένταξη στο ΕΠΠΕΡΑΑ, με νέο κωδικό», αναφέρει ο κ. Αγοραστός. Ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, πάντως, παραδέχεται ότι μετά από την απένταξη του έργου, καθόσον υπολειπόταν μικρό ποσό προς εξόφληση, αυτό συνέχισε να βαρύνει τις πιστώσεις της Περιφέρειας Θεσσαλίας και τον ίδιο αρχικό κωδικό έργου, γι’ αυτό και το Περιφερειακό Συμβούλιο ενέκρινε, το 2011, την απαιτούμενη πίστωση για την αποπληρωμή του. «Η ενέργεια απόσυρσης του έργου απεστάλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κι εγκρίθηκε», υποστηρίζει ο κ. Αγοραστός. Όσον αφορά το Κλήμα Σκοπέλου, ο περιφερειάρχης παραδέχεται ότι

42 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

'Το μηδενισμένο έργο αντιμετωπίστηκε ως νέο και προχώρησε σε ένταξη στο ΕΠΠΕΡΑΑ, με νέο κωδικό'

η Διαχειριστική Αρχή Περιφέρειας Θεσσαλίας βεβαίωσε την ολοκλήρωσή του στις 28-9-2012. Πετά ωστόσο το μπαλάκι στη ΔΕΥΑΣ, υπογραμμίζοντας πως αυτό έγινε με βάση τη δήλωση ολοκλήρωσης του έργου από τη δημοτική επιχείρηση και άλλα έγγραφα που έστειλε αυτή στην Περιφέρεια. Από την πλευρά του και ο δήμαρχος του νησιού Γιώργος Μιχελής διατείνεται στο Hot Doc πως ο Βιολογικός Σκοπέλου πληρώθηκε μία φορά, αφού το ΕΠΠΕΡΑΑ 2007-2013 αποτέλεσε τη συνέχεια του Γ΄ΚΠΣ. Για τον Βιολογικό Καθαρισμό Κλήματος Σκοπέλου ο ίδιος επιμένει ότι είναι λειτουργικός, μολονότι δεν λειτουργεί, υποστηρίζοντας πως έχουν κατασκευαστεί όλες οι προβλεπόμενες εγκαταστάσεις και απομένει η σύνδεσή τους με το δίκτυο ηλεκτρισμού, η οποία επίκειται. 

Παιδεία

Με γοργούς ρυθμούς και με κυβερνητικές κινήσεις που δεν χωρούν αμφισβήτηση ως προς τη σκοπιμότητά τους το δημόσιο αγαθό της εκπαίδευσης θα πουλιέται πλέον σε πολυκαταστήματα εκπαίδευσης. Είτε αυτά ονομάζονται ιδιωτικό σχολείo, είτε ιδιωτικό ΙΕΚ, είτε ακόμα ιδιωτικό πανεπιστήμιο, στην Ελλάδα του 2013 όλα δείχνουν ότι το παιδί του αγρότη θα γίνεται αναγκαστικά αγρότης, του εργάτη εργάτης και του πλούσιου επιστήμονας. Η εκπαίδευση θα θυμίζει το 1960, τότε που όχι μόνο δεν υπήρχαν χρήματα για να σπουδάσει ένα παιδί στο πανεπιστήμιο, αλλά ούτε για να πάει γυμνάσιο και να αποκτήσει τη βασική εκπαίδευση. Την ίδια ώρα ο υπουργός Παιδείας σε συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δηλώνει αισιόδοξος ότι, «παρά τις αντιξοότητες και τις περικοπές, όλα θα πάνε καλά. Ήδη τα βιβλία βρίσκονται στα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί θα είναι στις τάξεις τους». Το ερώτημα είναι ποιοι καθηγητές και σε ποιες τάξεις. Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι ότι ο Σεπτέμβρης θα είναι θερμός, χωρίς να γνωρίζει κάνεις πώς θα εξελιχθεί η φετινή σχολική χρονιά. Της Αντιγόνης Μιχοπούλου

«Πολυκαταστήματα» εκπαίδευσης για τους έχοντες HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 43

Παιδεία

Σ

την οδό Κορνάρου 2 τα τηλέφωνα δεν σταματούν να χτυπούν. Στον πέμπτο όροφο του κτιρίου βρίσκεται το γραφείο του προέδρου της ΟΛΜΕ, όπου ανάμεσα σε πανό και φυλλάδια προσπαθεί μαζί με άλλους καθηγητές να έχει μια δυνατή παρουσία απέναντι στην καταστροφική για τη δημόσια παιδεία διαθεσιμότητα των καθηγητών. Όπως εξηγεί ο Θέμης Κοτσιφάκης, οι 2.500 καθηγητές που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα με το πολυνομοσχέδιο ήταν μόνο η αρχή στα σχέδια της κυβέρνησης, καθώς ακολούθησαν και οι μετατάξεις 4.600 καθηγητών από τη δευτεροβάθμια στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Όταν οι φήμες για το χτύπημα της δημόσιας παιδείας και των καθηγητών πύκνωναν, κάνεις δεν πίστευε ότι το μέτρο της κυβέρνησης θα ήταν η κατάργηση ειδικοτήτων. Όπως εξηγεί στο Hot Doc o πρόεδρος της ΟΛΜΕ, «δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι το μέτρο θα αφορούσε την κατάργηση

44 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

ειδικοτήτων, το οποίο θα δημιουργούσε εν συνεχεία τεχνητά το φαινόμενο των υπεράριθμων». Στην πραγματικότητα το μέτρο της κατάργησης δημιούργησε αρχικά υπεράριθμους καθηγητές των καταργημένων ειδικοτήτων, στη συνέχεια συρρίκνωση των σχολείων και συγχώνευσή τους, με αποτέλεσμα καθηγητές και άλλων ειδικοτήτων να είναι στο άμεσο μέλλον υπεράριθμοι. Έτσι τα δημόσια σχολεία όσο περνά ο καιρός θα λιγοστεύουν και οι καθηγητές θα περισσεύουν όλο και περισσότερο. Συγκεκριμένα, με το άρθρο 82 του πολυνομοσχεδίου καταργούνται 50 ειδικότητες εκπαιδευτικών που διδάσκουν στην Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση και 2 ειδικότητες εκπαιδευτικών της Γενικής Εκπαίδευσης. Πιο αναλυτικά, στα Επαγγελματικά Λύκεια (ΕΠΑΛ) καταργείται ολόκληρος ο τομέας Υγείας και Πρόνοιας, που περιλαμβάνει το 20,3% των μαθητών της ΤΕΕ, και ο τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών, με το 2,6% του μαθητικού πληθυσμού. Συνολικά οι τομείς αυτοί καλύπτουν το 1/4 του μαθητικού δυναμικού της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. Ο τομέας Υγείας και Πρόνοιας λειτουργεί σε 204 σχολεία και ο τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών σε 60, γεγονός που σημαίνει ότι με την εφαρμογή του νόμου το 50% των ΕΠΑΛ θα έχει πρόβλημα λειτουργίας, με αποτέλεσμα να κλείσουν και να προκαλέσουν και άλλους υπεράριθμους καθηγητές όλων των ειδικοτήτων. Όσον αφορά στις Επαγγελματικές Σχολές, η κατάργηση των 8 ειδικοτήτων αφορά το 60% του μαθητικού πληθυσμού των ΕΠΑΣ, γεγονός που σημαίνει ότι και αυτά τα σχολεία θα κλείσουν. Με λίγα λόγια, υπολογίζεται ότι σχεδόν 20.000 μαθητές που φοιτούν σε αυτούς τους τομείς δεν θα έχουν σχολείο από Σεπτέμβρη να φοιτήσουν και θα αποτελούν το θήραμα των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων. Την ίδια ώρα, όπως εξηγούν οι καθηγητές, οι εξαγγελίες που αναφέρουν ότι ορισμένες από τις ειδικότητες αυτές –και όχι οι καθηγητές τους– θα μεταφερθούν στα δημόσια ΙΕΚ

δεν χρυσώνουν το χάπι, καθώς ακόμη κι εκεί ο μαθητής πρέπει να καταβάλλει σχεδόν 800 ευρώ τον χρόνο για να παρακολουθήσει τα μαθήματα της ειδικότητας που έχει επιλέξει.

Nέο λύκειο

Ένα νέο λύκειο το οποίο, όπως εξηγούν οι ειδικοί, είναι παλιό, αναχρονιστικό και απολύτως αντιεκπαιδευτικό, καθώς κύριο χαρακτηριστικό του παραμένει η αποστήθιση της ύλης, τίθεται σε λειτουργία από τη φετινή σχολική χρονιά, με τους μαθητές για άλλη μια φορά να μην ξέρουν αν θα τελειώσουν το λύκειο με αυτό το σύστημα ή με ένα άλλο που θα προτείνει ο επόμενος υπουργός Παιδείας. Άλλωστε οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και οι αλλαγές στον τομέα της εκπαίδευσης έχουν υπουργικά ονόματα. Στην περίπτωση του νέου λυκείου επί υπουργίας Αρβανιτόπουλου, όπως αναφέρει και η ΟΙΕΛΕ, πρόκειται για ένα σχολείο-παγίδα για τα φτωχά στρώματα, καθώς η αυστηροποίηση των βαθμολογιών απειλεί περίπου το 1/3 των μαθητών

Πρόκειται για ένα σχολείο-παγίδα για τα φτωχά στρώματα μαθητών, καθώς η αυστηροποίηση των βαθμολογιών απειλεί περίπου το 1/3 των μαθητών του ΓΕΛ και τους μισούς της ΤΕΕ με έξοδο από την εκπαιδευτική διαδικασία

του ΓΕΛ και τους μισούς της ΤΕΕ με έξοδο από την εκπαιδευτική διαδικασία. Το πλήγμα θα είναι βαρύ για τους μαθητές που προέρχονται από φτωχές οικογένειες, καθώς δεν διαθέτουν την οικονομική δυνατότητα για φροντιστήρια, ώστε τα παιδιά τους να μπορέσουν να ανταποκριθούν στον τριετή εξεταστικό και βαθμοθηρικό μαραθώνιο. Χαρακτηρίζεται πολιτικά ύποπτο το γεγονός ότι στο τέταρτο έτος της μαθητείας στα τεχνικά λύκεια οι μαθητές θα κάνουν την πρακτική τους αμισθί στην ειδικότητά τους σε μεγάλες επιχειρήσεις. Όπως εξηγούν οι καθηγητές, κάτι παρόμοιο συμβαίνει στο εξωτερικό, ωστόσο τα εργατικά χέρια παρέχονται με αμοιβή. Έκδηλη, επομένως, είναι η ανησυχία για την παροχή πληθώρας δωρεάν εργατικών χεριών σε επιχειρηματίες, οι οποίοι θα μεγιστοποιούν τα κέρδη τους με το πρόσχημα της πρακτικής εκπαίδευσης των μαθητών.

Η συρρίκνωση συνεχίζεται

Κι ενώ οι προσλήψεις αναπληρωτών καθηγητών θα φτάσουν τα 2.000 άτομα, που θα καλύπτουν θέσεις 35 ωρών την εβδομάδα έναντι των 12.000 την προηγούμενη χρονιά, οι αιτήσεις για συνταξιοδότηση από καθηγητές πληθαίνουν συνεχώς. Όπως υπολογίζεται, περίπου 3.500 είναι οι συνταξιοδοτήσεις. Σύμφωνα με στοιχεία της ΟΛΜΕ, οι καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τη νέα σχολική χρόνια, είτε λόγω συνταξιοδοτήσεων είτε λόγω διαθεσιμότητας, θα είναι σχεδόν 78.000, όταν το 2010 ήταν 102.000. Το παράδοξο είναι ότι, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ανακοινώσεις και τα σχέδια του υπουργείου Παιδείας, τα κενά που δημιουργήθηκαν από τις καταργήσεις ειδικοτήτων στα λύκεια θα καλυφτούν για ένα χρόνο από ωρομίσθιους, ώστε να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους τα παιδιά που είναι ήδη στη Β Λυκείου. Ωστόσο, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ Θέμης Κοτσιφάκης, για κάθε καθηγητή πλήρους προγράμματος χρειάζονται τέσσερις ωρομίσθιοι, γεγονός που σημαίνει ότι είναι αδύνατο να καλυφτούν οι ανάγκες για τη σωστή λειτουργία των σχολείων.   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 45

Υγείας και Πρόνοιας

11.677

οι τομείς που κόβονται και οι μαθητές που μένουν στον αέρα

Αισθητικής Τέχνης

1.793 Βοηθών Φυσιοθεραπευτών

186 105

46 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

147

3.015

Βοηθών Φαρμακείων

814

Βοηθών Οδοντοτεχνιτών

Κομμωτικής Τέχνης

830

Εφαρμοσμένων Τεχνών

1.508

Αργυροχρυσοχοΐας

Βοηθών Ακτινολογικών Εργαστηριών

80

Σχεδίασης και Παραγωγής Ενδύματος

Δώρο της κυβέρνησης στην ιδιωτική εκπαίδευση Την ώρα που οι υπουργοί Παιδείας όσο πάνε και πληθαίνουν τις παρουσίες τους στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια για ομιλίες, ενώ παράλληλα φωτογραφίζονται με τους ιδιόκτητες, είτε αυτοί χρωστούν εκατομμύρια στο δημόσιο είτε προστατεύονται από υπουργικά χέρια, προσφέρεται ένα ακόμη δωράκι στους επιχειρηματίες των ιδιωτικών εκπαιδευτήριων. Επιπρόσθετα, μετά από τη διαθεσιμότητα των καθηγητών των δημόσιων σχολείων και κατ' επέκταση τη συρρίκνωση των σχολείων, το αμέσως επόμενο βήμα ήταν η απλοποίηση των εργασιακών υποχρεώσεων των επιχειρηματιών, ώστε το ιδιωτικό σχολείο να λειτουργεί πρώτα ως μαγαζί με λιγοστά λειτουργικά έξοδα και πολλά κέρδη και δευτερευόντως ως σχολείο. Η εγκύκλιος του υπουργείου Παιδείας, που πάγωσε προσωρινά μετά από απόφαση του ΣτΕ, απέσυρε ουσιαστικά την κρατική εποπτεία από τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια (κάτι που ορίζει το Σύνταγμα), ενώ παραλλήλα οι εργασιακές σχέσεις των ιδιωτικών εκπαιδευτικών τίθεντο στην κυριολεξία στην καλή διάθεση του επιχειρηματία. Σύμφωνα με στοιχεία της ΟΙΕΛΕ, «δίδεται για μια ακόμη φορά τους τελευταίους 12 μήνες, μέσω της δραματικής συρρίκνωσης των αποζημιώσεων απόλυσης, δωράκι εκατομμυρίων στους σχολάρχες, οι οποίοι επί υπουργίας Αρβανιτόπουλου έχουν, με διάφορα νομοθετήματα, εξασφαλίσει πάνω από 50 εκατομμύρια ευρώ ετησίως». Το σημαντικότερο τμήμα της απόφασης, που δημιουργεί νέα δεδομένα για την ελληνική εκπαίδευση εν γένει, αναφέρει πως το δημόσιο συμφέρον εξυπηρετείται από την ύπαρξη σταθερών εργασιακών σχέσεων των ιδιωτικών εκπαιδευτικών, ώστε αυτοί «απερίσπαστοι να εκτελούν τα καθήκοντά τους για την αποτελεσματικότερη εκπλήρωση του σκοπού της παιδείας, ο οποίος έχει αναχθεί σε συνταγματικό λόγο δημοσίου συμφέροντος». Μπορεί το σκεπτικό της απόφασης του Τμήματος Αναστολών του ΣτΕ να πάγωσε τη συγκεκριμένη εγκύκλιο, ωστόσο η

υπόθεση θα εκδικαστεί οριστικά στις 21 Νοεμβρίου, και οι πηγές του Hot Doc αναφέρουν ότι η πλειονότητα των ιδιοκτητών σχολείων διαρρέει ότι η απόφαση θα αλλάξει και «τα πράγματα θα μπουν στη θέση τους». Ορισμένοι μάλιστα σχολάρχες αναφέρουν ότι έχει ήδη ασκηθεί πίεση στο δικαστικό σώμα, ώστε η εγκύκλιος να τεθεί ξανά σε ισχύ.

Υπολογίζεται ότι σχεδόν 20.000 μαθητές που φοιτούν στους υπό κατάργηση τομείς δεν θα έχουν σχολείο από Σεπτέμβρη να φοιτήσουν και θα αποτελούν το θήραμα των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων, καθώς αυτό θα είναι μονόδρομος

Και η πρωτοβάθμια στην κρεμάλα

Η λίστα των δημοτικών σχολείων που θα κλείσουν έκανε τον γύρo του διαδικτύου, με τους δασκάλους να μην έχουν αίθουσα να διδάξουν τη νέα σχολική χρονιά και τους γονείς να μην έχουν σχολείο να πάνε τα παιδιά τους. Και στις δύο περιπτώσεις η κατάσταση είναι πολύ θλιβερή, επειδή 118 σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, 87 νηπιαγωγεία και 31 δημοτικά, καταργούνται και άλλα 29, 12 νηπιαγωγεία και 17 δημοτικά, συγχωνεύονται, με βάση την τελική απόφαση που υπέγραψε ο υπουργός Παιδείας Κ. Αρβανιτόπουλος. Πρόκειται για σχολεία από πολλούς νομούς της Ελλάδας, ενώ παράλληλα αποτελεί το τρίτο κύμα καταργήσεων και συγχωνεύσεων, από το 2011, που είχαν καταργηθεί και συγχωνευτεί 800 σχολεία σε όλη τη χώρα και άλλα 120 το 2012. Οι οικογένειες που αντέχουν οικονομικά το ιδιωτικό σχολείο θα στείλουν τα παιδιά τους εκεί. Τα παιδιά των οικογενειών που δεν αντέχουν οικονομικά θα στοιβαχτούν σε σχολικές αίθουσες που θα θυμίζουν τις γενιές του ‘60, όπου κάθε τάξη είχε 40 παιδιά κι έναν δάσκαλο. Στην επαρχία τα παιδιά θα διανύουν ενδεχομένως πολλά χιλιόμετρα παραπάνω για να μπορέσουν να αποκτήσουν τη βασική εκπαίδευση. Την ώρα όμως που και η πρωτοβάθμια εκπαίδευση μπαίνει στη λαιμητόμο, το υπουργείο Παιδείας επιλέγει να μιλά με νούμερα και όχι μετρώντας την ποιότητα της εκπαίδευσης. Σύμφωνα με το υπουργείο, το ύψος της εξοικονόμησης πόρων από τα λουκέτα των σχολείων θα φτάσει στα 76.000 ευρώ για το 2013, καθώς οι αλλαγές υλοποιούνται στο μέσο του οικονομικού έτους, ενώ από το 2014 η εξοικονόμηση θα ανέλθει στα 228.000 ευρώ. Με αυτό τον τρόπο η τρόικα θα δηλώσει ικανοποιημένη, καθώς τα νούμερα των απολυμένων θα αγγίζουν τον στόχο που έχει θέσει. Με τη δημόσια παιδεία κατεστραμμένη, οι υπεράριθμοι καθηγητές και δάσκαλοι στην 8μήνη διαθεσιμότητά τους θα αποτελούν το καλύτερο προεκλογικό θήραμα για εκείνους που τους έφεραν σε αυτή την κατάσταση.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 47

Θεωρίες συνωμοσίας Της Lady Lilith

Το παιδικό όνειρο του Στουρνάρα Ο Γιάννης Στουρνάρας δεν ξέρει πώς να κρύψει τη χαρά του. Μετά από 10 χρόνια, επιτέλους θα κάνει πράξη το παιδικό του όνειρο για τιτλοποίηση της δημόσιας περιουσίας! Όταν ρωτάς υψηλόβαθμα στελέχη που έχουν άμεση επαφή με την Καραγεώργη Σερβίας 10 τι γίνεται με τα ακίνητα του δημοσίου, απαντούν «θέλει ο υπουργός να κρυφτεί και η χαρά δεν τον αφήνει», παραφράζοντας τη γνωστή λαϊκή ρήση…

48 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Η μοίρα, βλέπετε, στάθηκε καλή με τον ξένη εταιρία τη διαχείριση της περιΓιάννη Στουρνάρα, αφού εδώ και δέκα ουσίας του δημοσίου. Για την οποία χρόνια, κάνοντας πρόβες στον καθρέ- απαίτηση μπορεί σήμερα η κυβέρνηση φτη του, απήγγελλε το δικό του «I have a να διαρρηγνύει τα ιμάτιά της ότι δεν dream», το οποίο, όπως μας λένε άνθρω- υπάρχει στον ορίζοντα, όλοι όμως ξέρουν ποι που γνωρίζουν άριστα πρόσωπα και ότι είναι ζήτημα χρόνου. Και αυτό γιατί, πράγματα, μεταξύ άλλων περιελάμ- όπως τους έχουν διαμηνύσει, τα δύο βανε και το ξεπούλημα της ακίνητης τρίμηνα προθεσμίας τελειώνουν, και περιουσίας του δημοσίου μέσα από τη οι ξένοι φωστήρες αριβάρουν εάν δύο συνεχή τρίμηνα το ΤΑΙΠΕΔ δεν πιάσει διαδικασία της τιτλοποίησής της. Ο υπουργός Οικονομικών όμως, ο οποίος τους στόχους. εδώ και δέκα χρόνια προσπαθούσε να Οι ξένοι επίτροποι-διαχειριστές θα πείσει συμμετέχοντας σε διάφορα think πάρουν τα ηνία του ΤΑΙΠΕΔ, με πρόtank (λέμε τώρα) για την ορθότητα της σχημα την αποτυχία των κυβερνητικών, πρότασής του, ούτε που το φανταζόταν για δύο βασικούς λόγους. Η διαδικασία ότι η ζωή θα τα έφερνε έτσι, ώστε εκεί- της τιτλοποίησης θα προβλέπει: νος να έχει τα ηνία της οικονομίας της – εάν τα ακίνητα μέχρι τη λήξη των ομοχώρας και μάλιστα σε κατάσταση κατο- λόγων δεν έχουν πουληθεί, περνούν στην χής και απόλυτης ξένης κηδεμονίας. Δεν κυριότητα του διαχειριστή. μπορούσε να φανταστεί ποτέ ότι θα βρι- – Εάν πουληθούν σε τιμή μεγαλύτερη από σκόταν στην ευχάριστη θέση να πρέπει εκείνη της τιτλοποίησης, τη διαφορά την να πείσει μόνο τον… πρόθυμο εαυτό του παίρνει επίσης ο διαχειριστής. Το ΤΑΙΠΕΔ έχει ήδη δημοσιεύσει πρόκαι τους πρόθυμους συναδέλφους του. σκληση ενδιαφέροντος για την πρόσληψη Τι εστί βερίκοκο; χρηματοοικονομικού συμβούλου, ανοίΗ αλήθεια για το βερίκοκο –τιτλοποί- γοντας έτσι επίσημα τη διαδικασία ηση των ακινήτων του δημοσίου– είναι τιτλοποίησης. Σε πρώτη φάση θα τιτότι μας την έχουν στημένη στη γωνία λοποιηθούν 1.000 ακίνητα που θα αριστοτεχνικά και θα μας αρχίσουν στις μεταβιβαστούν στο ΤΑΙΠΕΔ. Οι πληγρήγορες χωρίς έλεος. ροφορίες λένε πως υποψήφια προς Γιατί τιτλοποίηση σημαίνει προπώληση τιτλοποίηση ακίνητα είναι φιλέτα όπως της ακίνητης περιουσίας του δημοσίου. το πρώην βασιλικό κτήμα στο Τατόι Τα ακίνητα, δηλαδή, θα μετατραπούν σε και 500 στρέμματα στο παραλιακό ένα χρηματιστηριακό προϊόν και θα που- μέτωπο στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. ληθούν μέσω ομολόγων με υψηλό ετήσιο Παράλληλα, στην κυριότητα του ΤΑΙΠΕΔ επιτόκιο που θα καταβάλλεται από τον θα περάσουν και 80.000 ακίνητα από κρατικό προϋπολογισμό. Το αποτέλε- την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), σμα θα είναι να μπει άμεσα χρήμα στο αλλά επίσης υπουργείων, όπως στραΤΑΙΠΕΔ και κατ΄επέκταση στο σεντούκι τόπεδα και αγροτικές εκτάσεις, των των δανειστών, που δεν θα χρειάζεται ΟΤΑ, των νοσοκομείων και των ΑΕΙ και έτσι να περιμένουν μέχρι να πουληθεί η ΤΕΙ. Και μάλιστα χωρίς καμία εξαίρεση, δημόσια περιουσία. αφού, σύμφωνα με το μνημόνιο, για να Για να γίνει όμως η τιτλοποίηση, απαί- εξαιρεθεί κάποιο ακίνητο, θα πρέπει να τηση των τροϊκανών είναι να αναλάβει υπάρχει σύμφωνη γνώμη της τρόικα. 

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 49

Πυροσβεστική Υπηρεσία

Ανάβουν φωτιές οι προσλήψεις Σεπτέμβριος 2011. Περισσότεροι από 5.000 εποχικοί δασοπυροσβέστες συμπληρώνουν τα χαρτιά τους προκειμένου να διεκδικήσουν μία από τις 3.400, από τις συνολικά 4.000, θέσεις πυροσβεστών πενταετούς υποχρέωσης, τις οποίες θα καταλάμβαναν, σύμφωνα με τη σχετική προκήρυξη του αρχηγείου του Πυροσβεστικού Σώματος, εποχικοί δασοπυροσβέστες. Οι προσλήψεις έγιναν. Και τα παρατράγουδα άρχισαν. Του Μάριου Αραβαντινού

Μ

εταξύ των προϋποθέσεων τις οποίες έπρεπε να πληρούν οι υποψήφιοι ήταν «να έχουν εκπληρώσει τη στρατιωτική τους θητεία ως ικανοί κατηγορίας Ι/1 ή να έχουν απαλλαγεί από αυτή νομίμως». Προκειμένου μάλιστα η Πυροσβεστική να διασφαλίσει ότι τα στοιχεία των υποψηφίων είναι αληθινά, υποχρέωνε κάθε έναν από αυτούς να υπογράφει υπεύθυνη δήλωση, στην οποία θα συμπλήρωνε: «Δηλώνω ότι έχω εκπληρώσει τη στρατιωτική μου θητεία στο στράτευμα ως ικανός κατηγορίας Ι/1 ή έχω απαλλαγεί νόμιμα από αυτήν». Μετά το πέρας της προθεσμίας υποβολής των απαραίτητων δικαιολογητικών των υποψηφίων και αφού αναρτήθηκαν οι πίνακες των επιτυχόντων, διαπιστώθηκε, σύμφωνα με επιλαχόντες του διαγωνισμού, ότι από τους 3.400 νέους δασοπυροσβέστες πενταετούς υποχρέωσης, ένας μεγάλος αριθμός δεν πληρούσε τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, όπως καταγγέλλουν οι επιλαχόντες πυροσβέστες, πολλοί από τους επιτυχόντες είχαν φροντίσει να αλλάξουν την ικανότητά τους σε Ι/1 πριν την προκήρυξη του διαγωνισμού, οπωσδήποτε όμως μετά την απόλυσή τους από τον στρατό, ενώ άλλοι επιλέχτηκαν ως ικανοί άλλης κατηγορίας και στη συνέχεια, αφού δηλαδή είχαν μπει στο Σώμα, άλλαξαν το Ι τους.

50 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Επιπλέον, όπως διευκρινίζουν οι επιλαχόντες του διαγωνισμού, οι παρατύπως προσληφθέντες πυροσβέστες υπέγραψαν κατά την υποβολή των στοιχείων τους υπεύθυνη δήλωση, στην οποία δηλώνουν ψευδώς ότι υπηρέτησαν και απολύθηκαν από το στράτευμα ως ικανοί κατηγορίας Ι/1, γεγονός που, αν τελικά αποδειχθεί, επισύρει την άμεση απόταξή τους από το Σώμα αλλά και ποινικές κυρώσεις.

Αγνοούν το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους

Η σκανδαλώδης πρόσληψη των δασοπυροσβεστών που δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις της προκήρυξης και η κινητοποίηση των επιλαχόντων οδήγησε σε σύντομο χρονικό διάστημα στην εξέταση του ζητήματος από το Νομικό Συμβούλιο του κράτους. Η Β’ Ολομέλεια αυτού συνεδρίασε τον Μάιο του 2012 και εξέδωσε κατά πλειοψηφία γνωμοδότηση, η οποία δικαιώνει τους επιλαχόντες του διαγωνισμού και επισημαίνει: «το Πυροσβεστικό Σώμα δεν δύναται, στα πλαίσια της διενέργειας του ‘Διαγωνισμού Πρόσληψης Πυροσβεστών πενταετούς υποχρέωσης’, να προσλάβει υποψηφίους των οποίων η κατηγορία σωματικής ικανότητας, όπως προκύπτει από το Πιστοποιητικό Στρατολογικής Κατάστασης Τύπου Α’, έχει μεταβληθεί από Ι/2, Ι/3, Ι/4, σε Ι/1

μεταγενεστέρως της ολοκλήρωσης της στρατιωτικής θητείας τους». Τονίζει μάλιστα ότι «υποψήφιος για τον οποίο διαπιστώνεται ότι στερείται έστω και ενός προσόντος εκ των απαιτούμενων για την πρόσληψη δεν προσλαμβάνεται, τυχών δε πρόσληψή του θεωρείται αυτοδικαίως άκυρη». «Ο κ. Δένδιας, απαντώντας σε ερωτήσεις τόσο δικές μας όσο και διαφόρων βουλευτών, ισχυριζόταν ότι κοιτάζει το θέμα και ότι θα πράξει τα νόμιμα. Εδώ και ένα χρόνο όχι μόνο δεν έχει διώξει τους παράνομα εισακτέους, αλλά δεν έχει πάρει καν θέση επί του θέματος», εξηγούν στο Hot Doc οι καταγγέλλοντες επιλαχόντες πυροσβέστες, κατηγορώντας τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη ότι αγνοεί την εισήγηση του Νομικού Συμβουλίου του κράτους. Παράλληλα, καταγγέλλουν τη στάση της Ομοσπονδίας Συμβασιούχων Πυροσβεστών (ΠΟΣΠΥΔ), η οποία «τάσσεται υπέρ της παραμονής των παρανόμως προσληφθέντων στο Σώμα, διότι μεταξύ αυτών είναι και μέλη της». Το Hot Doc απηύθυνε γραπτό ερώτημα στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, από το οποίο, μέχρι την συγγραφή του παρόντος, δεν είχε λάβει απάντηση, καθώς και στη Πυροσβεστική, η απάντηση της οποίας ήταν ασαφής.

Η παραδοχή της Πυροσβεστικής και οι απαντήσεις

Παρ’ όλα αυτά, τον περασμένο Νοέμβριο η Πυροσβεστική Υπηρεσία, με απαντητικό της έγγραφο σε ραδιοφωνικό σταθμό, παραδεχόταν έμμεσα την παρανομία, λέγοντας πως «η γνωμοδότηση της Ολομέλειας του Νομικού Συμβουλίου του κράτους, η οποία αφορά περί τα 180 άτομα που άλλαξαν τη σωματική τους ικανότητα σε Ι/1 μετά θητείας και πριν την προκήρυξη του διαγωνισμού, βρίσκεται στον αρμόδιο υπουργό, προκειμένου να αποφανθεί επί του θέματος». Ο αριθμός των παρατύπως προσληφθέντων πυροσβεστών, τον οποίο δίνει η Πυροσβεστική, αμφισβητείται από τους καταγγέλλοντες, οι οποίοι επισημαίνουν στο Hot Doc ότι αυτός «αφορά μόνο εκείνους που άλλαξαν τη στρατιωτική τους ικανότητα πριν την προκήρυξη του διαγωνισμού και όχι όλους όσοι παρανόμως προσελήφθησαν». Με παρέμβασή τους ενώπιον του Εφετείου Αθηνών, οι προσληφθέντες πυροσβέστες, τους οποίους οι συνάδελφοί τους κατηγορούν για παράβαση των όρων της προκήρυξης, δηλώνουν ότι πρέπει να παραμείνουν στο Σώμα διότι, μεταξύ άλλων, έχουν μεταβάλλει τη στρατολογική τους κατάσταση λόγω προβλημάτων υγείας ή ατυχημάτων που αντιμετώπισαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους, μετά την απόλυσή τους

από τις Ένοπλες Δυνάμεις, αφού όμως είχε αποκατασταθεί το οποίο πρόβλημά τους, όπως προβλέπει η νομοθεσία, επισημαίνοντας ότι η μεταβολή σωματικής ικανότητας είναι αποτέλεσμα μιας άκρως αυστηρής και νόμιμης διαδικασίας. Παράλληλα εξηγούν ότι σπιλώνεται η υπόληψή τους, καθότι οι αντίδικοι συνάδελφοί τους γνωρίζουν ότι ως εποχικοί πυροσβέστες έχουν υποβληθεί σε όλες τις απαιτούμενες υγειονομικές εξετάσεις και γνωματεύσεις για τη μεταβολή της στρατολογικής τους κατάστασης. Τέλος επισημαίνουν ότι τα συμφέροντα των αντιδίκων στηρίζονται σε ισχυρισμούς αναληθείς και παράνομους, και υπογραμμίζουν ότι ήδη έχουν απορροφηθεί περισσότεροι από 130 επιλαχόντες. Οι προσφεύγοντες εποχικοί πυροσβέστες απαντούν στα περί αναληθών και παράνομων ισχυρισμών ότι οι αναφορές τους προς την Εισαγγελία Εφετών Θεσσαλονίκης και στον Άρειο Πάγο, έγιναν δεκτές, αφού θεωρήθηκαν σύννομες και αληθείς και προωθήθηκαν στο

Η γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Kράτους, το οποίο αποφαίνεται ότι το Πυροσβεστικό Σώμα δεν μπορεί να προσλάβει υποψήφιους των οποίων η κατηγορία σωματικής ικανότητας έχει μεταβληθεί.

Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος, και διευκρινίζουν ότι η πρόσληψη των επιλαχόντων πραγματοποιήθηκε επειδή αποτάχθηκαν από το Σώμα Πυροσβέστες που είχαν παρουσιάσει πλαστά δικαιολογητικά, τα οποία δεν είχαν σχέση με τη σωματική τους ικανότητα, όπως αυτή προέκυπτε από το στρατιωτικό τους απολυτήριο. Τα στοιχεία και κυρίως η γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου οδήγησαν την υπόθεση στα διοικητικά δικαστήρια. Η εκδίκασή της έχει αναβληθεί ήδη τρεις φορές και αναμένεται να ξεκινήσει στις 19 Σεπτεμβρίου.  HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 51

Ο Αλί

| Ιατρικός Επισκέπτης |

Του Αλί Μπούρμπα

Αλί ένα ολόκληρη ημέρα τη Ιούλη έκοβε λιγούστρα από κήπο φίλο γιατρό και τη βράδυ γιατρό κυνηγούσε Αλί με σιδεροπρίονο μέχρι το Αθήνα. Στο αρχή νόμιζε Αλί ότι γιατρό το κυνηγούσε γιατί ήταν ιατροδικαστή και Αλί πτώμα από το κούραση. Μετά κατάλαβε ότι φίλο ιατροδικαστή απλώς δε συμφωνούσε με το αφηρημένο τέχνη τη Αλί στο κηπουρική. Γενικά όμως ήταν πολύ χρήσιμο εμπειρία, γιατί κατά τη μεσημέρι Αλί δίψασε και μπήκε στη σπίτι να πιει λίγη νερό.

52 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Μ

ε τέτοιο σπίτι που έχει φίλο γιατρό, Πακιστανό ξυπνάει μέσα της τη γο ν ί δ ι ο τ η Α λ ί Μ π α μ π ά μ ε τ ι ς σαράντα κλέφτες. Όμως Αλί δεν είναι χαζή να κλέψει έτσι στη ίσια. Γιατί καθώς τη μαύρισμά της είναι πιο καλή και από Βασίλειο Κωστέτσο, αμέσως την πιάσουν. Έτσι είναι το ζωή. Αν Πακιστανό κλέψει μία κολιέ από σπίτι γιατρό, την πιάσουν και την κλείσουν στη Κορυδαλλό. Οπότε Αλί σκέφτηκε αμέσως σούπερ μεγάλη σχέδιο. Πήγε σε μία φίλο γυναικολόγα και έκανε μαζί της ντιλ. Γυναικολόγα έδωσε Αλί ένα λίστα με όλες κακογαμημένες φίλες και γνωστές της. Κανένα εκατοστή ονόματες. Τη σχέδιο είναι Αλί πάει τις βρει, τις πηδήξει το κατάλληλη ώρα και αυτές μετά χρειαστούν γυναικολόγο. 1.000 ευρώ το έκτρωση και 2.500 ευρώ το γέννα. Το συμφωνία ήταν 80% γιατρό, 20% Αλί και τη ποτά κερασμένες – και τη βιάγκρα άμα χρειαστεί κερασμένες. Αλί όλη τη Αύγουστο έχει ήδη πάει με 12. Τις 11 τις γκάστρωσε. Το ένα ήταν πούστη. Γιατρό είπε Αλί, άμα γκαστρώσει πούστη μοιραστούν ποσοστό 50-50. Το αρχή όπως πάντα ήταν δύσκολο. Το πρώτο γκόμενα δεν έπεφτε με τίποτα. Ρωτούσε Αλί τι δουλειά κάνει. Αλί απάντησε ιατρική επισκέπτης. Πιο κυριολεκτικά δεν γίνεται! Γκόμενα ούτε να ακούσει δεν ήθελε παρακάτω. Αλί αποφάσισε κάνει ένα τελευταίο προσπάθεια: «Ξέρεις, Άντζελα, Αλί είπε ψέματα. Δεν είναι ιατρική επισκέπτης στη επάγγελμα». «Και τι είναι;» «Πρωθυπουργό τη Καναδά». Αυτό ήταν. Γκόμενα έπεσε με το μία. Πλήρωσε τη ποτά και πήρε Αλί πάνε στη κρεβάτι της. Άντζελα τελείωσε 14 φορές και Αλί μόνο 2. Ούτε Μπαρτσελόνα να έπαιζε με ΑΕΚ τόσο μεγάλη σκορ δεν θα γινόταν. Και κάθε φορά που τελείωνε Άντζελα φώναζε: «Πρωθυπουργέ μου, ανέλπιστο!» Τι ανέλπιστο μωρή! Τεχνική τη Αλί είναι τη τοπ στην αγορά. Πακιστανό έχει αντιγράψει ΠΑΣΟΚ. 35 χρόνια γαμούσε τη λαό, και λαό είχε πολλαπλές οργασμούς στη εκλογές.

Αυτή τη επάγγελμα τη ιατρική επισκέπτη ήταν το καλύτερο ιδέα που είχε Πακιστανό από όταν ήρθε Ελλάδα. Τώρα έκανε συμφωνία και με άλλους ειδικότητες γιατροί. Καλό το συνεργασία με φίλο γυναικολόγα, αλλά όσο να τη κάνεις κουράστηκε τη πουλί της. Αλί χτύπησε χρυσοφόρους ειδικότητες. Πήγε σε καρδιοχειρούργο. Κι εκεί γίνει ιατρική επισκέπτης, πάει στη σπίτια τις παππούδες και φορέσει μάσκα υπουργό κύριο Στουρνάρα. «Γεια, είμαι υπουργό Γιάννη Στουρνάρα, ήρθα να πάρω το σύνταξη!» Παππού πάθει έμφραγμα με το μία, Αλί έχει ειδοποιήσει ασθενοφόρο στο γωνία, γιατρό περιμένει πελάτες στο εφημερία. Το πρώτο βραδιά Αλί τη παράκανε λίγο. Εφημερία γέμισε πιο πολύ και από κλαμπ στο Τρούμπα που έφερνε αμερικάνοι ναύτες φίλο Γιώργο Κωνσταντίνου. Γιατρό δεν ήξερε τι να κάνει με τόσες εμφράγματες. Τελευταίοι δυο τελείωσε συρματάκι που βάζει μπαλονάκι, και ξεβούλωνε αρτηρίες με καλώδιο τηλεφώνου. Οχτώ μπάι πας, έντεκα μπαλονάκι και δύο υπεραστικά, σύνολο 11.600 ευρώ, Αλί 20%, ίσον 2.320 ευρώ. Και Αλί πλέον δεν δουλεύει μόνη της, αλλά έχει κάνει ΑΕ και συνδυάζει τη πάντα με σκοπό τη κέρδος τη μετόχων, δηλαδή τη Αλί, που έχει τη 100%. Για παράδειγμα, έχει τώρα συνεργασία με 11 γυναικολόγες. Επειδή όμως δεν προλαβαίνει μόνη της να γαμήσει τόσες πολλές φίλες, έχει προσλάβει 20 υπάλληλοι Πακιστανοί, Αφγανοί και Χρυσαυγίτες. Κάπως πρέπει να ξεκαβλώσουν και αυτοί το τελευταίοι. Το υπάλληλοι πολλοί εργατικοί τη δίνουν όλα. Γύρω στο μήνα όμως τις πιάνει η προστάτης τους. Αλί έχει κάνει συμφωνία με τρεις φίλοι ουρολόγοι. Ουρολόγοι εξετάζουν και αποφασίζουν βγάλουν την προστάτη. Ζητήσουν 1.000 ευρώ για τη ίδιοι, 500 για αναισθησιολόγα και 500 για «Αλί Ιατρικοί Επισκέπτες ΑΕ» Κι έτσι Αλί, που μέχρι τώρα μόνο τη ΕΓΩ αγάπησε, λέει πως και τη ΕΣΥ θα μπορούσε ίσως ν’ αγαπήσει. 

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 53

Διεθνή Παρασκήνια Της Ρένας Ακριτίδου

Πώς χορεύει η Βουγιουκλάκη; Χρόνια πριν, γύφτοι περιόδευαν σε πόλεις και χωριά και διασκέδαζαν το κοινό χτυπώντας ντέφια σε δύσμοιρες αρκούδες με χαλκά στη μύτη, τις οποίες προέτρεπαν να δείξουν πώς χορεύει η Βουγιουκλάκη. Κάτι ανάλογο περιέγραψε ο 21χρονος Άλαν Μπέικον, μιλώντας σχετικά με συνέντευξή του για πρόσληψη στο Currys του Κάρντιφ. Οι εκτιμητές, αντί να τον ρωτήσουν για τα προσόντα του, του ζήτησαν να χορέψει σαν ρομπότ. Παραδίπλα του, άλλος υποψήφιος έκανε πρόβα με ραπ. Το θέμα πήρε διαστάσεις, αλλά είναι μόνο η κορυφή σε ένα παγόβουνο που συνθλίβει, σε δεκάδες χώρες, εργατικά δικαιώματα και αξιοπρέπεια. «Από τη γραμμή ανέργων σε ουσιαστική σκλαβιά» ήταν ο τίτλος ρεπορτάζ της El Pais, με τρανταχτά παραδείγματα εκμετάλλευσης εργαζομένων κυρίως στη βιομηχανία τουρισμού. Μπορεί η απασχόληση σ΄αυτόν τον τομέα να αυξήθηκε κατά 0,4% τον Ιούλιο, όμως, σύμφωνα με συνδικάτα, τα περισσότερα καινούρια συμβόλαια εργασίας αφορούν μερική απασχόληση, ενώ κρύβουν πολύ περισσότερες ώρες πραγματικής δουλειάς. Η ανάγκη για όποια απασχόληση αποτρέπει εργαζόμενους να καταγγείλουν τέτοιες πρακτικές στην Επιθεώρηση Εργασίας.

Η ανάγκη για όποια απασχόληση αποτρέπει εργαζόμενους να καταγγείλουν τέτοιες πρακτικές στην Επιθεώρηση Εργασίας

Εκδόθηκε βρόμικος δικαστής

Καταφυγή στις θεές

Ο αργεντίνος δικαστής Οτίλιο Ρομάνο έως τον Αύγουστο του 2011 υπηρετούσε ως εισαγγελέας στην Μεντόζα. Δύο ημέρες πριν ανακοινωθεί ότι παύεται από τη θέση του λόγω ανάμειξης σε περισσότερες από 100 εξαφανίσεις, βασανιστήρια και παράνομες επιδρομές στη διάρκεια της χούντας 19761983, διέφυγε στη Χιλή, όπου ζήτησε πολιτικό άσυλο. Από τότε, ζούσε σε κατ΄οίκον περιορισμό. Τελικά, προ ημερών η Χιλή τον εξέδωσε στην Αργεντινή, για να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διάρκεια του «βρόμικου πολέμου». Οι χιλιάνοι ιθύνοντες έχουν ν΄ασχοληθούν με εγχώριες, ανεξίτηλες βρομιές.

Τις θεές της σοφίας Σαρασβάτι, της δύναμης Ντούργκα και της υγείας Λάχσμι επιστράτευσαν οι ιθύνοντες εκστρατείας που αντιμάχεται τη βία κατά των γυναικών στην Ινδία, για να ξεσηκώσουν συνειδήσεις κατά της ενδοοικογενειακής βίας. Στις αφίσες της οργάνωσης «Σώστε της Αδελφές μας», οι θεές απεικονίζονται με εμφανή σημάδια κακοποίησης στα πρόσωπά τους. «Προσευχηθείτε να μη δούμε ποτέ αυτή τη μέρα. Σήμερα, πάνω από το 68% των γυναικών στην Ινδία πέφτουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Αύριο, φαίνεται πως δεν θα γλιτώσει καμία. Ούτε εκείνες στις οποίες προσευχόμαστε», είναι το μήνυμα κάτω από τις εικόνες των θεοτήτων.

Ανοιχτοί λογαριασμοί Ο 64χρονος Πέδρο Μπαριέντος, αμερ ι κ α ν ό ς π ο λ ίτ η ς π λ έ ο ν, α κ ό μ η απολαμβάνει την ατιμωρησία του στη Ντελτόνα της Φλόριντα, όπου εντοπίστηκε από τηλεοπτικό συνεργείο της Χιλής το 2012. Επί 40 χρόνια ο πρώην στρατιωτικός καταφέρνει να ξεφεύγει από τη Δικαιοσύνη. Τώρα καλείται να αποκρούσει τη μήνυση της οικογένειας του μάρτυρα και συμβόλου της αντίστασης στη χούντα της Χιλής, Βίκτορ Χάρα.

54 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Υπό τις εντολές του Μπαριέντος, στρατιώτες τον βασάνισαν αλυσοδεμένο και με δεμένα τα μάτια. Τελικά ο Μπαριέντος έβαλε μια σφαίρα σε όπλο και, αφού έπαιξε ρωσική ρουλέτα, τον δολοφόνησε. Κατόπιν ζήτησε από πέντε στρατιώτες να ρίξουν στη σορό – μετρήθηκαν 44 σφαίρες. Τον περασμένο Δεκέμβριο, χιλιανό δικαστήριο υπέδειξε τον ίδιο και τον Ούγκο Σάντσες ως δράστες της δολοφονίας. Το Ανώτατο Δικαστήριο εξουσιοδότησε αίτημα έκδοσής του τον

Ιανουάριο, αλλά η κυβέρνηση της Χιλής δεν έχει στείλει αίτημα. Η 543 σελίδων μήνυση μεταφράζεται... Ο Μπαριέντος είχε διαφύγει από τη Χιλή μετά την πτώση της χούντας το 1990. Αρνείται ότι βρισκόταν στο στάδιο και υποστηρίζει ότι δεν γνώριζε τον 40χρονο Βίκτορ Χάρα, τότε μέλος του κομμουνιστικού κόμματος, ταλαντούχο σκηνοθέτη και δημιουργό, και πολιτιστικό πρέσβη του σοσιαλιστή προέδρου Αλιέντε.

Μ. Ανατολή

Μπρος Συρία και πίσω…ρέμα

Είναι ίσως η πρώτη φορά τις τελευταίες δεκαετίες που οι Αμερικανοί, ενόψει μιας στρατιωτικής επιχείρησης, δυσκολεύονται τόσο πολύ να βρουν συμμάχους. Είναι όμως και η πρώτη φορά που αντιμετωπίζουν ένα τόσο δύσκολο αντίπαλο και τόσο ισχυρή αντίσταση από τη Ρωσία, η οποία είναι αποφασισμένη να μη χάσει τον τελευταίο της σύμμαχο στη Μέση Ανατολή. Την ώρα που θα τυπώνεται αυτό το τεύχος είναι πιθανό ο Μπαράκ Ομπάμα να έχει λάβει την έγκριση από το Κογκρέσο για στρατιωτική επέμβαση στη Συρία και να μένει πλέον να ρυθμιστούν οι επιχειρησιακές λεπτομέρειες για το –εκτός απροόπτου– χτύπημα. Το Κογκρέσο, για κάποιους με καλή γνώση των τεκταινόμενων στην Ουάσινγκτον, ήταν η τελευταία γραμμή άμυνας του αμερικανού προέδρου για να κερδίσει χρόνο. Ο Ομπάμα, παρότι βάσει του αμερικανικού συντάγματος έχει τη δυνατότητα να πάρει μόνος του την απόφαση, έστειλε το μπαλάκι στο Κογκρέσο για να μοιραστεί την ευθύνη. Του Κώστα Πλιάκου

«Ο

ι αμερικανικές κυβερνήσεις των τελευταίων ετών δεν έχουν δώσει δείγματα ότι υπολογίζουν τις συνέπειες των πολεμικών

επιχειρήσεών τους», τονίζει στο Hot Doc o καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Χριστόδουλος

Γιαλλουρίδης. «Το ρίσκο που θα πάρουν

οι ΗΠΑ είναι πολύ μεγάλο, καθώς δεν μπορεί να υπολογιστεί ποια θα είναι η αντίδραση του Άσαντ και του Ιράν, τι έκταση θα έχει και τι επιπτώσεις». Το καθεστώς Άσαντ έχει αποδείξει ότι είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό, καθώς βρίσκεται ήδη δύο χρόνια σε πόλεμο, έχει μια ισχυρή πολεμική μηχανή και ισχυρούς

συμμάχους. Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, ο αμερικανός πρόεδρος έτρωγε ένα ακόμη χαστούκι στη σύνοδο των G20. Ο Ομπάμα παρακολούθησε τον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να αποκαλεί ψεύτη τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, για την «άγνοιά του» ότι στο πλευρό της αντιπολίτευσης της Συρίας μάχεται η Αλ Κάιντα. Είδε τον ρώσο πρόεδρο να κερδίζει όχι μόνο την υποστήριξη των BRICS (Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Ν. Αφρική), αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πλην Γαλλίας). Και άκουσε τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπάι και τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζοζέ Μπαρόζο να τάσσονται κατά της στρατιωτικής επέμβασης και να τραβούν το αυτί της Γαλλίας γιατί δεν ακολουθεί την ευρωπαϊκή γραμμή. Χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας και ούτε καν τη στήριξη της Βρετανίας, μετά την πανωλεθρία του Ντέιβιντ Κάμερον στη Βουλή με την καταψήφιση της πρότασης στρατιωτικής επέμβασης, ο Ομπάμα βαδίζει προς τη   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 55

Μ. Ανατολή

Δαμασκό με λιγότερη υποστήριξη ακόμη και από εκείνη που είχε ο Τζορτζ Μπους για το Ιράκ, και ακόμη χειρότερα, ρισκάρει να προκαλέσει γενική ανάφλεξη στη Μ. Ανατολή με αποτελέσματα ακόμη πιο καταστροφικά και από αυτά που άφησε πίσω του ο προκάτοχός του. Το Κογκρέσο είναι διχασμένο. Γνωρίζει καλά ότι οι αντάρτες στη Συρία είναι στην ουσία φανατικοί ισλαμιστές που συνδέονται με την Αλ Κάιντα, ενώ αποκαλυπτική ήταν πριν από μερικές εβδομάδες η έκθεση του στρατηγού Μάρτιν Ντέμπσεϊ, επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, στην οποία τονίζει ότι προς το παρόν δεν υπάρχει εναλλακτική πρόταση εξουσίας σε περίπτωση αποχώρησης του Άσαντ. Δηλώνοντας ο Ομπάμα, ένα χρόνο πριν, ότι «η χρήση χημικών όπλων είναι κόκκινη γραμμή», αυτοπαγιδεύτηκε σε μια πολιτική που τον καθιστά ευάλωτο στα γεράκια της Ουάσινγκτον. Όπως σχολιάζει o Τζορτζ Φρίντμαν του Ινστιτούτου Στράτφορ, όταν ο Ομπάμα έλεγε «κόκκινη γραμμή» δεν εννοούσε ότι θα επέμβει στρατιωτικά. Το έκανε θεωρώντας σχεδόν σίγουρο ότι δεν θα γίνει χρήση χημικών, και ήταν ταυτόχρονα ένα μήνυμα προς τον Άσαντ ότι «όσο δεν χρησιμοποιείτε εσείς χημικά, εμείς δεν επεμβαίνουμε».

Τρεις οι στόχοι των ΗΠΑ

«Βασικά οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να χτυπήσουν τη Συρία. Το ερώτημα είναι πόσο θα διαρκέσει αυτό και ποιες θα είναι οι αντιδράσεις του Άσαντ και του Ιράν, δηλαδή πόσο θα διευρυνθεί η συμμετοχή αυτών που αντιδρούν στην επέμβαση και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις από τη διεύρυνση της σύγκρουσης. Μιλάμε για ενδεχόμενο Αρμαγεδδώνα αν εμπλακεί και το Ισραήλ και το Ιράν. Αυτός είναι ο μεγάλος φόβος όλων, ακόμη και των Αμερικανών», τονίζει ο κ. Γιαλλουρίδης. Σύμφωνα με τον Τζορτζ Φρίντμαν, ο Ομπάμα παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι, έχοντας τρεις στόχους. Πρώτον, να ικανοποιήσει τα γεράκια της Ουάσινγκτον και το εξοπλιστικό λόμπι με μια περιορισμένη πυραυλική επίθεση (σύμφωνα με

56 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

την Boston Herald, η Raytheon, εταιρία που κατασκευάζει τους πυραύλους Τόμαχοκ, είδε τις μετοχές της να κάνουν ρεκόρ έτους πάνω από τα 77 δολάρια). Δεύτερον, να αποτρέψει την κατάληψη της εξουσίας από τα παρακλάδια της Αλ Κάιντα. Τρίτον, να τα βρει με τους Ρώσους. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την αποπομπή του Άσαντ, αλλά όχι με την πτώση του καθεστώτος. Τις τελευταίες εβδομάδες ο Ομπάμα α λ λ ά κα ι μ ερ ί δ α α ξ ι ω μ ατ ο ύχω ν επιτίθενται προσωπικά στον Άσαντ, αποδίδοντάς του τις ευθύνες (χωρίς ωστόσο

ποτέ να φέρνουν αποδείξεις) για την επίθεση με τα χημικά που σκότωσε 1.400 ανθρώπους σε προάστιο της Δαμασκού. Αν ο Άσαντ και οι στενοί συνεργάτες του πέσουν, το καθεστώς θα παραμείνει, εκτιμούν οι Αμερικανοί, κι έτσι θα ανοίξει ένα νέος κύκλος διπλωματίας στη Συρία, με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους να ευελπιστούν ότι θα πάρουν καλύτερη θέση και φυσικά ότι, αν δεν σπάσει, τουλάχιστον θα αδυνατίσει ο άξονας με το Ιράν. «Το καθεστώς στη Συρία είναι μια πολύπλοκη οντότητα και όχι απλώς μια απολυταρχία, καθώς έχουν επενδύσει

Συνέντευξη

να μεταφέρουν δηλαδή τα συστήματα συμμαχιών αλλού. Αυτή τη στιγμή οι χώρες του κόλπου υποστηρίζουν την επέμβαση, ενώ άλλες αραβικές χώρες αποστασιοποιούνται. Αν εμπλακεί το Ισραήλ, θα σπάσει αυτός ο άξονας», επισημαίνει ο κ. Γιαλλουρίδης. Μια εμπλοκή του Ισραήλ θα μπορούσε να συμβεί πιθανότατα μόνο μετά από πρόκληση του Ιράν. Η μέχρι τώρα εμπειρία από τον συριακό εμφύλιο έχει δείξει ότι ο Άσαντ δεν θέλει να ανοίξει μέτωπο με το Ισραήλ, παρά το γεγονός ότι έχει δεχτεί πυραυλικές επιθέσεις και βομβαρδισμούς στο έδαφός τους από τους Ισραηλινούς.

Και το Ιράν;

σε αυτό πολλοί Σύροι», σημειώνει το Στράτφορ. «Θα επιβιώσει και χωρίς τον Άσαντ». Με λίγα λόγια, ο Ομπάμα, αν καταφέρει την απομάκρυνση του Άσαντ, θα ικανοποιήσει την Ουάσινγκτον και ίσως τα βρει ευκολότερα με τον Πούτιν, αν τα ανταλλάγματα είναι σημαντικά. Τι γίνεται όμως αν η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο και υπάρξει γενικότερη ανάφλεξη; «Ο μεγάλος φόβος είναι να προκαλέσουν την εμπλοκή του Ισραήλ, το οποίο μπορεί να το κάνουν οι Ιρανοί και οι Σύροι για να δημιουργήσουν ένα μεγάλο παναραβικό μέτωπο,

Το αν θα κρατηθεί το Ιράν έξω από τη σύρραξη είναι το μεγάλο ερώτημα για τους Αμερικανούς, και προς αυτή την κατεύθυνση φαίνεται ότι δουλεύουν το τελευταίο διάστημα. Όπως αποκαλύπτει η Wall Street Journal, η Ουάσινγκτον προσπαθεί να ανοίξει διάλογο με τον νέο μετριοπαθή πρόεδρο του Ιράν Χασάν Ρουχανί. Το ότι υπάρχουν υπόγειες διαπραγματεύσεις αποδεικνύεται από δύο γεγονότα, που έλαβαν χώρα το τελευταίο δεκαπενθήμερο. Ο Τζέφρι Φάλτμαν, πρώην ανώτατος αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών, βρέθηκε στο Ιράν και συζήτησε με τον ιρανό ομόλογό του για πιθανές αντιδράσεις της Τεχεράνης σε μια επέμβαση στη Συρία. Την ίδια στιγμή ο σουλτάνος του Ομάν, που συχνά εκτελεί χρέη μεσολαβητή μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ, συναντήθηκε με τον ανώτατο πνευματικό ηγέτη της χώρας Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Το αν υπήρξε κάποιου είδους συμφωνία θα φανεί στο επόμενο διάστημα. Ίσως τελικά, όπως σχολιάζει η WSJ, συμβεί το μέχρι σήμερα απίθανο και μετά από χρόνια αντιπαλότητας Ιράν και ΗΠΑ βρουν σημείο επαφής στη Συρία.  Στο επόμενο τεύχος: Η συριακή κρίση γεννά κουρδικό κράτος

Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης

Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και διευθυντής του Κέντρου Ανατολικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου

Ποιες θα είναι για την Ελλάδα και την Κύπρο οι επιπτώσεις μιας ανάφλεξης;

Αν η ανάφλεξη είναι περιορισμένη, θα υπάρξουν χιλιάδες πρόσφυγες, οι οποίοι θα κατακλύσουν τις δύο χώρες. Αν τώρα αρχίσουν να φεύγουν πύραυλοι από παντού, η Κύπρος θα έχει πρόβλημα, δεδομένου ότι έχει βρετανικές βάσεις και μπορεί αυτές να πληγούν. Η Ελλάδα δεν έχει θέμα άμεσης εμπλοκής, απλώς θα δώσει διευκολύνσεις, όπως κάνει συνήθως. Το μεγάλο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουμε όμως είναι το προσφυγικό, και θα πρέπει η Ελλάδα να ζητήσει από τώρα οικονομική και τεχνική υποστήριξη γι' αυτό που θα έρθει.

Ο ρωσικός παράγοντας δεν μπορεί να το σταματήσει;

Η Ρωσία δεν πρόκειται να το σταματήσει. Θα στηρίξει με όλα τα μέσα τη Συρία: Με πληροφορίες, ενδεχομένως με ηλεκτρονικό πόλεμο, με το να δώσει όπλα. Το πρόβλημα είναι ότι και η Συρία και το Ιράν έχουν πυραύλους, και το Ιράν μάλιστα μεγάλου βεληνεκούς, τους οποίους δεν ξέρω αν μπορεί να αναχαιτίσει το Ισραήλ.

Βλέπετε να δημιουργείται μια ακόμη αυτόνομη κουρδική περιοχή στα βόρεια της Συρίας, στα πρότυπα του ιρακινού Κουρδιστάν;

Έχει ήδη δημιουργηθεί, η οποία μπορεί να γίνει κράτος. Αυτά είναι θέματα που πλέον θα τα αντιμετωπίσει ο διεθνής παράγοντας. Εάν γίνει μεγάλη σύγκρουση στην περιοχή, το πιθανότερο είναι η Τουρκία να εισβάλει με στρατεύματα. Οι Κούρδοι θα αντισταθούν, και η περιοχή θα γίνει κόλαση. Αν περιοριστεί όμως η σύγκρουση, θα το κάνουν το κράτος τους, στο πλαίσιο ενός σεναρίου που θέλει την τριχοτόμηση της Συρίας. HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 57

Βατικανό

Φραγκίσκος ο Πρώτος

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

«ΚΑΘΑΡΑ ΧΕΡΙΑ»

Ένα φτωχόπαιδο του Μπουένος Άιρες που θα εξελιχτεί σε φτωχό πάπα; Ένας σταρ που γνωρίζει τον ρόλο καλά και τον παίζει με μεγάλη επιτυχία; Ένας ριζοσπάστης; Δεν μπορεί να απαντήσει κανείς με ακρίβεια. Πιθανόν όλα αυτά μαζί. Σίγουρα είναι μια προσωπικότητα: Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, καρδινάλιος Αργεντινής, ο νέος πάπας. Της Νότας Γκίνη

58 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Ε

πιλαχών υποψήφιος στην προηγούμενη εκλογή, πριν από οκτώ χρόνια, όταν προτιμήθηκε ο γερμανός Ράτσινγκερ, και αουτσάιντερ στην τελευταία, που τα ηνία ήταν στα χέρια της Ρωμαϊκής Κουρία, παντοδύναμης μέσα στους κόλπους του Βατικανού. Όλα έδειχναν ότι είχε το πάνω χέρι για την εκλογή του νέου πάπα. Έκπληξη; Από τη μία μεριά ναι, γιατί δεν πέρασε η γραμμή του μπλοκ που ήθελε έναν πάπα πολύ κοντά στα χνάρια του προηγούμενου. Εκείνοι που μάλλον δεν αιφνιδιάστηκαν είναι οι πολύ λίγοι ρυθμιστές και γνωρίζοντες τα οικονομικά της Εκκλησίας. Δεν ήταν τα σκάνδαλα της παιδοφιλίας στους κόλπους της που έκαναν τον Βενέδικτο ΙΣΤ΄ να παραιτηθεί. Η παιδοφιλία υπήρξε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντα, όπως είναι φυσικό σε κοινωνίες που σου απαγορεύουν την οποιαδήποτε σεξουαλική επαφή με όποιο φύλο, όχι μόνο με το αντίθετο. Δεν είναι φαινόμενο καινούριο, αλλά μάλλον πολύ καλά κρυμμένη ρουτίνα. Άλλωστε τα σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν αφορούσαν παλιές υποθέσεις, που ανέρχονταν στη δεκαετία του '80. Το ενδιαφέρον είναι η πηγή από την οποία προέκυψαν. Η άκρη δηλαδή που άρχισε να ξετυλίγεται και να βγαίνουν προς τα έξω. Οι αποκαλύψεις άρχισαν από την Αμερική

και το μεγαλύτερο ποσοστό, αν όχι όλες, επί πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ΄. Αρχίζοντας στο τέλος της ζωής του Ιωάννη Παύλου Β΄, θα μπορούσε κάποιος να το δει σαν προειδοποίηση. Με την ανάθεση του μεγαλύτερου ίσως άξονα οικονομικής επιρροής, βάσει στοιχείων, στη γερμανική πλευρά της εκκλησίας άρχισε η ανησυχία των Αμερικανών, οι οποίοι έχαναν έδαφος στον έλεγχο. Όλα αφορούν το IOR, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του Βατικανού, πρώην Banca Vaticana, της οποίας την ηγεσία, διαχείριση και ιδιοκτησία έχει μόνο ο εκάστοτε πάπας. Δεδομένου ότι πρόκειται για μια μοναρχία που πολιτικά δεν συμμετέχει σε καμία ένωση, ομοσπονδία ή συμμαχία, με επιρροή στο ένα τρίτο του πληθυσμού της Γης –οι καθολικοί ανά τον κόσμο είναι γύρω στα 2 δισεκατομμύρια–, βρίσκεται έξω από την οποιαδήποτε ισχύ νόμων για ξέπλυμα ή διακίνηση μαύρου χρήματος, ευρωπαϊκή ή παγκόσμια. Υπακούει αποκλειστικά στη δική του Δικαιοσύνη και αναφέρεται μόνο στις δικές του δομές, ελεγχόμενες από τον αρχηγό της εκκλησίας. Δεν αναμειγνύεται κανείς στις νομικές του υπηρεσίες ή έρευνες, ακόμη και σε πολλαπλούς φόνους που έχουν γίνει, όπως η υπόθεση Έστερμαν. Το ιταλικό κράτος δεν έχει κανένα δικαίωμα

Όλα αφορούν το IOR, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του Βατικανού, πρώην Banca Vaticana, της οποίας την ηγεσία, διαχείριση και ιδιοκτησία έχει μόνο ο εκάστοτε πάπας

να κάνει έρευνα, κι ας βρίσκεται επί του εδάφους του και μέσα στην καρδιά της πρωτεύουσάς του. Δεύτερος τη τάξει είναι ο γραμματέας, τρίτος ο υπουργός Οικονομικών, αυστηρά παπικής επιλογής. Η τριανδρία αποτελεί τους κλειδοκράτορες του ιδρύματος, που ιδρύθηκε το 1941 από τον πάπα Πίο ΙΒ΄, φιλοναζί. Πρόκειται για μια παράξενη τράπεζα, χωρίς παραρτήματα και χωρίς πουθενά αλλού σημεία εξυπηρέτησης πάρα μόνο μέσα στα τείχη της πόλης του Βατικανού. Έχει σημαντικούς και καλούς πελάτες και είναι το παγκόσμιο σημείο αναφοράς όλων των τραπεζών που συμμετέχει το Βατικανό, ων ουκ έστι αριθμός. Για σχεδόν δύο δεκαετίες τελούσε υπό τη διεύθυνση του πιο σκοτεινού και αναμεμειγμένου σε αμέτρητες ίντριγκες και θανάτους καρδινάλιου Μαρτσίνκους. Οι επενδύσεις της τράπεζας φημίζονται για το μηδενικό ρίσκο και οι τόκοι ανέρχονται στο 13%-18%. Η διακίνηση κεφαλαίων είναι ανεξέλεγκτη. Τα τελευταία χρόνια, ο νούμερο δύο και επικεφαλής του IOR, έμπιστος του Βενέδικτου ΙΣΤ΄, καρδινάλιος Μπερτόνε πληροφορείται ότι πρέπει να γίνει έλεγχος της τράπεζας, γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση ζητάει να ενταχθεί στη νομολογία για τη διακίνηση μαύρου χρήματος στα τέλη του 2013. Το 2011, για λόγους που είναι άγνωστοι, πιέζει και η Αμερική. Οι δύο διορισμένοι κατά σειρά ελεγκτές μετά από λίγους μήνες θητείας παραιτούνται. Έχουμε φτάσει στις αρχές του 2013 και πέφτει βόμβα η παραίτηση του πάπα. Παράλληλα συλλαμβάνεται επί ιταλικού εδάφους, μετά από καταγγελία ενδιαφερόμενου και θιγέντος πολίτη, ένας ιερωμένος υπάλληλος της τράπεζας για κατάχρηση 20 εκατ. ευρώ, γνωστός ως ο «Κύριος πεντακοσάευρο», γιατί στις μίζες που έπαιρνε απαιτούσε μόνο το παραπάνω χαρτονόμισμα. Τα υπόλοιπα, είναι λίγο πολύ γνωστά: Η εκλογή του νέου πάπα και το προφίλ του. Αμέσως μετά την εκλογή του, ακούστηκε ότι, αν και δεν συνεργάστηκε με τη χούντα στην Αργεντινή, δεν διαφοροποιήθηκε κιόλας. Το διέψευσε κι έκλεισε   HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 59

Βατικανό

Από έναν ιερωμένο που η γούνα, τα μπριγιάν και τα αμέτρητα κομψά κόκκινα παπούτσια Prada ήταν καθημερινότητα, περάσαμε στις πολύ ανδρικές, άκομψες και άχαρες μπότες του νυν

κάθε συζήτηση η Κριστίνα Κίρχνερ, η ίδια η πρόεδρος της χώρας, που παραβρέθηκε στην ενθρόνισή του. Ήταν σαφής ότι ποτέ ο Μπεργκόλιο δεν συνάντησε κανέναν από το καθεστώς της χούντας. Η πρώτη του εμφάνιση, το βράδυ της εκλογής του, σχολιάστηκε ως εντυπωσιακή και ανθρώπινη. Με άξονα της παρθενικής του ομιλίας: «Θέλω την εκκλησία φτωχή», σε σχέση με τα επτά προηγούμενα χρόνια οι διαφορές δεν ήταν μόνο φανερές, αλλά και σε απόσταση.

60 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Από έναν ιερωμένο που η γούνα, τα μπριγιάν και τα αμέτρητα κομψά κόκκινα παπούτσια Prada ήταν καθημερινότητα, περάσαμε στις πολύ ανδρικές, άκομψες και άχαρες μπότες του νυν. Δήλωσε αμέσως ότι δεν θέλει να κατοικήσει στο πολυτελέστατο μέσα στα τείχη παπικό διαμέρισμα, αλλά στην πανσιόν που έμενε μέχρι εκείνη τη στιγμή, μαζί με άλλους κοινούς υπηρέτες του Χριστού, όπως είπε. Είδαμε πρώτη φορά να μπαίνει σε λεωφορείο και να μη χρησιμοποιεί το παπαμόμπιλε ή άλλο αυτοκίνητο που του παρέχει ο τίτλος για τη μετακίνησή του. Ανέβηκε στο αεροπλάνο πηγαίνοντας στη Βραζιλία κουβαλώντας στο χέρι ο ίδιος την τσάντα του. Δεν φοράει την τιάρα. Γενικά οι κινήσεις του, πηγαίνοντας να δει τους μετανάστες στη Λαμπεντούζα, που αποτελεί την είσοδο υποδοχής από την Αφρική, μένοντας και συζητώντας μαζί τους όλη μέρα, στέλνοντας μηνύματα προσωπικά, διαδικτυακά, αλλά και τηλεφωνικά σε ανθρώπους που ζητάνε τη βοήθεια του, επικοινωνιακά έχουν πετύχει απόλυτα τον στόχο. Επί της ουσίας μάλλον ήταν αναμενόμενο. Αυτό που ήταν λιγότερο αναμενόμενο είναι οι κινήσεις προς το οικονομικό κομμάτι. Αποκαθηλώνει τον καρδινάλιο Μπερτόνε και διατάζει τον εξονυχιστικό έλεγχο του IOR, αυτή τη φορά συνεργαζόμενος με μια ομάδα αμερικανών συμβούλων

που εγκαταστάθηκαν στην τράπεζα και ξεσκονίζουν ένα ένα τα στοιχεία. Στη θέση του υπουργού Εξωτερικών του Βατικανού διορίζει έναν έμπειρο διπλωμάτη, με σπουδές σε εκκλησιαστικό και διεθνές δίκαιο, έμπειρο διμερών σχέσεων, με καριέρα στη Μ. Ανατολή και τη Ν. Αμερική, Βορειοϊταλό,τον 59χρονο Πιέτρο Παρολίν. Μετά την εκκωφαντική σιωπή επτά χρόνων του Βενέδικτου ΙΣΤ΄ και οποιαδήποτε καταδίκη, εμφανή ή όχι, σε όλους τους πολέμους που σε αυτό το διάστημα μάστισαν τη Γη, ο νέος πάπας δηλώνει ευθαρσώς δημόσια ότι δεν πρέπει να γίνεται πόλεμος με κανενός είδους εξουσιοδότηση, ακόμη κι εκείνη του ΟΗΕ. Μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων της εκκλησίας κάλεσε το προηγούμενο Σάββατο σε προσευχή όλο τον πολιτικό κόσμο. Η Ιταλία δηλώνει (μέχρι τη στιγμή που γράφεται το παρόν) ότι δεν θα συμμετάσχει στη σύρραξη, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα, μετά από συνεννόηση, αποτέλεσμα ή ακόμη και συνέπεια της προτροπής του. Μάλλον είναι πολιτική η επιλογή κάτω από τις παρούσες συνθήκες. Τα ερωτήματα που σίγουρα θα απασχολήσουν τους αναλυτές, ιστορικούς και βιογράφους του θα απαντηθούν, εάν απαντηθούν, μετά από δεκαετίες. Ποιος πραγματικά είναι ο πάπας Φραγκίσκος; Δεδομένο είναι πως πρόκειται για τον πρώτο που διαλέγει το όνομα του αγίου Φραγκίσκου –ο οποίος, παρεμπιπτόντως, βρίσκεται στο κέντρο της καρδιάς κάθε καθολικού–, η ζωή του οποίου βασίστηκε στην άρνηση πλούτου και αγαθών και βάση της ήταν η πνευματική ανάταση του ανθρώπου. Η επιλογή του ονόματος γίνεται από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο και αποτελεί την πυξίδα για το πώς θα κινηθεί στη διάρκεια της θητείας του. Μέχρι σήμερα δεν είχε επιλεγεί από κανέναν από τους προκαθήμενούς του. Και δεν είναι τυχαίο. Το σίγουρο συμπέρασμα είναι ότι η παρουσία του πολιτικά αποτελεί αναμφισβήτητα κίνηση ματ σε μια οργάνωση που τα περισσότερα πιόνια της είχαν πεταχτεί έξω από τη σκακιέρα. 

Tech.doc Από τον Γιάννη Καρτερό

Η πρώτη εργαστηριακή καλλιέργεια εγκεφαλικού ιστού

Ουρανοξύστης στο Λονδίνο λιώνει αμάξι

Αν και είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για δημιουργία ανθρώπινου εγκεφάλου, εντούτοις είναι η πρώτη φορά που βλαστοκύτταρα αφέθηκαν να πλέξουν εγκεφαλικό ιστό με στελέχη νευρώνων, σχηματίζοντας μια δομή που θυμίζει εγκέφαλο εμβρύου 9 εβδομάδων. Το πείραμα έγινε στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, ενώ είναι η πρώτη φορά που ένα τέτοιο περίπλοκο εγκεφαλικό σύστημα αναπτύσσεται σε εργαστήριο.

Στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή βρήκε να παρκάρει τη Τζάγκουάρ του ο Μάρτιν Λίντσεϊ. Η αντανάκλαση του ήλιου στα κυρτά τζάμια του ουρανοξύστη Walkie Talkie (πήρε το όνομά του από το καμπύλο σχήμα του) στο Λονδίνο τού στοίχισε ένα αμάξι, καθώς όταν επέστρεψε τα πλαστικά σημεία του εξωτερικού του αυτοκινήτου είχαν λιώσει από τη συγκεντρωμένη ηλιακή ακτινοβολία. Το παιδικό παιχνίδι με τον μεγεθυντικό φακό και τα φύλλα αναβίωσε σε μεγαλύτερη κλίμακα και με μεγαλύτερες συνέπειες...

Το ξέρατε

ότι...

το αίμα του αστακού είναι διάφανο; Το ελαφρύ μπλε χρώμα το αποκτά όταν έρθει σε επαφή με οξυγόνο.

το μέσο ύψος των ευρωπαίων αντρών έχει αυξηθεί κατά 11 εκατοστά τον τελευταίο αιώνα;

Τι θα συνέβαινε αν όλα τα στοιχεία του περιοδικού πίνακα ενώνονταν; Δυστυχώς, τίποτα. Στην περίπτωση που πετούσαμε ένα άτομο από κάθε στοιχείο σε ένα κουτί, δεν θα διαμόρφωναν ένα μόριο που τα περιέχει όλα. Το οξυγόνο, π.χ, θα ενωνόταν είτε με το υδρογόνο είτε με τον άνθρακα, ανάλογα σε ποιο θα ήταν πιο κοντά. Τα ευγενή αέρια θα έμεναν ως είχαν. Με λίγα λόγια, αντί για ένα σούπερ μόριο-φράνκενσταϊν, θα βλέπαμε μερικά αέρια και κάποιες συνήθεις ενώσεις δύο ή τριών ατόμων. HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 61

@tweets

ακολουθείστε μας στο twitter

@hotdoc_mag

@kaimporei

άμα παχύνει λίγο ακόμα ο Κιάμος θα λέγεται Κιάλλος.

@kurosawa7

ο Βενιζέλος με την ομιλία του μου θυμίζει τότε στο δημοτικό που όταν δε ξέραμε να απαντήσουμε ξαναγράφαμε την ερώτηση με άλλα λόγια. @kobis1970

Έκλεισε και το «Μίκυ Μάους»...να δω που θα βρει δουλειά τώρα ο Πρετεντέρης άμα βγει ο Τσίπρας.

@anastassio1968

Δεν μπορώ να σου απαντήσω τώρα, είμαι μπουκωμένος με ληγμένο κέικ..

@oxvsox @MelKaterina

Έλληνας είναι αυτός που χαζεύει παραλίες της Καραϊβικής και σκέφτεται πόσο γαμάτη είναι η άμμος για ρακέτες.

Κανείς δεν είναι τόσο έξυπνος όσο θεωρείται αλλά ούτε τόσο ηλίθιος όσο φαίνεται.

@Naxionman

@dimmarg

Δεν είναι παράξενο ότι η Αυστραλέζα έμεινε έγκυος ενώ δεν έχει ωοθήκες. Παράξενο θα είναι να γίνει το παιδί ξυλουργός και να έχει 12 φίλους.

Έχω φέισμπουκ, τουίτερ, ίνσταγκραμ, Φόρσκουεαρ Λίνκεντιν και Γκουγκλ πλας. Παλιά είχα γκόμενα και 7 βαθμούς λιγότερους μυωπία. @tsoutsoulomitis

Για τα 39 χρόνια του ΠΑΣΟΚ εύχομαι καλά σαράντα.

@eVaN_GiAn

Τα 3,10€ που δίνεις μόλις βγαίνεις από την Πάτρα, μη το βλέπεις σαν αντίτιμο διοδίων. Δες το σαν τάμα για να φτάσεις Αθήνα.

@ernestodlaserna

Πληροφορίες θέλουν Καραμανλή να μιλήσει επιτέλους 29 Νοέμβρη, ήμερα που βγαίνει το PlayStation 4. Θα πει δυο κουβέντες και καλές: «Πόσο Κάνει?

@whaddafuck_

Του έστειλα μήνυμα αλλά δεν απάντησε. Μάλλον από τον ενθουσιασμό του, χοροπηδούσε από την χαρά του, του έπεσε το κινητό από τα χέρια και έσπασε @AlexMilas_

Αυτά τα καινούρια σήριαλ στον Αντ1, «το καφέ της Χαράς» και το «Κωνσταντίνου & Ελένης» είναι φοβερά! -Σύλλογος Ατόμων με Αλτσχάιμερ

Hot Sports Από τον Μάριο Αραβαντινό

Στήσιμο με μια… αναπάντητη Α: Έπιασα τον κόουτς. Δ: Τον Π... (σ.σ. προπονητής εμπλεκόμενης ομάδας); Α: Αν μου κάνει αναπάντητη στο ημίχρονο, θα πυροβολήσω (εννοεί ότι θα παίξει στοίχημα). Δ: Άμα σου κάνει αναπάντητη σημαίνει ότι θα χάσουν; Α: Ναι. Δ: Ο Π... θα το παίξει; Α: Ναι. Το απόσπασμα του διαλόγου μεταξύ εμπλεκόμενων στο σκάνδαλο των στημένων αγώνων, το οποίο περιλαμβάνεται στο βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Goal, είναι ενδεικτικό του τρόπου με τον οποίο οι γνώστες πλούτιζαν από τον ποδοσφαιρικό τζόγο. Πρόκειται για συνομιλία μεταξύ δύο μπουκ, ο ένας εκ των οποίων ενημερώνει τον συνάδελφό του ότι, αν δεχτεί κλήση από τον προπονητή της μίας ομάδας, το παιχνίδι θα έχει στηθεί κι έτσι το κέρδος από το όποιο ποντάρισμα θα είναι σίγουρο. Σε άλλη συνομιλία, η οποία αποκαλύφθηκε στη δίκη του Κ. Θωμαΐδη, δύο πρόεδροι ομάδων εμφανίζονται αγανακτισμένοι από τον ορισμό συγκεκριμένων διαιτητών στους αγώνες των ομάδων τους. Απολαύστε τους: Β: Ποιον έβαλε σε σένα; A: Έβαλε τον Τσινιάρη. Β: Τον Τσινιάρη που τον έβαλε; A: Στο Ολυμπιακός Βόλου-Ξάνθη. Β: Τον Τσινιάρη σου ‘βαλε έτσι; Όργανό τους. Α: Ναι, άσ' το σου λέω. Έχουμε πρόβλημα πλέον μ’ αυτόν. Β: Τελείωσε τώρα. Εντωμεταξύ τον Ηλία δεν τον βάζει ποτέ, κατάλαβες τώρα τι σου λέω; A: Έχω τρελαθεί μαζί του.

64 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

«Μην πηγαίνετε στην Ελλάδα» Να αποφεύγουν την υπογραφή συμβολαίων με ομάδες της Ελλάδας, της Κύπρου και της Τουρκίας συμβουλεύει ο διεθνής οργανισμός FIFPro τους επαγγελματίες ποδοσφαιριστές, τους οποίους εκπροσωπεί. «Οι σύλλογοι κάνουν τα αδύνατα δυνατά ώστε να κερδίσουν τους παίκτες […] Μετά από λίγους μήνες, ο σύλλογος καταλήγει να ξεμένει από οικονομικούς πόρους, έτσι ο παίκτης χρειάζεται να περιμένει μήνες για να πληρωθεί τους μισθούς του. Πολύ συχνά δεν πληρώνεται ποτέ. Κάποιοι παίκτες εκδιώκονται από τα σπίτια τους, επειδή ο σύλλογος δεν μπορεί να συνεχίσει να πληρώνει το ενοίκιο», αναφέρει στην ιστοσελίδα της η FIFPro, η οποία εφιστά την προσοχή εκείνων που επιθυμούν να αγωνιστούν στην Ελλάδα, την Κύπρο ή την Τουρκία, τις τρεις πρώτες χώρες σε αριθμό προσφύγων για οικονομικούς λόγους. «Ένας παίκτης που τα έχει χάσει όλα μένει χωρίς άλλη επιλογή από το να ξεκινήσει μακροχρόνιες νομικές διαδικασίες μέσω της προσφυγής στο όργανο επίλυσης οικονομικών διαφορών (FIA DRC), προκειμένου να πάρει αυτό που δικαιούται: Τον μισθό του. Μερικές φορές αυτό είναι αδύνατο να γίνει, επειδή εντωμεταξύ ο σύλλογος έχει κηρύξει πτώχευση», επισημαίνεται στην ανακοίνωση.

Στο Γκίνες των αναβολών Αν οι υπεύθυνοι του βιβλίου των ρεκόρ Γκίνες αποφάσιζαν να δημιουργήσουν κατηγορία για τις περισσότερες αναβολές εκδίκασης υπόθεσης κακουργηματικού χαρακτήρα, το βραβείο θα κέρδιζε δίχως αμφιβολία ο Μάκης Ψωμιάδης. Ο πρώην μεγαλομέτοχος της ΠΑΕ ΑΕΚ, από τα ταμεία της οποίας υπεξαίρεσε, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, 21,5 εκατ. ευρώ την περίοδο 2001-2003, αναμενόταν να δικαστεί έπειτα από οκτώ αναβολές, στις 18 Σεπτεμβρίου, ημέρα κατά την οποία οι δικηγόροι έχουν αποφασίσει να απέχουν από τα καθήκοντά τους. Ως εκ τούτου, η εκδίκαση της υπόθεσης θα αναβληθεί για ένατη (!) φορά, με τον Ψωμιάδη και τους τέσσερις συγκατηγορούμενούς του να περιμένουν τον ορισμό νέας ημερομηνίας. Σημειωτέον ότι η Ένωση, η οποία δεν αποτελεί πια ανώνυμη εταιρία, έχει κερδίσει πρωτόδικα το δικαίωμα να δικαστεί ο Ψωμιάδης για υποθέσεις διαφορετικές από αυτήν των στημένων αγώνων, για την οποία εκδόθηκε από τα Σκόπια.

24 Σεπτεμβρίου 2005

«Βαλ’ το αγόρι μου!»

Απομένουν 47 δευτερόλεπτα για τη λήξη του ημιτελικού του Eurobasket μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας. Οι τρικολόρ προηγούνται με επτά πόντους (55-62), και άπαντες έχουν συμβιβαστεί με την ιδέα της διεκδίκησης του χάλκινου μεταλλίου. Άπαντες εκτός από τα μωρά του Παναγιώτη Γιαννάκη. Αν ο Γκάρι Λίνεκερ έπαιζε μπάσκετ, θα έλεγε πως «δέκα παίκτες κυνηγούν μια μπάλα για 40 λεπτά και στο τέλος κερδίζουν οι Έλληνες». Έτσι κι εδώ. Οι διεθνείς μας, εκμεταλλευόμενοι την αστοχία των Γάλλων στις βολές, και με μπροστάρηδες τους Παπαλουκά και Ζήση, επιχειρούν την ανατροπή. Έντεκα δευτερόλεπτα πριν από το φινάλε, οι Γάλλοι προηγούνται με δύο πόντους. Ο Νίκος Ζήσης κρατάει την Ελλάδα στα χέρια του. Διεισδύει στην αντίπαλη ρακέτα και πασάρει στον Διαμαντίδη. Απομένουν 6 δευτερόλεπτα. Ο Δημήτρης σηκώνεται και εκτελεί από τα 6,25. Η μπάλα καταλήγει στο πλεχτό. Η Beogradska Arena του Βελιγραδίου χορεύει συρτάκι. Ο Γάλλοι δεν προλαβαίνουν, αστοχούν, όπως ακριβώς αστοχούσε ο Γιοβάισα στον τελικό της Αθήνας το ΄87. Η Ελλάδα είναι στον τελικό, έχοντας σημειώσει μία από τις πιο επικές ανατροπές στην ιστορία του αθλήματος. Η ιστορία του ελληνικού μπάσκετ ξαναγράφεται. Την επομένη, η Εθνική μας ανεβαίνει στο ψηλότερο σκαλί του βάθρου. Η Γερμανία του μεγάλου Νοβίτζκι φαντάζει μικρή απέναντι στους δαιμονισμένους Έλληνες. Το τελικό 78-62 έρχεται αβίαστα. Η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια Ευρώπης!

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 65

Ιστορία

Τ

ο πρωταρχικό συστατικό της Αλλαγής ήταν ο αδιαφιλονίκητος αρχηγός της, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Κατά τις πρώτες ημέρες της διακυβέρνησής του πήρε πάνω του, εκτός από την πρωθυπουργία, το υπουργείο Άμυνας, τον πόλεμο κατά του νέφους της Αθήνας, κατ’ ουσία το υπουργείο Εξωτερικών με τα 38 ταξίδια σε μία διετία, την επικοινωνία με τον λαό, και ό,τι άλλο τον ερέθιζε. Η κυβέρνησή του στην αρχή ήταν one man show. Κατά συνέπεια, αυτή η πρώτη κυβέρνηση της περιόδου 1981-1985 είχε όλα τα θετικά και τα αρνητικά της προσωπικότητάς του.

της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Σε αυτό μίλησαν ο Μπάλσα Σπάντιγιερ, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Βελιγραδίου, ο Μουσάμπ Αλ Ραούι του Αραβικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Μπάαθ, ο σενεγαλέζος Σαμίρ Αμίν, διευθυντής ερευνών για το μέλλον της Αφρικής, κ.ά. «Η χώρα μας δεν χρειάζεται ολοκληρωτική σύνδεση με το διεθνές καπιταλιστικό σύστημα για να ισχύσουν ακόμη πιο αμείλικτοι οι νόμοι του», δήλωνε ο Παπανδρέου σε προεκλογική του ομιλία. Η μετάβαση στον σοσιαλισμό, εκτός από επεξηγήσεις, αναλύσεις και σεμινάρια,

Το ΠΑΣΟΚ του ʼ81 Το Χρονικό της Μεταπολίτευσης

Για να κατανοήσει κανείς τη δεκαετία του 1980, ίσως την κρισιμότερη στην εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας, πρέπει να κατανοήσει καλά το ΠΑΣΟΚ του ’81. Οι αρχές του, η δομή του και οι οβιδιακές του μεταμορφώσεις άλλαξαν πράγματι την ελληνική κοινωνία κατά τα χρόνια που ακολούθησαν. Το πρόσημο μάλιστα θα μπορούσε να είναι θετικό, αν τα πολλά προτερήματα του ΠΑΣΟΚ δεν ήταν ασύγκριτα λιγότερα από τα πολλά του μειονεκτήματα.

Από τον Παναγιώτη Πασπαλιάρη

Στα θετικά πρέπει κανείς να αναφέρει τις πεποιθήσεις του, που είχε διαμορφώσει 20 χρόνια πριν, για την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας. Η απελευθέρωση του λαού από τις πολλές θρησκευτικές και οπισθοδρομικές δικλείδες των νόμων, η αλλαγή της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία, ήταν δικά του επιτεύγματα. Το οικογενειακό δίκαιο εκσυγχρονίστηκε και η κοινωνία έγινε πιο φιλελεύθερη και ευρωπαϊκή.

Το σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ

Το καλοκαίρι του 1980 διοργανώθηκε από το ΠΑΣΟΚ στην Αθήνα σεμινάριο με τίτλο «Μετάβαση στο Σοσιαλισμό». Στο σεμινάριο δεν υπήρχε κανείς εκπρόσωπος

66 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

χρειαζόταν κι ένα καλό σύνθημα: «Στις 18 Σοσιαλισμό». Το σύνθημα ειπώθηκε στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974 κι επιβεβαιώθηκε σε αυτές της 18ης Οκτωβρίου 1981. Η εικόνα αυτή δεν θυμίζει σε τίποτα το σημερινό συνεπώνυμο πολιτικό μόρφωμα. Πράγματι, ο Παπανδρέου την εννοούσε τη μετάβαση στον σοσιαλισμό, τουλάχιστον στην πρώτη του κυβέρνηση. Συνέχισε το κρατικιστικό πείραμα της δεξιάς του Καραμανλή και κρατικοποίησε τις μεγάλες επιχειρήσεις της χώρας και μάλιστα τις προβληματικές. Όλες οι επιχειρήσεις του Μποδοσάκη (ΛΑΡΚΟ, ΠΥΡΚΑΛ, Λιπάσματα, μεταλλεία), το μεγαλύτερο συγκρότημα εξορύξεων της

χώρας (Σκαλιστήρης), τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά (Νιάρχος), η πολυεθνική ESSO Pappas, η Πειραϊκή-Πατραϊκή, η Αθηναϊκή Χαρτοποιεία, η Ελληνική Χαλυβουργία και άλλες εξαγοράστηκαν από το δημόσιο. Το κράτος έγινε ο μοναδικός σχεδόν σοβαρός εργοδότης της οικονομίας. Και οι δημόσιοι υπάλληλοι αυξήθηκαν ραγδαία.

Το πονηρό ΠΑΣΟΚ

Το 1980 ο Θόδωρος Πάγκαλος, μετέπειτα υπουργός για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, δήλωνε: «Θα μπορούμε ενδεχόμενα να καταργήσουμε τις επαχθέστερες από τις δεσμεύσεις που μας επιβάλλει η εισδοχή μας στην ΕΟΚ ή και να φύγουμε από την ΕΟΚ, αν το αποφασίσει ο ελληνικός λαός». Και ο Γιάννος Παπαντωνίου, ο ύστερος αρχιτέκτονας της εισδοχής μας στο ευρώ: «Η ένταξη στην ΕΟΚ υπήρξε τεράστιο οικονομικό σφάλμα, που μπορεί να στοιχίσει ακριβά στη χώρα». Η θέση του Ανδρέα ήταν πιο ακραία και από τα στελέχη του. Γρηγορότερα όμως από αυτά άρχισε να τα μαζεύει. Σε προεκλογική ομιλία του στην Αλεξανδρούπολη είπε: «…Η θέση του ΠΑΣΟΚ παραμένει αταλάντευτη. Αύριο δημοψήφισμα. Σήμερα αγώνες μέσα στα όργανα της ΕΟΚ για να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας μας». Ο λαός άκουσε με χαρά την υπόσχεση. Σύμφωνα με το ευρωβαρόμετρο εκείνης της χρονιάς, μόνο το 38% ήταν υπέρ της ΕΟΚ. Αυτό που δεν τους είπε ο Ανδρέας ήταν ότι το δημοψήφισμα ήταν τότε αποκλειστικό προνόμιο του προέδρου της Δημοκρατίας, δηλαδή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του ανθρώπου που μας έβαλε στην ΕΟΚ. Στην ίδια κουτοπόνηρη λογική κινήθηκε το ΠΑΣΟΚ και σε πολλά ακόμη ζητήματα, αλλά πρώτα και κύρια απέναντι στην Ευρώπη. Σύμφωνα λοιπόν με την προπαγανδιστική δημόσια τηλεόραση, τη μοναδική τηλεόραση εκείνη την εποχή, δεν άλλαξε απόψεις το ΠΑΣΟΚ και ο πρόεδρός του, αλλά η Ευρώπη έγινε διαφορετική, εξαιτίας ακριβώς της αταλάντευτης θέσης της ελληνικής κυβέρνησης. Η προπαγάνδα αυτή στηρίχτηκε από τη μία μεριά στο ότι η κοινότητα ενέδωσε στις πιέσεις

για μεγαλύτερες εκταμιεύσεις μέσω των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων προς τον ευρωπαϊ­κό νότο, και από την άλλη μεριά στην δεδομένη ευπιστία του ελληνικού λαού, που προέρχεται από την ημιμάθεια ως και αμάθειά του για σοβαρά πολιτικά ζητήματα.

Το κοτζαμπασικό ΠΑΣΟΚ

Το οικονομικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ εμφορούταν εκείνο το πρώτο διάστημα από την κεϋνσιανή θεωρία και πράξη, που αποτελούσε στο μυαλό του πρωθυπουργού τον τρίτο δρόμο ή έναν μεταρρυθμιστικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό. Παραμονή της πρωτοχρονιάς του 1982, με διάγγελμά του από την τηλεόραση ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε αυξήσεις μισθών στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, καθιέρωση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Προσαρμογής, αύξηση των κατώτατων ορίων των συντάξεων (22% για το ΙΚΑ, 50% για το ΤΕΒΕ, 100% για τον ΟΓΑ). Επίσης ανακοίνωσε μείωση των ωρών εργασίας σε 40 την εβδομάδα, μηνιαία άδεια με αποδοχές για όλους κ.ά. Ο στόχος ήταν οι αυξήσεις προς τα μεγάλα στρώματα του πληθυσμού να διοχετευτούν στην εσωτερική αγορά και την αύξηση της παραγωγής. Το ερώτημα όμως είναι πώς αυτή η πολιτική, αντίστοιχη του New Deal του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, όπως και η φιλελευθεροποίηση της κοινωνίας, αντί να οδηγήσουν σε μια Ελλάδα δυνατή και αναπτυγμένη, οδήγησαν 28 χρόνια αργότερα τον γιο του Ανδρέα, τον Γιώργο Παπανδρέου, να ανακοινώνει περικοπές μισθών και συντάξεων και οριστική εγκατάλειψη της μικρομεσαίας τάξης. Το μυστικό κρύβεται όχι σε όσα προσπάθησε να αλλάξει το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα, αλλά σε αυτά που δεν θέλησε να αλλάξει. Ο Ανδρέας δεν ήρθε από τον λαό. Προήλθε από την άρχουσα πολιτική τάξη της χώρας. Αντιλαμβανόταν το πολιτικό του έργο ως μια προσπάθεια δημιουργίας οπαδών. Γι’ αυτό ξεκινούσε τις εκλογικές του πορείες από το Καλέντζι Αχαΐας. Οι οπαδοί του προσδοκούσαν θέσεις και αξιώματα, και αυτά μοίραζε ο Ανδρέας,

παρακάμπτοντας πολλές φορές τους άξιους και τους ικανούς. Η κοτζαμπασική αυτή παράδοση ήταν εγγενής ή υιοθετήθηκε και από τους υπόλοιπους κοινοβουλευτικούς του ΠΑΣΟΚ. Εννοούσαν την πολιτική ως εξυπηρέτηση της εκλογικής τους πελατείας, η οποία σε αντάλλαγμα τους διατηρούσε στο ακριβοπληρωμένο επάγγελμα της πολιτικής. Γι’ αυτό, παρά την αρχική επιλογή της λίστας στις εκλογές του 1985, άρον άρον το ΠΑΣΟΚ επέστρεψε στον σταυρό προτίμησης. Η παράδοση μάλιστα αυτή ξέφυγε από το στενό πλαίσιο της Βουλής και με την

ανύψωση των άλλων δύο βάθρων της εξουσίας, όπως τα έλεγε ο Ανδρέας, της

αυτοδιοίκησης και του συνδικαλισμού, αναβαπτίστηκε σε όλη την ελληνική κοι-

νωνία. Κοτζαμπάσηδες στους οποίους προσέβλεπε ο λαός για εξυπηρετήσεις

και διορισμούς υπήρχαν πλέον στη Βουλή,

στα συνδικάτα, στους δήμους, στις δημόσιες επιχειρήσεις, στα νοσοκομεία, στον στρατό, παντού. Και τα συμφέροντα

αυτών ακριβώς των νεοκοτζαμπάσηδων

στην πορεία των χρόνων αποδείχτηκαν πιο ισχυρά από την πνευματική και υλική ανάπτυξη ενός πολύπαθου λαού. 

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 67

Χρονολόγιο

1982

Του Δημήτρη Μαρούλη

2006 31 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Περιοδικό DOWN TOWN. Νο 563. Ο Αλέξης Τσίπρας, υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων του Συνασπισμού, μιλούσε στην Κάλλια Καστάνη για το μισερό πράσινο της πρωτεύουσας: «Τα 2 μεγάλα κόμματα κάνουν πολιτική για το Δήμο της Αθήνας με βάση αυτά που λένε οι δημοσκοπήσεις. Παίρνουν τον Αθηναίο και του λένε "ποιο είναι το πρόβλημά σου;". Και αυτός απαντάει φυσικά "Δεν έχω πράσινο, δεν έχω πού να παρκάρω το αυτοκίνητό μου και έχω πρόβλημα ασφάλειας". Και βγαίνουν μετά και μιλάνε για γιασεμί κάτω από την Ακρόπολη και εξαγγέλουν πράσινο που δεν το βλέπουμε ποτέ πουθενά, πάρκινγκ και δημοτική αστυνομία και τέλος. Κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να ψάξει για τις αιτίες πίσω από το πρόβλημα. Το ότι π.χ. η Αθήνα δεν έχει χώρους πρασίνου έχει να κάνει καταρχήν με το ότι εδώ και πολλά χρόνια ακολουθείται μια πολιτική που σχετίζεται με τη λογική της αντιπαροχής. Και κανείς δεν έχει κάνει κάτι γι΄αυτό. Θα μπορούσαμε να κάνουμε μικρές, τοπικές παρεμβάσεις. Να δούμε, ας πούμε, ποιοι είναι οι τελευταίοι αδόμητοι χώροι και να τους προστατέψουμε. Να πούμε π.χ. πως στο Γουδί, διάολε, δεν χρειάζεται να φτιάξουμε γηπεδάκια μπάντμιντον, αλλά να φυτέψουμε ψηλό πράσινο για να ΄χουμε ένα μητροπολιτικό πάρκο να το χαιρόμαστε. Δεν το καταλαβαίνουν και πολύ αυτό οι Αθηναίοι, γιατί δεν έχουν μάθει να ζουν έτσι».

68 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Περιοδικό ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ. Αριθμός 34 (1476). Σελίδα 29. Λίγους μήνες μετά το ανέβασμα του μιούζικαλ «Εβίτα» η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Βλάσης Μπονάτσος φωτογραφίζονταν κατ΄αποκλειστικότητα από τον Μαρίνο Κουσουμίδη, και η Αγλαΐα Κρεμέζη γράφει: «Τρεις Εβίτες υπάρχουν στη φωτογραφία αυτή: Η Αλίκη, η βάρκα του γιου της και η σκυλίτσα ράτσας κόκερ σπάνιελ, που και αυτή έχει βαφτιστεί Εβίτα. Μόλις ξεκλέβουν λίγες ώρες, η Αλίκη και ο Βλάσης περνούν ξένοιαστα στην παραλία του Θεολόγου, στο "χωριό" όπως το λένε».

10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

2004

Απόσπασμα από το κύριο άρθρο του περιοδικού ΑΝΤΙ (τ.825), με τίτλο ΜΕΤΑ-ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ: «Τώρα πια που τελείωσε το πανηγύρι, πρέπει να κάνουμε τον απολογισμό. Ο απολογισμός είναι βεβαίως μια δύσκολη ιστορία. Και δεν πιστεύει κανείς ότι θα γίνει στην πραγματικότητα. Διότι δεν συμφέρει τους κρατούντες. Ούτε τους νυν, ούτε τους πρώην. Ιδιαίτερα μάλιστα αν το συνολικό κόστος αγγίζει, όπως λέγεται υπεύθυνα, τα 10 δισ. ευρώ, ενώ το εθνικό χρέος έχει εκτιναχθεί στα ιλιγγιώδη ύψη των 100 δισ. ευρώ. Έφτασε λοιπόν η ώρα των μετα-ολυμπιακών λογαριασμών. Εάν οι πολιτικοί ενδιαφέρονται πραγματικά για την προκοπή του τόπου, θα πρέπει να μπήξουν βαθιά το μαχαίρι, ώστε τουλάχιστον αυτό το σκάνδαλο που σχετίζεται με τη νεολαία και τους εκμαυλιστές της να μην κουκουλωθεί. Είναι χρέος εθνικό».

1957 7 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟY

Πρωτοσέλιδη φωτογραφία της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ, απ΄ όπου πληροφορούμαστε ότι στην Ιταλία «η θρασύτης των τουριστών φαίνεται ότι υπερέβη πράγματι τα όρια, όπως με την εικονιζομένην Αμερικανίδα, η οποία ηθέλησε να πάρη το μπάνιο της, με μαγιό μπικίνι, εις την λίμνην Τρέβι, η οποία ευρίσκεται εις το κέντρον της Ρώμης. Παρά ταύτα ο καραμπινιέρος της εφέρθη με λεπτότητα... σεβόμενος το τουριστικόν συνάλλαγμα».

1964 1997 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

Στην «Τσουκνίδα» της 14ης σελίδα του 23ου τεύχους του περιοδικού ΜΕ-

ΤΡΟ, ο Νίκος Βαφειάδης σημειώνει: «Με απευθείας ανάθεση στις εταιρείες

"Ιντρακόμ" και "Ζήμενς", ως επέκτα-

ση της σύμβασης του 1994, θα γίνει η προμήθεια 1,3 εκατομμυρίου ψηφιακών παροχών και άλλου τηλεπικοινωνιακού

υλικού του ΟΤΕ. Οι δυο εταιρείες θα μοιραστούν 70 δισεκατομμύρια, ενώ

αναμένεται να πάρουν στη συνέχεια τη

μερίδα του λέοντος από προμήθειες 1,2

τρισεκατομμυρίου, που έχει προγραμματίσει ο ΟΤΕ έως το 2000».

1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

Από ανυπόγραφο δημοσίευμα στη 2η σελίδα της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ πληροφορούμαστε ότι «η Μαρία Κάλλας τραγούδησε Καβαλλερία Ρουστικάνα και Νόρμα στην Λευκάδα. Η Ελληνίς αοιδός βρισκόταν με τον Αριστοτέλη Ωνάση και την συντροφιά τους, ανάμεσα στο πολυπληθές κοινό που παρακολουθούσε το Διεθνές Φεστιβάλ Λαϊκών Χορών, το οποίο εδόθη μέσα στα πλαίσια των Εορτών Λόγου και Τέχνης της Λευκάδος. Μετά το τέλος του προγράμματος, η Μαρία Κάλλας δέχθηκε να τραγουδήση, συνοδευομένη στο πιάνο από τον πιανίστα του Εθνικού Ωδείου Λευκάδος Κυριάκο Σφέτσα. Πριν αρχίση να τραγουδάη, η Μαρία Κάλλας δήλωσε στο μικρόφωνο: "Δυο μήνες τώρα, ανοίγω το στόμα μου μόνο για να γελάσω και να μιλήσω. Δεν θάμαι, λοιπόν, υπεύθυνη για ότι πρόκειται να βγή". Το αποτέλεσμα ήταν τέτοιο, που το κοινό την αποθέωσε, εκφράζοντας τον ενθουσιασμό του με χειροκροτήματα και ζητωκραυγές».

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 69

Ένας για 10 Από την Αντιγόνη Μιχοπούλου

Νένα Μεντή 1 2 3

Αντισυμβατική η Νένα Μεντή;

Σε έναν βαθμό, όσο μου έχει επιτραπεί στη ζωή μου, ναι, αλλά μέχρι εκεί.

Έχετε φανταστεί την Ελλάδα σε 10 χρόνια από τώρα;

7

Με σειρά προτεραιότητας, ποιοι είναι υπεύθυνοι για την ελληνική κρίση;

Πρώτη είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Γερμανία (γιατί αυτή διευθύνει την Ευρώπη) και μετά οι εκτελεστές του προγράμματος αυτού, που είναι οι έλληνες πολιτικοί.

Τρεις ομοιότητές σας με την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου;

Η καθημερινότητά μας είναι σαν ένα δύσκολο παιχνίδι πόκας;

Είστε πιστός κάτοικος του κέντρου. Η υποβάθμισή του είναι αποκλειστική ευθύνη των μεταναστών;

Όχι βέβαια, ευθύνη όλων μας είναι. Άνθρωποι είναι κι αυτοί, κατεστραμμένοι, εξαθλιωμένοι, δεν πρέπει να ζήσουν; Δεν θα τους πήγαιναν ποτέ στα Βόρεια Προάστια.

Με τη δόξα καμία, με το χρήμα καλή.

Η πόκα, το χιούμορ και η αγάπη για το λαϊκό τραγούδι.

5

6

Η σχέση σας με τη δόξα και το χρήμα;

Δεν θέλω ούτε σε δέκα μήνες να την σκέφτομαι.

4

1969

8

Καμία σχέση, η πόκα είναι ένα υπέροχο παιχνίδι, πολύ ηδονικό. Η καθημερινότητά μας δεν έχει καμία ηδονή, έχει εξαθλίωση, οργή και θλίψη.

Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου λέει: «Δεν βαριέσαι, τι παίρνει κάνεις μαζί του... Μήπως μπορούμε να αλλάξουμε και τίποτα;» Συμφωνείτε με αυτό;

Όχι. Είναι μια μοιρολατρία που υπήρχε πιο έντονη τότε. Νομίζω και σήμερα στον Έλληνα υπάρχει, γιατί την έχουμε αποδεχτεί αυτή την κατάσταση. Ωστόσο η Ευτυχία το είπε αυτό χωρίς να το τηρεί στη ζωή της. Στη ζωή της έκανε μόνο αυτό που ήθελε αυτή.

9

Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου λέει: « Έπαιζα στο θέατρο χωρίς να πληρώνομαι, έπαιζα για το χειροκρότημα». Έχετε νιώσει κάτι παρόμοιο;

Για το χειροκρότημα όχι, γιατί είμαι επαγγελματίας και ζω από αυτό το θέατρο. Θα μπορούσα να παίξω ορισμένες παραστάσεις αν υπήρχε κάποιος λόγος, κάποιος σκοπός.

10

Ανεργία, διαθεσιμότητα, εξαθλίωση της δημόσιας υγείας και παιδείας. Βλέπετε καθόλου φως;

Τα έχω χαμένα... Δεν βλέπω φως, αλλά βλέπω ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι. Υπάρχει μια αντίφαση σε αυτό που λέω. Από τη μια τα βλέπω όλα μαύρα και από την άλλη δεν πιστεύω ότι μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι.

Έχασα ένα πολύ αγαπημένο μου πρόσωπο.

1975

Έχασα άλλο ένα πολύ αγαπημένο μου πρόσωπο.

1982

Γέννησα το παιδί μου.

2007

Ανεβάσαμε την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου.

C

M

Y

CM

Όταν περνάει

ο χρόνος και προστίθεται η ζωή, σκέφτεσαι τα γεγονότα και όχι τις χρονολογίες.

MY

CY

CMY

K

Ολοκληρωμένα σχολικά βοηθήματα Ελληνική Μυθολογία Γεωγραφία Ελλάδας Γεωγραφία Ευρώπης & Κόσμου Επιμέλεια και σχεδιασμός

Πάνος Κωνσταντόπουλος

C

M

Y

CM

MY

CY

MY

5€

13€

10€

K

2€

Χάρτης Ελλάδας, Χάρτης Ευρώπης & Κόσμου

Aναδιπλούμενοι χάρτες , διπλής όψης, 70 x 100 τυπωμένοι σε οικολογικό χαρτί, με σκληρή θήκη

www.grammabooks.gr

ΜΙΧ. ΚΑΡΑΟΛΗ 69, 16121 ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 71 ΤΗΛ.: 210 7299745

Hot Doculture Από τους Κωνσταντίνο Καϊμάκη, Παναγιώτη Φρούντζο

Η urban art του φθινοπώρου

Νύχτες πρεμιέρας Πλούσιο ως συνήθως, το πρόγραμμα του φεστιβάλ «Νύχτες πρεμιέρας» είναι φτιαγμένο για να ικανοποιεί κάθε σινεφίλ γούστο. Έτσι φέτος, οι επιλογές των διοργανωτών παντρεύουν το φιλμ μυθοπλασίας με το ντοκιμαντέρ, τη μουσική με το σπλάτερ, τον 77χρονο Ρόμπερτ Ρέντφορντ (αντιμέτωπος με τα κύματα στο «Όλα έχουν χαθεί») με την 19χρονη Αντέλ Εξαρχόπουλος –η σέξι ελληνογαλλίδα που σημάδεψε τις φετινές Κάννες με το φιλμ «Μπλε, το πιο ζεστό χρώμα», που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα–, ενώ, τέλος, ειδική βαρύτητα έχει δοθεί στο νέο ελληνικό σινεμά. Λογική επιλογή, καθώς ο δρόμος που άνοιξε ο υποψήφιος για Όσκαρ «Κυνόδοντας» προ 4ετίας μοιάζει πλέον ορθάνοιχτος για τους έλληνες σκηνοθέτες, που βρίσκονται συνεχώς στο επίκεντρο των διεθνών φεστιβάλ, παρότι οι ταινίες τους εξακολουθούν να αφήνουν αδιάφορο το ελληνικό κοινό. Ανάμεσα στις 16 ελληνικές ταινίες που θα προβληθούν στο φεστιβάλ ξεχωρίζουν αυτές των Β. Κατσίκη («Lurk»), Ν. Παναγιωτόπουλου («Λιμουζίνα»), Ν. Τριανταφυλλίδη («Οι αισθηματίες»), Π. Παναγιωτοπούλου («September»), Γ. Τσεμπερόπουλου («Ο εχθρός μου»), Μ. Κωνσταντάτου (το «Luton» έρχεται μετά από την πετυχημένη του πορεία στο φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν) κ.ά. Ο κακός χαμός πάντως αναμένεται να γίνει στην προβολή του φιλμ που έφτιαξε ο Θάνος Κερμίτσης. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία επικής φαντασίας που γυρίστηκε ποτέ στη χώρα μας και λέγεται «Τα Χρονικά του Δρακοφοίνικα: Αδάμαστος». Ο τίτλος τα λέει όλα... 18-29 Σεπτεμβρίου Δαναός, Όπερα, Ιντεάλ, Ταινιοθήκη

72 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Για τέταρτη φορά η διεθνής διοργάνωση τέχνης, που πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια, ανοίγει τις πύλες της και πάλι στην περιοχή του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου. Με διαδραστικές συνήθειες που απαιτούν την ενεργή συμμετοχή του επισκέπτη της –η ReMap είναι δωρεάν για το κοινό, το οποίο περιπλανιέται στις γειτονιές της έκθεσης, με βάση έναν χάρτη που το καθοδηγεί στα σημεία που βρίσκονται τα «μυστικά» events–, η φετινή πλατφόρμα τέχνης αναμένεται να προσφέρει πολλά και δυνατά happenings. Παρουσίαση 60 εκθέσεων (ελληνικές και ξένες), ανακάλυψη μερικών από τα πιο εμβληματικά κτίρια της περιοχής που θα φιλοξενήσουν τις εμπνεύσεις νέων αλλά και φτασμένων καλλιτεχνών, η έννοια του γκραφίτι σε σχέση με το αστικό τοπίο, η γεύση ως έργο τέχνης –χαρές και πανηγύρια για τους πιο γκουρμέ επισκέπτες, που τους περιμένουν εκπλήξεις από σημαντικούς σεφ–, ημερίδες κ.ά. θα βάλουν πιθανότατα τον πήχυ επιτυχίας ψηλότερα από τους 20.000 επισκέπτες που επισκέφτηκαν το ReMap 3. Αναλυτικά το πρόγραμμα θα το βρείτε στο www.remapkm.org Έως τις 30 Σεπτεμβρίου, Κεραμεικός-Μεταξουργείο

Φεστιβάλ μικρού μήκους στην Δράμα

Ενα ζευγάρι δειπνεί σε εστιατόριο πολυτελείας και ο άντρας ανακοινώνει στη σύντροφό του κάποιες αλλαγές που χρειάζεται στη ζωή του («Το δείπνο» του Δ. Αργυρίου με τους Γ. Στάνκογλου, Θ. Τζήμου). Μια 30χρονη Φιλιππινέζα φροντίζει τον 85χρονο κύριο Μιχάλη σε ένα χωριό της Κύπρου («Άννα» του Μ. Χαραλάμπους). Ο Βασίλης θέλει να δώσει αντιπαροχή το παλιό σπίτι της μητέρας του, ώστε να γλιτώσει από την κατάσχεση το διαμέρισμά του («Αντιπαροχή» της Νάνσυς Σπετσιώτη). Προφανώς η σύγχρονη κατάσταση στην Ελλάδα των μνημονίων και της καλπάζουσας ανεργίας μονοπωλεί τη θεματολογία των περισσοτέρων ταινιών –43 πέρασαν στο διαγωνιστικό τμήμα από τις συνολικά 184 που υποβλήθηκαν στους διοργανωτές– που θα παρελάσουν από την ακριτική πόλη της Δράμας. Για μια βδομάδα το φεστιβάλ, που μετράει πλέον 36 χρόνια ζωής, δίνει την ευκαιρία στους νέους έλληνες σκηνοθέτες να συνδιαλαγούν με συναδέλφους τους από το εξωτερικό. Άλλωστε εδώ και μια εικοσαετία το φεστιβάλ έχει αποκτήσει και διεθνή χαρακτήρα, παρουσιάζοντας φιλμ-διαμαντάκια από όλη την υφήλιο. Τέλος, να θυμίσουμε ότι στο φεστιβάλ αυτό έκαναν τα πρώτα καλλιτεχνικά τους βήματα μερικοί από τους σημαντικότερους σύγχρονους έλληνες δημιουργούς, όπως οι Λάνθιμος, Τσίτος, Γιάνναρης, Οικονομίδης, Φάγκρας, Χούρσογλου, Αβδελιώδης, Στεφανή, Τζουμέρκας, Σκεύας, Παπαδημητρόπουλος κ.ά. 16-22 Σεπτεμβρίου

Scorpions στην Αθήνα Από τους ελάχιστους γερμανούς που διατηρούν ζεστή την ερωτική φλόγα τους με το ελληνικό κοινό, οι Scorpions έρχονται για πολλοστή φορά στη χώρα μας. Οι γερόλυκοι της ροκ, που σε λίγα χρόνια κλείνουν μισό αιώνα συνεχούς παρουσίας στη μουσική σκηνή, επιστρέφουν στην Αθήνα με κάτι διαφορετικό από ό,τι έχουν δει οι φαν τους στις προηγούμενες εμφανίσεις τους. Πρόκειται για ένα ειδικά φτιαγμένο για το ελληνικό κοινό unplugged project υπό την εποπτεία του MTV, το οποίο αργότερα θα κυκλοφορήσει στην αγορά ως Live και DVD. Στις συναυλίες αυτές, που έχουν την ετικέτα της παγκόσμιας πρώτης, θα παρουσιαστούν διαφορετικές εκτελέσεις κλασικών τραγουδιών τους, αλλά και νέα κομμάτια που θα ακουστούν για πρώτη φορά σε κοινό. Πάντως ξεχάστε το live όργιο αλλοτινών εμφανίσεων, με την εικόνα του Klaus Meine να ίπταται πάνω στη σκηνή, και συνηθίστε στην ιδέα της ακουστικής κιθάρας, με τα μέλη του συγκροτήματος καθιστά σε καρέκλες –όσο αντέξουν βέβαια πριν ξεσπάσουν– και την αίσθηση μιας χαλαρής βραδιάς, όπου κάποιοι παλιόφιλοι συναντιούνται μετά από καιρό για να θυμηθούν όμορφες στιγμές από τα περασμένα.

ΚΑΡΜΕΝ ΚΑΙ ΜΠΟΛΕΡΟ 15/9, ΗΡΩΔΕΙΟ Βραδιά όπου το φλαμένγκο συναντάει το μπολερό, με την υψηλή σφραγίδα του Κάρλος Σάουρα, ο οποίος συμπράττει με το συγκρότητα του θρυλικού Αντόνιο Γκάντες πάνω στο ερωτικό δράμα του Μπιζέ. Στο δεύτερο μέρος το ρεσιτάλ του Σέρτζιο Μπερνάλ, ενός από τους κορυφαίους του χορού, σκιαγραφεί ιδανικά το πάθος του Ραβέλ.

ΠΑΥΛΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΚΑΙ B-MOVIES

14/9, ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΚΟΔΡΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Μια βραδιά με τον ροκ λυρισμό και τις ταξιδιάρικες συνθέσεις του πάλαι ποτέ frontman των Ξύλινων Σπαθιών. Παλιές και νέες (προ μηνών κυκλοφόρησε ο τέταρτος προσωπικός δίσκος του Παυλίδη, «Ιστορίες που ίσως έχουν συμβεί») επιτυχίες σε ένα πρόγραμμα που φιλοδοξεί να κλείσει με τον καλύτερο τρόπο την καλοκαιρινή περιοδεία της μπάντας.

12 & 14 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Λυκαβηττού

ΟΙ NOUVELLE VAGUE επιστρέφουν στην Αθήνα

ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ Στυλάτη και αισθαντική, η παριζιάνικη μπάντα έρχεται στην Αθήνα για μια βραδιά-αποχαιρετισμό στο καλοκαίρι που φεύγει, με όλα τα καλούδια (από bossa nova μέχρι τις δημοφιλείς διασκευές των Joy Division και Clash) φορτωμένα στα μπαγκάζια της. Τζαζ αποχρώσεις, μελωδίες που σε ταξιδεύουν στα 60s, άποψη πάνω στα κλασικά χιτ της πανκ, του new wave, αλλά και επανεκτελέσεις ιερών σάουντρακ της έβδομης τέχνης, η γαλλική κολεκτίβα αποτελεί τον ορισμό της μελαγχολίας, δοσμένης όμως με μια ανάλαφρη διάθεση που δεν σε αφήνει να χαθείς σε blue mood. Μαζί τους η εκρηκτική Liset Alea, ενώ τη βραδιά θα ανοίξει η αυθεντική φωνή του συγκροτήματος, η Melanie Pain, παρουσιάζοντας την πρώτη της προσωπική δουλειά. Special guest θα είναι η Olga Kouklaki. 13 Σεπτεμβρίου Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων

17/9, ΗΡΩΔΕΙΟ Τα πενήντα χρόνια μιας καριέρας, συνεπούς και γεμάτης καλλιτεχνικές συνεργασίες που άφησαν εποχή, γιορτάζει η Μαρία Φαραντούρη σε μια συναυλία που αναμένεται να έχει έντονη συναισθηματική φόρτιση. Περιμένουμε με αγωνία και περιέργεια να ακούσουμε ποιοι είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί στην καριέρα της κορυφαίας ερμηνεύτριας, ενώ θα παρουσιάσει και τη μουσική σουίτα «Poetica» του Μίκη Θεοδωράκη.

ΤΟ ΨΕΜΑ ΤΗΣ ΣΑΡΚΑΣ

Μέχρι τις 27 Οκτωβρίου στο μουσείο Φρυσίρα (Μονής Αστερίου 3, Πλάκα) Ομαδική έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «Το ψέμα της σάρκας». Οι 31 έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες εμπνέονται τα έργα τους από τον γάλλο ζωγράφο Jean Rustin. Το γυναικείο κάλλος εξυμνείται στο αφιέρωμα αυτό, όμως η πανταχού παρούσα αίσθηση της θνητότητας και της παρακμής –αναπόσπαστα στοιχεία στο έργο του Rustin– προσδίδουν στα έργα μια βαριά τραγικότητα, που δεν μπορεί να χωνέψει εύκολα ο αμύητος θεατής.

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 73

Βιβλιοπροτάσεις

Χρίστος Ρουμελιωτάκης

«Γράφω στη γλώσσα του Ομήρου, πώς να μην τρέμει το χέρι μου»; Έ

«Ο πνευματικός άνθρωπος δεν είναι για να υπογράφει κομματικά μανιφέστα, ούτε να γίνεται όργανο των κομματικών μηχανισμών, αλλά να κάνει καλά τη δουλειά που έχει επιλέξει. Με αυτόν και μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να βοηθήσει τους συμπολίτες του να καταλάβουν τον εαυτό τους και τη μοίρα τους. Κι αν μπορούν και θέλουν, να την αλλάξουν». Ο βραβευμένος ποιητής Χρίστος Ρουμελιωτάκης διαθέτει και το ταλέντο και την εμπειρία, στα 75 του χρόνια, να μην κρύβεται πίσω από τις λέξεις, μολονότι τους φέρεται με την αρμόζουσα τρυφερότητα. Του Γιάννη Συμεωνίδη

74 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

χοντας λάβει μέρος στους κοινωνικούς αγώνες της εποχής του, συμμερίστηκε τη μοίρα της ελληνικής αριστεράς. Γι’ αυτό και στη συνέντευξή του στο Hot Doc εκτιμά πως η αριστερά είναι μεν αναμφισβήτητα ώριμη να κυβερνήσει, ωστόσο διατυπώνει τις αμφιβολίες του για την ελληνική εκδοχή της: «Η αριστερά εξ ορισμού θέλει να αλλάξει τον κόσμο. Η δική μας αριστερά, με όλες τις εκδοχές της, δεν θέλει να αλλάξει τίποτα. Θα ήθελε μάλιστα, αν μπορούσε, να σταματήσει ακόμα και τη Γη να κινείται». Ο Χρίστος Ρουμελιωτάκης εργάστηκε ως δικηγόρος, ενώ στα γράμματα εμφανίστηκε το 1957. Έχει εκδώσει τρεις ποιητικές συλλογές και τρεις συλλογές δοκιμίων. Για το έργο του «Ασκήσεις Αυτογνωσίας» τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής το 2009. Ο ίδιος δεν δέχεται πως οι πνευματικοί άνθρωποι της χώρας σιωπούν, εκτιμώντας πως αυτή η άποψη στηρίζεται σε μια παρωχημένη αντίληψη για τον ρόλο τους. Αντίθετα, καυτηριάζει τη μέχρι πρότινος πρακτική των κομμάτων της αριστεράς, που για να ισχυροποιήσουν τις θέσεις τους επικαλούνταν και τις υπογραφές διαφόρων πραγματικών ή μη πνευματικών ανθρώπων. «Οι ποιητές εξακολουθούν και σήμερα να γράφουν ποιήματα, οι ζωγράφοι να ζωγραφίζουν, οι σκηνοθέτες να σκηνοθετούν, και στον κινηματογράφο ειδικότερα μερικά ονόματα νέων σκηνοθετών αρχίζουν να λάμπουν και στο διεθνές στερέωμα και να αποσπούν διεθνείς διακρίσεις. Στην ποίηση μάλιστα, όπου έχω καλύτερη εποπτεία, διακρίνω νέα παιδιά, που από τα πρώτα τους έργα έχουν ήδη κατακτήσει τη δική τους προσωπικότητα. Ο Σταμάτης Πολενάκης, ο Χάρης Ψαρράς, ο Κυριάκος Συλφι­ τζόγλου, ο Θοδωρής Ρακόπουλος και η

Αντιγόνη Βουτσινά είναι μερικά από τα ονόματα που είμαι βέβαιος ότι θα τα συναντήσουμε και στο μέλλον». Ο Πάμπλο Πικάσο είχε πει κάποτε πως έφαγε μια ολόκληρη ζωή μέχρι να μάθει να ζωγραφίζει όπως ένα παιδί, άποψη την οποία συμμερίζεται και ο Χρίστος Ρουμελιωτάκης, για τον οποίο η τέχνη και η ποίηση είναι ένας διαρκής αγώνας και αγωνία. «Θυμηθείτε τον Σολωμό, που σε όλη του τη ζωή πάλευε με τον εαυτό του και τις λέξεις και στο τέλος μας άφησε μόνο μερικά ποιήματα, κι αυτά μισοτελειωμένα. Και υπολογίστε ότι ο έλληνας ποιητής καλείται να γράψει στην ίδια γλώσσα που έγραψαν ο Όμηρος, η Σαπφώ και ο Αισχύλος. Πώς να μην έχει αγωνία και πώς να μην τρέμουν τα πόδια και τα χέρια του μπροστά στο λευκό χαρτί»; Υπάρχει μέτρο σύγκρισης της Ελλάδας των μνημονίων με την Ελλάδα της κατοχής, του εμφυλίου, των πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων, της χούντας και της μεταπολίτευσης; «Κάθε εποχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Η σημερινή κρίση είναι σε πρώτο πλάνο οικονομική, σαν κι αυτές που και άλλες φορές έχει περάσει η Ελλάδα και τις ξεπέρασε. Σε δεύτερο και τρίτο πλάνο, όμως, είναι κρίση πολιτισμική και πολιτική. Και είναι ακριβώς αυτά τα στοιχεία που την διαφοροποιούν από τις προηγούμενες και καθιστούν τη λύση της πολύ δύσκολη. Πάντως, αποτελεί ύβρη οποιαδήποτε σύγκριση με προηγούμενες εποχές», υπογραμμίζει ο ποιητής, ο οποίος ονειρεύεται μια Ελλάδα όπου κανένας δεν θα έχει ως στόχο ζωής να γίνει δημόσιος υπάλληλος και να παίρνει σύνταξη από τα είκοσί του χρόνια, και όπου τα κόμματα της αριστεράς δεν θα ταυτίζουν τον σοσιαλισμό με το κράτος, τις ΔΕΚΟ και τον κρατικοδίαιτο συνδικαλισμό. 

Το παράξενο βιβλιοπωλείο του κυρίου Πενάμπρα Συγγραφέας: Robin Sloan Μετάφραση: Πέτρος Χατζόπουλος Εκδότης: Κλειδάριθμος ISBN: 978-960-461-572-8 Σελ. 360 | Τιμή: 15,50 €

Η οικονομική κρίση σήμανε πρόωρη λήξη στην καριέρα του Κλέι Τζάνον ως ανερχόμενου σχεδιαστή ιστοσελίδων, αλλά θα καταφέρει να βρει δουλειά ως νυχτερινός υπάλληλος στο βιβλιοπωλείο 24ωρης εξυπηρέτησης του κυρίου Πενάμπρα. Έπειτα όμως από μόλις λίγες ημέρες στο νέο του πόστο, ο Κλέι αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι το μαγαζί είναι ακόμα πιο παράξενο απ΄ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Η άσκηση του Ροτ

Ο Κούριερ

Ο Έκτορας Λαζαρίδης, μόνιμος κάτοικος εξωτερικού και γιος ήρωα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας, έρχεται στην Αθήνα για να δημοσιεύσει την προσωπική μαρτυρία του πατέρα του, εκτελώντας την τελευταία του εντολή. Η αποστολή του σκοντάφτει σε αναπάντεχα εμπόδια, που ο Έκτορας αδυνατεί να παρακάμψει. Ο ήρωας θα παλέψει µε θεούς και δαίμονες και θα λιώσει τα σιδερένια του παπούτσια περιφερόμενος στους ανήσυχους δρόμους της Αθήνας, η οποία μοιάζει µε τοπίο πριν από την καταιγίδα. Μέσα σε όλα αυτά έχει να παλέψει και µε µια δυσλειτουργία της μνήμης.

Το βιβλίο αφηγείται το δαιδαλώδες οδοιπορικό ενός καθημερινού ανθρώπου στην προ κρίσης Ελλάδα. Μια εργασιακή Οδύσσεια με τελικό προορισμό την «Ιθάκη» της μονιμότητας στο δημόσιο. Ο αφηγητής εκφράζει τις πιο μύχιες σκέψεις κι επιθυμίες του, τις φοβίες και τις ψευδαισθήσεις του. Κι αν προς το τέλος διαφαίνεται η δικαίωση, δεν παύει να πλανάται το ερώτημα μήπως το όνειρο τείνει να εξελιχθεί σε εφιάλτη στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης.

Συγγραφέας: Βασιλική Ηλιοπούλου Εκδότης: Πατάκης ISBN: 978-960-164-843-9 Σελ. 224 | Τιμή: 11,90 €

Δεν είναι τίποτα

Η μεγάλη αποτυχία της ευρωζώνης

«Δεν είναι τίποτα, είναι η πόρτα σου, που ανοιγοκλείνει μόνη της, όπως και χθες. Δεν είναι τίποτα, είναι η θεία σου Αγγελική, που έχει πεθάνει από χρόνια και είναι μόνη της. Δεν είναι τίποτα, είναι τα χρόνια σου, που επιστρέφουν και διεκδικούν τα δικαιώματα τους. Δεν είναι τίποτα, είναι μεσάνυχτα και είναι αργά, πολύ αργά για να φοβάσαι».

Ο φινλανδός πανεπιστημιακός Χάικι Πατομάκι αναλύει την τρέχουσα κρίση, εξετάζοντας διεξοδικά και σε βάθος την ευρωπαϊκή και παγκόσμια πολιτική οικονομία. Προβλέπει τις πιθανότητες επιτυχίας των διαφόρων μέτρων που έχουν προταθεί ως τώρα από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το μέλλον της ευρωζώνης είναι ζήτημα μεταρρύθμισης της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής διακυβέρνησης, προτείνοντας μια παγκόσμια οικονομική δημοκρατία ως τη μοναδική βιώσιμη διέξοδο από την τρέχουσα κρίση.

και άλλα ποιήματα

Συγγραφέας: Χρίστος Ρουμελιωτάκης Εκδότης: Gutenberg-Τυπωθήτω ISBN: 978-960-402-349-3 Σελ. 35 | Τιμή: 7,20 €

Συγγραφέας: Αργύρης Χατζησάββας Εκδότης: Λιβάνης ISBN: 978-960-142-713-3 Σελ. 69 | Τιμή: 5,00 €

Συγγραφέας: Heikki Patomaki Μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής Εκδότης: Μεταίχμιο ISBN: 978-960-566-097-0 Σελ. 392 | Τιμή: 15,50€

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 75

ΑΠΟΤΥΠΟΜΑΤΑ Της Ματίνας Παπαχριστούδη

Σ’ ένα άλλο τηλεοπτικό σκηνικό

Ε

ν μέρει μόνο η πρόβλεψη για αλλαγή του σκηνικού στον χώρο των media επιβεβαιώνεται. Τα παλιά διαπλεκόμενα δεν εξαφανίστηκαν. Αντίθετα, δίνουν ακόμη τη λυσσαλέα μάχη διατήρησης στη ζωή, ακόμη πιο σφιχτά δεμένα με τα τραπεζικά και πολιτικά συμφέροντα. Όμως προστέθηκαν νέα τζάκια, που έχουν σχέσεις ορατές κι αόρατες με τους πολιτικούς συνεργάτες τους εντός ή εκτός της δικομματικής κυβέρνησης, θέλοντας να πάρουν θέση και μερίδιο στο τραπέζι διαχείρισης της ελληνικής κοινωνίας. Ήδη από το τέλος της περασμένης άνοιξης η πολιτική επιρροή της τηλεοπτικής ειδησεογραφίας από το Mega-ΣΚΑΙ και την τότε ΕΡΤ απέκτησε έναν ισχυρό αντίπαλο: Τα χαρακτηριζόμενα «άλλα» κανάλια, που στις μετρήσεις τηλεθέασης στη διάρκεια της βραδινής ζώνης κατέγραφαν υψηλότερα ποσοστά από αυτά των μεγάλων ιδιωτικών καναλιών! Με αυτή την προίκα, στο ήδη διαμορφωμένο σκηνικό προστίθενται δυο νέοι παίχτες. Πρώτος, το 902 TV του ΚΚΕ, του οποίου νέος ιδιοκτήτης φέρεται ο Φίλιππος Βρυώνης, ο οποίος διαθέτει ήδη δυο τηλεοπτικούς σταθμούς, το Extra TV και το Zoom TV. Δεύτερος, το Action 24, πρώην TV Magic (Κόκκαλης), πρώην Sport TV (Λ. Λαυρεντιάδης), το οποίο ανήκει στον τηλεοπτικό παραγωγό Δ. Παναγιωτάκη, με φανερές σχέσεις με τον Ευάγγελο Βενιζέλο του ΠΑΣΟΚ. Το Action 24 έκανε δυναμικά την εμφάνισή του ως πολιτικό ειδησεογραφικό κανάλι, με σχολιαστές γνωστούς δημοσιογράφους και διαφημίσεις-χορηγίες με τη βούλα του ΟΠΑΠ. Και μόνο το γεγονός πως σχεδιάζει να βγάλει την «Αθλητική Κυριακή» (!) αποδεικνύει την πολιτική και οικονομική υποστήριξη που διαθέτει.

76 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Ο ΔΟΛ προ... αφανισμού Έως 180 εργαζόμενοι θα αποχωρήσουν από τον ΔΟΛ έως το τέλος Δεκεμβρίου. Ο δημοσιογραφικός οργανισμός, που δεν κατάφερε να βρει επενδυτή, όπως παραδέχεται ο διευθυντής του Βήματος Αντώνης Καρακούσης, και αντιμετωπίζει έντονο πρόβλημα ρευστότητας, μπήκε στη φάση της συρρίκνωσης. Για κίνδυνο αφανισμού έγραψε ο Αντ. Καρακούσης, για να δικαιολογήσει τις μαζικές απολύσεις από τον ΔΟΛ. Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι αν τελικά την τύχη του οργανισμού θα αναλάβει η Alpha Bank, η οποία μόλις πριν λίγες μέρες ενέκρινε ομολογιακό δάνειο για τον Πήγασο του Γ. Μπόμπολα. Δυο στοιχεία με σημασία, επίσης, είναι πως τόσο τα χρέη προς τις τράπεζες όσο και οι ζημιές των δυο ομίλων είναι σχεδόν ίδια. Ο ΔΟΛ όμως δεν πήρε δάνειο, σε αντίθεση με το συγκρότημα Μπόμπολα...

Δέσμευση φούσκα Ανάμεσα στις πολλές ασύδοτες πράξεις της κυβερνητικής πλευράς στο λουκέτο της ΕΡΤ και την εκπομπή της ΔΤ είναι και η δέσμευση πως θα προσληφθούν με σύμβαση 2.000 απολυμένοι εργαζόμενοι. Όπως αποδείχτηκε, ήταν ένα ακόμη ψέμα του Π. Καψή για να διασπάσει το μέτωπο της ΕΡΤ στο Ραδιομέγαρο. Στους δικούς τους έλεγαν πως τις προσλήψεις δεν τις ενέκρινε η τρόικα.

Fast track ψηφιακή TV Χωρίς τηλεοπτικές άδειες προγραμματίζονται τελικά να δοθούν σε διαγωνισμό-παρωδία οι ψηφιακές συχνότητες στους παρόχους δικτύου. Οι ημερομηνίες πιέζουν, έως τον Νοέμβριο του 2014 πρέπει να απελευθερωθούν για τις τηλεπικοινωνίες και τον στρατό οι συχνότητες μετά την 57 στα UHF. Κι ενώ η κυβέρνηση είναι έτοιμη να τις δώσει όλες στην Digea με διαδικασίες fast track, οι καναλάρχες μέτοχοί της επιμένουν να μην πληρώσουν. Ούτε καν την εγγύηση φερεγγυότητας...

«Κατίνα TV» τα πρωινά Αντί να καταργηθούν τα πρωινάδικα της TV, όπως λεγόταν πέρυσι, Mega και ΑΝΤ1 θα κονταροχτυπηθούν με δυο ζευγάρια που έχουν όλα τα φόντα να παίζουν ως εξώφυλλα περιοδικών και να τους κυνηγάνε οι παπαράτσι. Γιώργος Λιάγκας-Φαίη Σκόρδα στον ΑΝΤ1 εναντίον Πέτρου Κωστόπουλου-Τζένης Μπαλατσινού στο Mega. Η καλύτερη συνταγή για τις νέου τύπου κατινιές στα πρωινάδικα της TV.

HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 • 77

Η ζωή των Ωνάσηδων μοιάζει με αρχαία τραγωδία. Μόνο που, σε αντίθεση με τις ελληνικές τραγωδίες, οι Ωνάσηδες πεθαίνουν πάντα επί σκηνής. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και στα δελτία ειδήσεων. Κατά μια έννοια συνεχίζουν να πεθαίνουν και σήμερα, στο τέλος κάθε ιστορίας που αναπαράγει τη ζωή τους.

ΞΕφΥΛΛΙΣτΕ τΗν ΑΛΗθΕΙΑ Στο ΜΥθο Αποκτήστε το πρώτο βιβλίο των εκδόσεων

στην τιμή των 6,5 ευρώ Τηλ. επικοινωνίας 210 621 7990

80 • HOTDOC. • 12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013