Haiku

Λογοτεχνία

Haiku (χαϊκού)

“ Όταν η δασκάλα μάς είπε ότι θα μάθουμε χαϊκού, χαϊκού, όλοι κάναμε σαν τρελοί από τη χαρά μας, μας,  γιατί  νομίζαμε ότι θα είναι κάτι σαν το κουνγκκουνγκ-φου. φου.  Τα χαϊκού όμως είναι  γιαπωνέ γιαπωνέζικα ποιηματάκια. ποιηματάκια. Η δασκάλα μάς διάβασε μερικά, μερικά, και ένα απ απ'' αυτά μιλούσε  για έναν κήπο στο φεγγαρόφωτο, φεγγαρόφωτο,  για μια ιτιά και  για άγρια μούρα. μούρα. Άρχισα, Άρχισα,  λοιπόν,  λοιπόν,  να προσέχω τι  λέει.  λέει.  Τελικά,  Τελικά, αποφάσισα ότι μου αρέσουν πολύ τα χαϊκού.” χαϊκού.”  Το παραπάνω απόσπασμα, απόσπασμα, από παιδικό βιβλίο, βιβλίο, δίνει μια εικόνα της διάδοσης του χαϊχαϊκού στη χώρα μας. μας.  Τι είναι όμως το χαϊκού; χαϊκού; Η απλουστευμένη ερμηνεία που ακολουθεί είναι και η πιο  γνωστή :  Τα χαϊκού είναι είδος ποίησης που πρωτοεμφανίστηκε στην Ιαπωνία το δέκατο έκτο αιώαιώ να και υιοθετήθηκε στην Ευρώπη στις αρχές του εικοστού. εικοστού. Από εκεί πέρασαν τον ΑτλαΑτλα ντικό και έφτασαν  να  γίνουν πολύ δημοφιλή σε όλο το Δυτικό κόσμο. κόσμο. Στην αυθεντική στιχουργική μορφή τους, τους, τα χαϊκού είναι μικρά ποιήματα από 17 συλλαβές σε ένα ε νιαίο στίχο. στίχο.  Τα χαϊκού συμπυκνώνουν ευφυΐα και σοφία, σοφία, που εκφράζονται με  λυρική,  λυρική, ή άλλοτε, άλλοτε, χιουμοριστική διάθεση, διάθεση, ενώ συχνά υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης. έκπληξης. Στα χαϊχαϊκού σημαντική θέση έχουν η φύση, φύση, οι εποχές και τα χρώματα, χρώματα, η ομορφιά των  λέξεων και των αντιθέσεων, αντιθέσεων, ενώ το  νόημα κάποιες φορές αποκτά δευτερεύουσα σημασία. σημασία. Ο  γνωστότερος Ιάπωνας ποιητής των χαϊκού ήταν ο Ματσούο Μπασό (Matsuo Basho, 1644-1694).  Το πιο φημισμένο από όλα τα χαίκού είναι δικό του: του: Παλιά  λίμνη ένας βάτραχος μέσα πηδά ήχος  νερού

Άλλοι  γνωστοί Ιάπωνες ποιητές των χαϊκού ήταν ο Γιόσα Μπουσόν (Yosha Buson), o Μασαόκα Σίκι (Masaoka Shiki). Ειδικά ο τελευταίος ήταν πολυγραφότατος έγραψε περίπου 23000 χαϊκού. χαϊκού. Δύο παραδείγματα: παραδείγματα: μ ι α ίρις π ι ο  λευκή τ ο σ ο ύ ρ ο υ π ο τ η ν άνοιξη

οι μέρες που μου απομένουν είναι μετρημένες σ ύ ν τ ο μ η  νύχτα

Ο Μασαόκα Σίκι έχει ιδρύσει την παλιότερη σχολή χαϊκού στην Ιαπωνία, Ιαπωνία, την Χοτοτογκίσου. Χοτοτογκίσου. Υπάρχουν και άλλες ανάλογες σχολές στη χώρα αυτή, αυτή, ενώ εκδίδονται περίπου πέντε χιλιάδες περιπεριοδικά ποιήσης χαϊκού. χαϊκού.

Κανόνες Στην πρώτη Ανθολογία Ελληνικού Χαϊκού, Χαϊκού, στο εισαγωγικό σημείωμα, σημείωμα, ο Θ.Δ. ΦραγκόΦραγκόπουλος, πουλος, χαρακτηρίζει ως “ νομοτέλεια”  νομοτέλεια” τον περιορισμό των 5, 7, 5 συλλαβών και το ξεχωξεχωριστό αυτό  γνώρισμά του αναφέρουν όλες οι ερμηνείες του χαϊκού, χαϊκού, όπου και αν ψάξουψάξου-

www.interedkids.gr - Μαρία Κασαπίδη

Σελίδα 1 από 3

Λογοτεχνία

με. Θα πρέπει,  λοιπόν,  να θεωρήσουμε πρώτο κανόνα - κριτήριο,  για  να χαρακτηριστεί ένα ποίημα χαϊκού, τον περιορισμό των 5, 7, 5 συλλαβών ανά στίχο. Δεύτερος κανόνας είναι η ύπαρξη  λέξης εποχής (kigo), η οποία υποδηλώνει σε ποια εποχή, ή χρονική στιγμή, εντάσσει ο ποιητής το χαϊκού. (Παράδειγμα : άνθη κερασιάς δείχνουν την άνοιξη, χιόνι τον χειμώνα κλπ). Στη συνέχεια έχουμε το kireji, τη  λέξη που προκαλεί μια στιγμιαία παύση και στα αγ γλικά χαϊκού αντικαθιστάται με σημεία στίξης ( ·, ! : ) στο τέλος της πρώτης ή της δεύτερης  γραμμής  για τον ίδιο  λόγο.

Τα χαϊκού στην Ευρώπη . Στην Ευρωπαϊκή εκδοχή τους συνήθως υποδιαιρούνται σε 3 στίχους από 5, 7 και 5 συλ λαβές, στους οποίους η ομοιοκαταληξία αποφεύγεται. Στις πιο σύγχρονες απόπειρες δημιουργίας χαϊκού, είναι συχνές οι μικρές αποκλίσεις από τον αυστηρό αυτό στιχουργικό κανόνα.

Η εμφάνιση του χαϊκού στην Ελλάδα Αρχές του 20ου αιώνα, με τη διάδοση του είδους στην Ευρώπη, εμφανίζονται στην Ελ λάδα τα πρώτα θεωρητικά κείμενα  για την ιαπωνική ποίηση.  Το 1904 ο Σπυρίδωνας Δε Βιάζης δημοσιεύει το πρώτο μέρος σχετικού άρθρου του στο περιοδικό  Ίρις Αθηνών.  Τον Μάρτιο του 1925, ο Γ . Σταυρόπουλος, δημοσιεύει στο περιοδικό Λυκαβηττός έξι μικρά ποιήματα με τον  γενικό τίτλο « Τρίστιχα» συνοδευόμενα από σύντομο σημείωμα  γνωριμίας με το ποιητικό είδος.  Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, ο Ν. Χάγιερ - Μπουφίδης, με το ψευδώνυμο  Ίσαντρος Άρις, δημοσιεύει στο περιοδικό Νέα  Τέχνη πέντε χάι-κάι και επίσης σχετικό με το θέμα σημείωμα. Παραθέτω από ένα ποίημά τους : Γ . Σταυρόπουλος

 Ίσαντρος Άρις

Μαύρο  χελιδόνι  σε  παλιό  πατάρι  φτεροκοπάει 

Εκεί  στη Δύση ω  πορφυρένιες  θύμισες  της  Αττικής  ,

,

.

 Το 1940, εκδίδεται η συλλογή  Τετράδιο Γυμνασμάτων, του Γ . Σεφέρη, η οποία περιλαμβάνει 16 ποιήματα. Ο Νομπελίστας ποιητής, είχε αρχίσει  να  γράφει τα πρώτα χαικού ποιήματα το 1929, σε  νεαρή ηλικία. Ποιήματα του έχουν μελοποιηθεί και κυκλοφορούν και σε cd (“δεκαέξι χαϊκού και άλλες ιστορίες” Sigmatropic). Θεωρείται ουσιαστικός εισηγητής του είδους στην Ελλάδα.

ΤΟ ΓΙΑΣΕΜΙ

ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

Είτε βραδιάζει ε ί τ ε φέγγει μ έ ν ε ι  λευκό το  γιασεμί .

 Το ζ ε σ τ ό  νερό μου θ υ μ ί ζ ε ι κάθε πρωί πως δε ν έχ ω τίποτε άλλο ζωντανό κ ο ν τ ά μ ου

www.interedkids.gr - Μαρία Κασαπίδη

Σελίδα 2 από 3

Λογοτεχνία

Από την Παγκόσμια Ανθολογία  Χαϊκού Jorge Luis Borges ( Α ρ γ ε ν τ ι ν ή)

 Ήμουν μικρός δ εν ή ξ ε ρ α τότε  για θάνατο ήμουν αθάνατος Ευχαριστώ  για τ ην τ ε λ ε υ τ α ί α τ ου Σ ω κ ρ ά τ η

Pablo Neruda ( Χιλή )

Π ό σ ε ς βδομάδες έ χ ε ι η μ έ ρ α; Κι ο μήνας π ό σ α χ ρ ό ν ι α; Γ ι α τ ί η  γ η μ ό λ ι ς βγουν οι β ι ο λ έ τ ε ς μαραζώνει ;

Δανάη Στρατηγο πούλου ( Ελλάδα )

 Όσο και  να κλαις μόνο κάτι αδένες δικαιώνονται

Jorge Carrera Andrade ( Εκουαδόρ )

Σ α λ ι γ κ ά ρ ι: ε λ ά χ ι σ τ η μ ε τ ρ ι κ ή ταινία  για  ν α μ ε τ ρ ά ε ι το ν αγρό ο Θεός

Dejan Bogojevic ( Γιουγκοσλαβία )

Σ ΄ άλλο  νούφαρο δ ες ο βάτραχος πήδηξε μ ι κ ρ ό τ ο κ ρ ε β ά τ ι τ ου.

Martin Berner ( Γερμανία )

" καυχησιάρικο "  λέει η χιονονιφάδα σ τ ΄ ά σ π ρ ο  γιασεμί

Bart Mesotten ( Βέλγιο )

Σε δέντρο Χριστουγέννων σ τ ρ ι μ ω γ μ έ ν ο ς  γέρος άγγελος ακόμ΄ α ν α σ α ί ν ε ι. ..

Πηγή: Γιάννης Νικ. Μανιάτης, ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ  ΤΟ ΧΑΙΚΟΥ

www.interedkids.gr - Μαρία Κασαπίδη

Σελίδα 3 από 3