Gabay Sa Makabagong Ortograpiyang Filpino

GABAY SA MAKABAGONG ORTOGRAPIYANG FILPINO Komisyon ng Wikang Filipino

PAGSULYAP SA KASAYSAYAN

Ang kasaysayan ng ortograpiya ng wikang Filipino ay maaaring ugatin mula sa sinaunang panahong gumamit ang mga Pil Pilipino ipino ng sinaunang paraan ng pagsulat na tinatawag nilang baybayin.

BAYBAYIN

Ang Baybayin ay binubuo ng labimpitong simbolo na kumakatawan sa mga titik:14 na katinig at 3 patinig.

BAYBAYIN

ABAKADA

Ang mga titik na ito ang naging batayan ng ABAKAD ABA KADA A na binuo ni Lop K. !antos nang sulatin niya ang Balarila (1940). !a pagbasa ng mga titik" ang mga katinig ay binibigkas nang may kasamang patinig na A.

ABAKADA

!a kabila ng pangyayaring lubhang naimpluwnsiyahan ng wikang #spanyol ang mga wikang katutubo sa Pilipinas" $%&D% isinama sa Abaka'a ang mga ltra para sa mga tunog na (" ($" F" )" LL *" +" ,," -" " /.

ABAKADA

!a mga karaniwang salitang hiram sa Kastila" ang 11 ltrang nabanggit ay tinutumbasan ng mga ltrang nasa 0 ltra ng Abaka'a tula' ng:

(

2 k s ($ 2 ts s F 2p  ) 2h LL 2 ly y * 2 ny + 2k ,, 2 r - 2b  2 ks / 2s

alsa  kalsa in  sin h5u  tsk hinlas  sinlas 6sta  pista a7on  kahon billar  bilyar aballo  kabayo pa8o  panyo ma5uina  makina barria'a  barika'a 9ntana  bintana primnto  ksprimnto ;apatos  sapatos

BAGONG ALPABETONG FILIPINO

!inuri ang alpabto" binawasan ng mga bagong titik" at noong 1 ay nalathalang 'alawampu?t walo @0= ang mga titik sa gabay na Alpabto at Patnubay sa %spling ng Wikang Filipino ng Linangan ng mga Wika sa Pilipinas. Pil ipinas. Binibigkas o binabasa ang mga titik sa tunong%ngls maliban sa ñ.

1. GRAPEMA

 inatawag na grapema ang isang  inatawag st o pangkat ng mga bahagi sa isang sistma ng pagsulat.

1.1. TITIK 

Ang titik o ltra ay sagisag sa isang tunog sa pagsasalita. Binubuo ito ng patinig at ng mga katinig. Ang sry ng mga titik o ltra ay tinatawag na alpabto.

Aa EyE

Bb EbiE

( D' # TITIK  Es1.1. iE E'iE EiE

FC ECE

g E'yiE

$h

%i

)7

Kk

Ll

Gm

&n

EytsE

EayE

E'yyE

EkyE

ElE

EmE

EnE

*8

&ng

Ho

Pp

+5

,r

!s

EnyE

En'yiE

EoE

EpiE

EkyuE

EarE

EsE

 t

Iu

-9

Ww



Jy

/;

EtiE

EyuE

E9iE

E'obolyuE

EksE

EwayE

E;iE

1.1. DI-TITIK 

Binubuo ang 'ititik ng mga tul'ik at mga bantas. Ang tul!"  @  @asento ay gabay sa paraan ng pagbigkas ng mga salita. !a Abaka'ang agalog" tatlo ang pinalaganap na tul'ik a. ul' ul'ik ik na pahi pahililiss @ b. ul'ik na paiwa @ . ul'ik na pakupya @M

1.1. DI-TITIK 

Ang mga bantas ay kumakatawan kumakatawan sa mga patlang at himig ng pagsasalita sa pagitan ng mga titik at pantig" sa pagitan ng mga salita at mga parirala" at sa pagitan ng mga pangungusap.

#. ANG PANTIG AT PALAPANTIGAN

Ang pa$t!g @silaba ay isang saltik ng 'ila o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita. Binubuo ang mga pantig ng mga titik na katinig at patinig.

#.1 KAYARIAN NG PANTIG

KAJA,%A& P KP PK KPK KKP PKK KPKK KKPK KKPKK KKPKKK

!AL%A

oo baba is'a" okra aklat" bun'ok tsk" 'rakula bloawt" kstra kar'" rport plantsa" trak tsart shorts

#.#. PAGPAPANTIG

Ang pagpapantig ay paraan ng paghati sa isang salita alinsuno' sa mga pantig na ipinambuo rito. &akabatay sa grapma o nakasulat na mga simbolo s imbolo..

TUNTUNIN

1. Gag Gagka kasun suno' o' na na 'alaw 'alawa a o mahi mahigit git pang patinig sa posisyong pang una" panggitna" at pan'ulo pan'ulo..   a.ak.yat  a.la.a.la to.to.o

TUNTUNIN

0. Gagkasuno' na katinig sa loob ng isang salita ak.lat s"ps.yal kut.son os.pi.tal

tit.sr sit.sa.ron

TUNTUNIN

3. Gay tatlong tat long magkakasuno' magkakasuno' na katinig sa loob ng isang salita ks.pr.to trans.Cr ks.p.ri.mn.to

TUNTUNIN

4. Kapag ang una sa tatlong magkakasuno' magkaka suno' na katinig ay G o & at ang kasuno' ay alinman sa BL" B," D," PL" at , tim.br !i.lin.'ro  m.plo   m.plo

TUNTUNIN

N. Gay apat na magkakasuno' na katinig sa loob ng isang salita #ks.plo.si.bo  rans.plant   rans.plant $an'.bryk

#.% PANTIG NA INUULIT

1. Ang &al!ta a' $ag&!&!mula &a pat!$!g

a.ak.yat

i.i.big u.u.bo

0. Nag&!&!mula &a "a'ar!a$g KP la.la.ka' ba.ba.lik. pag.ba pag .ba.ba .ba.li .lik k mag. mag.la. la.la. la.ka ka' ' 3. Nag&!&!mula a$g &al!ta &a "am(al "at!$!g

i pa plano

pi pri tuhin

%. PAGBABAYBAY NA PASALITA

Patitik ang pasalitang pas alitang pagbabaybay sa Filipino. Pantig to EtioE !alita bayan Ebiyway.y.nE Akronim A!#A& EysiynE Daglat Kgg. Ekapital ky'yi'yitul'ok %nisyal AA Ey'yiy !imb !i mbo olo F@i @irron on E ECCiE

PAGBABAYBAY NA PASULAT

“Kung “K ung ano ang bigkas, siyang sulat” 

O %sang ra'ikal na pagbabago ang paggamit ng walong @= 'ag'ag na titik sa mo'rnisa'ong alpabto: ("F")"*"+"-""/

Safot  @%baloy  @%baloy sapot ng gagamba Falendag @iruray plawtang

pambibig  Jalan @  @au ausu sug g 'a 'aan an o kal kalsa sa'a 'a Masjid  @ausug  @ausug gusalin gusaling g sambaha sambahan n ng Guslim Vakul  @%9atan  @%9atan pantakip ng ulo na yari sa 'amo  Zigattu @%banag silangan

BAGONG )IRAM NA SALITA

inagamit ang walong 'ag'ag na titik sa mga bagong hiram na salita mulang #spanyol" %ngls" at ibang wikang banyaga. Porma hin'i Corma Pirma hin'i 6rma Bintana hin'i 9ntana  sk   sk  hin'i h5u Kaly hin'i all Pinya hin'i pi8a

PANG)I)IRAM GAMIT ANG * TITIK 

1. ami amitt sa Pang Pangnga ngalan lang g pantan pantangi gi (harls" (or'ro" !an Frnan'o"  )upitr" !anto &i8o" +uirino" &u9a -isaya" Gaimo" /ion 0. Pormulang siyntipiko 9aln" ais" status 5uo" arbon 'ioi'

EKSPERIMENTO SA INGLES

%pinahihintulot at ginaganyak ang higit pang ksprimnto sa rispling o pagsasaFilipino ng mga salitang hiram sa %ngls. %stambay @stand by " " iskul @school  rapik   rapik @trac grosri @grocery  Pulis @ !olice boksing @bo"ing  !olice

KAILAN )INDI MAAARI ANG REISPELING+

1. &agi &agigin ging g kataw katawata atawa wa ang ang anyo anyo sa Filipino 0. Gah Gahira irap p basah basahin in ang bag bagong ong any anyo o 3. &asi &asisira sira ang ang kabu kabuluh luhang ang kult kultura ura 4. $i $igi gitt na pop popul ular ar ang ang anyo anyo sa sa orihinal N. Lu Lumil milikh ikha a ng kagu kaguluh luhan an 'ahil 'ahil may kahawig na salita sa Filipino

1. Bakit walan walang g bumili bumili ng Kok Kok @(ok @(ok  0. Kar arbo bon n 'ayok 'ayoksa say' y' 3. Bu Bukky par para a sa bo bou5 u5u utt 4. Duty DutyCr Cr  hin hin'i 'i 'yu 'yutiC tiCri ri N. $ab $abas as or orpus pus @ha @habyas byas korp orpus us . Fn ng g sui sui @C @Cun ung g soy soy >. Pits tsa a par para a sa sa !i##a

ESPANYOL ESP ANYOL MUNA BAGO INGLES

#stan'ar'isasiyon @stan'ar'i;aion #stan'ar'isasiyon hin'i istan'ar'isysiyon Bagah @baga7 hin'i Qbagy'sR Birtu' @9irtu' kaysa 9irtyu %sla @isla kaysa aylan' %mahn @imagn kaysa imy's !opistika'o @so6stia'o kaysa so6stikyt' ra'uwasyon @gra'uaion kaysa gra'wsiyon

SALIT SALI TANG ,SIYOKO ,SIYOKOY Y

Konsr onsrna'o na'o @onrni'o @onrni'o AGA AGA:: Konsr onsrni'o ni'o Aspto @asp @aspto to AGA: @aspk @aspkto to %mah @imagn AGA: %mahn Psant @pasant AGA: Paisano Lbl @l9l AGA: l9l Kontmporaryo  AGA:k   AGA:kontmporano ontmporano

@ontmporano

EKSPERIMENTO SA ESPANYOL

&agaganap ito malimit sa paglalagay ng hulaping pangkatawagan tula' ng Sismo" astra @ro" ra @ro" ista @isto" ia @io" ga @go na ka'alasang nagbubunga ng salita na iba sa orihinal na anyo nito sa #spanyol. @Kritisismo" siyntista" sik sikolohista olohista

KAMBAL-PATINIG

Gapapansin sa nagbabagong mga 'isyon ng gabay sa KWF KWF mulang 0< hanggang 010 ang PABABAL%K sa ,AD%!JI&AL na pagtuturing ng kambalpatinig na pinagtibay rin ng 013 0 13 Forum. Forum.

1. Kapag an ang ka kambalpati tin nig ay ay sumusuno' sa katinig sa unang pantig ng salita. tiya piyano biyu'a piysa tuwalya buwitr kiyosko puwrsa

0. Kapag ang kambalpatinig ay sumusuno' sa 'alawa o mahigit pang kumpolkatinig ostiya impiyrno biskuwit lngguwah ngkuwntro lksiyon in'ustriya impluwnsiya

3. Kapag ang kambalpatinig ay sumusuno' sa tunog na $

 

  strathiya Kolhiyo rhiyon

4. Kapag ang kambalpatinig ay nasa 'ulo ng salita at may 'iin ang bigkas sa unang patinig ang orihinal. konomiya   hograpiya   pilosopiya

N. Kapag ang kambalpatinig ay nasa 'ulo ng salita at may 'iin ang bigkas sa unang patinig ang orihinal. konomiya   hograpiya   pilosopiya

KAMBAL-KATINIG

Gaituturing na kambal katinig katinig o 'igrapo ang 'alawang magka'ikit na katinig na pinatutunog sa loob ng isang pantig gaya ng !K o !( sa %ngls na desk, disc, brisk 

KAMBAL-KATINIG

1. Pasok ang !K" ! tst" pst" post" artist 0. Walang K abstrak @abstrat a'ik @a''it 3. Digrapong ($ at !$ tsimis @hismis tsapa @hapa ltson @lhon tsart @hart

PALITANG E-I at O-U

1. Disipl Disiplina ina sa Pagb Pagbigk igkas as ng ng #E% #E% at HEI HEI skan'alo sa halip na iskan'alo stasyon sa halip na istasyon stilo sa halip istilo mnu'o sa halip na minu'o korynt sa halip na kurynt Korano sa halip na Kurano kompanya sa halip na kumpanya

PALITANG E-I at O-U

0. !nyals sa #spanyol o sa %ngls skan'alo @san'alo iskan'al @san'al skuwla sk uwla @sula stan'ar' @istan'ar' stilo @stilo istayl @styl

PALITANG E-I at O-U

3. Kapag nagbabago ang katinig kumbnsiyon @on9nion kumpisal @onCsar kumbnto @on9nto kumporm @onCorm kumpti @onCti @onCti

PALITANG E-I at O-U

4. #pkto ng $ulapi &agiging % ang # at nagiging I ang H kapag nasa 'ulo ng salita at sinusun'an ng hulapi ons  onsihan kalbo  kalbuhin paso  pasuin bal  pabalihin

PALITANG E-I at O-U

4. Kailan 'i &agpapalit a. $in'i kailangang baguhin ang # at H kapag sinusun'an sinusun'an ng pang angkop na Sng b. Kapag inuulit ang salitang ugat . Kapag bago ang kahu kahulugan lugan '. $uwag baguhin ang 'oblng H 'i lit IH

PALITANG D at R

Karaniwang nagaganap ang pagpalit ng , sa D kapag napapangunahan ang D ng isang pantig na nagtatapos sa A. 'oon  naroon 'ami  marami 'unong  marunong 'up 'u pok  mar marup upo ok 'alita  maralita

PALITANG D at R

Kasong DinE,in at DawE,aw D awE,aw Gasaya rin  ngunit malungkot malungkot 'aw Iupo raw S ngunit aalis 'aw &abili rin S ngunit nilanggam 'aw Hky raw  ngunit bawal 'aw %kaw raw S ngunit pinsan 'aw

PALITANG D at R

Kataliwasan: Gaaari Gaaa ri 'i 'in n  hin hin'i 'i Ga Gaaa aari ri ri rin n kapara 'aw  hin'i Kapara raw Bigay 'in  hin'i Bigay rin Araw 'aw  hin'i Araw raw

PALITANG D at R

D kahit kasuno' ng patinig ma'ulas ma'ilaw ma'am'amin

NG at NANG

1. i ina naga gami mitt ang ang &A &A& & na kasingkahulugan kasingk ahulugan ng &HH& 0. Ksi Ksingk ngkahu ahulug lugan an ng &A& ang IPA& o PA,A 3. i ina naga gami mitt ang ang &A& &A& para para sa pagsasabi ng paraan o sukat 4. in inaga agamit mit ang &A& &A&  bilan bilang g pang pang angkop angk op ng inuulit na salita

ASTONG GAMIT GITLING

1. inag inagam amit it sa sa salilita tang ng in inuu uulilitt anoano arawaraw 0. Gahigit 'alawang pantig ang salita suntoksuntukin balubaluktot 3. $in'i sa salita na may pantig na inuulit gamugamo paruparo 4. Hnomatopikang pagsulat tiktak 'ing'ong tsktsk

ASTONG GAMIT GITLING

4. Paghiwalayin Paghiwalayin ang pantig pan tig na nagtatapos sa katinig at nagsisimula sa patinig pagibig magisa pangulo N. Kapag pangngalang pantangi ang kasuno' taga%togon makaFilipino . Kapag salitang banyaga at nasa orihinal na baybay pa pa ut ut  ip ipa arrm mat at  ma maki ki om ompu put trr >. inagamit sa tambalang salita basang sisiw bigyang tulong

ASTONG GAMIT GITLING

=. Para Para ihiwalay ang numro sa oras at ptsa may !"a- gayun'in sa ala&ika= ng umaga alas10 ng tanghali ika1 anibrsaryo alas3 ng hapon  S @'i tiyak ang ptsa 0. Kapag ibinibitin ang 'aloy ng pangungusap &apalingon ako S at nanlaki ang mata S nang makita siya