FAKTOR KEPELBAGAIAN

INSTITUT KEMAHIRAN BELIA NEGARA DUSUN TUA (KEMENTERIAN BELIA DAN SUKAN) 43100 , HULU LANGAT SELANGOR DARUL EHSAN .

TAJUK: FAKTOR KEPELBAGAIAN. Takrif- Faktor kepelbagaian ialah satu kiraaan anggaran pengurangan kadaran arus bagi kabel dan alat-alat dari kadaran arus yang sebenar kerana kita menganggapkan tidak semua beban digunakan dengan serentak. Oleh kerana itu kadaran arus alat-alat atau kabel tidak semestinya mengikut kadaran arus keseluruhan beban di sesuatu pemasangan itu. Dibawah adalah JADUAL 4B di dalam bab Peraturan-Peraturan I.E.E Edisi ke –15 ( m/s 125 ).

CARTA PANDUAN PENGIRAAN FAKTOR KEPELBAGAIAN.

Bil .

Litar akhir yang dibekalkan dari pengalir / peralatan suis dimana faktor kepelbagaian dipakai.

JENIS BANGUNAN Rumah Kediaman / Penginapan Persendirian.

Kedai , Setor Pejabat dan Premis Perniagaan.

Hotel dan Rumah Tumpangan.

1.

Pencahayaan (Lampu)

66% dari jumlah permintaan arus.

90% dari jumlah permintaan arus.

75% dari jumlah permintaan arus.

2.

Pemanasan dan Kuasa (Selain 3 dan 8 di bawah)

100% dari jumlah permintaan arus sehingga 10A + 50% permintaan arus selebihnya.

100% beban penuh terbesar + 75% beban yang lain.

100% beban penuh peralatan terbesar + 80% beban penuh yang kedua besar + 60% beban penuh yang lain.

3.

Pemasak.

10A+30% beban penuh peralatan tersambung + 5A untuk soket alir keluar bantuan.

100% beban penuh peralatan terbesar + 80% beban penuh yang kedua besar + 60% beban penuh yang lain.

4.

Motor (Melainkan Lif).

5.

Pemanas Air (Segera).

6.

Pemanas Air (Kawalan Laras Suhu).

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

Kedai 100% beban penuh motor terbesar + 80% beban penuh motor kedua besar + 60%beban penuh yang lain.

100% beban penuh motor terbesar + 50% beban penuh

100% pemanas terbesar dan kedua terbesar + 25% beban penuh yang lain. Tiada Faktor Kepelbagaian Dibenarkan.

1

7.

Pemanas Lantai.

Tiada Faktor Kepelbagaian Dibenarkan.

8.

Pemanas Ruang Terma.

Tiada Faktor Kepelbagaian Dibenarkan.

9.

Susunan Litar Akhir (Lihat Rajah Carta Susunan Piawai Litar Akhir Alur Keluar).

100% dari jumlah permintaan arus litar terbesar + 40% litarlitar yang lain.

100% dari jumlah permintaan arus litar terbesar + 50% dari jumlah permintaan arus litar-litar yang lain.

10.

Soket Alur Keluar Selain dari 9 dan Peralatan Kekal dari yang Disenararaikan Diatas.

100% permintaan arus titik penggunaan terbesar + 40% dari titik penggunaan yang lain.

100% permintaan arus titik penggunaan yang terbesar + 75% dari titik penggunaan yang lain.

100% permintaan arus titik penggunaan yang terbesar + 75% dari titik penggunaan bilik utama + 40% yang lain.

Di bawah adalah JADUAL 5A di dalam Peraturan-Peraturan I.E.E Edisi ke – 15 (m/s 126 ).

PENYUSUNAN-PENYUSUNAN LITAR PIAWAI.

Litar-litar akhir yang menggunakan alurkeluar –alurkeluar soket BS 1363.

Saiz Minimum Pengalir. Jenis Litar.

Peranti Perlindung Arus Yang Berlebihan.

Perkadaran 2

1 A1 Gelang

A 30 atau 32

A2 Jejari

30 atau 32

A3 Jejari

20

Pengalir Kuprum Kabel-Kabel Yang Bertebatkan Getah Atau P.V.C.

Pengalir Kuprum Kabel-kabel Yang Bertebatkan Galian.

Pengalir Aluminium Yang Berlapiskan Kuprum Kabel-Kabel Bertebatkan P.V.C.

Keluasanerl Lantai Yang Dibekalkan.

4

5

6

7

Jenis 3 Semua. Fius Katrij / Pemutus Litar. Semua.

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

mm 2.5

2

mm 1.5

2

mm 4

2

mm2 100

4

2.5

6

50

2.5

1.5

4

20

2

CARA MENGIRA FAKTOR KEPELBAGAIAN BERDASARKAN PERATURAN I.E.E. Pihak I.E.E. telah menyediakan satu jadual panduan untuk mengira keperluan ( permintaan ) arus di pemasangan yang kecil. Jadual ini dikenali sebagai Jadual Faktor Kepelbagaian. Ada dua cara untuk mengira faktor kepelbagaian iaitu:Cara 1. Mencari permintaan arus setiap beban dan mengira kepelbagaiannya. Jumlah kesemua permintaan arus bagi setiap beban yang telah dikira kepelbagaiannya dijadikan dasar permintaan arus di pemasangan itu dan seterusnya digunakan sebagai panduan untuk menetapkan kadaran arus kabel dan alat-alat kawalan. Cara 2. Cara kedua adalah lebih rumit kerana kita perlu mempunyai pengalaman dan pengetahuan yang mendalam tentang pemasangan yang hendak dikira itu. Pada dasarnya cara ini masih mengambil kira keperluan arus setiap litar dan mengurangkannya dengan menggunakan Jadual Faktor Kepelbagaian serta tambah faktor kepelbagaian pada litar-litar yang difikirkan tidak digunakan secara serentak. Oleh kerana itu kita mestilah betul-betul dapat memahami cara ini agar tidak tersalah anggap dan boleh membawa kemudaratan pada pemasangan dan pengguna. Bagi setiap yang kurang pengetahuan dan kemahiran tentang sesebuah litar lebih baiklah jangan menggunakan cara ini. Cara mengira faktor kepelbagaian. Bagi memudahkan pengiraan, formula amnya dapat dinyatakan sebagai Faktor kepelbagaian = Jumlah beban serentak yang digunakan Jumlah beban yang digunakan Faktor ini boleh juga ditentukan oleh perancang-perancang dan pihak-pihak tertentu yang berkelayakan. Pihak I.E.E telah mengadakan satu contoh jadual khas tentang anggaran kepelbagaian bagi setiap jenis beban dan tempat pemasangan iaitu seperti di rumah kediaman, rumah pangsa dan sebagainya ( telah dinyatakan perkara ini di atas ). Di negara ini faktor kepelbagaian dikira mengikut keadaan tempat dan beban disamping kehendak pembekal tenaga elektrik. Contoh 1. Pemasangan di kedai kecil memerlukan bekalan 415 V, 3 fasa bagi membekalkan beban berikut pada satu fasa yang seimbang. Kira kadaran fius dan kadaran kabel yang hendak digunakan bagi membekalkan pemasangan ini. Beban yang hendak dipasang ialah:1. 2. 3. 4. 5.

1 x 4.5 Kw, 240 V dan 6 x 3 Kw, 240 V pemanas bertemostat. 1 x 6 Kw, 240 V dan 1 x 4 Kw 240 V alat pemasak 2 x 3 Kw, 240 V alat pemanas air segera. 4 Kw jumlah kesemua lampu nyahcas 240 V. 3 x 30 A soket keluaran litar gelang ( soket keluaran 13 A ).

( Rujuk Jadual Faktor Kepelbagaian di bawah ruangan kedai, stor, pejabat dan tempat jualan selain kilang ).

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

3

Beban 1. Pemanas bertemostat 4.5 Kw

Permintaan arus W / V 1 x 4500 / 240 = 18.75 A.

Permintaan arus selepas faktor kepelbagaian Tiada peruntukan kepelbagaian = 18.75 A.

6 x 3 Kw

6 x 3000 / 240 = 75 A.

2. Alat pemasak 6 Kw

= 75 A.

1 x 6000 / 240 = 25 A.

100 % yang terbesar = 25 A.

1 x 4000 / 240 = 16.6 A.

80 % bagi yang kedua terbesar = 13.28 A.

4 Kw

3. Alat pemanas segera 2 x 3 Kw 4. Lampu 4 Kw 5. Soket keluaran 3 x 30 A

2 x 3000 / 240 = 25 A.

100 % bagi kedua-duanya = 25 A.

1.8 x 4000 / 240 = 30 A.

90 % daripada jumlah 30 A = 27 A.

3 x 30 A = 90 A.

100 % fius terbesar = 30 A 50 % baki jumlah fius = 2 x 30 x 50 100 = 30 A. Jumlah = 30 + 30 = 60 A.

Jumlah permintaan arus = 280.35 A.

Arus sefasa = 280.35 / 3 = 93.45 A.

Jumlah permintaan arus selepas faktor kepelbagaian = 244.03 A.

Arus sefasa = 244.03 / 3 = 81.34 A.

Suis utama yang dipilih = 100 A tiga fasa dan neutral Kadaran fius sefasa = 100 A. Saiz kabel yang digunakan = 16 mm² Kadaran pemutus litar 40 A / Jenis arus 30mA.

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

4

Contoh 2. Berpandukan Jadual Faktor kepelbagaian, kira faktor kepelbagaian bagi sebuah rumah kediaman persendirian yang menggunakan beban berikut:1. 2. 3. 4.

4 litar kecil akhir lampu 5A tiap-tiap satu litar. 4 litar kecil akhir pemanas 15A tiap-tiap satu. 2 litar kecil akhir soket keluaran 13A litar gelang dengan 30A fius. 2 litar kecil akhir soket keluaran 13A litar jejari dengan 20A.

Jumlah arus sebenar setiap 1. Lampu = 20A

Jumlah arus selepas faktor kepelbagaian 66 % daripada jumlah permintaan arus = 66 x 20 100 = 13.2 Ampere.

2. Alat Pemanas = 60A

100 % dari jumlah permintaan arus sehingga 10A. 50 % arus yang selebihnya = ( 60 – 10 ) x 50 100 = 25A.

3. Litar soket keluaran = 100A 2 x 30A = 60A 2 x 20A = 40A 100A

100 % dari jumlah permintaan yang terbesar = 30A.

Jumlah arus beban = 180A

Jumlah permintaan arus selepas faktor kepelbagaian = 106.2A

40 % baki jumlah arus = ( 100 – 30 ) x 40 100 = 28A.

Daripada keputusan pengiraan factor kepelbagaian dapatlah dikurangkan saiz kabel dan suis peralatan dan peralatan lain dari 180A kepada 106.2A, begitu juga saiz kabel dan peralatan pada setiap litar kecil akhir.

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

5

5A KEPELBAGAIAN LAMPU 5A 20 X 66 % = 13.2A 5A Arus Sebenar = 20A Arus Selepas Faktor kepelbagaian = 13.2A

5A

15A KEPELBAGAIAN PEMANAS 15A

15A Arus Sebenar = 180A Arus Selepas Faktor kepelbagaian = 106.2A

Arus Sebenar = 60A Arus Selepas Faktor kepelbagaian = 35A

10 + ( 100 % beban lebih daripada 10A ) = 10 + ( 60 – 10 ) x 50 % = 10 + 25 = 35A

15A 20A

20A

30A Arus Sebenar = 100A Arus Selepas Faktor kepelbagaian = 58A

30A

Rajah 6.14 Gambarajah kaedah litar kecil akhir i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

6

KEPELBAGAIAN SOKET KELUARAN LITAR GELANG 100 % Fius yang terbesar + 40 % baki jumlah fius = 30 + ( 100 – 30 ) x 40 % = 58A

Contoh 3 Sebuah rumah pangsa dipasang dengan beban seperti berikut. Berapakah litar kecil akhir yang diperlukan dan berapakah arus yang perlu dibekalkan setelah faktor kepelbagaian? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

15 buah lampu pendarfluor 36 watt. Lampu biasa 20 watt, 30 watt, 120 watt ( 12 buah setiap satu ). Lampu nyahcas ada 5 buah, tiap-tiap sebuah 1000 watt. Soket keluaran 13 A dengan 50 buah dalam litar gelang. 6 litar soket keluaran 15 A. Alat pemasak 1.5 Kw, 4.6 Kw, 5 Kw. Motor 10 KK dan 20 KK.

Catatan. Bekalan di pemasangan ini ialah 240 V Arus Ulangalik. Beban 1. Lampu 15 buah lampu pendarfluor 36 watt.

Permintaan arus W / V 15 x 36 x 1.8 240 = 4.05 Ampere. Menggunakan saiz fius 5A. Dibuat 2 litar . Lampu biasa 20 W, 30W Lampu Biasa 20 watt. 120 W ( 12 buah setiap = 100 W = 0.41 A satu ) 240 V 1 litar kecil akhir 5 A boleh menampung = 5 = 13 buah . 0.41 Lampu Biasa 30 watt. = 100 W = 0.41 A 240 V 1 litar kecil akhir 5 A boleh menampung = 5 = 13 buah . 0.41

Permintaan arus selepas faktor kepelbagaian 2 litar Lampu Pendarfluor 36 watt. 1 litar Lampu biasa 20 watt. 1 litar Lampu biasa 30 watt. 2 litar Lampu biasa 120 watt. 5 litar Lampu Nyahcas 1000 watt.

Jumlah arus = 2 x 5A + 2 x 5A + 2 x 5A 5 x 10A = 80 A. 66 % daripada jumlah arus 80 Ampere. = 66 x 80 100 = 52.8 Ampere.

Lampu Biasa 120 watt. = 120 W = 0.5 A 240 V 1 litar kecil akhir 5 A boleh menampung = 5 = 10 buah . 0.5

Lampu nyahcas 5 buah Tiap-tiap satu 1000 watt.

1 x 1000 x1.8 240 = 7.5 A. Menggunakan saiz fius 10 A. ( 5 x 10 A digunakan = 50 A ) untuk 5 buah arus = 37.5 A.

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

7

2. Soket keluaran 13 A dengan 50 buah dalam litar gelang.

50 buah 13 A dalam litar gelang. 5 litar x 30 A = 150 A.

Jumlah arus = 270 A. 40 % daripada jumlah arus 270 Ampere.

6 litar soket keluaran 15 A.

6 litar 15 A 6 litar x 20 A = 120 Ampere.

3. Alat Pemasak 1.5Kw,

Arus yang diperlukan = 1.5 x 1000 240 = 6.25 A.

Alat Pemasak 4.6 Kw

= ( 270 – 30 ) x 40 100 = 96 + 30 = 126 Ampere. Tidak ada faktor kepelbagaian kerana kurang daripada 10 A.

Arus yang diperlukan Arus selepas faktor kepelbagaian = 4.6 x 1000 240 = 19.16 A.

Alat Pemasak 5 Kw

= 10 + ( 19.1 – 10 ) x 30 % = 10 + 2.73 = 12.73 A

Arus yang diperlukan Arus selepas faktor kepelbagaian = 5 x 1000 240 = 20.83 A.

4. Motor 10 KK

Arus yang diperlukan = 10 x 746 240 = 31.08 A.

Motor 20 KK

= 10 + ( 20.83 – 10 ) x 30 % = 10 + 3.249 = 13.25 A.

Tiada faktor kepelbagaian

Arus yang diperlukan =20 x 746 240 = 62.16 A. Jumlah permintaan arus = 452.35 A

i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

Tiada faktor kepelbagaian

Jumlah permintaan arus selepas faktor kepelbagaian= 307.98 A.

8

5A KEPELBAGAIAN LAMPU 1 litar 10 x 36 watt Lampu Pendarfluor 1 litar 5 x 36 watt Lampu Pendarfluor 1 litar 12 x 20 watt Lampu Pijar 1 litar 12 x 30 watt Lampu Pijar 1 litar 6 x 120 watt Lampu pijar 1 litar 6 x 120 watt Lampu pijar 5 litar 1 x 1 Kw Lampu Nyahcas

5A Arus Selepas Faktor Kepelbagaian ( Lampu ) = 80 x 66 % = 52.8 Ampere

5A

10A

30A Saiz kabel = 1.5 mm² Pvc / Pvc

Arus selepas Faktor kepelbagaian ( soket alur keluar ) = 30 + ( 240 x 40 % ) = 30 + 96 = 126 Ampere.

20A

KEPELBAGAIAN ARUS SOKET KELUARAN 5 litar x 30 A soket keluaran litar gelang

20A 20A 6 litar x 20 A soket keluaran 20A

Arus selepas Faktor kepelbagaian keseluruhan = 307.98 Ampere

20A

Saiz kabel = 16 mm² Pvc / Pvc

Saiz kabel = 2.5 mm² Pvc / Pvc

Arus Selepas Faktor kepelbagaian ( alat pemasak ) = 10 + 13 + 13 = 36 Ampere.

15A

20A 60A

Arus Selepas Faktor kepelbagaian ( motor ) = 31.08 + 62.1 = 93.18 Ampere. i.k.b.n.d.t ( Faktor Kepelbagaian )

20A

1 motor 10 KK = 31.08 Ampere.

1 Pemasak 1.5 Kw = 13 Ampere.

20A 1 Pemasak 1.5 Kw = 13 Ampere.

150A 1 motor 20 KK = 62.1 Ampere. Saiz kabel = 6 mm² Pvc / Pvc

1 Pemasak 1.5 Kw = 10 Ampere.

Saiz kabel = 4 mm² Pvc / Pvc 9