Francuska književnost - povijest i periodizacija

SADRŢAJ SADRŢAJ 1 1. SREDNJI VIJEK 3 1.1. KNJIŢEVNOST SREDNJEG VIJEKA DO POĈETKA 100 GODIŠNJEG RATA 3 1.2. KNJIŢEVNOST OD 100 GODIŠNJEG RATA DO POĈETKA 16. STOLJEĆA 8 16. STOLJEĆE-KNJIŢEVNOST RENESANSE 12 Poĉetak 16. st. 12 1. Lyonski krug: 15 2. Pariški krug: 17 Kazalište 20 Tragedija: 20 Komedija: 20 Proza u drugoj polovici 16. st. 21 17. STOLJEĆE 24 Uvod 24 Poezija: 25 Roman 26 Oblici romana u susretu sa zbiljom svojeg vremena 28 Kazalište 29 KAZALIŠNE VRSTE S POĈ. 17.ST. 30 18. STOLJEĆE 41 ZLATNO DOBA BORBENOG I KTITIĈKOG DUHA (1750.-1780.) 49 UVOD 49 U SUSRET REVOLUCIJI. KNJIŢEVNOST REVOLUCIJE (1780.-1802.) 55 19. STOLJEĆE 61 ROMANTIZAM U PJESNIŠTVU 62 Predromantiĉko razdoblje 66 RAĐANJE MODERNOG ROMANA 70 Uvod br. II 73 KULT ZNANOSTI I UMJETNOSTI U ROMANU 76 PARNASOVCI 81 SIMBOLIZAM 84 20. STOLJEĆE 88 Uvod 88 Od pjesništva tradicije do pjesniĉke revolucije 90 Poezija novog duha 92 Od dadaizma do nadrealizma 93 Osamljenici 95 Roman izmeĊu dvaju ratova (1919-1939) 97 ROMAN-RIJEKA 99 PSIHOLOŠKI ROMAN TRIDESETIH 100 EGZISTENCIJALISTIĈKI ROMAN 102

Kazalište od egzistencijalizma do suvremenih traganja 104 Novo kazalište pedesetih godina 104 Kazalište fantastike i satire 107 Suvremeno pjesništvo 112 Moderna kritika 115 PSIHOLOŠKA KRITIKA 118 STRUKTURALIZAM 120 Poetski romani 125 «NOVI ROMAN» 126

1. SREDNJI VIJEK 1.1. KNJIŢEVNOST SREDNJEG VIJEKA DO POĈETKA 100 GODIŠNJEG RATA Uvod - srednji vijek traje 11 stoljeća {od 476. (propast Rimskog carstva) do poĉ. 16. st.} - geografski prostor Francuske- pravilni šesterokut (hexagone) - današnje podruĉje francuskog jezika oblikuje germanska invazija od 4.-5. st. - francuski jezik- tri komponente: > keltska(galska) >latinska >germanska - francuski je «najgermanskiji» romanski jezik - po zapadno germanskom plemenu Francima, Francuska je dobila ime - Karlo Veliki (9.st)- franaĉki vladar - Verdunski sporazum (843.)- Karlo Ćelavi- kralj Francuske - narjeĉje oblasti Île-de-France i Pariza postaju francuski jezik - francuska norma- jezik Pariza - pisani spomenici onoga što će tek kasnije postati francuski jezik: >Strasburške zakletve, 842. (Serments de Strasbourg) >Kantilena o svetoj Eulaliji, (Cantilène de Sainte Eulalie) >Ţivot svetog Alekseja, 1040. (Vie de Saint Alexis) Epsko pjesništvo - feudalizam - uz klerike monopol nad pismenošću preuzimaju i vlastela, vitezovi, ratnici - papa Urban II poziva na kriţarski rat protiv Islama (koncil u Clermontu 1095.) što vodi razvoju viteške klase - ţongleri- srednjovjekovni putujući pjesnici i glazbenici, svojim priĉama oţivljavaju junaĉka djela davno nestalih junaka i vojskovoĊa→ junaĉki epovi (chansons de geste) - JUNAĈKI EPOVI (chansons de geste) >pjesniĉka vrsta >pisani u strofama nejednake duţine tzv. laisses >propaganda kriţarskih ratova; povijesne liĉnosti; viteška duţnost…

>njih u 11. i 12. st. prenose ţongleri - u 13. st.- podjela chansons de geste na tri ciklusa: 1. geste du roi- dominantna liĉnost Karla Velikog 2. geste de Garin de Monglane- dominantan lik viteza Viljema 3. geste de Doon de Mayence - geste du roi >središnja liĉnost: Karlo Veliki > velika «biografija» Karla Velikog > najznaĉajniji i najstariji spjev, ne samo ciklusa već i sve starofrancuske junaĉke epike: PJESMA O ROLANDU, 12.st (La chanson de Roland) > drugo vaţno djelo ciklusa, junaĉki spjev Hodoĉašće Karlovo u Jeruzalem (Pèlerinage de Charlemagne) - geste de Garin de Monglane >pjesniĉka povijest legendarnog Viljema > meĊu spjevovima ovog ciklusa istiĉu se: Krunidba kralja Luja(Coronemenz Looïs) i Pjesma o Viljemu (Chanson de Guillaume) > uz Karla Velikog i Rolanda, Viljem je najslavniji junak francuske srednjovjekovne epopeje - geste de Doon de Mayence >najvaţniji epovi ovoga ciklusa: Gormont et Isembart, Raoul de Cambrai, Doon de Mayence, Renaud de Montauban, te Girart Roussillon Dvorska knjiţevnost - 12. st.- procvat i propast junaĉke epike - na pozornicu europske knjiţevnosti stupa roman - roman- isprva rijeĉ koja oznaĉuje puĉki govor koji nije latinski; kasnije- oznaka za svako knjiţevno djelo na narodnom jeziku - romani se ĉitaju (za razliku od epike koja se govori) - na srednjovjekovni francuski roman utjeĉe jug Francuske(ljubav, osjećajnost) te kriţarski ratovi (viteštvo…) - vitezovi više ne nalaze ideal u ratu već u ljubavi→ platonska ljubav prema gospoĊi (utjecaj juga) - pisani u osmercu - pojavljuje se dvorski roman (roman courtois) koji se dijeli na: >antiĉki >bretonski >pustolovni - antiĉki romani >u 12. st. nastaju tri romana o Aleksandru: autor prva dva je Albéric Pisançon; treći je djelo više autora a zove se Grand roman d'Alexandre >na roman o Aleksandru nastavljaju se druga djela inspirirana antikom; polovicom 12. st. nastaju tri romana: Roman o Tebi (Roman de Thèbes), Roman o Eneji (Énéas) i Roman o Troji (Roman de Troie)

> antikom su inspirirani i kratki narativni pjesmotvori LAI, meĊu njima je najpoznatiji Lai o Piramu i Tizbi (Pyrame et Thisbé) - bretonski romani >Wace- jedan od prvih francuskih profesionalnih knjiţevnika; poznaje bretonsku tematiku; u Francusku je uveo legendu o Arturu; napisao djelo Roman o Brutu (Roman de Brut) u kojem uvodi Artura >legenda o Tristanu je najraširenija i najljepša tema iz bretonske tematike; Béroul piše djelo Tristan(1190.), Thomas takoĊer piše jedan roman o Tristanu > prva francuska pjesnikinja Marie de France (12. st.)→ piše lai(je) koji predstavljaju dvorsku novelu 12. i 13. st. , te koji se prema bretonskom romanu odnose kao današnja novela prema modernom romanu Poĉeci romana. Chrétien de Troyes(12.st.) - Chrétien de Troyes- jedan od najvećih pjesnika francuskog srednjeg vijeka - napisao je pet velikih romana: >Erec et Énide, >Cligès (tematski vezan za Artura), >Lancelot ili vitez u kolima sramote (Lancelot ou le chevalier à la charrette), >Yvain ili vitez s lavom (Yvain ou le chevalier au lion), te >Perceval ili priĉa o graalu (Perceval ou le conte du Graal) - njegova djela imaju karakteristike pustolovnoga romana - Chrétien piše na dijalektu Île-de-France→ trijumf nad pikardskim i normanskim dijalektom koji su do tada dominirali u knjiţevnosti -idiliĉki (bizantski) roman- jedan od raznovrsnih rodova dvorskog romana; primjer idiliĉkog romana djelo Floire et Blancheflor - Jean Renart- njegovo se djelo istiĉe po umjetniĉkom dometu; roman Escoufle (1200.) - Chantefable- nova knjiţevna vrsta s poĉetka 13.st ; djelo u kojem se naizmjence pjeva i govori; primjer chantefablea Alkasin i Nikoleta (Aucassin et Nicolette) Lirika - pojam obuhvaća sve vrste intimne poezije namijenjene pjevanju - puĉka poezija je postojala, ali je zabranjivana od strane Crkve→ nezapisivana - formalni okviri lirike te poetski postupci provansalskog su porijekla, a teme su tradicionalne - pjesnici njeguju poeziju po uzoru na velikog kodifikatora Andréa le Chapelaina i njegovo djelo Tractatus de amore (1184.) - jug Francuske- TRUBADURI (prvi francuski pjesnici) - sjever- TRUVERI (trubaduri sjevera, prvi pjesnici na sjevernom podruĉju) - tema ljubavne boli i nedostiţnosti voljene gospoĊe - Viljem IX Akvitanski- veliki trubadur juga - u sjevernoj Francuskoj nastaju tzv. chansons de toile (tkalaĉke pjesme) - romanca- razvila se iz tkalaĉkih pjesama; pjesme o djevojkama udanima protiv njihove volje (malmariée) - zornice- pjesme rastanka u zoru, tzv. aube - pastorela (pastourelle)- humor, ironija, parodija - postoje i brojne vrste plesnih pjesama koje su bile utkane u dvorske romane, to su:

rondeau, virelai, balade i carole - Kriţarske pjesme (Chansons de Croisade)- predstavlja pjesništvo s aktualnim temama, cilj je pridobiti nove vojnike za kriţarske ekspedicije - rotrouenge- lirska vrsta bliska kriţarskim pjesmama - Gace Brulé (oko 1165.)- jedan od prvih francuskih lirskih pjesnika; šampanjski truver - kriţarskim ratom protiv albigenza propada juţnofrancuska trubadurska poezija - tri velika pjesnika daju peĉat poeziji i knjiţevnosti toga doba: >Thibaut de Champagne(1201-1253) >Colin Muset (sredina 13. st.)- graĊanski truver >Rutebeuf- pariški ţongler

Roman o ruţi (13.st.) - Roman o ruţi (Roman de la Rose)- najveće djelo francuskoga srednjeg vijeka - roman ima dva autora, oko 1230. zapoĉeo ga je Guillaume de Lorris, a nastavlja ga «srednjovjekovni Voltaire» Jean de Meung - prvi dio(de Lorris)- osjećajnost, bijeg u iluziju, feudalizam - drugi dio(de Meung) - ţelja za spoznajom, realnost, graĊanstvo GraĊanska klasa i realistiĉka knjiţevnost. Roman o Liscu(13.st.) - graĊanska realistiĉka knjiţevnost djelo je anonimnih pisaca koji ţele zabaviti i nasmijati svoju publiku - knjiţevnost realizma, parodije i komiĉnoga; reakcija je na predugu vladavinu feudalnog i religioznog - graĊanska klasa predstavlja svoju epohu, svoj pogled na društvo u dinamiĉnom i originalnom liku lisca Renarta (danas se lisica na francuskom kaţe «renard» upravo po ovome liku) - lisac Renart protagonist je jednog «romana» u kojem ţivotinje utjelovljuju ljudske tipove suvremenoga društva - Renart postaje središnja figura oko koje će kroz 12. i 13. st. nastajati priĉe→ tzv. branches(grane) - branches su disparatne i po autoru i po sadrţaju, ima ih sveukupno 27, a zajedno ĉine Roman o Liscu - to je djelo popularno meĊu svim slojevima, dok ga Crkva opisuje kao utjelovljenje Zla - oštra kritika okoline i najviših institucija toga vremena; parodija junaĉke epopeje i dvorske knjiţevnosti -fabliaux> kratke priĉe u osmercima >šaljive, kolale meĊu graĊanstvom 13.og st. >Mesar iz Abbevillea (Boucher d'Abbeville), Tri slijepca iz Compiègnea (Trois aveugles de Compiègne) Moralizirana znanost 12. i 13. st. Ostali knjiţevni oblici - poĉetak 12. st.- tendencija da se «znanstvena» djela prevedu s latinskog na puĉki jezik - knjige o kamenju (lapidaires)

- knjige o ţivotinjama (bestiaires) - najpoznatiji pisac lepidara i bestijara: Philippe de Thaon - lepidari i bestijari su pokazatelj neznanja u kojem je ĉovjeĉanstvo toga doba bilo ostavljeno - moralna i mistiĉka interpretacija prirodnih pojava - u 13. st. Javljaju se pokušaji da se ljudsko znanje donekle riješi mistike i simbolike→ tendencija k enciklopedizmu - Brunetto Latini(1220-1294), >firentinski izgnanik u Francusku >djelo: Tresor = najbogatija i najreprezentativnija opća «enciklopedija» srednjeg vijeka napisana na puĉkom jeziku; namijenjena je laicima; sastoji se od tri knjige: prve su dvije prepriĉavanje uvrijeţenih vjerovanja, nimalo kritiĉne, dok je treća temeljena na vlastitom iskustvu pisca i kritici - Helinand(1170?-1230?)- napisao umjetniĉki najuspjelije djelo religiozne knjiţevnosti: Stihovi o smrti (Les vers de la mort)→ realizam; smrt sve izjednaĉuje i briše razlike koje su ljudi stvorili Poĉeci historiografije na francuskom jeziku - povijest je u Francuskoj tijekom niza stoljeća posao uĉenih klerika koji pišu na latinskom jeziku - u 12. st. samo normanski vojvode, engleski kraljevi i visoki feudalci potiĉu pisanje povijesnih radova na francuskom jeziku - prvi pjesnici-historiĉari- Wace i Benoît de Sainte-Maure - ĉetvrti je kriţarski rat oznaĉio prekretnicu u pisanju povijesti→ umjesto u stihovima povijest svoj definitivni oblik nalazi u prozi - ta prekretnica vezana je uz dva sudionika IV kriţarskog rata: Geoffroy de Villehardouin i Robert de Clari > Geoffroy de Villehardouin(1148?-1213?)- feudalac, djelo: Povijest osvojenja Carigrada (Histoire de la conqueste de Constantinopole)→ vaţan povijesni izvor >Robert de Clari(1170?-1216?)- IV kriţarski rat iz perspektive jednog vojnika, malog ĉovjeka, on je puĉki pripovjedaĉ iako je htio ispasti povjesniĉar Poĉeci dramske knjiţevnosti - srednjovjekovni teatar se stvara ex nihilo, jer nije mogao ništa preuzeti od Rima→ potpuno nov knjiţevno-umjetniĉki fenomen - prvi francuski teatar proistekao je iz liturgije (liturgijska drama), sama misa je predstava, cilj je bio djelovati na maštu obiĉnog puka i uĉvrstiti mu vjeru - teatar se iz crkve seli na prostor ispred nje, zatim na trgove, škole→ postupno oslobaĊanje od crkvenog i moralizatorskog sadrţaja - liturgijska drama predstavlja poĉetak francuskog kazališta; od liturgijske drame saĉuvano nam je jedno znaĉajno djelo s kraja 12.st.= Prikazanje o Adamu (Jeu d'Adam) - ubrzo biblijski okviri postaju preuski, razvitak tzv. «poluliturgijske drame» - pojava misterija i mirakula

- misterij- sakralni karakter - mirakul- miješa sveto i realno - mirakul Igra o svetom Nikoli (Le Jeu de Saint Nicolas), autor Jean Bodel iz Arrasa→ najbolji mirakul srednjovjekovne knjiţevnosti; puĉki i realistiĉki duh u djelu - Adam de la Halle(1238?-1286?)- jedini koji je u to vrijeme svjetovnim teatrom stekao slavu; djela: >Jeu de la Feuillée- realistiĉna i vedra slika ljudi onoga doba; realistiĉki i satiriĉki pokušaji slikanja graĊana njegovog rodnog grada Arrasa >Jeu de Robin et Marion

1.2. KNJIŢEVNOST OD 100 GODIŠNJEG RATA DO POĈETKA 16. STOLJEĆA Uvod - 1337.- poĉetak 100 godišnjeg rata izmeĊu Engleske i Francuske - Englezi u prednosti, bolja organizacija, naoruţanje… - 1358.- ţakerija- seljaĉki ustanak u pokrajini Île-de-France - izmeĊu 1429. i 1430. pojava Jeanne d'Arc(vraća samopouzdanje Francuzima) -1429.- Karlo VII u Reimsu se kruni za kralja -1431. Jeanne d'Arc spaljena - krajem 14. poĉetkom 15. st. Crkva proţivljava krizu - kultura nije više rezervirana samo za klerike već i za druge klase, naroĉito graĊanstvo - LAICIZACIJA KULTURE: >uporaba papira(od 14.st.) >izum tiska( prva tiskara u Francuskoj 1470. Sorbona) - dijalekt Pariza i pokrajine Île-de-France postaje općim francuskim jezikom - francuska knjiţevnost u vrijeme 100 godišnjeg rata gubi vodeće mjesto u Europi - cijelo je ovo razdoblje jednako okrenuto i srednjem vijeku i renesansi koju navještava - isticanje individualizma, posebna se paţnja pridaje autorstvu - potkraj srednjeg vijeka osniva se sve veći broj sveuĉilišta Lirsko pjesništvo - ţonglere zamjenjuju menestreli = u srednjem vijeku u Francuskoj i Engleskoj putujući pjesnici glazbenici (Bratoljub Klaić) - poezija vanjskog oblika više nego sadrţaja, ona je formalno dotjerana - pjesme dobivaju strog, zatvoren oblik (genres à forme fixe) - postoje tri osnovna pjesniĉka oblika: >balada(ballade) >rondel(rondeau)

>lai (to je lirski lai i NE smije se brkati s laijem iz 13.st.!) - razglabanje o uĉenim temama - ova je poezija namijenjena novoj intelektualnoj eliti koja se sastoji od velikaša i bogatih graĊana - razvija se i pjesniĉko kazivanje(dit)= narativni spjev - razvija se dalje i pastorala(pastourelle) ali sa znatnim promjenama- sluţi za politiĉke rasprave i slavljenje razliĉitih prigoda -Guillaume de Machaut(1300?-1377)- zaĉetnik ove nove poezije; opis lirskih formi dao je u djelu Lijek Sreće (Remède de Fortune) -Eustache Deschamps (ili Morel) (1346-1406?): >napisao prvu poetiku (u prozi) na francuskom jeziku: Umijeće pjevanja i sastavljanja pjesama (Art de dictieret de faire chansons) >Deschamps je najbolji u lirskoj poeziji u kojoj slika politiĉka i knjiţevna zbivanja svoga doba(14.st.) -Christine de Pisan (1364-1430?): francuska pjesnikinja i spisateljica, feministkinja, ţivjela od pisanja; pisala balade, lais, rondeaux i dits

- Alain Chartier(1385-1433?): >bavi se politiĉkim pitanjima >otac francuskog govorništva >napisao veliku ljubavnu pjesmu Neumoljiva krasotica (Belle Dame sans mercy) - Charles d'Orléans(1394-1465); posljednji veliki pjesnik udvorne ljubavi; Knjiga zatoĉeništva (Livre de la Prison) koju je napisao u zatoĉeništvu u Engleskoj a sastoji se većinom od balada François Villon - François Villon(1431?-1464?) - Villonova poezija rezimira srednji vijek i navješćuje novo doba - Pariţanin, prvi veliki pjesnik Pariza; imao je buran, buntovan ţivot - on nije samo najveći pjesnik srednjega vijeka i 15.og st. Nego jedan od najvećih francuskih pjesnika - Villonovo remek-djelo: Oporuka (Testament); sastoji se većinom od balada (npr. Balada o negdašnjim gospojama, Balada obješenih…); to je pjesniĉki «danse macabre», Villon je razapet izmeĊu ţivotnog uţivanja i smrti - još jedna zbirka balada: Pjesni razlike (Poésies diverses) - Villon je duboko originalan pjesnik; originalan je po izravnosti izraza, iskrenosti osjećaja, po realizmu… Povjesniĉari - povijesna knjiţevnost u 13. st. postaje autonomna, a u 14. i 15. st. ona doţivljava nezapamćeni razvoj - na poĉetku 14. st. još uvijek se pišu povijesna djela u stihu, ali od druge polovice 14. st. povijesti i kronike najĉešće se pišu u prozi

- povijesna djela u stanovitom smislu zamjenjuju i roman koji je degenerirao - povjesniĉari 14. st. koji se istiĉu su: >Jean le Bel >Jean Froissart→ oni su tvorci «dokumentaristiĉke povijesti» i «povijesne reportaţe» - Jean le Bel(1290?-1370?)- djelo Istinite kronike (Vraies chroniques); pripovijeda, na temelju provjerenih obavijesti, o ţivotu engleskog kralja Edvarda III i o prvom razdoblju 100 godišnjeg rata - Jean Froissart(1333?-1405?)- djelo Kronike (Chroniques) u ĉetiri knjige; prati engleskofrancuski sukob izmeĊu 1327. i 1400. i nastoji dati povijest svog stoljeća, ali zanimajući se gotovo iskljuĉivo za slikovite prizore iz ţivota plemstva na dvorovima i bojištu Philippe de Commynes - veliki povjesniĉar Philippe de Commynes(1447-1511) - uz Villonovu Oporuku njegove su Uspomene (Mémoires) najznaĉajnije djelo 15.og stoljeća; prvih šest svezaka je posvećeno Luju XI, a zadnja dva Karlu VIII - Commynes se ne zadovoljava, kao Froissart, pripovijedanjem znaĉajnih dogaĊaja, on ih nastoji objasniti; nije impresioniran raskoši dvorskoga ţivota - Commynes je prvi pravi i moderni francuski historiĉar Pripovjedna knjiţevnost - u 14.st. naglo nestaju pripovjedne vrste u stihovima (chanson de geste, viteški i udvorni roman i fabliaux) koje su dominirale u 12. i 13. st. - izmeĊu 1340. i 1440.- kriza romana - ali on nije posve zaboravljen, preraĊuje se u prozi, a protagonisti nisu više vitezovi već «obiĉni ljudi», graĊani - pripovijedanje prelazi iz stiha u prozu, uzvišenost i zanos prelaze u realizam - fabliau- kratka graĊanska pripovijetka u stihovima u 14. st. nestaje jer ţonglere zamjenjuju menestreli, ali će se u 15. st. vratiti u francusku knjiţevnost zahvaljujući Decameronu i to kao novela u prozi - Petnaest braĉnih radosti (Quinze joyes de mariage)= prvo znaĉajno pripovjedno djelo u prozi - Antoine de la Sale(1386?-1461?) >najznaĉajniji pripovjedaĉ 15.og st. >glavno djelo: Povijest i zabavna kronika malog Ivana od Saintréa i lijepe gospoje od Belles Cousines (Histoire et plaisante chronique du petit Jehan de Saintré et de la belle dame des Belles Cousines) - Stotinu novih novela (Cent nouvelles nouvelles)- najpoznatiji zbornik novela druge polovice 15. st.; oponašanje Boccacciova Decamerona Kazalište - dramske vrste nastale u ranijim razdobljima razvijaju se i u 14. i 15. st. - kazališne vrste 14. i 15. st. moţemo podijeliti: >preteţno vjerski i «ozbiljni» komadi: mirakuli(miracles) i prikazanja ili misteriji(mystères) >mješovita vrsta izmeĊu vjerskog i svjetovnog, «ozbiljnog» i komiĉnog:

moralitet (moralité)→ to je ujedno i prijelazni oblik >komiĉne vrste: «luĊaĉka» lakrdija (sotie), dramski monolog(mnologue dramatique), šaljiva propovijed(sermon joyeux) i farsa(farce) - mirakuli(miracles): >jedina dramska vrsta naslijeĊena iz prethodnih razdoblja >pisani u osmercima >pisali ih klerici >cilj: pobuditi poboţnost i plemenite osjećaje u priprostih ljudi >graĊa za mirakule uzimala se od svuda: junaĉke pjesme, pustolovni romani, kronike, ţivoti svetaca, folklor - prikazanja ili misteriji(mystères) >boţansko= središte radnje >razliĉite društvene funkcije >prikazanja su izvoĊena u ĉast svetaca, radi zavjeta >to su bili veliki projekti→ veliki broj likova(i do dvije stotine!), dugo su trajali, reţiseri, bogata i kompleksna scenografija… >pisani u osmercima >najveći broj prikazanja bavi se temom muke Kristove (mystères de la Passion) >meĊu piscima muka Kristovih iz 15.og stoljeća istiĉu se: +Eustache Marcadé(?-1440): djelo Prikazanje muke Kristove iz Arrasa (Mystère de la Passion d'Arras) +Arnoul Gréban (1420?-1471): djelo Muka Kristova→ najbolje djelo francuskog vjerskog kazališta u srednjem vijeku +Jean Michel(?-1501): djelo Prikazanje muke Kristove (Mystère de la Passion) - moraliteti(moralités) >pojavljuju se krajem 14.og st. >svjetovno usmjerenje >obraĊuju vjerske teme ali se zanimaju i za aktualna politiĉka i društvena zbivanja >cilj: vjersko-odgojni ili satiriĉni >sadrţe niz komiĉnih elemenata→ prijelaz izmeĊu «ozbiljnog» teatra u komiĉni - KOMIĈNE VRSTE 15.OG STOLJEĆA: - «luĊaĉke» drame/lakrdije (soties) >glumci su se prerušavali u luĊake, izrugivali se svemu >zajedljive reakcije na društvene i politiĉke dogaĊaje toga dobe >pozornica je bila gotovo bez ikakve dekoracije(za razliku od prikazanja) >predstavnik: Pierre Gringoire(1475?-1538?); djelo Igra princa luĊakâ (Jeu du Prince des sots) > komadi su naposljetku bili cenzurirani, te konaĉno potpuno zabranjeni 1548. - farsa(farce) >umetana je u radnju prikazanja ili moraliteta >pisana osmercima >cilj: izazvati smijeh

>donosi na pozornicu prizore iz graĊanskog ţivota i puka >likovi su tipizirani(nesposobni lijeĉnik, razvratni svećenik, hvalisavi vojnik, prevareni prevarant…) >najbolje komediografsko djelo francuske knjiţevnosti prije Molièrea: Farsa o odvjetniku Pierreu Pathelinu (Farce de Maistre Pierre Pathelin), autorstvo nije dokazano; to je prva francuska moderna komedija karaktera i morala - dramski monolog(monologue dramatique) >farsa svedena na jedan lik >najpoznatije djelo Slobodni strijelac iz Bagnoleta (Franc archier de Baignollet) - šaljive propovijedi(sermons joyeux) >tumaĉenje nekog teksta iz Svetog pisma, ali s izvrnutim i izmijenjenim smislom (npr. Sv. Grozd, Sv. Šunka…)

16. STOLJEĆE-KNJIŢEVNOST RENESANSE Srednji vijek - kompilacije djela antiĉke knjiţevnosti ( najveći dio originala Grĉke i rimske baštine bio je nepoznat) - u starim tekstovima traţi se samo moralno, a estetsko ostaje nevaţno Kraj 13.st. – jaĉanje graĊanstva - tehniĉka i znanstvena otkrića, ekperimenti - knjiţevnost, umjetnost, pravo i medicina ţele se odvojiti od teologije - uzor: antiĉki svijet Renesansa = obnova općeg duha klasiĉnog starog vijeka Humanizam = obnova klasiĉne rimske i grĉke knjiţevnosti Italija – skupljanje starih, originalnih rukopisa - ''Studia humanitatis'' - obnova uĉenja klasiĉnog latinskog jezika - traţenje i izdavanje originalnih tekstova grĉ. i rim. pisaca - antropocentristiĉki pokret Individualizam - Ideal: ĉovjek koji svoje spoznaje temelji na znanju i iskustvu, koji se kritiĉki odnosi prema svim autoritetima - Isticanje autorstva u knjiţevnim djelima - Likovi se prikazuju u zbiljskim odnosima i realnim strastima

- Humanisti nastoje proĉistiti kršćanstvo pomoću filozofije - Humanizam predstavlja simbiozu poganske antiĉke i kršćanske filozofije - Humanist = toletantan, kozmopolit... - 1450. Gutenberg -tiskarski stroj - tiskare u Francuskoj – 1470. Pariz - 1473. Lyon - 1476. Toulouse - 1479. Poitiers - humanistiĉke ideje prodiru u Francusku 70-ih godina 15.st. - Alain Chartier – uĉitelj prvih humanista ( u poeziji pridaju vaţnost formi, pjevaju o ljudskom tijelu, o jelu i piću, o tjelesnoj ljubavi) Poĉetak 16. st. Erazmo Roterdamski (Nizozemac) – 50-ak kratkih djela na latinskom - utjecao na razvoj francuskog humanizma i knjiţevnosti 16.st. - djela: ADAGIA – enciklopedija antiĉke mudrosti POHVALA LUDOSTI – satira svih staleţa i klasa (i svećenstva) RAZGOVORI – oblik dijaloga izmeĊu pripadnika razliĉitih staleţa - ustaje protiv asketizma, misticizma i praznovjerja Guillaume Budé – najznaĉajniji francuski humanist - mnogobrojna djela i priruĉnici - osnivaĉ Collège de France – uĉenje klasiĉnog lat., grĉ. i hebrejskog - Jacgues Lefèvre d'Ėtaples – svete tekstove preveo na francuski ( Novi zavjet 1523., Biblija 1530.) - Pierre de la Ramée ( lat. Ramus) – 1551. poĉinje predavati francuski na Collège de France) - Franjo I. – u doba njegove vladavine dolazi do prave francuske renesanse - na dvor dovodi L. Da Vincia, B. Cellinia, Tizijana i dr. - Sveuĉilišta na ĉelu sa Sorbonom progone humaniste - Nakon Lutherove reforme i odvajanja 1521. uvedena stroga cenzura i progoni od strane Crkve - Calvin – Ţeneva 1541. – još stroţa reformacija - Većina humanista odvajaju se od protestantizma - Crkva uvodi protureformaciju - Novi vladar – Henrik II. –okupljanje knjiţevnika, mecenat postaje moda - Knjiţevnost se okreće estetizmu - u poeziju se uvode teme ljubavi, prirode, smrti... - J. Du Bellay: OBRANA I POHVALA FRANCUSKOG JEZIKA (1549.) - na francuski se prevode originalna djela antiĉkih autora - progoni hugenota – 1572. Bartolomejska noć – pokolj - razvoj angaţirane knjiţevnosti – pamfleti, govori, memoari, epski spjevovi - knjiţevnost se bavi moralnim i filozofskim pitanjima - stvorila se ''treća stranka'' –iz svih staleţa- cilj: jedinstvo zemlje u miru i toleranciji - neki pisci okreću se baroku (pr. Brantôme), kasnije klasicizmu ( poĉ. 17.st.)

François Rabelais – svestran renesansni ĉovjek - prvo ţivio u samostanu, zatim završio studij medicine - U Lyonu izveo jedno od prvih javnih seciranja - 1532. objavljuje PANTAGRUELA – velika kaomiĉna epopeja, parodija viteških romana - koristi anagram svog imena ( Alcofrybas Nasier) - Sorbonna osudila djelo kao opsceno - doţivljava veliki uspjeh kod ĉitatelja - 1534. druga knjiga GARGANTUA - 1546. u Parizu objavljuje TREĆU KNJIGU - mora se sakriti u Metz pa u Rim da izbjegne progone - 1558. objavljuje ĈETVRTU KNJIGU – satira na papu i rimsko društvo - 1562. izlazi PETA KNJIGA – upitno je li ju napisao Rabelais - knjige povezuju iste teme i likovi ( Gargantua, Pantagruel, brat Jean, Panurge...) - ''pantagruelizam'' – ţivjeti u miru, radosti i dobro jesti - komiĉni postupci kojima se sluţi Rabelais: - parodija epskog stila - gomilanje epiteta i nabrajanje - igranje rijeĉima, izvrtanje - neologizmi - nepredvidiva i nevjerovatna riješenja Zapleta - radnja prati odgoj i obrazovanje porodice divova - Rabelais ţeli humanistiĉki odgoj – dodir s prirodom, skladan razvoj duha i tijela, ţeĊ za znanjem, izravno poznavanje EvanĊelja - utjecaj Erazmovih djela - u romane je utkao brojne anegdote, priĉe i novele - Rabelais se izravno obraća ĉitatelju ili pripovjeda - jeziĉno bogatstvo, ţiv stil, bogatstvo zgoda, raznolikost postupaka, detalji... - Rabelais je pjesnik jezika, majstor igre rijeĉima - koristi tehniĉke izraze, izreke i poslovice svih staleţa, izvrće rijeĉi... - komedija intrige i karaktera - ne vodi raĉuna o kompoziciji - daje panoramu društvenih, politiĉkih i vjerskih prilika svoga doba - borio se protiv fanatizma i formalistiĉkog poimanja vjere - u djelu imamo renesansni lik ''idealnog vladara'' – obrazovanog, razumnog... - Rabelais je prvi veliki francuski pisac renesanse i apostol humanizma, ali i zadnji predstavnik vijeka koji je propao

Proza: -1527. – POVIJEST PLEMENITOG GOSPODINA BAYARDA – anonimni autor - bizarno pisan ţivotopis, elementi srednjeg vijeka - Na prozu utjeĉe talijanska knjiţevnost ( Bandello, Straparolla, Boccaccio) - Ideal – novela – komiĉnost, razliĉiti društveni slojevi, razliĉite teme, uĉene rasprave, cilj:

zabaviti i prikratiti vrijeme Marquerite Briet ( Hélisenne de Crenne) - 1538. BOLNE TJESKOBE ŠTO POTJEĈU OD LJUBAVI – 1. fra. sentimentalni roman - otvoreno se zalaţe za ravnopravnost ţena i muškaraca Noёl du Fail – SEOSKI RAZGOVORI – uvodi u knjiţevnost seosku sredinu - osjeća se Rabelaisov utjecaj - BRBLJARIJE ILI NOVE EUTRAPELOVE PRIĈE Bonaventure des Périers- Calvinov nećak, tajnik Marguerite de Navarre - JEKA SVIJETA – djelo je spaljeno kao bezboţniĉko - utjecalo na razvoj slobone misli - NOVE RAZONODE I VESELA ĈAVRLJANJA – 129 novela - karikirana kronika vladavine Franje I. - nastoji prikazati obiĉaje svoga doba, ljudske karaktere - prepušta ĉitatelju da sam izvuĉe zakljuĉke Marguerite de Navarre – sestra Franje I., obrazovana i prosvjećena - pisala je pjesme, kazališne komade - HEPTAMERON – 1558., po uzoru na Dekameron - 72 novele (smrt ju je sprjeĉila da dovrši zbirku) - 5 muškaraca i 5 ţena ne mogu nastaviti put zbog nabujale rijeke - zaustavljaju se u samostanu - ujutro ĉitaju Bibliju, popodne svatko pripovijeda jednu priĉu - takoĊer sadrţi prerade tal. novela ili franc. tema iz prethodnih razdoblja - prikazuje navike, obiĉaje 16. st. - rijetke su komiĉne pripovjesti, prevladavaju ozbiljne, ganutljive, tragiĉne - opisi ralistiĉni - karakter likova ocrtava se iz radnje - namijenila je knjigu praktiĉnoj pouci ĉestitimm ţenama - na temi ljubavi sazdane su gotovo sve pripovjesti - istiĉe ţenina prava u braku i društvu - novele imaju vjersku i moralnu dimenziju (za razliku od Boccacia) - spisateljica prepušta ĉitatelju da sam izvuĉe zakljuĉak - kompozicija je jednostavna, uglavnom kronološka Jean Calvin – 1536., ZASADA VJERE KRŠĆANSKE ( 1541. na francuskom) - doktrina reformirane crkve - polazi od ĉovjeka - obnavlja vjersko govorništvo - navješćuje stoljeće i klasicizma – saţetost i jasnoća - po strogosti jezika i djelotvornosti stila stvorio uzorke klasiĉne francuske proze Poezija:

- presudan talijanski utjecaj – petrarkizam - pjesništvo se u vrijednosti izjednaĉuje s filozofijom, znanošću i glazbom - tri kruga (navarski, lyonski i pariški) - autoriteti: Marot, Scève, Ronsard - plejada- vrhunac renesanse - ljubavni kanconijeri - ţelja da se francuska poezija izjednaĉi s antiĉkom - utemeljene su lirske vrste, uvedeni novi metriĉki i strofni oblici - obnoviteljsko-reformatorska dimenzija 1. Lyonski krug: Clément Marot – priredio ROMAN O RUŢI - KUPIDONOV HRAM – spjev, alegorizam - progonjen zbog kalvinizma - pisao sonete - novosti: subjektivizam, misaona pobuna - humoristiĉno poigravanje - Ronsard ga naziva ''jedinom svjetlošću'' tog razdoblja Mellin du Saint-Gelais – pisao prigodnice, duhovite epigrame - pisao ljubavne sonete Bonaventure des Périers – šansone, epigrame, ronda Antoine Héroёt – 1542. -SAVRŠENA PRIJATELJICA – daje neku vrstu metafizike ljubavi Maurice Scève – navodno je otkrio u Avignonu nadgrobni spomenik Petrarkine Laure - DELIJA, BIĆE VIŠNJE KREPOSTI, 1544. – 1. fra. kanconijer u petrarkistiĉkom smislu - ţena – ishodište i svrha nadahnuća - 449 deseterostiha - nemoguće ostvarenje ljubavi, gospoja je udana za drugog - hermetizam - kreativnost, neuobiĉajene sintaktiĉke konstrukcije, neologizmi, mnogo aluzija i figura, koncentriranost misli -ekloge: ARION LA SAULSAY - MICROCOSME – ep u 3 pjevanja, 1562. - povijest svijeta od njegova nastanka do Abelove smrti - glavni lik Adam- izrazita humanistiĉka nota - spjev završava apoteozom umjetnosti, znanosti, napretku - stih: aleksandrinac - svrstavaju ga meĊu 7 najvećih pjesnika prije Baudelairea Jacques Peletier du Mans – PJESNIĈKO UMIJEĆE, po uzoru na Scèvea

Louise Labé – napisala je 24 soneta i 3 elegije - RASPRAVA O LUDOSTI I LJUBAVI – prozni spis - zovu je ''Sapfo francuske renesanse'' - bila je vrlo cijenjena i popularna, natprosjeĉno obrazovana - imala je knjiţevni salon - odlike: senzualnost, neposredna ţenstvenost, elegancija, emotivnost Pernette du Guillet – Scèvova Delija - pripadala je mondenom ţenskom sloju Lyona ( kao i Labé) - pisala je epigrame, šansone, elegije, epistole - platonsko-petrarkistiĉki prizvuci - neki stihovi upućuju na nacionalnu predaju

2. Pariški krug: - Jean Dorat – interpretira Pindarove ode i Kalimahove himne → potpuna okrenutost antiĉkoj kulturi – nov naraštaj → ''Pléiade'' – Ronsard, Du Bellay, Dorat, Baïf, Belleau, Tyard, Jodelle - Thomas Sebillet – FRANCUSKO PJESNIĈKO UMIJEĆE , 1548. - zalaţe se za uvoĊenje grĉko-latinskih lirskih vrsta u nacionalno pjesništvo -1549. OBRANA I SLAVLJENJE FRANCUSKOG JEZIKA - spis potpisan Du Bellayjevim inicijalima - brani dignitet fr. jezika od nasilnih latiniĉara i heleniĉara - jezik treba obogatiti i oplemeniti da postane dostojan instrument poezije - treba izbaciti sve srednjovjekovne oblike - uzori – antika, ali i Talijani (Ariosto, Petrarca, Sannazzaro) - razlikuju 2 stila – visoki (tragedija, ep, oda) - niski (komedija, farsa) - od stiha se traţi metriĉka pravilnost i harmonija - prvi francuski knjiţevni manifest - plejadisti to naĉelo ţele ostvariti u svojim djelima - prevode antiĉke autore

Pierre de Ronsard – neosporni voĊa nove škole - putovao je diljem Europe - u poeziju uvodi nove oblike, motive, mnoštvo rijeĉi - standardizira aleksandrinac (postaje povlašteni nacionalni stil) - opus: 10 svezaka stihova i nekoliko pjevanja jednog epa - ODE – pjesme, verbalno bogatstvo, literarna dekorativnost - LJUBAVI – kansonijer od 183 soneta

- posvećen Firentinki Casandri Salviati - muzikalnost, versifikatorska besprijekornost - LJUBAVIMA PREMA HELENI – ĉista, savršena ljubav potisnuta je ĉulnom ljubavi - anakreontsko – hedonistiĉki tonovi - prolaznost, kratkotrajnost ţivota, nostalgija za mladošću - ţene o kojima piše imaju dimenziju tjelesnosti - LUG – zbirka - pisao himne (LES HYMNES), elegije, maskerate, pastirske ekloge - postaje dvorski pjesnik Karla IX, piše stihove po narudţbi - FRANSIJADA – 1572., nacionalno-vergilijanska epopeja - trebala je prikazati antiĉko podrijetlo Francuza - napisao je tek 4 uvodna pjevanja (trebao je 24) - romantiĉari ga smatraju svojom preteĉom - prvi francuski pjesnik koji je imao europski odjek Joachim du Bellay – bliţi ţivotu i spontaniji - OLIVE – zbirka od 115 soneta, petrarkizam - STARINE RIMA – soneti - ŢALJENJA – (naslov posudio od Ovidija) - dnevnik u sonetima - nostalgija za Francuskom (ţivio je u Rimu na dvoru) - nesnalaţenje, izgubljenost - novost: satiriĉki soneti - ironizira rimsko društvo - ismijava opće ljudske mane - SEOSKE IGRE – idiliĉni lirizam Jean Antoine de Baïf – poĉinje s ljubavnim, petrarkistiĉkim stihovima ( LJUBAVI MELINE, LJUBAVI FRANCINE ) - PRVI OD METEORA – astronomska poema - 1570. utemeljuje Akademiju pjesništva i glazbe - RIMOVANA DJELA – svezak – ekloge, epigrami, soneti... - UZDARIJE PJESNIŠTVA – provodi metriĉko-pravopisnu reformu - PJESME – zbirka poezije napisane na latinskom - MIME, POZE I POSLOVICE ( LES MIMES, ENSEIGNEMENTS ET PROVERBES ) - više od 7500 stihova - razliĉite teme - satiriĉki, epistolarni i didaktiĉki sadrţaji Pontus de Tyard – LJUVENE BLUDNJE – prvi kansonijer u sonetima fra. renesanse - NASTAVAK ( LE CONTINUATION DES ERREURS AMOUREUSES ) - dominira lik idealne ţene Pasiteje

Olivier de Magny – zbirke LJUBAVI, UZDISAJI, ljubavna, petrarkistiĉka lirika Rémy Belleau – MALA IZNAŠAŠĆA ( LES PETITES INVENTIONS ) - zbirka - opjevava ţivotinje - pretapa pjesništvo i svekolike ljudske spoznaje - LADANJSKA PRIPOVJEST ( LA BERGERIE) - prozni opis dvodnevnog boravka u dvorcu - umetnuti stihovi u obliku ekloga - LJUBAVI I NOVE PREINAKE DRAGOG KAMENJA - LJUBAVI DAVIDA I BATŠEBE – narativna poema Jacques Tahureau – PRVE PJESME – senzualnost Scévole de Sainte-Marthe – PRVA DJELA - PJESNIĈKA DJELA - objekt oboţavanja bila mu je supruga Philipe Desportes – imitirao Talijane - lirika mu se objašnjava barokim, fin de siècleom - teĉnost, leţernost, skladnost, jednostavnost - zbirke: PRVA DJELA, POSLJEDNJE LJUBAVI Jean Bertaut- na njega je utjecao Desportes - takoĊer dvorski pjesnik, kasnije biskup - pisao prigodnice, nadgrobnice, religiozne i ljubavne sastave - PJESNIĈKA DJELA Jean Vauquelin de la Fresnaye – pisao ekloge, sonete, satire - PJESNI RAZLIKE - PJESNIĈKO UMIJEĆE – nagovještaj poezije 17.st. Guillame de Salluste du Bartas- pristaša hugenota - uĉenik Ronsarda, ali je poezijom ţelio obuhvatiti kršćansku predaju umjesto''poganske'' antiĉke - TJEDAN – ep koji obraĊuje stvaranje svijeta po Bibliji - DRUGI TJEDAN – sedam etapa u razvitku ĉovjeĉanstva od njegova postanka do danas - veliki uspjeh - zamršena kompozicija, teško razumljiv jezik i stil Théodore Agrippa D'Aubigné – fanatiĉno odan kalvinizmu - sa 6 godina prevodio je Platona na francuski - PROLJEĆE – zbirka- stance i ode - HEKATOMBA DIJANI – ciklus od 100 soneta - posvetio Diani Salviati - ljubavno oĉitovanje nedostiţnom idealu

- TRAGIĈNE PJESNI (LES TRAGIQUES) – epopeja od 7 dijelova - vergilijansko-kršćanska i srednjovjekovna epika - nizanje dogaĊaja i aluzija - stihovi se doimaju kao stilizirano ratno izvješće - zgusnuta kronika vjerskih krvoprolića, prosvjed - 9000 stihova - dijelovi epa: JADI, VLADARI, POZLAĆENA ODAJA, OGNJEVI, MAĈEVI, OSVETE, SUD - simbioza ideologije, humanizma, fanatizma i poezije

Kazalište Tragedija: 1548. zabrana prikazivanja misterija, prekid sa srednjim vijekom - oponašanje talijanskih i antiĉkih uzora - naprije prijevodi antiĉkih djela, kasnije pišu sami, ali su djela nedovoljno originalna - prvenstveno se traţi savršenstvo forme - Jean de la Taille- tragedija SAUL – u predgovoru rasprava O UMIJEĆU TRAGEDIJE - Jean Vauquelin de la Fresnay – u PJESNIĈKOM UMIJEĆU traţi negacije srednjovjekovnih kazališta, nova tragedija treba dati dogaĊaje u zgusnutom obliku, usmjeriti ih brzom ishodu - Jean César Scaliger zahtjeva jedinstvo radnje i vremena, a de la Taille i jedinstvo mjesta - Briga za vjerodostojnost, izbaccivanje ubojstva i zloĉina sa scene - Stih je jedini dozvoljeni oblik izraţavanja - ograniĉen broj lica - prisutnost kora je obavezna - ţenske uloge interpretiraju muškarci (do druge polovice 16.st.) - lirsko-oratorski karakter tragedije, obiluje monolozima - nedostaci: nedostaje kontakt s publikom, tragedija namjenjena više ĉitanju nego izvoĊenju Ėtienne Jodelle – ZAROBLJENA KLEOPATRA – 1552., prva humanistiĉka tragedija - DIDONA KOJA SE ŢRTVUJE - tragedije kojima nedostaje dramska radnja Antoine de Montchetestien – DAVID – 1601., reslistiĉki elementi - ŠKOTSKA KRALJICA – suvremena povijesna zbivanja - HEKTOR – ne zanemeruje radnju - unosi klasicistiĉke elemente Komedija: - utjecaj Plauta i Terencija samo na vanjski oblik (5 ĉinova)

- utjecaj talijanske komedije i farse - talijanski glumci populariziraju commediu dell'arte - Jodelle – EUGENIJA - Pierre de Larivey – 9 komedija u prozi - DUHOVI – komika lika je vanjska

Proza u drugoj polovici 16. st. - Znanstvenici izlaţu na narodnom jeziku - Knjiţevno djelo za neke postaje iskljuĉivo sredstvo politiĉke i vjerske borbre Jacques Amyot – prevodi Plutarha (USPOREDNI ŢIVOT, MORALNA DJELA) - veliki uspjeh, ne slijedi u svim detaljima grĉki tekst - presudno utjecao na razvoj francukog proznog izraza Henri Estienne- napisao velik rijeĉnik grĉkog jezika - APOLOGIJA ZA HERODOTA – napad na rimsku crkvu - satira svih društvenih slojeva, znanja - RASPRAVA O PODUDARNOSTI FRANCUSKOG JEZIKA S GRĈKIM - istiĉe vrline francuskog jezika Ėtienne Pasquier – istraţivao i antiku i srednji vijek - ISTRAŢIVANJA O FRANCUSKOJ – prouĉava nastanak francuske drţave i naroda, sudstvo, politiku, kulturu... - zalaţe se za slobodu, umjetnost i trpeljivost - izvor toĉnih podataka Claude Fauchet - GALSKE I FRANCUSKE STARINE - PODRIJETLO FRANCUSKOG JEZIKA I POEZIJE Ambroise Paré – RAZLIĈITA DJELA G: AMBROISEA PARĖA – opisao bitke Ėtienne de La Boétie - RASPRAVA O DOBROVOLJNOM ROPSTVU - osuda tiranstva, nasilja.... Jean Bodin - ŠEST KNJIGA O REPUBLICI – prvi ozbiljni francuski politiĉki priruĉnik - jedno od najznaĉajnijih djela 16.st. - osuĊuje kmetstvo, zalaţe se za centraliziranu drţavu, za ravnomjernu raspodjelu poreza

Agrippe D'Aubignéa – protestant -VRLO KATOLIĈKA (SUMNJIVA) ISPOVIJED GOSPODINA DE SANOYA - pamflet, kritizira laţni vjerski moral - POVIJEST SVIJETA – povijest Francuske, većinom o vjerskom sukobima izmeĊu 1550. i 1601., trudio se biti nepristran - SVOJ ŢIVOT SVOJOJ DJECI (ili USPOMENE) – autobiografija

Blaise de Montluc – katolik - KOMENTARI – o vojniĉkom pohodima i bitkama - nastoji objasniti dogaĊaje, opravdati se François de la Noue – hugenot - pisao je moralna razmatranja - likove nastoji objasniti psihološki, moralno i politiĉki - POLITIĈKE I VOJNIĈKE RASPRAVE POPRAĆENE ZAPAŢANJIMA O GRAĐANSKIM NEMIRIMA Pierre Bourdeille, Brantôme – dvorjanin fra. kraljeva Karla IX i Henrika III - USPOMENE – o svim povijesnim liĉnostima koje je upoznao - sastoje se od više djelova (najpoznatiji: ŢIVOTI GALANTNIH DAMA, ŢIVOTI SLAVNIH DAMA, ŢIVOTI GLASOVITIH FRANCUSKIH LJUDI) - nepristrana svjedoĉanstva o ljudima i dogaĊajima - protkane zabavnim anegdotama i epizodama - lišene temeljite historiografske metodologije - ţivahno i anegdotalno pripovjedanje - bogatstva fraza s izravnim i leţernim stilom - duhovitost, cinizam - pripovjeda vlastito iskustvo, samohvala - stil: miješanje latinske retorike i baroknih postupaka - štošta je dodavao i izmišljao, nisu povijesno vjerodostojne - ţiva slika privatnog i društvenog ţivota 16.st. Guillame du Vair - O POSTOJANOSTI I UTJEHI U DRUŠTVENIM NEDAĆAMA - pisana u obliku dijaloga - duboko proţivljava nevolje svoga naroda Pierre Charon – RASPRAVA O MUDROSTI – formulira pravila prirodnog morala François Vatable Béroalde de Varville - SREDSTVO USPJEHA- skup novela - satira na vlast, sudstvo, Crkvu

Michel de Montaigne – odbija svako svrstavanje - nastoji u samoći razmišljati o sebi, o svijetu, ţivotu, ljudima.... - preispituje vrijednosni sustav, dovodi u pitanje autoritete - upoznao je stoiĉku filozofiju i skepticizam - DNEVNIK S PUTOVANJA - dojmovi o Italiji - ESEJI – predstavljaju krunu francuske renesanse - 3 knjige ESEJA koje je neprestalno nadopunjavao - nastoji pratiti tok svojih razmišljanja, ne prati nikakvu normu - razmišljanja je potkrijepio primjerima - nije djelu ţelio dati konaĉan oblik (jer nema konaĉne i apsolune istine) - traţi razboritost i umjerenost u svemu - cijeni poštenje, razum i slobodu - treba se drţati tradicije - ĉovjek moţe slobodno birati - propovijeda uţivanje u ţivotu - moral uvjerenja, a ne prisile - osuĊivao je progone vještica, vjerovanje u ĉuda - protiv nasilja, ropstva, okrutnog pravosuĊa - liberalni konzervativac - pojedinac se treba prilagoditi ljudskom društvu i vremenu - reforma treba poĉeti od odgoja djece – kritizira okrutnu disciplinu - zazire od znanja koje je samo sebi cilj - zalaţe se za slobodan i individualan odgoj - jezik- puĉki izrazi fr. jezika, ustaljene rijeĉi, francizirane latinskerijeĉi, dijalektalne - stil – prirodan, slikovit, metafore - snaţan utjecaj, posebice na 18. st. → renesansa: poĉetak - izmeĊu 1500. i 1515. ili 1530. kraj – 1598., 1600. ili 1630.

17. STOLJEĆE Uvod -''veliko stoljeće'' , ''klasiĉno stoljeće'' - stoljeće reda, discipline, metode ravnoteţe Racionalizam, utjeĉe na moralne i estetske preokupacije - knjiţevnici se bave problemima svog vremena - kritiĉka bilanca antike - konstituiranje modernog francuskog jezika

- poetika klasicizma dovršena tek 1660. Klasicizam = knjiţevna doktrina, knjiţevni pokret i knjiţevnopovijesni period - Pisci koje smatramo velikim klasicistima pišu izmeĊu 1630. i 1660. - Ideal ĉovjeĉnosti ( ĉestitost, honnête homme, potiskuje stari-herojstva) ↓ moralni ideal - 1694. classique ( rijeĉnik Francuske akademije) = oni autori koje tradicija smatra provjerenim uzorima, uglavnom oznaĉava tekstove grĉke i rimske antike - u 19. stoljeću pokret i period naziva se classicisme - klasicizam – 25 godina, od poĉetka vladavine Luja XIV, druga polovica 17.st. - 17. stoljeće u Francuskoj: barok (vezan uz grad) i klasicizam (vezan uz dvor) - 2 razdoblja: - od 1600. do 1660. – ideali baroka i klasicizma - od 1660. do 1715. (vladavina Luja XIV) –apsolutizam, centralizam - od 1685. – kriza apsolutne, teokratske monarhije - u 17. st. francuski postaje najugledniji jezik svijeta - nastajanje modernog francuskog jezika - 1637. Descartes: RASPRAVA O METODI – objavljuje na francuskom - znanost raskida s Aristotelom, ali knjiţevnost ne - crkva ostaje snaţna (kardinali Richelieu i Mazarin najzasluţniji djelatnici apsolutne monarhije) - 1635. Richelieu osniva Francusku akademiju - jaĉanje graĊanstva - gradnja Versaillesa od 1671. do 1681. - nova elita kojoj se pripada zbog osobnoh zasluga i kvaliteta - pisci postaju moralisti - saloni – najpoznatiji oni markize de Ranbouillet i Madeleine de Scudéry - sudjeluje sve veći broj pisaca - vaţna sposobnost lijepog govorenja - norme – uglaĊenost (politesse) u ophoĊenju s ljudima - demokratskije naĉelo vrednovanja ĉovjeka

Poezija: François Malherbe – velik utjecaj na razvoj fr. poezije - prvi je zacrtao doktrinu klasicizma - PLAĈ SVETOG PETRA – (1587.) poema u maniri baroka - hiperbole, metafore, opseţnost - MOLITVA ZA KRALJA HENRIJA VELIKOG NA NJEGOVU PUTUU LIMOUSIN postaje dvorski pjesnik - traţi sveukupnu reformu pjesništva

- traţi: strogu logiĉku disciplinu, jasnoću, preciznost, osjećaj za mjeru, misao se treba shvatiti bez napora, rima mora biti rigoroznopravilna - najuspješniji u ljubavnoj poeziji, daleko od sladunjavosti i petrarkizma - njegovi uĉenici: François Mainard – djeluje neiskreno Honrat de Racan – MEMOARI ZA MALHERBEOV ŢIVOTOPIS PASTIRSKI PRIZORI – poema dramskog oblika STANCE O SAMOĆI Mathurin Régnier – autor šesnaest SATIRA - pisane aleksandrincima - progovara o nezadovoljnim pjesnicima - brani pravo na inspiraciju i tradiciju Théophile de Viau – protestant, libertinac - pri predstavnik francuskog slobodnog mislilaštva - ţeli poeziju slobode, senzualnu i nemirnu - 1679. prognan iz Francuske, 1625. osuĊen na doţivotno izganstvo - snaţna potreba za srećom - njegova poezija povezuje barok i libertinizam - u poeziji je stalno prisutna priroda - sklonost refleksivnosti - DJELA GOSPODINA THEOPHILEA Antoine Girard de Saint-Amant – DJELA SAINT-AMANTA , 1629. - pjesnik pariških kabarea - protivnik pravila knjiţevnosti koju njeguju saloni i dvor - cijene ga romantiĉari - SAMOĆA – oda, ţeli nesputani ţivot u prirodi - neka djela odlikuje marinizam – gomilanje matefora, neoĉekovanih dosjetki, duhovitost zapaţanja - otkriva snove - SPAŠENI MOJSIJE – junaĉka idila François Tristan L'Hemite – marinistiĉki pjesnik - zbirke: JADIKOVKA ACANTEA, LJUBAVI, LIRA.... Precioznost – društvena i knjiţevna pojava - Precioznost – jedan od oblika ţivota i obraćanja društvu - dah stanovite otmjenosti – ĉavrljanje proţeto ironijom - preciozni pjesnici vezani su uz salone - 50-ih godina 17. st. termin preciznost (préciosité) oznaĉavao je cjenjene ţene (zbog otmjenosti, elegancije, knjiţevnog ukusa) - Molière ismijava u SMIJEŠNIM PRECIOZAMA i UĈENIM ŢENAMA - precioznost je najtipiĉniji proizvod salona

Isaac de Benserade - galantna ljubavna poezija - pisac libreta za dvorske balete Vincent Voiture – DJELA – izdana nakon njegove smrti - piše stihovane ilustracije zbivanja u salonima - ĉlan Francuske akademije - piše pjesme s mješavinom njeţnosti i ironije Charles Continu – ZBIRKA ENIGMI NAŠEG VREMENA

Roman - roman je smatran trivijalnom knjiţevnosti - objavljivani su viteški, pastoralni i ljubavni romani - 1630. – 1640. zlatno vrijeme pustolovnog romana - 1640. – 1650. vrijeme epsko-povijesnih romana Honoré d'Urféa – ASTREJA – u 5 knjiga - najznaĉajniji roman 17.st. - ljubavna problematika, sloţene ljubavne situacije - salonska elegancija - utjecala na razvoj precioznosti Marin Le Roy de Gomberville – autor pustolovnih romana - POLEKSANDAR – u 22 knjige - kombinacija viteškog i fantastiĉnog romana Gautier de Costes de la Calprenède – KASANDRA, KLEOPATRA -romani, svaki 5000 stranica - loš stil – suhoparan i nemaštovit Madeleine de Scudéry – najslavnija precioza 17.st. - romani: VELIKI KIR – uzima temu iz perzijske povijesti KLELIJA – autorica traţi emancipaciju ţena - herojsko epsko-povijesno ustrojstvo - poĉeci psihologizacije likova - novo viĊenje osjećaja, liĉnosti - moralne analize - davala je i portrete suvremenika kroz likove - dijalogizirane rasprave - unutrašnji ţivot junaka je materija na kojoj se moţe graditi ĉitav roman

Oblici romana u susretu sa zbiljom svojeg vremena - predmet interesa franc.knjiţevnosti u drugoj pol. 17.st. moralno-psihološka analiza likova

(bijeg od kompleksnosti vlastite zbilje) - vrhunska ostvarenja tragiĉnog osjećanja svijeta: Pascal, Racine, Madame de Lafayette (romani) - razvijaju se dvije vrste romana: preciozni, koji od zbilje vlastitog vremena bjeţi u idealizirani svijet, i druga vrsta (od 19.st naziva se REALISTIĈKIM romanom) – KOMIĈNI ROMAN, koji prikazuju suvremenu stvarnost, ismijavaju ju ; komiĉni su utoliko što su satiriĉni - najznaĉajniji su predstavnici Charles Sorel, Paul Scarron, Antoine Furetière, na specifiĉan naĉin i Cyrano de Bergerac Charles Sorel (1599? – 1674) - napisao prvi fran.komiĉni roman HISTOIRE COMIQUE DE FRANCION (Komiĉna priĉa o Francionu) 1623. - glavni lik je predstavnik buntovne libertinske mladeţi, plemić koji se na svojem putu odriĉe aristokratskog identiteta u ţelji da ţivi slobodno i u raznolikosti uţitaka parira soc. i moralnim kontradikcijama svog vremena- individualizam - sliĉnost sa Rabelaisom (popularan meĊu Sorelovim suvremenicima): kroz smijeh reći mnoge ozbiljne stvari - autobiografski oblik pripovijedanja, ismijavanje crkve i religije, svih društvenih slojeva radi njihove arogancije/neukosti itd. - générosité – pozitivni moral, uzvišenost duha i moralna smjelost; traţenje potpune slobode u ljubavi autocenzura-1624. Richelieu dolazi na vlast, Sorel ublaţava ton kojim piše prvenstveno ismijavanje i parodiranje precioznog romana- sl.izdanja Franciona ( 1626. i 1633.) su drugaĉija protiv pastirskog romanaLE BERGER EXTRAVAGANT (Nastrani Pastir), naslovljen i L'ANTI-ROMAN Paul Scarron (1610-1660) piše rimovani pamflet MAZARINADE protiv Mazarina- aktivan za vrijeme Mazarina i fronde - nakon toga piše KOMIĈNI ROMAN koji NE kritizira društvene i pol.prilike svojeg vremena - doţivljaj ţivota i svega drugog kao farse, smijanje svemu - objavljen u 3 dijela, galski (puĉki) humor, priĉa o doţivljajima neke putujuće kazališne druţine - radnja se dogaĊa u gradu Le Mansu – prvi roman o provincijskom ţivotu, velik broj likova interes za novele je reakcija na preduge romane- ĉeste digresije, umetnute 4 španj.novele smijeh karikature i podrugivanje konvencijama visokog pjesniĉkog stila- BURLESKA ENEJIDE (7 knjiga pod- krajem 40ih : TRAVESTIJA (šaljiva preradba) naslovom VIRGILE TRAVESTI *Prerušeni Virgilije*) kojima je autor Scarron Antoine FurretiЀre (1619-1688)

zanimljiv radi odnosa prema zbilji vl.vremena- ROMAN BURGEOIS (BURŢOASKI ROMAN) - svakodnevni ţivot sitne i srednje burţoazije (upućuje na sve znaĉajnije mjesto koje ona ima u društvu) -2 kategorije: ĈINOVNIĈKA burţoazija (pohlepni, škrti, stalno se parniĉe) # PRECIOZE, uĉene ţene, advokati (bitno im je samo da se izjednaĉe sa plemstvom) Furetière ismijava obje kategorije - pristaša moralnog ideala kojem teţi ĉestit ĉovjek (klasicizam!) antiroman- njegov roman je negacija neuvjerljivog herojskog i nedoliĉnog komiĉnog romana Savinien Cyrano De Bergerac - jedan od prvih pokušaja europske znan.fantastike nastao usred razdoblja fronde - sljedbenik fil.libertinaca i oduševljen Kopernikovim viĊenjem svijeta -1648-1651 dva kratka romana koji se nakon njegove smrti tiskaju kao L'AUTRE MONDE (Drugi Svijet) - LES ÉTATS ET EMPIRES DE LA LUNE (Drţave i carstva Mjeseca) - HISTOIRE COMIQUE DES ÉTATS DU SOLEIL (Komiĉna imaginarno i famtastiĉno putovanje na druge planetepriĉa drţava Sunca) - uzori Thomas Morus (Utopija), Capmpanella (Drţava sunca), osnovni postupak PARADOKS barokna verzija filozofske priĉe- daje ĉitaocu lekciju o relativnosti ĉvrstih uvjerenja

Kazalište Kazališni popularizam - barokno kaz. Prve pol.17.st + klasicistiĉko kaz. Druge pol.17.st. - dvije osnovne teţnje u baroknom kazalištu : za kvantitativnom, slobodnom dram.radnjom i za dram.koncentracijom i umj.oblikovanjem dramskog konflikta u okviru suvremenog viĊenja antiĉkih uzora - tada u Parizu postoji samo jedno kazalište u palaĉi Bourgogne (Hôtel de Bourgogne) gdje monopol ima Bratovština druţbe Isusove - 1599. Valleran-Le Compte osniva prvu stalnu kazališnu trupu (Les Comédiens du Roi – Kraljevi glumci) - Molièreovo Slavno Kazalište ne uspijeva, a nakon 13 g dobiva u Louvreu dvoranu PetitBourbon, trupa mijenja naslov prvo u La Troupe du Monsieur, pa u La Troupe Royale - 1680. Luj XIV nareĊuje spajanje preostalih kaz.(Hôtel de Bourgogne i Palais-Royal) u COMÉDIE FRANCAISE KAZALIŠNE VRSTE S POĈ. 17.ST.

PASTORALA - uzori su Tasso (Aminta), Guarini (Vjerni pastir), Montemayor (roman Dijana); franc.pastoralni roman Astreja (Honoré d'Urfé), Adam de la Halle (Igra Robina i Marion, 13.st.) - radnja poĉinje neuspjehom, ali je kraj sretan, idiliĉna atmosfera itd. TRAGIKOMEDIJA - utjecaj Italije (Ariosto) i Španjolske (Cervantes, Diego, D'Agreda) - melodramatski elementi, zamršena radnja, likovi iz razl.sredina, vezano uz osjećajni ţivot predgovor 2.izdanju makro-tragikomedije TYR ET SIDON (Jean de Schelander)FRANCOIS OGIER -po njemu su antiĉke norme zastarjele, a funkcija kazališta je da pruţi zadovoljstvo i zabavi NEPRAVILNA TRAGEDIJA - nije u skladu sa Aristotelovim principima, prikazivanje scena zloĉina i okrutnosti, teme nisu vezane uz Bibliju Alexandre Hardy (1570-1632) - najistaknutiji i prvi profesionalni pisac tog razdoblja (pisao za Hôtel de Bourgogne) – više od 600 djela - brza, ekstravagantna dramska radnja, sadrţaji iz romaneskne knjiţevnosti, ljudska volja je pokretaĉ radnje - LA FORCE DU SANG (Snaga krvi), - THÉAGЀNE ET CHARICLÉE (Teagen i Harikleja) - DIDONA - MARIANNE Honorat De Racan dekor pariške okolice, ţivi opisi prirode-autor najbolje franc.pastorale LES BERGERIES (Pastirski prizori) Théophile De Viau moderni osjećaji, ljubav kao ţivotna šansa- tragikomedija PYRAME ET THISBÉ (Piram i Tizba) Jean Mairet uz pastire uvodi i likove iz društvene hijerarhije- pastorala ili pastoralna tragikomedija SYLVIE pravilna tragedija- klasicistiĉke tragedije SILVANIRE, SOPHONISBE

Obnova tragedije i klasicistiĉka dramaturgija obnova do koje dolazi oko 1630.- zgusnutija, jednostavnija, vjerodostojnija radnja - doferencijacija publike – u kazalište ide nova, uglaĊena publika koja prihvaća formu pravilne tragedije - unutarnja, psihološka radnja, veća jasnoća i jednostavnost - Richelieu pokazuje velik interes za kazalište, uzima pod zaštitu mlade dramatiĉare (Du Ryer, Rotrou, Corneille..) - teoretiĉar Antoine Godeau istupa protiv pravila tragedije, odgovara mu JEAN CHAPELAIN gogoreći kako se treba oslanjati na razum jedinstvo radnje radi vjerodostojnosti (jedinstvo vremena)- mimetizam - pravilna tragedija (prvi ĉinovi =kriza, 4.ĉin =kulminacija, 5.ĉin =tragiĉni epilog i katastrofa) - sadrţaji se uzimaju iz povijesti, rjeĊe iz mitologije - u središtu radnje su unutarnji sukobi liĉnih osjećaja i etiĉkih normi - osnovu klasicistiĉke dramaturgije sumira 1674. NICOLAS BOILEA u djelom PJESNIĈKO UMIJEĆE - peripetije postaju elementi zapleta (coups de théâtre – obrati) - zahtjev za vjerodostojnošću (vraisemblance) i doliĉnošću (bienséance), jezik mora biti 'plemenit'

Jules Pilet De La MénardiЀre - pridruţuje se Chapelainu sa ţeljom da napiše francusku poetiku koja bi zamijenila talijansku pristaša Aristotela- objavio je prvu knjigu POETIQUE, gdje obraĊuje probleme dramskog pjesništva Guez De Balzac - ţeli 'unaprijediti teoriju' (protivljenje Aristotelu) - sva se pravila oslanjaju na radnju, koja mora biti kontinuirana i jednostavna, voĊena razumom - teoretski govori DISCOURS SUR LA TROISIЀME COMÉDIE DE TÉRENCE (Govor o trećoj Terencijevoj komediji) i LA PRATIQUE DU THÉÂTRE (Praksa kazališta)

Pierre Corneille (1606-1684) - sagledava ga se u svjetlu aristokratsko-herojskog morala - već u komedijama (1629-1636) teţnja prema individualnoj afirmaciji, prikazivanju slobodnih liĉnosti - 3 razvojne cjeline (sveukupno kazališni rad mu traje 45 godina) 1) etapa komedija i tragikomedija koja završava sa Cidom najpoznatija (HORACE, CINNA, POLYEUCTE2) etapa 'velikih tragedija'

/Polijekt/), 'rimske tragedije' 3) etapa iz posljednjih godina stvaranja (OEDIPE, SERTORIUS, SOPHONISBE, veliĉanje liĉnostiOTON, ATILA, TITE ET BÉRÉNICE, SIRENE) - 'rimske tragedije' (povijesne): LA MORT DE POMPÉE, RODOGUNE, THÉODORE, HÉRACLIUS, NICOMЀDE, PERTHARITE - borba protiv apsolutizma se kod njega pretvara u optimistiĉku viziju o ĉovjekovim mogućnostima - nova rješenja u pogledu oblika (kom.obiĉaja/intrige, herojska kom.,..féeries – maštovita djela, pièces à machine – djela s mašinerijom) - estetsko-teoretska aktivnost– predgovori i Razmatranja uz poj.djela, tri teksta poznata kao Discours (Rasprave) - cilj drame je uţitak gledaoca i njegovo udivljenje - kompleksna i bogata radnja (action implexe), likovi ili zloĉinaĉki ili kreposni - najveći uspjeh 1636/37 tragikomedijom CID (po komediji Cidova mladost, Guillén de Castro) - Rodrigue, pobjednik nad Maurima, u dvoboju ubija oca svoje ljubavi Chimène - glavni likovi su svjesni svojih obaveza ali i osjećaja Scudéry napada to djelo, Mišljenje Akademije o Cidu- LA QUERELLE DU CID (Polemika oko Cida) - tragikomedija koja prikazuje moralne i ljudske vrijednosti (novo i moderno u Cidu) od toga datira klasicistiĉka tragedija (junak izaziva samilost mješavinom veliĉine i slabosti)HORACIJE prva pol.tragedija (borba i urota protiv Augusta prikazuju- CINNA sukob republikanskog i monarhistiĉkog principa, August oprašta Cinni i Emiliji = idealni vladar u Franc.) sukob ljudskih osjećaja uzvišenim zahtjevima izvanzemaljskog, nije bilo popularnotragedija POLIJEKT - to su 'velike tragedije' u kojima je cilj slava kao najviši ideal - nakon njih su povijesne, 'rimske' tragedije oko 1650 /nakon fronde/ prestanak interesa za tragediju)- NIKOMED, PETRARIT (neuspjeh - zadnja drama je tragedija SIRENA u kojoj prevladava ljubav

Corneilleovi suvremenici Jean De Rotrou (1609-1650) - plaćenik velikaša, vezan uz kazalište Hôtel de Bourgogne - u njegovom su djelu prisutne i barokna i nova tendencija - pravilne tragedije DIANE, AMÉLIE (Amelija), UMIRUĆI HERKUL (Hercule mourant), VJENCESLAV (Venceslas), KOSROEZIJE.. sadrţaj uzet od Lope de Vege,SVETI GENEZIJE (Saint Genest)

ali pod utjecajem Corneilleova Polijekta) Thomas Corneille (1625-1709) - mlaĊi brat Pierrea Corneillea, piše razliĉite vrste drama, opere, féerije... najveći uspjeh stoljeća- galantno-romaneskna tragikomedija TIMOKRAT izvedena u 80 predstava - tragedije LAODIKA, HANIBALOVA SMRT (po uzoru na Corneillea), ARIJADNA (po uzoru na Racinea) Philippe Quinault (1635-1688) - najviše se proslavio svojim galantnim tragedijama, kasnije sastavlja libreta za operu sa kompozitorom Lullyem pokretaĉ u njima je galantna ljubav- KIROVA SMRT, ASTRAT Jean Racine - javlja se 1667 (30 g nakon Cida) sa tragedijom ANDROMAHA (Andromaque) nakon što je u mladosti napisao tragedije TEBAIDA (Corneilleov utjecaj) i ALEKSANDAR (Quinaultov utjecaj) ostvaruje svoju viziju tragiĉnog svijeta i- razdoblje 1667-1677 tragedije BRITANIK, BERENIKA, BAJAZID (Bajazet), MITRIDAD,junaka IFIGENIJA, FEDRA - 12 godina nakon toga piše dvije sakralne tragedije, ESTERU i ATALIJU - jansenistiĉki odgoj, povezanost s dvorom i Lujem XIV - ţelja za ispunjenjem jakih strasti + društveni pesimizam, prevlast o tome doznajemo izzla, nemogućnost da se strasti potpuno realiziraju DUHOVNIH PJESAMA (Cantiques Spirituelles) Andromaha - epirski kralj Pir slavi pobjedu nad Hektorom i Trojancima, i ţeli svoju zarobljenicu Andromahu, Hektorovu udovicu, dok njega ţeli grĉka princeza Hermiona (koju pak ţeli grĉki glasnik Orest) - situacija prisile u osjećajnom i moralnom svijetu - povijesna tragedija BRITANIK – suprotnost Corneilleovoj pov.trag. ideja o pogubnosti vlasti ('nitko ne vlada neduţan)- Neron iz ljubomore ubija brata Britanika - tragedija BERENIKA – rimski car Tit se radi duţnosti odriĉe svoje ljubavi, palestinske kraljice Berenike (jedini vladar koji nije tiranin) - u centru paţnje je ljubav koja se ne moţe ostvariti, radnja je klasicistiĉki jednostavna - BAJAZID (Roksana i Atalida vole Bajazida) - okrutna ljubavna drama s krvavim završetkom – osuda despotizma 'kornejevska' tragedija s optimistiĉnim raspletom- MITRIDAD - najveći uspjeh u karijeri doţivljava dramom IFIGENIJA nevidljivi bog nerazumljive pravde vs proizvoljna vlast kraljeva- dvostruko oĉitovana fatalnost - 2 g nakon Ifigenije piše FEDRU (Fedra – Tezej – Hipolit kojeg ubija)

- u Fedri se interpolira borba izmeĊu ţrtve i krvnika, kad ona spozna svoju pravu prirodu ubija se - izmeĊu Andromahe i Britanika piše komediju PARNIĈARI - 1689 za pitomce odgojne ustanove u Saint-Cyru piše sakralnu tragediju u tri ĉina ESTERA - pitanje zloupotrebe vlasti (Estera simbolizira svoj narod) - pos.tragedija ATALIJA izraţava opsesije o pogubnosti vlasti kroz sakralni sadrţaj Razlike corneille – racine - Corneilleova je vizija optimistiĉna, dok je Racineova zatvorena i pesimistiĉna - Racineov je junak osamljenik zaokupljen svojim strastima, i na tom nivou traţi afirmaciju - nije spreman na kompromis, pokazuje istovremeno i bijedu i veliĉinu - kod Corneillea se ţestina javlja u podruĉju svijesti,

- kod Corneillea se ţestina javlja u podruĉju svijesti, dok kod Racinea strasti negiraju svjesnost i volju raskorak izmeĊu rijeĉi i djela podudaranje rijeĉi i djela # R - C - Racine, uz silovite likove (Pir, Hermiona, Fedra), opisuje i njeţne (Andromaha, Berenika, Aricija, Britanik) - Racineov dramski sustav se temelji na ţelji za jednostavnosti, 'stvaranju neĉega iz niĉega' - time se suprotstavlja Corneilleu zatvoren prostor radnje neodreĊeno mjesto radnje # R - C - monolog i sporedni likovi reproduciraju odnose glavnih likova

Komedija u razdoblju prije moliЀrea - tokom prvih 30 g 17.st. nestaje sa scene (jedina saĉuvana farsa iz 1632) - Corneille piše komedije o graĊansko-aristokratskoj sredini - MELITA ILI LAŢNA PISMA, 'crna komedija' CILITANDRE, UDOVICA, GALERIJA DVORA (mali trgovci i pariška zlatna mladeţ višeg društva), PRATILJA, komedija intrige KRALJEVSKI TRG, posljednja komedija KOMIĈNA ILUZIJA (kazalište u kazalištu) Pierre du Ryer - BERBE U SURESNESU (pokušaj komedije obiĉaja) André Mareschal – RUGALICA (pokušaj komedije obiĉaja), kom.intrige HVALISAVI VOJNIK (Plaut) MENAECHMI (Plaut), DVOJNICI (Plaut – Amfitrion)Rotrou – oţivljavanje komedije intrige - utjecaj španjolske komedije (Lope de Vega, Francisco de Rojas, Thomas Corneille, Scarron, BoisrobertSolorzan, Calderon) utjecaj se prekida oko 1656 Jean Baptiste Poquelin – MoliЀre (1622-1673)

- prvi pokušaj afirmacije u Parizu ('Slavno kazalište') nije uspio, pa 13 g putuje okolo sa glum.druzinom - tada nastaju komedije u 5 ĉinova VJETROGONJA i LJUBAVNI JADI - 1658 se vraća u Pariz i izvodi pred kraljem Corneilleovog Nikomeda - uspjeh mu donosi djelo ZALJUBLJENI DOKTOR (trupa dobiva naziv Kraljeva trupa) - 1680 'Maison de Molière' postaje sinonim za Comédie-Francaise - okušao se u razl.vrstama komedije, uz raznolike razine komike i komiĉnih efekata teţnja za ravnoteţom prevladava- smatra da svijet nije moguće ni potpuno odbiti ni prihvatiti ruganje preciozama- komedija obiĉaja KAĆIPERKE (LES PRÉCIEUSES RIDICULES) tom se liku Molière stalno vraća- SGANARELLE ILI UMIŠLJENI ROGONJA pitanje odgoja i poloţaja ţene (zagovornik ljubavi, protiv braka)- ŠKOLA ZA MUŢEVE / ŠKOLA ZA ŢENE - jednoĉinke KRITIKA ŠKOLE ZA ŢENE i L'IMPROMPTU DE VERSAILLES (improvizacija!) komedija o lašcu u 3 ĉina, kasnije u 5 ĉinova kao TARTUFFE ILI VARALICATARTUFFE ukazuje na laţnu poboţnost, licemjerje- problem iskrenosti na religioznom planu - DON JUAN izaziva skandal kod prve izvedbe (tema preuzeta od Tirsa de Moline), tragiĉan završetak (!) takoĊer na granicama drame, problem iskrenosti na društv.-moralnom planu- MIZANTROP - Alceste – Célimène (mediokritet ispod blještavosti plemstva) - preteĉa ozbiljne komedije osuda ţelje za zgrtanjem kapitala- ŠKRTAC Georges Dandin komedija-balet u kojoj prikazuje teţnju graĊanina da uĊe u plemićko društvo- GRAĐANINPLEMIĆ lik ĉovjeka iz naroda, vedar i aktivan, vodi intrigu- SCAPINOVE SPLETKE (kom.intrige) satiriĉka varijanta precioznosti- UĈENE ŢENE - UMIŠLJENI BOLESNIK (kom.-balet) - dao je satiriĉki prikaz svih društvenih slojeva, vezan uz svoje vrijeme prvi prijevod GEORGESA DANDINA u svijetu FRAN KRSTO FRANKOPAN (17.st.) prvi hrv.prijevod

Nakon MoliЀrea I Racinea DANCOURT, BARON, REGNARD, uzori su MOLIЀRE i TERENCIJE- 'velika komedija' - jednostavni sadrţaji, ĉvrst plan, poštivanje zdravog razuma i doliĉnosti DUFRESNY, REGNARD- komedije karaktera poduĉavaju gledaoca- oko 1700. BOURSAULT, BARON, CAMPISTRON, DESTOUCHES novi tip Pariţanke- CHAMPMESLÉ – GRIZETE , POISSON – KOKETNE ŢENE

nemoral višeg društva- DANCOURT – GRAĐANKE PO MODI - 'velika komedija' mora biti pouĉna, poticati na razmišljanje i ne nasmijavati - tragedija gubi snagu djelovanja, nema u njoj nikakvih inovacija, interes publike je smanjen - tragedije pišu CAMPISTRON (Andronik), LA GRANGE-CHANCEL, CRÉBILLON pseudoklasicistiĉka tragedija- 18.st.

Idejna strujanja i knjiţevnost SLOBODNE MISLI (la libre pensée)- nova idejna strujanja - novo tumaĉenje svijeta, odvajanje znanosti od vjere LIBRETINSTVO 1) za one bliske tom stavu = ĉovjek nezavisnog, slobodoumnog, smionog duha 2) za protivnike = bogohulan, raspojasan, razvratan ĉovjek kritika aristotelizma, uzori su Demokrit i Epikur- prva generacija libretinaca - u prvom planu je sloboda misli u odnosu na religijsku dogmu, afirmacija vjeĉnosti prirode - središnja liĉnost druge generacije (eruditsko-libretinska) je PIERRE GASSENDI fil.djelo kojim se suprotstavlja Aristotelu i skolastici- PARADOKSNA RAZMIŠLJANJA PROTIV ARISTOTELA polemiziraju 40ih godina 17.st.- sukob s Descartesom radi suprotstavljanja metafizici - rehabilitacija Epikurovog morala - sljedbenici NAUDÉ, LA MOTHE LE VAYER, utjecao na CYRANOA, MOLIЀREA, LA FONTAINEA - treća generacija – (CHARLES DE MARQUETEL) – SAINT-EVREMOND (1614-1703) - sinteza prethodnih generacija libretanaca, traga za vrednotama kao što su elegancija i profinjenost - spis KONVERZACIJA MARŠALA D'HOCQUINCOURTA S ISUSOVCEM CANAYEOM ('devetnaesto Pismo provincijalcu) francuski moralist (!)- zanima ga kako da se njeguju vrline kao galantnost, umijeće ĉulnih uţitaka - piše o ĉovjekovoj potrebi za zabavom da zaboravi prirodnu sklonost tjeskobi i nemiru - 1661 prognan iz Fran., do kraja ţivota ostao u Londonu - povezuje sve generacije libretanaca 17. St. sa prosvjetiteljstvom 18.st. René Descartes (1596-1650) - jedan od utemeljitelja moderne novovjekovne filozofije i znanosti - u knjiţevnosti Théophilea i Saint-Armanda nailazi na stavove koje kasnije sistematski razvija kod svih ljudi postoji identiĉan razum kao instrument da se dosegne istina- univerzalistiĉka ideja

- raskid sa skolastikom, ţeli strogo odvajanje filozofije od vjere, usvajanje kritiĉkog duha (sumnja!) - preteĉa fran.materijalizma 18.st. misao razlikuje ĉovjeka od ostalog svijeta- RASPRAVA O METODI – 'Mislim, dakle jesam.' jedan od prvih pokušaja da se stvori moderna psihologija- rasprava STRASTI I DUŠE AUGUSTINIZAM - stroga kršćanska doktrina, snaţno zahvaća krug sudsko-parlamentarne burţoazije jansenizam- meĊuklasa koja se povlaĉi iz svijeta u samostane (Port-Royal) - tu pripada i BLAISE PASCAL (1623-1662) pamflet protiv isusovaca, brani jansenizam i slobodu misli i znan.istraţivanja- PISMA PROVINCIJALCU (LES PROVINCIALES) obrana kršćanstva, razmišljanje u obliku fragmenata- MISLI - srce omogućuje sintezu materije i duha i daje smisao konkretnom ljudskom ţivotu - jedan od najduţih fragmenata je OKLADA u kojoj poziva ĉitaoca da se kladi u postojanje Boga Ţivot salona i knjiţevnost nakon 1660. – maksime, memoari, pisma, roman - fronda raspršuje iluzije idealiziranog herojskog svijeta preciozno sastajalište- 40ih g. 17.st. salom MADAME DE SABLÉ frondisti i jansenisti se tamo sastaju- oko 1660. Francois De La Rochefocauld (1613-1680) ĉin kolektivne inspiracije salona (641 maksime)- pisac MAKSIME (tako se zove i njegovo djelo) - konciznost, izostavljanje konteksta, višeznaĉnost, enigmatiĉnost, maksimum misli uz minimum rijeĉi - samoljublje (amour-propre), nema konaĉne istine o ĉovjeku, utjecao na Nietzschea i Schoppenhauera Montesquieu, Vauvenargues, Diderot, Chamfort u 18.st.- aforistiĉka proza

Francois-Paul De Gondi – Kardinal De Retz (1613-1697) - jedan od lidera pobune (fronda) tri komponente fronde: obespravljeni puk, burţoaski parlamentarci, vladanje 'prinĉeva'MEMOARI - antiĉki uzori Salustije i Tacit - navraćao u salon Madame de Sablé Jean Guez De Balzac (1597-1654)

moralne i politiĉke rasprave ali nemaju ton konverzacije- autor prve zbirke pisama predstavnik precioznog salona zbirka pisama 1649 - VOITURE Marie De Rabutin-Chantal – Madame De Sévigné (1626-1696) - prijateljevala sa Madame de Lafayette, La Rochefoucaldom, Retzom... najveći broj pisama upućen kćeri Francoise, jako sentimentalna- PISMA - otkrivaju naliĉje vladavine Velikog Kralja, opisuju okrutnu represiju seljaĉkih buna u Bretanji - Proust ju usporeĊuje njen stil sa Monetovim stilom slikanja Gédéon Tallemant Des Réaux - kronike koje otkrivaju vladavinu Velikog KraljaHISTORIETTES Gabriel-Joseph De Lavergne Vikont De Guilleragues (1625-1685) - autor PORTUGALSKIH PISAMA, epistolarnog romana za kojeg se, kad se pojavio, nije znao tko ga je napisao - smatralo se da je de Guilleragues to samo preveo - 5 pisama portugalske redovnice franc.oficiru koja su smatrana istinitima - rezultat 'kolektivne inspiracije' salona - javlja se puno anonimnih romana kojima su autori većinom pripadnici visokog društva Marie-Madeleine De La Vergne – Madame De Lafayette (1634-1693) - simpatizer jansenizma, prima Corneillea, La Fontainea, Retza, prijateljica Madame de Sévigné - napisala roman PRINCEZA OD CLЀVESA - tragiĉna priĉa udane princeze za vojvodu od Nemoursa - prvi roman psihološke i moralne analize (analiza nesretne svijesti i savjesti svoje klase u 2.pol.17.st.) - usredotoĉena na unutarnji ţivot likova, javlja se unutarnji monolog, minimalna radnja - kritika društv.odnosa i vladajućeg morala (uglaĊeno ponašanje koje prikriva nelojalnost i ambicije) kratka pripovijest PRINCEZA OD MONTPENSIERA (povijesna novela)- prije Princeze analiza ljubomore kao oblika strasti, po uzoru na barokni roman 1.pol. stoljeća- roman ZAYDE Jean Regnauld De Segrais (1624-1701) - suraĊivao sa Madame de Lafayette na romanu Zayde - napisao zbirku 6 novela FRANCUSKE NOVELE - ţeli pomiriti stari barokni roman s novim klasicistiĉkim - ljubavne priĉe kroz koje daje psih.i moralnu studiju ljubavnih odnosa, jezgrovitost, saţetost

Doktrina klasicizma i razilaţenja oko doktrine teoretska i kritiĉarska djelatnost tokom 17.st. u Franc. Kojoj je glavni pokretaĉ racionalizam- doktrina - naĉelo oponašanja antike i naĉelo prvenstva razuma - rasprava izmeĊu 'starih' (pristaše antike) i 'modernih' - Boileau, prije njega Maleherbe (poezija), Guez de Balzac (knjiţ.), Jean Chapelain (teorija) - doktrina posvećena epu, tragediji i lirskoj poeziji - superiornost antiĉke knjiţevnosti (Aristotel, Horacije) Pravilo trojnog jedinstva (jedno mjesto, kratko trajanje, jedna radnja ) zasluge za oblikovanje poetike klasicizma- Chapelain Nicolas Boileau-Despréaux (1636-1711) PJESNIĈKO UMIJEĆE (1100 stihova, 4 pjevanja)- najznaĉajniji teoretiĉar klasicizma - dvanaest SATIRA po uzoru na Juvenala, Horacija i Régniera - potkraj ţivota ponovno piše satire protiv isusovaca - polemike nagoviještavaju postupno mijenjanje društvenih odnosa 1687-1694- svaĊe 'starih' i 'modernih' nuţnost imitiranja antike Boileau, Racine, Bossuet, La Bruyère - 'STARI' teţište je CHARLES PERRAULT , Fontenelle, Saint-Evremond - 'MODERNI' razum, ne nijeĉu antiku ali vele da su i suvremeni pisci jednako razboriti, nastavljaju precioznu i salonsku knjiţevnost - put prema prosvjetiteljskom racionalizmu PARALELA IZMEĐU STARIH I MODERNIH,- Perrault 8 bajki u prozi, folklorni motivi ĉesto sr.vjek. podrijetla (Crvenkapica, Trnoruţica, Pepeljuga..)- BAJKE Jean De La Fontaine (1621-1695) inzistira na njihovoj pouĉnosti, originalnost u isprepletanju ţivotinjskog i ljdskog svijetaBASNE - kritika društvenih odnosa 'velikog stoljeća' i autoritarizma, ismijavanje licemjerne hijerarhijske piramide danas je to 236 basni u 12 knjiga- Basne je izdavao u 4 navrata, svaki put ih nadopunjujući - kritiziraju ga Rousseau (oteţava djeci usvajanje etiĉkih kriterija svojom nevjericom u ljudske vrline) i Élouard (smatra Fontainea moralno uskogrudnim) -roman LJUBAVI PSIHE I KUPIDONA (proza + stih), priĉe u stihu, lirska poezija -najraznovrsniji i najkompetentniji pjesnik franc.klasicizma Jacques-Bénigne Bossuet (1627-1704) opire se i jansenistima i isusovcima, zalaţe se za jedinstvo franc.katolicizma- crkveni govornik - protivnik knjiţevnosti i umjetnosti - NADGROBNI GOVORI, PROPOVIJEDI

Francois De Salignac De La Mothe-Fénelon (1651-1751) - iz crkvenih krugova, divi se piscima antike, KVIJETIST (razum u traganju za milosti, asketizam) izraz pol.programa- didaktiĉni roman TELEMAHOVE PUSTOLOVINE prosvijećenog dijela plemstva koje nastoji spasiti monarhiju, protiv kralja ali za vlast zasnovanu na umjerenosti i odanosti podanicima Jean De La BruyЀre (1645-1696) - pristaša 'starih' u knjiţevnosti prema njemu imitacija Teofrasta, ali više pod utjecajem Pascala itd.- KARAKTERI ILI OBIĈAJI OVOG STOLJEĆA - 16 poglavlja i cca 1200 opaski (fragmenata), neprestano proširivano – maksime, karakteri, anegdote, rasprave - brani knjiţevnu i društveno-pol.tradiciju, a nesvjesno optuţuje (iznevjeravanje vrednota monarhije)

18. STOLJEĆE - 80e g.17.st. poĉetak i poticaj 'krize europske savjesti' - stoljeće prosvjetiteljstva sluţbeno poĉinje 1715 smrću Luja XIV - posmrtni govor drţi isusovac Jean-Baptiste Massillon, narod veseo radi smrti kralja - porazi na bojištu, ekonomske i društvene krize, brojni anonimni tekstovi protiv kralja privredna kriza- nakon ukidanja Nantskog edikta bijeg protestanata ('bijeg mozgova'), odljev kapitala Anne Dacier – helenistica, prevoditeljica Homera Kepler, Galilei, Descartes, Newton- tvorci nove slike svijeta širenje i pojednostavljeno tumaĉenje dostignuća spoznaje o novom svemiru- 18.st. - vladavina regenta FILIPA ORLEANSKOG (jer je Luj XV imao 5 godina) - tolerancija, libretinizam, ponovno pozivanje tal.glumaa u Franc. - razdoblje velike slobode izraţajnih mogućnosti o svj.arhitekturi i stilu koji nazivamo ROKOKO - stil stvoren prvenstveno za parišku burţoaziju pišu se i tiskaju knjige, brojni priruĉnici za razl.zanate i umijeća- prosvjećivanje - religija više nije otmjena, više se nitko time ne bavi Club de l'Entresol, Société du Temple (tamo kratko zalazi Voltaire)- klubovi - znan.društva (Société des Savants) i akademije (Akademija u Dijonu) znan. Je pomoćnica umjetnosti- 1726 u Parizu Akademsko društvo umjetnosti / Akademija znanosti - ĉovjek, ljudska mjera i sudbina su mjerila

Nicolas De Malebranche – TRAŢENJE ISTINE (nastavljaĉ Descartesa) - cilj je biti društveno koristan, filozof = intelektualac, društv.angaţirani pisac - 1715 UMJETNOST NEDOSAĐIVANJA ili KAKO SE NE DOSAĐIVATI - Rousseau – ÉMILE, Diderot – ENCIKLOPEDIJA kritika bibl.tekstova, zagovara prir.religiju- religija je ĉesto predmet rasprave (rukopis VOJNIKA-FILOZOFA) Prvi Naraštaj Promatraĉa I 'Filozofa' - filozof u 18.st. je svaki obrazovan ĉovjek koji prati napredak znanosti i kritiĉki razmišlja o obiĉajima, institucijama i doktrinama i ima svoje mišljenje o ĉovjeku i njegovom mjestu na svijetu - spaljivanje heretika i knjiga raznih

Pierre Bayle (1647-1706) - skoro su ga spalili na lomaĉi ali je zbrisao u Rotterdam - proslavio se paradoksom da Bog više voli ateizam od poganskog idolopoklonstva, dijeli moral od religije apsurdnost predrasuda, nemogućnost usuglašavanja razuma i religije- RAZLIĈITE MISLI O KOMETU informator o znan.dostignućima, manje o knjiţevnosti- NOVOSTI IZ KNJIŢEVNE REPUBLIKE - suraĊuju Leibniz, Van Leeuwenhoek, Fontenelle, Malebranche priprema teren za Diderotovu Enciklopediju- HISTORIJSKI I KRITIĈKI RJEĈNIK Bernard Le Bovier De Fontenelle (1657-1757) - poĉeo karijeru kao pisac madrigala, stihova i tragedija, libertinac u GALANTNIM PISMIMA VITEZA D'HERA - DIJALOG MRTVIH - na strani 'modernih' - IZVJEŠTAJ S OTOKA BORNEO, RAZGOVORI O MNOGOBROJNOSTI SVJETOVA, POVIJEST PROROĈANSTAVA - znan.se temelji na iskustvu i raznolikosti podataka, priroda je racionalno potpuno spoznatljva - ţeli nadnaravno svesti na razinu objašnjivog, pokazati njegovu netoĉnost napada kršćanstvo, svodi nadnaravno na razinu bajke- O PORIJEKLU BASNE - potkraj 17.i poĉ.18.st. ukus za bajke (contes de fée) - piše POHVALE velikim umovima svojeg vremena (Newton, Cassini, Leibniz...) Montesquieu - bavio se i prirodnim znanostima (fizika jeke i funkcije bubrega)n u sklopu lokalne akademije u Bordeaux - putnik(bio je i u našim krajevima)

- vjerovao u ujedinjenu Europu- Europa je drţava sastavljena od nekoliko provincija - Perzijska pisma –objavljeno anonimno u Amsterdamu, spojio dvije osnovne tendencije svoga vremena – duh filozofije i duh galantnosti, epistolarni romani filozofski roman, ljubavno-erotski opisi i sanjarenje vezano za orijentalni harem, satiriĉka slika posljednjih godina vladavine Luja XIV., kritika pape i katoliĉke crkve , «tajni lanac» ustrojstvo knjige» (štogod to znaĉilo) - 3 lika Uzbek, Rica i Rhedi s Istoka njihovo putovanje po Europi i otkrivanje slobode i istine iste - teme- sreće, vrline i slobode, utjecaj Fénelonovog Telemaha - Galllandov prijevod Tisuću i jedne noći, Maran Turski špijun - otac sociologije, njegovi putnici –zaĉetnici sociološke revolucije - po svojim putovanjima je skupljao podatke o razliĉitim politiĉkim ureĊenjima => organizacija društva se treba temeljiti na zdravim osnovama=> ljubav domovine i ljubav jednakosti - O duhu zakona -plod dugogodišnjih razmišljanja , temelji se na njegovim putovanjima , divio se Engleskoj parlamentarnoj monarhiji , bavio se sociološkim problemima, bitno djelo za pol. Znanost i povijesno zakonodavstvo , daje teoriju o vezi klimatskih uvjeta i karakteristiĉnih fizioloških i psiholoških osobina ljudi , ideolog svoje klase - temelj misliocima francuske revolucije - 1751. Rima. Duh zakona stavljenu Indeks- zagovaro toleranciju i protivi se svakom fanatizmu - bilješke s putovanja Voyages , ĉlanak Ukus (za Diderotovu enciklopediju) - odreĊuje duh svog vremena duhom trgovine Jean Meslier - svećenik - Testament i drugi spisi - Utjecaj na Voltairea - U religiji i kršćanstvu vidi neprijatelja naroda => izvor nepravde - Materijalist- priroda je materija - Repetitorij misli i osjećanja Jeana Mesliera - Zagovara ideju jednakosti,ideju zajedniĉke svojine, ideju nacionalne revolucije, narod po shvaćanjima treba biti ateistiĉki i materijalistiĉki - Stvara sliku svog komunistiĉkog društva Opat De Saint – Pierre - vizija novog svijeta – Nacrt trajnog mira , sanja o utopiji, o Europskoj uniji

Noël Pluche - prirodoznanac i literat - Prizor iz prirode cilj mu je dokazat postojanje boga znanstvenim i poluznanstvenim

opisivanjem - «filozofska bitka» će omogućiti da se znanstvena misao osnaţi i osamostali Sébastien Le Prestre, Markiz De Vauban - vojni inţenjer i struĉnjak za gradnju utvrda - njegove su utvrde postale uzorom klasiĉne vojne arhitekture - jedan od prvih društvenih reformatora - kralju upućuje izvještaj o štetnosti opoziva Nantskog opoziva, ipak vjeran kralju do kraja - Nacrt kraljevske desetine – predlaţe jednak porez za sve, ţeli spasiti Francusku od ekonomske propasti - Knjiga je zapljenjena - Predlaţe da najsiromašniji budu osloboĊeni plaćanja Louis De Rouvroy, Vojvoda De Saint- Simon - veledostojnik ( pair), «zloĉesti vojvoda patuljastog rasta» - Memoari - veliki uspjeh - Divili mu se i Stendhal i Proust, Balzac - Barokni moralist, teško ga je smjestiti, ĉovjek izvan svog vremena , slijedi svoje norme - Vjerodostojni promatraĉ – London, ne nailazi na odobravanje u filozofskim krugovima zaviruje u Versailles i vladu, graĊanske i velikaške domove - Opisuje bitke, pogrebe, skandale, kralja - Vjeruje u promjenu i njezinu nuţnost - Zaokuplja ga mehanika dvora – prvenstvo i genealogija - Ostavio 173 sveska rukopisa Razliĉiti knjiţevni oblici do Diderotovih inovacija -18. stoljeće komedije i tragedije – pokušaji oĉuvanja -1750.-1760. trijumf romana - kazalište- Diderot- Razgovori o nezakonitom sinu i O dramskoj umjetnosti , pokušaji stvaranja graĊanske, moralne, sentimentalne drame - bit romana – Barthesova definicija(Njega Ivić voli)-« Roman je ako ga moramo karakterizirati njegovim najkonkretnijim znacima, ĉin društvenosti : on uspostavlja knjiţevnost.» -18.st. – stoljeće društvenosti , roman 18.st opisuje društvene susrete u salonima- ćaskanja, razgovore - 17.st. je stoljeće doliĉnosti nema romana u prvom licu te roman kao takav nije bio cijenjen(autorica Princeze od Clèvesa je negirala da je spomenuti roman), dok u 18. svatko ima pravo priĉati o sebi - polako graĊani i graĊanski ţivot postaju zanimljiviji - tada je mimesis prestao biti komiĉan

Robert Challe - jedini roman mu je zbirka novela( ukupno 7)-Slavne Francuskinje , istinite priĉe

- blizak je filozofima - nanovo ga otkriva Champfleury, teoretiĉar realizma - neka vrsta novog Heptamerona - sluţio mornarici i proputovao svijet=> dnevnici i memoari - Slavne Francuskinje- o ljubavima i pustolovinama , odliĉno poznavao psihologiju svojih suvremenica - Tipiĉan primjer pisca razdoblja procjepa - Nadahnuo Marivauxa- Marijanin ţivot, Prévosta – Manon Lescaut,Richardson – Pamela i Clarissa Alain-René Lesage - zaĉetnik romana obiĉaja( roman de moeurs), francuskog pustolovnog (pikarskog) romana - piše protiv «Astreje» - pokazao je da se roman moţe graditi niţući nove epizode koje povećavaju panoramu društvene realnosti, a da se pritom ne narušava jedinstvo djela - francuski pikarski roman 18.st roman burţoaskog društvenog uspinjanja, osamostaljivanja i potvrĊivanja - odabrao je da ţivi od pera, bez mecene - inspiraciju ĉesto nalazi u Španjolskoj - Hromi Ċavo – blijeda kopija Guevarina romana Diablo Coujelo - Mnogo samostalnija – Priĉa o Gilu Blasu santillanskom - Ţivost opisa, koristi teatarske efekte Pierre Carlet De Chamblain De Marivaux - osmišljava «metafiziku osjećaja» - prisutna u pariškom ţivotu( u salonu markize de Lambert) - profesionalni pisac - pokreće tri ĉasopisa «Le spectateur français» -najpoznatiji - uspješni i dramski pisac - Farsamon ili romaneskne ludorije ili Moderni Don Quijote- parodija precizno – viteškog i burlesknog romana - Sklon pisanju travestija, efektnih pastiša velikih djela - Travestirani Telemah – revolucija u pravcu realistiĉkog kazivanjai zagovaranja zdravog morala - Traverstirana Ilijada- burleskna poema - Marijanin ţivot i Seljak- skorojević najzrelija ostvarenja - Eksperimentalni roman – radnja ne vodi nikamo, romani nisu završeni, neam sheme ponašanja glavnih junaka - Zaokupljan prirodnošću svojih likova-«francuski promatraĉ» - Marivaudage – izraz jednog nikada do kraja iskazanog osjećaja - Likovi roman su pripadnici povlaštene klase , a to su postigli prirodnoĉću Antoine - François Prévost - prošao školu metafizike osjećaja markize de Lambrt

- proveo ţivot bjeţeći od doma. škole, vojske, samostana,.. - preveo se eng. Richardsona - u Londonu je sreĊivao nedjeljini ĉasopis «Le Pour et le Contre» - povijesni roma Priĉa gospodina Clevelanda, nezakopnitog sina Cromwella, ili engleski filozof» - zanimala ga i irsaj povijest- «Dekan Killerine» - neuspjeh pomirenja s religijom i konvencionalnim moralom - Pustolovine Pomponija, rimskog viteza – satiriĉni petronijevski stil - Istinita priĉa viteza des Grieuxa i Mamon Lescaut - Memoari ĉasnog gospodina koji se povukao iz svijeta - Romani poput Dekana i Clevelanda su utrli put crnom romanu, romanu strave i uţasa - Priĉa o modernoj Grkinji- nemoć da shvati ţensko biće - Pokušao zhvatiti probleme i osnovnu tragiku ljudskog ţivota u potrazi za srećom Claude Crébillon Sin - ironiĉna lucidnost njegovih romana - Zablude srca i duha - Moralna priĉa – Sofa - Razotkriva aristokratsku koketeriju Charles Duclos - romanopisac, moralist i kraljevski historiograf - Ispovijesti grofa od *** - sinteza sentimentalizma i libertinizma MADAME DE TENCIN – majka d'Alamberta MADAME DE GRAFFIGNY –Pisma Peruanke Charles Le Pieux Vitez De Mouhy - pripadnik knjiţevne boheme, policijski špijun i novinar-poligraf - Seljanka skorojevićka - Lamekis- puno strave , uţasa i mašte - Muha ili pustolovine Biganta- biografski elementi - kazalište- scenski ţivot je ţivio više nego ikada, ali nekeko traljavo Crébillon Oc - tragedije- Idomenej, Atrej i Tijest, Radamist i Zenobija - dokazao da se poslije Racinea više ne mogu pisati tragedije po starim receptima =>razvoj Voltaire i romantiĉka drama Jean Galbert De Campistrona

Houdard De La Motte – Inès de Castro – pisano u stihovima

-Henry de Moutherlant- Mrtva kraljica Florent Carton(Dancourt)- Pomodni vitez – još se o danas prikazuje - «dancourdes»- jednoĉinke pune aktualnosti - Divertismani iz Sceauxa Jean- François Regnard- uspjeh – Kockar - Jedinom nasljedniku Lesage – Turcaret Marivaux- PIŠE ZA TALIJANSKE GLUMCE - psihološka drama - neprijatelj normi, pravila recepata - marivaudage - trudio se na scenu prenijeti jezik salonske konverzacije - Dvostruka nevjera - Igra ljubavi i sluĉaja - Indiskretne zakletve i Laţne ispovijesti Destouches – Ĉastoljubivi i Rasipnik Pierre- Claude De La Chaussée Laţna antipatija, Pamela Alexis Piron- neprijatelj Voltairea, predstavnik «galskog duha» Jean-Baptiste Gresset- Metromanija ili strast stihotvorstava, Zao ĉovjek - 4 gore navedena pišu osjećajne i plaĉljive komedije Vauvenargues – Razmišljanja o razliĉitim temama, Maksime - protivnik religije i svakog kompromisa - nadmašio Marivauxa

Voltaire- promatraĉ i pisac, pjesnik monden - ţivio 84 godine, radio stvarao djelovao « Travailler , c'est vivre»

- pravo ime – François – Marie Arouet - roĊen u Parizu , umro kao «francuski Sofoklo» - bio je miljenik vladara Luj XV, Filip Orleanski, Fridrih II - pod utjecajem engleske kulture (Bacon, Locke, Newton, Berkeley, Shakespeare) - za vrijeme boravka u Engleskoj objavio je Engleska ili Filozofska pisma - prije toga proslavio se tragedijom Edip. Liga – dulji spjev , Henrijada – historijska epopeja koja veliĉa zagovornika vjerske trpeljivosti i tvorca Nantsog edikta- Henrika IV- posvećeno eng. Kraljici - prvi historiografski rad – Povijest Karla XII - tragedije- Brut , Cezareva smrt i Zaira – uspjehe duguje Shakespearu - Filozofska pisma – teška satira na postojeće stanje u Francuskoj - ĉovjek je roĊen za akciju jer je ona izvor ludske sreće - ĉovjek se afirmira radom=> misliti o sebi , znaĉi misliti o sebi => odgovor na Descartesa i kartezijanizam - pohvala vjerske i politiĉke tolerancije - pjeva himnu slobodi mišljenja - Candide – filozofska priĉa - Zaira – imitacija Shakespeareovog Othella, nadahnuo se i Corneilleovim Polijetkom, pisanom aleksandrincima - Elementi Newtonove filozofije- popularizacija Newtona , borba protiv kartezijanizma - filozofska poema- Epistule o filozofiji Newtona - «boţanstvena Emilija»- ţena koja ga je spasila od zatvora nakon Filozofskih pisama Markiza Du Châtelet -Vrsna matematiĉarka, znalac eng.jezika, klasiĉnih jezika , filozofkinja - prevela na francuski Newtonovo djelo –Matematske osnove prirode filozofije - Mérope- tragedija - Satiriĉna poema- Monden - Komiĉni spjev Djevica orleanska - Rasprava o ĉovjeku – didaktiĉni aleksandrinci, pjeva epikurejsku mudrost, pean ljudskoj sreći Guillaume Amfrye De Chaulieu Jean-Baptiste Rousseau Louis Racine- sin velikog dramatiĉara

ZLATNO DOBA BORBENOG I KTITIĈKOG DUHA (1750.-1780.) UVOD - 1803. Jean- Baptiste Biot – Ogled o povijesti znanosti za vrijeme revolucije ; istiĉe vaţnost

Diderotove enciklopedije - vrlo vaţni tada: Bonnot de Condillac – Ogled o podrijetlu ljudskog znanja , Rasprava o osjetima, otvorio put pozitivizmu Augustea Comtea, suprotstavio se Berkelyjevom idealizmu - Juleien Offray da la Mettrie- lijeĉnik - po njemu je sve mehanika - Ĉovjek-stroj, Ĉovjek-biljka - mozak je usporeĊivao sa ţivotinjskim, majmunskim - osuĊivala ga je crkva - ĉovjek je u potpunoti stroj sklon uţicima - Buffon- Povijest prirode - Diderot- Pismo o slijepima - Pierre- Louis Moreau de Maupertuis- Sustav prirode, nadahnuo Voltairea - filozofi istiskuju pjesnike i pjevaĉe - 1749.-1750- prijelomna godina, pravi poĉetak 18. stoljeća - klasicizam je napor jedne elite volje inteligencije , taj je trijumf misli i autoriteta stiješnjen, uhvaćen izmeĊu dva vjeĉita baroka- Chaunu - 1730.-1775- francuska privreda doţivljava neometan procvat -1763.Indija i Kanada ispadaju iz fr. Krune - Laurence sterne – Tristam Shandy , Sentimentalno putovanje po Francuskoj i Italiji Enciklopedija i oko nje, ideje o borbi - već u 13. st javljaju se sumae- zbornici ĉovjekovih znanja. Ali puni mašte i praznovjerja - Bayle –Historijski i kritiĉki rjeĉnik - Johann Jacob Brucker- Historia critica philosophie - Pravi poĉetak -1745. sijeĉanj - Knjiţar André- François le Breton prevodi djelo Cyclopedia- Ephraïm- Diderot i d'Alambert preuzimaju uredništvo Chambersu - 1750. Diderot- Prospekt - 1751. prvi svezak s d'Alambertovim Predgovorom Jean Le Rond D 'Alambert - U 24. G ĈLAN Kraljevske pruske akademije i Kraljevskog društva u Londonu - U poĉetku bio pznat kao prevodilac s engleskog - U svom Predgovoru slijedi Bacona (valjda znanje je moć), namjera Enciklopedije – «genealoško stablo» svih ljudskih znanja ukljuĉujući i obrtništvo - Bitne su i primjenjene znanosti koje pridonose materijalnom i moralnom napretku ĉovjeĉanstva - Afera opata Jean – Marin de Prades- autor nekoliko ĉlanaka o filozofiji koje je Sorbona osudila zbog hereze - Puno skandala oko Enciklopedije - Diderot- ĉlanak Politiĉki autoritet – otvoreno osudio apsolutizam i teoriju boţanskog prava - Neprijatelji enciklopedije «Journal de Trévoux»-isusovaĉko glasilo - d'Alambert – Ţeneva – pohvala tolerancije i prikriveni napad na ortodoksni katolicizam - unatoĉ brojnim preprekama enciklopedija opstaje – komercijalizacija znanja

- Enciklopedija pristupaĉna većem broju ljudi, pridonijela kristalizaciji politiĉkih ideja i stavova - Montesquieu – nedovršeni ĉlanak Ukus - Buffon – nije dao ĉalank Priroda - Rousseau – ĉlanci o glazbi i vaţan ĉlanak Politiĉka ekonomija - De Jancourt, Marmontel=>teorija knjiţevnosti Elementi knjiţevnosti - Turgot – ĉlanci iz ekonomije i poljoprivrede - Barun d'Holbach – kemija i meneralogija - Suradnisci su ugalvnom bili imućni i obrazovani graĊani - Didierot je Brojnim ilustracijama obogatio sadrţaj enciklopedije - Suradnici: Voltaire, Rousseau, Diderot, Buffon, Quesnay, Dupont de Nemours i Turgot Voltaire – Berlin 1751. – stoljeće Luja XIV pohvala Kralju Suncu, indirektan napad , povijesna monografija - Ogled o obiĉajima i duhu nacija – vjera u progres, ĉovjeka i slobodu - cijelog ţivota se borio protiv svake metafizike - Traktat o toleranciji , Filozofski rjeĉnik- piše o vjeri - deist – prihvaća postojanje boţanstva, ali ništa više «Kad ne bi bilo boga ,trebalo i ga izmisliti - pamflet O strahovitoj opasnosti ĉitanja odgovor na reakciju crkve na Traktat o toleranciji i Filozofski rjeĉnik Rousseau - Rasprave o znanostima i umjetnostima - Drugaĉiji jezik, senzibilitet - Tvrdi da su civilizacija i razvoj umijeća i umjetnosti iskvarile ljudsku prirodu - Rasprava o podrijetlu i osnovama nejednakosti meĊu ljudima-1754., 1755.objavljeno=>burne reakcije - Društveni ugovor ili Naĉela politiĉkog prava- utjecao na jakobince - Svako društvo poĉiva na dogovoru izmeĊu pojedinaca u njemu, suverenitet nose oni koji su prihvatili taj sporazum, neotuĊivi suverenitet u tom društvenom dogovoru, a moguće je samo ako postoji jednakost meĊu svim ĉlanovima, kralj je vladar zbog suverene volje naroda - Politiĉka ekonomija(VII. Svezak Enciklopedije 1757.)- povratak u prirodno stanje je nemoguće jer je privatno vlasništvo temelj društvenog reda, ali prirodi treba teţiti

Georges-Louis Leclerc, Grof De Buffon - Povijest prirode - jedini pisac filozof i enciklopedist koji nije smetao crkvi i drţavi i obrnuto - 1739. upravitelj kraljevskog vrta - indirektno zagovarao materijalizam svojom teorijom o organskim molekulama, neuništivim ĉesticama koje se nalaze na ishodištu svih ţivih oblika

- Teorija zemlje s Genezom- Sorbona osuĊuje, a on se pokorava Sorboni «Sorbona uvijek ima pravo» - on ne pokušava opisati prirodu već je objasniti - zacrtao je put novim znanostima- geologija, zoološka geografija, antropologija, fiziologija, biologija, kozmologija - nikad nije objavio svoj ĉlanak u Enciklopediji Priroda - Rasprava o stilu, «stil je sam ĉovjek», stil pisanja – plan, dostojanstvenost, plan i jasnoća - fiziokrati- prvi teoretiĉari kapitalizma , «vladavina prirode» François Quesney- fiziokracija Pierre Samuel Dupont Anne – Robert- Jacques Turgot –prosperitet pojedinca je nuţnost meĊuljudske solidarnosti Paul Thiry D'holbach – radikalni materijalizam , ateistiĉka koterija - Sustav prirode ili o zakonu fiziĉkog i moralnog svijeta - Jedna od najĉitanijih i najprevoĊenijih u stoljeću - Sinteza tadašnje materijalistiĉke misli - Protiv svake religije - Prekinuo s kartezijanizmom - Dobar poznavalac kemije - Smatran najvećim neprijateljem crkve i društva - Ministar za cenzuru postaje Diderotov prijatelj Malesherbes . Enciklopedija izlazi nesmetano ELIE CATHERINE FRÉRON- GL. UREDNIK ĈASOPISA l'ANNÉE LITTÉRAIRE(Knjiţevno godište, polemike o Enciklopediji Borbrnost , razigranost i pouĉnost pripovjedaĉko-dijaloških oblika Prévost i Marivaux => roman Voltaire=> pripovijetka - filozofski dijalog u fazi mirovanja - brojne Voltaireove filozofske priĉe - opat Dulaurens «Prijan Mathieu - gospoĊa Riccoboni- Fatalist Jacques - Cazetteova ironiĉna fantastika - Diderot – pripovjedaĉko-dijaloški opus - Roman se polako , ali uspješno nameće - 1760. publika zasićena razumom ĉita Novu Heloizu - Voltaireove filozofske priĉe Zadig ili Sudbina, orijentalna priĉa ; Candid ili optimizam, Micromegas , filozofska priĉa ; Naivko, Babilonska princeza - Optimizam je utopija- trebaju se odrediti ljudski razumni okviri - U kasnoj fazi je pesimist - Pripovijetke sluţe mu za igru

Jean-François Marmontel - popularni pisac, suradnik Enciklopedije - Belizar – na hrv. Prevedeno već 1776.Pavle Julinac - Filozofski roman , dijalog na prosvjetiteljske teme , blijeda kopija Fénelova Telemaha - Inke ili Razaranje carstava Perua- uspjeh , optuţba ropstva, nasilja i fanatizma Marie-Jeanne Riccoboni - Marijani iz Marivauxova nedovršena romana pronalazi obitelj i plemićko podrijetlo - Epistolarni romani – Pisma Juliette Catesby i Pisma Fanny butler – sinteza sentimentalnog i psihološkog romana - Utire put Laclosovim Opasnim vezama Henri-Joseph Dualurens - AUTOR JE PUSTOLOVNOG , LIBERTINSKOG, GALANTNO- EROTSKOG ROMAN - Prijan Mathieu- pisan slobodno , bez ĉvrste forme, bez potrebe za vjerodostojnošću - Roman ima gotovo 1000 stranica, inspiriran Voltaireom - Po obliku sliĉan pikarskom romanu - Braća Goncourt- Dulaurens u sebi nosi sretno spojen dva znaĉaja filozofije svog vremena ironija i utopija Denis Diderot - Fatalist Jacques i njegov gospodar - Indiskretni dragulji- libertinski ili galantni roman - Pisma o sljepima za uporabu onima koji vide - I Pariz dolazi kao 10godišnjak - Druţi se s Rousseauom, Condillacom, Buffonom, d'Alambetom - Piše Filozofske misli - Udaljava se od deizma,pribliţava se ateizmu - Gradi svoje tekstovena dijalogu i dijaloškoj opreci - Misli o tumaĉenju prirode – daje temelj prirodnoj , materijalistiĉkoj, filozofiji i instrumentima ispitivanja- promatranje, prikupljanje, razmišljanje ,pokus - Misao se kreće od podataka osjetila do razmišljanja i opet natrag - Filozofija postaje eksperimentalna - Dva prijatelja iz BourBonne- selektivni realizam – gradi se na sitnim , uvjerljivim , prirodnim detaljima i njime se postiţe «snimanje uţivo « - Redovnica 1796. jedini pravi roman - Produbljuje psihološku i sociološku studiju - Prvo lice u romanu, ĉas dnevnik ĉas pismo - Rameanov nećak – ciniĉni dijalog amoralnog parazita i dva naizmjeniĉno opreĉnih lica Diderota - D'Alemabertov san . pjesniĉko-vizionarsko filozofska trilogija 1769 - Razgovor izmeĊu d'Alamberta i Diderota , Nastavak razgovara - Fatalist Jacques – odbacuje svaki oblik sustavnog stereotipnog mišljenja, parodija duha,

roman o romanu - 1769. D'Alemabertov san – najpotpuniji najpoetiĉnij izraz , materijalistiĉka filozofija - Elementi filozofije nedovršena poglavlja, velika nenapisana rasprava - Ogled i vladavinama Klaudija i Nerona

Jacques Cazotte - ILUMINIZAM- OPIRANJE RACIONALIZMU, PRIHVAĆANJE NADANRAVNO - Zaljubljeni Ċavo- priĉa - Bajka Maĉja šapica - Ulazi u fantastiku koja graniĉi s misticizmom- uzor Mériméeu , Nervalu, Nodiru, Baudelaireu Revolucija u teatru, da ili ne? GraĊanska drama -1759. uklanjanje publike s pozornice , Voltaire i grog de Lauraguais - Molièreove drame i Comédie- Française postaju dosadne - pojavljuje se graĊanska tragedija, drama, ozbiljna drama ili kućna, obiteljska tragedija - Akademijin rjeĉnik 1762. uvrštava pojam pisci drame - Diderot u Razgovoru o nezakonitom sinu(povijesno znaĉnje – utemeljuje graĊ, tragediju, usavršava ozbiljnu komediju , - zamijeniti karaktere ,-obnoviti igru glumaca , dekor, kostime, reţiju) i Indiskrtenim draguljima napada tadašnje stanje tragedije - Nivelle La Chausée – utemeljitelj , graĊanska drama izravan nasljednik Michael - Jean Sadine - Filozof a da to ni sam ne zna- uveliĉavanje graĊanskih vrijednosti - Napisao nekoliko libreta za graĊanske komiĉne opere Louis –Sébastien Mercier- Rasprava o kazalištu ili Novi ogled o dramskoj umjetnosti, - plodni pisac historijskih drama – Taĉke prodavaĉa octa Pierre-Augustin Caron De Beaumarchaise - smioni kroniĉar Pariza u predveĉerje revolucije, piše futurološku viziju 2240. - Otac Figara i osnivaĉ društva za zaštitu autorskih prava dramskih pisaca - Ogled o ozbiljnom dramskom rodu, kazalište vjerna slika ljudskih ĉina - Eugenija, Dva prijatelja ili Trgovac iz Lyona- pune novina , ali dosadne utire si put do Seviljskog brijaĉa i Figarovog pira

Rousseau- Pismo gospodinu d'Alambertu o kazališnim predstavama - stav prema Molièru - kazalište je izvorište zla jer podilazi publici - komedija Narcis – nadopunjava Marivaux bez vćeg uspjeha - Seoski vraĉ – komiĉna opera – slava

- Pismo o francuskoj glazbi Diderot- Paradoks o glumcu - problem umjetniĉkog stvaranja uopće - glumac je genijalan kad ima potpunu vlast nad sobom i potpunu svijest o svojoj ĉudesnoj podvojenosti Pravo na osjećanje ; izmeĊu rousseaua i romantizma Jean-Jacques Rousseau - potjeĉe iz protestantske obitelji koja je morala morala seliti za vrijeme vjerskih ratova=>nesretno djetinjstvo , mladost - veza s Thérèsom Levasseur - bio je i urarski pomoćnik - sanjar i politiĉki mislilac - Pismo d'Alambertu , Emil i društveni ugovor stvaraju neprijateljsko atmosferu - Emil ili o odgoju- neprijatelj mu i crkva ( zbog prirodne religije) i enciklopedisti, utopija o odgoju, poušaj dase unatoĉ civilizaciji stvori iznova prirodan ĉovjek, dijete se mora prirodno i nesputano razvijati , treba osluškivati prirodu i gradit svoje znanje na promatranju - Julija ili NOvaHeloiza, Pisma dvoje ljubavnika stanovnika gradića u podnoţju Alpi, sakupljena i objavljena od J.-J. Rousseaua – epistolarni roman, spojena filozofska raspraba s ljubavnom priĉom - Mapa zemlje njeţnih osjećaja - Osjećaji su dobri, samo njihova zloupotreba i pretjeranost su štetni - Povratak prirodi trijumf osjećaja - Ispovijesti, Dijalozi : Rousseau sudac Jeana – Jacquesa - Sanjarenje usamljenog šetaĉa - neki teoretiĉari kaţu da već druga polovica 18.stpoprima obiljeţja 1820. - I Rousseau i Diderot pokušavaju ući u bit podrijetla društva i jezika - Saloni – Diderot ih piše za Knjiţevnu , filozofsku i kritiĉku korespondenciju - Ogled o podrijetlu jezika – Rousseau – u sklopu rasprava o glazbi

François De Baculard D'arnaud - PISAC MELODRAMA, UTEMELJITELJ TZV. «Crnog romana» - Kazališna adaptacija memoara grofa de Commingesa – unio scene strave i uţasa - Nesretni ljubavnici ili Grof de Cunnings - Serija novela Iskušenja osjećaja –Almazi – 1823. preveden na hrv. Almanahu ilirskom-

uspjeh - Predromantiĉki senzibilitet Jean- François Desaint- Lambert – Diderotov suradnik - Ĉlanak Genije - Zbirka pjesama Godišnja doba U SUSRET REVOLUCIJI. KNJIŢEVNOST REVOLUCIJE (1780.-1802.) UVOD - razdoblje ne toliko puno znaĉajnih ideja i promjena - iskorištavaju se ideje prosvjetitelja - nova imena- Beaumarchaise, be Saint- Pierre Laclos, La Harpe, Rivarol, nraća Chènier, Condorcet,… - Enciklopedija je prestala izlaziti - Diderot ĉlan akademije u Petrogradu ; podrška Katarine II - D'Alambert postaje 1772. tajnik Francuske akademije - 1764. ukinut isusovaĉki red u Fr - 1787. Luj XVI potpisuje Edikt o toleranciji protestanti i glumci ali ne i ţidovi neće biti progonjeni - utjecaj Engleske na kulturu i svakodnevnicu - utjecaj njemaĉke kulture ( Chucky Goethe ) - Ameriĉki rat za nezavisnost – velika pozornost - nastavljaju se ideje enciklopedista - opat Guillamme – Thomas François Raynal – Filozofska i politiĉko povjesna agentura i trgovine Europljana u dvjema Indijama – vrlo popularno štivo neka vrsta sume liberalnih ideja , prva povijest europske kolonijalne politike - prisutnost i nezaobilazna uloga novih svjetova - razvoj ranog kapitalizma Roman izmeĊu idile i stvarnosti , cinizma i utopije - usporedni razvoj crnog romana i romana libertinske tradicije s Russoovskom ideologijom

Jacques – Henry Bernandin De Saint – Pierre - Indijska koliba – pripovijest , 1875. prevedena na hr - Pavao i Virginija – Šenoa prevodi 1877. , vrlo popularni roman - druţio se s Rousseauom , volio prirodu , slavi jednostavnost seoskog ţivota - dokazuje postojanje boga opisivanjem prirode - « van moralni zakoni prirode» crnac je sluga i rob Pierre – Ambroise Francoise Choderlos De Laclos

- oficirska sluţba u kraljevskoj artiljeriji - višestruko talentiran , matematiĉar , piše prigodne pjesme - libreto za komiĉnu operu Ernestina - jedini roman – Opasne veze , ili pisma sabrana u jednom društvu i tiskana za poduku nekim drugima – veliki uspjeh sve do danas , epistolarni roman , savršeno ( gotovo matematiĉki )organizirano - otkriva prljavo rublje aristokracije , kritika hedonizma - rasprava O odgoju ţena – piše o jednakosti muškaraca i ţena , o neminovnoj potrebi slobode i odgoja za ţenom - definicija prirodne ţene «prirodna je ţena , poput muškarca slobodno i moćno biće» Nicolas Rétif De La Bretonne - preko 190 knjiga , teško ga svrstat - sentimentalno- moralni pisac najniţih slojeva preteĉa Balzaca , Zole – šaroliki i mnogobrojni likovi u razl. sredinama - motivi – dobro sela i zlo grada - serija kronika , 8 svezaka – Noći Pariza - jednu od kronika posvetio je svojim suvremenicima Les Contemporaines - opisuje svijet ţena od grofice do prostitutke - pri kraju ţivota piše autobiografije , ispovijesti , dnevnike - djelo Ţivot moga oca i Gospodin Nicolas , ili Razgolićeno ljudsko srce – biografskog karaktera , moralna degradacija seoskog ţivota u dodiru s gradom - puno rasprava o društvenim reformama – Edukograf , Andrograf , Tesmograf - nedostaje mu lucidnosti , divili mu se Schiller , Goethe i de Nerval Sėbastien Mercier - kroniĉar Pariza - oblici okultizma , ezoterike , iracionalizma - teatarske reforme - duhovit i kritiĉan motrilac svog vremena - Slika Pariza - Ţurnalistiĉka reportaţa o gradu u jeku ind. revolucije - Godina 2440. san ako ga je ikad bilo , uspjeli utopijski roman - Intelektualci mu zamjeraju sanjarenje - Vjeruje u plemenitog i miroljubivog monarha , strahuje od demokracije - PredviĊa pobunu crnih protiv bijelih eksploatatora

Markiz De Sade - zla i mrţnja kao dio sveopće prirode , priroda je zla ako se ţeli slijediti prirodu treba ĉiniti zlo - opsjednut erotizmom i promiskuitetom - oslanja se na La Mettrievo djelo Ĉovjek – stroj - materijalist , ateist piše u tradiciji filozofske priĉe , ne razvija psihologiju likova

- Nova Justina – cinizam uperen prema ţenama i prema Fr. - Filozofska priĉa Justina ili nedaće kreposti - u svim djelima ţene su ţrtve , predmet osvajanja i predmet muĉenja i okrutnosti - dosta sluĉajeva incestualnih odnosa - Pokušaj utopijskog mišljenja - priĉa o Sainvilleu i Leonori - Aline I Valcour – filozofski roman , najbolje i najzrelije Sadeovo djelo - duhovita sociološka studija europskih oblika naselja (inkvizicija , … ) u usporedbi s primitivnim zemljama - mlade djevojke treba odgajati ali i muĉiti - Vjeruje u štetnost prevelikog broja restriktivnih zakona - piše predodţbu o romanu - strog prema piscima , izuzetak su Voltaire , Rousseau i Prévosta - spisateljice su mnogo bolje ocjenjene William Backford - utro put romanizmu - arapska priĉa Vathek- na fr jeziku - Škot , Mozart mu bio uĉitelj klavira - Sretno spajanje voltairevskog izraza s maštom kasnijeg Poea - S njim poĉinje kult Sotone , Mraka , Erosa De Seingalt – Memoari Jan Potocki - Rukopis naĊen u Saragosi , jedini povijesni roman , pisan na fr j. - Dekameronska forma ( 66 dana ) - Sloţeni roman – fantastika srodna Backfordovoj - Strukturalisti mu posvetili mnogo paţnje U predveĉerje revolucije ( pjesništvo , komedija , misaona proza) - poezija stalno prisutna , neko vrijeme zbog tiskarskog stroja i kritike slabo razvijene , zatim ponovno polagani razvoj

Jacques Delille - talentiran i radišan profesor latinske poezije , zna prozodiju i retoriku - preveo Georgike – Vergilije , Milton Izgubljeni raj - Vrtovi ili o umijeću uljepšavanja krajolika André Chénier - prava renesansa antiĉke i helenske poezije i fr pjesništva - grĉkog podrijetla , sretno spaja duh starog i novog

- divi se i znanosti i osjećajnosti - divili mu se parnasovci - djela Smrt Herakla , Mlade Tarantinjanke - Mlada Tarantinjanka – pjesma - Protivnik revolucije 25.7. 1794. smaknut - Mlada zatoĉenica – oda- tuţaljka i Jambi - Teorije o pjesništvu – Rasprava o fr jeziku i pjesništvu Beaumarchais - obnova prave komedije - tipiĉan primjer novog modernog ĉovjeka - tvora Figara – lika koji je ubio plemstvo - podrţava ameriĉki rat za nezavisnost - 1777. osniva društvo dramskih autora - trilogija – Seviljski brijaĉ , Figarov pir , Majka krivac Opat J.-J. Barthélemy - putovanja mladog Ana Harse po grĉkoj - hibrid povijesnog romana i dobrog uzora didaktiĉkog turizma - zanimao se za arheologiju , astronomiju De Saint Martin «Nepoznati Filozof» - idealist i mistik - sklon idealistiĉkom anarhizmu , protivnik autokracije - djela – Ĉovjek ţelje i Krokodil De Volney - putopisi po Siriji i Egiptu - ruševine ili meditacije o mijenama carstva

Rivarol - Rasprava o univerzalnosti fr. jezika

La Harpe - zbirka pjesama Ţaljenja , Licej ili predavanja o staroj i modernoj knjiţ. – rasprava - doţivio knjiţevnost kao cjelovitu pojavu u općem povijesnom razdoblju : dogmatik i konzervativac - divi se 17. st. De Florian - autor Basni

Revolucija u rijeĉima i na djelu - pojam posuĊen iz astronomije , sve ĉešće u 18. st. Kao nagla velika društvena promjena - uzajamni odnos knjiţevnosti i ideja i revolucije - utjecaj Rousseau – Društveni ugovor - uzdrmani temelji fr. Društva i nema podruĉja ljudskog djelovanja koje nije izmijenjeno - umjetnost kao pokušaj da se revolucija ovjekovjeĉi Chénier - Jean Calas i Gracchus – republikanski zanos i revolucionarni D' Églatine - dramski pisac i pjesnik - komedija Molièreov Philinte ili Nastavak Mizantropa De Lisle - autor Marseljeze - borbena pjesma – Za Napoleonovu armiju u Egiptu KAZALIŠTE - vrlo prisutno za poticanje patriotizma - Narodno kazalište 1794. - glumci postaju graĊani - razvitak puĉke priredbe - nacionalna komedija - kratka vijeka Mariéchal - Posljednje suĊenje kraljevima - Ateist , zagovornik despotizma , revolucije , komunizma , feminizma De Pixérécourt - više od 120 komada - puno inovacija i vizualnih efekta - Viktor ili dijete šume Razvoj govorništva i politiĉkog novinarstva Deklaracija o pravima ĉovjeka i graĊanina =>sloboda tiska Desmoulins - naspoznatiji novinar revolucije autor pamfleta Hérbert – Ĉiĉa Duchesne –pisano puĉkim jezikom Mirabeau, Danton, Vergnaud, de Robespierre, de Saint-Juste, Condorcet DE LAVOISIER- osnivaĉ moderne kemije MARIE-JEANNE PHILPON – ROLAND- ţirondistica, Liĉni memoari napisala u zatvoru

ispovijesti CABANIS-lijeĉnik - Srodnost izmeĊu fiziĉkog i moralnog Volney - autor Prirodnog prava ili katekizma francuskog graĊanina - zakoni društvenog morala se mogu urediti - vjeruje u napredak znanosti Xavier De Maistre - dandy Putovanje po mojoj sobi Joseph Xavier De Maistre - Petrogradske veĉeri

19. STOLJEĆE UVOD - razvoj burţoazije i kapitalizma , propadanje feudalnog društva - raĊanje novog , poduzetnog i racionalnog svijeta - nostalgiĉni romantizam – reakcija aristokrata - Napoleon je doĉekan kao obnovitelj reda i mira - Donošenje GraĊanskog zakonika - 1801. konkordat s papom Pijom VII. – kat. Crkva priznaje promjenu u Francuskoj - sukobi knjiţevnika s Napoleonom - Napoleon poticao graĊanske , puĉke plesove i vojne parade => zanemarivanje kazališta - Poplava memoara, kronika , povijesnih slika - Mir => napredak i rast u demografskom proizvodnom i intelektualnom planu , osnovne slobode su osvojene su osvojene - Seljaĉka i radniĉka klasa – mogućnost bogaćenja , buĊenje svijesti - Povećanje obrazovanih , pismenih Balzac - Ljudska komedija De Saint – Simon - sensimonizam – prvi veliki teorijski pokret nakon enciklopedije – temelji ĉvrstoj kritici plemićkog parazitizma , kapitalizma , liberalnog anarhizma , ponudio rješenja i ponudio perspektive - od antifeudalne ideologije do socijalistiĉke - tijek napretka nije ravnomjeran , nego se odvija sukcesivnim razrješavanjima ( antagonizmima tj. Suprotstavljanja «organskih razdoblja jedinstva i kohezije kritiĉnim razdobljima , kad organsko jedinstvo puca i raspada se pod pritiskom novih potreba =>

integracija revolucije u kulturu - sukob s liberalizmom na ideološkoj razini i ekonomske prakse - osuĊuje umjetnost koja produbljuje razlike Charles Furier - Skraćena rasprava o Novom industrijskom svijetu - Protiv i konkurencije i anarhiĉne trgovine , protiv radniĉke bijede , protiv uskogrudnosti obiteljske ćelije - Za emancipaciju ţena Novi ljubavni svijet - Bavi se sociološkim problemima => veliki utjecaj - ovo sad što slijedi su neke informacije koje su mi se ĉinile vaţne , sve su o općenitim obiljeţjima 19. st , samo što su kao i sve ostalo u ovoj knjizi «smućkane» - veliĉanje radnika u poeziji - dolazi do raspadanja «lijepih knjiţevnosti» - Balzac – Pismo francuskim piscima 19. stoljeća - poziv na borbu za prava - promijenio se profil ĉitateljstva - povijesno osviještenje – sve veći broje povijesnih djela – romana i drama - autobiografija – vrlo popularan ţanr -romantizam – aristokrati – Chateaubriand . Lamartine , Vigny , Hugo , Balzac , Nodier , Stendhal … - javljanje novog tipa romantiĉkog junaka –siromašan , mladi , talentiran i sposoban ĉovjek kojeg ne koĉi podrijetlo i uspomena na stari poredak -pojava novog revolucionarnog , optimistiĉnog romantizma – vrijednosti – ĉovjek , ĉovjeĉanstvo , Francuska , narod , napredak , pravda

ROMANTIZAM U PJESNIŠTVU - u Francuskoj je romantizam jako intenzivan u pjesništvu - klasicizam je do 19.st bio autoritativni sustav u knjiţevnosti; posebice u lirici koja je zbog toga već dulje vrijeme u stagnaciji - u 19. st. se javlja romantizam> piše se za ĉitatelja ĉije se emocije ţele potaknuti - romantizam se javlja zbog nove, drugaĉije publike te novog knjiţevnog ukusa - tradicionalnu, klasicistiĉku liriku koĉe manire i artificijelnost; u njoj više nema ljubavne poezije, kao ni poezije suodnosa s prirodom i krajolicima - upravo to što nedostaje tradicionalnoj poeziji iskoristit će romantiĉari: - vraćanje intimnijoj, individualnoj poeziji - elegiĉnost, romantiĉarska melankolija - svjetska bol - divljenje krajolicima Škotske, Italije, Grĉke, Španjolske, Orijenta… - povlaĉenje pjesnika u sama sebe - te su odrednice karakteristiĉne za intimnu školu pjesnika romantizma - uz intimnu školu postoji i pitoreskna škola

- lokalna boja (la couleur locale) - egzotika - Mérimée, djelo La Guzla(1826.) - na francusku knjiţevnost romantizma snaţno utjeĉu strane literature posebice engleska i njemaĉka - romantizam se zanima za knjiţevnu baštinu(koju su klasicisti odbacili): - otkrivanje renesansnih francuskih pjesnika(plejada) - srednjovjekovlje - njeguju se lirsko-epski oblici(balade, romance, poeme) te narativna poezija(pokušaji da se osamostali francuski ep= uzaludno) - transformacija metrike i jezika nije bila posebno radikalna: - prijelaz na izravniji, konkretniji jezik ≠ klasicizam - proširenje i nadopunjenje vokabulara - zadrţana stara sintaksa - u metrici prevladavaju: aleksandrinac i osmerac - visoko se cijene polimetriĉnost i rima> radi ritmiĉnosti i zvuĉnosti pjesme

Chateaubriand - pisac prvenstveno proznih vrsta, ali nezaobilazna pojava u razvoju francuskog romantiĉarskog pjesništva - karakteristike Chateaubrianda: poetiziranje krajolika, melankolija, povijesne evokacije - djelo René - romanca BrĊanin iseljenik (Montagnard emigré), uklopljena u veće djelo Pustolovine posljednjeg Abencéragea Pierre-Jean Béranger(1780-1857) - popularan u graĊanskom sloju - piše: popijevke(šansone), patetiĉne religiozne i ljubavne stihove - svojim politiĉkim šansonama istupao je protiv restauracije; rodoljubni pjesnik, branitelj ideala francuske revolucije Marceline Desbordes-Valmore(1786-1859) - francuska pjesnikinja - nesretan ţivot - u pjesmama: elegiĉni prizvuci i oblici, ljubav prema nepoznatom muškarcu neposrednost, muzikalnost, senzibilitet… Alphonse-Marie Prat De Lamartine(1790-1869) - roĊen u Mâconu, iz ugledne je aristokratske obitelji -1816. upoznaje mladu Julie Charles, tj. Elviru koja će postati predmet oboţavanja u njegovom djelu Meditacije; njihova je ljubav platonska - ţeni se bogatom Engleskinjom zaljubljenoj u njegov pjesniĉki talent - Lamarine se upušta i u politiĉku karijeru u kojoj doţivljava neuspjeh a poslije toga zapada u

dugove - djelo Pjesniĉke meditacije (Méditations poetiques) 1820. - zbirka isprva broji 24 pjesme i doţivljava veliki uspjeh, kasnije je proširena na 41 pjesamu - prijelomni datum za francusko pjesništvo toga razdoblja - puni izljeva osjećaja, duševnih misli - izravni, samoispovjedni ton - dijalog pjesnika i njegove duše, spontanost, emotivnost - djelo ne predstavlja raskid s konvencijama ni u vidu jezika, ni tematski, ni versifikatorski - pretapanje u prirodu, opisi krajolika, melankoliĉnost, reminiscencije na umrlu Elviru… - jedini njegov istinski uspjeh je bila zbirka Meditacije - druga djela: -neuspjela tragedija Saül - intimni memoari Povjeravanja - romani Graziella, Raphaël - Nove meditacije (Nouvelles méditations) - Pjesniĉka i vjerska blagoglasja (Harmonies poétiques et religieuses) - epopeje: Jocelyn i Posrnuće jednog anĊela (La Chute d'un ange) - posljednja zbirka pjesama Smirenja (Recueillements) Alfred-Victor De Vigny(1797-1863) - roĊen u Lochesu; djetinjstvo provodi u Parizu; neko je vrijeme radio u vojnoj sluţbi; kasnije ţivi povuĉeno; pred smrt je bio jako bolestan a tada ga je pohodio Baudelaire - pjesnik, pripovjedaĉ, romanopisac, dramatik, prevoditelj - zbirke pjesama: Poèmes, Antiĉke i moderne poeme (Poèmes antiques et modernes), Sudbine (Les destinées) - još neka djela: poema Mojsije (Moïse), Maslinska gora (Le Mont des oliviers), poema Eloa - pokreće vjeĉna pitanja ĉovjekove sudbine i egzistencije - karakteristiĉan je Vignyjev pesimeizam koji nema karakteristiĉnog izlaza u prirodi, ĉovjeĉanstvu, boţanstvu - Vigny je fatalist, za njega je svijet zao, jalov, zanemaren od Stvoritelja - Vignyjeva poetika je poetika boli na koju se ugleda Baudelaire Victor-Marie Hugo (1802 - 1885) – voĊa francuskog romantizma, ali njegovo stvaralaštvo nije ograniĉeno samo na romantizam - nametnuo se pjesmama, dramama, romanima, esejima i stekao popularnost u najrazliĉitijim slojevima ĉitateljstva - već u 17. godini osniva ĉasopis Conservateur littéraire - postojani konstruktivni optimizam – osnovno obiljeţje njegovog duha koje zraĉi iz svih njegovih knjiga: vjerovao je u ĉovjeka, u ostvarenje vjeĉnog bratstva ljudi - Hugoov pjesniĉki put ima nekoliko etapa- od klasicistiĉkih relikata preko temeljne romantiĉarske orijentacije do nagovještaja simbolizma - prva zbirka – Ode i razliĉite pjesme - Zbirke pjesama: Balade (Ballades) Ode i balade Orijentalke - bogatstvo fantazije, neoĉekivani kontrasti, raznovrsnost ritmiĉkih i

srokovnih elemenata Jesensko lišće – povratak autora vlastitom svijetu i doţivljajima Sutonske pjesme Unutarnji glasi Zrake i sjene – intimizam i subjektivizam Les Contemplations – knjiga od 10 000 stihova Popijevke ulica i lugova Legende Strašna godina Ĉetiri vjetra duha – podijeljena na satiriĉki, dramski, lirski i epski ciklus

Charles-Augustin De Sainte-Beuve - kritiĉki pratilac romantiĉara i poznavalac njihovih djela i biografija - zapoĉeo s poezijom 3 zbirke: Ţivot, pjesme i misli Josipa Delormea Utješnice Kolovoske misli Louis-Charles-Alfred De Musset - ĉetvrti po vaţnosti romantiĉarski pjesnik nakon Lamartinea, Vignya i Hugoa zbirke: Španjolske i talijanske priĉe – bizaran i tragiĉan sadrţaj, strastvenost, osobni pesimizam Noći (Svibanjska, Prosinaĉka, Kolovoska, Listopadska) - sva njegova poezija sistematizirana u dvije temeljne knjige – Prve pjesme, Nove pjesme Gerard De Nerval - pjesnik u prozi - pisao eseje, novele, putopise… Himere – zbirka antologijskih soneta Theophile Gautier - romantiĉar i larpurlatist - prvenstveno pjesnik, ali pisao i romane i novele, te kritike zbirke: Pjesme Komedija smrti Emajle i kameje

ROMANTIZAM- nije odreĊena škola, nego svojevrstan pogled na svijet - poseban naĉin osjećanja- Baudelaire - ne zna se toĉno poĉetak- mogu biti: - 18.st. Nova Heloiza, 1802. Chateaubriand- René, 1820. Lamartine - Meditacije - utjecaj njemaĉkih i engleskih uzora Predromantiĉko razdoblje - prvi naraštaj romantiĉara u Francuskoj - obiljeţja romantizma, ali ipak povezani s klasicizmom- teme- nesretna ljubav, priroda, «kult mene» - zanemarivanje naĉina izraţavanja- odsutnost granice izmeĊu proze i poezije => nemogućnost razvoja romana Michelet- Povijest Francuske Chateaubriand- Memoari s onu stranu groba • nisu romanopisci u modernom smislu rijeĉi -jedini pravi romani toga vremena su «crni» i «sentimentalni» romani- romani tipskih situacija i mehaniĉkih zapleta Madame Staël - utjelovljuje duh novog doba i velike teţnje romantizma - inteligentna uĉenica enciklopedista - volio je Benjamin Constant, pribojavao je se Napoleon - piše Pismo J.-J. Rousseauu- poistovjećuje se s njim i daje novi ton kritici - pobornik novih ideja, revolucije - Esej o izmišljenom (prevodi Goethe)

o Odbacuje povijesni i alegoriĉki roman o Protagonisti romana bi trebali biti uvjerljivi likovi u sukobu sa stvarnošću o Prvi put teoretsko uzdizanje romana na višu razinu - prvo veliko djelo O knjiţevnosti promatranoj u vezi s institucijama => u skladu s idejama 18. st. , loše prihvaćeno(pogotovo Napoleon) - prvi roman Delphine – uvodi aktualne i politiĉke teme , odgovor na Chateaubriandov Genij kršćanstva - roman Corinne o spomenuta dva roman su prvi manifesti feminizma u Francuskoj o likovi u romanima su pravi romantiĉarski junaci o prvi zahtjevi romantizma za pravom na strast o raison d'être – knjiţevnost nema samo estetsku, nego i duhovnu ulogu - njezin salon (nakon objavljivanja romana) postaje središte antibonapartistiĉkih zavjera - prognana iz Pariza- prijateljstvo s Goetheom, Schillerom, Fichteom, Schlegelom, Sismodiom , Chateaubriandom - O njemaĉkoj- izdano u Londonu, prvi manifest, romantiĉnog teatra - Izniman uspijeh i utjecaj na mlade, njezine su se deje ostvarile , ali ona to nije doţivjela Pomaţe romantizmu da postane svjestan knjiţevni pokret Étienne Pivert De Sénancour - predstavnik postklasicizma i preteĉa romantizma - mislilac i sanjar - piše filozofske eseje, lirske sanjarije i mistiĉke meditacije - Oberman – poĉinje pisat 1804. – dnevnik i anamneza «svjetske boli», tek 30 godina kasnije ( jeku romantizma) doţivljava uspjeh => otkrivaju ga Saint- Beuve i George Sand o Epistolarni oblik, po stilu i kompoziciji nadovezuje se na ideološki i retoriĉki roman 18. st o Tipiĉni romantiĉarski osjećaji- «svjetska bol», «dosada postojanja», bijeg u prirodu o ispovijest u pismima izmišljenom prijatelju, a temelji se na doţivljenom iskustvu o osjećaji apsurda – najavljivanje bunta modernog ĉovjeka protiv vlastite konaĉnosti o Introspektivna autobiografija, pokušaj samo – ostvarivanja o utjecaj na Nervala i Nodiera o utire put modernom romanu- traganja Henri Benjamin Constant - nikad se nije smatrao romanopiscem - ministar za vrijeme Napoleonovih sto dana, liberalni novinar u doba restauracije, poslanik 1819. - Cijeli ţivot je pisao djelo o podrijetlu religije, no nikad ga nije završio - Politiĉki pisac, novinar, knjiţevni kritiĉar i esejist - Intimni dnevnik – autobiografskog karaktera - Crvena biljeţnica i roman Cécile – nedovršeni, autobiografskog karaktera - moda- tada- osobni roman- ispovijest - Adolphe – napisan u 15ak dana  IzmeĊu intimnog dnevnika i estetiĉke transpozicije

 S što manje sredstava maksimalan uĉinak kod ĉitatelja  Tek u romantizmu dolazi do izraţaja  Kontinuitet romantizma psihološke analize od najbolje tradicije klasicizma  Ciniĉna pripovijest o zabludi u ljubavi ili bivšoj ljubavi  Vanjski dogaĊaji su potisnuti  Fabula svedena na najmanju moguću mjeru  Suprotstavljanje romana i lirizma  Slijedi dramsku krivulju, nema niĉeg suvišnog u materiji , nikakvi ukrasi u stilu , a likovi su cjeloviti i snaţni  Samoća ĉovjeka nesposobnog da voli

François – René De Chateaubriand - nalazi se na prijelazu 2 stoljeća , 2 razliĉita svijeta - izdanak bretonskog plemstva , vjeran ideji legitimistiĉke monarhije - 5 godina boravi u Philadelphiji _> niz eseja, promašenih epopeja, romansiranih sjećanja i autobiografskih romana - ima 3 glavne teme – politika, religija i doţivljaj prirode - Atala – priĉa o mladoj kćerki Indijanke i Španjolca koja umire zbog sukoba strasti i kršćanske duţnosti - Genij kršćanstva – zagovornik kršćanstva o Crkva ipak društvena pojava koja ima humanitarnu misiju o suoĉava kršćanstvo i pogansku inspiraciju Dantea i Tassa , Racinea i Euripida o teme ( karakteristiĉne za stoljeće na pomolu) – kršćanska ĉudesnost, ispitivanje savjesti, tajna smrti i zagrobnog ţivota , osjećaj sjete i baĉenosti u svijet - René- prvo autobiografsko djelo o Pjesnik- neumoran putnik, analitiĉar društva i pjesnik prirode o Slika sebe i cijelu jednu generaciju=> aristokrtaski ili desni romantizam o Moderno osjećanje apsurda o Psihoanalitiĉka pozadina i na pjesnikovu prošlost i na povijesnu situaciju o Autobiografske i simboliĉke teme o Silan uspjeh i brojne imitacije - Memoari s onu stranu groba- poĉinje ih pisati 1804. , piše ih 40 godina o DogaĊaji su prikazani subjektno i bez dovoljno politiĉkog znanja o Danas su zanimljivi kao pjesniĉko traganje za izgubljenim vremenom o «Pišem u prvom redu da bih shvatio samog sebe o nastavak – «Ţivot Rancéa» - novi doakz o ništavilu ĉovjeka - epopeja u prozi Muĉenici – paralela izmeĊu poganskog i kršćanskog kulta o drama o borbi pojedinca sa zlom i povijesna drama , povijesnih obiĉaja u 3. st. o Utjecaj na Augustina Thierrya, Edgara Quineta i Micheleta

- Naĉezi- epopeja Novog svijeta o Tema pokolja indijskog plemena Naĉeza o Nadovezivanje na prva dva romana , pojavljuje se i lik Renéa o Poema koja se pretvara u roman strave - Chateaubriand – otvorio nove vidike za stvaralaštvo 19.st. - Ljubav prema prirodi izvor najĉišće poezije - Obogatio je francusku knjiţevnu povijest perspektivom i knjiţevnom kritikom - Obrasci stilizirane intimne ispovijesti - Unio u prozi lirizam nejasnih i neizrecivih osjećaja - Stil koji otkriva neslućenu harmoniju francuske reĉenice - prva generacija francuskih romantiĉara – nastavljaju tradiciju 18. stoljeća svojim angaţiranjem na politiĉkim i vjerskim problemima epohe - otvaraju nove vidike za knjiţevnost 19. stoljeća - njihova djela – antipodi romanesknim imaginacijama prema smjeru intimne ispovijesti - naslućivanje nove, duhovne funkcije knjiţevnosti - ĉvrste granice meĊu knjiţ. vrstama nema , knjiţ. dobiva novu dimenziju - pjesništvo – iracionalni faktor i sloboda stvaralaštva - roman se polako oblikuje kao dostojanstvena knjiţevna vrsta – pogodna za iskazivanje društvenih, povijesnih i osobnih tema - u romantizmu razvoj romana u nekoliko pravaca o povijesni romani- Hugo, Vigny, Balzac, Flaubert i Mérimé o romani- ispovijesti – de Musset , Saint- Beuve , Lamartine o tip maštovite i fantastiĉne poetske proze – Gautier, Nodier, Nerval - roman ima mogućnost da zahvati svijet u konkretnoj ukupnosti , u doţivljajnoj zbirci Alfred De Vigny - napisao prvi povijesni roman u Francuskoj, Cinq Mars,-1826 - slika sukoba nezavisnog plemstva i centralne vlasti u doba Richelieua; - Vigny izrazava vlastito razocaranje suvremenim stanjem nakon revolucije kad plemstvo gubi svoje pozicije pred kapitalizmom; predgovor je zamisljen kao manifest povijesnog romana i kaze da je cilj povijesnog romana istinitost i dokumentiranost; vecina njegovih proznih djela govori o njemu,kako se osjeca kao ponizeni plemic i neshvaceni pjesnik – Stello,Servitude et grandeur militaries,Journal d‟un poete Victor Hugo – pjesnik,dramaticar,pripovjedac,najizrazitija licnost francuskog romantizma; - romani Han d‟Islande,Notre-Dame de Paris,1831,Les Miserables,1862 – Les Miserables govori o vlastitom djetinjstvu,Napoleonovom dobu i Revoluciji, - djela Quatre-vingt-treize,Les travailleurs de la mer,L‟homme qui rit Jules Michelet – pjesnik povjesnicar, - djela Histoire de France,Histoire de la Revolution - nastali iz prvog velikog proucavanja arhivskog materijala u Francuskoj

Charles Nodier –prirodoslovac,gramaticar,publicist,novinar,romanopisac,dramaticar ; - zelio pokrenuti zanimanje za nacionalne starine,narodne legende i mitove - u doba Napoleonove Ilirije boravio u Ljubljani kao bibliotekar,uredivao glasilo francuske uprave,pisao o ilirskoj kulturi,povijesti,bio nas propagator u Francuskoj, - prevodi Hasanaginicu -1824 imenovan bibliotekarom pariske knjiznice Arsenal,tamo postaje dio drustva pisaca koji se okupljaju oko Hugoa - osnivac francuske novele 19.stoljeca i clan Francuske akademije - djela Smarra ou les demons de la nuit,Trilby,La fee aux miettes Gerard De Nerval – pjesnik,danas smatran vrhuncem pjesnicke proze, - djela Promenades et souvenirs,Aurelia,Oktobarske noci,Sylvie,putopis Voyage en Orient Theophile Gautier – slikar,pjesnik,novinar,tvorac peotike l‟art pour l‟art – nadmoc umjetnosti nad stvarnoscu,estetike nad utilitarizmom ; - roman Mademoiselle de Maupin – predgovor je manifest,slavi ljepotu,ljepota je sama sebi svrha,roman o antickom idealu ljepote ; - djela Roman de la momie,La capitaine Fracasse,Le spirite Aloysius Bertrand I Maurice De Guerin – tvorci pjesme u prozi ; - Bertrand – djelo Gaspard de la nuit,podnaslov djela je „Mastanje po uzoru na Rembrandta ili Callota‟, izazvao divljenje Baudelairea i Mallarmea ; - Guerin utemeljitelj moderne pjesme u prozi,djela Le Centaure,La Bacchante (nedovrseno) - Bertrand i Guerin nagovjestavaju poeziju parnasovaca - Nerval,Gautier,Bertrand,Guerin,Petrus Borel i Xavier Forneret clanovi knjizevne grupe Le petit cenacle (Mali kruzok) RAĐANJE MODERNOG ROMANA Stendhal (Henri Beyle, 1783-1842) - prvi pisac koji je svoje glavne stvaralaĉke snage usredotoĉio na roman - BEJLIZAM- Stendhalova filozofija po kojoj je sreća slobodno razvijanje vlastite liĉnosti, a kult sebe ili egotizam jest put k spoznavanju i ostvarenju svoga je. - 1817.piše knjigu putopisa Rim, Napulj i Firenca ( Rome, Naples et Florence) - 1822. zbirka aforizama O ljubavi (De l´Amour) - 1827. prvi roman Armance – psihološka drama mladog plemića Octavea, neprilagoĊenog graĊanskom novĉarskom društvu - 1829. Rimske šetnje ( Promenades dans Rome) - 1830. Crveno i crno ( Le Rouge et le Noir)- glavni lik Julien Sorel - 1832. Egotistiĉke uspomene ( Souvenirs d´égotisme ) - 1834. Lucien Leuwen - 1835.-36. Ţivot Henryja Brularda ( La vie de Henry Brulard ) - 1836. Talijanske kronike ( Chroniques italiennes )

- 1838. Parmski kartezijanski samostan ( La Chartreuse de Parme )- priĉe o francuskoj okupaciji Milana 1796. god.; glavni likovi: Sansseverina, grof Mosca, Fabrice del Dongo - Stendhal traţi da se izbaci poezija iz romana, da sve bude podreĊeno smislu, logiĉno, bez ukrasa i okolišanja. - roman-filmski odraz stvarnosti

Prosper Mérimée (1803- 1870) - dvostruka priroda: romantiĉna i skeptiĉna - ironija, smisao za paradoks, odbojnost prema patetiĉnom - 1827. zbirka pseudonarodnih balada La Guzla - povijesni roman Kronika Karla IX - uspješan u pisanju novela-jedan od najboljih pripovjedaĉa svog vremena, zna postići maksimalan efekt u ograniĉenom prostoru novele - 1829. Matteo Falcone - 1830. Etrušĉanska vaza ( La vase étrusque) - 1837. Venera Ilska ( La Vénus d´Ille) - 1841. Colomba - 1845. Carmen - romantiĉar je, ali se drţi na razdaljini od dogaĊaja koje prikazuje, protivi se ekshibicionizmu i samoispovijedanju- spaja romantizam i realizam Honoré De Balzac (1799-1850) - ţivi iskljuĉivo od pera; pravi predstavnik svog vremena i društva - prva faza stvaranja je anonimna, te romani iz te faze pripadaju tzv. „crnom romanu“ - 1829-1842. opus Ljudska komedija ( Comédie humaine) podijeljen je na: 1. Studije društvenog ţivota: - Prizori iz privatnog ţivota - Prizori iz malogradskog ţivota - Prizori iz pariškog ţivota - Prizori iz politiĉkog ţivota - Prizori iz vojniĉkog ţivota - Prizori iz seoskog ţivota 2. Analitiĉke studije: Fiziologija braka ( Physiologie du mariage ) 3. Filozofske studije: - Louis Lambert - Seraphita - Šagrinska koţa ( Le Peau de chagrin ) - Traţenje apsolutnog ( La Recherche de l´absolue ) - Dvije najstarije sekcije djela su Prizori iz društvenog ţivota i Filozofske studije - Ljudska komedija je Balzacova namjera da stvori „potpunu antropologiju“ i da tako knjiţevnost „preraste“ u smjeru društvenih nauka.

- uzima uzorke svake društvene vrste i opisuje ih kao prirodoznanac - ukazuje na ĉinjenicu da je uspjeh jedino mjerilo sposobnosti, a novac jedino mjerilo uspjeha - isti likovi se pojavljuju u nekoliko romana što stvara dojam njihove višedimenzionalnosti - priĉanje je pravocrtno i klasiĉno jednostavno - sveprisutni pripovjedaĉ se nalazi u raspršen u svojim likovima- osnovna pretpostavka realizma - opis je u sluţbi karakterizacije lika - ovisnost lika od sredine je jedan od elemenata jedinstva u strukturi balzakovskog svijeta - većina njegovih romana završava pobjedom negativnih sila, ali uvijek postoji jedan pozitivni elan koji izraţava nadu u bolju budućnost - Balzacov realizam je vizionarski (on nije kopija ţivota već njegov izraz ili „koncentriran ţivot“) te mitološki jer veliĉa borbenost i vitalnost - Balzac je preteĉa i otac realistiĉkog romana - on je ,zajedno sa Stendhalom, tvorac klasiĉnog romana Alexandre Dumas OTAC (1803-1870) - jedan od najslikovitijih osoba franc.romantizma, unuk crne ropkinje, sin Napoleonovog generala - jedan od zaĉetnika romana-feljtona - Grof Monte Cristo, Tri mušketira, Kraljica Margot - Skromne knjiţevne ambicije – opisi skromni, radnja brza, nagle avantire ne daju prostora analizi - Golem opus, ali se ne moţe toliko govoriti o knjiţevnom opusu, već u izmišljanju vješto prilagoĊenom ukusu punlike Eugene Sue (1803-1857) - pod utjecajem humanitarnih i socijalistiĉkih ideja - Tajne Pariza – njegov najpoznatiji roman, koji je izlazio kao novinski podlistak o Izraz socijalnog romantizm o Zahvaljujući romanu u ovoj etapi šira publika posatje svjesna radniĉke bijede o Ovime je Sue jedan od zaĉetnika realizma Nekoliko autora koji su onda bili vrlo popularni, ali se danas više ne ĉitaju toliko, jer nemaju toliku knjiţevnu vrijednost: Frederic SOULIE, Paul de KOCK, Claude TILLIER, Henri MONNIER George Sand (1804-1876) - pseudonim tada vrlo popularne spisateljice Lucile Aurore DUPIN - rano napustila muţa alkoholiĉara, provincijski ţivot i pokušala se izboriti za svoju sreću u Parizu - Indiana, Valentine, Lelia, Spiridion - Prvo se obogatila, pa potrošila imetak, pred kraj ţivota veliĉa seoski ţivot, sve faze njenog ţivota odraţavaju se na njeno pisanje - Velikodušan i pomalo naivni socijalizam se nazire u njenim romanima

- U svim djelima veliĉa ljubav - Znatno utjecala na Turgenjeva

Uvod br. II - do 1848. romantizam uvije donosi vjerovanje u neku budućnost, ali propast ustanka '48 i drţavni udar '51. oznaĉili su kraj snova (završila Druga republika i poĉelo Drugo carstvo) - postromantizam – faza već definitivno propalih liuzija - 1848. velike društvene promjene, ekonomske krize, klasne borbe - 22. veljaĉe revolucija koja je dovela na vlast privremenu vladu, i ta privremenost traje sve do lipanjskog ustanka, Louis Bonaparte se doĉepoa vlasti, prividno ostavio slobodu tiska, zbora, govora, pravo glasa - saĉuvana ĉitava antologija plakata i pjesama iz tog razdoblja - pamfleti, brošure, gomile novih ĉasopisa - burţoazija pobjeĊuje proletarijat - pisci pišu malo ''lijepe'' knjiţevnosti - u drugoj polovici 19.st. mnogi dogaĊaji: afera Drayfus, Pariška komuna, kolonijalne ekspedicje, stvaranje imperija, rast industrije, srednja burţoazija dolazi na vlat i vjeruje u progres i znanost, rad i štednju - tzv. ''belle epoque'' (1895-1914), hod kapitalizma se ubrzava - filozofija pozitivizma, prema Comteu, rijwĉ pozitivan je po prirodi odreĊena da organizira; bezuvjetno povjerenje u znanost; - naturalizam – pozitivistiĉki pravac u knjiţevnosti; pobjeda znanstvenog razuma nad metafiziĉkim osjećajima - uz prirodne znanosti formira se sada i grupa društvenih (npr.povijest prekida s knjiţevnošću i bazira se na ĉinjenicama i objektivnosti) - stvaranje suvremene izdavaĉke djelatnosti Afera Dreayfus - Afera Dreyfus, politiĉki skandal koji je podijelio Francusku krajem 19. stoljeća - Tajne sluţbe, 1894. godine, nalaze popis tajnih dokumenata koje je neki ĉasnik htio prodati Nijemcima. - Optuţuju ţidovskoga ĉasnika Alfreda Dreyfusa, iako neduţan. - Dreyfus dolazi pred vojni sud gdje iznose izmišljene dokaze i proglasuju ga krivim. - Doţivljava poniţenje i uzimaju mu sve ĉinove. - Napravili su cijelu paradu, skupili su se ljudi i stali mu skidati ĉinove, pa ĉak i hlaĉe, tako da je na kraju ostao samo u sakou. - Ljudi rade proteste i govore: "Smrt ţidovima". - Dreyfus je zatvoren na Paklenom otoku blizu Francuske Gvajane. - Njegov odvjetnik sve govori Émile Zoli koji je zaprepašten i objavljuje ĉlanak "J'accuse" (Optuţujem) gdje piše o tome i govori protiv Francuskog vrha. - Zola zahtijeva drugi proces nakon kojega osloboĊaju Dreyfusa. - Nakon 6 godina, Dreyfus je napokon proglašen nevinim.

-propast Drugog carstva ubrzava radniĉki pokret;radnici postaju stvarna društ.snaga Pierre-Joseph Proudhon(1809-1885) - pridonio razvoju svijesti radne klase,njegova naĉela imala odjeka u svim sferama javnog mišljenja koja su zaokupljala pol.,ekonom.ili društ.pit. - Proudhonova misao raste i sazrijeva u svijesti suvremenika posebno neposredno uoĉi Pariške komune;mnogi klubovi,javni skupovi,listovi(„Rive gauche“, „Le Courier Français“),studentske akcije(posebno u Lat.ĉetvrti Pariza),radniĉka akcija...su središta iz kojih se širi P.misao - djela: -„O federativnom naĉelu ili o nepohodnosti ponovnog stvaranja partije revolucije“ -„O politiĉkoj sposobnosti radniĉkih klasa“(posljednje stranice diktirao na smrtnoj postelji) -„Teorija vlasništva“(ideal „ind.drţave“odreĊen) - ova djela saţimaju P.misli,odreĊuju njegovu doktrinu i 2 pola njezine artikulacijefederalizam i mutualizam - struktura budućeg društva po njemu treba poĉivati na pol.i ekonom.federalizmu koji onemogućava ugnjetavanje bilo od drţave ili org.ekonom.društva - P.“ind.demokracija „dokinula bi samovoljnu vladavinu drţave u tvornicama i poduzećima, a kontrolu i upravljanje povjerila predstavnicima radnika;radnici bi postali suvlasnici a organiziralo bi se uzajamno vlasništvo nad sredstvima za proizvodnju ĉiji bi vlasnici bili istovremeno ĉitava ekonom.organizacija-ovo je prema P.najdjelotvorniji naĉin da se uklone svi tragovi kapitalizma - P.„ind.republika“=ravnoteţa izmeĊu drţave i ekonom.organiziranog društva,socijalno ustrojstvo u rukama radnika,pol.ustrojstvo iz kojeg je uklonjen svaki oblik ugnjetavanja,ograniĉavanje drţave socijaliziranim,uzajamnim vlasništvom;ovo će se ostvariti proleterskom revolucijim - „revolucionarna praksa“ u P.ostaje nedoreĉena i neodreĊena - u Pariškoj komuni 1871.ogledaju se neke od P.ideja ( ekonom.samoupravljanje, pol.federalizam); Proudhon je na neki naĉin prorekao njen dolazak i veliĉinu ali i njenu slabost(pariški karakter Komune i zanemarivanje strateške vaţnosti pokrajina) - Drugo carstvo je palo 2.9.1870.kod Sedana pod paljbom pruskih topova(Bismarck)-kraj oportunistiĉke diktature Napoleona III.;2 dana nakon Napoleonove kapitulacije proglašena je u Parizu republika-time je produţen Republikanski rat te Franc.doţivljava mnogo poraza - pariška Nacionalna garda=dobrovoljaĉki odredi sastavljeni od naoruţanih radnika koji su s vel.rodoljubnim junaštvom odolijevali pruskoj opsadi - 27.3.1871.-spontana pobuna pariškog puka;predana vlast izabranoj Komuni do 28.5.1871.(zasjedanje Vlade i skupštine u Versaillesu - Pariška komuna= izraz kolektivne volje i sposobnosti da se promijeni svijet = po nekim povjesniĉarima je „vel.narodna svetkovina“u ĉijoj se osnovi nazire svijest ustanika da su postali gospodari vlastite povijesti - pol.i intelektualna klasa je u Versaillesu te revolucionari proglašavaju i primjenjuju naĉela

parlamentarnog prava - „protuinstitucije“ Pariške komune-za razl.od burţoaskih institucija,temelje se na pravu graĊana da sami upravljaju javnim poslovimana principu komunalnih skupština - umjetnici pod vodstvom slikara Courbeta udruţuju se da bi oborili kulturne institucije koje umjetnika pretvaraju u „pozlaćenog slugu“burţoazije - Komuna proglašava ravnopravnost ţena;širenje feminizma - 1884.zakonom priznato pravo radnika na udruţivanje u sindikate - 1901.institucionalizirana sloboda govora i udruţivanja - besplatno i laiĉko školovanje postat će najĉuveniji zakon Treće republike(Jules Fery jedan od predsjednika) - 1905.odvajanje crkve i drţave - pojava novih listova;munjeviti uspon kolporterske knjiţ.;Komuna dala izvanredan poticaj u prozivodnji papira,tisku,plakaterstvu i srodnim djelatnostima - Revolucionarna knjiţ.Pariške komune,posebno poezija postaje silovitija i borbenija a razl.se po ulozi koju su joj njeni tvorci namijenili u revolucionarnoj borbi - pjesnici Komune pišu za narod i njihov su nerazdvojni dio te se i sami bore(ne smatraju se kao u romantiĉkom mesijanizmu prorocima i voĊama naroda) - poezija ima specijalnu i ped.zadaću i zbog toga sadrţaj odreĊuje formu - revolucionarna djela stvorena nakon sloma,za vrijeme burţoaske odmazde,mogla su biti napisana samo zahvaljujući svjesnom sudjelovanju njihovih autora u narod.pokretu i njihovoj sposobnosti da prerastu u neposrednu sadašnjost -tako kod Eugèna Pottiera i Jeana-Baptista Clémenta(najsamosvojniji pjesnici Komune) velikodušni utopizam 1848.ustupa pred razumnim optimizmom zasnovanom na vjeri u pobjedu proletarijata - Eugèna Pottier-„Internacionala“(najoptimistiĉkija njegova pjesma) - Louise Michel(„crvena djevica Komune“)-prenosila Franc.svoju rijeĉ za osloboĊenje „prezrenih na svijetu“ - pjesnici Komune poseţu za preciznim društveno-pol.rjeĉnikom koji crpu neposredno iz prakse pol.bitki - teme zajedniĉke borbenim pjesnicima:rodoljublje,tema ustanika kojom u franc.knjiţ ulazi novi lik-radnik kao ĉov.sa svojom dubokom liĉnošću i sviješću,idejama i zahtijevima - pjesme Komune ne znaĉe prekid sa tradicionalnim oblicima,one su svjedoĉanstva o jednom pov.trenutku radniĉke svijesti - Pariška komuna je svoje poetski izraz našla u Lautréamontovu senzibilitetu i bljesku Rimbaudova pjesništva - poznati pisci(izuzev Verlainea,Hugoa,Rimbauda i Vallèsa)odg.su na Komunu jednodušnom osudom;za njih je to bila šaĉica razbojnika i divljaka - Adolphe Tiers i versajska vlada povode u dog.s Bismarckom rat protiv Pariza i Komune;dani od 21.-28-svibnja-nazvani „krvavom nedjeljom“-Komuna svladana na kraju - Treća Republika(parlamentarna,antiklerikalna republika) proglašena 1870.,ali svoj pravi ţivot poĉinje 1876.krizom vlade Mac-Mahona(maršal koji je uveo u Franc.“moralni poredak“-ofanzivu crkve i pokušaj monarhistiĉke restauracije) - republikanci izborili većinu te zadobili kontrolu nad Senatom,Predstvniĉkim domom i predsjedništvom republike

- pozitivisti,zbog savitljive i oprezne pol.nazvani oportunisti Jules Ferry,Jules Grévy i ostali nastoje utvdit svoje tekovine primjenjujući eksperimentalne znanosti te ţele stvorit novo društvo koje će vjerovat u progres,znanost i društ.uspon - radniĉki pokret-organizacije radnika razvijaju se na 2 plana(sindikalnom i pol.);osnovana Generalna konfederacija rada(C.G.T) - vel.br.štrajkova(poslodavci ignoriraju postojanje sindikata i izigravaju radniĉke organizacije) - Treća republika susreće se sa poteškoćama:ekonom.kriza,stagnacija i opadanje profita,pol.krize i korupcijski skandali - kriza vezana za generala Boulangera(njegova gl.ideja obaranje parlamentarnog ureĊenja i uspostavljanje autoriteta izvršne vlasti) - Dreyfusoava afera-najstrašniji potres Trećoj republici KULT ZNANOSTI I UMJETNOSTI U ROMANU - dogaĊaji iz 1848.znaĉe kraj utopije,ali se ne gubi nada u napredak i iako razoĉarani,teţe istini i pravdi - realizam nastavlja revolucionarne i romantiĉke teţnje u izmijenjenom viĊenju svijeta(svi pisci „realisti“bili su manje-više romantiĉari u mladosti) - obnavlja se zanimanje za znanost; -prirodne):Claude Bernand(dao temelje znans.biol.),Pasteur(stvorio mikrobiologiju),Darwin(1859-„Podrijetlo vrsta“) -udareni temelji prethostoriji -sociologija(Aguste Comte dao ime)obogaćuje se 1867.temeljnim djelom“Kapitalom“Karla Marxa - rasprave izmeĊu ortodoksnih katolika i slobodnih mislilaca - Pisce 19.st nadahnjuju ind.revolucija,napredak mat,fizike,biol,kemije,i vel.otkrića u med.;oni zamišljaju knjiţ.kao znanost - knjiţ.kritika teţi postanku naukom o knjiţ. - vel.trijumf znanosti daje povoda karikaturi-Flaubertovo djelo“Bouvard i Pécouchet“ - Henri Bergson osporava pozitivistiĉka naĉela Comtea i Tainea - naslijeĊe enciklopedista i ideologa 18.st utjeĉe da se u 19.st na knjiţ.gleda kao na metodu; Madame de Staël u djelu “O knjiţevnosti“ smatra da znanost moţe donijeti rješenje za sve društ.probleme a Stendhal razotkriva ovisnos psihologije o fiziologiji i postavlja psihol.teoreme u svojim romanima - za pisce realiste i naturaliste društ.stvarnost postaje predmetom znanst. zanimanja - Claude Bernard je djelom“Uvod u studij eskperimentalne medicine“sluĉajno uĉinio knjiţ.zavisnom o znanosti - pisci zamišljaju da je moguće vršiti pokuse s likovima u djelu;to zastupa Zola u teoetskom djelu „Eksperimentalni roman“ - i pjesnici sanjaju o zbliţavanju umjetnosti i znanosti(Leconte de Lisle), Flaubert „sanja o stilu koji bi bio ritmiĉan kao stih,a precizan kao jezik znanosti“ - roman postaje gl.knjiţ.ţanrom( i više nego u romantizmu);ĉitalaĉka publika se proširuje,mlada graĊ.klasa je ţeljna inf.o svijetu u kojem ţivi - u 2.pol.stoljeća peĉat i zamah romanesknom stvaralaštvu daje realistiĉki pravac;izraz „realistiĉki“ postoji od 1826.

- REALIZAM je u cjelosti reformistiĉki pokret - realistiĉka djela su bila napadana od štampe i crkve zbog nastojanja da jednom konzervativnom društvu otkriju njegove rane i nepravde Octave Feuillet „Roman siromašna mladića(Le Roman d'un jeune homme pauvre,1858.);njegove intrige ĉita elegantno društvo Paul Feval“Tajne Londona“(Les Mystères de Londres,1848.) PIERRE ALEXIS PONSON DU TERAILA „Rocambole“;njihove romane-feljtone ĉita široka publika - omladina ĉita djela grofice de Ségur i Julesa Verna - razvoj regionalnog romana po uzoru na roman „Georg Sand“ - ZNANSTVENI ROMAN-raĊa se okretanjem pisaca prema znanosti;najbolje izraţen u djelima Jules Verna Jules Verne(1828.-1905.) -djela:- „Pet tjedana u balonu“( Cinq semaines en ballon) - „20 000 milja pod morem“ - „Put oko svijeta u 80 dana“(Le tour du monde en 80 jours) Jules Husson,zvan CHAMPFLEURY (1821.-1889.) - 1.pisac svjestan realistiĉkih teţnji - prije svega je teoretiĉar;definira svoju koncepciju realizma u nizu ĉlanaka u kojima zacrtava program modernog romana-oni će kasnije biti skupljeni u zbirci“Realizam“ - roman teţi da postane izraz svakodnevne banalnost,istina je jednina vaţna a stil treba biti proziran i nestati pred sadrţajem,“reprodukcija prirode nikad nije oponašanje nego interpretacija“ - pridonio je razvoju realizma i naturalizma i svojim romanima i teoretskim razmišljanjima Edmont Duranty(1833.-1885.) - proglasio se Champfleuryjevim sljedbenikom i osnovao ĉasopis „Réalisme“ - realizam je u jeku romantizma imao prethodnika u osobi Henrija Monniera-ironiĉno promatraĉ malograĊanstva Henri Murger - „Prizori iz boemskog ţivota“- jedno od privh djela napisanih u novom duhu - pisci realisti se ne natjeĉu sa stvarnošću,već joj se podreĊuju(za razl.od romantiĉaraHugo,Sand...koji su se natjecali sa ţivotom u teţnji da stvore iz vlastite mašte po uzoru na na stvarnost) - zasluga realizma i njegova produţetka naturalizma je u teţnji pisaca da objektivnu stvarnost vlastitog svijeta iskaţu u svojim djelima - od Flauberta nadalje pisci ţive u iluziji da se vanjski svijet moţe dokuĉiti samo ako se umjetnik posve odrekne subjektivnosti i potisne vlastitu liĉnost iz djela što je moguće više - roman se ĉesto temelji na dogaĊajima koji su se stvarno zbili:GĊa Bovary bi trebala biti

dokument o ţivotu u provinciji,Salambo dokumen o Kartagi,Sentimentalni odgoj dokument o 1 izgubljenoj generaciji-u svim ovim djelima se objektivnost nameće kao dogma - najbolja djela real.i natural.prerastaju ideje koje ţele ilustrirati; GĊa Bovary ni Crveno i crno se ne mogu svest na anegdote iz crne kronike koje su im prethodile - pisci realisti zapostavljaju imaginaciju i smatraju 1.duţnosti da se iscrpno obavijeste o fragmentu stvarnosti koji ţele prikazati (Balzac prethodio tome ali nije zanemarivao ni maštu) - „povjesniĉari stvarnosti“istraţuju na licu mjesta i autentiĉnim bilješkama iz stvarnosti otjelotvoruju poĉetnu ideju(Zola se za roman „Ĉovjek i zvjer“vozi na lokomotivi, a za „Germinal“ silazi u rudnik) - ova teţnja za dokumentarnim prikazivanjem stvarnosti mijenja roman;kompozicija više nije dramska(kao kod Balzaca ili Scotta)već se sastoji od niza prizora koji nalikuju na impresionistiĉke slike ili na fotografije te postaju tako knjiţevnom vrstom empirizma - pasivan stav pisca pred pojavnim svijetom,odricanje i zatomljivanje vlastite liĉnosti kao protuteţu ima svjestan rad na samom procesu pisanja;paradok estetike realizma je da pišĉevo povlaĉenje pred predmetom nadoknaĊuje raskošnim bujanjem oblika - bogatstvo forme kod Flauberta izraţava pjesnikovu viziju, a kod braće Goncourt i Maupassanta to postaje pukim ukrašavanjem - ono što dijeli knjiţevnost od reportaţe za bracu Goncourt je „napor pri pisanju“u umjetniĉkom pisanju-écriture artiste Gustave Flaubert (1821-1880) - zapostavlja ulogu maste u romanu i zastupa objektivnost,nije tipican predstavnik realizma iako pripada tom razdoblju - u njegovim romanima se ispreplicu romantizam,realizam,povijesna fantastika,parabola,naturalizam - polovicom 19.st kada izlazi Madame Bovary i Cvjetovi zla, poezija i proza su strogo odijeljeni zanrovi,roman je na vrhuncu u Francuskoj - posljednji njegov roman je Bouvard et Pecuchet,1881 – antiroman,negacija romana kao oblika i umjetnosti kao poruke,ironicna pohvala ljudske gluposti (Dictionnaire des idees recues,1881) - kod njega nema spontanosti,pise djela promisljeno,ta smisljenost je odrednica modernog romana - nastoji izraziti stvarnost takvom kakva je,bez dramaticnosti i idealiziranja - Madame Bovary je manifest kritickog realizma,kritika romantizma - htio od ruzne stvarnosti stvoriti umjetnicko djelo - Les memoires d‟un fou,1838, prva verzija romana L‟Education sentimantale,1845, roman novela Novembre,1842 – ta djela nadahnuta ljubavi prema Elisi Schlesinger - Louise Colet – njegova ljubavnica,pjesnikinja s kojom se dopisivao i razmjenjivao misljenja - prva djela su autobiografska - 1848 pocinje pisati La tentation de Saint Antoine, prijatelji mu savjetuju da ga unisti i da umjesto toga pokusa opisati sto banalniju zgodu u duhu realizma,tako nastaje Madame Bovary 1857 - jedan kriticar ce okarakterizirati Emminu agoniju kao smrt romantizma - nova doktrina realizma – nema nedostojnih tema

- Madame Bovary je matematicki promisljeno djelo,za njega postoji 70 nacrta,Flaubert tezio sto zgusnutijem izrazu - pojam „bovarizam‟ – covjekova sklonost da se zamislja drugacijim nego sto doista jest i da sanja kako je roden za neku uzviseniju sudbinu -G.Lanson „Madame Bovary‟ nazvao remek djelom modernog romana -Flaubert stvorio suvremeni roman psiholoske analize i postavio zahtjev za svjesnom u mjetnoscu u samom cinu pisanja - Emma je u neprestanom sukobu sa stvarnoscu,ona sadrzi u sebi opravdanu prema rutinskom zivljenju - Flaubert se poistovjecuje s Emmom,na ironican nacin kriticki gleda na samoga sebe i obracunava se s romantizmom iz mladosti -Flaubert pokusao prikazati ruznu stvarnost,sli tako da je zahvaljujuci umjetnosti pretvori u lijepo - na Madame Bovary radio od 1851-1855 - roman jednog zivota i njegove krize - pripovjedacki postupci u M.Bovary – opis,dijalog,pricanje,psiholoska analiza - 1856 Madame Bovary izlazi u 6 nastavaka u casopisu La Revue de Paris,a 1857 u obliku knjige

Edmond I Jules De Goncourt - netom prije smrti 1879 Jules osnovao akademiju koja i danas nosi njegovo ime,trebala je biti zamjena za Francusku akademiju - knjizevna nagrada Goncourt – najpoznatija nagrada za roman u Francuskoj,prvi puta dodijeljena 1903 - roman Journal,1856 - pisali o posebnim,izdvojenim slucajevima na temelju dogadaja iz stvarnosti - romani Germinie Lacerteux, Sœur Philomene, Madame Gervaisais Emile Erckmann I Alexandre Chatrian – pisali romane s nacionalnom tematikom - roman Madame Therese,1863 - cilj im je bio obrazovati siroku publiku o nacionalnoj povijesti Francuske Emile Zola (1840-1902) - 1871 objavljuje prvi svezak ciklusa Les Rougon-Macquart, ciklus zavrsen 1893 - Zola vjeruje da znanost moze rijesiti sve probleme - voda i osnivac naturalisticke skole - htio napraviti revoluciju u knjizevnosti,stvoriti nesto novo - 1868 izlazi Therese Raquin - misli da je covjek posljedica utjecaja naslijeda i sredine u kojoj zivi - ciklus les Rougon Macquart zamislio kao drustvenu i prirodnu povijest jedne obitelji za vrijeme drugog carstva - 1877 izlazi L‟Assomoir (Jazbina) – likovi iz radnicke klase,roman o

otudenosti,bespomocnosti covjeka - kupuje kucu u Medanu koja postaje sastajaliste pisaca izmedu 1870 i 1880 - 1885 Germinal – opisuje srz industrijskog proletarijata,boravio nekoliko mjeseci u rudarskom kraju i povezao reportazu s romanom - glavni junak nije pojedinac nego masa rudara - ciklus les Rougon-Macquart pisao 22 godine,sastoji se od 20 romana,broji oko 1200 likova - 1898 J‟accuse! – otvoreno pismo predsjedniku Felixu Faureu u listu L‟Aurore povodom Dreyfusove afere - 1908 njegovi posmrtni ostaci preneseni u francuski Pantheon Guy De Maupassant (1850-1893) - medu autorima koji su se okupljali oko Zole u Medanu - Flaubertov sticenik - djela vecinom objavljuje u novinama,kratke price - najpoznatije zbirke pripovjedaka La Maison Tellier,1881 i Les Contes de la Becasse,1883 - najpoznatija pripovijest Le Horla,1887 - romani Une Vie 1883, Bel Ami1885, Mont Oriol,1887 - stilom blizak Balzacu i Flaubertu - 1889 Pierre et Jean – kritizira nacela fotografskog realizma koji je nemoguc zbog bogatstva dojmova sto ih svaki pojedinac razlicito prima iz stvarnosti - odbacuje nacelo istina i samo istina i protivi se psiholoskom romanu - 1889 Fort comme la mort, 1890 Notre Coeur - kriticar ljudske gluposti i gradanskog drustva, pazio na stil u svojim djelima - pisci koji su se okupljali oko Zole u Medanu -Ceard, Alexis, Mirbeau, Maupassant, Hennique i Huysmans – govore o zivotu nizih drustvenih slojeva na pesimistican nacin Joris Karl Huysmans (1848-1907) – romanopisac i pjesmik holandskog podrijetla,objavio studiju o Zoli i o djelu L‟Assomoir - prvi romani Les Sœurs Vatard,1879, En Menage,1881, A Vau l‟eau,1882 – bijeda nizih drustvenih slojeva,pesimisticna filozofija,jednolicnost svakodnevnice - nihilizam,crni humor Henry Ceard (1851-1929) – roman Une belle journee,1881, govori o zeni razocaranoj apsordnoscu zivota od koje ne moze pobjeci - 1906. roman Terrains s vendre au bord se la mer Paul Alexis (1847-1901) – poznat po telegramu kojim odgovara na upit novinarske ankete o sudbini naturalizma 1887. “Naturalizam nije umro,pismo slijedi” Leon Hennique (1851-1935) – prvo naturalist,onda pise psiholoske analize i posvecuje se umjetnickom pisanju

Octave Mirbeau (1850-1935) – romanopisac,dramaticar,novinar, svojim djelima iskazuje zgrazanje nad konvencionalnim gradanskim zivotom - romani Le journal d‟une femme de chambre,1900, Le jardin se supplices, 1899 – gotovo vise nisu romani,odrazavaju krizu u kojoj se nalazi ta knjiz vrsta nakon naturalizma - naturalizam se kao pravac afirmirao izmedu 1877 i 1880 - 1887 Manifest petorice – J.H.Rosny stariji, Paul Bonnetain,Lucien Descaves,Paul Margueritte,Gustave Guiches – napad na Zolu, predbacuju mu odustajanje od vlastitog programa i pornografiju Jules Valles (1832-1885) – pisac i novinar, u otvorenom pismu Paulu Alexisu mu predbacuje malodusnost,mirenje sa sudbinom i sramnu konzervativnost naturalizma - roman L‟enfant,1879 – subjektivan roman autobiografskog karaktera o djetinjstvu, to trebao biti uvod za drustvenu fresku kojom ce prikazati povijest jedne generacije,drustveni i politicki zivot Francuske od revolucije do 1871. - trilogija Jacques Vingtras, jos 2 romana Le bachelier,1881 i L‟Insurge,1886 ( tj. Buntovnik) – roman o Pariskoj komuni Alphonse Daudet (1840-1897) – tajnik carskog ministra u Parizu, pisao krace prozne vrste,zbirka Lettres de mon moulin,1869 – dogadaji iz stvarnosti opisani u pateticnom ili ironicnom tonu - prvenstveno pisac za djecu i mlade,roman Le petit chose,1868, time otvara novo podrucje knjizevnosti uz Hectora Mallota (Sans famille,1878) i Jules Vernea - roman Tartarin de Tarascon,1872. – folklorni i burleskno-herojski roman - romani razdoblja izmedu Komune i 1913 – povijesni romani o ranijoj ili nedavnoj proslosti ili politicki,anarhisticki romani Lucien Descaves (1861-1944) – roman Sous-offs (Podoficiri),1889 - pisci tog razdoblja su jos i Pierre Loti,Pierre Bourget,Rosny stariji,Villiers de L‟IsleAdam,Elemir Bourges,Leon Cladel….

PARNASOVCI - dvije skole – Intimisticka – prevladava osjecaj nad izrazom,glavni predstavnik Lamartine, Pitoreskna – zalaze se za izraz,predstavnik Theophile Gautier - pokret nastaje oko zbornika Le Parnasse contemporain (1866), u njemu objavljuju Gautier, Theodeore de Banville, Leconte de Lisle, Jose Maria de Heredia, Baudelaire, Louis Menard, Francois Coppee, Catulle Mendes, Leon Dierx, Sully Prudhomme, Paul Verlaine, Stephane Mallarme - od romantizma preuzeli slikovitost,najavljuju simbolizam,odbacuju ispovjednu poeziju,teziste pjesnickog postupka je na predmetu pjesme

Charles-Marie Leconte De Lisle (1818-1894) – pjesme na temu prostornog i vjerskog egzotizma, inspiracija mu bile Orijentalne pjesme V.Hugooa, proucavao mitove i legende raznih naroda,pogotovo Grka, tako nastaju Poemes antiques,1852 - 1862. Poemes barbares – inspiracija mladim pjesnicima koji osnivaju skupinu Parnas – Albert Glatiny,Leon Dierx,Sully Prudhomme,Francois Coppee,Dame Ackermann,Jose Maria de Heredia…… - Poemes tragiques,1884 Jose-Maria de Heredia (1842-1905) – rodom s Kube,pjesnicki ucitelj mu bio de Lisle - jedina knjiga Trophees,1893, 118 soneta,mali,tematski sazeti,opisuje detalj Leon Dierx (1838-1912) – ucenik de Lislea,pesimisticki nazor Armand Sully Prudhomme (1839-1907) - inzenjer i filozof,ilustrirao sklonost Parnasa da dostigne pozitivisticki duh svog vremena - nazvan francuskim Lukrecijem, za svoju znanstvenu poemu Zenith,1875. dobio 1901. Nobelovu nagradu Francois Coppee (1842-1908) - opisivao slikovitu stranu zivota deklasiranih stanovnika Pariza - parnasovska skola izumire nakon svojih prvih ucenika, nedostatak im je teznja da idu ukorak s pozitivizmom dok su u isto vrijeme previse formalni - « prokleti pjesnici » - Corbiere,Rimbaud,Mallarme, tako ih nazvao Verlaine Charles Baudelaire (1821-1867) - utemeljio novi pojam poezije, prvi ju nazvao modernom,odbacuje prirodu,smatra da ju treba premasiti ili prodrijeti iza njezinog lica,uvodi pojam supernaturalizma, kaze da jedino stilizirana priroda,ukrasena ili nagrdena, pobuduje pjesnicku mastu - prevodi E.A.Poea - Les Fleurs du Mal,1857 – cjelokupno Baudelaireovo djelo u stihovima, od dvadesete godine do smrti, 6 dijelova : Spleen et Ideal,najopsezniji dio, Tableaux parisiens, Le vin, Les Fleurs du Mal, Revolte, La Mort - nakon objavljivanja Cvjetova zla osuden na globu od 300 franaka zbog povrede javnog morala i 6 pjesama je istrgnuto iz svih primjeraka - Les Paradis artificiels,1860 – knjiga o opijumskim vizijama - nakon njegove smrti objavljene pjesme u prozi Spleen Pariza (Spleen de Paris,1869), eseji Curiosites esthetiques i Art romantique (1868) - Cvjetovi zla je prva zbirka modernog francuskog i europskog pjesnistva - Baudelaireova poezija utjecala na mnog nacionalne lirike,izmedu ostalog i na Ujevica i

Matosa

Isidore Ducasse (1846-1870) - pseudonim comte de LAUTREAMONT, -1868 objavljuje Les Chants de Maldoror,zatim Poesies,1870 - Les Chants de Maldoror zbirka pjesama nastranog i pomracenog uma koja je kasnije posluzila kao uzor nadrealistima, Breton je rekao da je Lautreamont zasluzan za izbijanje nadrealisticke revolucije Arthur Rimbaud (1854-1891) - stvarao u isto vrijeme kada i Lautreamont - zeli nastaviti pjesnicku potragu za novim nakon Baudelairea - 1871. pise Lettre du voyant - sonet Voyelles - najpoznatija pjesma Le bateau ivre (Pijani brod) - ne uspijeva se nametnuti Parnasu, jedini koji ga prihvaca je Paul Verlaine - knjiga pjesama u prozi Une saison en enfer,1873 - napisao prvu pjesmu napisanu slobodnim stihom – Svibanjski stjegovi - 1886 Gustave Kahn bez Rimbaudovog znanja objavkjuje njegovu zbirku pjesama Illuminations - tezio tome da pjesma postane objektivna Stephane Mallarme (1842-1898) - radio kao profesor engleskog jezika - svjetonazor mu odreden Baudelaireovim pjesnistvom - pjesma L‟Azur,1864 - u drugoj fazi pjesnistva nastale njegove dvije najpoznatije poeme – Herodiade (1864) i L‟Apres-midi d‟un Faune (1876) - knjizevni nacrt Le Livre,sacuvane samo nepovezane biljeske - izdao nekoliko brojeva casopisa Derniere mode u kojem su prilozi o kazalistu,mosi,gastronomiji itd - 1894 izlazi njegova prva zbirka Vers et prose - posljednje djelo koje je dovrsio i objavio je Un coup de des jamais n‟abolira le hasard ( tj. Bacanje kocki nikada nece ukinuti slucaj) – sinteza svih Mallarmeovih razmisljanja o poeziji Tristan Corbiere (1845-1875) - jedina knjiga Amours jaunes,1873, nitko na nju nije obracao pozornost dok ju 1884 nije opazio Verlaine i proglasio Corbierea prokletim pjesnikom - nadrealisti su ga smatrali jednim od svojih prethodnika pa ga je A. Breton stavio u Antologiju crnog humora Charles Cros (1842-1888)

- izumitelj,1867 na pariskoj Opcoj izlozbi predstavio automatski telegraf,a 1877 parlofon - pisao bizarne stihove i fantasticne pjesme u prozi - jedina knjiga Le Coffret de Santal,1872 ( tj. Skrinjica od sandalovine), posthumna knjiga Le Collier de Griffes (1908) Germain Nouveau (1851-1920) - najznacajnije knjige Poesies d‟Humilis,1921 i Valentines,1921 objavio pod pseudonimom Humilis

SIMBOLIZAM - simbolisti djeluju u zadnja dva desetljeca 19.st. – fin de siecle - jedan od prvih poticaja bilo Verlaineovo uspostavljanje prokletih pjesnika - irealizacija ljudskog opstanka ima prednost pred onima sto ga realiziraju,za to su znacajne 3 knjige : U suprotnom smjeru J.K.Huysmansa,1884., Les Complaintes Julesa Laforguea,1885., Iluminacije Rimbauda,1886 - Jean Moreas – Knjizevni manifest, objavljen 18.9.1886. u pariskom listu Figaro, dao ime pokretu - 1886. napisane prve pjesme slobodnim stihom – Marina i Kretanje Rimbauda, jedna pjesma Gustavea Kahna, Laforgue i Marie Krysinska,pjesma Sova iz 1883., u to je uvucen i Walt Whitman - slobodni stih je donio slobodu francuskoj poeziji,on je izraz zelje za oslobodenjem zvucnosti stiha - Viele Griffin – jedan od zagovaraca slobodnog stiha Paul Verlaine (1844-1896) - jedan od zacetnika simbolzima - knjiga Poemes saturniens,1866, u njoj objavljena njegova najpoznatija pjesma, Chanson d‟automne - Les fetes galantes,1869 - pjesma Crimen Amoris, u njoj opisuje Rimbauda kao najljepseg od svih zlih andela - Romances sans paroles,1874 – nastale tijekom 2 godine u zatvoru, tada napisao i pjesmu Art Poetique - knjiga Sagesse (Mudrost),1874 – krscanski nadahnuta,htio vratiti gradanski ugled nakon izlaska iz zatvora - Parallelement,1889 – erotska poezija Jules Laforgue (1860-1887) – pesimist i dekadent - prva knjiga Les complaintes,1885 - 1886 napisao svoju prvu pjesmu u slobodnom stihu - knjiga L‟Imitation de Notre-Damme la Lune,1886 - Le sanglot de la terre,1901.

Gustave Kahn (1859-1937) - izdavao simbolisticke casopise i teorijski postavio slobodni stih

Emile Verhaeren (1855-1916) – Les Flamandes,1883., Les Campagnes hallucinees,1893. - najznacajnije knjige Les Forces Tumultueuses,1886 i Les villes tentaculaires,1885 Maurice Maeterlinck (1862-1949) - zbirka pjesama Serres chaudes,1889 - pisao drame,majpoznatija zbog Debussyeve glazbe Pelleas et Melisande,1892 Jean Moreas (1856-1910) - 1886 svojim manifestom prvi lansira simbolisticku skolu - 1891. osniva « romansku skolu » uz koju su pjesnici Maurice de Plessis,Raymond de la Tailhede,Ernest Reynaud,Charles Maurras, pozivaju na povratak franc poeziji srednjeg vijeka,renesanse i klasicizma, u tom duhu napisao najznacajniju knjigu Stances,1899 Henri De Regnier (1864-1936) - nekad sredisnja osoba pjesnickog fin de sieclea Albert Samain (1858-1900) - jedan od najpopularnijih pjesnika simbolizma - u doba realizma postoje romani koji izmicu utjecaju realizma, npr George Sand, zatim roman Dominique (1873) EUGENEA FROMENTINA (1820-1876) koji je zapravo pisan kao u romantizmu Arthur Gobineau(1818-1889) - roman Les Pleiades,1874., govori o izuzetnim likovima svjesnima svoje izuzetnosti Jules Barbey D‟aurevilly (1808-1889) - osobni neprijatelj Zole i Hugoa,kriticar i polemicar,protivnik pozitivizma,monarhije,bio katolik - djelo Les Prophetes du passé,1851. - romani L‟Ensorcelee,1854 (Zacarana), Chevalier des Touches,1864 i Un pretre marié,1865 tvore tzv “šuanski” ciklus; 1874 objavljuje zbirku novela Les Diaboliques,njegovo najpoznatije djelo s tematikom crne magije Phillipe-Auguste Mathias De Villiers De L‟isle-Adam (1838-1889) - Les contes cruels,1883 – mijesaju se poezija i fantastika kroz teme ljubavi,straha i samoce - Axel,1890,dramska poema u prozi ; roman L‟Eve future,1886,prica o zeni robotu koji dobiva dusu

Leon Bloy (1846-1917) - 1886 objavljuje svoj najpoznatiji roman Le Desespere,koji je njegova blago romansirana biografija; Exegese des lieux communs,1902/1913. - ismijava malogradane Joris-Karl Huysmans - roman A rebours,1884, ima kapitalan znacaj za razvoj europskog modernizma - roman Là-bas,1891 - trilogija koje cine romani En route,1895, La Cathedrale,1898, Oblat,1907 Alfred Jarry - pisac Kralja Ubua - L‟Amour absolu,1899, Le docteur Faustroll,1911, Le surmale,1902 - privukao kasnije dadaiste i nadrealiste Edouard Dujardin (1861-1949) - 1885 s Teodorom de Wyzewom osniva casopis Revue wagnerienne u kojem se zeli istaknuti medusoban utjecaj Wagnera i simbolizma - roman Les lauriers sont coupes,1887 – prva sustavna upotreba unutarnjeg monologa Paul Bourget (1852-1935) - roman Le disciple,1889,govori o knjigama koje su utjecale na njega - jedan od prvih analiticara svog vremena Maurice Barres (1862-1923) - smatra se nasljednikom Stendhala - prvo djelo je romaneskna trilogija Le culte du moi - slijedeca trilogija Roman de l‟energie nationale Pierre Loti (1850-1923) - pravo ime Julien Viaud,pisao egzoticne romane,Aziyade,1879,Le mariage de Loti - zahvaljujuci vezama 1891. izabran u Akademiju ; Mon frere Yves,1883 – roman u prvom licu Jules Renard (1864-1910) - pripovjedac,romanopisac,dramski autor,jedan od osnivaca simbolistickog casopisa Mercure de France - zbirka Histoires Naturelles,1896-1904,poetski tekstovi,neke je uglazbio Ravel - casopis La Nouvelle Revue Francaise – sredisnji casopis u kojem sudjeluju svi veliki pisci - u pocetku ga ureduju Gide,Copeau i Schlumberger,zatim Riviere i na kraju Paulhan - krajem 19.st spiritualizam postaje nadmocna ideologija Anatole France (1844-1924)

- pravo ime Anatole Thibauld; roman Le Crime de Sylvestre Bonnard 1881, povijesni roman Thais,1889, L‟Ile des pingouins,1908, La revolte des anges,1914, Les dieux ont soif, -1912 – izrazava pesimizam i razocaranje zbog neuspjeha ruske revolucije 1905. Alain Fournier (1886-1914) – roman Le grand Meaulnes,1913, prica o duhovnom svijetu djecaka nemocnog da odraste

20. STOLJEĆE Uvod - 1900. svjetska izlozba u Parizu ; Pariz dobiva elektricnu rasvjetu i podzemnu zeljeznicu - 1895-1914 razdoblje nazvano belle epoque - Francuska ekonomski i financijski jaka - 1905. crkva se odvaja od drzave - 1895. osniva se radnicki sindikat - 1905. osnovana ujedinjena socijalisticka partija na celu sa Jeanom Jauresom Henri Bergson (1859-1941) - filozof, djela Essai sur les donnees immediates de la conscience,1889, Matiere et memoire, 1896, L‟Evolution creatrice,1907, Le Rire,1900 Gaston Bachelard (1884-1962) - djelo Essai de connaissance approchee,1928 - mislioci i zastupnici pojedinih znanstvenih disciplina : MICHEL FOUCAULT, CLAUDE LEVI-STRAUSS, DERRIDA, LACAN…..

Znaĉenje kazališne poetike Antonina. Artauda - revolucionarno stavio u pitanje graĊansko kazalište Kazalište i njegov dvojnik- eseji objavljeni 1938. - stavljanje u pitanje jednog svijeta u kojem je prirodno odvojeno od kulturnog - vizija «kazališta okrutnosti» - osnovna misao: ĉovjekova potreba za identifikaciju s prirodnim silama koje se nikada ne daju potpuno podrediti, jedina vaţna revolucija-revolucija u biću pojedinca - svaki umjetniĉki lik ima svoju «sjenu i dvojnika» - Artaud ţeli osloboditi kazalište kao bitno mjesto iskaza nove kulture, puno silovite konkretne ţivostnosti, puno magijskog, gdje će glumac postati blizak totemizmu. - eseji: Kazalište i kultura, Kazalište i kuga - dramski tekstovi: Osvajanje Meksika (izraţena plastiĉna, opipljiva i prostorna koncepcija kazališta), tragedija Cencijevi, Kazalište i njegov dvojnik, - radiofonska emisija: Svršimo s boţjim sudom

- Manifest kazališta okrutnosti-govori o neuobiĉajenim idejama koje dodiruju stvaranje, Postojanje, Kaos i sve su kozmiĉkog ranga, pruţaju prvu spoznaju o jednoj domeni koje se kazalište potpuno odviklo.

Kazalište bulevara. Crommelynck - Od 1913. do 1928. bulevar je na francuskim pozornicama obiljeţen djelatnošću pisca, reţisera i glumca SACHE GUITRYJA - Napisao je više od 130 komedija, dvije najpoznatije: Ljubomora, Moj je otac imao pravo - Ostali pisci dvadesetih godina: JEAN-JACQUES BERNARD: Vatra koja teško razgorijeva i Martina DENYS AMIEL PAUL GÉRALD CHARLES VILDRAC: Parobrod Tenacity ANDRE OBEY: Nasmiješena gospoĊa Beudet HENRI-RENÉ LENORMAND: drama Le Simound JULES ROMAINS: Knock ili trijumf medicine MARCEL PAGNOL: Topaze, marseljeska trilogija: Marius, Fanny, César MARCEL ACHARD: Hoćete li se igrati sa mnom, Jean de la lune, Patate FERNAND CROMMELYNCK: Veliĉanstveni rogonja - U duhu antnaturalistiĉke reakcije: Giraudoux, Cocteau, Claudel - Kazalište predstavlja udaljavanje od svakodnevnog ljudskog i pribliţavanje mitskom i fantastiĉnom svijetu Jean Giraudoux (Diplomat) - djela: Siegfried, Amphytron, Judita, Trojanskog rata neće biti, Sodoma i Gomora, LuĊakinja iz Chailtota, Za Lukrecija - znaĉajke: Giraudoux je u predstavi vidio jedini oblik moralnog i umjetniĉkog odgoja jedne nacije. - junaci koji dominiraju su arhetipovi savršenog - ostvaruje teatar debate i kontrasta - spaja klasiĉno s romanistiĉkim Jean Cocteau - crtaĉ, filmski redatelj, esejist i pjesnik - balet Parada (suradnja s Pablom Picassom) - adaptacija Sofoklove tragedije Kralj Edip (suradnja s Igorom Stravinskim)

- u njegovim djelima statiĉnost kao stvaralaĉki princip istaknuta je mrtvim jezikom, maskiranim glumcima koji gestikulirajusamo glavom i rukama. - paradoksalni pokretaĉ glazbene radnje je ostinato. - raznovrsnost dramskih stilova: Mladenci s Eiffelovog tornja, Paklena mašina, Ljudski glas, Strašni roditelji, Orao sa dvije glave - U ovom razdoblju (kraj 19.st.) javlja se interes za pogansku antiku i za kriterij ljepote i moralne slobode primijenjen na ţivot.

PAUL CLAUDEL (Diplomat) - djela: Zlatna glava, Grad, Djevojka Violaine, Razmjena, RazmeĊe podneva, Navještenje Mariji, Talac, Tvrdi kruh, Poniţeni otac, Satenska cipelica. - kritika golog materijalistiĉkog graĊanskog pogleda na svijet - vizija poetskog i epskog tetra Povratak psihološkom kazalištu: Anouilh, Salacrou, Montherlant Jean Anouilh - Podjela stvaralaštva: Crna: Hermelin, Putnik bez prtljage, Antigona -tragiĉna nadahnuća Ruţiĉasta: Sastanka u Senlisu -fantazija i komika Škripeća: Valcer toreadora, Jadni Bitos, L'Hurluberlu Briljantna: Poziv u dvorac, Pokus ili kaţnjena ljubav Kostimirana: Becket ili boţja ĉast - glavna tema: sukob protagonista, mladog ĉovjeka s predstavnikom svijeta odraslih - u djelima, stvarnost se ne postavlja do kraja u pitanje jer uvijek opstoje pozitivni junaci Armand Salacrou - izraţava moderno razoĉaranje u ĉovjeka - teţi dostizanju metafiziĉkih istina i izbjegava briljantnost - djela: Slobodna ţena, Nepoznata iz Arrasa, Ĉovjek kao ostali, Zemlja je okrugla, Noći bijesa, Arhipelag Lenoir, Boulevard Durand Henry De Montherlant - drame: Mrtva kraljica, Niĉiji sin, Gospodar Santiaga, Port-Royal, Grad ĉiji je princ dijete, Španjolski kardinal - Montherlantovo kazalište predstavlja povratak psihologiji i klasicizmu. - strogi dijalozi - osnovni konflikt u predstavama temelji se na odbijanju ljudskosti. Od pjesništva tradicije do pjesniĉke revolucije Nova tradicija

- Zadaća poezije novog stoljeća je definiranje otpora simbolizmu. - Tako se od poĉetka 20.st. izmjenjuju: naturizam, humanizam, somptuarizam, paroksizam, sintetizam, integralizam, impulsionizam, simultanizam, futurizam, unanimizam itd. Saint-Pol Roux - jedini pokretaĉ i svrha poezije je nesputana mašta - ideorealizam-posebna kakvoća metafora: krilato groblje, primalja svijetlosti - knjige pjesama: Poĉivališta procesije - drama: Gospa s kosom Francis Jammes - povratak k prirodi - priroda=sve postojeće ,ţamizam-definicija njegovog programa - uĉenik Franje Asiškog - najbolja zbirka: Od jutarnjeg do veĉernjeg pozdravljanja André Gide - traţi prirodu u sebi - «najveće umjetniĉko djelo je sam ţivot» - knjiga poetskih proza: Zemaljske hrane - ostvario je veliki utjecaj na slijedeće knjiţevne naraštaje Paul Fort - francuska balada-forma u kojoj su pisane trideset knjiga stihova - poznata pjesma: Kolo oko svijeta Paul Valériy - najvjerniji uĉenik Stéphanea Mallarméa - odustaje od poezije i piše esejistiĉka djela: Uvod u metodu Leonarda da Vincija - ostala djela: Veĉe s gosp.Testeom, Mlada Parka, Pjesme - definicija poezije: jezik u jeziku - ĉista poezija-ona u kojoj se preobrazba jedne misli u drugu ĉini vaţnijom od svake misli Paul Claudel - 1886. Claudel doţivljava religiozno obraćenje - drame: Zlatna glava - u svom stihu slijedi titrajnu narav poezije - u pjesmi najvaţniji ritam - pet velikih oda- potpuno ostvarenje poetike Kantata za tri glasa, Corona benignitatis anni Dei Charles Péguy - utjecaj Bergsonove filozofije i ideje socijalizma - opseţna drama u stihovima: Misterij ljubavi Ivane Orleanske

- poema Gospina tapiserija - stih-spor aleksandrinac, pun stajaćih imenica i pridjeva koji se ponavljaju OSCAR VLADISLAS DE LUBICZ-MILOSZ - najkozmopolitskija pojava francuskog neosimbolizma - knjige: Poĉela, Lemuelova ispovijed, Ars Magna, Otajstva

Poezija novog duha Jules Romains - Unanimizam-pokret koji pokušava misao zajedništva ostvariti u obliku konkretne radne i stvaralaĉke zajednice Tristan Deréme - predstavnik poezije fantazista Paul Jean Toulet - Protusrokovi- knjiga pjesama Francis Carco - posvećuje ţivot francuskoj boemi i slikama velegradskog ambijenta Blais Cendrars - «Svaki je ţivot tek pjesma, kretanje» - poema: Proza transsibirske ţeljeznice i male Jehanne francuske dokumentarci Kodak Viktor Segalen - pjesniĉki govor nastaje u imaginativnom prizivanju propalih civilizacija - najznaĉajnija knjiga: Stele Guillaume Apollinaire - poema: Pjesma nevoljenog , knjiga: Alkohol - programski spis: Novi duh i pjesnici (1912.) - iste godine nastala i pjesma Zona - ostvaruje naĉelo iznenaĊenja - Kaligrami- vizualni lirizam (pjesma ocrtava svoj predmet rasporedom slova na papiru) Max Jacob - knjiga: Burleksna i mistiĉna djela brata Matorela, Rog za kocke (zbirka pjesama) , Središnji

laboratorij, Balade - razbacujući rijeĉi kao kocke, Jacob se nadahnjuje sluĉajnim asocijacijama Léon Paul Fargue - stvarna putovanja zamjenjuje putovanjima u zamišljene svjetove - prethodnik nadrealista - knjiga : Za glazbu

Pierre Reverdy - njegovo pjesništvo se zasniva na prizoru stvarnog svijeta, lišeno svakog osjećajnog i filozofskog konteksta -zbirke: Olupine neba, Izvori vjetra, Staro gvoţĊe- sakupljene u dvije knjige: Veći dio vremena i Radna snaga Jean Cocteau - kombinator mitologija - zanimanje za dekor, kostime i mehanizam mitske iluzije Rt dobre nade (futuristiĉko djelo), Jednoglasni pjev (klasicistiĉko), Opera (nadrealistiĉko) Od dadaizma do nadrealizma DADAISTI - skupina mladića koji su se 1916. okupili u Zürichu pod vodstvom Rumunja Tristana Tzare. - Na bezumlje ratnog uništenja dadaisti odgovaraju iracionalnom negacijom svih vrijednosti svijeta koji je mogao dovesti k takvom iskodu. - Umjetnost-ĉuvar prošlosti koji treba uništit - Nakon programskog ništenja, dadaisti iznova poĉinju gradnjom iz krhotina: nove pjesme treba praviti od rijeĉi izrezanih iz novina i promiješanih u šeširu ,a nove umjetnine proizvode se ljepljenjem svakovrsnih odlomaka i otpadaka. - Dadaizam zapoĉinje u dadaistiĉkom ĉasopisu «Knjiţevnost» Magnetska polja- prvi nadrealistiĉki tekst (1919.) –Andre Breton i Philippe Soupault NADREALIZAM - ĉisti duševni automatizam kojim se hoće izraziti zbiljsko odvijanje misli bez ikakva nadzora razuma. - u francuskoj kulturi, nadrealizam polazi od markiza de Sadea, nalazi uporište u Baudelaireu, Mallarméu, Rimbaudu, a nadasve u Lautréamontu - iIzravni preteĉe: Saint-Pol Roux, Jarry, Apollinaire, Reverdy i Roussel - definicija po kojoj nastaje pjesniĉka slika nastaje iz zbliţenja dviju razdaljenih stvarnosti. - nova vrsta ljepote : «grĉevita ljepota», ostvaruje se u Antologiji crnog humora ( Anthologie de l'humour noir,1940)

Alfred Jarry - knjiga pjesnika: Minute memorijalnog pijeska ( Les minutes de sable mémorial,1898.) Raymond Roussel ( 1877-1933) - romani u stihovima: Locus solus, Novi dojmovi iz Afrike - bujna fantastiĉna konstrukcija koja uvodi u ozraĉje nadrealnog André Breton (1896-1966) - spontanošću duševnog automatizma i diktatom sna nastojao oploditi podruĉje budnog ţivota. - knjige pjesama: Slobodno sjedinjenje (L'Union libre), Svjetlost zemlje (Clair de Terre), Oda Charlesu Fourieru - pjesniĉki roman: Nadja - proza: Luda ljubav (L'Amour fou) - dva Manifesta nadrealizma Paul Éluard - djelo: Ljubav,poezija (L'Amour, la Poésie) - poezija poprima naboj sna i ĉudesnog - knjige: Prijestolnica boli (Capitale de la Douleur), Neposredni ţivot (La Vie immédiate), Javna ruţa (La Rose publique) - krajem tridesetih godina, Paul se ne obraća više samo ljubljenoj ţeni nego i cijelom ĉovjeĉanstvu - djela tijekom ratnih godina: Poésie et Vérité i Susret s Nijemcima Louis Aragon - poznat kao «najkrupniji sluĉaj otpadništva od pokreta» - poetski roman: Pariški seljak - raskinuo s nadrealizmom kad je pristupio komunistiĉkoj partiji - napisao ljubavnu poeziju koju je u neopertrarkistiĉkom duhu ispjevao svojoj ţeni Elizi –Les Yeux d'Elsa Tristan Tzara - znaĉajan doprinos nadrealizmu - pjesniĉke knjige: Prva nebeska pustoloina gosp.Antyprina i Dvdeset i pet pjesama Philippe Soupault - piše s Bretonom prvi nadrealistiĉki tekst iz Magnetskih polja Benjamin Péret - najbolji pjesnik crnog humora Besmrtna bolest, Spavat, spavati u kamenju

Robert Desnos - Tijela i dobra (Corps et Biens)

Osamljenici Saint-John Perse - (roĊen na jedno otoku u Antilima) - Pohvale (Éloges) –himniĉki sveĉana pohvala zemaljskim prostorima - piše ritmiziranu muzikalnu prozu izvanredno bogata rjeĉnika - prozni ep: Anabaza - spjev Progonstvo - poema Vjetrovi - 1960.dobio Nobelovu nagradu Jules Supervielle - piše poeziju putovanja-Pristaništa Neduţni robijaš, Gravitacije, Neznani drugovi, Bajka svijeta Pierre Jean Jouve - pronalazi svoj put kada otkriva psihoanalizu - knjiga: Krvavi znoj ( Sueur de Sang) - napisao najerotskije pjesme francuskog modernog pjesništva: Otajni pir, Pir, Nebeska tvar, Kyrie, Dijadem Henri Michaux - najveći fantast modernog francuskog pjesništva, nalazi u putovanjima prvi poticaj za pisanje - Moja dobra, Noć se miĉe, Unutrašnja daljina, Pokusi,egzorcizmi Poetika egzorcizma ili protjerivanje patnje - Putovanje u Veliku Garabanju (Voyage en Grande Garabagne), U Zemlji magije - izvješća s putovanja u imaginarne zemlje - pribjegava uporabi droga da bi opisivao njima proizvedena stanja- Uskovitlani beskraj René Char - prva knjiga: Usporiti, radovi (Ralentir,travaux) - zbirka: Ĉekić bez gospodara - knjige blistavog eliptiĉnog jeziĉnog umijeća: Bijes i tajna, Rijeĉ u otoĉju (la Parole en archipel) Francis Ponge

- gl.misao: jezik se oblikuje po uzoru na stvari - pjesniĉko djelo: Na strani stvari - mMaterijalistiĉka poezija neizravne moralistiĉke namjere

Raymond Queneau - knjiţevnsot se moţe obnoviti jedino korjenitim osporavanjem njezine dosadašnje uporabe jezika - uspostavlja svoj osobni treći francuski koji se sastoji od svojevoljne fonetski saţete grafije, iskrivljene etimologije itd. - niz romana: Zazie u metrou - sihovana autobiografija: Hrast i pas, Kobni trenutak (L'Instant fatal) , Sto tisuća milijardi … Stilske vjeţbe (Exercices de style) –knjiga asaptirana za kazalište - vraća poeziju tradicionalnijim i govornijim oblicima pjesniĉkog kazivanja. Jacques Prevert - 1946. –knjiga Rijeĉi (Paroles) - sentimentalna, ironiĉna, spontana i akrobatska poezija - ostale knjige: Spektakli, Kiša i lijepo vrijeme

Roman izmeĊu dvaju ratova (1919-1939) Veliki prethodnici -kazalište postaje eksperimentalno podruĉje - U Francuskoj nakon Prvog svjetskog rata istovremeno postoje i djeluju tri naraštaja pisaca: onaj od 1870. (Gide i Proust, zatim Romain, Rolland i Colette), od 1885.(Duhamel, Giradoux, Bernanos) i od 1890-1900. (Montherlant,Marlaux, Giono) Marcel Proust (1887-1922) - njegova djela jedno odizvorišta cjelokupne moderne knjiţevnosti - utjelovljuje stanje literarne svijesti svoga vremena-istodobno je rezime psiholoških romana 19.st. i najviši domet simbolistiĉkih ambicija. - najznaĉajniji francuski roman 20.st. i predstavlja prekretnicu modernog romana u svijetu - Jedini roman pisan ĉitavog ţivota: U traganju za izgubljenim vremenom (A la Recherche du temps perdu 1913-1922) - ostala djela: roman Santeuil, esej Protiv Sante Beuvea 1911. pokušava objaviti Put k Swannu- izdavaĉi ga odbijaju 1913.- izdavaĉ Grasset objavljuje rukopis

1919.-objavljeni: U sjeni procvalih djevojaka ( A L'Ombre des jeunes filles en fleurs) dobiva nagradu Gancount - prije smrti: Vojvotkinja de Guermantes,1920 i Sodoma i Gomora,1921-1922. - posmrtno: Zatoĉenica, Bjegunica, PronaĊeno vrijeme (Le temps retrouvé) - radnja ciklusa: Priĉa o metamorfozi bolesnog i razmaţenog djeteta u umjetnika - Proust je prvi pisac koji je uĉinio sjećanje razlogom, sadrţajem i središtem jednog velikog djela. - dvostruka optika pripovijedanja: kombiniranje dviju razliĉitih vremenskih perspektiva lika - kompozicija je fragmentarna i cikliĉka - Combray- prvi dio romana; uvertira i prolog. - pojavljuje se tema homoseksualnosti - prema Proustu: « Umjetniĉko djelo je ona jedina mogućnost prerastanja samoga sebe kojoj svaki potencijalni umjetnik treba teţiti ne samo da bi izrazio sebe, nego da bi opravdao svoje postojanje.» André Gide (1869-1951) - Njegova su djela raznolika, nedoreĉena, nepotpuna i tek u cjelini i povezanosti s pišĉevom liĉnošću ona dobiva svoj puni smisao. - Uvijek u traganju za samim sobom i izrazom koji će ga ostvariti ili mu bar pomoći da spozna sebe. -nazivaju ga puritancem i hedonistom (trajno preispituju samog sebe) - Gide odabire za uĉitelja Mallarméa, a prijateljuje s Valéryem - na svom putovanju u Sjevernu Afriku,spoznaje homoseksualnu prirodu svoje ţelje - romani: Zemaljske hrane, Amoralist-psihološki roman analize - ironiĉno kratko djelo: Moĉvare, Loše okovani Prometej (Le Prométhée mal enchaîné- priĉa o slobodi i neslobodi - sedam godina nakon Amoralista- Uska vrata (La Porte étroite) - Pastoralna simfonija-rzotkriva mehanizam samozavaravanja - Gideove devize: «biti ono što jesi», «prihvatiti sebe», «zasluţiti sebe» - Vatikanski podrumi (Les Caves du Vatican,1914.) - Krivitvoritelji novca (Les Faux-Monnayeurs, 1925.) -u zreloj dobi Gide se zanima za politiĉka i društvena pitanja. Antikolonijalizam ga dovodi do antikapitalizma i naposljetku do komunizma (Put u kongo, Nove zemaljske hrane) - posljednja Gideova djela: Dnevnik, Tezej - njegovo je djelo patetiĉno svjedoĉanstvo «o agoniji i smrti boga», o nemiru svijesti koji već nagovještava osjećanje apsurda, o naporu umjetnika da putem jezika dokuĉi sebe i ostvari vlastito viĊenje svijeta. Roman Rolland - obraća se izravno srcu i ĉini da «vibrira duša» - veliki romaneskni ciklus Jean Christophe- u ovom romanu Rolland je pretoĉio sve svoje osobne preokupacije i orkestrirao ih kao simfonijske teme u pojedinim dijelovima romana. - 1916. dobiva Nobelovu nagradu koju je uruĉio meĊunarodnom Crvenom kriţu - objavio niz romanisiranih biografija o ţivotu slavnih ljudi

- Colas Breugnon- posve razliĉito djelo, pjesniĉka i šaljiva priĉa - 1915. Iznad svjetine (Au-dessus de la Mêlé) –pamflet protiv svjetskog pokolja-izaziva neprijateljstvo šovinistiĉkih krugova - 1917.-Pozdrav Ruskoj revoluciji - drugi romaneskni cilklus: Oĉarana duša - Rolland je «posljednji vitez humanizma»

Sidonnia Gabrielle Collete - najpoznatija franc.spisateljica u prvoj polovici 20.st. - odrasla u kontaktu s prirodom , djecom i ţivotinjama - u njezinom opusu moţemo razlikovati nekoliko tematskih skupina - pjesnik prirode: Vitice vinove loze - tematika iz ţivotinjskog svijeta: Maĉka - tema ljubavi i sentimentalnog ţivota : Chéri, trilogija Claudina kuća, raĊanje dana i Sidoveliku ulogu igra majka Sido - cijelo njezino djelo duga je poema vjeĉnoj ţeni kod koje je «poezija mudrost, a mudrost poezija»

Dva meĊuratna naraštaja: pisci izvan svog vremena i pisci prisutni u vremenu: - Karakteristiĉno opuštanje nakon ratne katastrofe - Romani imaju funkciju osigurati graĊanstvu kvalitetnu razonodu i briţno zaobilazi sve vaţne porbleme - Pisci podilaze ukusu klase koja ima najviše navaca za kupnju knjiga i vremena z aĉitanje - Nova struja dolazi 1924. kada se nadrealistiĉki manifesti okomljuju na graĊanski mentalitet - NADREALIZAM – ''borba'' protiv ustoliĉenih vrednota, formi, morala, naĉina ţivota; voĊa Breton - Nakon 1930. slutnja nove katastrofe na pomolu o Pisci se osjećaju ponukanima zauzeti stav o svijetu o Romani posatju angaţirani o Ton s vremenom postaje sve pesimistiĉniji, a pisci se politiĉki opredjeljuju Raymond RADIGUET (1903-1923) - Đavo u tijelu – smiona i ciniĉna priĉa o ljubavi gimnazijalca i ţene vojnika koji je na frontu - Bal grofa Orgela - Oba romana šalju poruku potpunog pesimizma - Nedostaci autora: samodopadljivost, moraliziranje, pasivno divljenje knjiškim uzorima Jean Giraudoux - kazališni autor i romanopisac - Patetiĉni Simon, Suzana i Pacifik, Juliette u zemlji muškaraca, Bella

- Poetska kreativnost jezika, poezija mu vaţnija od fabule i psihologije - Uspješan kod obrazovane publike, kritika stroga – predbacuje mu zaobilaţenje egzistencijalnih problema - Njegovi likovi utjelovljuju ''radosno ĉuĊenje svijetu'', ţenski su simbol bunta koji ne uspijevaju u svojoj namjeri da pobjegnu od koloteĉine zbog teţnje svijeta za stagnacijom; muški su pak odreĊeni svojom sudbinom i naravi - Uspio ostvariti ''magiĉni realizam'' – ideja da je stvarnost ĉudesnija od najĉudesniji snova ROMAN-RIJEKA - u modi poĉetkom tridesetih - npr Roger Martin du Garda – Porodica Thibault - nastoji dati iscrpnu sliku jedne epohe u razvoju društva -najbolji primjeri: Georges Duhamel – Kronika porodice Pasquier, Jules Romains – Ljudi dobre volje - društvene freske prikazane kroz osobni razvoj jednog odreĊenog lika o Porodica Thibault – briţno voĊena fabula, nema osjećaja rascjepkanosti o Nakon dijela Ljeto 1914. dolazi do promjene u tonu i teţište s likova prelazi na sudbinu ĉovjeĉanstva o Pripovjedanje je maksimalno objektivno o Karakterizacija likova je vanjska (preko dijaloga i mimika) o Likovi se uvijek sukobljavaju iako nisu zli po karakteru – oznake pesimizma o Autor se ovim dijelom pokazao kao predstavnik cijele jedne generacije zakašnjelih naturalista - 1937. osvojio Nobelovu nagradu UNANIZAM - izraz jednodušnog i kolektivnog ţivota - predstavnik Jules Romains (Jednodušni ţivot) Henri Barbusse (1873-1935) - u romanu Borac spaja iskustvo borca s fronta i poruku borca za mir kojeg oduševljavaju Lenjinove ideje Henri Poulaille (1896-1980) - predstavnik porleterske škole - pripada i skupini POPULISTA (pisci koji realistiĉno opisuju svakodnevicu maldih ljudi) - ideja ostaje marginalna kao i djela rustiĉne inspiracije koja govori o ''seljaĉkoj'' Francuskoj i ''francuskim vrijednostima'', te je ĉesto proţeta desniĉarskim mitovima PSIHOLOŠKI ROMAN TRIDESETIH - Mauriac, Bernanos, Green - Svjedoĉe o nezavisnosti i snazi borbene katoliĉke misli Georges Bernanos (1888-1948)

- u svojim romanima se uţasava nad modernim svijetom - napada kukaviĉluk i konformizam francuske burţoazij, fašistiĉke zloĉine u španjolskom graĊanskom ratu itd - zlo u njegovim romanima je znak sotonine prisutnosti - karakteristike romana: osebujna srtuktura i jezik, dramatsko viĊenje svijeta Julien Green (1900-1998) - kritiĉki opisuje katoliĉke provincijske sredine - likovi izuzetne psihologije, nakon bezuspješnog traganja za apsolutnom ĉistoćom teţe transcedenciji putem zloĉina, grozniĉave seksulanosti i ludila - Moira, Ponoć, Dnevnik Francois Mauriac (1885-1970) - zaokpuljen problemom rascijepljene svijesti - slika ponor u ljudima - roman Therese Desqueyroux govori o pasivnoj ţudnji i razaranju, grijehu koji je uĉinjen protiv volje ili sluĉajno - ljubav je kod Mauriaca zloćudna potreba da se zagospodari drugima - dubok i sveopći pesimizam - ogorĉeni protivnik fašizma i kolonijalizma - 1952. osvojio Nobelovu nagradu Louis – Ferdinand Celine (1891-1961) - govori o propasti zapadnjaĉke kulture, okrutnosti ĉovjeka prema drugom ĉovjeku - Putovanje na kraj noći – glavna novina je prekid francuske tradicije lijepog jezika, uvoĊenje ţargona - Antisemit i profašist koji nakon 1938. gubi punliku -U tridesetima roman postaje bitan kao pokušaj odgovora na problem smisla ĉovjeka i ĉovjeĉanstva. Charles Ferdinand Ramuz (1878-1947) - organski sklad s prirodom, seljaĉki ţivot, nada u buduću harmoniju ĉovjeka i prirode - Veliki strah u planini Jean Giono (1895-1970) - ljubav prema rodnoj Provansi se jako osjeća u njegovim djelima - Pan – mješavina antiĉki postojanog i jednostavnog svijeta suprotstavlja modernoj, po njemu dekadentnoj civilizaciji - Idiliĉnost, pacifizam i prozraĉnost njegovih ormana pribavlja mu mladu publiku - Pjesma svijeta, Neka moja radost traje Pierre Drieu La Rochelle (1893-1945) - skeptiĉan, neadaptiran, traumatiziran djetinjstvom

- Ĉovjek obasut ţenama, Sanjalaĉka burţoazija, Gilles - Dokument o tjskobi cijele jedne generacije izmeĊu dva rata Henry Millon De Montherlant (1896-1972) - stvorio si ugled legende, aristokrat - San, Olimpija, Bestijarij - Opjevao iskustva ratnika, sportaša, toreadora -Uvijek je u potrazi za samim sobom -Ĉitavo njegovo djelo je dijalog sa samim sobom Louis Aragon (1897-1982) - pjesnik, jedan od najangaţiranijih pisaca u ovom razdoblju - aktivan u društveno-politiĉkom ţivotu, ĉlan francuske komunistiĉke partije - za njega je mašta od prvenstvene vaţnosti - Stvarni svijet, Komunisti, Smaknuće, Blanche ili zaborav Andre Malraux (1901-1976) - nakon studija putuje, prikljuĉio se pokretu otpora u Kini, zatim kao ĉlan meĊunarodne brigade sudjeluje u španjolskom graĊanskom ratu, u de Gaullevoj vladi ministar kulture - ideja dijaloga izmeĊu Istoka u buĊenju i Zapada u sutonu, u njegovim djelima - Osvajaĉi, Kraljevski put, Iskušenje Zapada - Zaokupljen lijepom i tragiĉnom sudbinom - Teme prolaznosti, umjetnost je za njega izazov sudbini Antoine De Saint Exupery (1900-1944) - Noćni let, Zemlja ljudi, Juţna poštanska sluţba, Ratni pilot - Njegova djela su himne ljudskoj solidarnosti, hvali osobine hrabrosti, optimizma i ustrajnosti - Poginuo u ratu Jean Prevost (1911-1944) - romanopisac i esejist, borbeni ljeviĉar, poginuo u ratu Paul Nizan (1905-1940) - poginuo u bitci kod Dunkerquea - odbaĉen od ljevice i desnice, nitko dugo ne posvećuje paţnju njegovom djelu dok ga Sartre nije izvukao iz zaborava - Antoine Bloyé, Trojanski konj, Zavjera - Više ga zaokpulja sadrţaj nego knjiţevna forma - Njviše ga zanimaju problemi vlastite generacije, neodluĉne, ali strastvene

EGZISTENCIJALISTIĈKI ROMAN Jean Paul Sartre (1905-1980)

- prvi veliki pisac poslijeratnog razdoblja - autobiografija Rijeĉi - pisanje je za njega manifestacija vlastite neuroze, ali i ţelja da od nje pobjegne - poĉinje objavljivati pirje rata pod utjecajem filozofije egzistencijalizma; poseţu za deskripcijom umjesto analizom, javljaju se osjećaji tjeskobe, osamljenosti i nesretne svijesti - stalno smjenjivanje tragiĉnog i optimistiĉnog u njegovim djelima - Kritika dijalektiĉkog razuma – znaĉajan je filozofski spis - Njegove se dileme poklopile s dilemama cijele jedne generacije - Muĉnina – roman koji u vlastito središte po prvi puta stavlja rastavljanje i raspad romanesknog junaka, oblik dnevnika, glavni lik je Antoine Roquetin, djelo je kritika intelektualca koji ne moţe kritiĉki razmišljati - Bitak i ništavilo, njegov najpoznatiji filozofski tekst, sklad pojednica i društva nije ostvariv - Putovi slobode – sikliĉki roman u tri dijela (4. nije nikad završen) o 1.dio – Razumno doba, radnja se odvija u Latinskoj ĉetvrti Pariza, glavni lik je Mathieu Delarue, koji ljubomorno njeguje svoju slobodu i od straha da je ne izgubi na kraju je niĉim ne uspijeva ispuniti o 2.dio – Odgoda o 3.dio Smrt u duši – kad je kapitulacija već potpisana, on se prikljuĉio odredu koji zaustavlja upade njemaĉkih vojnika - 1964. dobio Nobelovu nagradu, ali ju odbio primiti Simone De Beauvoir (1908-1986) - vezana uz Sartrea zajedniĉkim moralnim i intelektualnim afinitetima - cilj njenog pisanja je komunicirati s ljudima svoga vremena - Gošća – prikazuje odnos jednog para u ĉiji prostor ulazi gošća, o Suprotstavlja dva tipa ţene, Francoise, ĉija sreća ovisi o sigurnosti i Xaviere, ĉija sreća ovisi o slobodi - Mandarini – roman o razoĉaranjima i nadanjima francuskih poslijeratnih intelektualaca - Drugi spol – prvi moderni esej o poloţaju ţene o Smatra da ţene postaje ţena naukom, dakle ţene uĉe kako da budu pasivne i kako da se odnose prema muškarcu u tradicionalnom braku Albert Camus (1913-1960) - Stranac – glavni lik Mersault suoĉen s konvencijama graĊanskog društva i s nedokuĉivom ravnodušnošći svijeta – u njemu se javlja osjećaj apsurda i pobune - Knjiţevnost je za njega napor da se izrazi besmislenost svijeta - RoĊen i odrastao u siromašnoj radniĉkoj obiteljiu Alţiru - U njegovim djelima je ĉesto poetsko opisivanje Mediterana - Pobunjeni ĉovjek – esej zbog kojega je raskinuo prijateljstvo i suradnju sa Sartreom; Camus smatra da se njegov angaţman treba iscrpiti iz knjiţevnog stvaralaštva, a ne da mora biti javno angaţiran kao Sartre - Pad – Camus ga smatra romanom o heroju našeg vremena, dijalog u kojem sugovornik ne stigne reći ni jednu rijeĉ - Umro u prometnoj nesreći

- 1957. dobio Nobelovu nagradu - za njega je istinsko umjetniĉko djelo bilo ono koje manje kaţe

Kazalište od egzistencijalizma do suvremenih traganja (kazalište Sartre-a i Camusa) - njihova kazališna djela, dosljeno vezana uz filozofiju egzistencijalizma,nastala su pod utjecajem fašizma i rata, ali i totalitarnih sustava

Kazališno djelovanje J.-P. Sartrea - prikazivanjem drame Muhe poĉinje Sartreov kazališni razvoj s teţnjom da široj publici iznese svoje svaćanje projekta slobode kojim ĉovjek opravdava svoj apsurdni ţivot - Iza zatvorenih vrata, Nesahranjeni mrtvaci, Bludnica dostojna poštovanja (neki od najznaĉajnijih Sartreovih komada) - Protagonist Muha je Orest, intelektualac koji je zbog svog velikog znanja osloboĊen svake obaveze i uvjerenje, pa preko njega i nelagode koju osjeća kao stranac u gradu, Sartre upućuje na ništavnost takve slobode - Iza zatvorenih vrata, drama s tri lika (kukavica Garcin, lezbijka Ines i ĉedomorka Estelle) smještena u zagrobni ţivot, tj. nemogućnost izbora o Poznati Garcinov usklik ''pakao to su drugi'' je postao definicija za otuĊeni odnos koji drugome ne dopušta da iziĊe iz okvira dovršenosti. On je moguć kada pojedinac nema snage da ostane najprije sam sa svojom odgovornošću koja vodi slobodnom odnosu prema drugome. - Prljave ruke oznaĉile su drugi ciklus njegovih komada u kojima se fokusira na problem izbora pojedinca Kazališno djelovanje A.Camusa - izrazit peĉat njegova viĊenja apsurda nose drame Nesporazum i Kaligula - Opsadno stanje, Pravednici, ovim dramama prikazuje humanistiĉku solidarnost kao jedini izlaz pred apsurdom (u Opsadnom stanju kuga je personificirana diktatorom, a ne štedeći sredstva na zborove, osvjetljenja, pantomime htio je doseći izraz postizanja zajedništva)

Novo kazalište pedesetih godina - radikalam prekid u povijesti francuskog kazališta do tada - najznaĉajniji predstavnici Eugene Ioneso, Arthur Adamov, Samuel Beckett i Jean Genet – ostvarili ''kazalište apsurda'' - ništa ne duguju tradiciji francuske knjiţevnosti, te nisu obrazovani poput Sartrea i Giraudouxa, što im je omogućilo da bolje osjete nelagodu okupacije i rat - odbacuju temelje kazališnog izraza: postojanje karaktera ĉiji sudar stvara dramu - model njihovom kazalištu je svijet sada i ovdje - cilj je provocirati gledaoĉevu neĉistu savjest

Kazalište apsurdne svakodnevice Arthur Adamov (1908-1970) – potomak bogate porodice vlasnika naftnihizvora iz Armenije, prvi prokrĉio put novom kazališnom izrazu 50-ih - Neko vrijeme pripadao naturalistiĉkom pokretu - Vlada iz Vichyja ga zatvorila kao stranca i ondje dobiva inspiraciju za svoja buduća djela, šok od sistematski organiziranog poniţavanja ĉovjeka - Pod utjecajem Kafke, Büchnera, Flauberta, a ponajviše Artauda - Svi protiv svih, Parodija, Ponovni susret, Profesor Taranne, Veliki i mali manevar - U prvoj fazi uspješno materijalizira tjeskobu ĉovjeka dvadesetog stoljeća proţetog totalitaristiĉkom prijetnjom Eugene Ionesco (1912-1994) – Rumunj francuskog podrijetla po majci - Na sceni osvijetlio raspadanje graĊanske intime - Ćelava pjevaĉica, Lekcija, Stolice, Ţrtve duţnosti, Ţak ili podloţnost, Novi stanar, Ubojica bez pokrića, Nosorog, Kralj umire, ŢeĊ i glad - Na poĉetku pisao jednoĉinke namjenjene malim kazališnim prostorima - Inspiraciju za Ćelavu pjevaĉicu dobio pri pokušaju uĉenja engleskog, udţbenik u kojem dijalozi nemaju za cilj komuniciranje nego puko konstatiranje doslovnosti, naveli su ga na stvaranje obitelji ĉlanova koji ''govore da ništa ne kaţu, jer nemaju što reći''  u drami se obitelj Smith bavi prepoznavanjem ĉlanova obitelji Watson u kojoj se svi zovu Boby; u trećoj sceni im dolaze supruţnici Martin koji jedva jedno drugo prepoznaju, i na kraju oni zauzimaju mjesto obitelji Smith izgovarajući njihove replike s poĉetka drame  sam Ionesco govori o tome da je malograĊanin toliko lišen vlastitog identiteta da ga se moţe razmjeniti s bilo kim drugim - u drugoj fazi stvaralaštva njegovi komadi su kompleksniji, pridodaje paţnju i dekoru, npr. Stolice; kasnije u toj fazi (Nosorog, Zraĉni pješak i Ubojica bez pokrića) pojavljuje se junak koji prenosi eksplicitnu poruku protiv svijeta zapalog u banalnosti - u posljednjoj fazi, prije nego postaje ĉlan akademije, piše ŢeĊ i gla, komad koji vrlo dobro ilustrira najdublje nepovjerenje prema svakom pokušaju promjene svijeta Samuel Beckett (1906-1989) – Irac, završio studij francuskog jezika i trebao je nastaviti briljantu karijeru sveuĉilišnog profesora u Dublinu, ali se doluĉuje za Pariz i poziv pisca - U oĉekivanju Godota, Ĉin bez rijeĉi, Svršetak igre, Posljednja vrpca - U oĉekivanju Godota – dva klošara u pustom pejzaţu ĉekaju izvjesnog Godota koji bi mogao znaĉiti spas u njihovom beznadnom postojanju • Ne dogaĊa se gotovo ništa, osim upada dva lika, sluge i gospodara • Na kraju klošari Vladimir i Estragon su u istom poloţaju nepokretnog ĉekanja kao na poĉetku • U drugom ĉinu je samo stablo ţivo, prolistalo, i time Beckett naznaĉava superiornost prirode nad ĉovjekom - Ah, ti divni dani, komad s jednom protagonistkinjom, koketnom pedesetogodišnjakinjom

Winnie, koja je u prvom dijelu zakopana u pjesak do pjasa, a u drugom do vrata  Kao i ostali njegovi likovi ona je zabavljena ubijanjem vremena u egzistenciji bez cilja  Po prvi puta se ovdje pojavljuje stanje sentimentalne rezignacije i evokacije prošlosti da i se podrţala iluzija sretnog trajanja

Jean Genet ( 1910.) - osebujna liĉnost u suvremenoj francuskoj knjiţevnosti,najviše se od svih avangardista pribliţio jednoj kompleksnoj kazališnoj viziji koja je obuhvatila i probleme pojedinca i društva u kriznom pov.trenutku - prije postanka skandaloznim autorom,G.je u sebi nosio iskustvo ĉovjeka s društvenog ruba - kao napušten djeĉak provodi mladost po popravnim domovima, a ubrzo postaje pravi kriminalac i homoseksualac što u svojim proznim djelima nimalo ne skriva - Fasciniralo ga je zlo u ĉovjeku kao dostizanje ekstrema koje ga uzdiţe iznad graĊanske banalne egzistencije. DJELA: - „Sluškinje“( Les Bonnes)-u kazalištu debitirao sa ovim komadom, reţirao ga Louis Jouvet, „Strogi nadzor“ ( Haute Surveillance)-jednoĉinka, - „Balkon“( Le Balcon), - „ Crnci“( Les Nègres) i - „Paravani“( Les Paravants) -1948.Genetu prijeti doţivotna robija, ali ga Predsjednik republike oslobaĊa kazne zbog peticije koju je potpisalo nekoliko pisaca meĊu kojima Jean Cocteau i Jean-Paul Sartre - Br.izvedbi Balkona je u Parizu 1960. ograniĉen na 50 zbog skandaloznog i subverzivnog sadrţaja. - Roger Blin je 1959. reţirao „Crnce“ te je upravo on zasluţan za uspješnu realizaciju Genetova komada „Paravani“koja se ubraja u najbolje reţije avangadrnog kazališta( uz predstavu Petera Brooka). - Strogi nadzor“ ( Haute Surveillance)-komad koji po inspiraciji pripada pjesniĉkom svijetu lumpenproletera, nekonformista. - On propovijeda borbu pojedinca za priznanje u svijetu gdje je moralno vrijedno samo ono što stvarno društvo osuĊuje - iz toga proizlazi podjela ljudi na 2 kategorije-slabe sitne kradljivce i jake prirodne zloĉince - Sluškinje“( Les Bonnes) -u ovom komadu se Genet udaljuje od graĊanske impostolacije sa „elitnim“protagonistom te se ovdje mnogo izrazitije prikazuje struktura njegove dramaturgije koja je utemeljena na ritualu samopotvrĊivanja potlaĉenih pojedinaca koji obuzeti fascinacijom i mrţnjom preuzimaju ulogu svojih gospodara te igraju krajnjim intenzitetom igru svoju iluzije - Svijet ovog kazališnog komada podijeljen je na moćne: GospoĊu i njenog odsutnog ljubavnika Gospodina koji ţive površno,no ostaju nepobjedivi, te na sluškinje Claire i Solange koje mrze svoje gospodare ali im se i dive. -„Balkon“( Le Balcon) –donio potvrdu Genetova izbora teatralnosti jer putem nje pred gledaocem iskrsavaju sloţeni problemi u vezi s oslobaĊanjem ili propadanjem ĉovjeka u

klasnom svijetu. - Genet prelazi na mnogo širu i isprepleteniju scenu odnosa u graĊanskom društvu ne prezajući od šoka koji gledaocu postavlja bitno neriješeno pitanje revolucije - Balkon je u djelu ime bordela gĊe Irme koji je pod zaštitom je policije i u njemu se odvija igra ogledala - uz pomoć prostitutke i još jednog pomoćnika u scenariju „mali ljudi“ postaju Biskup, General,Sudac... -Genet je najviše od svih poslijeratnih avangardista blizak Artaudu;naglašavo je da ne ţeli kao neki pisci pjevat „narod,slobodu,revoluciju...“i bio mu je stran didaktiĉki deklarativni angaţman u ime odreĊene društvene grupacije. - Unatoĉ tomu, Genet je postao jedini pjesnik modernog franc.kazališta u ĉijim su komadima problemi povijesti u svojoj cjelini i klasne borbe postali središnji element po kojem se njegovo djelo moţe razumjeti u svojoj jedinstvenosti - U svojim kasnijim djelima „ Crnci“( Les Nègres)i „Paravani“( Les Paravants), Genet se inspirirao problemom borbe za osloboĊenje naroda koje su Francuzi kolonizirali te je produbljivao svoj svoj uvid u teškoću istinskog raskida ĉovjeka sa starim svijetom predstave i problema novog nenasilnog reda. - U „Paravanima“ inspiriran alţirskim ustankom, pribliţio se istinskom ritualu i pjesniĉkoj viziji novog zajedništva te je je skladu s tim dramskim likovima dopustio da budu što jesu. - U djelima u kojima još nije postigao takvo otvaranje Genet istiĉe snagu ĉov.podsvijesti koja moţe prestavljat opasnost uspostave starog već mrtvog patrijahalnog svijeta. Kazalište fantastike i satire - Pored 4 najznaĉajnija predstavnika kazališne avangarde 50-ih god.nastala su brojna djela pisaca manje umjetniĉke snage ili kraćeg opusa ĉiji su svjetovi razliĉiti ali im je zajedniĉko odbijanje povratka naturalizmu i rastuća poetska sloboda - Kod nekih fantastika i liriĉnost dominiraju nad farsom Boris Vian - njegovo se dramsko stvaralaštvo ukljuĉuje direktno u avangardni pokret ali sa osebujnim crtama - Znaĉajan je po svom simboliĉnom scenskom prikazu kraja graĊanskog svijeta s nagl.kafkijanskim asocijacijama u komadu „Graditelji carstva“(Les Bâtisseurs d'empire, 1959.) - tu je rijeĉ o okrutnosti unutar 1 porodice koja se pogoršanjem materijalne situacije seli u sve više katove - U komadu „Doruĉak kod generala“( Le goûter des Généraux), Vian napušta simboliĉki govor i ostvaruje sarkastiĉni antimilitaristiĉki komad. - Likovi,većinom generali,predstavnici su vel.sila i savršeno groteskni,njihovi meĊusobni odnosi od kojih zavisi sudbina milijuna ljudi doslovno su djetinjasti a prevladavaju njihovi privatni interesi - Dijalozi i psihol.reakcije su banalni,a Vilian ostvarujući drsko-komiĉne situacije izbjegava didaktiĉnost. - Za razliku od Ionesca i Adamova više se sluţi direktnim trpkim humorom u

osvjetljavanju protagonista hladnog rata. Jean Vauthier(1910.) -napisao je nekoliko komornih drama u kojime je prikazan privatni,intimni svijet u situacijama u kojima prevladava interiorizacija gl.muškog junaka dovedena do vrhunca oĉajanja. DJELA: - drama „Capitaine Bada“, - “Lik u borbi“(Personnage combatant) . -U okviru sheme klasiĉnog kazališta V.je na sceni razvio temu predmeta koji ĉovjeku izmiĉu u njegovoj potrazi za istinskim postojanjem( pisutno i u Sartreovoj muĉnini) - Njegovi komadi traţe potpuno prisutnog glumca kao izvoĊaĉa verbalnih i gestiĉkih napora prenapetih protagonista.

Marguerite Duras I Nathalie Sarraute -romansijerke koje su dale doprinos avangardnom kazališnom izrazu te nastoje naći onu anonimnost liĉnosti kojoj prividno indiferentan govor pridaje ĉudan ţivot kakav su „junaci“njihovih romana sugerirali ĉitaocu - “Šutnja“(Le silence) Nathalie S. predstavlja bezimene likove oznaĉene sa F1,F2...,autorica ništa ne objašnjava ,radi se samo o varijacijama unut.monologa, o pretvaranju opsjednutosti jednim ĉovjekom u fabulu - Kod Marguerite D.ima više fantastiĉnog; lik je jasnije ocrtan u dramskoj situaciji,dijalog se depersonalizira do toĉke u kojoj centar junakove liĉnosti nestaje u razdraţujućoj tišini. - „Musica“(1985.) dovodi taj pokušaj do krajnosti koja se spaja sa ĉehovljevskom diskretnošću jer Marguerite sa likova briše sve što bi njihovom jeziku dopustilo da bude išta drugo osim prozirnog oslonca - Tako se odvija konverzacija za koju se ĉini da se zbiva izvan sugovornika. -Pisci koji nisu postigli kod publike tolik uspjeh ( tzv.“drugi“ ) takoĊer se intenzivno ukljuĉuju u kazališno istraţivanje koje karakterizira razdoblje 50-ih do kraja 60-ih god.i pridonijelo je definiciji originalne dramske umjetnosti koja je nastojala u pit.staviti neupitan ţivot modernog ĉovjeka. Réne De Obaldia(1918) - traţi fantastiku svakodnevnog ţivota dodirujući granice smiješnoga. KOMADI: - „Génousie“(kojim je zapoĉeo karijeru kazališnog pisca, izmislio je jezik nepostojeće zemlje kako bi se narugao snobizmu francuskih graĊanskih krugova) - “Vjeta u granama sasafrasa“( Le vent dans les branches du sassafras) Roland Dubillard(1923) - pripada istoj inspiraciji svakodnevnom famtastikom-onorizmom koji se prema „stvarnom“ţivotu nastoji postaviti kritiĉki - Zbog indiferentnosti prema napadnim scenskim efektima postigao je manji uspjeh kod

publike - najznaĉajniji njegovi komadi su: Da me Camille vidi( Si Camille me voyait),Naivne laste(Naїves hirondelles), Vrt s repom( Le jardin aux Betteraves). - U ovom posljednjem pribliţio se na fantastiĉki naĉin problemu preţivjelosti klasiĉne kulture u modernom svijetu( prikaz muziĉkog kvarteta bez ikakva odnosa prema svijetu i sebi koje Dom kulture-podmornica-svem.brod odvlaĉi u ambis). Fernando Arrabel(1933) - Španjolac i pisac franc.jeziĉnog izraza te utemeljitelj tzv.“kazališta panike“ , progovorio je na sceni o pregaţenosti ljud.bića strahom i erotskim opsesijama koje se ispoljavaju iskljuĉivo sado-mazohistiĉki - Arrabalova umjetniĉka pobuna izrasta iz 1 mraĉnog porodiĉnog temelja( otac kao anarhist denunciran i muĉen,zatvoren u psihijatrijskoj bolnici gdje mu se gubi trag,majka na strani najkonzervativnijih snaga odgajala sina u duhu parole: Bog-porodica-domovina) te sadrţi jake emotivne crte mrţnje koja se ne moţe lišiti svog predmeta. - Ta mrţnja stvara monstruoznost iz koje nastaje ritual(egzorcizam)i svetogrĊe te prikaz sadomazohistiĉkog odnosa izmeĊu ţrtve i krvnika - Arrabelova djela sa domovinom povezuju paniĉki sadrţaj i ceremonijalna forma - Najvaţniji njegovi komadi su : Fando i Lis, Groblje automobila,Ceremonija za ubijenog Crnca, Veliki ceremonijal. - Arrabelovi komadi predstavljaju silovit protest protiv diktature“dobrih osjećaja i vjeĉnih vrijednosti“, oni na fantastiĉki naĉin i el.kazališta okrutnosti izraţavaju koliko je ţudnja o opsesivnom društvu potisnuta strahom - Kada Arrabelovi junaci postaju pretekstom njegovih djela, zbog autorove nemogućnosti distanciranja od igre neurotiĉnih junaka, suţava se znaĉenje njegova kazališta. Georges Schéhade(1910) -podrijetlom Libanac - Monsieur Bob'le i Veĉer poslovica( La soirée des Proverbes)su komadi u koje unosi lirsku i moralistiĉku inspiraciju iz arapskih priĉa i islamskih motiva. Prema kolektivnom kazališnom ostvarenju - U poslijeratnom razdoblju kod publike su imali pokušaji dvaju pisaca da se konformizam graĊanskog kazališta prevladava ispunjajući scenu svjesno anakorniĉnom radnjom koja je trebala doseći vel.dramske intenzitete poput onih elizabetinskog razdoblja/španjolski Zlatni vijek. Michel De Ghelderode(1898-1962) -Flamanac, bio je 1 od prvih pisaca ĉija su djela davala mala pariška avangardna kazališta. - Većina tih djela nastala je u Belgiji u predratnom razdoblju ali tek nakon rata ih publika istinski prihvaća - MeĊu komadima istiĉu se: Escurial, Hop Signor!, Škola za dvorske lude( L'école des bouffons) - Plodno G.dramsko stvaralaštvo nastojalo je izraziti dramske likove koji gledateljstvu

pribliţavaju zaboravljenu elementarnost tjelesnosti u 1 stiliziranom pov.okviru koji sadrţi mnogo baroknog - Trajna namjera Ghelderodea je da se odvoji od intelektualnog kazališta i da u svom kazalištu pronaĊe puĉke elemente iz grada i sela,priĉe i sanjarije zagušene pod doktriniranim školskim jezikom - U Escurialu i Školi za dvorske lude zamislio je seriju legendarnih junaka, luda na dvoru španjol.vladara Karla V i Filipa II. - Ta djela teţe jakom dramskom intenzitetu i otkrivaju sklonost pišĉeve mašte da prikazuje bezobliĉno i monstruozno koje se prikazuje u karikiranoj verziji i pitoresknoj vanjštini scene. - Tek Genetovo djelo uspijeva utemeljiti naglašavanje fiziĉkog i vizionarskog, no upravo zato što nije izbjeglo konfontaciju s prazninom aktualnog graĊanskog svijeta. Jacques Audibert(1899-1965) -izabrao je put evokacije povijesti i legende na pozornici, no s više mašte,temperamenta i humoristiĉkih intervencija nego Ghelderode. -Audibertijev talenat izraţava u nabujalom verbalnom bogastvu, u lakoći kojom uzvišeno poništava dosjetkama, a zatim umije nenadano prijeći u potpuno pjesniĉki jezik koji oslobaĊa njegove junake od robovanja banalnosti - Njegovi komadi predstavljaju vrstu dramske pripovijetke koja po teţnji prema spoju burlesknog i uzvišenog pokazuje svoj dug romantizmu tj Victoru Hugou kojeg je od mladosti cijenio. Komadi: Quoat-Quoat,„Zlo trĉi“(Le mal court),„Crna sveĉanost“(La fête noire) te „Osamljeni konjanik“(Le Cavalier seul). - Osamljeni konjanik je drama-bajka o dogodovštinama mladog seljaka Mirtusa iz Languedoca koji ponesen klerikalnom retorikom Svećenika napušta rodni kraj i postaje kriţar u potrazi za Kr.grobom - Ovim djelom Audibertijev antiklerikalizam izvrgava ruglu retoriku pravoslavne i kat.crkve te gradi vješt kontrast izmeĊu uĉenosti vlastodrţaca i plebejske prodornosti Mirtusa. - Bogatstvo A.dosjetki,mnoštvo likova i slikovitost komada zapreka su da se osnovna tema pristanka na konformizam pred okrutnošću povijesti jasnije uobliĉi - U komadima koji slijedepoput „Efekt Glapion“(L'effet Glapion) Audiberti ne uspijeva odoljeti privlaĉnosti vodvilja i bulevara. - još u tijeku dominacije kazal.apsurda na franc.scenama traţeni su drugi putovi izlaza iz graĊ.dramaturgije kojima bi kazal.izraz dosegao svoje pov.znaĉenje/oslobodio se vezanosti uz mimezis izolirane graĊ .jedinke - Roland Barthes- kritiĉar i teoretiĉar zamjera avangardnom kazal.nedostatak svijesti o Povijesti,slaţe se sa kritiĉarima koji su tehniĉke inovacije avangarde htjeli usmjeriti prema ekonomskoj i društ.zbilji epohe i predstaviti pov.dramu kojom je suvremeni ĉov.zahvaćenmodel za takvu dramu je stvaralaštvo Bertolta Brechta Jean Villar(1912-1971) - istaknuti redatelj,1951.postaje direktor T.N.P.-a( „Théâtre national populaire“)i osniva kazališni festival u Avignonu, kod publike probuĊuje odreĊeni smisao za povijesnost

- usmjeren je prema demokratizaciji kazlišta i širenju publike kojoj će dati najljepše poslijeratne predstave vel.klasicistiĉkih djela/tragedija - u izboru tragedija na repertoaru T.N.P.-a inkarnirao je liĉnost koja racionalnom suverenošću prevladava tragiĉno Gérard Philipe - predstavljao je mladog strastvenog ĉov.ĉiji se elan slama u susretu sa svijetom,a sa Villarom je briljirao kao glumac u tragedijama - od 1965.Francuska se nalazi u modernom svijetu - 1968.krizna god.studentske pobune u Parizu-oznaĉava revolucionarni zahtjev za promjenom u ţivotu ĉov.visoko razvijenog kapital.društva ĉije su emotivne i stvaralaĉke mogućnosti potisnute procesom otuĊenog rada dovedenog do vrhunca - 1965.u skladu sa ovim društv.kretanjima nastaju nove kazališne trupe(one u pit.stavljaju institucionalni naĉin kazal.rada i literarno fiksirano dramski tekst - 1968.u Avignonu se na Villarov poziv pojavljuje ameriĉka trupa“Living Theatre“(predstave imaju anarhistiĉki smisao i pokušavaju predoĉiti publici potlaĉivanje u suvremenom društvu) te tako izaziva sukob s tradicionalnim ceremonijalnim karakterom aviognonskog festivalapobuna publike koja predstavlja rad grupe koji ţivi u zajednici izvan društ.prisila-dolazi do raskida „Living theatrea“s organizatorima festivala a ubrzo i do ugašenja samog festivala -stagnacija franc.dramskog stvaralaštva Ariane Mnouchkine(1939) -posvećuje se kazalištu 60-ih god te uz pomoć Rogera Planchona osniva u Parizu studentsku kazališnu druţinu,a nakon prekida kazal.djelovanja te grupe 1964.zasiva „Kazalište sunca“(Théâtre du Soleil)kao zadrugu i dugo ostaje amaterska grupa unatoĉ postavljanju predstava koje su dio pariškog repertoara. - postavljanjem komada“Kapatan Fracasse“ istraţivanje ekipnog rada usmjerava se novom poimanju pukog kazališta(vaţna razrada novog stila dramske ige i iskustvo granica njihove glumaĉke tehnike) - 1968.Ariane reţira Shakespeareov San ljetne noći,a sljedeće godine nastaje predstava o klaunovima zasnovana na improvizacijama glumaca koje redatelj samo nadgleda-iz ovakvog radnog naĉela 1970.god.nastaju 2 predstave-1789.i 1793.(text za njih nastao iz pov. dokumenata franc.revolucije)te njima grupa stjeĉe svjetsku slavu,a Bernard Dort naziva pojavu ovih predstava „centrom sile teţe franc.kazališta“.

Armand Gatti(1924) - ukljuĉuje se u teţnje kolektivnog otkrivanja pov.smisla na tragu koncepcija Brechta, Piscatora, Mejerholda - on smatra da treba napraviti revoluciju da bi se pronašao jezik prilagoĊen zbilji njegovog vremena

- koherentnom shvaćanju politiĉkog kazališta u Gattijevom sluĉaju prethodili su njegovo proletersko podrijetlo,iskustvo pokreta otpora i kratak boravak u koncent.logoru - on djeluje poput kazal.novinara vezanog za aktualne pol.dogaĊaje, no istodobno realizira Barthesovu ţelju za kritiĉkom analizom stvarnosti u kazalištu - Djela: -„Izmišljeni ţivot smetlara Augustea Geaija“(La Vie imaginaire de l'éboueur A.Geai,1962)-govori o ţivotu proletarijata sa obiljem autobiograf.el. -„Javna pjesma ispred 2 elektriĉne stolice“(Chant public devant deux chaises électriques)-inspiracija tragedijom Saccoa i Vanzettija,dvojice anarhista nevino osuĊenih i pogubljenih u SAD-i -„V kao Vijetnam“( V comme Vietnam)-komad evocira funkcioniranje rata voĊenog hladnoćom mašine;ljudi koji ga vode i sami izgledaju mehanizirani u ulozi instrumenata gigantskih kompjutera(evokcaija liĉnosti iz Pentagona);Gatti prizoru tehnol.razvoja suprostavlja prirodu,njene zakone i slobodu koji su predstavljeni duhom vijetnamskih partizana -„13 sunaca iz Ulice St.Blaise“(Les treize Soleils de la Rue SaintBlaise,1968)-pokušaj poetskog odg.tehnokratskom planu uništenja 1 pariške ulice - poslije 1968.Gatti ulazi u eksperimentalnu fazu istraţ.teksta koji bi zadrţao poetiĉnost mada više ne bi bio literaran, a reţija bi omogućavala aktivnije sudjelovanje gledatelja(utopijski pokuĊaji) - kazalište lišeno sterilnog nostalgiĉnog odraza moţe se razvijati samo s mogućnošću pokreta koji ĉovjeku nude nove forme predstave,novog jezika i izlaz iz graĊ-ind okruţja

Suvremeno pjesništvo - poezija unatoĉ dominantnom materijalnom i ideološkom usmjerenju graĊ.društva gubi svoju duhovnu i proizvodnu neovisnost - poezija se poĉinje oslanjati na navike,autoritete,ideologije i mode - opadanje utjecaja nadrelizma ali JEAN-PIERRE DUPREY(1930-1958) mu ostaje vjeran Andre Pieyre De Mandiargues(prozaist) - u svojim stihovima produţuje potragu za fantastiĉnim

Joyce Mansour(1928) -zaokupljena je brutalnošću erosa,a suptilna retorika ţudnje nadahnjuje poeziju ANNIE LE BRUN(1943) Henri Pichette(1924)-pozornost privukao remboovskim vitalizmom svojih prvih knjiga(Apoèmes) Alain Bosquet(1919)-teţnja da se nadrealistiĉka ĉudesnost prevede izrazima egzistencijalnog apsurda;vraća se ćesto klasiĉnom stihu(„Premier Testament“)

Bernard Noёl(1930)- u artoovskom osjećaju tjelesnosti nalazi mogućnost fantazmagoriĉke anatomije Isidore Isou-pokretaĉ letrizma koji nastavlja dadaistiĉko ništenje;on od dosadašnjeg pjesništva uzima samo slova abecede da bi iz njh stvorio zvuĉne konglomerate osloboĊene svake semantiĉke vrijednosti. Pierre Garnier(1928)-ustanovljava poĉ.60-ih god.spacijalizam -franc.poratna pjesniĉka avangarda oslanja se više na filozofiju nego vlastite mogućnosti,a prije utjecaja filozof.na poeziju,utjecaj kršć.od simbolizma bio je 1.model pjesniĉke ideologizacije -poratne godine oznaĉuju procvat obaju usmjerenja od kojih je biblijsko-kršć.iamlo u Claudelau i Jouveu 2 teško dohvatljiva i opreĉna uzora Pierre Emmanuel-reinterpretacija mitova(Orfejev grob-Tombeau d'Orphée,Babilon-Babel) Patrice De La Tour Du Pin-okrenut je romantiĉnim ishodištima legende i prisnog prizivanja( La Quête de joie-Potraga za radošću),a u kasnijem djelu posvećiva se stvaranju opseţnog teokozmološkog viĊenja(Suma poezije-Une Summe de poésie) Jean Grosjean-djelo Knjiga pravednika(Le livre du juste) Jean-Claude Renard -piše poeziju lirskog poistovjećivanja s predmetom i idejom pri ĉemu pjesniĉki govor postaje obredom a da bi to postigao Renard se sluţi sugestijom klasiĉnog stiha(ovdje spadaju i Marie Noël, Charles le Quintrec,Pierre Oster..) - kniţevnost nalazi u filozofiji novo analitiĉko nadahnuće;kniţevost postaje filozofija a time i filozofija postaje jednim od knjiţ.rodova - što se tiĉe poezije izraz filozofsko pjesništvo nije primjereno ni izdaleka koliko u sluĉaju drame,eseja i romana;pjesnici ne opjevavaju filozof.kategorije nego ih nastoje doĉarati kao ozraĉje,kakvoću - 1.pjesnik koji piše s idejama egzistencijalizma je ANDRÉ FRÉNAUD(Les Rois Mages) - najznaĉajniji pjesnik poratnog franc.pjesništva je YVES BONNEFOY-njegovo pjesništvo teţi biti ĉinom prisutnosti

Michel De Guy-ne odvaja esejistiĉko raspravljanje o poeziji od same poezije - pjesnici-esejisti-cilj im je osvijetliti fenomen pisanja te da se tako demistificira i sama poezija -poĉ.60-ih god.nastaje teorijska škola oko ĉasopisa „Tel Quel“(disidenti osnovali novi ĉasopis „Change)ĉiji teoretici nijeĉu ţanrovsku omeĊenost poezije te proglašavaju „smrt autora“razgraĊenog vlastitim textom.Vodeći pjesnik ĉasopisa je DENIS ROCHE ţeli uništiti-

dekonstruirati poeziju uvjeren da je ona dio ideologije vladajuće klase Marcelin Pleynet piše pjesme o pisanju poezije Jean-Pierre Faye-piše poeziju impresionistiĉki nijansiranog opisa(Presavijene boje-Couleurs pliées) Jacques Roubaud-istraţuje kombinaciju modernih i starih poetiĉkih postupaka -govoreći o suvremenom franc.pjesništvu ne smije se smetnut s uma široka osnovica tradicionalnijeg lirizma koji je ĉesto usuglašen s nastojanem da se uspostave pokidane veze komunikacije s ĉitateljstvom -Rošforska škola-„École de Rochefort“-škola pjesnika koji su se okupili 1941.,poĉiva na vrednotama poetskog humanizma,pokretaĉ joj je bio RENÉ-GUY-CADOU,a suradnici JEAN ROUSSELOT,MICHEL MANOLL,LUC BÉRIMONT(pjesnik krepkog rustiĉnog realizma). Maurice Fombeure-pjesnik pjevnih pjesama puĉkog nadahnuća Marc Alyna-nadahnuti adaptor suvremenog hrvatskog pjesništva Jean Follain-zastupnih realizma tihog ţivota i mrtve prirode Eugène Guillevic-u njega realistiĉki smisao za rijeĉ nalazi uporište u kozmiĉki elementarnom doţivljaju zemlje Jean-Louis Depierris-za vrijeme boravka u tadašnjoj Jugoslaviji nastaje njegova poema „Dubrovnik“(Ragusi,1960) Michel Butor-u svojoj poeziji daje gl.ulogu slici i opisu(Mobile) Jacques Réda - djelo „Amen „ - osobitost moderne franc.knjiţ.je što je afirmirala knjiţevnost stvaranu na franc.i izvan granica nacionalnog zemljišta tog jezika;dakle ne samo u zemljama poput Belgije gdje je franc.jedan od materinskih jezika,već i u bivšim kolonijama gdje se franc,koristio ili se još koristi kao jezik administracije i kulture - pisci su se franc jezikom sluţili kao sredstvom u pokretanju procesa dekolonizacije,a njegova krilatica je izraz „négritude“(crnaštvo)koja u sluĉaju Crnaca znaĉi preuzimanje svijesti o njihovim rasnim i kult.posebnostima-najveći pjesnik te knjiţevnosti je AIMÉ CÉSAIRE(Cahier d'un retour au pays natal)

Léopold Sédar Senghor-Senegalac - djelo Hosties noires

- ostali pjesnici u crnaĉkom preporodu:Léon-Gontran Damas,René Depestre,Jacques Roumain, Édouard Glissant,Jean-Joseph Rabearivelo,Jacques Rabemananjara,Kateb Yacine -pobunjeni naraštaj svibnja 1968.donosi poeziju opreĉnu svemu što dotadašnja franc.poezija nudi(DANIEL BIGA,MATTHIEU MESSAGIER,MICHEL BULTEAU,posljednja 2 objavljuju „Elektriĉni manifest s vjeĊama suknji“koji reaktualizira automatsko pisanje u kombinaciji sa sviješću koja prelama i montira tekstovnu graĊu - pjesniĉke šansone- traţe i ostvaruju širok krug komunikacije sa ĉitateljstvom/slušateljstvom,a u tome joj najveću podršku pruţaju masovni mediji - pjesnici-šansonjeri kao GEORGES BRASSENS,JACQUES BREL,LÉO FERRÉ i dr.brane pjesniĉki status ovog novog ţanra kao svojevrsne obnove trubadurskog pjesništva - od pokušaja da poezija premaši granice vlastitog djelokruga te postane uzorom „mijenjanja ţivota“(Rimbaud)do time proizvedene negacije poezije kao omeĊene djelatnosti,po nekima osuĊene da nestane zajedno s društvenom formacijom kojoj sluţi kao ukras-zatvara se primjereni krug jednog od najzanimljivijih stoljeća poezije 1 naroda. - franc.pjesništvo ovog razdoblja je postalo najreprezentativniji i najranjiviji izraz jednog jezika,u svijesti o svojim ograniĉenjima ali i o naĉinima kako da se ona prekoraĉe. Moderna kritika - devetnaestostoljetna kritiĉka koncepcija produţuje se Gustave Lanson - uzor su mu Taine i Sainte-Beuve;inzistira na nauĉnoj objektivnosti kritike,radu na bibliografiji,prouĉavanju rukopisa te nastajanju pojedinog djela - napisao je Povijest francuske knjiţevnosti“(1894) - imao je ogroman utjecaj pa moţemo govoriti o lansonistiĉkom pravcu koji će kasnije biti znakom za konzervativan odnos ne samo prema knji.textu Marcel Proust -razlikovanjem autora i pripovjedaĉa,odvajanjem zbiljske liĉnosti i osobnosti koja se javlja u djelu, odbacuje Saint-Beuveova poistovjećivanja tih 2 ĉinjenica(zbirka „Contre SainteBeuve“);za njega je knjiga „proizvod drugog ja“,a ne ponavljanje stvaraoĉeva subjekta - raskinuta je veza izmeĊu pišĉeva ţivotopisa i djela te se time ruši romantiĉki posebno sentbeovski kritiĉki koncept Paul Valéry - od njegovih kritiĉkih radova posebno je znaĉajno 5 zbirki eseja „Raznolikosti“ (Variété) - odbacuje biografski postupak;kritiku treba zanimati intelektualni svijet;u pit.je knjiţ.djelo a ne njegov tvorac - umjet.djelo je za Valéryja gotovo matematiĉki sustav a jednom je istakao da ni jedna scena iz ţivota ne vrijedi kol.dobar stih,umj.djelo je svojim skladom najsavršeniji iskaz bića André Gide - po njemu je takoĊer usmjerenost na djelo i neobaziranje na pov.stanje u kojem nastaje svojstvo pravog kritiĉkog postupka

- knjiţ.djelo je napor kojem se teţi prema savršenoj jednostavnosti;unut.struktura djela odg.unut.ustrojstvu duše-predstavlja autorov portret -Gide je bio animator skupine kritiĉara oko ĉasopisa „La Nouvelle Revue Française“(pokrenut 1909.,nosioci:Jean Schlumberg,Jacques Rivière,Roger Martin du Gard i André Gide)koja će biti znaĉajna u knjiţ.izmeĊu 2 rata Albert Thibaudet -jedan od najistaknutijih kritiĉkih liĉnosti oko ovog ĉasopisa,formirao se pod utjecajem Bergsona - djela: Flaubert,Paul Valéry,Stendhal,Povijest franc.knjiţ. od 1789. do danas(Histoire de la littérature française de 1789.à nos jours) - djelo smatra svojevrsnom neponovljivošću - generacija je izraz ţivotnog poleta(élan-vital) - kritika je dodatak knjiţ.,a kritiĉar se poistovjećuje s djelom Jacques Rivière- nakon Gidea urednik „N.R.F.“;kritiĉki ĉin je posezanje za onim što će ga nadopuniti jer je sam za sebe nepotpun Charles Du Bos - 7 svezaka Pribliţnosti(Approximations) - kritiĉko poistovjećivanje podsjeća na Proustvo stav o oponašanju,pastiširanju(njegova zbirka „Pastiši i svaštice“) - kritika identifikacije bit ce kasnije uzorom nekim tematskim kritiĉarima;u njoj se nastoji dokuĉiti bit stvaralaĉkog sub. - u kritici nakon 2.svj.rata dolazi do izraţaja promatranje djela kao autonomne ĉinjenice - kritika će postati sve samostalnijom teoretskom disciplinom nastojeći da joj postupci budu utemeljeni na što egzaktnijim osnovicama - nakon samog rata,egzistencijalizam je zavladao intelektualnim ţivotom te nalazi odraz i u kritici - nosilac mu je bio JEAN-PAUL SARTRE,zaĉetnik i najizrazitiji predstavnik ove duhovne orjentacije - za Satrea je knjiţ.djelo odreĊenje prema svijetu i samome sebi - pod utjecajem marksizma sve više govori o sudjelovanju tako da knjiţ.djelo postaje izravan angaţman te time i iskušenje slobode-Što je knjiţevnost?(Qu'est-ce que la littérature?,1947) - djela: eseji o amer.romasijerima,studije o Baudelaireu,Genetu,i nedovršena rasprava o Flaubertu“Porodiĉni idiot“(L'idiot de la famille) - Sartre inzistira na genezi autorova izbora;u svom kritiĉkom rašĉlanjivanju koristi sociološke,psihoanalitiĉke i strukturalistiĉke postupke - sred.50-ih godina nova teoretska orijentacija-strukturalizam,gl.nosilac Claude Lévi Strauss - prouĉavani objekt se ne vrednuje nego se traţi naĉin na koji on funkcionira kao cjelina meĊ.zavisnih sastavnica - nakon 2.svj.rata „nova kritika“- djelo se uzima kao jedinstvena cjelina bez obzira koji se dio analizira i nemoguće je doći do zakljuĉka ako se ne vodi raĉuna o meĊuovisnosti elemenata knjiţ.strukture

- do izraţaja dolazi Valéryjeva teza o mat.ustrojenosti knjiţ.texta odnosno njegovo spec.organizaciji - romantiĉko-kritiĉko pogled gdje se djelo uzima kao prijenosnik u dosezanju nekih istina koje se nalaze u vanknjiţ.zbilji zamjenjuje se shvaćanjem texta kao u sebe zatvorene vrijednosti. - nekoliko je usmjerenja u „novoj kritici“-TEMATSKA KRITIKA - izrasla ponajviše iz franc.kritiĉke tradicije,grupe oko ĉasopisa „N.R.F“ i kritiĉara koji su zapoĉeli svoju aktivnost još prije zadnjeg rata:MARCELA RAYMONDA,ALBERTA BÉGUINA,GASTONA BACHELARDA(on je razradio ĉitavu skalu tematskih skupina na osnovi 4 elementa:vode,vatre,zraka i zemlje:Lautréamont,Voda i sni(L'eau et rêves),Zrak i snovi(L'air et les songes),Poetika prostora(La poétique de l'espace),Politika maštanja(La poétique da la rêverie)... Georges Poulet(1902) -1 od najznaĉ.predstavnika tematske kritike;napisao je svojevrsnu povijest franc.knjiţ.:“Studije o ljud.vremenu“(Études sur le temps humain),Metamorfoze kruga(Les métamorphoses du cercle),Prustovski prostor(L'Espace proustien),Kritiĉka svijest(La conscience critique). - za razliku od biografske,pozitivistiĉke metode,Poulet traga za zajed.duševnom potkom cjelokupnog opusa uzimajući u obzir prvenstveno ketegorije vremena i prostora;djelo postaje dio opusa,a opus jedinicom duhovnog ustrojstva svog vremena - u Balzaca su trajanje vrem.i prostora potpuno ispunjeni,nema hijatusa,pripovjedaĉ se nesmetano kreće-dostupni su mu bliski i udaljeni trenuci i prostori - unut.svijet lika i vanjski svijet zajednice - geneza kod B.dobiva ĉvrste okvire uzroĉno-posljediĉnog slijeda - kod Flauberta se tak kontinuum razbija,prelazi u odvojene trenutke što se oĉituje u samom sklopu njegova romana - Proustov romaneskni svijet je moderno osjećanje vremena u kojem se polazi od niĉega tvoreći od sadašnjeg trenutka uzastopnost

Jean-Pierre Richard(1920) - iz Pouletove ontološke sheme proizlazi mnogo Richardove rekostrukcije psihološkog ustroja tematskih sklopova:Knjiţevnost i doţivljaj,Mallarméov imaginarni svemir,Studije o romantizmu,Proust i osjetni svijet - R.se zadrţava na osjećajnoj i osjetilnoj razini uspostavljajući odreĊenu mreţu suodnosa;ostaje izrazito u okviru djela-ne uklapa ga u šire sisteme kao Poulet - usredotoĉen je nizove tema koje se pojavljuju u meĊ.slijedu(trodijelno stanje:ţudnjazadovoljenje-iscrpljenje,niz je u kojem se kreće Emma Bovary) - u Mallarméovoj poeziji pronalazi teme koje ĉine cjelinu pjesnikova univerzuma Jean Starobinski-(1920) - ţenevski prouĉavalac knjiţ.,blizak tematskoj kritici;koristi obilato saznanja

psihoanalize:Jean Jacques Rousseau:prozirnost i prepreka,Ţivo oko,Kritiĉki odnos - njegova studija o Rousseau pripada skupini najznaĉajnijih suvremenih kritiĉkih textova;naglašava da treba polazit od pojedinosti i da svaka razina analize ima svoju metodu PSIHOLOŠKA KRITIKA Charles Mauron(1899.-1969) - najznaĉajnija liĉnost - on polazi od psihoanalitiĉke postavke da je za rekonstrukciju znaĉajna podsvijest,njemu je u 1.planu djelo i usredotoĉen je na njegovu tematsku konstrukciju: „Umjetnost i psihoanaliza“, “Podsvijest u Racineovu djelu i ţivotu“, “Od opsjedajućih metafora do osobnog mita“. - Mauron svoju kritiku naziva psihokritikom;valjanost njegova postupka je u tome što mu je text objekt istraţivanja,kad otkrije osnovne“opsjedajuće“teme studira njihov suodnos kako bi rekonstruirao cjelinu koju naziva-„osobnim mitom“što je ustvari tematski sklop opusa - tek kad pronaĊe odreĊenu usustavljenost opusa usporeĊuje ga s autorom,odnosno s njegovim ţivotopisom kako bi na taj naĉin provjerio valjanost svoje analize.

Lucien Goldmann ( 1913-1970) Skriveni Bog( Le dieu caché) Za sociologiju romana( Pour une sociologie du roman) • Povodi se za G.Lukácsem, smatra kako je osoba povodljiva pod utjecajem skupine • Psihoanaliza je nedostatna da bi se djelo shvatilo • Postoje dva stupnja u studiju teksta, razumijevanje i objašnjavanje • Zamjera strukturalistima da u svojim teorijama nijeĉu razitak, svodeći raznolikost povijesnih razdoblja na samo jednu strukturu • Svoj postupak naziva GENETIĈKIM STRUKTURALIZMOM • Najveći predstavnik SOCIOLOŠKE KRITIKE René Girard(1924.) • Romaneskna struktura svodi se na «trokutnu ili triangularnu teţnju», što bi znaĉilo da se lik ponaša prema slici drugoga, a ne prema vlastitoj biti • Tekst prikazuje stanje društva, pripada sociološkoj kritici • IzmeĊu lika i objekta njegove teţnje postavlja se posrednik, pa se dobiva «trokutni odnos» . Don Quijoteu je to idealni vitez, a Emmi junakinje sentimentalnih romana • Posredovanje moţe biti vanjsko, npr.,kod Don Quijotea, jer je posrednik nedokuĉiv • Moţe biti u unutarnje, npr.kod Prousta su to zatvoreni društveni krugovi, saloni... • Metafiziĉka ţelja da se ţivi po uzoru na drugoga, snaţno prisutna i danas • Romanom se otkriva pritajeni mehanizam društva • Njegove studije: Romantiĉka obmana i romaneskna istina, 1961. Jean Rousset( 1910.) • Ţenevski kritiĉar • U prouĉavanju polazi od izraţajnih sastavnica djela • Pod utjecajem anglosaksonske nove kritike i ruskih formalista

• Najznaĉajnije studije: Knjiţevnost baroknog doba u Francuskoj, 1953. Ogledi o knjiţevnim strukturama od Corneilla do Claudela, 1962. Narcis romansijer: Ogledi o prvom licu u romanu, 1973. • Tek preko forme dokućuje se smisao djela • U fabuli Emme uoĉava binarnost, ponavljanje osnovnih scena: ples u dvorcu, pa u Rouenu, dva pokušaja samoubojstva... Zakluĉak: Ţivot j e neprestano vraćanje na već proţivljeno • Zanimaju ga oblikovne i znaĉenjske ĉinjenice • STRUKTURALISTIĈKA KRITIKA- krajnja formalizacija struktutralnog pristupa • Za strukturalista je tekst sustavnost kojoj je moguće pronaći kod • Djelo treba funkcionirati kao zatvorena cjelina meĊusobno uvjetovanih sastavnica • Pozivao se na Paula Valérya, kao i ostali strukturalistiĉki usmjereni kritiĉari

STRUKTURALIZAM - intelektualni pokret koji smjenjuje egzistencijalizam • Izrasta na tlu strukturalnog odnosa prema društvu i estetici Michael Foucault, - filozof i povjesniĉar ljudskog mišljenja, zamjera Sartreu da svojom usmjerenom analizom nije u stanju odrediti objekt koji istraţuje Jacques Lacan primjenjuje strukturalistiĉki postupak u psihoanalizi - Strukturalisti smatraju da je njihova metoda cool, upravo zato što je primjenjivana u društvenim i egzaktnim znanostima Roland Barthes( 1915-1980) • Središnja liĉnost strukturalistiĉke kritike • Svestran ĉovjek, okušavao se na knjiţavnim tekstovima, ali i na reklamnim natpisima na modnim revijama • Nulti stupanj pisanja, 1953. • Mitologije, 1956. • O Racineu, 1963. • Kritiĉki ogledi, 1964. • Osnove semiologije, 1964. • Kritika i istina, 1966. • Strukturalistu je knjiţevnost odreĊeni tip jezika • Kritika je «diskurz o jeziku» • Roland i skupina strukturalista, okupljaju se oko ĉasopisa

«COMMUNICATIONS»,koji izlazi oko 1961. • Posvećuju se analizi teksta, retorici, semiologiji... • Ĉasopis «Poetique», utemeljen 1970., potpuno je usmjeren na probleme teorije i povijesti knjiţevnosti • Teţi se konstituiranju znanosti o knjiţevnosti kao samostalne discipline • Pozivaju se na Jacobsona Gerard Genette( 1930.) • Jedan od urednika ĉasopisa «Poetique» • Istaknut predstavnik strukturalistiĉke kritike i zagovornik što egzaktnijeg prisupa knjiţevnoj ĉinjenici • Figure, 1966. • Mimologike, 1976. • Uvodi terminologiju u analizu proznih tekstova • Najopseţniju studiju posvećuje analizi priĉanja i vremena u Proustovom romanesknom ciklusu, naslov rada je Diskurz priĉe, u knjizi Figure

Tzvetan Todorov • Drugi urednik ĉasopisa« Poetique» • Uredio je zbornik radova ruskih formalista Teorija knjiţevnosti, 1966. • Niz zapaţenih studija o teoriji proze: Knjiţevnost i znaĉenje, 1967., Poetika proze, 1971. Postoje 2 orijentacije u strukturalistiĉkoj kritici: NEORETORIĈKA I SEMIOLOŠKA • MeĊusobno se proţimaju • Za semiološki pristup, tekst je sustav glasova kojem je cilj prenošenje odreĊene poruke • Knjiţevni tekst je sintagmatski niz znakova • Pojam jeziĉnog znaka odredio je švicarski lingvist, Ferdinand de Saussure A.J.Greimas • Okuplja grupu semiološki orijentiranih analitiĉara • Zbirka studija: Ogledi iz poetiĉke semiotike, 1970. • U knjiţevnom tekstu postoje dva plana: PLAN IZRAZA I SADRŢAJA • Za širenje semioloških ideja znaĉajan je ĉasopis «Tel Quel», koji izlazi od 1960.-te, vodi ga romansijer «novog vala», Philippe Sollers Provode semiološka istraţivanja u Sovjetskom Savezu. Julia Kristeva( 1941.) • Predstavnica sovjetskih semiologa • Kritiĉarka semiološke orijentacije • Semeiotike: Istraţivanja za jednu semanalizu,1969.

• Revolucija pjesniĉkog jezika, 1974. Ĉasopis «Litterature», 1971,takoĊer okupljalište semiološki orijentiranih kritiĉara Gilles Deleuze • Studija o znakovima u Proustovom romanesknom ciklusu • Proust et les signes, 1964., otkriva niz kodova Pierre Macherey • Marksistiĉki usmjeren kritiĉar • Bavi se «teorijom knjiţevne proizvodnje» • Za teoriju knjiţevne proizvodnje, 1966. Kritiĉka je scena u Francuskoj veoma raznolika. Slijede kritiĉari koji su u ostavili traga u poslijeratnoj kritici:

Maurice Blanchot(1907.) • Provodi dubinske analize Mallarméa, Kafke ,Rilkea • Zbirka eseja Knjiţevni prostor,1955. • Lautréamont et Sade., 1949.

Gaetano Picon(1915-1976) • Panorama suvremene francuske knjiţevnosti,1949. • Pisac i njegova sjenka, 1953., spis o estetici knjiţevnosti • Studije o Malrauxu, Balzacu i Proustu

Maurice Nadau(1911.) • Povijest nadrealizma, 1945. • Francuski roman nakon osloboĊenja, 1964. Claude –Edmonde Magny(1913-1966) • Doba ameriĉkog romana,1948. • Povijest francuskog romana poslije 1918. Georges Blin(1917.) • Stendhal i problemi romana,1954. JEAN-YVES TADIÉ(1936) • Proust i roman, 1971. Pierre Barberis • Najznaĉajniji balzakolog • Balzakov svijet,1971.

• Balzakovski mitovi,1971 ROMAN U ZNAKU PITANJA ????? GIDE- roman 20.st. teţi tome da bude «bez zakona», da prijeĊe u zonu izvan granica Poznati romanopisci u Francuskoj nakon 2. Svjetskog rata grupiraju se u nekoliko pravaca Najpoznatija je naturalistiĉka tradicija: - HERVE BAZIN( 1911.) - HENRY TROYAT(1911.) - GEORGES SIMENON(1903.) Postoje i pisci poetiĉnog i ĉudesnog romana: - ANDRÉ DHOTEL(1900.) - ANDRÉ PIEYRE DE MANDIARGUES(1909.) - HENRI BOSCO(1888-1976.) Julien Graco(1910) • Dvorac Argol, 1938. • Balkon u šumi, 1958. • Predstavnik «supernaturalizma» Kao reakcija na angaţiranu i tendecioznu knjiţevnost nakon 1945., javlja se novi pravac: Roger Nimier( 1925-1962) • Radost pisanja, izrazita neangaţiranost,desniĉarsko opredjeljenje • Plavi husar, 1950. Maurice Nadeau - Teoretiĉar - govori o «neoklasicistiĉkoj tendenciji»: • Psihološka analiza, strast, erotika, ravnodušnost pripovjedaĉa i likova • To je odreĊeni ţivotni stil kojega uoĉavamo kod sljedećih pisaca: FRANÇOIS NOURISSIER(1927.) ROGER VAILLAND(1907-1965) FRANÇOISE SAGAN(1935) Dobar dan tugo, 1954. CHRISTIANE ROCHEFORT(1917) Odmor ratnika, 1958. • Razoĉaranje ideologijama, skidanje spisateljstva s pijedestala, radost pisanja, oĉaj ţivljenja • Prekinuta tradicija «ţenskog romana» • Otvoren put erotskom romanu • Raširenost autobiografija, memoara, intimnih dnevnika i zapisa Gotovo se svi pisci 20. st. okušavaju u intimnoj knjiţevnosti( pisac govori o sebi i u svoje ime) • GIDE –Dnevnik • SARTRE- Rijeĉi • SIMONE DE BEAUVOIR- Memoari • ANDRÉ MALRAUX- Antimemoari • JOSÉ CABANIS- memoarska proza Miachel Leiris (1910)

• Introspektivna proza • Muţevno doba,1939. • stvaranje nove knjiţ. vrste psihološkog dokumenta • nadrealist u mladosti • Pravilo igre( 1948-1976), psihiĉko iskustvo+ sjećanja, snovi, anegdote... • Tekst=«vrsta hijeroglifa kojemu nedostaje kod»

Jean Genet(1907) • Transgresija svih kodeksa • Veliĉa vlastite poroke • Moderan duhovni bunt • Etiĉko ništavilo • Opsjednut zlom • Agresivna i izazovna proza • Promiskuitet, izdaja, homoseksualnost..... • Dnevnik lopova, 1949. • Naša Gospa od cvijeća, 1944. • Ĉudo od ruţe, 1946. Cijelo 20 . st.=suprotstavljanje tradiciji na svim razinama: na planu jezika i stila, tematike i strukture Izumljivanje novih pripovjedaĉkih postupaka! «Izumitelji»: GEORGES BATAILLE RAYMOND QUENEAU SAMUEL BECKETT MAURICE BLANCHOT Georges Bataille( 1897-1962) • Bivši nadrealist • Urednik ĉasopisa «Critique» • Utjecaj na mlade avangardne knjiţevnike • Ţestoka erotiĉnost pripovijesti i eseja • Opsesija smrću • Metafiziĉki nemir • Nazivaju ga « mistikom bez Boga» • Stvara u ekstazi ( bol + uţitak, seks, poroci, tortura) Raymond Queneau( 1903-1976) • «Grĉevito drţanje francuskog jezika jednog Voltairea isto je tako apsurdno kao i pisanje stihova na latinskom!» • Ukida granicu izmeĊu pjesništva i proze • Svaki pjesnik mora stvoriti svoj «neofrancuski» jezik • Revolucija na 3 plana: na razini rjeĉnika, ortografije i sintakse

• Igra se jezikom, kaţu da je zabavan....( sami provjerite) • Crni humor blizak ironiji • Zazie u metrou, 1959. • Stilske vjeţbe ,1947.,u kojima parodira «29 naĉina priĉanja iste zgode»

Poetski romani - koji nas magijim rijeĉi uvode u neslućene svjetove... Boris Vian( 1920-1959) • Šašavi predmeti , bezazleni likovi • Mjeseĉari, logika sna • Dosjetke, igre rjeĉima,jeziĉne inovacije • Ĉudestan svijet • Pjena dana, 1947. • Jesen u Pekingu,1947. Samuel Beckett • Irac • Utjecaj Kafke, Prousta i Joycea • Razbijanje romaneskne iluzije • Otvoreno napada tradocionalni roman • Izraţava se u 1. licu • Traga za samim sobom • «Uspomene su ubitaĉe...» • POSTOJANJE= TEMELJNO ZLO • Molioy, 1951., unutarnji monolog bogalja Molloya • Malone umire, 1952., Malone oĉekuje smrt prikovan za krevet, jezik se raspada u neartikulirano buncanje • Njegovo je djelo oporba suvremenom društvu i knjiţevnosti • Izvorište «NOVOG ROMANA», novog pravca u francuskoj knjiţevnosti Maurice Blanchot(1907.) • Esejist i pomanopisac • Pesimist • Problematika jezika i bića • Razmišljanje nad samim ĉinom pisanja • Zagonetni Thomas, 1941. • Uz Bataillea i Leirisa predstavlja školu «ANTI-ROMANA»

«NOVI ROMAN» - posljednji knjiţ.pravac u francuskoj proznoj produkciji( Hvala Bogu J! • Traje još i danas • Pojam koji oznaĉava stvaralaĉku djelatnost skupine romanopisaca koji su se izmeĊu 1950. i 1960. okupili oko izdavaĉa «Editions de Minuit» • Osporavanje tradicionalnog romana «balzakovskog tipa» • 1971., simpozij u Cerisy-la- Salleu, reforma novog romana pod vodstvom Jeana Richardoua u «novi novi roman» • Lista «novih romanopisaca»: Michael Butor, Alain Robbe- Grillet, Claude Simon, Nathalie Sarraute, Claude Ollier • Od 1950 pridruţuju im se i Margerite Duras, Samuel Beckett, Jean Cayrol, Claude Mauriac.. • Poĉetkom 60-tih, okupljeni su oko ĉasopisa «Tel Quel» • Tvrdi se da je ovaj pravac prouzroĉio «smrt romana», i knjiţevnost pretvorio u sterilnu intelektualistiĉnu igrariju • Knjiţevnost nije predstava stvarnosti, nego samo mreţa znakova, rijeĉi i slika • Naglašava umjetni karakter djela, npr. Roussel stvara fikciju na temelju obiĉne homofonije • Bori se protiv realistiĉke iluzije • Sustav unutarnjih rima, analogija i simetrija • «Novi je roman » definira svojom «literarnošću», nazivaju ga «škola pogleda» • Dinamiĉnost opisa, krupni planovi, montaţa... • Razbija pojam lika u romanu- protagonist nema više povlaštenu ulogu u romanu, i on je samo jedan od znakova, sveden na inicijale svoga imena ili na potpunu anonimnost • Najpoznatija teorijska djela su: • Doba sumnje, 1956. NATHALIE SARRAUTE • Za novi roman, 1963., ALAIN GRILLET Jean-Pierre Sollers(1936) • Pristaša «novog romana» • «Sada se nalazimo na sceni rijeĉi!» Nathalie Sarraute( 1902) • Najstarija pripadnica pravca • Rusko podrijetlo • Tropizmi, 1938. • Portret nepoznatog,1949. • Planetarij, 1959. • IzmeĊu ţivota i smrti, 1968. • Psihološke preokupacije • Apstraktna djela- nema fabule ni likova na kakve smo navikli • Tko smo mi zapravo, i odakle potjeĉe ono što vjerujemo da mislimo?

• Predmet romana je psihološka stvarnost • Zahtjeva veliki napor ĉitaoca... Alain Robbe-Grillet(1922.) • Roman treba biti «optiĉki i deskriptivan» • Predmeti i ambijenti imaju glavnu ulogu • Tjeskoba suvremenog ĉovjeka • Ljubomora, 1954. • Sastajalište, 1965. • U labirintu, 1959. Claude Simon( 1913.) • Flandrijska cesta, 1960. • «psihiĉki pejzaţ»- zbunjivo i višeznaĉno iskazivanje vremena • Jedan od naj predstavnika «novog romana» • Vjetar, 1957.,roman u kojem odbacuje realistiĉnu iluziju • Zajedniĉka tema svih njegovih djela je isprepletanje povijesti i njezine prisutnosti u maštanju, sjećanjima, npr. Španjolski graĊ. Rat u Palaĉi • Iskustvo+znanje+sjećanje+mašta+jeka+prividi • Triptih, 1973. • poraz, lutanje, samoća, samoubojstvo • strogo materijalistiĉko pisanje Michel Butor(1926.) • najĉitkije knjige «novog romana» • Upotreba vremena, 1957. • Promijenjena odluka, 1957. • Nenametljiva psihološka analiza • Igranje s vremenom

Pokušaji prerastanja «novog romana»:

Jean-Marie Le Clézioa( 1940.) • Hiperrealizam • Zapisnik, 1963. • Groznica,1965. • Potop,1966. • Terra Amata, 1967. • Divovi,1973. • Tragika modernog ĉovjeka • Autoceste, aerodromi,supermarketi= suvremena tjeskoba

• Junaci na kraju potpuno polude ili se samounište • Psi, štakori, zvijeri, .... • «metafiziĉka fikcija» • Odbija krute teorije«novih romanopisaca» Michael Tournier(1924.) • Petko ili neizvjesnost Pacifika, 1967. Patrik Modiano(1945.) • Trg Étoile, 1968. • Potpuna sloboda mašte, obnavljanje vaţnosti fabule, ţivotnost romana ................I sada, za kraj, još samo malo šećera................... J Eksplozija ţena 70-tih godina... Violette Leduc(1907-1971) • Kopile, 1964. - Nakon 1944., 5 je ţena dobilo nagradu Goncourt: Elsa Triolet, Beatrix Beck, Simone de Beauvoir, Anna Langfus, Edmonde Charles-Roux. • Odluĉno odbijaju etiketu «ţenskog» stvaralaštva,(ĉitaj-sentimentalno i sladunjavo) • Uvode novu senzualnost i senzibilnost Marguerite Yourcenar - ( pseudonim Marguerite de Crayencour) • RoĊena 1903. U Brxellesu • Glavni likovi su muškarci • Dobro poznavanje povijesti i filozofije • Hadrijanovi memoari, 1951.,povijesno-filozofski roman • Crna mijena,1968.,intelektualna biografija • Prva ţena ĉlanica Francuske akademije Marguerite Duras(1914.) • Borac za autentiĉnost i osvještenje ţena • Redateljica( kazalište i film) • Brana na Pacifiku,1950.,neorealistiĉki roman • Moderato cantibile,1958. • Tekstovi «indijskog ciklusa»(roĊena u Indokini): Vice-konzul,1966., Ljubav,1971., India Song,1973. • Borbena pasivnost+nihilistiĉki humanizam+asketski izraz • Ljeviĉarka, Feministkinja i Avangardna spisateljica Mlade avangardne spisateljice okupljaju se oko izdavaĉke kuće «Editions des femmes» HELENE CIXOUS(1973), teoretiĉarka, primjer «novog ţenskog » pisanja..