Gramatika

SUBSTANTIV (IMENICE) Imenice u norveškom mogu biti: muškog roda (hankjønn); ženskog roda (hunkjønn) i srednjeg roda (intetkjønn). Imenice razlikuju jedninu (entall) i množinu (flertall). I u jednini i u množini imenice mogu biti u neodređenom obliku (ubestemt) i određenom (bestemt). U neodređenom obliku jednine (ubestemt form entall) imenice ispred sebe imaju neodređeni član po kome se prepoznaje kojeg su imenice roda. Imenice muškog roda prepoznajemo po članu en; imenice ženskog roda se prepoznaju po članovima ei/en; imenice srednjeg roda prepoznajemo po članu et. Hankjønn en dag (dan) en oppgave (zadatak) en skole (škola)

Hunkjønn ei/en klokke (sat) ei/en hytte (koliba) ei/en bok (knjiga)

Intetkjønn et kontor (kancelarija) et hus (kuća) et kurs (kurs)

Određeni oblik jednine (bestemt form entall) imenica sva tri roda se gradi tako što neodređeni član koji stoji ispred imenice pređe iza nje i sa imenicom pravi jednu reč. Hankjønn en dag - dagen en oppgave – oppgaven en skole – skolen

Hunkjønn ei/en klokke – klokka/klokken ei/en hytte – hytta/hytten ei/en bok – boka/boken Napomena: u određenom obliku jednine imenica ženskog roda član ei prelazi u a.

Intetkjønn et kontor – kontoret et hus – huset et kurs – kurset U neodređenom obliku množine (ubestemt form flertall) imenice muškog, ženskog i višesložne imenice srednjeg roda (imenice koje imaju dva ili više samoglasnika) dobijaju nastavak –er ukoliko se završavaju na suglasnik, odnosno –r ukoliko se završavaju već na e. en dag – dager en oppgave – oppgaver en skole – skoler

ei/en klokke – klokker ei/en hytte - hytter

et kontor - kontorer

Jednosložne imenice srednjeg roda (imenice koje imaju samo jedan samoglasnik) u neodređenom obliku množine ne dobijaju nikakav nastavak. et hus - hus et kurs – kurs 1

U određenom obliku množine (bestemt form flertall) imenice sva tri roda dobijaju nastavak –ene ukoliko se završavaju na suglasnik, odnosno –ne ukoliko se već završavaju na e. en dag – dagene en oppgave – oppgavene en skole – skolene

ei/en klokke – klokkene ei/en hytte – hyttene

Entall

et kontor - kontorene et hus - husene et kurs – kursene

Flertall

ubestemt en dag en oppgave en skole

bestemt dagen oppgaven skolen

ubestemt dager oppgaver skoler

bestemt dagene oppgavene skolene

ei/en klokke ei/en hytte ei/en bok

klokka/klokken hytta/hytten boka/boken

klokker hytter bøker

klokkene hyttene bøkene

et kontor et hus et kurs

kontoret huset kurset

kontorer hus kurs

kontorene husene kursene

Uregelette substantiv (Nepravilne imenice): 1. Imenice koje se završavaju na –el ili –er se najpre sažimaju, pa im se tek onda dodaju nastavci –er za neodređenu množinu i –ene za određenu. en onkel – onkelen – onkler – onklene (ujak) en sommer – sommeren – somrer – somrene (leto) 2. Imenice koje se završavaju na –er a označavaju osobe, bilo kao njihovu nacionalnu pripadnost ili zanimanje. Ove imenice u neodređenom obliku množine dobijaju nastavak –e, a u određenoj množini –ne. en serber – serberen – serbere – serberne en fisker – fiskeren – fiskere – fiskerne 3. Imenice koje imaju potpuno nepravilnu množinu, i neodređenu i određenu. en bror – broren – brødre – brødrene en søster – søsteren – søstre – søstrene en mor – moren – mødre – mødrene en far – faren – fedre – fedrene en datter – datteren – døtre – døtrene foreldre – foreldrene søsken – søsknene

2

Bruk av bestemt og ubestemt form (Upotreba određenog i neodređenog oblika): Neoređeni oblik imenice se koristi: 1. kada se uvodi nova informacija i kada se govori o nečemu uopštenom: Jeg har en hyggelig lærer. (Imam prijatnog nastavnika.) Vi må kjøpe bøker. (Moramo kupiti knjige.) 2. iza genitiva ili prisvojne zamenice: Karis naboer (Karine komšije) min bil (moj auto) Neodređeni oblik sa ili bez člana: 1. nebrojive imenice nemaju član: Vi trenger mat, frukt og kaffe. (Treba nam hrana, voće i kafa.) 2. kada se misli na jedan primerak nečega ili na jednog pojedinca, tada se koristi član: Jeg kjøpte en gammel bil. (Kupio sam jedan stari auto.) Jeg har ei tante i Oslo. (Imam tetku u Oslu.) 3. kada je imenica deo radnje, više nego pojedinačan primerak, najčešće nema člana: Hun kjører bil. (Ona vozi auto.) Han spiller gitar. (On svira gitaru.) Često možemo izabrati: Han skrev (en) stil. (On piše sastav.). Obično biramo član kada smo zainteresovani za sam sastav, a ne koristimo član kada smo zainteresovani za radnju. 4. kada imenica govori o tome šta je subjekat, tada se ne koristi član: Hun er lege. (Ona je lekar.) Han er nordmann. (On je Norvežanin.) 5. kada se govori o tome kakav je subjekat, tada se koristi član: Hun er en god lege. (Ona je dobar lekar.) Hun er et geni. (Ona je genije.) Određeni oblik imenice se koristi: 1. kada se govori o nečemu što je poznato, jasno je o kome ili o čemu govorimo: Jeg traff læreren. (Sreo sam nastavnika.) Bøkene er fine. (Knjige su fine.) 2. ispred prisvojne zamenice ili ispred predloga koji izražavaju pripadnost: bilen min (moj auto) hovedstaden i Norge (glavni grad u Norveškoj)

3

ADJEKTIV (PRIDEVI) Pridevi su reči koje opisuju imenicu, stoje uz nju i sa njom se moraju slagati u rodu i broju. Najveći broj prideva u norveškom su pravilni pridevi. pen (lep) – je osnovni oblik prideva, stoji uz imenice muškog i ženskog roda, na ovaj osnovni oblik prideva se dodaju svi ostali nastavci. en pen dag – lep dan ei pen klokke – lep sat U srednjem rodu pravilni pridevi dobijaju nastavak –t. et pent hus – lepa kuća U množini svi pridevi dobijaju nastavak –e. pene dager – lepi dani pene klokker – lepi satovi pene hus – lepe kuće Određeni broj prideva su nepravilni pridevi. Tu spadaju: 1. Pridevi koji ne dobijaju nastavak –t u srednjem rodu. Tu imamo četiri podgrupe: 1a. pridevi koji se završavaju na –ig: vanskelig (težak), hyggelig (prijatan), heldig (srećan) ... et vanskelig spørsmål (teško pitanje) et hyggelig barn (prijatno dete) 1b. pridevi koji se završavaju na –sk, a označavaju nacionalnu pripadnost: norsk (norveški), serbisk (srpski), engelsk (engleski) ... et norsk hus (norveška kuća) et serbisk barn (srpsko dete) 1c. višesložni pridevi koji se završavaju na –sk: praktisk (praktičan), fantastisk (fantastičan) ... et praktisk spørsmål (praktično pitanje) Napomena: kratki, jednosložni pridevi koji se završavaju na –sk pripadaju grupi pravilnih prideva, što znači da u srednjem rodu dobijaju –t, dok se nastavak –e za množinu podrazumeva. et ferskt brød (svež hleb) et friskt barn (zdravo dete) 1d. pridevi koji se završavaju na konsonant plus –t: svart (crn), sint (ljut) ... et svart skjerf (crni šal) et sint barn (ljuto dete) Pridevi iz svake podgrupe regularno dobijaju nastavak –e za množinu.

4

2. Pridevi koji dobijaju udvojeno t (-tt) u srednjem rodu. U množini regularno dobijaju nastavak –e. Tu spadaju kratki, jednosložni pridevi koji se završavaju na samoglasnik: ny (nov), fri (slobodan) ... et nytt hus (nova kuća) et fritt land (slobodna zemlja) 3. Pridevi koji se završavaju na dva ista suglasnika, gube jedan suglasnik kada im se doda nastavak –t u srednjem rodu: grønn (zelena), tykk (debeo), tynn (tanak) ... et tykt skjerf (debeo šal) et grønt skjørt (zelena suknja) 4. Pridevi koji se završavaju na –el, -er, -en i kod kojih dolazi do sažimanja pre dodavanja nastavka –e za množinu. Sažimanje znači sledeće: slovo e iz nastavaka –el/ -er/ -en se gubi, a ukoliko je suglasnik udvojen onda se i jedan suglasnik gubi. gammel (star) – gaml (oblik dobijen sažimanjem) + e = gamle (stari) vakker (divan) – vakr (oblik dobijen sažimanjem) + e = vakre (divni) doven (lenj) – dovn (oblik dobijen sažimanjem) + e = dovne (lenji) 5. Pridevi koji se završavaju na konsonant plus t ne dobijaju –t u srednjem rodu. sint (ljut) en sint gutt (ljut dečak) ei sint dame (ljuta gospođa) et sint barn (ljuto dete) Bestemt form adjektiv (Određeni oblik prideva): Pridevi u određenom obliku dobijaju nastavak –e (dodaje se na osnovni oblik prideva). Određeni oblik prideva se podudara sa pridevom u obliku za množinu, ali bitno je zapamtiti da to nije množina. Određeni oblik prideva se koristi u okviru dve formule: 1. određeni član + određeni oblik prideva + određeni oblik imenice Određeni članovi u norveškom su: den – za muški i ženski rod jednine det – za srednji rod jednine de – za množinu den pene dagen (taj lepi dan) det varme huset (ta topla kuća) de gode vennene (ti dobri prijatelji) 2. prisvojni oblik (prisvojna zamenica) + određeni oblik prideva + neodređeni oblik imenice min gode venn (moj dobar prijatelj) dine pene barn (tvoja lepa deca)

5

Gradbøyning av adjektiv (Komparacija prideva): 1. pravilni pridevi u komparativu dobijaju nastavak –ere, a u superlativu –est pen – penere – penest (lep) varm – varm ere –varmest (topao) kald – kaldere –kaldest (hladan) 2. pridevi koji se završavaju na –ig, u komparativu dobijaju nastavak –ere, a u superlativu –st. hyggelig – hyggeligere – hyggeligst (prijatan) vanskelig – vanskeligere – vanskeligst (težak) 3. pridevi na –el, -er, -en se najpre sažimaju, pa im se tek onda dodaju nastavci -ere za komparativ i –est za superlativ enkel – enklere – enklest (jednostavan) vakker – vakrere – vakrest (divan) doven – dovnere – dovnest (lenj) 4. pridevi koji imaju potpuno nepravilnu komparaciju. god – bedre – best (dobar) ille – verre – verst (loš) stor – større – størst (veliki) liten – mindre – minst (mali) gammel – eldre – eldst (star) ung – yngre – yngst (mlad) mange – flere – flest (mnogo) mye – mer – mest (mnogo) 5. višesložni pridevi imaju složenu komparaciju pomoću mer u komparativu i mest u superlativu. praktisk – mer praktisk – mest praktisk (praktičan) interessant – mer interessant – mest interessant (interesantan) Superlativ može takođe biti određen, tako što mu se doda nastavak –e. penest – peneste den peneste gutten (taj najlepši dečak) U norveškom kada birami između dve mogućnosti koristi se superlativ: Hvem er penest, Kari eller Anne? – Ko je najlepši, Kari ili Anne? Liten (Mali): Pridev liten ima posebne oblike za svaki rod. liten – muški rod lita – ženski rod lite – srednji rod

en liten gutt (mali dečak) ei lita jente (mala devojčica) et lite hus (mala kuća)

6

lille – određeni oblik jednine: den lille gutten (taj mali dečak) den lille jenta (ta mala devojčica) det lille huset (ta mala kuća) små – i neodređeni i određeni oblik množine små gutter/jenter/hus de små guttene/jentene/husene KONSTRUKCIJA »JA, DET GJØR JEG” U ovoj konstrukciji, koju koristimo kao odgovor na pitanje, glagol ”gjøre” zamenjuje sve glagole, osim pomoćnih glagola (kan, skal, vil, bør), glagola ha i være. 1. Snakker du norsk? Ja, det gjør jeg. 2. Kommer han fra Italia? Ja, det gjør han. 3. Kan du komme? Ja, det kan jeg. 4. Skal vi besøke Nina? Ja, det skal vi. 5. Er du lege? Ja det er jeg. 6. Har du mange venner? Ja, det har jeg. Ukoliko želimo negativno da odgovorimo na postavljeno pitanje, negaciju smeštamo iza zamenice. Nei, det gjør jeg ikke.

REKKEFØLGE (RED REČI U REČENICI) 1. Izjavne rečenice (Fortellende setninger) subjekat + glagol + ostatak rečenice Jeg snakker norsk. Han bor i Bergen. 2. Upitne rečenice (Spørresetninger) pitanje koje počinje upitnom rečju upitna reč + glagol + subjekat + ostatak rečenice Hva heter du? Hvor kommer du fra?

( Kako se zoveš? ) ( Odakle dolaziš? )

pitanje koje počinje glagolom glagol + subjekat + ostatak rečenice Snakker du norsk? Bor han i Norge?

( Govoriš li norveški? ) ( Živi li on u Norveškoj? )

7

INVERSJON (INVERZIJA) Kada na početku rečenice imamo prilog za vreme, mesto, način ili objekat, onda iza toga mora obavezno da ide inverzija (to znači: glagol, pa subjekat). 1. Jeg lærer norsk nå. - normalan red reči Nå lærer jeg norsk. - inverzija 2. Han skal ha en fest. - normalan red reči En fest skal han ha. - inverzija LEDDSETNINGER (ZAVISNE REČENICE) Zavisne rečenice ne mogu stajati same za sebe, već uvek traže dopunu u vidu neke nezavisne (glavne rečenice). Zavisne rečenice prepoznajemo po veznicima. Najčešći veznici su: fordi (zato što), hvis (ako), da (kada), når (kada), derfor (stoga)... Zavisna rečenica uvek poštuje jedan određeni red reči, a to je: veznik + subjekat + ikke (ili neki drugi prilog, ako ga ima) + glagol Ukoliko jednu složenu rečenicu počnemo zavisnom rečenicom, onda glavna rečenica koja dolazi iza nje i dopunjuje je, mora obavezno početi glagolom (moramo imati inverziju). Hvis jeg har tid, skal jeg komme. (Ako imam vremena, doći ću.) Ukoliko jednu složenu rečenicu počnemo glavnom rečenicom, a iza nje sledi zavisna rečenica, onda je i u jednoj i u drugoj rečenici normalan red reči (za visna rečenica se uvek pridržava svog reda reči). Jeg skal komme hvis jeg har tid. (Doći ću ako imam vremena.) Razlika između veznika når i da: Veznik når se koristi za sadašnjost i budućnost i eventualno za prošlost, ali samo kada se neka radnja stalno ponavljala u prošlosti (bila je uobičajna radnja u prošlosti). Når jeg lærer norsk, føler jeg meg bra. (Kada učim norveški, osećam se dobro.) Veznika da se koristi isključivo za prošlost (kada se nešto jednom desilo u prošlosti, nije se ponavljalo.) Da jeg hadde ti år, bodde jeg i Oslo. (Kada sam imala 10 godina, živela sam u Oslu.) Kao upitna reč jedino i samo se može upotrebiti når i tada se koristi za sva vremena. Når bodde du i Oslo? (Kada si živela u Oslu?)

8

Dve upotrebe reči da: veznik zavisne rečenice, prevodi se ”kada”. Red reči je: da + subjekat + glagol Da han var i Norge, snakket han bare norsk. (Kada je bio u Norveškoj, govorio je samo norveški.) prilog za vreme, prevodi se ”tada, onda”. Red reči je: da + glagol + subjekat I dag er mandag. Da har jeg norskkurs. (Danas je ponedeljak. Tada ja imam kurs norveškog.) PREBACIVANJE IZ DIREKTNOG U INDIREKTAN GOVOR 1. Izjavna recenica Han snakker norsk. (On govori norveski.) – direktna recenica Hun sier at han snakker norsk. (Ona kaze da on govori norveski.) - indirektna recenica Kada jednu izjavnu recenicu prebacujemo iz direktnog u indirektan govor uvodimo je pomocu veznika at (da). Red reci u recenici je tada: at + subjekat + glagol 2. Upitna recenica koja pocinje upitnom recju Hvor kommer du fra? (Odakle dolazis?) - direktno pitanje Han spør hvor du kommer fra. (On pita odakle ti dolazis.) – indirektno pitanje Kada upitnu recenicu koja pocinje upitnom recju prebacujemo iz direktnog u indirektan govor uvodimo je tom istom upitnom recju. Red reci u recenici je tada: upitna rec + subjekat + glagol 3. Upitna recenica koja pocinje glagolom Snakker du norsk? (Govoris li ti norveski?) – direktno pitanje Han spør om du snakker norsk. (On pita da li ti govoris norveski.) - indirektno pitanje Kada upitnu recenicu koja pocinje glagolom prebacujemo iz direktnog u indirektan govor uvodimo je veznikom om (da li). Red reci u recenici je tada: om + subjekat + glagol POMOĆNI GLAGOLI ( HJELPEVERB) Pomoćni glagoli su dati u obliku za prezent: kan – moći må – morati skal – hteti vil – želeti bør – hteti Pomoćni glagoli iza sebe uvek traže glagol i infinitivu. Npr.: Jeg kan snakke norsk. – Ja mogu govoriti norveški. 9

PLASSERING AV »IKKE« OG ANDRE ADVERBIALER (SMEŠTANJE »IKKE« I DRUGIH PRILOGA) 1. U izjavnoj rečenici »ikke« ili neki drugi prilog se smeštaju odmah iza prvog glagola, bilo da je to glavni glagol, pomoćni glagol ili prvi glagol kao deo nekog složenog vremena (npr. perfekta ili pluskvamperfekta). Han snakker ikke norsk. (On ne govori norveški.) Han kan ikke snakke norsk. (On ne može da govori norveški.) Han har ikke snakket norsk i to uker. (On ne govori norveški dve nedelje.) 2. U upitnoj rečenici »ikke« ili neki drugi prilog se smeštaju iza zamenice, ukoliko je zamenica subjekat; a ispred imenice, ukoliko je imenica subjekat. Snakker han ikke norsk? (Ne govori li on norveški?) Snakker ikke Nina norsk? (Ne govori li Nina norveški?) 3. U inverziji »ikke« ili neki drugi prilog se smeštaju iza zamenice, ukoliko je zamenica subjekat; a ispred imenice, ukoliko je imenica subjekat. I dag snakker han ikke norsk. (Danas ne govori on norveški.) I dag snakker ikke Nina norsk. (Danas ne govori Nina norveški.) 4. U zavisnoj rečenici »ikke« ili neki drugi prilog se smeštaju iza subjekta, bez obzira da li je subjekat imenica ili zamenica. Fordi jeg ikke har tid, må jeg bli hjemme. (Zato što nemam vremena, moram biti kod kuće.) Fordi Nina ikke lærer norsk, kan jeg bare snakke engelsk med henne. (Zato što Nina ne uči norveški, mogu ja samo pričati engleski sa njom.) PREZENT ( PRESENS) gradi se: infinitiv + r npr.: snakke + r – snakker (govoriti, pričati) bo + r – bor (živeti, stanovati) komme + r – kommer (dolaziti, doći) Neki glagol imaju nepravilan prezent: gjøre – gjør (raditi, činiti) være – er (biti) spørre – spør (pitati) vite – vet (znati)

10

IMPERATIV (IMPERATIV – ZAPOVEDNI NAČIN) gradi se tako što se od infinitiva oduzme e npr.: snakke - e = snakk bruke - e = bruk (koristiti) lage - e = lag (praviti) komme - e = kom napomen: m kao poslednje slovo u reči ne može stajati udvojeno Kod kratkih glagola imperativ je jednak infinitivu. npr.: ta = ta (uzeti) gå = gå (ići) FUTURUM (BUDUĆE VREME) Buduće vreme u norveškom možemo izraziti na nekoliko načina: 1. skal + infinitiv – koristi se kada čovek može uticati na to što će se desiti, može kontrolisati to Han skal lese en bok i morgen. (On će čitati knjigu sutra.) 2. vil + infinitiv - koristi se kada čovek ne može uticati na to što će se desiti, može se samo nadati ili računati da će se nešto desiti u budućnosti Jeg håper at han vil like seg i Norge. (Nadam se da će se njemu dopasti u Norveškoj.) 3. kommer til å + infinitiv – konstrukcija koja se koristi na isti način kao i ”vil”, ali je uobičajnija u svakodnevnom govori ili se može koristiti za iskazivanje namere u budućnosti (kao konstrukcija ”going to” u engleskom.) Jeg håper at han kommer til å like seg i Norge. (Nadam se da će se njemu dopasti u Norveškoj.) 4. presens – koristi se za iskazivanje budućnosti, pre svega glagola kretanja ili tzv. glagola prelaza, kao što su: bli, begynne, ha, være... Budućnost iskazana na ovaj način je određena. Han kommer om en uke. (On dolazi za nedelju dana.) Norskkurs begynner om fem dager. (Kurs norveškog počinje za pet dana.) TEGNSETTING (ZNAKOVI INTERPUNKCIJE) . punktum ? spørsmålstegn ! utropstegn , komma : kolon ; semikolon - bindestrek ( ) parentes ” ” anførselstegn

11

PRETERITUM (PROŠLO VREME) Preteritum je vreme koje se koristi za radnju koja se desila u prošlosti i nema nikakvih dodirnih tačaka sa sadašnjim vremenom. Nastavci za preteritum se dodaju na osnovu glagola, koja se dobija kada se od infinitiva odbije nastavak –e. snakke – snakk (osnova) Prema nastavcima za preteritum pravilne glagole delimo u četiri grupe: I grupa – dobijaju nastavak –et Tu spadaju glagoli čija se osnova završava na dva ili više suglasnika. snakke – snakk + et – snakket koste – kost + et – kostet (koštati) II grupa – dobijaju nastavak –te Tu spadaju glagoli čija se osnova završava na jedan suglasnik. lese – les + te – leste (čitati) spise – spis + te – spiste (jesti) U ovu grupu spadaju i glagoli čija se osnova završava na udvojeno m ili n. Prilikom dodavanja nastavka –te, to jedno m ili n se gubi. bestemme – bestem + te – bestemte (odlučiti) kjenne – kjen + te – kjente (poznavati) III grupa – dobijaju nastavak –de Tu spadaju glagoli čija se osnova završava na –v, -g ili diftong (dva samoglasnika jedan uz drugi) leve – lev + de – levde (živeti) klage – klag + de – klagde (žaliti se) greie – grei + de – greide (uspeti) IV grupa – dobijaju nastavak –dde Tu spadaju kratki, jednosložni glagoli (imaju samo jedan samoglasnik) kod kojih se nastavak dodaje direktno na infinitiv. bo + dde – bodde sy + dde – sydde (šiti) Kada je reč o nepravilnim glagolima, preteritum ovih glagola se mora učiti napamet.

12

PERFEKTUM (PERFEKAT) Perfekat se gradi od prezenta glagola »ha« – har i particip perfekta glavnog glagola. Particip perfekta pravilnih glagola se deli u četiri grupe (grupe glagola su iste kao i kod preterituma): I grupa – dobijaju nastavak –et har snakket har kostet

III grupa – dobijaju nastavak –d har greid har levd

II grupa – dobijaju nastavak –t har lest har bodd har spist har sydd

IV grupa – dobijaju nastavak -dd

Kod nepravilnih glagola particip perfekta, kao i sam perfekat, moraju se učiti napamet. Upotreba: Radnja se desila u prošlosti, ali nama nije bitno vreme kada se to desilo. Jedino što je bitno jeste da se radnja desila i da posledice te radnje osećamo i u sadašnjem momentu. Jeg har vært i Norge mange ganger. (Bio sam u Norveškoj mnogo puta.) Radnja je počela da se dešava u prošlosti i nastavlja da se dešava i u sadašnjem vremenu. Han har lært norsk i fem måneder. (On uči norveški pet meseci.) Uz perfekat se jako često koriste vremenski izrazi sa predlogom i – koji ukazuje na to da radnja traje neko vreme. i fem dager – pet dana i tre uker – tre nedelje ... Razlika između preterituma i perfekta: Perfekat je pre svega neodređeno vreme. Uz sebe nikada nema neku konkretnu vremensku odredbu. Preteritum je određeno vreme – radnja se desila u prošlosti i nema nikakvih dodirnih tačaka sa sadašnjim vremenom. Preteritum uvek uz sebe traži neku određenu vremensku odredbu za prošlost. Jeg har bodd i Norge. (Živeo sam u Norveškoj.) - upotrebljen je perfekat zato što nam nije bitno kada je to bilo, već je bitno da je bilo. Jeg bodde i Norge for to år siden. (Živeo sam u Norveškoj pre dve godine.) – upotrebljen je preteritum zato što tačno znamo kada se radnja desila u prošlosti 13

PLUSKVAMPERFEKTUM (PLUSKVAMPERFEKAT) Ovo je davno prošlo vreme i koristi se za radnju koja se desila u prošlosti, pre neke druge prošle radnje. Gradi se: hadde (prošlo vreme glagola ”ha”) + partisipp perfektum Etter at jeg hadde vært i banken, gikk jeg til postkontoret. (Pošto sam bio u banci, otišao sam u poštu.) PASSIV MED ”BLI” (PASIV SA ”BLI”) Promena glagola ”bli”: bli – blir – ble – blitt Kada prebacujemo rečenicu iz aktiva u pasiv dešava se sledeće: objekat aktivne rečenice postaje subjekat pasivne. Iza subjekta (pasivne rečenice) dolazi glagol ”bli” koji mora biti u istom vremenu kao i glagol aktivne rečenice – ako je glavni glagol u aktivnoj rečenici u prezentu, onda će i ”bli” biti u prezentu. Iza glagola bli dolazi particip perfekta glavnog glagola (isti oblik koji se koristi kada gradimo prefekat). Nina leser en bok. – aktivna rečenica Boka blir lest. – pasivna rečenica De lærte norsk i går. – aktivna rečenica Norsk ble lært i går. – pasivna rečenica Legen har undersøkt henne. – aktivna rečenica Hun har blitt undersøkt. – pasivna rečenica (Oblik ”har blitt” se može zameniti samo sa ”er”). Hun er undersøkt. S-PASSIV (S-PASIV) S-pasiv se gradi dodavanjem nastavka –s na infinitiv glagola. Koristi se u 3 slučaja: 1. u prezentu Han koker fisken. – aktivna rečenica Fisken kokes. – pasivna rečenica 2. iza pomoćnih glagola, svih osim ”ville” Elevene må gjøre oppgavene. – aktivna rečenica Oppgavene må gjøres. – pasivna rečenica 3. u bezličnim rečenicama gde je „det“ subjekat Det spises mye fisk i Norge. – pasivna rečenica Ukoliko bismo ovu rečenicu želeli da prebacimo u aktiv, tada nam se kao subjekat javlja bezlična zamenica “man” ili “en”. Man spiser mye fisk i Norge. – aktivna rečenica

14

RELATIVT PRONOMEN »SOM« (RELATIVNA ZAMENICA »KOJI«) Relativna zamenica ”som” služi da poveže dve rečenice i može se koristiti da zameni bilo subjekat bilo objekat. 1. umesto subjekta – gleda se subjekat druge rečenice. Kada ”som” zamenjuje subjekat red reči je: som + (ikke) + glagol , a subjekat je izostavljen, zato što ”som” stoji umesto njega. Jeg kjenner en gutt fra Norge. Han heter Tor. Jeg kjenner en gutt som heter Tor. 2. umesto objekta – gleda se objekat druge rečenice. Kada ”som” zamenjuje objekat red reči je: som + subjekat + (ikke) + glagol , a objekat je izostavljen, zato što ”som” stoji umesto njega. Jeg kjenner en gutt fra Norge. Jeg snakker norsk med ham. Jeg kjenner en gutt fra Norge som jeg snakker norsk med. EIENDOMSPRONOMEN (PRISVOJNE ZAMENICE) Moraju da se slažu u rodu i broju sa imenicom uz koju stoje. Hankjønn min (moj) din (tvoj) hans (njegov) hennes (njen) vår (naš) deres (vaš) deres (njihov)

Hunkjønn mi di hans hennes vår deres deres

Intetkjønn mitt ditt hans hennes vårt deres deres

Flertall mine dine hans hennes våre deres deres

Ukoliko imenica stoji ispred prisvojne zamenice, onda imenica mora biti u određenom obliku. bilen min (auto moj) mora mi (majka moja) huset ditt (kuća tvoja) guttene hennes (dečaci njeni) Ukoliko imenica stoji iza prisvojne zamenice, onda imenica mora biti u neodređenom obliku. min bil (moj auto) mi mor / min mor (moja majka) – moguća su oba oblika ditt hus (tvoja kuća) hennes gutter (njeni dečaci) Koji će se od ova dva oblka upotrebiti je stvar ličnog izbora.

15

Prisvojna zamenica ”svoj”: Koristi se samo u trećem licu jednine i množine, kao deo objekta i to samo kada je subjekat na neki način ”vlasnik” objekta. Oblici: sin – muški rod si – ženski rod sitt – srednji rod sine – množina Han leser boka si. (On čita svoju knjigu.) – dakle, on je vlasnik knjige De bor i huset sitt. (Oni žive u svojoj kući.) – dakle, oni su vlasnici kuće PERSONLIGE PRONOMEN (LIČNE ZAMENICE) Subjektsform (Subjekatski oblik): Ovaj oblik ličnih zamenica se koristi kada zamenica ima ulogu subjekta u rečenici. Entall (jednina) Flertall (množina) jeg /jej/ - ja 1. vi - mi du –ti 2. dere – vi han – on 3. de -oni hun –ona den/det – koriste se isključivo za predmete i životinje; den za imenice muškog i ženskog roda, det za srednji rod Objektsform (Objekatski oblik): Ovaj oblik ličnih zamenica se koristi kada zamenica ima ulogu objekta u rečenici. Entall Flertall 1. meg (mene) 1. oss (nas) 2. deg (tebe) 2. dere (vas) 3. ham (njega) 3. dem (njih) henne (nju) den/det - koriste se isključivo za predmete i životinje; den za imenice muškog i ženskog roda, det za srednji rod REFLEKSIVE PRONOMEN (POVRATNE ZAMENICE) Povratne zamenice u norveškom odgovaraju povratnoj zamenici ”se” u srpskom, jedino što se one u norveškom menjaju po licima i moraju se slagati sa subjektom u rodu i broju. Osnovni oblik povratne zamenice u norveškom je ”seg”, obično stoji uz glagol, koji se zove povratni glagol. Entall 1. gleder meg (radujem se) 2. gleder deg (raduješ se) 3. gleder seg (raduje se)

Flertall 1. gleder oss (radujemo se) 2. gleder dere (radujete se) 3. gleder seg (raduju se)

16

TIDSUTTRYKK MED ”OM” (VREMENSKI IZRAZI SA ”OM”) Predlog ”om” iza sebe uvek traži imenicu u određenom obliku. Vremenske izraze sa ”om” koristimo u dva slučaja: 1. kada govorimo o nečemu što se obično dešava. U ovom slučaju se koristi prezent. Om morgenen liker jeg å drikke en kopp kaffe.(Ujutru volim da popijem šolju kafe.) Om sommeren liker jeg å svømme. (Leti volim da plivam.) Ovaj tip vremenskog izraza možemo zameniti zavisnom rečenicom sa veznikom ”når” (kada – koristi se za sadašnje i buduće vreme). Når det er morgen, liker jeg å drikke en kopp kaffe. (Kada je jutro, volim da popijem šolju kafe.) Når det er sommer, liker jeg å svømme. (Kada je leto, volim da plivam.) 2. kada govorimo o nečemu konkretnom, o jednom konkretnom danu. U ovom slučaju se koristi preteritum. I går var jeg hjemme. Om morgenen drakk jeg en kopp kaffe. Om kvelden så jeg TV. (Juče sam bio kod kuće. Ujutru sam popio šolju kafe. Uveče sam gledao TV.) Ovaj tip vremenskog izraza možemo zameniti zavisnom rečenicom sa veznikom ”da” (kada – koristi se za prošlo vreme). I går var jeg hjemme. Da det var morgen, drakk jeg en kopp kaffe. Da det var kveld, så jeg på TV. (Juče sam bio kod kuće. Kada je bilo jutro, popio sam šolju kafe. Kada je bilo veče gledao sam TV.) ADVERB (PRILOZI) Prilozi se ne menjaju u rodu i broju. Mnogi prilozi u norveškom imaju isti oblik kao i pridev u srednjem rodu. Prilozi opisuju glagol. Han synger pent. (On peva lepo.) De synger pent. (Oni pevaju lepo.) Mnogi prilozi za mesto imaju dva oblika, a isto značenje, ali se jedni koriste uz glagole mirovanja, a drugi uz glagole kretanja Påstedsadverb (uz glagole mirovanja) der (tamo) her (ovde) oppe (gore) nede (dole) ute (napolju) inne (unutra) borte (daleko) hjemme (kod kuće)

Tilstedsadverb (uz glagole kretanja) dit hit opp ned ut inn bort hjem (kući) 17

PARTISIPPER (PARTICIPI) Glagoli u norveškom imaju dva participa: 1. particip prezenta (presens partisipp) 2. particip perfekta(perfektu, partisipp) Presens partisipp se gradi dodavanjem nastavka –ende na osnovu glagola. fascinerende (fascinirajući), smilende (smešeći), irriterende (iritirajući) .... Presens partisipp je aktivan oblik i on se ne menja. Najčešće se koristi kao: 1. pridev (adjektiv) Han er en fascinerende person. (On je fascinirajuć osoba.) Filmen er deprimerende. (Film je deprimirajući.) 2. prilog (adverb) De oppførte seg irriterende. (Ponašali su se iritirajuće.) De satt smilende og ventet. (Sedeči su smešeći se i čekali.) 3. Zajedno sa glagolom bli particip prezenta može izražavati da se nešto nastavlja. Hun ble liggende til sengs i ei uke. (Ležala je u krevetu nedelju dana.) Hun ble stående og pratet. (Stajala je i pričala.) 4. Zajedno sa glagolom komme particip prezenta može govoriti o kretanju. Hun kom løpende nedover bakken. (Došla je trčeći niz padinu.) De kom roende over fjorden. (Došli su veslajući preko fjorda.) Perfektum partisipp ima različite oblike u zavisnosti od grupe glagola kojoj pripada. To je pasivan oblik. Particip perfekta se menja kao pridev kada stoji ispred imenice. en nymalt bil – den nymalte bilen – to nymalte biler (ofarbani auto) et nymalt hus – det nymalte huset – to nymalte hus (okrečena kuća) Kada particip perfekta stoji iza glagola bilo kao predikativ (da da osobinu subjektu) bilo kao pasiv, tada se ne menja. Bilene er nymalt. (Automobili su ofarbani.) – predikativ Boka ble lest. (Knjiga je čitana.) – pasiv Iza glagola være i bli particip perfekta se ne menja. Napomena: en skremmende person (zastrašujuća osoba) – presens partisipp (person som skremmer noen – osoba koja zastrašuje/ plaši nekoga) en skremt person (zastrašena/ uplašena osoba) – perfektum partisipp (person som er blitt skremt av noen/noe – osoba koja je uplašena od nekoga/ nečega)

18

UREGELRETTE VERB (NEPRAVILNI GLAGOLI)

Infinitiv

Preteritum

Perfektum

å avbryte å be å binde å bite å bli å brekke å brenne å bringe å bryte å by å bære å dra å drikke å drive å ete å falle å finne å fly å flyte å foregå å foreslå å foretrekke å forlate å forstå å forsvinne å fortelle å fortsette å fryse å følge å få å gi å gjelde å gjenta å gjøre å gli å gripe å gråte å gå

avbrøt bad bandt bet/beit ble brakk brant brakte brøt bød bar drog drakk drev åt falt fant fløy fløt foregikk forslo foretrakk forlot forstod forsvant fortalte fortsatte frøs fulgte fikk gav gjaldt gjentok gjorde gled grep gråt gikk

har avbrutt har bedt har bundet har bitt har blitt har brukket har brent har brakt har brutt har budt har båret har dratt har drukket har drevet har ett har falt har funnet har fløyet har flytt har foregått har foreslått har foretrukket har forlatt har forstått har forsvunnet har fortalt har fortsatt har frosset har fulgt har fått har gitt har gjeldt har gjentatt har gjort har glidd har grepet har grått har gått

prekinuti zamoliti, pozvati vezati gristi, ugristi postati, biti slomiti paliti, spaliti nositi, donositi lomiti, slomiti; kršiti nuditi, ponuditi nositi, podnositi ići piti baviti se jesti pasti naći, pronaći leteti teći, proticati dešavati se predložiti preferirati napustiti razumet nestati pričati, pripovedati nastaviti smrzavati (se) pratiti dobiti dati ticati se ponoviti činiti kliziti uhvatiti plakati ići 19

å ha å henge å hete å hjelpe å holde å klype å komme å krype å kunne å la å late å le å legge å lete å lide å ligge å lyde å lyve å løpe å møte å måtte å nyte å rekke å renne å ri å rive å ryke å se å selge å sette å si å sitte å skjære å skli å skrike å skrive å skulle å skyte å skyve å slenge å slippe å slite å slå å smøre

hadde hang het hjalp holdt kløp kom krøp kunne lot lot lo la lette led lå lød løy løp møtte måtte nøt rakk rant red rev røk så solgte satte sa satt skar skled skrek skrev skulle skjøt skjøv slang slapp slet slo smurte

har hatt har hengt har hett har hjulpet har holdt har kløpet har kommet har krøpet har kunnet har latt har latt har ledd har lagt har lett har lidd har ligget har lydt har løyet har løpt har møtt har måttet har nytt har rukket har rent har ridd har revet har røket har sett har solgt har satt har sagt har sittet har skåret har sklidd har skreket har skrevet har skullet har skutt har skjøvet har slengt har sluppet har slitt har slått har smurt

imati visiti zvati se pomagati držati štipati, uštinuti doći puzati moći pustiti, dopustiti pretvarati se smejati se položiti tražiti patiti ležati zvučati, čuti se lagati trčati sresti morati uživati stići, dospeti teći, proticati jahati cepati, strugati dimiti se gledati prodavati postaviti reći, kazati sedeti seći klizati se, okliznuti se vrištati pisati hteti pucati gurati, gurnuti klatiti se izbeći mučiti se udariti mazati, premazati 20

å sove å sprekke å springe å spørre å stige å stikke å stjele å stryke å stå å svi å svike å synes å synge å synke å ta å tigge å tore å treffe å trekke å trives å tvinge å velge å ville å vinne å vite å være

sov sprakk sprang spurte steg stakk stjal strøk stod sved svek syntes sang sank tok tagg torde traff trakk trivdes tvang valgte ville vant visste var

har sovet har sprukket har sprunget har spurt har steget har stukket har stjålet har strøket har stått har svidd har sveket har synes har sunget har sunket har tatt har tigget har tørt har truffet har trukket har trives har tvunget har valgt har villet har vunnet har visst har vært

spavati pući, raspući se trčati; skakati pitati rasti, porasti ubosti ukrasti gladiti, milovati stajati peći, žariti izneveriti smatrati pevati tonuti uzeti prositi smeti, usuditi se sresti povući uživati prisiliti, primorati birati želeti pobediti znati biti

21