gjelberim (1)

1.

SKEMA LINDJE – PERENDIM

2.

SKEMA E GJELBERIMIT VERI – LINDJE

3.

SKEMA E GJELBERIMIT VERI – JUG

(Foto)

(Foto)

Per drejtimet meridionale te korridoreve rrugore mbjellja e nje mase druresh me kurore te dendur e vendosur ne brezin e gjelbert midis pjeses kaluese dhe trotuarit eshte e domosdoshme ne ted y anet e pjeses se kalimit.

4. GRUPI SILUETE ME SFOND HALOR 5. GRUPI SILUETE NE SFOND GJETHOR 6. DANIMARKA Gjelberim original, reliev i sheshte Rol kryesor ne gjelb e territorit te banimit luajne kombinimet me shkurre, bar te gjalle, bime kacavjerrese dhe lule Rajoni BELLAKOS ne Copenhagen - ndert 8 - 12k, arkitektura peisazhiste - kryqezim i rrugeve kufizuese te parceles kane forme te zgjatur - ne pjesen qendrore masivi i gjelbert me drure shekullore - rruget e ndajne mikrorajonin ne disa grupe banimi piktoreske te ndertuara me kulla Mikrorajoni BELLAXOJ - shtrese me pllaka e tarracave - sheshe per lojera te parashkolloreve dhe pushim per te rriturit

- sheshe per pastrimin e teshave - trotuare dhe rruge me pllaka betoni - hyrja ne garazhin nentokesor - sheshe lojrash ndertimi - rritje e lire e gardheve te gjelbert, drure shekullore Pothuajse ne cdo pike te mikrorajonit hapet perspektiva nga ana e masivit te gjelbert Prane banesave - sheshe te shtruara per lojera femije 0-6 vjec - sheshe per pushim te rriturish - sheshe per pastrimin e teshave Ne secilin grup te banesave vendosen sheshe ndertimi Rrugicat me pllaka betoni, trotuaret dhe sheshet formojne ornamente gjeometrike Vemendje e madhe e organizimit te pushimit te femijeve prane banesave Rajoni HOJE-GLEDSAKS 4 – 10 - 14k Vendqendrime te hapura te automjeteve dhe garazhe pergjate rrugeve te brendshme Skema - sheshe, tarraca te shtrurara per femijet 0 – 6 vjec - sheshi qendror i femijeve ne kompleks me lokalin qendror te lojerave - vendqendrim i hapur i automjeteve dhe garazhe - sheshe sportive Nga jugu tarracat me rere mbajtese, lulembajtese dhe sheshet e pushimit te qete sheshet sportive 2.8 ha Sheshet e levizjeve rrugore aplikohen me shume popullaritet, psh ne rajonin pileparken ne Merkju Ne planimetrine e sheshit perfshihen sisteme rrugesh me pllake betoni 50x50 me tunele prej tubash betoni, shenja rrugore, sinjale, garazhe dhe pika te furnizimit me karburant Per pajisjet e shesheve shfrytezohen elem te peisazhit natyror, sheshet shtrohen me pllaka betoni kurse shtepite e lojerave dhe shilareset plotesohen me drure HARLEJ BIUVENDXH – kompleks banimi ne Copenhagen Skema e vendosjes se elementeve - rerembajtese sheshe - komplekse lojerash per femije deri 14 - sheshe ekonomie - vendqendrimete hapura automjetesh - trotuare me pllaka betony

7. ROLI I GJELBERIMIT NE MBROJTJEN NGA ZHURMA Nje nga problemet me të rendësishme të qyteteve sot është lufta kundër zhurmes. Zhurma ul rendimentin e punes dhe behet shkak per zhvillimin e semundjeve te renda te sistemit nervor qendror, eneve te gjakut etj. Veprimi i gjate dhe sistematik i zhurmes shfaq jo vetem ndryshime funksionale te qelizave nervore që perceptojne tingullin por edhe ndryshim te përgjithshem të gjendjes funksionale të sistemit nervor. Zhurma eshte nje nga faktoret me negative te mjedisit te jashtem. Ne sheshet e pushimit dhe ne territoret e banimit niveli i zhurmave nuk duhet ti kaloje madhesite optimale. Gjelberimi eshte nje nga mjetet me efikase te luftes

kunder zhurmes. Gjethet e kurores se drureve absorbojne deri ne 26% te energjise zanore. Zhurmembrojtesit percaktohen ne varesi te nivelit te zhurmave ne pjesen e kalimit. Mjete te ndryshme transporti formojne zhurma me fortesi te ndryshme. Duke marre parasysh se niveli i qetesise eshte 20 - 25 db, kuptohet se zhurma ne qytet e kalon shume nivelin optimal te komoditetit. Ndikim esencial ne regjimin e zhurmes luan gjelberimi vertikal, masa e gjelbert qe mbulon muret e zmadhon zethithjen me 6 – 8 here duke siguruar njekohesisht edhe shperndarjen e energjise zanore. Valet zanore te transportit te levizshem forcohen nga pasqyrimi ne muret e godinave. Gjelberimi eshte ne gjendje te mbaje 21-86% te pluhurit qe ndodhet ne ajer. Ne bimesi te ndryshme cilesite tym dhe pluhur mbajtese jane te ndryshme. Ato varen nga faktura e siperfaqes se gjetheve, dinamika e saj dhe lloji i ashpersise se trungut. Llojet konifere jane me te efektshme ne njesine e peshes se hales vendosin 1.5 here me shume pluhur sesa ne njesine e peshes se gjethes. Vetite e mbrojtjes nga pluhuri te haloreve ruhen plotesisht edhe ne periudhen e renies se gjetheve. Gjethet me siperfaqe te ashper dhe te rrudhosur pastrohen me shpejt dhe me mire sesa gjethet e shtrira.

8. KENDET E VENDOSJES SE SKULPTURAVE NE PARK Ne varesi te orientimit dhe oreve te dites duhet te llogariten kushtet e ndricimit jo vetem te drureve, shkurreve dhe grupeve te tyre por edhe te formave te tjera hapsinore te shperndara ne territoret e gjelberuara – ndertesa te ndryshme te arkitektures se vogel etj. Vecanerisht rendesi te madhe merr llogaritja e drejte e orientimit te vendosjes se skulpturave, perkujtimoreve ne kopshtet – park, monumenteve dhe kompozimeve te tjera decorative artistike. Keshtu mund te rekomandojme kendet e lejuara te ktheses se anes se fytyres te disa kompozimeve skulpturale me nje drejtim relativisht nga renia ne grade: Shtresa te sheshta me relieve te skalitur 90-240 Shtresa te sheshta me pjese te ngritura 120-220 Sculpture e rrumbullaket me figura 145-200 Sculpture e rrumbullaket me siluete 120-220 Sculpture monumentale decorative e rrumbullaket 90-270 Sculpture monumentale siluet 30-300

9. NDIKIMI I GJELBERIMIT NE PERBERJEN E AJRIT Ritmet e djegies se oksigjenit ne atmosphere dhe ngopja e saj me gaz karbonik jane ne rritje. I gjithe ky process e shkon volumin gazor natyror. Ky process mund te nderpritet dhe volume I gazte I atmosferes te rigjenerohet me ndikimin e gjelberimit permes procesi te fotosintezes qe kryejne bimet. Lloje te ndryshme bimesh leshojne oksigjen dhe absorbojne gaz karbonik ne sasi jo te barabarte. Prova te ndryshme tregojne per prioritet te perdorimit te llojeve drusore te blirit, lisit etj. Nje hektar gjelberim thith ne nje ore 8kg gaz karbonik sasi kjo qe leshohet ne te njejten kohe nga 300 njerez, nga kjo del normal 60m2 gjelberim per njeri. Kerkohet marrja e masave efikase ne perfeksionimin e proceseve teknologjike te prodhimit industrial dhe ne futjen e cikleve te mbyllura teknologjike duke perjashtuar pranine e mbeturinave te hedhura ne atmosfere ose ne ujrat e rrjedhshme. Eshte e

domosdoshme te realizohen masa urbanistike special ne luften kunder pluhurit dhe burimeve te tjera te ndotjeve ne basenin ajror. Mjet efikas I uljes se papastertise se ajrit eshte gjelberimi. Gjethet e pemeve dhe te shkurreve, siperfaqet e degeve te trungjeve, kercenjte e barit jane nje filter I fuqishem original qe thith pluhurin.

10.

DISA LLOJE BIMESH BACTERICIDE

Shume bime leshojne perberje organike fluturuese te posatcme fitoncide qe kane veti te vrasin mikroorganizmat semundje – provokuese dhe te sigurojne nje mjedis te shendoshe per jeten e njeriut. Aftesia bactericide e bimesise eshte e ndryshme dhe fitoncidet e llojeve te ndryshme vrasin bakteriet ne intensitete te ndryshme. Fitoncidet e disa bimeve ne pergjithesi nuk I vrasin mikroorganizmat por ndalojne zhvillimin e tyre. Bime me aftesi fitoncide te ndryshme jane: bliri fletengushte, rreshtekna, dushku, tisi, ahu, aedrusi, plepi, dellenja. Lendet organike te leshuara nga bimesia jo vetem vrasin bakteriet por shfaqin edhe nje ndikim plotesues ne shume procese biologjike te organizmave te botes se gjalle. Druret dhe shkurret me aftesi fitoncide duhet te vendosen ne menyre te tille qe rryma e ajrit qe rrethon kurorat e tyre te drejtohet ne anen e qendrimit te njerezve. Ajri I quteteve ku gjelberimi e I pamjaftueshem permban 10-50 here me sh baktere se ne zonat ku ka gjelberim. Kjo shpjegohet pasi shume bime leshojne komponime organike fluturuese te posacme fitocite qe kane veti te rrisin mikroorganizma qe te sigurojne nje mejdis te shendetshem. Fitocitet e disa lloje bimesh I vrasin me shpejt bakteret se disa fitocite, disa te tjera vetem I ndalojne zhvillimin e tyre. Aftesia fitocite per disa lloje bimesh ; meshtekna- 22min, plepi -25min, bliri fletengushte-12 , dellenja-10 atj. Zoterojne fitocite active dhe bimesia e barit , lulet dhe lianet. Lende organike te leshuara nga bimesia kane ndikim plotesues ne shume procese biologjike. Prandaj druret me aftesi fitocite duhet te vendosen ne vende frekuentimi masiv.

11.

ROLI I GJELBERIMIT NE PERHAPJEN E AJRIT

Bimesia siguron formimin e rrymave te ajrit Parcelat pa bimesi mbi siperfaqen e tyre krijojne rryma ajri te ngrohta, te tejnxehta te cilat ngrihen lart dhe krijojne nje tjeter rryme ajri, ajo e kembimit te ajrit te fresket nga ambjentet e gjelberuara me rrymen e ajrit te ngrohte te nxehte. Konsiderohet si mushkerite e qytetit Ajri I fresket nga shtresat siper zbret ne shtresat poshte, takon brezin e gjelberimit, merr lageshtine e duhur dhe ngarkesa jonesh te lehta negative dhe pastaj zbret poshte.

12.

ROLI I JONIZIMIT TE DRUREVE

Jonet formohen nen ndikimin e panderprere te veprimtarise se jonizuesve te atmospheres , diellit, dhe perhapjes radioactive duke shfaqur ndikimin e tyre ne bimesi. Dallojme jone te lehta (-) dhe (+) , te renda vetem (+). Jonet eshte e lehte te ndikojne ne gjendjen funksionale te organizmiit , jonet + ndikojne jo mire tek njeriu. Eshte provuar se ne territoret e gjelberuara ka me sh jone te lehta se ne ato te pergjithesuara dhe pakesohet sasia e joneve + Shkalla e ndikimit ne jonizimin e ajrit varet nga :

-perberja e llojit drusor -gjeresia e brezit , - mosha e gjelberimit Permendim keto lloje drusore ne rritjen e nr te joneve - : acacia e bardhe, meshtekna , lisi I kuq, bredhi I zakonshem, shelgu I bardhe dhe lotues. Influence ne jonizimin e jrit shfaq bimesia e perzier hallore-gjethore. Shume bime lulore leshojne ne ajer lende organike fluturuese duke ndikuar ne permiresimin e jonizimit ne ajer.

13.

ROLI I HIJES DHE DRITES NE PEISAZH

Drita dhe pasoja e saj hija japin nje rendesi te dores se pare ne kompozimin e gjelberimit, ato sigurojne zbulimin e organizimit hapsinor te territoreve te gjelberuara, thellesine volumore te kompozimit, plastiken volumore dhe format hapsinore te vecanta. Ndricimi I grupit bimor dhe elementeve te tjere volumore, drejtimi, permasat dhe vizatimi I hijeve qe lidhen dhe alternimi I drites dhe hijes ne hapsirat e hapura ose te mbyllura Syri I njeriu para se gjithash perception driten , pastaj ngjyren dhe formen. Drita dhe hijet japin rendesi ted ores se pare me kompozimin e gjelberimit Karakteri I ndricimit natyral varet nga : -gjeresia gjeografike e vendodhjes se obj -ndrysh I cikleve sezonale -keht 24 oreshe Rendesi me te madhe ka percaktimi I shperndarjes se drites dhe hijes ne vere kur gjelberimi eshte shume me dekorativ dhe shfrytezimi I tij nga popullsia eshte me intensiv Ne kohen e renies se gjetheve efekti drite-hije merr rendesi te madhe Hijet qe bien ne trotuare , rruge, ndertesa tregojne vecorite e strukturave te kurorave dhe karakterin e degezimit Ndricimi heret ne mengjes: -I kenaqshem per perceptimin pamor te kompozimit -hijet e rena fitojne lehtesi dhe transparence Ndricimi ne mesdite: -hijet e hedhura nga drutet dhe ndertesat behen me te shkurtra dhe te plota -konturet e sendeve forcohen Ndricimi ne mbremje: -hijet behen perseri te shtrira dhe te lehta, transp -peisazhi merr ngjyre te arte nga perendimi I diellit Me I mire ne perceptimin e kompozimit te peisazhit e ndricimi anesor ose kur dielli ndodhet pak mbrapa dhe ne profil nga shikuesi. Ne kete menyre kompozimi hapsinor dhe volume qe krijojne objektet behte me I plote. Peisazhet e llogaritura me ndricimin e dites duhet te ndricohen nga dielli ne lindje, ne profil, dhe prapa nga frekuentuesit. Peisazhet e llog me ndricimin e mbremjes duhet te jane te vendosura nga shikuesi ne jug dhe ne J-L Ne vere hija e pemeve siguron mbrojtje nga radiacioni diellor , eshte e domosdoshme te llogarisim drejtimin e renies se hijeve nga druret dhe permasat e saj.

Hijet e rena nga druret qe ndodhen gjate rruges ose trotuareve –krijojne kushte konforit per njerezit -jane elem I rendesish dekorativ I peisazhit -perc vecorite e vizatimit te trungut, degezimin, form e kurores, dendesine e saj -ndikojne ne peisazhin Mengjesor-loja drite hije, forcohet perceptimi I thellesise se rruges, prishet monotonia e vendosjes ne menyre te rreg e drureve Mesdite – hijet me te forta , forcohet ritmi I hijeve me mbulesen e rruges, uniformitet I mbjelljes Mbremje – hijet zbehen ,ana piktoreske e peisazhit Ne mesdite – hijet jane ping dhe rruga ndricohet nga dielli, ulen kushtet e konfortit Duhet te llog kushtet e ndricimit te drureve , shkurreve g rte tyre dhe obj te ndrysh ark si dhe skulptura te pergj.

14.

ALBEDO

Organizmi I njeriut eshte shumi I ndjeshem ndaj ndryshimeve te kushteve klimatike e mikroklimatike, te cilat percaktohen nga elemente thelbesore si: regjimi I nxehtesise, lageshtia dhe levizja e ajrit. Gjelberimi pakeson intensitetin e radiacionit diellor. Shkalla e uljes se tij varet nga prania e gjetheve, dendesia e kurores se drureve etj. Ne ndjenjen e nxehtesise tek njeriu shfaq ndikim perhapja e nxehtesise ne mjedisin material. Temperatura e siperfaqeve te vendeve qe na rrethojne dhe regjimi I nxehtesise se mjedisit ne shumicen e rasteve percaktohet nga shkalla e reflektimit te energjise e radiacionit diellor nga siperfaqja e ketyre sendeve. Relacioni I sasise se energjise rrezatimit diellor te pasqyruar nga siperfaqja, me sasine e energjise qe bie mbi kete siperfaqe, eshprehur ne perqindje (%), quhet ALBEDO e tij. Sa me I vogel te jete reflektimi I energjise se rrezeve nga siperfaqja e sendeve, aq me shume do te ngrohet sendi, aq me e vogel eshte albedo e tij. Truallet e zhveshura, asfaltet, shume materiale veshese te konstruksioneve ndertimore kane albedo te ulet. Keshtu qe ne ditet me diell te veres ato nxehen fort dhe pastaj ftohen ngadale, duke dhene nxehtesi ne hapesiren perreth dhe duke krijuar kushte jo komforte. Albedo e disa materialeve: Beton: 8.5 Suvatimi: 8 Cimento: 13.5 Tulla e kuqe: 10.0 Asfalti I zi: 4.0 Guri: 3.0 etj. Nepermjet gjelberimit krijohet nje regjim nxehtesie krejt tjeter, per arsye te pasqyrimit me te madh te energjise nga ana e gjetheve te drureve e shkurreve. Shkalla e reflektimit, depertimit dhe thithjes se energjise se drites per lloje te ndryshme druresh dhe shkurresh eshte e ndryshme dhe varet nga forma, madhesia, vecorite e ndertimit dhe ngjyrosjes se gjetheve, si dhe nga forma dhe dendesia e

kurores. Panja fletegjere, lisi, geshtenja, molla dhe shelgu, gjethet e te cileve reflektojne me shume se 50% te energjise se diellit jane nga druret me efektive per rregullimin e regjimit te nxehtesise. Nen kuroren e dendur te drureve temperatura e siperfaqes se gjethes eshte 1-2*C me e ulet se temperaturat perreth.

15.

KOMBINIMET E NGJYRAVE

Ngjyra eshte nje forme e gjuhes organike. Me ndihmen e ngjyres mund te zvogelojme ose te zmadhojme ose zvogelojme hapesiren nga ana optike, t’I japim asaj ngrohtesine, driten dhe gezimin, ose erresiren, vrejtesine, ftohtesine etj. Per efektin qe shkaktojne ngjyrat tek vezhguesi ato I ndajme ne: -1.Te ngrohta/ aktive: ngjyrat me drite (e kuqja, prtokallija dhe e verdha) se bashku me nuancat e tyre. *Ngjyrat e ngrohta tentojne ti afrojne objektet nga ana optike duke u dhene fortesi dhe gezim. -2.Te ftohta/ pasive: Ngjyrat e erreta (bluja, violeta dhe jeshilja) *Ngjyrat e ftohta veprojne ne largimin e objekteve dhe paraqesin nje shkrirje te pamjes. Perdorimi I ngjyrave te bukura te bimesise, I plotesuar me ngjyren e elementeve dhe ndertimeve arkitektonike, jep mundesi per krijimin e nje seri kompozimesh koloristike. Kombinimet e ngjyrave; KOMBINIMET DIS’HARMONIKE TE NGJYRAVE Kombinime disharmonike marrim atehere kur kombinojme ne skemen e dhene nje ngjyre qe vjen menjehere me ngjyren tjeter; si jeshilja me te kaltren, e kuqja me violeten, e kaltra me violeten, e verdha me jeshilen e hapur dhe e verdha me portokalline. Kombinime te tilla te bimesise ne disa raste formojne pamje joestetike. Ka edhe raste qe ne formulimin koloristik te siperfaqeve te parkut kete gje nuk mund ta shmangim. Ne natyre kete kombinim e ndeshim psh. Ne qiellin e kalter dhe ciltirat e gjelbra, pavaresisht se ato nuk vendosen njera mbi tjetren pasi jane ne hapesire. KOMBINIME TE NGJYRAVE KONTRAST Te tilla kombinime I marrim atehere kur ne skemen e dhene marrim ngjyrat plotesuese nje mbas dy ngjyrash, si te kuqen me jeshilen, portokallen me blune dhe violeten me te verdhen. Keto kombinime me kontrast paraqiten me efekte harmonike dhe gjelberuese te gezueshme. Ngjyrat jeshile perfshijne nuancat e se verdhes dhe bluse, rrjedhimisht ato mund te kombinohen me te kuqen dhe e kunderta. Ngjyrat e verdha perfshijne nuancat e kaltra dhe te kuqe, rrjedhimisht afrohen me kombinimet me violeten dhe e kunderta. Ngjyrat portokalli perfshijne nuancat e verdha dhe te kuqe, rrjedhimisht ato mund te kombinohen me te kaltren dhe e kunderta. KOMBINIME HARMONIKE TE NUANCAVE Keto kombinime formohen me kalimet e nuancave nga njera ngjyre ne tjetren, psh. E verdha, e verdha e lehte, e verdha e florinjte, e verdha e portokallite etj. Nuancat e jeshiles; jeshile e hapur, jeshile ne te verdhe, jeshile ne te kalter etj.

Zakonisht karakteristike e kombinimit te nuancave eshte pranvera me peizazhin e saj.

16.

SI NDIKON GJELBERIMI NE RRJETIN INXHINJERIK

Gjelberimi perdoret me efektivitet te larte ne lufte kunder gerryerjes dhe erozionit te tokes, ne fiksimin e shpateve te pjerret, ne bonifikimin e territoreve ranore dhe ne vendet ku bie bore (bredhi psh. Ka 50 – 55% aftesi borembajtese). Nje tjeter perdorim I gjelberimit, kryesisht atij vertikal eshte perdorimi ne reduktimin e zhurmes; masa e gjelber qe mbulon muret e ndertesave e zmadhon zethithjen me 6-8 here, duke siguruar njekohesisht edhe shperndarjen e energjise zanore. Gjelberimi luan rol edhe ne luften kunder zjarrit; meqenese gjethet e drureve permbajne vlage, zjarri ne to perhapet me ngadale. Gjithashtu gjelberimi ul forcen e eres dhe ky eshte nje faktor qe ndikon perseri ne pengimin e perhapjes se zjarreve.

17.

ANGLIA

Ne projektimin peizazhistik te komplekseve te banimit ne Angli jane shfrytezuar metodat tradicionale te planifikimit peizazhistik dhe mbi kete baze zhvillohen vete principet kompozicionale te rregullt. Ark angleze synojne: -te bashkojne ndertimet me peizazhin -te shfrytezojne plotesisht vecorite e relievit -te shfrytezojne lendinat ekzistuese, hapesirat ujore, masivet e gjelbert, grupet e medhenj/vecante te drureve. Mikrorajoni ROHEMPTON-LEN ne Londer. Kushtet natyrore te ndertimit: -Reliev kodrinor, grupe druresh te vjeter, afersi me parkun e madh Richmond. -Sip. 40 ha -Banore: 7200 -Dendesia e popullsise: 250 banore/ha. -Per te zvog. Dendesine e ndertimit, 53% e banesave perqendrohen ne kulla 11 dhe 12 kateshe. -Banesa lineare me apartamente me 2 nivele, 30% banesa 4 kate, 17% banesa 1& 2 kate. -Ndertesat sh.kateshe grupohen perqark hapesires se parkut ne grupet skulpturore te drureve. -Zgjedhje e ciltires qendrore per lojra e pushim. -Oborre jo te medhenj ne banesat e grupuara (ferma te vogla, kopshte prane apartamentit, sheshe etj) -Kontrast: ne zonen e ndertimeve 12 kateshe mbizoterojne hap. E gjera. Ne zonen e “cotage”-ve hapesira copetohet ne oborre jo te medhenj gjysme te mbyllur. -Plani I kopshteve bllok per shume familje permban: *skulptura *mbajtese lulesh(formuar nga mur tullash) *shtresa me pllaka me ngjyra e sheshit te tarraces Mikrorajoni ne HARLON. -Sistemimi I territorit midis banesave te tipit kulle dhe banesave 3 kateshe lineare: *vazo me lule *mure mbajtese *mure te vjeteruar *mure tulle *shesh per kthimin e makinave *shtrese me pllaka me ngjyra *lisa shekullore. Kompleksi I banimit GOLDEN-LEN ne Londer. -sip. 2.8 ha -banore: 1800.

-dendesia: 500 banore/ha. -Ne kompozimin peizazhistik te kompleksit aplikohen metodat e formimit te kopshtit “Ornamental” artistik. -Oborret e brendshme jane te ngopur me elem. Artificiale; basene gjeometrike, lulembajtese, murembajtese. -ne kompozimin e shtresave aplikohen materiale te ndryshme; pllaka betoni gri & me ngjyra, pllaka qeramike, gure zalli, deti etj. Ne Angli komplekset dallohen ne perpunimin e kujdesshem te tipeve te shtresave. GLOSTER -Hapesirat e oborreve te vegjel trajtohen si tarraca, elemente te vecanta te te cilave theksojne modulin kuadratik te pllakave te ngjyrosura prej betoni te shtresave. -Lidhja kompozicionale mes hapesire se banimit me ate rrethuese: permes bashkepunimit te kontrasteve; elementet e gjelberimit/rekreacionit me elemente arkitektonike. Ne komplekset e banimit ne Angli jane zgjidhur me sukses detyra e organizimit te pushimit te femijeve, ne kushte klimaterike te favorshme, krijohen sheshe te shtruara, ndertohen pavione te mbyllura dhe ndertesa qendrore e lojrave. Kompleksi I banimit SALIVEN-KORT ne Londer. -sip. 16 ha -banore: 4000 -dy komplekse sheshe lojrash me sip 600 dhe 650 m2 per femije nga 3-14 vjec. (te destinuar per grupet 5-8 kate te godinave te banimit) -ne secilin oborr banimi ka sheshe per pushimin e te riturve dhe gropa me rere per femije deri ne 3 vjec. -Sheshet jane projektuar me forma te lira qe te kontrastojne me grupimet gjeometrike te arkitektures se banesave. -Rruget ne kompleks jane rruge qorre dhe gjendja e shesheve prane tyre eshte nje zgjidhje jo e suksesshme.

18.

HOLLANDA

Per komplekset e banimit ne Hollande, ne planifikimin e tyre, sistemimin e jashtem dhe gjelberimin eshte karakteristike rreptesia racionale, forma e qarte gjeometrike. E lirshme nga konvencionalizmi formal, I lindur ne baze te ligjesive te kompozimit peizazhist. Stili “Hollandez” huazohet shume nga kopeshti nacional I lulezuar, qe vjen nga tradita e hershme. Relievi I rrafshet, rrjeti kenddrejte I kanaleve dhe rrugicave, aplikimi I pllakave prej betoni standarte per shtrimin e rrugicave e shesheve, ndikojne ne mase te forte ne karakterin e planifikimit, gjelberimit dhe sistemimit te territoreve te banimit. Rajonet e banimit te Hollandes formohen sipas principit te grupuar, nga grupe banimi tipe ose “komplekseve modele hapsinore arkitektonike” ndertesash me kate te perzier, te predispozuara per perberje te ndryshme familjesh. Nevojshmeria e grupeve tipe te banimit karakteristike per Hollanden ne mikrorajonet siguron mundesine e ndertimeve ekonomikeindustriale .

Rajoni I banimit ALKMARE -skema e vendosjes grup -skema e gjelberimit te kompleksit –kopesht kryesor,sheshe sportive,garazhe,shesh lojerash,kopesht prane baneses, mbjellje me rradhe e drureve, rruga kryesore kembesore Tendenca me krijime kompozime peisazhiste, ne gr e banimit sheshe lojra per femije dhe pushimi I te rriturve, kurse sheshet sportive ne parqet e rajoneve te banimit. Rajoni I banimit KLEIN-DRINE ne Hengel -ndertuar me 5 grupe me banesa 2-3-4 k -ne secilin bllok – nje shesh qendror I madh e shtruar e perbere nga zona per lojerat e femijeve, zona per pushimin e te rriturve, oborret e gjelberurara -kopshtet e baneses ne glloqet e banesave 2k -tarraca shtruar me pllaka per lojera femijesh dhe pushim te te rriturve -mbjellje ne rradhe e shkurreve, lulembajtese -bar I gjalle I krasitur Kompleksi I banimit LEIDEN -zhvillim I tradites se kopshtit modul -godina banimi te specializuara per familje te vogla, te medha, mesatare -oborri I pergj I bllokut te banesave ka dy zona , lojerat e femijeve dhe sheshe per pushim te qete -sheshi I lojerave te femijeve dhe shesh I pushimit ndahen Ne hollande sheshet e lojerave ndahen ne 3 gr -per femije deri 6 -femije 7-12 -sheshi sportive e cili shpesh bashkohet me parcelen e shkalles per te rriturit 13-17 Shtresat e shesheve jane te forta, me pllaka betoni me ngjyre Perpunim I elementeve arkitektonike, tipe shtresash per trotuare , rrugica, sheshe Ne sheshet e lojerave per femije aplikohen blloqe betoni standarte cilindrike per rreshqitje, harqe metalike per kacavjerrje -aplikohen gjresisht mbjelljet e drureve -format piktoreske te rrugicave, shesheve, gr peisazhiste te drureve dhe lulet sh.vjecare -karakteristike-bolleku I ngjyrave ne vecanti ato bulbore -per gjelberim perdoren qershia kumbulla -ne grupet dhe mbjelljet solitere dominojne lisi, ahu, bliri, frasheri, plepi -ne komplekse perpunohen elemente tipe te gjelberimit te rrugeve blvd etj

19. NDIKIMI I GJELBERIMIT MBI MIKROKLIMEN Organizmi i njeriut eshte shume i ndjeshem ndaj ndryshimeve te kushteve te klimes te cilat percaktohen nga elemente thelbesore si regjimi i te nxehtit, lageshtia, levizja e ajrit etj. Gjelberimi pakeson albedon, duke qene se rritet siperfaqja pasqyruese e energjise diellore. Ky eshte nja nga faktoret qe ndikon drejt

persedrejti ne mikroklime. Shkalla e reflektimit, depertimit dhe thithjes se energjise se drites per lloje te ndryshme shkurresh e druresh eshte e ndryshme dhe varet nga forma, densiteti dhe madhesia e gjetheve, forma dhe permasa e kurores etj. Lisi, geshtenja dhe shelgu jane ato peme gjethet e te cilave reflektojne 50 5 me shume te energjise se drites, jane drure me efektive dhe sherbejne si rregullator te regjimit te te nxehtit. Nen kuroren e dendur te drureve temp e siperfaqes se gjetheve eshte 1-2 grade me e ulet se temp e ajrit perreth. Kur tem me e larte se 23 grade duhet te meren masa per hijezimin i cili varet nga permasa e kurores dhe dendesia e saj. Mbjellja behet ne J, JP, JL, P te korridoreve te kembesoreve. Gjelberimi ka ndikim pozitiv edhe ne temperaturen e ajrit. Diferenca mes ajrit te pyllit dhe mjedisit te hapur eshte 0.3 grade, kurse diferenca qytet-pyll thuajse 2 grade. Ne siperfsaqe pa bimesi temp e ajrit ndryshon ne vertikalitet. Temperatura e ajrit 1.5 mbi asfalt ose beton eshte relativisht e larte. Gjelberimi ndikon edhe ne lageshtine e ajrit.

20.

KENDI I SHIKIMIT DHE PERCEPTIMIT

Perceptimi i mjedisit perreth varet nga kendi i shikimit. 45grade : 1:1 -> perceptoht qarte forma hapsinore, volumi perceptohet me fragmente 27grade : 1:2 -> percaktohet volumi i pergjithshem dhe detaje 18grade : 1:3 -> humbet perceptimi i detajeve por mund te perceptohet ende volumi i pergjithshem Kur kemi nje kend shikimi 27grade kemi perceptim pamor te plote. Kendi i gjere i shikimit varion nga 53 – 54 grade.

21.

RITMI GJEOMETRIK / ARITMETIK

bimesia kacavjerrese mund te shperndahet ne fasadat e ndertesave dhe obj sipas nje rendi ritmik te perc ne varesi nga ritmi I elem arkit. Pra ritmit te dritareve , ballkoneve etj I pergj gjelb vetikal Vendosja e lianeve ne fasade e e shumellojte Ritmi e gjelb vertical krijohet me vendosjen e lianeve ne mes te intervaleve te ndrysh etj Elternimi I lianeve me lule te qarta dhe bimesi kacavjerrese me gjethe decorative ose qe kane lule te ndrysh mund te krijojne kompoz interesante te kombinimeve ritmike Kompozimet ritmike : te thejshta dhe te perbera Alterinimi I nje lloj liani me te njejten lartesi formojne ritem te thjeshte Ritme te perbera formojne lianet dhe bim kacavjerrese qe karakteriohet nga lartesi te ndrysh Ritme edhe me te nderlikuara formohem=n nga gjelb vert me liane te llojeve te ndrysh dhe me lartesi te ndrysh dhe alterinim lianesh sipas vertikalitetit, horizontalitetit Kompozimet ritmike kane karakter te qete ose dinamik

22.

PERSPEKTIVA LINEARE

Ne kompozimin e territoreve te gjelberuara eshte e domosdoshme te llogarisim perspektiven lineare: me largimin e sendit nga shikuesi madhesia e tij zvogelohet proporcionalisht me katrorin e largesise, kurse linjat paralele, qe hyjne nga shikuesi ne planin horizontal perceptohen sikur dalin nga horizonti. -Pershtypja e perspektives forcohet akoma me shume nese ne plan te pare mbjellim drure te larte, kurse sipas mases se largesise, shume me te ulet me pakesimin e intervalit ndermjet tyre.

-Per te zvogeluar thellesine e rruges nga ana pamore bejme te kunderten; druret e ulet mbillen ne fillim te saj dhe lartesia e tyre rritet proporcionalisht me largesine. Iluzione te zvogelimit ose zmadhimit te hapesires ndodhin edhe nga kendi I pjerresise se vendit ne lidhje me horizontin. -Nqs njeriu ndodhet ne koder dhe shikon ne pjesen e poshtme te shpatit, atehere pamja e hapesires se shpatit do te duket e shkurter. -E kunderta ndodh nese e shohim shpatin nga nje vend me I ulet se lartesia e kodres. Perceptimi I elementeve te ndryshem te peizazhit varet nga vendosja e tij ne lidhje me lartesine e shikuesit, parcelat e luleve per shembull perceptohem mire. Elemente volumore te vecante te peizazhit dhe grupet e tyre behen shume me shprehese nqs ato ndodhen ne plane horizontale dhe akoma me mire ne nje siperfaqe disi me te ngritur, qe silueti i tyre te perceptohet ne sfondin e qiellit. Ligjet e persp,lineare mund te perdoren me sukses per te rritur cilesite pamore te nje vendi. -Per rritjen e lartesise se nje kodre nga ana vizuale eshte e domosdoshme te mbillen drure te larte ne maje, lartesia e gjelberimit pastaj duhet te ulet deri tek shkurret, te cilat duhet te mbillen ne kembet e kodres. -Per zmadhimin optik te hapesirave te hapura perdoren shembuj te mbylljes se shikimit me elemente te peisazhit rrethues ne kompozimin e tyre ; shikuesit nuk bien ne fushen e shikimit, psh nga tarraca e parkut shihet mbi det- duket sikur deti dhe tarraca jane shume afer. Ky efekt arrihet ne vende me reliev te pjerret. -Efekti iluziv analog arrihet dhe per vende me reliev te rrafshet ; per kete ne plan te pare mbjellim drure ose shkurre, qe maskojne ato elemente te peizazhit, perceptimi i te cilave eshte i pakendshem. Ligjesite e perc,pamor kane rendesi per organizimin e territoreve te gjelberuara jo shume te medhaja per nga permasat te tilla si lulishtet, zonat e banuara e blv. Per keto zona kufijte e pacelave dhe rrethinat e tyre mund te zbukurohen me gjelberim per te rritur keshtu hapesiren e perceptimit.

23.

FUNKSIONET E GJELBERIMIT

Zgjedhja e tipit te gjelberimit pr secilen corridor rrugor varet nga : -intensitetit I levizjes se transporit dhe llojeve te tij -gjeresia e korridorit rrugor -intensitetit dhe sasia e treguesve te levisjes se kembesoreve -lartesia e kateve se ndertimit qe kufizojne korridorin destijnacioni I rrugor -destinacioni kryesor I godinave qe ndodhen ne korridorin rrugorte dhene -sistemi I gjelberimit I rajonit ne perberje te te cilit hyn ky corridor rrugor -kushtet kklimatike e mikroklimatike

Funksionet : -permiresimi I mikroklimes se baneses dhe trotuareve -hejezimi -izolimi nga zhurma , pluhuri, gazrat e autom -rendesi arkitektonike-artistike Nje pjese e ketyre funksoineve e ploteson edhe gjelberimi brenda vijes se kuqe (fundi I trotuarit) ndersa pjesa tjeter gjelberimi jashte vijes se kuqe (nga trotuari deri tek godina). Brenda vijes se kuqe gjelberimi duhet te siguroje hijezim uniform te trotuarit dhe hijezim pjeserisht I mbuleses se pjeses kaluese Korridoret e kembesoreve me levizje jo te madhe te automjeteve. Per realizimin e kushteve te mesiperme e e majaftueshme mbajtaja e nje rradhe druresh me kurore te dendur e vendosur ne brezin e gjelberimit mes pjeses kaluese dhe trotuarit –per drejtim meridional ose me < 15-20 mbjellja e domosdoshme ne te 2 anet -drejtim