FAINOMENA-157.pdf

ε

οο ετ υµ

Δ εύτερ ος

γορεύεται η αυτο ο ρ ε ί. Α πα τελ ής π

ώλ ησ ήτ

ου .Ε

κύ πι τρ έπ

η

µέ σω

ου

ο ύπ ντ

κλ ο φ ο κυ π οί

αι ετ

τ

DVD

κλο

οκ λε ιστ ικ ά

’ οίκον προβολή. Απαγο

η

, φή ρα τιγ αν

ου δίσ κ

ου .W ar ni n

pic ion m

is

ο ς τ ο υ H i st or y Ch απ α αν

ωγή, ραγ

µεταπώληση και ενοικία ση

α

υ το ύτ

l

ot

Th

ο

a

ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ τα

στην αρχαιότη

όπ

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ

τρ

g.

ε

nne

οτ

© 2010 A&E TELEVISION NETWORKS, LLC. ALL RIGHTS RESERVED

µε τ ο

πο ιoν δή π

Οι εξωγήινοι και το 3ο Ράιχ

µε ο

tur

e is

ρ εύ ετα ι

prot

ected

∆ιάρκεια: 60 λεπτά ΕΤ126

ισοδίω ν

ατ ική κ ιωτ

by law. Το παρόν δ ιατίθ ετα ι

δ ια ι

απ

γ νο µό

ς επε

η ήσ χρ

οι αρετες και το επικουρειο ευ ζην το ξιφος στην πετρα: οι θρυλοι της ευρωπαϊκης παραδοσης οι αγνωστοι πλανητες του ηλιακου συστηµατος

προσεγγίζοντας τα αινίγµατα του κοσµου µας

κύ ρ

ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ

τευχος 157 - 7 ∆εκεµβριου 2013

Μυστήρια EDITO

Απειλές από τον ουρανό… Τα φυσικά φαινόµενα, εκείνα που η επιστήµη έχει κατανοήσει και επεξηγήσει, είναι πολλά και τα περισσότερα σύνθετα στην ερµηνεία τους. Ο απλός κόσµος αδυνατεί να περιπλανηθεί στις πολύπλοκες επιστηµονικές ερµηνείες και αρκείται να παρατηρεί, να καταγράφει και να δίνει τις απλοϊκές δικές του εξηγήσεις σε όσα συµβαίνουν και τον φοβίζουν ή τον συναρπάζουν. Συνήθως, η απλοϊκή προσέγγιση ορισµένων φυσικών φαινοµένων εµπεριέχει τον κίνδυνο ασαφών διατυπώσεων και παρερµηνειών, όµως σε κάποιες άλλες περιπτώσεις η τυπική ερµηνεία ενός αδαούς παρατηρητή µπορεί να αποδειχθεί λογική, συγκροτηµένη και αξιοθαύµαστη.

Του Απόστολου Χρ. Αντωνάκη | [email protected]

Τα φαινόµενα

των φυσικών καταστροφών, πέρα από κάθε επιστηµονική εξήγηση, παραµένουν εντυπωσιακά σε µέγεθος ώστε να σκιάζουν τον άνθρωπο στη σκέψη και µόνο µιας ενδεχόµενης εµφάνισής τους. Και δεν απαιτούνται ειδικές επιστηµονικές γνώσεις για να αντιληφθεί κανείς ότι ο σεισµός είναι καταστροφικός και ισοπεδωτικός, όπως και οι πληµµύρες, οι ισχυρές καταιγίδες, τα µεγάλα παλιρροϊκά κύµατα, οι φονικοί καύσωνες, οι εκτεταµένες χιονοπτώσεις µε τους παγετώνες, οι κατακλυσµοί και οι αφανιστικές πυρκαγιές. Ωστόσο, στις φυσικές καταστροφές, που ανέκαθεν απειλούσαν τον άνθρωπο και τη ζωή στον πλανήτη µας, συµπεριλαµβάνονται και απειλές από ψηλά, προερχόµενες από τον αχανή διαστηµοχώρο, εκεί όπου περιφέρονται αδέσποτα αστρικά σώµατα σε ακανόνιστες τροχιές. Κάποια από αυτά, όπως οι αστεροειδείς και οι κοµήτες, είναι πολύ πιθανόν να ξεφύγουν από την υποθετική τροχιά τους, να διαπεράσουν την προστατευτική ζώνη προστασίας του ∆ία µε το ισχυρό βαρυτικό πεδίο και της γήινης ατµόσφαιρας και να καταπέσουν στο έδαφος έχοντας τη δύναµη να αφανίσουν ακόµα και κάθε ίχνος ζωής. Εχει αποδειχθεί ότι ανάλογα ουράνια σώµατα είχαν καταπέσει στο πολύ µακρινό παρελθόν στη Γη, αλλάζοντας ακόµα και τη ροή εξέλιξης των ειδών που κατοικούσαν πάνω σε αυτή. Υποτίθεται ότι οι αστεροειδείς µπορούν να προκαλέσουν µικρές, µεσαίες, αλλά και καθολικές καταστροφές. Και δεν έχουν σχέση µε τους µετεωρίτες τα µικρότερα σε µέγεθος αστρικά υλικά που πέφτουν κατά εκατοντάδες τόνους καθηµερινά στον πλανήτη µας.

«Η φύση και η διαπαιδαγώγηση είναι κάτι παρόµοιο. Γιατί βέβαια η διαπαιδαγώγηση βάζει σε τάξη τον άνθρωπο τακτοποιώντας τον, όµως τον µετασχηµατίζει σύµφωνα µε τη Φύση.» ∆ηµόκριτος

Ενα τέτοιο αστρικό σώµα εξερράγη πρόσφατα πριν πέσει στο έδαφος στη ∆υτική Στερεά, προς την πλευρά του Ιονίου, φωτίζοντας το νυχτερινό ουρανό. Ωστόσο, το φαινόµενο που έγινε ορατό ακόµα και από την Αθήνα δεν εκτονώθηκε πάνω από τη θάλασσα, αλλά θραύσµατα του ουράνιου σώµατος, που πρέπει να ήταν σχετικά µεγάλο, σκορπίστηκαν σε πολλές περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας. Οι ερµηνείες που δόθηκαν από επιστηµονικής πλευράς δείχνουν προς το παρόν ασαφείς, παρόλο που είναι κατευναστικού χαρακτήρα. Ο ουρανός «βρέχει» σωµατίδια διάφορων µεγεθών σε κάθε γωνιά του πλανήτη, όµως αυτό το φυσικό φαινόµενο, που χαρακτηρίζεται «συνηθισµένο», τείνει να ενταθεί σε ανησυχητικό βαθµό. Ταυτόχρονα, εντείνονται και άλλα φυσικά φαινόµενα, όπως οι ισχυρές βροχοπτώσεις, οι τυφώνες, οι φονικές καταιγίδες, οι ισχυρές σεισµικές δονήσεις, οι πληµµύρες και η ηφαιστειακή δραστηριότητα. Η έξαρση όλων αυτών των φαινοµένων ταυτόχρονα σε κάθε γωνιά της Γης µοιάζει σαν ένα σκληρό µήνυµα... Κάτι πολύ πιο σοβαρό ενδέχεται να συµβαίνει και να διαταράσσει την ηρεµία της φύσης που φαίνεται να αγριεύει… Ο ουρανός κρύβει αναµφισβήτητα τις δικές του απροσδόκητες απειλές, τα κρυφά ξεσπάσµατά του, ενώ η Γη δείχνει να αποσταθεροποιείται µε ανησυχητικό ρυθµό. Αρκετοί επιστήµονες εκφράζουν τις δυσοίωνες απόψεις τους, όµως αυτές σπάνια δηµοσιοποιούνται, προφανώς για να µη διασαλευτεί η ηρεµία στις κοινωνίες και επικρατήσει πανικός. Ο,τι κι αν συµβαίνει, σηµαντικό ή τελικά ασήµαντο, οι αλλαγές στον κόσµο µας είναι υπαρκτές και, απ’ ό,τι διαπιστώνεται καθηµερινά, απειλητικές.

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

ΠΕριεχ µενα

ΜΥΣΤΗΡΙΑ 36-39

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ 12-17

ΤΟ ΞΙΦΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΤΡΑ

ΑΡΕΤΕΣ: ΤΟ ΑΞΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - ΧΑΡΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ 18-25

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ 42-47

ΟΙ ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΙ ΚΑΙ ΤO ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

ΟΙ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ ΤΟΥ ΗΛΙΑΚΟΥ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΣΤΗΛΕΣ

ΘΕΜΑΤΑ

4

ΠΑΡΑ∆ΟΣΕΙΣ 28-32

Ο ΒΟΥ∆ΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ

5 6 7 8-11 26-27 33 34-35 40-41 48-49 50

ΠΡΟΣΩΠΑ DATA FILES ∆ΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ KOSΜΟ NEWS ΕΙΚΟΝΕΣ Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΕΙΚΟΝΕΣ ΟΙ ∆ΙΚΗΓΟΡΟΙ ΤΟΥ ∆ΙΑΒΟΛΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Προσωπα Η αρετή είναι αρκετή από µόνη της για να φέρει την ευδαιµονία.

Χρύσιππος

Υπήρξε ένας από τους σηµαντικότερους εκπροσώπους της Στωικής Φιλοσοφικής Σχολής. Ο Χρύσιππος από την Ταρσό της Κιλικίας µαθήτευσε στην Αθήνα δίπλα στους επίσης στωικούς Ζήνωνα και Κλεάνθη. Μετά το θάνατο του τελευταίου ανακηρύχθηκε επικεφαλής της «Ποικίλης Στοάς». Για το θέµα των Αρετών (µε το οποίο θα ασχοληθούµε εκτενώς στο παρόν τεύχος) θεωρούσε πως υπάρχουν 4 κύριες, η Φρόνηση, η Σωφροσύνη, η ∆ικαιοσύνη και η Ανδρεία, ενώ κάτω από αυτές τοποθέτησε άλλες 16. Μετά το θάνατό του, οι Αθηναίοι τον έκαναν δηµότη της πόλης τους τοποθετώντας ανδριάντα του στον Κεραµεικό.

(280-206 π.Χ.) φαινοµενα

5

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

data files

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

6

ώλ ησ ήτ

ου .Ε

πι τρ έπ

µέ σω

τ

γορεύεται η αυτο ο ρ ε ί. Α πα τελ ής π

ατ ική κ ιωτ

by law. Το παρόν δ ιατίθ ετα ι

δ ια ι

απ

γ νο µό

οκ λε ιστ ικ ά

η ήσ χρ

’ οίκον προβολή. Απαγο

∆ιάρκεια: 60 λεπτά ΕΤ126

ρ

prot

ected

Νέα σειρά µε το κύρος του History Channel

κλ ο φ ο κυ π οί

η

Ancient Aliens: Οι εξωγηινοι και το 3ο Ραϊχ

ου

πο τύ εν

οο ετ υµ

αι ετ

ς στο ↘ Βρείτε µα τώντας ναζη facebook α ριασµό το λογα ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ Α ΦΑΙΝΟΜΕΝ

Shutterstock, Ideal Image, Visual Photos, ΑΠΕ, Eurokinissi Υπεύθυνος κυκλοφορίας Κώστας Μπαλής Εκτύπωση ΤΥΠΟΕΚ∆ΟΤΙΚΗ Α.Ε. ∆ιανοµή ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αγίας Λαύρας 2 & Σαρανταπόρου, Νέο Ηράκλειο, Τ.Κ. 14121 Τηλ.: 210 8113000, Fax: 210 8113001, Site: www.e-typos.com, e-mail: [email protected]

Οι απόψεις των συγγραφέων εκφράζουν τους ίδιους και δεν αποτελούν κατ’ ανάγκην και απόψεις του περιοδικού.

ion

hi

sm

ot

T g.

τού

Φωτογραφικό αρχείο Παναγιώτης Μούσουρας Φωτό Αρχείο Ελεύθερου Τύπου,

µεταπώληση και ενοικία ση α υ

Οικονοµική διευθύντρια Μαριάννα Θαρενάκη

ωγή, ραγ

∆ιεύθυνση διαφήµισης Λουκάς Παπανικολάου Υποδοχή διαφήµισης Μίνα Γιαννάκη

10/12/1520: Ο Μαρτίνος Λούθηαπ α αν

Iδιοκτησία ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότες ∆ηµήτρης Μπενέκος, Αλέξης Σκαναβής ∆ιευθυντής Πάνος Αµυράς

ου .W ar ni n

Νικόλαος Κουµαρτζής, Τάσος Χαλιός, ∆ηµήτρης Αναστασίου, Νάσος Κοµιανός, Μαρί-Σοφί Σγούρου Ειδικοί συνεργάτες Γιώργος Αδαµόπουλος, ∆ηµήτρης Αργασταράς, Αγγελος Βιαννίτης, Χαρίτα Μήνη, Σάσσα Τσέιτοου, Χρήστος Πανόπουλος, Γιώργος Λεκάκης Art director Σοφία Λιβιεράτου Υπεύθυνη διόρθωσης κειµένων Kατερίνα Μπεχράκη

το υδ ίσκ

∆ιεύθυνση έκδοσης Απόστολος Χρ. Αντωνάκης Αρχισυντάκτης Μηνάς N. Παπαγεωργίου Σύνταξη Στέλιος Φωκάς, Θεανώ Καρούτα, Αλίκη Κοτζιά, Μαρία Μακρίδου, Ράνια Ιωάννου,

, φή ρα τιγ αν

ΕΝΘΕΤΗ ΕΚ∆ΟΣΗ καθε σαββατο στα περιπτερα µαζι µε τον ελευθερο τυπο

η

τικός Γιώργος Βυθούλκας παραλαµβάνει το Νόµπελ εναλλακτικής ιατρικής στη Σουηδία.

ο

9/12/1996: Ο Ελληνας οµοιοπαθη-

όπ

ανακοινώνει το δόγµα της Αµώµου Συλλήψεως, σύµφωνα µε το οποίο η Παρθένος Μαρία είναι απαλλαγµένη από το προπατορικό αµάρτηµα.

© 2010 A&E TELEVISION NETWORKS, LLC. ALL RIGHTS RESERVED

τρ

8/12/1797: Συλλαµβάνεται στην

8/12/1854: Ο Πάπας Πίος ο 9ος

ε

7/12/1965:

Με ταυτόχρονες λειτουργίες στην Κωνσταντινούπολη και τη Ρώµη από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα και τον Πάπα Παύλο ΣΤ’ αντίστοιχα, γίνεται αµοιβαία άρση του αλληλοαφορισµού!

Τεργέστη o Ρήγας Φεραίος, µαζί µε το συνεργάτη του Χριστόφορο Περραιβό.

οτ

ροσκάφη καταστρέφουν την αµερικανική ναυτική βάση του Περλ Χάρµπορ στη Χαβάη µε χιλιάδες νεκρούς και τραυµατίες.

Οι εξωγήινοι και το 3ο Ράιχ

πο ιoν δή π

7/12/1941: Οι Ιάπωνες µε 200 αε-

p ic

tur

e is

εύε ται µε ο

Σαν Σήµερα (7/12 – 13/12)

ρος καίει δηµοσίως την παπική βούλα. Ο Ποντίφικας τον καλεί να αποκηρύξει τις θέσεις του. Εκείνος όµως αρνείται κι ένα µήνα αργότερα αφορίζεται.

10/12/1893: Η Ελλάδα κηρύσσει πτώχευση. Ο Χαρίλαος Τρικούπης δηλώνει στη Βουλή το περιβόητο «∆υστυχώς επτωχεύσαµεν».

Γνωρίζατε ότι…  Στις 12 ∆εκεµβρίου του 1916 καταγράφεται το «ανάθεµα» στον Ελευθέριο Βενιζέλο στο Πεδίον του Αρεως; Με τον ∆ιχασµό βενιζελικών και αντιβενιζελικών στο αποκορύφωµά του, πραγµατοποιείται µια ογκώδης αντιβενιζελική πορεία µε επικεφαλής την Ιερά Σύνοδο. Η πορεία κατευθύνεται στο Πεδίον του Αρεως για να αναθεµατίσει τον «σατανά της πολιτικής ζωής του τόπου»! Εκεί ο κάθε διαδηλωτής ρίχνει µία πέτρα και επαναλαµβάνει την κατάρα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Θεόκλητου κατά του Βενιζέλου. «Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την βασιλείαν και την πατρίδα, ανάθεµα έστω»!

,

εναλλακτική µατιά στην επικαιρότητα

Από τoν Μηνά N. Παπαγεωργίου [email protected]

Η επιστροφή ενός άγνωστου Ελληνα διαφωτιστή Τα επόµενα 24ωρα οι εκδόσεις «Κουλτούρα» πρόκειται

Λόγο. Η κυκλοφορία του έργου του προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, έντονες αντιδράσεις στους κύκλους της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Από το 1791 και εξής ο Παµπλέκης δέχεται µια άνευ προηγουµένου πολεµική, η οποία φαίνεται πως ξεκινά από τον ίδιο τον Ευγένιο Βούλγαρη. Το 1793, λίγο πριν από το θάνατο του φιλοσόφου, κυκλοφορεί εναντίον του η υβριστική σάτιρα µε τίτλο «Ακολουθία ετεροφθάλµου και αντιχρίστου Χριστοδούλου του εξ Ακαρνανίας» µε συγγραφέα τον παλαιό συµµαθητή του στην Αθωνιάδα, ∆ιονύσιο Πλαταµώνος. Σε αυτήν εκτοξεύονται ύβρεις ακόµα και Το 1786 εκδίδει στη Βιέννη προς τους γονείς και την ιδιαίτερη πατρίδα του Παµπλέκη. το έργο του µε τίτλο «Περί

να κυκλοφορήσουν για πρώτη φορά, από το 1793 όταν και γράφτηκε, ένα έργο µε τίτλο «Απάντησις, Ανωνύµου προς τους άφρονας αυτού κατηγόρους επ’ ονοµασθείσα περί θεοκρατίας». Συγγραφέας του ήταν ο Χριστόδουλος Παµπλέκης, ένας σχετικά άγνωστος στις µέρες µας Ελληνας διαφωτιστής, η ιστορία του οποίου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον ερευνητή της λογοκρισίας των ιδεών στη χώρα µας.

Ο Παµπλέκης γεννήθηκε το

1733 στο χωριό Μπαµπίνη Αιτωλοακαρνανίας. Κατά την παιδική του ηλικία προσβλήθηκε από ευ- φιλοσόφου, φιλοσοφίας, λογιά και έχασε το αριστερό του Ο τελευταίος απαντά στο κείµεµάτι, ένα γεγονός το οποίο δεν φυσικών, µεταφυσικών, νο της «Ακολουθίας» µε το «Περί στάθηκε ικανό -όπως θα δούµε στη πνευµατικών και Θείων», θεοκρατίας», το οποίο ολοκληρώσυνέχεια- να τον αποτρέψει από στο οποίο αναπτύσσει τις θηκε και κυκλοφόρησε από τους το να ασχοληθεί µε τα γράµµατα. φιλοσοφικές θέσεις Γάλλων µαθητές του µετά το θάνατό του. Μετά το θάνατο της µητέρας του, Εδώ ο Παµπλέκης αποκρούει τις ο πατέρας του Χριστόδουλου, Ευ- διαφωτιστών. Ο Παµπλέκης προσωπικές επιθέσεις που δέχτηστάθιος, καταφεύγει ως κλέφτης δέχεται τον Θεό ως µοναδική κε και επιχειρηµατολογεί για τις στα βουνά του Ολύµπου παίρνο- αναγκαία και άπειρο ουσία θέσεις του πάνω στην προέλευση ντας µαζί το µικρό του γιο. Οµως της θρησκείας και την ουσία της που υφίσταται από αυτή. Ως ο πατέρας σύντοµα φονεύεται και φιλοσοφικής έρευνας. Ως αποτέο Χριστόδουλος έπειτα από πολ- µόνο οδηγό του φιλοσόφου λεσµα των παραπάνω επήλθε ο λές περιπέτειες καταλήγει εν έτει αναγνωρίζει τον Ορθό Λόγο συνοδικός αφορισµός του φιλο1753 στην Αθωνιάδα Σχολή στο σόφου τον Νοέµβριο του 1793, Αγ. Ορος, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Ευγένιος Βούλγαρης. ένας αφορισµός που περιλάµβανε µάλιστα τους µαθητές του, Εκεί γίνεται µοναχός, όµως 6 χρόνια αργότερα φεύγει αποτα βιβλία του, ενώ ακόµη και ο ιερέας που τέλεσε την ταφή γοητευµένος από τα όσα βίωσε και ξεκινά τις περιπλανήσεις του τέθηκε σε αργία! του στην Ευρώπη µελετώντας και διδάσκοντας Φιλοσοφία, Θεολογία και Μαθηµατικά σε διάφορες πόλεις (Παρίσι, Βιέννη, Αξίζει να σηµειωθεί πως ο Παµπλέκης φρόντισε να συΛειψία κ.α.). Το 1786 εκδίδει στη Βιέννη το έργο του µε τίτλο µπεριλάβει στο «Περί θεοκρατίας του» και την «Ακολουθία» «Περί φιλοσόφου, φιλοσοφίας, φυσικών, µεταφυσικών, πνευτου ∆ιονυσίου», έτσι ώστε να γίνεται δυνατή η σύγκριση των µατικών και Θείων», στο οποίο αναπτύσσει τις φιλοσοφικές δύο κειµένων. Υστερα από 220 χρόνια, τα συγγράµµατα αυτά θέσεις Γάλλων διαφωτιστών. Ο Παµπλέκης δέχεται τον Θεό γίνονται για πρώτη φορά προσιτά στο ευρύ κοινό, αποκαλύως µοναδική αναγκαία και άπειρο ουσία που υφίσταται από πτοντας αθέατες όψεις ενός νεοελληνικού ∆ιαφωτισµού που, αυτή. Ως µόνο οδηγό του φιλοσόφου αναγνωρίζει τον Ορθό ως γνωστόν, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.

φαινοµενα

7

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

8

KOSM ΝEWS Επιµέλεια: Θεανώ Καρούτα

Μια κληρονοµιά στο… περίµενε Οποιος είπε για πρώτη φορά

ότι το κράτος δεν µπορεί να είναι επιχειρηµατίας είχε σίγουρα δίκιο. Πιθανολογούµε, µάλιστα, πως ίσως να είχε έρθει αντιµέτωπος µε κάποιο περιστατικό αντίστοιχο µε την περίπτωση της κληρονοµιάς που άφησε στο Ελληνικό ∆ηµόσιο ο Κρητικός επιχειρηµατίας Γιώργος Μαλινάκης. Πιο αναλυτικά, ο άνδρας από τα Χανιά, που απεβίωσε το 2008 σε ηλικία 83 ετών, άφησε στη διαθήκη του κληρονοµιά ύψους 4,2 εκατοµµυρίων ευρώ στο Νοσοκοµείο Χανίων προκειµένου να ανεγερθεί ψυχιατρική πτέρυγα. Μάλιστα, η µόνη απαίτηση του Χανιώτη επιχειρηµατία ήταν να στηθεί µια πλάκα στην είσοδο στη µνήµη των γονιών του. Επειτα από 5 ολόκληρα χρόνια, το κληροδότηµα µένει αναξιοποίητο εξαιτίας γραφειοκρατικών κωλυµάτων. Οµως εν µέσω κρίσης η υπόθεση Μαλινάκη ανοίγει ξανά και οι Χανιώτες ελπίζουν πως, επιτέλους, η τελευταία επιθυµία του επιχειρηµατία θα βαδίσει προς την πραγµάτωση!

Κρατήρας στη θέση της λίµνης! Αφωνοι έµειναν οι κάτοικοι του βο-

σνιακού χωριού Sanica, αφού το πρωί της 26ης Νοεµβρίου διαπίστωσαν πως η λίµνη του χωριού είχε εξαφανιστεί, κυριολεκτικά µέσα σε µία νύχτα, αφήνοντας πίσω της έναν κρατήρα! Η λίµνη είχε διάµετρο 20 µέτρα και βάθος 8 µέτρα. Αν και δεν ήταν µεγάλη, φιλοξενούσε ορισµένα είδη ψαριών, αλγών και φυτών, που χάθηκαν µετά το άνοιγµα µίας τρύπας στον πυθµένα της. Οι κάτοικοι δηλώνουν έκπληκτοι και δεν µπορούν να εξηγήσουν τι συνέβη, πώς και γιατί δηµιουργήθηκε η τρύπα που συνεχώς µεγαλώνει. Οι επιστήµονες, από την άλλη πλευρά, λένε πως τέτοια φαινόµενα δεν είναι τόσο ανεξήγητα όσο φαίνονται µε την πρώτη µατιά. Συνήθως σχετίζονται µε την ύπαρξη υπόγειων ρευµάτων που στερεύουν ή µε την αλλαγή της ποιότητας του εδάφους εξαιτίας της ανθρώπινης παρέµβασης. Ωστόσο, οι κάτοικοι έχουν γοητευτεί από το παράξενο φαινόµενο και συζητούν µεταξύ τους διάφορες εκδοχές. Μία από αυτές -αρκετά διασκεδαστική- είναι αυτή που θέλει τον ιδιοκτήτη του κτήµατος όπου βρισκόταν η λίµνη, ο οποίος πέθανε πριν από ένα µήνα, να είχε δηλώσει χαρακτηριστικά πως «όταν φύγω, θα τα πάρω όλα µαζί µου»!

Μυστήρια

Μετεωρίτης έπεσε µεταξύ Κεφαλλονιάς και Ζακύνθου Η πτώση ενός ουράνιου αντικειµένου τράβηξε την προ-

σοχή των κατοίκων της Κεφαλλονιάς, της Ζακύνθου και άλλων περιοχών της χώρας µας τη νύχτα της 27ης Νοεµβρίου, στις 21:30. Οι ειδικοί εκτιµούν πως το αντικείµενο που έπεσε στο θαλάσσιο χώρο ανάµεσα στα δύο νησιά, αφήνοντας πίσω του έντονη λάµψη και ένα δυνατό κρότο, ήταν µετεωρίτης και εκτιµούν πως είχε βάρος περίπου δύο κιλά και το µέγεθος ενός λάχανου. Το ευτύχηµα είναι πως δεν προκάλεσε καθόλου ζηµιές, ενώ παράλληλα πρόσφερε ένα σπάνιο θέαµα µε τη λάµψη του, που έγινε ορατή µέχρι

και στην Αθήνα. Ενα τέτοιο περιστατικό, βέβαια, δεν θα µπορούσε να µην τραβήξει το ενδιαφέρον των φίλων του παράδοξου, αφού µέχρι να πιστοποιηθεί η ταυτότητα του αντικειµένου οι εικασίες έδιναν και έπαιρναν, µε πλήθος πολιτών να καλεί στα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης προκειµένου να ενηµερωθεί. Οι επιστήµονες, πάντως, υποστηρίζουν πως περίπου 100 τόνοι τέτοιων αντικειµένων πέφτουν καθηµερινά σε διάφορα σηµεία του πλανήτη µας, παρ’ όλα αυτά µόνο ένα µικρό ποσοστό τέτοιων περιστατικών γίνεται αντιληπτό από τους ανθρώπους.

Ενα δεινοσαυράκι στον Καναδά Ενα σπανιότατο εύρηµα έχουν πλέον στη διάθεσή τους οι

παλαιοντολόγοι του Πανεπιστηµίου της Alberta στον Καναδά, αφού στο Επαρχιακό Πάρκο ∆εινοσαύρων, που βρίσκεται στην ίδια περιοχή, εντόπισαν έναν εξαιρετικά καλά διατηρηµένο σκελετό ενός δεινόσαυρου µόλις 3 ετών! 70 εκατοµµύρια χρόνια πριν, το συγκεκριµένο δεινοσαυράκι είχε µήκος µόλις 1,5 µέτρο και οι παλαιοντολόγοι διαπίστωσαν ότι είχε πεθάνει από πνιγµό σε ποτάµι. Μάλιστα, το εύρηµα ήταν τόσο καλά διατηρηµένο που το δέρµα του είχε αφήσει ίχνη πάνω στο βράχο όπου βρέθηκε. «Πρόκειται για το µικρότερο σκελετό του είδους που έχει εντοπιστεί ποτέ, γεγονός ιδιαίτερα σπάνιο, µιας και είναι πιο ευαίσθητοι και άρα πιο εύκολο να φθαρούν, αλλά και επειδή συνήθως καταβροχθίζονταν εκείνη την εποχή από τα µεγαλύτερα αρπακτικά» », λέει ο Philip Currie, καθηγητής Παλαιοβιολογίας του πανεπιστηµίου και επικεφαλής της µελέτης.

φαινοµενα

9

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

10

KOSM ΝEWS Επιµέλεια: Θεανώ Καρούτα

Καλαµάτα καλεί ∆ιάστηµα! Το ’πε και το ’κανε η κυβέρνηση!

Σύµφωνα µε όσα ανακοίνωσε η αναπληρώτρια υπουργός Εθνικής Αµυνας, µέσω της γραπτής απάντησής της προς το βουλευτή των Ανεξάρτητων Ελλήνων, Β. Καπερνάρο, εξετάζεται µε τη δέουσα προσοχή από το υπουργείο η ερώτηση που κατέθεσε ο τελευταίος µε τίτλο «Η σκοπιµότητα της µετατροπής του αεροδροµίου της Καλαµάτας σε βάση εκτόξευσης πυραύλων για τουριστικούς σκοπούς»! Η ανάπτυξη τέτοιου είδους επενδύσεων, εφόσον υπάρχουν και είναι σύµφωνες µε τις προβλέψεις της ισχύουσας νοµοθεσίας, είναι επιθυµητή από την κυβέρνηση και εξετάζεται µε προσοχή. Πλέον δεν µένει παρά να ακούσουµε στο µέλλον µια φράση του στιλ «Kalamata, we have a problem»!

Χριστουγεννιάτικη υπερπαραγωγή Μια παράξενη ιδέα για τους

χριστουγεννιάτικους στολισµούς φαίνεται πως έχει η οικογένεια των Richards που ζει στην Καµπέρα της Αυστραλίας, αφού τα µέλη της αποφάσισαν να στολίσουν το σπίτι τους µε 502.165 λαµπιόνια! Το αποτέλεσµα είναι τα χριστουγεννιάτικα λαµπάκια να φωτίζουν σχεδόν όλη τη γειτονιά, κάνοντας τη νύχτα µέρα, ενώ, όπως είπε ο µπαµπάς της οικογένειας, David Richards, «το στόλισµα ήταν ιδιαίτερα χρονοβόρο». Η όλη διαδικασία ξεκίνησε τον Οκτώβρη, µε τον ίδιο να παίρνει µία εβδοµάδα άδεια από τη δουλειά του. Συνεχίστηκε στις σχολικές διακοπές και τις αργίες και απασχόλησε όλα τα µέλη της οικογένειας για όλα τα Σαββατοκύριακα µέχρι να ολοκληρωθεί. Ο κόπος των Richards τουλάχιστον αναγνωρίστηκε, αφού επάξια κέρδισαν µια θέση στο βιβλίο των ρεκόρ Guinness!

Μυστήρια

Hangover 4! Σκηνή από τη γνωστή σειρά ταινιών θα µπορούσε να αποτε-

λεί η πρόσφατη εµπειρία του 19χρονου Βρετανού Luke Harding, ο οποίος βγήκε για ποτό στο Μάντσεστερ και ξύπνησε την επόµενη µέρα στο Παρίσι! Ο φοιτητής πήγε σε µια παµπ και, όπως ο ίδιος λέει, κατά την επιστροφή του στο σπίτι µε το ταξί -και έχοντας µαζί του την ταυτότητα και το διαβατήριό του- αποφάσισε να κάνει ένα ταξιδάκι µέχρι το Παρίσι. Από το κινητό του

τηλέφωνο βρήκε και έκλεισε φθηνά εισιτήρια για την πρώτη πτήση που θα έφευγε εκείνη τη νύχτα. Ο Harding δηλώνει ότι από εκείνη τη στιγµή και έπειτα δεν θυµάται και πολλά, αφού δεν έχει καµία άλλη µνήµη σχετικά µε το πώς ταξίδεψε ή πώς βρέθηκε να κοιµάται στην τουαλέτα του αεροδροµίου «Σαρλ ντε Γκολ». Αυτό που του έγινε µάθηµα, πάντως, είναι πως από εδώ και στο εξής, όταν βγαίνει, το διαβατήριό του θα µένει σπίτι!

Ο Ζοζεφέν Πελαντάν στη Θεσσαλονίκη! Μια άκρως ενδιαφέρουσα βιβλιοπαρουσίαση θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης την προσεχή Τετάρτη 11 ∆εκεµβρίου στο «café Ζώγια» (Αλεξ. Σβώλου 54, ώρα 19:30). Η συνεργάτις του περιοδικού µας, Σάσσα Μεταλληνού-Chaitow, θα παρουσιάσει για πρώτη φορά το νέο της βιβλίο µε τίτλο «Ο Γιος του Προµηθέα: Ο Ζοζεφέν Πελαντάν, η Συµβολική Τέχνη και η Υλοποίηση του Ιδεατού», που κυκλοφορεί εδώ και

λίγες ηµέρες από τις εκδόσεις «∆αιδάλεος». Πρόκειται για ένα µοναδικό έργο που προστίθεται στην ελληνική βιβλιογραφία, µε θέµα τη ζωή και το έργο ενός σπουδαίου συγγραφέα, οραµατιστή και φιλοσόφου της Γαλλίας του 19ου αιώνα, του Ζοζεφέν Πελαντάν (είχε παρουσιαστεί σχετικό άρθρο σε προηγούµενο τεύχος των «Φαινοµένων»). Αν και µάλλον άγνωστος µέχρι σήµερα στη χώρα µας, ο Πελαντάν αποτέλεσε την πηγή ενός ιδιαίτερου

πνευµατικού ρεύµατος σκέψης που τοποθέτησε σε ύψιστη θέση την τέχνη ως µέγιστο µέσο στην πορεία εξέλιξης του ανθρώπου. Προσιτό και ευανάγνωστο, το βιβλίο αποστάζει τα σηµαντικότερα σηµεία του έργου αυτού του πολυγραφότατου ανθρώπου, καταλήγοντας στο µείζον ερώτηµα για το κατά πόσο η φιλοσοφία και το κάλλος έχουν χειροπιαστό νόηµα για την εποχή µας, σε µια εξερεύνηση που αφορά κάθε φιλότεχνο. Την εκδήλωση θα προλογίσει ο εκδότης Γιώργος Ιωαννίδης, ενώ στο ζωντανό διάλογο που θα ακολουθήσει πρόκειται να συµµετάσχει ενεργά η επίσης συγγραφέας και συνεργάτις µας, Ευλαµπία Τσιρέλη.

φαινοµενα

11

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

12

Ερχόµενος σε επαφή µε το λόγο και τα κείµενα του σύγχρονου φιλοσόφου Βλάση Ρασσιά στην αυγή της νέας χιλιετίας, υπάρχει ένα απόφθεγµά του που έχω συγκρατήσει και χρησιµοποιώ συχνά πυκνά: «Οι άνθρωποι γίνονται αυτό που τους βάζεις στο µυαλό τους». Πριν από µερικές ηµέρες είχα µαζί του µια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, που στόχο είχε να αναδείξει το εναλλακτικό εκείνο… πρόγραµµα που θα µπορούσε να «τρέξει» στα µυαλά των ανθρώπων, αναβαθµίζοντας επί τα βελτίω τον -αντικειµενικάπροβληµατικό κόσµο µας. Μέσα από τη συνέντευξη που ακολουθεί αποδεικνύεται ότι αυτό το πρόγραµµα όντως υπάρχει, έχει τις ρίζες του στον αρχαίο ελληνικό κόσµο, ενώ για να υιοθετηθεί από τους ανθρώπους δεν απαιτείται κάποιο µαγικό ραβδί. Απλά χρειάζεται η κατάλληλη παιδεία. Ας µιλήσουµε, λοιπόν, για τις Αρετές! Του Μηνά Παπαγεωργίου, [email protected]

 Τι ακριβώς εννοούµε µε τον όρο Ηθική Φιλοσοφία;

ηθικοφανή) πράξη και, τελικά, να καλέσει στην υλοποίησή της.

Με τον όρο «Ηθική Φιλοσοφία» εννοού-

Για τους Ελληνες, ο φιλόσοφος δεν έχει

µε σήµερα τον τοµέα τής, γενικώς ειπείν, «Φιλοσοφίας» (θέτω συνειδητά τον όρο εντός εισαγωγικών), που διερευνά το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να ζει ο άνθρωπος. Στην ελληνική αρχαιότητα, όµως, που ήταν εγγύτερη προς το πραγµατικό νόηµα της ίδιας της Φιλοσοφίας και επιπλέον είχε απαντήσει στο ποιος είναι αυτός ο καλύτερος τρόπος, η «Ηθική Φιλοσοφία» ήταν απλώς η κορύφωση της φιλοσοφικής σκέψης, καθώς αναλάµβανε να βαδίσει πέρα από το στοχασµό, να προσδιορίσει την «αυθεντικά ηθική» (που πάει να πει όχι

υπόσταση όταν δεν είναι «έργω» φιλόσοφος, εάν σταµατάει στο «λέγειν άνευ του πράττειν». Η «Ηθική Φιλοσοφία» µάς καλεί να διάγουµε το βίο µας «κατά Λόγον και κατ’ Αρετήν», θέτει δηλαδή την ανθρώπινη τελειότητα («τελείωση») ως µια απτή πραγµατικότητα, την οποία µας καλεί να φθάσουµε µε την καθηµερινή µας πράξη, µε την ίδια µας την υπαρκτή, καθηµερινή ζωή. Πηγή της «Ηθικής Φιλοσοφίας» είναι το αποκλειστικά ανθρώπινο αίσθηµα της «Ευθύνης», που µοιράζεται ανάµεσα στην «Ελευθερία» και τον πόθο για «Τε-

συνεντευξη

Αρετες

το αξιακο συστηµα των ελληνων βλασης ρασσιας

λειότητα» και αντικείµενό της είναι η «αυθεντικά ηθική πράξη» που ήδη αναφέραµε, δηλαδή η ενάρετη πράξη που προέρχεται από τη ρίζα της προσωπικότητας εκείνου που προβαίνει σε αυτήν, µε βάση ένα ενστερνισµένο σταθερό, αµετακίνητο, πάγιο σύστηµα αξιών. Αυτή η «αυθεντικά ηθική πράξη» παραπέµπει µε τη σειρά της στην έννοια του «Καθήκοντος», αλλά αυτή είναι µια µεγάλη ανάλυση για να γίνει εδώ.  Ποιος είναι ο ορισµός της έννοιας «Αρετή»; Ποιο ρόλο έπαιζαν οι αρετές στον αρχαίο ελληνικό κόσµο;

Αρετή είναι µία ιδιότητα των θεών, την

οποία µεταφέρουµε στο ανθρώπινο επίπεδο και, αποκτώντας την, εξελισσόµαστε ως συνειδήσεις. Οσο περισσότερες Αρετές κατανοήσει και ενσωµατώσει στο είναι του ο κάθε άνθρωπος τόσο περισσότερο πλησιάζει προς την ανθρώπινη τελειότητα.

Εναν ενδιαφέροντα ορισµό µάς έχει

δώσει και ο «παππούς» µας Γεώργιος Γεµιστός – Πλήθων, ο µεγάλος φιλόσοφος που προσπάθησε να επαναφέρει την ελληνική θρησκεία στις αρχές του 15ου αιώνα: «Η Αρετή είναι έξις µέσω της οποίας γινόµαστε αγαθοί, πραγµατικά αγαθή βεβαίως είναι η Θεότητα, οι δε άνθρωποι γινόµαστε αγαθοί µε το να τη µιµούµαστε στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δυνατοτήτων». Στον ελληνικό

κόσµο, η Αρετή ήταν ο κύριος πνευµατικός οδοδείκτης του ανθρώπου.  Ποιος είναι ο συνολικός αριθµός των Αρετών και πόσο δύσκολο είναι να εντοπιστούν και να παρατεθούν στο σύνολό τους; Υπήρξε κατά την αρχαιότητα µια καθολική αντίληψη σχετικά µε τη φύση και τη σηµασία τους;

Οι διάφορες φιλοσοφικές σχολές της

αρχαιότητας προχώρησαν σε απαριθµήσεις και κατηγοριοποιήσεις των επιµέρους πλευρών της όλης Αρετής και έφτιαξαν σύνθετα πλέγµατα που ξεκινούσαν από 20,

φαινοµενα

13

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

14

Ο αφιλοσόφητος ΄ ή χύδην άνθρωπος είναι στο έλεος των περιστάσεων ΄ή, ορθότερα, των διαχειριστών της ζωής του, των εξουσιαστών. Δεν μπορεί όχι να πολεμήσει, ούτε καν να κάνει μία στοιχειωδώς έγκυρη ανάλυση, για να καταλάβει τουλάχιστον ΄ του έρχονται οι «σφαλιάρες» που από πού επαναληπτικά δέχεται όπως λ.χ. εκείνο του στωικού Χρύσιππου με 4 κεντρικές αρετές («Φρόνηση», «Σωφροσύνη», «Δικαιοσύνη» και «Ανδρεία»), κάτω από τις οποίες κρέμονταν άλλες 16 δευτερεύουσες αρετές. Οι επιμέρους πλευρές της όλης Αρετής δεν μπορούν πάντως να καταμετρηθούν, για τον απλό λόγο ότι δεν μπορούν να καταμετρηθούν οι θεοί του ελληνικού πολυθεϊσμού, των οποίων «μεταφρασμένες» ιδιότητες είναι, όπως προείπαμε, οι αρετές των ανθρώπων.

Στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης θα απαντήσω ναι, με ελάχιστες μόνο εξαιρέσεις. Ο Αριστοτέλης, λ.χ., κατέταξε τις κατ’ αυτόν «Ηθικές Αρετές» («Δικαιοσύνη», Ανδρεία» κ.λπ.) στο «επιθυμητικόν» τμήμα της ψυχής, πράγμα εντελώς λανθασμένο, όπως λανθασμένη είναι άλλωστε και η

ίδια η θέση του πως η κατάκτησή τους οφείλεται όχι στην επίγνωση, αλλά στην επανάληψη που δημιουργεί «έθος», ως μόνιμο εθισμό. ▶ Μέσα από τις ομιλίες και τα κείμενα που παρουσιάζετε για τις Αρετές, υπερτονίζετε το ζήτημα του ορισμού των συγκεκριμένων όρων και της σημασίας που έχει ο επανακαθορισμός (ή η «επανακατάληψη», όπως λέτε) του νοήματός τους στη σύγχρονη εποχή. Αναλύστε μας λίγο αυτή σας τη σκέψη.

Ο ριζοσπάστης ψυχίατρος Τόμας Σαζ

είχε πολύ ορθά τονίσει προ δεκαετιών πως ο πόλεμος για τον έλεγχο του κόσμου είναι πόλεμος ορισμών και πως

εκείνος που ορίζει το νόημα μιας κατάστασης επιβάλλει στον άλλον τη δική του πραγματικότητα. Μεγάλη αλήθεια. Οπως επίσης είναι μεγάλη αλήθεια και το άλλο που διατύπωσε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο συγγραφέας Ερνστ Ράουτερ, ότι όσο ασαφέστερα εκφράζεται κανείς τόσο περισσότερο μένει κρυμμένο το ψέμα που υπάρχει στο λόγο του.

Εδώ και πολλούς αιώνες, τα νοήμα-

τα του στρατιωτικά ηττημένου αρχαίου κόσμου έχουν βιαίως αντιστραφεί ή, στην καλύτερη περίπτωση, βαθύτατα παραποιηθεί. Οι σημαντικές λέξεις (λ.χ. αγαθόν, πολιτεία, λόγος, θεός κ.ο.κ.) του πολιτισμικού οικοδομήματος των Ελλήνων σήμερα σημαίνουν άλλα πράγματα και καθιστούν αδύνατη την επικοινωνία

συνεντευξη  Μπορείτε να µας πείτε λίγα πράγµατα για τα «Σεµινάρια Ηθικής Φιλοσοφίας» που διοργανώνονται στην αίθουσα οµιλιών «Εκατηβόλος» τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα;

Επειδή ακριβώς γνωρίζω, και

Η θωράκιση της Αρετής ανυψώνει τον άνθρωπο πάνω από τα πράγµατα, τον οδηγεί στη σφαιρική όραση, στην καλύτερη κατανόηση των συµβαινόντων, σε εγκυρότερη ανάλυση και, εν τέλει, στην ανενδοίαστη ανάληψη ευθύνης.

µε «υπό κατοχήν» ανθρώπους στο πλαίσιο κάθε απαιτητικής συζήτησης, που επιθυµούµε να µην ξεχειλώνει, να µη νερώνεται, αλλά να παραµένει αυστηρά στα αυθεντικά νοήµατα. Κατά κανόνα, µετά από µία πρώτη διερευνητική συνοµιλία, καθίσταται δυστυχώς εµφανές ότι χρειάζεται να ζητηθούν και να δοθούν ορισµοί, διαφορετικά θα µιλάµε για εντελώς διαφορετικά πράγµατα.  Μπορείτε να µας δώσετε ενδεικτικά κάποια παραδείγµατα µιας τέτοιας διαστρέβλωσης;

Βεβαίως. Ο όρος «ευσέβεια», λ.χ., που

σήµαινε την ορθή στάση απέναντι στους θεούς, µακριά από φόβο και προσωπική συναλλαγή, χρησιµοποιήθηκε από τους

χριστιανούς για να σηµάνει το ακριβώς αντίθετό της. Ο όρος «υπερηφάνεια», επίσης, που βγαίνει από το ρήµα «υπερφαίνοµαι», δηλαδή φαίνοµαι υπεράνω των άλλων, σε εµάς σηµαίνει λαµπρότητα και εν συνεχεία, ως Αρετή, γειτνιάζει µε τη «Μεγαλοψυχία», ωστόσο από τους χριστιανούς χρησιµοποιήθηκε για να σηµάνει έπαρση, αλαζονεία.

κάθε λογικός άνθρωπος επίσης το γνωρίζει, πως το σύστηµα διαµόρφωσης (ή αποσυντονισµού) ανθρώπων στη χώρα µας ποτέ δεν θα διδάξει τέτοια πράγµατα στους νέους, ούτε καν οι υποτιθέµενες «φιλοσοφικές» σχολές της Ανώτατης Εκπαίδευσης, που είτε επιδίδονται σε αναµάσηµα ήδη αναµασηµένων πραγµάτων και βυζαντινό σχολαστικισµό είτε καταπιάνονται µε νεότερα «δυτικά» µονοπάτια σκέψης, προχώρησα από τις αρχές του 2012 σε µία σειρά «Σεµιναρίων Ηθικής Φιλοσοφίας» στο οικείο Φιλοσοφικό Αθήναιο «Εκατηβόλος» στην οδό Αριστοτέλους.

Αντικείµενο αυτών των δι-

αλέξεων ήσαν ακριβώς οι Αρετές, δηλαδή το αξιακό σύστηµα των αρχαίων Ελλήνων, πριν τους επιβληθεί ένα άλλο, ξένο αξιακό σύστηµα, στο πλαίσιο µιας εντελώς άλλης κατεύθυνσης που πήρε ο πολιτισµός της ευρωπαϊκής ηπείρου από την εποχή του κράτους του Κωνσταντίνου.

Η χειρότερη ίσως περίπτωση είναι η

υποκατάσταση των Αρετών της «Μεγαλοδωρίας», της «Φιλανθρωπίας» και «Χαριστικότητας», καθώς και της «Liberalitas» των Ρωµαίων από την «Ελεηµοσύνη», έναν ιουδαϊκής προέλευσης όρο που χρησιµοποίησαν πρώτοι οι υποτιθέµενοι «εβδοµήκοντα» στη µετάφραση της Παλαιάς ∆ιαθήκης, όρο που βεβαίως ΄ ουδεµία σχέση έχει και µε τους αρχαι-

φαινοµενα

15

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

16

ιάς. ης Ρασσ Ο Βλάσ

«σφαλιάρες» που επαναληπτικά δέχεται. Αλλά και εάν ακόμα κατορθώσει μία αξιόλογη ανάλυση, στερείται των πνευματικών μέσων για να προβάλει μία άμυνα. Αυτό που τώρα κυριαρχεί σε πολιτικό και πνευματικό επίπεδο δεν του προσφέρει τίποτε παραπάνω από την πλήρη υποταγή στο αλλότριο (είτε των «αγορών» είτε του «Θεού») ή την τυφλή εναντίωση με στροφή προς «εξεγερσιακές» (κυριολεκτικά ή μεταφορικά) μορφές, που, αποδεδειγμένα από την ιστορική πείρα, δεν οδηγούν πουθενά. Ο αφιλοσόφητος άνθρωπος είναι με άλλα λόγια καταδικασμένος να γευθεί, με τον ένα ή άλλον τρόπο, την πίκρα της ήττας.

Αντίθετα, η θωράκιση της Αρετής

Οπως σωστά είχε τονίσει σε κάποιο βιβλίο του ο Δημήτρης Λιαντίνης, η «Ελεημοσύνη» δεν ταιριάζει στον αξιοπρεπή άνθρωπο: «Γιατί ζητεί να λύσει το πρόβλημα προσωρινά, και εκ των ενόντων να κουκουλώσει μια κοινωνική αταξία» οελληνικούς, ομηρικούς μάλιστα όρους, «Ελεος» και «Ελεητύς».

Η «Ελεημοσύνη» χρησιμοποιήθηκε

κυρίως τον 3ο μεταχριστιανικό αιώνα ως όπλο έμπρακτης προπαγάνδας κατά του έθους των Εθνικών, τους καιρούς ακριβώς που το κράτος των Ρωμαίων είχε αχρηστευθεί από λιμούς και βαρβαρικές

εισβολές, ενώ επί αιώνες, ακόμα και στην εποχή μας, παρουσιάζεται από εκείνους που εργολαβικά σχεδόν την οργανώνουν, ως δήθεν απαραίτητος κοινωνικός θεσμός. Ομως, όπως σωστά είχε τονίσει σε κάποιο βιβλίο του ο Δημήτρης Λιαντίνης, η «Ελεημοσύνη» δεν ταιριάζει στον αξιοπρεπή άνθρωπο: «Γιατί ζητεί να λύσει το πρόβλημα προσωρινά, και εκ των ενόντων να κουκουλώσει μια κοινωνική αταξία». ▶ Σε καθαρά πρακτικό επίπεδο, με ποιον τρόπο θα μπορούσε να βοηθήσουν η μάθηση και η εφαρμογή των Αρετών στον καθημερινό μας βίο, μέσα στις δύσκολες πολιτικοοικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα της κρίσης;

Ο αφιλοσόφητος ή χύδην άνθρωπος

είναι στο έλεος των περιστάσεων ή, ορθότερα, των διαχειριστών της ζωής του, των εξουσιαστών. Δεν μπορεί όχι να πολεμήσει, ούτε καν να κάνει μία στοιχειωδώς έγκυρη ανάλυση, για να καταλάβει τουλάχιστον από πού του έρχονται οι

ανυψώνει τον άνθρωπο πάνω από τα πράγματα, τον οδηγεί στη σφαιρική όραση, στην καλύτερη κατανόηση των συμβαινόντων, σε εγκυρότερη ανάλυση και, εν τέλει, στην ανενδοίαστη ανάληψη ευθύνης. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι εκείνο που στην αρχαιότητα, αλλά και στη Γαλλική Επανάσταση επίσης, ονομαζόταν «Πολιτική Αρετή» ξεδιπλωνόταν στο τρίπτυχο «Δικαιοσύνη» – «Αιδώς» – «Ευθύνη». Αλλά η «Πολιτική Αρετή» είναι ένα τεράστιο θέμα για να το αναπτύξουμε εδώ. Ευελπιστώ ότι στο μέλλον θα μας δοθεί η ευκαιρία να μιλήσουμε διεξοδικότερα περί αυτής.

Χρησιμοποίησες την έκφραση

«καθαρά πρακτικό επίπεδο». Ε, σε αυτό λοιπόν το «καθαρά πρακτικό επίπεδο» τίποτε δεν μπορεί να γίνει δίχως ο άνθρωπος να αναλάβει επιτέλους τις ευθύνες του, αλλά και να μην εκχωρεί τη διαχείριση και δρομολόγηση του βίου του σε τρίτους, είτε πολιτικοί είναι αυτοί είτε παπάδες και «πνευματικοί» είτε διευθυντές lifestyle τυπωμένων σκουπιδιών. Θυμάσαι που αναφερθήκαμε στην αρχή της συνέντευξης στην «αυθεντικά ηθική πράξη» και την έννοια του «Καθήκοντος»; Ε, θα αναφέρουμε εδώ, όσο πιο λακωνικά γίνεται, ότι «Καθήκον» είναι αυτό που πράττεται με συνέπεια, ειλικρίνεια και επίγνωση της αξίας του Ανθρώπου, ως ελλόγου και ηθικού όντος. Οι τρεις

συνεντευξη

Ο πρώτος τόµος του Βλ. Ρασσιά για τις Αρετές κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ανοιχτή Πόλη.

προϋποθέσεις του «Καθήκοντος» είναι η «Συνέπεια», η «Ειλικρίνεια» και η «Επίγνωση», που όλες τους περιστρέφονται ως δορυφόροι γύρω από την «Ευθύνη».  Γιατί το ζήτηµα των Αρετών δεν αποτελεί µέρος της διδασκαλίας στα σχολεία ή στα πανεπιστήµια της χώρας µας (βλ. φιλοσοφικές σχολές); Τι είδους ανθρώπους θα µπορούσε να παράγει ένα εκπαιδευτικό σύστηµα βασισµένο στην προβολή τους;

Από όσα αναπτύξαµε µέχρι εδώ, θε-

ωρώ ότι και τα δύο αυτά ερωτήµατα έχουν ήδη απαντηθεί και η απάντηση είναι ότι ο τύπος ανθρώπου που παράγει η διδασκαλία της Αρετής είναι λίαν ανεπιθύµητος για το σύστηµα που σχεδιάζει, προγραµµατίζει και χρησιµοποιεί εκείνον τον πανίσχυρο µηχανισµό διαµόρφωσης (ή αποσυντονισµού) ανθρώπων που λέγεται «Παιδεία», κατ’ ευφηµισµόν βεβαίως, γιατί ο όρος «Παιδεία» σηµαίνει στη δική µας «όχθη» (γέλια) κάτι τελείως διαφορετικό.

Ποιος θέλει σήµερα ανθρώπους µε επίγνωση της «Ευθύνης», του «Καθήκο-

Ο ριζοσπάστης ψυχίατρος Τόµας Σαζ είχε πολύ ορθά τονίσει προ δεκαετιών πως ο πόλεµος για τον έλεγχο του κόσµου είναι πόλεµος ορισµών και πως εκείνος που ορίζει το νόηµα µιας κατάστασης επιβάλλει στον άλλον τη δική του πραγµατικότητα. Μεγάλη αλήθεια ντος» ή, ακόµα χειρότερα, της «Πολιτικής Αρετής»; Ο πολιτικός; Ο παπάς και «πνευµατικός»; Ο χειριστής των µαζών; Ή µήπως ο αόρατος κύριος που κρύπτεται πίσω από το ευφυέστατο προσωπείο που ονοµάζεται «∆ιεθνείς Αγορές»; Κανείς απολύτως.

Οταν διδάξεις «Αρετή», εκείνο που

θα βγάλεις στο τέλος είναι Ελληνας Ανθρωπος, και εδώ το «Ελληνας» δεν σηµαίνει βεβαίως υπηκοότητα σε ένα κράτος που, από συγκυρία και µόνον, ονοµάστηκε και εξακολουθεί να ονοµάζεται «ελληνικό».

 Πρόσφατα κυκλοφορήσατε από τις εκδόσεις «Ανοιχτή Πόλη» το βιβλίο «Αρετή: Το αξιακό σύστηµα των Ελλήνων». Μιλήστε µας για το περιεχόµενό του. Σκοπεύετε στο µέλλον να κυκλοφορήσετε µια επαυξηµένη έκδοσή του που θα περιλαµβάνει ακόµα περισσότερες Αρετές;

Υπήρξε κάπως κοινή αίσθηση όλων

όσοι είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν αυτά τα σεµινάρια το ότι τα όσα είχαν αναφερθεί κατά τη διάρκειά τους θα έπρεπε να αποµαγνητοφωνηθούν και να εκδοθούν σε βιβλίο προς ωφέλεια πολύ περισσότερων ανθρώπων, αλλά και των γενεών που πρόκειται να έλθουν µετά από εµάς. Κάτι ανάλογο δεν είχε άλλωστε ποτέ υπάρξει στη διεθνή βιβλιογραφία, πόσω µάλλον στην ελληνόγλωσση, αφού κανείς έως τώρα δεν είχε ενδιαφερθεί για πλήρη επαναφορά του αξιακού συστήµατος των εθνικών Ελλήνων.

Και έτσι, στα τέλη του 2012 εκδόθηκε

το βιβλίο που ανέφερες µε 16 συνολικά Αρετές, ενώ η συνέχιση των σεµιναρίων ήδη φέρνει κοντά την έκδοση και δεύτερου τόµου µε τις Αρετές που έχουν παρουσιαστεί στο µεταξύ. Συν θεοίς, υγεία να έχουµε, ίσως σε κάποια στιγµή βρεθούµε µε αρκετούς τόµους στα χέρια και «χαρτογραφηµένες» εκατοντάδες Αρετές.

Who is who

Ο Βλάσης Ρασσιάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959 και αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Οικονοµικών και Εµπορικών Επιστηµών (νυν Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών). Μέχρι σήµερα έχει εκδώσει 19 βιβλία και πιο συγκεκριµένα 16 ιστορικά και δοκίµια (εκ των οποίων τα 13 αναφέρονται στην Αρχαία Ελλάδα), 1 φιλοσοφικό Λεξικό και 2 ποιητικές συλλογές, ενώ έχει επίσης αποδώσει στη νεοελληνική γλώσσα 2 έργα της Ελληνικής Γραµµατείας, τα «Εγχειρίδιον» του Επικτήτου και το «Περί των Θεών και του Κόσµου» του Σαλλούστιου. Υπήρξε συνιδρυτής και συνεργάτης των περιοδικών «Speak Out» (1979), «Ανοιχτή Πόλη» (1980 – 1993) και «∆ιιπετές» (1991 – 2013) και έχει δώσει περισσότερες από 100 διαλέξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό µε θέµα την κοσµοαντίληψη και τον πολιτισµό των αρχαίων Ελλήνων. Κείµενα και συνεντεύξεις του έχουν δηµοσιευθεί σε πολλά λογοτεχνικά, φιλοσοφικά και κοινωνιολογικά περιοδικά και επιθεωρήσεις της Ελλάδος και του εξωτερικού, υπήρξε δε συνιδρυτής του Υπάτου Συµβουλίου των Ελλήνων Εθνικών (ΥΣΕΕ, 1997) και του Παγκοσµίου Συνεδρίου Εθνικών Θρησκειών (World Congress of Ethnic Religions, WCER, 1998).

φαινοµενα

17

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

18

συνεντευξη Χάρης Δημητριάδης Τι έχουμε πραγματικά ανάγκη στη ζωή μας; Γιατί οι περισσότεροι εξ ημών σήμερα νιώθουμε τόσο δυστυχείς; Πού έχουμε κάνει λάθος και ποια είναι τα καθημερινά πράγματα που δεν έχουμε εκτιμήσει όσο θα έπρεπε; «Ολα αυτά είναι φιλοσοφίεςπολυτέλεια για τη σκληρή πραγματικότητα που μας περιβάλλει», ίσως σκεφτούν κάποιοι. Και όμως, η κληρονομιά του αρχαίου Ελληνα φιλοσόφου Επίκουρου επικεντρώνεται ακριβώς εκεί: Στο είδος του ανθρώπου που έχει τη δυνατότητα να παραγκωνίσει τις επίπλαστες ανάγκες και θέτει ως στόχο να καταστεί ένας ευτυχής κύριος του εαυτού του! Της Θεανώς Καρούτα, [email protected]

Οι επικούρειοι και τo κυνήγι της ευτυχίας

Ζ

ούμε στην εποχή των εγχει-

ριδίων αυτοβοήθειας και αυτό κάνει την απελπισμένη κραυγή για βοήθεια των ανθρώπων να ακούγεται πιο δυνατά από ποτέ. «Ο,τι χρειαζόμαστε μπορούμε να το αντλήσουμε από το παρελθόν», μας είπε ο κ. Χάρης Δημητριάδης, συγγραφέας του βιβλίου «Επίκουρος: Η αναζήτηση της ευτυχίας στην καθημερινότητα. Ενας εναλλακτικός τρόπος ζωής για το σύγχρονο άνθρωπο» (εκδ. Περίπλους).

Στη συζήτηση που κάναμε μαζί του,

μας μύησε στις αρχές της επικούρειας φιλοσοφίας, εξηγώντας μας γιατί ο φιλόσοφος της ελληνιστικής εποχής είναι σήμερα πιο επίκαιρος από ποτέ, ενώ παράλληλα

μας έδειξε το μονοπάτι που οφείλει ο καθένας από εμάς να βαδίσει ώστε να φτάσει στην προσωπική ευτυχία. ▶ Ποια είναι η ουσία της επικούρειας φιλοσοφίας και σε ποιες αρχές συμπυκνώνεται;

Ο Επίκουρος είναι ένας φιλόσοφος

που ουσιαστικά ασχολήθηκε μόνο με τον άνθρωπο. Ενδιαφερόταν για ό,τι βελτίωνε την ψυχική υγεία του ανθρώπου και για το λόγο αυτό η επικούρεια φιλοσοφία μπορεί να ιδωθεί και σαν επικούρεια ψυχολογία. Δεν ασχολείται με γενικές έννοιες, δεν ψάχνει να ορίσει τη γνώση, το Σύμπαν, δεν εξετάζει την ουσία των

όντων. Αναζητά μόνο ό,τι αφορά τον άνθρωπο και την ευτυχία του, την κυριαρχία του στον εαυτό του και στις επιθυμίες του, την αύξηση της ικανοποίησης που μπορεί να αντλήσει σε κάθε πτυχή της ζωής του.

Επιδιώκει να εκμηδενίσει τη μοίρα και

την τύχη και να κάνει τον άνθρωπο ένα ον με ελεύθερη βούληση. Υπό αυτή τη διάσταση, η επικούρεια φιλοσοφία είναι ένας οδηγός αυτοβοήθειας που μπορεί να επιτύχει την ψυχολογική βελτίωση. Αυτό που μας προτρέπει να κάνουμε ο Επίκουρος είναι να κυνηγήσουμε την ευτυχία στην καθημερινότητά μας, να αντλήσουμε από τη ζωή όσο περισσότερη απόλαυση μπορούμε.

▶ Η αρχή αυτή, αν και ιδιαίτερα γοητευτική, δεν παύει να ακούγεται στα αυτιά ενός αδαούς με το ζήτημα αρκετά θεωρητική. Πόσο εφικτό είναι να περάσει ένας επικούρειος από τη θεωρία στην πράξη;

Μα ο Επίκουρος ήταν άνθρωπος και φι-

λόσοφος που ενδιαφερόταν για πρακτικά θέματα -δεν ήταν άλλωστε πλούσιος ή ευγενής, δεν είχε λυμένο το βιοποριστικό του πρόβλημα- και αυτή ήταν η βασική διαφορά του με τους άλλους φιλοσόφους όπως ο Πλάτωνας ή ο Αριστοτέλης, με τους οποίους υπήρχε διαφωνία σχετικά με το ποιος είναι ο ρόλος της φιλοσοφίας.

Το θεωρητικό των αναζητήσεων των

Από τη στιγμή που οι θεοί -κατά τους επικούρειουςδεν ασχολούνται με τον άνθρωπο και ο θάνατος είναι το μόνο σίγουρο πράγμα στη ζωή -άρα δεν υπάρχει λόγος να ζούμε με το φόβο του- δεν μένουμε παρά εμείς για να είμαστε κυρίαρχοι του εαυτού και της ζωής μας. Ας μάθουμε λοιπόν να δίνουμε ζωή στα χρόνια μας και όχι χρόνια στη ζωή μας υπόλοιπων φιλοσόφων, ιδιαίτερα του Πλάτωνα, αναζητούσε την ευτυχία στον ουρανό, έχοντας θεοποιήσει τη λογική και τη σοφία. Στρεφόταν στον ουρανό για να βρει την τελειότητα θεωρώντας πως η γη είναι

μια απομίμηση αυτού του τέλειου κόσμου και πως το σώμα μας είναι μια φυλακή που εμποδίζει το πνεύμα να φτάσει την τέλεια γνώση και να ανακαλύψει την τέλεια ζωή. Ο Επίκουρος ανέτρεψε αυτή τη θεώρηση

φαινομενα

19

eλευθεροσ tυποσ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

20

Η «Τετραφάρµακος» δεν είναι… πανάκεια Πολλοί θεωρούν πως η «Τετραφάρ-

µακος» του Επίκουρου («Αφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και ταγαθόν µεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον» που σηµαίνει «Ο θεός δεν είναι για φόβο, ο θάνατος για να προκαλεί ανησυχία και το καλό εύκολα αποκτιέται, το δε κακό εύκολα αντέχεται») αποτελεί την πεµπτουσία της φιλοσοφίας του.

Ο κ. ∆ηµητριάδης µάς λέει πως δεν είναι

καθόλου έτσι, παρ’ όλα αυτά έχει καθιερωθεί αυτή η πεποίθηση µιας και πρόκειται για την ευρύτερα γνωστή από τις ρήσεις του φιλοσόφου. Ο Επίκουρος έχει θίξει πολύ πιο ουσιαστικά και σηµαντικά ζητήµατα και ο συνεντευξιαζόµενός µας δεν θα την πρόκρινε ως κάτι που εκφράζει απόλυτα την επικούρεια φιλοσοφία. ∆εν πρόκειται για την πεµπτουσία του επικουρισµού και καθιερώθηκε να θεωρείται τέτοια εξαιτίας των πολλών κενών στις διδασκαλίες του φιλοσόφου. Κι αυτό γιατί από τους 300 κυλίνδρους που έγραψε ο Επίκουρος, σήµερα έχουµε στη διάθεσή µας µόλις 25 σελίδες από το αρχικό έργο.

Το µόνο αναµφισβήτητα γνή-

σιο χειρόγραφο του Επίκουρου που έχει διασωθεί ως σήµερα, µας ενηµέρωσε ο κ. ∆ηµητριάδης, είναι ένα γράµµα που είχε συντάξει, η «επιστολή προς Μενοικέα». Η επιστολή αυτή, βέβαια, δίνει την ουσία του επικουρισµού. Είναι η ηθική του διδασκαλία και από αυτήν µπορεί να αντλήσει κανείς πολλά στοιχεία και να συνθέσει τις αρχές του.

Τα περισσότερα στοιχεία που έχουµε

σήµερα στα χέρια µας για το φιλόσοφο είναι από έµµεσες πηγές, ακόµα και από την κριτική που του ασκούσαν οι αντίπαλοί του, όπως ήταν οι Στωικοί, ο Κικέρωνας και ο Πλούταρχος.

και το σηµαντικότερο όλων είναι πως έχει επιβεβαιωθεί από την εµπειρία και την ίδια τη ζωή, µιας και έχει αποδειχθεί πως οι πλατωνικές θεωρίες δεν ανταποκρίνονται στην πραγµατικότητα.  Για ποιο λόγο να στραφεί στον Επίκουρο ο σύγχρονος άνθρωπος;

Προσωπικά στράφηκα εκεί µετά

από χρόνιες αναζητήσεις και εσωτερική ανάγκη. Ερχεται κάποια στιγµή στη ζωή όλων που αναρωτιόµαστε ποιοι είµαστε, πού πάµε, τι θέλουµε να κάνουµε, ποιους στόχους έχουµε θέσει. Οταν ήρθε αυτή η στιγµή για εµένα, άρχισα να ψάχνω και συνειδητοποίησα ότι µου έλειπε ένα σχέδιο, µια φιλοσοφία ζωής, τα συνεπή κριτήρια και οι επιλογές, η πυξίδα.

Ετσι οδηγήθηκα

στην αρχαία Ελλάδα, είναι άλλωστε το γονίδιο που µας ωθεί προς τα πίσω, και δεν κάνουµε λάθος, µιας και δεν έχει προστεθεί τίποτε σε όσα έχουν πει οι αρχαίοι. Ακόµα και για τον Πλάτωνα, που είναι θεωρητικός, όσο και αν κάποιος διαφωνεί µαζί του δεν µπορεί να µην αναγνωρίσει την ευφυΐα του. Το ίδιο ισχύει και για τον Αρι-

στοτέλη ή τους Στωικούς.

Στάθηκα στον Επίκουρο γιατί πιάνει

την ουσία της ζωής και του ανθρώπου. Από τη φιλοσοφία του άντλησα δύναµη, ενώ καθώς ένιωσα καλύτερα συνέχισα την έρευνα διαπιστώνοντας πως αυτό που µας λείπει είναι ό,τι ακριβώς έλεγε ο Επίκουρος: ένας οδηγός ζωής µε θεωρίες χειροπιαστές και πρακτικές.  Κάπως έτσι οδηγηθήκατε στη συγγραφή του βιβλίου σας;

Παρά τα πολλά σχετικά που έχουν γρα-

φτεί, σε κανένα βιβλίο δεν είχα εντοπίσει αυτόν τον «οδηγό ζωής». ∆εν είµαι φιλόσοφος και δεν δηλώνω συγγραφέας, θεωρώ όµως πως το βιβλίο που έγραψα δεν είναι παρά ο οδηγός αυτοβοήθειας που έλειπε. Γεννήθηκε µέσα από τη δική µου ανάγκη και από το κενό που ανακάλυψα όταν προσπάθησα να καλύψω αυτή την ανάγκη.

Αυτό το βιβλίο ήρθε να καλύψει αυτό

το κενό και µπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι ως οδηγός ζωής έχει αποτελέσµατα, δεν είναι κάτι θεωρητικό. Προσπάθησα άλλωστε να προσεγγίσω τα καίρια αυτά ζητήµατα περί ευτυχίας και ικανοποίησης στη ζωή όσο πιο πρακτικά γίνεται, δίνοντας τις απαντήσεις σε φλέγοντα ερωτήµατα όπως «τι είναι ευτυχία;», «πώς µπορούµε να την προσεγγίσουµε;», «πού είναι το πρόβληµα;», όπως λέει κι ο Επίκουρος, και «τι κάνουµε λάθος στη ζωή µας;».

Ο Σάµιος φιλόσοφος Επίκουρος (341-270 π.Χ.)

Ο Επίκουρος δεν µπορούσε να δεχτεί την αθανασία της ψυχής γιατί η θεωρία του σχετιζόταν µε την ύλη. Πίστευε ότι ψυχή και σώµα είναι δύο υλικά, σφιχτοδεµένα µεταξύ τους, που γεννιούνται µαζί, αναπτύσσονται µαζί και κατά συνέπεια φθείρονται και χάνονται µαζί. Κατέρριπτε έτσι ένα βασικό πυλώνα της χριστιανικής πίστης που ήταν η µεταθανάτια ζωή

Συνεντευξη Από το φόβο του να µην έχει την τύχη του Σωκράτη, ο Επίκουρος έφτιαξε µια εικόνα των θεών ισορροπώντας ανάµεσα σε αυτά που πίστευε και αυτά που έπρεπε να πιστεύει.

της ικανοποίησης να είναι ο σκοπός της ζωής;

Αυτός ο κίνδυνος είναι ορατός και δι-

αχρονικός. Ο Επίκουρος κυνηγήθηκε, κινδύνεψε η ζωή του, κατηγορήθηκε και διαβλήθηκε πολύ από τους σύγχρονούς του εξαιτίας των όσων πίστευε. Είχε φτάσει στο σηµείο να µη διδάσκει σε δηµόσιους χώρους, προτιµούσε και επεδίωκε οι θεωρίες του να διαδίδονται από στόµα σε στόµα. Κυνηγήθηκε πολύ από την οργανωµένη θρησκεία, καθώς κατηγορήθηκε για το γεγονός ότι οι θέσεις του είχαν στο επίκεντρό τους τον άνθρωπο και τις φυσικές δυνάµεις.

Θεωρώ ότι από το φόβο του να µην

έχει την τύχη του Σωκράτη, έφτιαξε µια εικόνα των θεών ισορροπώντας ανάµεσα σε αυτά που πίστευε και αυτά που έπρεπε να πιστεύει. Σύµφωνα µε αυτή την εικόνα, οι θεοί υπάρχουν, ζουν µεταξύ των κόσµων -κατά τον Επίκουρο υπάρχουν κι άλλοι κόσµοι σαν τον δικό µας- σε µακαριότητα και γαλήνη, αλλά δεν έχουν καµία εµπλοκή µε τα ανθρώπινα, δεν ελέγχουν ούτε ορίζουν τη ζωή των ανθρώπων. Η ανθρώπινη ελεύθερη βούληση ήταν για αυτόν το παν. Γίνεται εύκολα σαφές ότι ο φιλόσοφος ήθελε τον άνθρωπο αυτεξούσιο και κυρίαρχο της ζωής του, κάτι που για ευνόητους λόγους ποτέ δεν θα µπορούσε να αποδεχτεί οποιαδήποτε θρησκεία.

 Ποιες απαντήσεις δίνει ο Επίκουρος, λοιπόν;

Ο φιλόσοφος ορίζει την ευτυχία σαν

υγεία του σώµατος και γαλήνη της ψυχής, τα οποία συνοδεύονται από την ελπίδα ότι θα διαρκέσουν. Αυτό µας δίνει τον ορισµό της ενεργητικής και της παθητικής ή στατικής απόλαυσης, που κατά τον Επίκουρο δεν είναι µόνο η απόλαυση που θα αντλήσουµε τρώγοντας ένα πιάτο φαγητό και έχοντας κορέσει την πείνα µας (ενεργητική), αλλά και η ικανοποίηση που θα νιώσουµε µετά το φαγητό (παθητική).

Ο σύγχρονος επικούρειος φιλόσοφος

είναι συνεχώς ευτυχής και όχι µόνο τη στιγµή που απολαµβάνει την ηδονή, που ικανοποιεί την ανάγκη. Αυτή είναι και η πρωτοπορία του Επίκουρου: Εδωσε άλλη διάσταση στην ευτυχία, που µέχρι τότε θεωρείτο προσωρινή, µε µικρή διάσταση και κορύφωση.

Σε ό,τι αφορά εµένα, προσπάθησα πολύ

για να εντάξω αυτή την οπτική στη ζωή µου, καθώς ήµουν ένας άνθρωπος που είχε συνεχώς την ανάγκη να κάνει νέα πράγµατα, ξεχνώντας να απολαύσω και να αντλήσω ικανοποίηση από αυτά που είχα ήδη πετύχει. Είναι πολύ σηµαντικό να στεκόµαστε µερικές φορές και να αντλού-

Κατηγορήθηκε ακόµα από τους

Το βιβλίο του Χάρη ∆ηµητριάδη για το επικούρειο ευ ζην.

µε ευχαρίστηση από αυτά που έχουµε καταφέρει, πριν προχωρήσουµε στην ανακάλυψη της επόµενης ανάγκης µας.  Ελλοχεύει κάπου ο κίνδυνος να παρερµηνευθεί ή να διαστρεβλωθεί ΄ η θεωρία που θέλει την άντληση

φιλόδοξους, από κάθε «καριερίστα» της εποχής του, καθώς εκείνος πρέσβευε την επάρκεια των λίγων και βασικών. Επιπλέον, από τους πολιτικούς, γιατί έλεγε πως για να είναι κανείς ευτυχής πρέπει να είναι ελεύθερος να κάνει τις επιλογές του και να υπακούει µόνο σε όσα του ορίζει η φύση του, κάτι που οι συνθήκες που επικρατούν στην πολιτική από τότε δεν επέτρεπαν, µετατρέποντας σταδιακά τον άνθρωπο από αυτόνοµο άτοµο σε υποκινούµενο από ανταγωνισµούς, περιορισµούς και συµβιβασµούς πλάσµα.

Σήµερα, πιστεύω πως αν οι διδαχές

φαινοµενα

21

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

22

του επικοινωνούνταν στις μάζες, θα μπορούσαμε να βρεθούμε αντιμέτωποι με μια έξαρση αντιδράσεων. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται παρά για αυτονόητες αλήθειες που έχουν δυστυχώς καταλήξει κάθε άλλο παρά αυτονόητες. ▶ Πόσο εφικτή είναι η επίτευξη της ευτυχίας μέσα σε μια κοινωνία που διαρκώς δημιουργεί νέες ανάγκες στον άνθρωπο; Πόσω δε μάλλον εν μέσω μιας κρίσης που μας έχει στερήσει την ικανότητα να εκτιμούμε τα πιο απλά και καθημερινά πράγματα…

Ο Επίκουρος λέει ότι όλα ξεκινούν

από τη λάθος γνώμη. Αυτή είναι και η ουσία της φιλοσοφίας του. Σημαίνει πως οι λάθος γνώμες που έχουμε μας γεμίζουν με εξίσου λανθασμένες αντιλήψεις και φιλοσοφία ζωής. Παίρνουμε έτσι λάθος αποφάσεις και προχωράμε σε λανθασμένες πράξεις.

Ολα εξαρτώνται από το τι πιστεύου-

με για βασικά πράγματα της ζωής. Οπως λέει ο φιλόσοφος, «το μεγάλο εμπόδιο προς την ευτυχία δεν είναι ούτε ο σωματικός πόνος ούτε η φτώχεια ούτε η έλλειψη βασικών αγαθών. Είναι ό,τι ταράζει τη γαλήνη του νου, εμποδίζει την πνευματική ικανοποίηση και προκαλεί ανησυχία και

Μιλώντας για ηδονή δεν αναφερόταν στις αισθησιακές απολαύσεις (ο ίδιος άλλωστε τις απέφευγε στη ζωή του) και εννοούσε αποκλειστικά τις ψυχικές και πνευματικές απολαύσεις. Παρ’ όλα αυτά κατηγορήθηκε από αυτούς που δεν καταλάβαιναν ΄ ή προτιμούσαν να κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν φόβο». Ολα αυτά, οι ανησυχίες, οι φόβοι, η υπερβολή που επιδεικνύουμε στην αναζήτηση αγαθών και οι όλο αυξανόμενες απαιτήσεις που έχουμε από τον εαυτό μας, οφείλονται στη λάθος γνώμη και κατ’ επέκταση επηρεάζουν την παιδεία, την κουλτούρα και τις συνήθειές μας, σε ό,τι έχουμε μάθει να θεωρούμε σημαντικό για τη ζωή μας: τα λάθος πράγματα.

Ο Επίκουρος μας τοποθετεί μπροστά

στο ερώτημα: «Τι χρειάζεται ο οργανισμός, η φύση του ανθρώπου, για να είναι αυτός ευτυχής;». Την απάντηση μας τη δίνει ο ίδιος, προτείνοντας να απαλλαγούμε από τις πολλές σκέψεις και τις επίπλαστες ανάγκες που δεν γνωρίζουμε, να διαχωρίσουμε ποιες είναι πραγματικά δικές μας και να αφουγκραστούμε τις αισθήσεις, τα ένστικτα και τα συναισθήματά μας. Καταλήγουμε, τέλος, στο ότι οι λάθος γνώμες και οι αντιλήψεις (αν τις εξετάσουμε στην ουσία τους), εξυπηρετούν συνθήκες άλλων: της κοινωνίας, των γονιών, του κράτους, του συστήματος, οποιουδήποτε πλην ημών.

Σε δεύτερο επίπεδο, ο Επίκουρος

μας διαφωτίζει σχετικά με το τι πρέπει να ζητάμε πρωτίστως από τη ζωή για να είμαστε ευτυχείς: τροφή, στέγη, υγεία, ασφάλεια (πολλών επιπέδων), φιλία και γνώση. Αυτά ξεχωρίζει ως τα βασικά αγαθά που έχουμε πραγματικά ανάγκη και αν το σκεφτείτε είναι όντως το νόημα της ζωής, με ελάχιστο κόστος. Για τον Επίκουρο τα σημαντικότερα αγαθά είναι τα άυλα. Μας υποδεικνύει να διατηρήσουμε και να προσπαθούμε να διαφυλάξουμε την ηρεμία της ψυχής μας, χωρίς να επιδιώκουμε πολλά πράγματα. Να μάθουμε να αρκούμαστε στα βασικά. Αυτά που πρέπει να αποφεύγουμε, αφού δεν μας είναι απαραίτητα για να είμαστε ευτυχισμένοι, είναι η δόξα, ο πλούτος και η φήμη. Πρόκειται για «μη φυσικά αγαθά». Η επιδίωξή τους μας καθιστά εν τέλει βαθιά δυστυχείς.

Συνεντευξη θεωρώ φυσιολογική. Πείτε µου όµως κάτι και σκεφτείτε το: Πότε και τι έχει αλλάξει µέσα από την ενασχόληση µε την πολιτική τα τελευταία 40 χρόνια στη χώρα; Ποιος πιστεύει ότι θα αλλάξει τώρα, µε την κατ’ επίφαση δηµοκρατία µας; Το πρόβληµα βρίσκεται στο ίδιο το πολιτικό σύστηµα, που αλλοτριώνει κάθε ιδεαλισµό…  Θα µπορούσαµε να πούµε πως ο δρόµος του Επίκουρου στρέφεται εναντίον της πολιτικής; Είναι αυτή η ερµηνεία του πολιτικού αναχωρητισµού;

Ο φιλόσοφος εξέταζε όλα τα πράγµατα µέσα από τη σχέση οφέλους και κόστους, αναζητώντας τα θετικά αποτελέσµατα που θα εξισορροπούσαν το κόστος της ενασχόλησης µε κάθε τοµέα. Για το λόγο αυτό κατηγορήθηκε και ως εγωιστής, άλλωστε. Ο φόβος στον Επίκουρο εντοπίζεται στις ανησυχίες του για υπαρξιακά θέµατα: απέναντι στο θάνατο, στους θεούς, στα φυσικά φαινόµενα, σε εξωγενείς γενικά παράγοντες.

Σε ό,τι αφορά τις ιδιαίτερες συνθήκες

που έχουν εµφανιστεί και προκύπτουν εξαιτίας της κρίσης, είναι αλήθεια ένα θέµα που µε έχει προβληµατίσει πολύ. Η φιλοσοφία δεν µπορεί να λύσει το πρόβληµα επιβίωσης κανενός και κανείς δεν µπορεί να ασχολείται µε θεωρίες αν έχει καθηµερινά προβλήµατα ζωτικής σηµασίας - αν και η επικούρεια φιλοσοφία στηρίζεται στο ελάχιστο κόστος ζωής, χωρίς να ζητά τίποτα παραπάνω από την επιβίωση. Παρ’ όλα αυτά, ο άνεργος χρειάζεται δουλειά και όχι φιλοσοφία, άρα λοιπόν εκ των πραγµάτων για να προχωρήσει κάποιος στην εφαρµογή της επικούρειας διδασκαλίας πρέπει να διαθέτει ένα ελάχιστο εισόδηµα. Πολλοί εγκαταλείπουν για το λόγο αυτό τη φιλοσοφία και στρέφονται στην πολιτική, θεωρώντας ότι περνούν µε αυτόν τον τρόπο από τη θεωρία στην πράξη, µια αντίδραση που

Ηθελε µια κυβέρνηση µε στόχο και σκοπό να παρέχει ασφάλεια στους ανθρώπους, δίνοντάς τους έτσι το περιθώριο να σχεδιάζουν και να ζουν απροβληµάτιστα. Πολέµιος του αυταρχισµού και της ολιγαρχίας, ο Επίκουρος µιλούσε για την ανάγκη µιας κυβέρνησης µε τη µικρότερη δυνατή δύναµη και επιρροή στη ζωή των ανθρώπων

Σε ό,τι αφορά στην πολιτική, συγκεκρι-

µένα, πίστευε στο θεσµό της λιγότερης κυβέρνησης. ∆εν ήταν τόσο αντισυµβατικός όπως οι Κυνικοί, δεν ήταν όµως ούτε σαν τον Πλάτωνα, που πίστευε πως το κράτος είναι ο «πατέρας» και οι νόµοι είναι οι «δάσκαλοι». Ηθελε µια κυβέρνηση µε στόχο και σκοπό να παρέχει ασφάλεια στους ανθρώπους, δίνοντάς τους έτσι το περιθώριο να σχεδιάζουν και να ζουν απροβληµάτιστα. Πολέµιος του αυταρχισµού και της ολιγαρχίας, ο Επίκουρος µιλούσε για την ανάγκη µιας κυβέρνησης µε τη µικρότερη δυνατή δύναµη και επιρροή στη ζωή των ανθρώπων.  Ποια είναι η σχέση του επικούρειου φιλοσόφου µε το φόβο;

Ο φόβος στον Επίκουρο εντοπίζεται

στις ανησυχίες του για υπαρξιακά θέµατα: απέναντι στο θάνατο, στους θεούς, στα φυσικά φαινόµενα, σε εξωγενείς γενικά παράγοντες. Ο Σάµιος φιλόσοφος υπήρξε ο ιδρυτής της υπαρξιακής φιλοσοφίας και ψυχολογίας. Είναι αυτός που -ασχολούµενος όπως είπαµε µε τον άνθρωπο- ανέ-

φαινοµενα

23

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

24

Η ουσία της ηδονής για τον Επίκουρο ήταν η εξώθηση της ανησυχίας από το μυαλό.

λυσε το φόβο του θανάτου, το νόημα της ζωής, την ιεράρχηση των αναγκών και το διαχωρισμό των αγαθών σε βασικά και προαιρετικά. ▶ Θα μπορούσατε να αποσαφηνίσετε τις τόσο «πολυδιαφημισμένες» απόψεις του Επίκουρου αναφορικά με τις ηδονές;

Η ηδονή έχει παρερμηνευθεί πολύ,

κυρίως εκούσια, και ο Επίκουρος έχει λοιδορηθεί για το λεγόμενο αυτό κυνήγι των ηδονών. Η ουσία της ηδονής για αυτόν ήταν η εξώθηση της ανησυχίας από το μυαλό, αποδιώχνοντας συνεπώς και τα προβλήματα που αυτή γεννούσε. Μιλώντας για ηδονή δεν αναφερόταν στις αισθησιακές απολαύσεις (ο ίδιος άλλωστε τις απέφευγε στη ζωή του) και εννοούσε αποκλειστικά τις ψυχικές και πνευματικές απολαύσεις. Παρ’ όλα αυτά, κατηγορήθηκε από αυτούς που δεν καταλάβαιναν ή προτιμούσαν να κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν.

▶ Πού οφείλεται το γεγονός ότι η επικούρεια διδασκαλία κυνηγήθηκε όσο κανένα άλλο φιλοσοφικό ρεύμα στην ύστερη αρχαιότητα;

Ο επικουρισμός έχει δύο βασικές

αρχές που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την ουσία του Χριστιανισμού. Η μία αφορά στην αθανασία της ψυχής και η άλλη σε αυτήν της θείας πρόνοιας. Ο Επίκουρος δεν μπορούσε να δεχτεί την αθανασία της ψυχής γιατί η θεωρία του σχετιζόταν με την ύλη. Πίστευε ότι ψυχή και σώμα είναι δύο υλικά, σφιχτοδεμένα μεταξύ τους, που γεννιούνται μαζί, αναπτύσσονται μαζί και κατά συνέπεια φθείρονται και χάνονται μαζί. Κατέρριπτε έτσι ένα βασικό πυλώνα της χριστιανικής πίστης που ήταν η μεταθανάτια ζωή.

Ο χριστιανός θεολόγος Αυγουστίνος

έλεγε πως «θα έσφιγγα το χέρι του Επίκουρου αν δεν πίστευε αυτά που πιστεύει περί ψυχής». Ο Νίτσε, επίσης, πίστευε ότι ο Χριστιανισμός των πρώτων χρόνων έμοιαζε πολύ με τον επικουρισμό, γιατί

Ο σύγχρονος επικούρειος φιλόσοφος είναι συνεχώς ευτυχής και όχι μόνο τη στιγμή που απολαμβάνει την ηδονή, που ικανοποιεί την ανάγκη. Αυτή είναι και η πρωτοπορία του Επίκουρου: έδωσε άλλη διάσταση στην ευτυχία, που μέχρι τότε θεωρείτο προσωρινή, με μικρή διάσταση και κορύφωση

Συνεντευξη Πολέµιος του αυταρχισµού και της ολιγαρχίας, ο Επίκουρος µιλούσε για την ανάγκη µιας κυβέρνησης µε τη µικρότερη δυνατή δύναµη και επιρροή στη ζωή των ανθρώπων.

να ακολουθήσει ο σύγχρονος άνθρωπος;

Θα έλεγα ότι πρώτα είναι η ανακάλυ-

ψη του εαυτού, η γνώση τού ποιος είµαι, τι θέλω και τι έχω ανάγκη. Ποια είναι τα πράγµατα που συνθέτουν αυτό που είµαι; Αυτό προϋποθέτει και απαιτεί συζήτηση µε τον εαυτό µας. Αν δοθεί απάντηση σε αυτό το θεµελιώδες για την πραγµάτωση της ευτυχίας ερώτηµα, τότε ο άνθρωπος θα δει να ελαττώνεται το άγχος του, η σύγχρονη πηγή της επικούρειας ανησυχίας, και µαζί του θα φύγουν και τα προβλήµατα υγείας που γεννώνται στον οργανισµό µας. Θα επιτύχει την ισορροπία που έχει ανάγκη για να είναι ευτυχής.

∆εύτερον, να αποβάλει τις ανησυχίες

οι οποίες προέρχονται από υπερβολικές απαιτήσεις και επιθυµίες. Να µάθει να αρκείται στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του.

Τρίτον, να σταµατήσει να φοβάται το

και οι δύο απευθύνθηκαν στους κυνηγηµένους και τους φοβισµένους. Και ο ίδιος ο Επίκουρος, άλλωστε, προερχόταν από φτωχή οικογένεια, δεν ήταν και δεν έγινε ποτέ αριστοκράτης, όπως ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας, δίδασκε ανάµεσα στους φτωχούς, στις εταίρες, στους σκλάβους και κάθε περιθωριακό. Το κοινό του στον «Κήπο» ήταν ένα αµάλγαµα ανθρώπων κάθε κατηγορίας και τάξης, µε µόνο κοινό στοιχείο την επιθυµία τους να ευτυχήσουν. Αντίθετα, στους κόλπους των µαθητών του Πλάτωνα θα συναντούσε κανείς -σχεδόν αποκλειστικά- τους αριστοκράτες

που θα στελέχωναν µετέπειτα το κράτος και θα αποτελούσαν τις κεφαλές του δηµόσιου τοµέα. Ο Επίκουρος αρνήθηκε την κοινοκτηµοσύνη και δεν δέχτηκε, όπως ο Πυθαγόρας, να συνενώσουν οι µαθητές του τις περιουσίες τους για να επιβιώνουν οικονοµικά ο ίδιος και η σχολή του. Ηταν ένας απόλυτα δηµοκρατικός άνθρωπος.  Συνοψίζοντας, ποιες θα µπορούσαµε να αναφέρουµε ως τις κυριότερες βασικές αρχές της επικούρειας διδασκαλίας που θα µπορούσε

θάνατο, τον Θεό, τη µοίρα, όλους τους εξωγενείς παράγοντες που µας κάνουν να ξεχνάµε πως πρέπει να πάρουµε τη ζωή στα χέρια µας. Πως από τη στιγµή που οι θεοί -κατά τους επικούρειους- δεν ασχολούνται µε τον άνθρωπο και ο θάνατος είναι το µόνο σίγουρο πράγµα στη ζωή -άρα δεν υπάρχει λόγος να ζούµε µε το φόβο του- δεν µένουµε παρά εµείς για να είµαστε κυρίαρχοι του εαυτού και της ζωής µας. Ας µάθουµε λοιπόν να δίνουµε ζωή στα χρόνια µας και όχι χρόνια στη ζωή µας.

Who is who

Ο Χάρης ∆ηµητριάδης γεννήθηκε στο Νέο Κεραµίδι Πιερίας τον Σεπτέµβριο του 1952. Σπούδασε Μαθηµατικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης και πήρε µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στα Οικονοµικά το 1979 από το London School of Economics. Εργάστηκε στο βιοµηχανικό και τον τραπεζικό τοµέα. Είναι παντρεµένος και πατέρας δύο παιδιών.

φαινοµενα

25

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

26

εικονες Τι είναι ευτυχία; «Η ευτυχία δεν βρίσκεται µέσα από πολλή προσπάθεια και θέληση, αλλά υπάρχει εδώ κοντά, µέσα στη χαλάρωση και την εγκατάλειψη. Μην ανησυχείς, δεν υπάρχει τίποτα να κάνεις. Ο,τι εµφανίζεται µέσα στο νου δεν έχει καµιά σηµασία, µιας και δεν έχει καµιά πραγµατικότητα. Μην προσκολλάσαι. Μην κριτικάρεις. Ασε το παιχνίδι να γίνεται µόνο του, να αναδύεται και να χάνεται, χωρίς να αλλάξεις τίποτα, και όλα χάνονται και ξαναρχίζουν ασταµάτητα». Λάµα Γκέντιν Ρίνποτσε

φαινοµενα

27

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

28

∆εν είναι σωστό να ρωτάς ένα βουδιστή «Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής;», επειδή η ερώτηση αυτή υπονοεί ότι κάπου εκεί έξω, ίσως µέσα σε µια σπηλιά ή στην κορυφή ενός βουνού, υπάρχει ένας απώτατος σκοπός. Η ερώτηση εννοεί πως θα µπορούσαµε να αποκρυπτογραφήσουµε το µυστικό της ζωής, σπουδάζοντας κοντά σε ζωντανούς αγίους, διαβάζοντας βιβλία ή κυριαρχώντας σε ασκήσεις εσωτερισµού. Αν η ερώτηση βασίζεται σε µια υπόθεση ότι, πολλούς κοσµικούς αιώνες πριν, κάποιος ή κάποιος θεός σχεδίασε ένα διάγραµµα του σκοπού της ζωής, τότε πρόκειται για µια θεϊστική ερώτηση. Οι βουδιστές δεν πιστεύουν ότι υπάρχει ένας παντοδύναµος δηµιουργός και δεν έχουν την ιδέα ότι ο σκοπός της ζωής έχει ήδη σχεδιαστεί ή χρειάζεται να σχεδιαστεί και να αποφασιστεί. Του Dzongsar Jamyang Khyentse (σε µετάφραση της Αριάδνης Γερούκη)

ς ό µ σ ι δ Ο Βου για την

α ί χ υ τ υ ε

παραδοσεις

Μ

ια σωστή ερώτηση που

θα µπορούσες να κάνεις σε ένα βουδιστή είναι να τον ρωτήσεις απλά: «Τι είναι η ζωή;». Μέσα από την κατανόηση της παροδικότητας, η απάντηση είναι προφανής: «Η ζωή είναι µια µεγάλη γκάµα σύνθετων φαινοµένων και γι’ αυτό η ζωή είναι παροδική». Μια διαρκής µεταβολή, µια συλλογή διαβατήριων εµπειριών. Και παρόλο που υπάρχουν µυριάδες µορφές ζωής, όλοι έχουµε ένα πράγµα κοινό: κανένα ζωντανό ον δεν θέλει να υποφέρει. Θέλουµε όλοι να είµαστε καλά, από τους προέδρους και τους δισεκατοµµυριούχους µέχρι τα σκληρά εργαζόµενα µυρµήγκια, τις µέλισσες, τις γαρίδες και τις πεταλούδες.

Η σχετικότητα της ευτυχίας Φυσικά, οι ορισµοί της «ευτυχίας» και

της «δυστυχίας» διαφοροποιούνται κατά πολύ ανάµεσα σε αυτές τις µορφές ζωής, ακόµη και µέσα στο σχετικά µικρό ανθρώπινο βασίλειο. Ο ορισµός της «δυστυχίας» για κάποιους συµπίπτει µε αυτόν της «ευτυχίας» για άλλους και το αντίστροφο. Για κάποιους ανθρώπους, το να είσαι ευτυχής σηµαίνει απλά να καταφέρνεις να επιβιώνεις. Για άλλους σηµαίνει να έχεις στην κατοχή σου επτακόσια ζευγάρια παπούτσια. Αλλοι βρίσκουν την ευτυχία χαράζοντας τατουάζ παρόµοια µε του Μπέκαµ στους δικεφάλους τους.

Ακόµη και στο πλαίσιο ενός µοναδι-

κού όντος, οι ορισµοί της ευτυχίας και της δυστυχίας παραλλάσσουν. Μια ελαφριά τάση για φλερτ µπορεί αίφνης να µεταστραφεί, αν το άλλο άτοµο επιθυµεί µια πιο σοβαρή σχέση: η ελπίδα γυρίζει σε

φόβο. Οταν είσαι παιδάκι στην παραλία, το να κατασκευάζεις κάστρα µε την άµµο είναι ευτυχία. Οταν είσαι έφηβος, ευτυχία είναι να βλέπεις τα κορίτσια µε τα µπικίνι τους ή τα γυµνόστηθα αγόρια να σερφάρουν. Στα µέσα της ζωής σου, η καριέρα και τα λεφτά θεωρούνται ευτυχία. Και στα ογδόντα, η ευτυχία σου µπορεί να είναι η συλλογή κεραµεικών αλατιέρων. Για πολλούς, η περιδιάβαση σε όλους αυτούς τους ατελείωτα µεταβαλλόµενους ορισµούς είναι ο «σκοπός της ζωής».

Πολλοί από εµάς µαθαίνουµε τους

ορισµούς της ευτυχίας και της δυστυχίας από την κοινωνία µέσα στην οποία ζούµε. Η κοινωνική τάξη πραγµάτων καθορίζει τον τρόπο µε τον οποίο µετρούµε την ικανοποίηση. Είναι θέµα κοινών αξιών. ∆ύο ανθρώπινα όντα από τις δύο άκρες της Γης µπορούν να νιώσουν πανοµοιότυπα συναισθήµατα -ευχαρίστηση, αηδία, φόβοβασισµένα πάνω σε αντιδιαµετρικούς δείκτες ευτυχίας. Τα πόδια του κοτόπουλου θεωρούνται µεζεδάκι για τους Κινέζους, ενώ οι Γάλλοι γουστάρουν να απλώνουν το εκρηκτικό λίπος του συκωτιού χήνας στη φέτα τους. Φανταστείτε πώς θα ήταν ο κόσµος αν δεν είχε ποτέ εµφανιστεί ο καπιταλισµός και αν κάθε άνθρωπος και κάθε έθνος πραγµατικά βίωνε την κοµµουνιστική φιλοσοφία του Μάο Τσε Τουνγκ: θα ήµασταν µια χαρά ευτυχισµένοι χωρίς εµπορικά κέντρα, χωρίς ακριβά αυτοκίνητα, χωρίς Στάρµπακς, χωρίς ανταγωνισµό, χωρίς τεράστιο χάσµα µεταξύ πλουσίων και φτωχών, µε ιατρική κάλυψη για όλους και τα δίκυκλα θα ήταν πιο πολύτιµα από τα Humvees. Αντ’ αυτού, εκπαιδευόµαστε στο τι θέλουµε. Πριν από µία δεκαετία, οι βιντεοκάµερες ήταν το απόλυτο σύµβολο πλούτου στο µακρινό βασίλειο του Μπουτάν στα Ιµαλάια. Σταδιακά, το Toyota Land

Εµείς οι άνθρωποι απασχολούµε τους εαυτούς µας µε την επιδίωξη της ευτυχίας και την κατάπαυση της δυστυχίας περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ΄ χόµπι και χρησιµοποιούµε επαγγελµατική ασχολία ή αµέτρητες µεθόδους και υλικά φαινοµενα

29

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

30

Πολλοί από εμάς μαθαίνουμε τους ορισμούς της ευτυχίας και της δυστυχίας από την κοινωνία μέσα στην οποία ζούμε. Η κοινωνική τάξη πραγμάτων καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο μετρούμε την ικανοποίηση. Είναι θέμα κοινών αξιών. Δύο ανθρώπινα όντα από τις δύο άκρες της Γης μπορούν να νιώσουν πανομοιότυπα συναισθήματα -ευχαρίστηση, αηδία, φόβο- βασισμένα πάνω σε αντιδιαμετρικούς δείκτες ευτυχίας Cruiser αντικατέστησε το VCR ως ύστατο σύμβολο ευημερίας στο Μπουτάν.

Αυτή η συνήθεια να θεωρούμε ότι τα

στάνταρ της ομάδας μας είναι τα δικά μας στάνταρ δημιουργείται σε πολύ μικρή ηλικία. Στην πρώτη τάξη βλέπεις όλα τα άλλα παιδιά να έχουν μία συγκεκριμένη κασετίνα. Αναπτύσσεις την «ανάγκη» να έχεις κι εσύ μία, να είσαι σαν όλους τους άλλους. Το λες στη μητέρα σου και, άσχετα με το αν σου την πάρει ή όχι, αυτή η κασετίνα καθορίζει στο εξής το επίπεδο της ικανοποίησής σου. Το ίδιο συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Ο γείτονας στη διπλανή πόρτα έχει

plasma TV ή καινούργιο SUV κι έτσι θέλεις κι εσύ το ίδιο, αλλά πιο μεγάλο και πιο καινούργιο.

Ειρήνη και πόλεμος Οι άνθρωποι ανέκαθεν προσπα-

θούν να βρουν την ευτυχία όχι μόνο από το υλικό κέρδος, αλλά και με πνευματικά μέσα. Μεγάλο μέρος της ανθρώπινης Ιστορίας στρέφεται γύρω από τη θρησκεία. Οι θρησκείες ενώνουν τους ανθρώπους με τα φωτισμένα μονοπάτια τους και τους κώδικες συμπεριφοράς - αγάπα τον πλησίον σου, δείξε γενναιοδωρία, μην κάνεις

στους άλλους αυτό που δεν θέλεις να σου κάνουν, διαλογίσου, νήστευε, κάνε θυσίες και προσφορές. Αλλά αυτές οι φαινομενικά βοηθητικές αρχές μπορούν να γίνουν ακραία, πουριτανικά δόγματα, να προκαλέσουν στους ανθρώπους άχρηστες ενοχές και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Δεν είναι ασύνηθες για έναν πιστό να κοιτάει αλαζονικά τις άλλες θρησκείες χωρίς καθόλου ανεκτικότητα και να χρησιμοποιεί τα θρησκευτικά του πιστεύω για να δικαιώνει πολιτισμικές ή φυσικές γενοκτονίες. Τα παραδείγματα μιας τέτοιας καταστροφικής θρησκευτικής αφοσίωσης είναι πολλαπλά και διαπεραστικά.

παραδοσεις ∆ιαφορετικές αναγκες, διαφορετικες προσεγγίσεις Ο ανταγωνισµός και η επιθυµία για αυτά που έχουν οι άλλοι υπάρχουν επίσης σε ένα πολιτισµικό επίπεδο. Συχνά αξιολογούµε τα έθιµα και τις παραδόσεις µιας διαφορετικής κουλτούρας σαν να είναι ανώτερα από τα δικά µας. Τόσο σε προσωπικό όσο και σε πολιτισµικό επίπεδο, υιοθετούµε ξένες και εξωτερικές µεθόδους για να επιτύχουµε την ευτυχία και να αντιπαρέλθουµε τη δυστυχία. Σπάνια αναγνωρίζουµε ότι αυτές οι µέθοδοι φέρνουν συχνά τα αντίθετα αποτελέσµατα από τα επιδιωκόµενα. Η αποτυχία µας να προσαρµοστούµε δηµιουργεί µια νέα σειρά δυστυχίας, γιατί νιώθουµε αποξενωµένοι από την ίδια µας τη ζωή, ανίκανοι να ταιριάξουµε στο σύστηµα. Μερικοί από αυτούς τους πολιτισµικούς

ορισµούς της «ευτυχίας» λειτουργούν µέχρις ενός βαθµού. Σε γενικές γραµµές, το να έχεις λίγα χρήµατα στην τράπεζα, ένα άνετο καταφύγιο, αρκετή τροφή για να τρως, αξιοπρεπή παπούτσια και άλλες βασικές ανέσεις σε κάνει ευτυχισµένο. Αλλά και πάλι, οι Σαντού στην Ινδία και οι περιπλανώµενοι ερηµίτες του Θιβέτ νιώθουν ευτυχείς ακριβώς επειδή δεν έχουν καµιά ανάγκη να κρατούν κλειδοθήκη - δεν έχουν κανένα φόβο µήπως τα υπάρχοντά τους κλαπούν ή χαθούν γιατί δεν έχουν τίποτα να κλειδώσουν.

Τα ανθρώπινα όντα δεν βασίζονται µόνο στην οργανωµένη θρησκεία αλλά και στη συµβατική σοφία ή ακόµη και στα πολιτικά σλόγκαν για να βρουν την ευτυχία και να απαλλαγούν από τον πόνο τους. Ο Θεόδωρος Ρούσβελτ είπε κάποτε: «Αν πρέπει να διαλέξω ανάµεσα στο σωστό και την ειρήνη, θα διαλέξω το σωστό». Αλλά τίνος το σωστό; Ποια ερµηνεία πάνω στο σωστό πρέπει να ακολουθήσουµε; Ο εξτρεµισµός είναι απλά θέµα επιλογής µιας µορφής σωστού αποκλείοντας όλες τις άλλες. Ο νόµος και η ∆ικαιοσύνη έχουν σχεδιαστεί για να εξασφαλίζουν την κοινωνική ειρήνη και να δηµιουργούν αρµονική κοινωνική

διαβίωση, αλλά σε πολλές περιπτώσεις το σύστηµα της Ποινικής ∆ικαιοσύνης δουλεύει προς όφελος των πλουσίων και των απατεώνων, ενώ οι φτωχοί και οι αθώοι υποφέρουν από τους άδικους νόµους.

Εµείς οι άνθρωποι απασχολούµε τους

εαυτούς µας µε την επιδίωξη της ευτυχίας και την κατάπαυση της δυστυχίας περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη επαγγελµατική ασχολία ή χόµπι και χρησιµοποιούµε αµέτρητες µεθόδους και υλικά. Γι’ αυτό έχουµε τους ανελκυστήρες, τους υπολογιστές laptop, τις επαναφορτιζόµενες µπαταρίες, τα πλυντήρια πιάτων, ΄ τις φρυγανιέρες που πετούν τις φέτες

φαινοµενα

31

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

32

στην ιδανική περίπτωση να καταργήσουν το πρόβληµα στη ρίζα του.

ρα ή ένα εµφύτευµα που µας έχει βάλει κάποιος άλλος ή κάποιος θεός.

Τα συναισθήµατα και η δυστυχία

Τα συναισθήµατα εµφανίζονται

Και ο Σιντάρτα προσπαθούσε να βρει

τον τρόπο να εκριζώσει τη δυστυχία. Αλλά δεν ονειρευόταν λύσεις σαν το ξεκίνηµα µιας νέας πολιτικής επανάστασης ή τη µετανάστευση σε έναν άλλο πλανήτη ή τη δηµιουργία µιας νέας παγκόσµιας οικονοµίας. ∆εν σκεφτόταν καν να δηµιουργήσει µια νέα θρησκεία ή να αναπτύξει κώδικες συµπεριφοράς που θα έφερναν ειρήνη και ισορροπία. Ο Σιντάρτα Γκαουτάµα, ιδρυτής του Βουδισµού (άγαλµα του 4ου µεταχριστιανικού αιώνα).

ψωµιού ξεροψηµένες, τις σκούπες για τις ακαθαρσίες των σκύλων, τα µηχανάκια µε µπαταρία για να καθαρίζουµε τις τρίχες από τη µύτη, τις τουαλέτες µε τα θερµαινόµενα καθίσµατα, τη νοβοκαΐνη, τα κινητά τηλέφωνα, τα βιάγκρα και τα χαλιά τοίχο τοίχο… Αλλά αναπόφευκτα όλες αυτές οι ευκολίες προξενούν έναν αντίστοιχο βαθµό πονοκεφάλου.

Τα έθνη κυνηγούν την ευτυχία και

το σταµάτηµα της δυστυχίας σε µεγάλη κλίµακα, πολεµώντας για επικράτεια, πετρέλαιο, εµπορικές αγορές, διάστηµα και δύναµη. Ρίχνονται σε προληπτικούς πολέµους για να εµποδίσουν προβλεπόµενες δυστυχίες. Προσωπικά ο καθένας µας κάνει το ίδιο πράγµα, λαµβάνοντας προληπτική ιατρική φροντίδα, παίρνοντας βιταµίνες, πηγαίνοντας στο γιατρό για εµβόλια και εξετάσεις αίµατος και κάνοντας µαγνητικές τοµογραφίες σε όλο το σώµα. Ψάχνουµε τα σηµάδια µιας επικείµενης δυστυχίας. Και µόλις τα βρούµε, ψάχνουµε αµέσως για τη θεραπεία. Κάθε χρόνο εµφανίζονται νέες τεχνικές, φάρµακα και βιβλία αυτοβοήθειας που προσπαθούν να χαρίσουν µακρόχρονες λύσεις στη δυστυχία και

Εξερεύνησε τη δυστυχία µε έναν

ανοιχτό νου και, µέσα από τον ακούραστο στοχασµό του, ανακάλυψε ότι στη ρίζα είναι τα συναισθήµατά µας που οδηγούν στη δυστυχία. Στην πραγµατικότητα αυτά είναι η δυστυχία. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, άµεσα ή έµµεσα, όλα τα συναισθήµατα πηγάζουν από τον εγωκεντρισµό, µε την έννοια ότι εµπεριέχουν προσκόλληση στον εαυτό. Επιπλέον ανακάλυψε ότι, όσο κι αν φαίνονται αληθινά, τα συναισθήµατα δεν είναι αυθύπαρκτα τµήµατα της ύπαρξής µας. ∆εν είναι εγγενή ούτε κάποια κατά-

όταν ενωθούν ιδιαίτερες αιτίες και συνθήκες, όπως όταν ξαφνικά νιώθεις ότι κάποιος σε κατακρίνει, σε αγνοεί ή σου στερεί κάποιο όφελος. Τότε εµφανίζονται τα αντίστοιχα συναισθήµατα. Τη στιγµή που δεχόµαστε αυτά τα συναισθήµατα, τη στιγµή που «τσιµπάµε» σε αυτά, έχουµε χάσει την επίγνωση και την υγεία. Την έχουµε «βάψει». Ετσι, ο Σιντάρτα βρήκε τη λύση του - την επίγνωση. Αν στ’ αλήθεια επιθυµείς να εκριζώσεις τη δυστυχία, τότε πρέπει να γεννήσεις επίγνωση, να προσέχεις τα συναισθήµατά σου και να µάθεις πώς να αποφύγεις να παγιδεύεσαι µέσα σε αυτά. Σηµείωση: Το κείµενο αποτελεί απόσπασµα από το βιβλίο του Dzongsar J a m y a n g Khyentse, «Τι σε κάνει µη Βουδιστή», σε µετάφραση δρος Αριάδνης Γερούκη, από τις εκδόσεις Αρχέτυπο. Ο Dzongsar Jamyang Khyentse.

Who is who

Ο Dzongsar Jamyang Khyentse είναι ένας πραγµατωµένος βουδιστής δάσκαλος, ο οποίος ταξιδεύει ανά τον κόσµο µεταδίδοντας τη διδασκαλία του Βούδα, κυρίως µέσα από τις τέσσερις σχολές του Θιβετανικού Βουδισµού (Βατζραγιάνα). Είναι επικεφαλής των οργανισµών Dzongsar Monastery, Dzongsar College, Khyentse Founfation, Lotus Outreach, Siddhartha’s Intent International και 84.000 (Translating the Words of the Buddha). Είναι επίσης σεναριογράφος και σκηνοθέτης των βραβευµένων ταινιών «The Cup», «Travellers and Magicians» και «Vara».

Who is who

Η Αριάδνη Γερούκη είναι συγγραφέας και διδάκτορας Ιστορίας Σορβόνης. Εχει διδάξει 15 χρόνια σε ελληνικά πανεπιστήµια (Νοµική Θράκης και ΕΑΠ) και ασχολείται ενεργά µε τον Βουδισµό ως φιλοσοφία και τρόπο ζωής. Εχει µεταφράσει και συγγράψει σχετικά βιβλία, µερικά εκ των οποίων: «Τα Συναισθήµατα», «Ο Κόσµος της Γιόγκα», «Οι 14 ∆αλάι Λάµα», «Οταν Ολα Καταρρέουν», «Συµβουλές από την Καρδιά ενός ∆ασκάλου της Μαχαµούντρα» και «Αλλάζοντας τον Κόσµο από Μέσα!» (εκδ. «Αρχέτυπο»). ∆ιευθύνει το Βουδιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης Karma Gyaltsen Ling (www. thessalonikibuddhistcenter.gr).

Η ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Του Μηνά Ν. Παπαγεωργίου

Α

ποτελούν, άραγε, οι δράκοι φανταστικά πλάσµατα µιας µακρινής στην ανθρώπινη Ιστορία εποχής; Για το τελευταίο µην παίρνετε και όρκο! Το 16ο αιώνα ο ∆ιαφωτισµός δεν είχε ακόµα εκδηλωθεί και η δεισιδαιµονία στοίχειωνε την ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων της ∆ύσης. Κάθε ουράνιο φαινόµενο (κοµήτες, µετεωρίτες κ.λπ.), κάθε σκοτεινό σύννεφο που πλησίαζε απειλητικά πάνω από τα κεφάλια των ταξιδιωτών αποτελούσε µια άγνωστη και συχνά ακαθόριστη (ως προς τη µορφή και την προέλευσή της) απειλή. Ετσι, οι µύθοι και οι θρύλοι αναφορικά µε την ύπαρξη κακόβουλων πλασµάτων στη γήινη ατµόσφαιρα έδιναν και έπαιρναν. Αυτό το σπάνιο σκίτσο, που αναπαριστά ένα δράκο πάνω από µια πόλη, σχεδιάστηκε από τον Thomas Hill το 1528 και ανατυπώθηκε στο Λονδίνο το 1574 από τον Henry Denham.

φαινοµενα

33

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

34

εικονες Η Βρετανία των θρύλων Αποτελεί µία από τις πιο διάσηµες τοποθεσίες της Αγγλίας για τους φίλους της εναλλακτικής αναζήτησης. Το Γκλάστονµπερι είναι µια µικρή κωµόπολη περίπου 9.000 κατοίκων που βρίσκεται νότια του Μπρίστολ. Παρά το γεγονός ότι τα αρχαιολογικά ευρήµατα πιστοποιούν ίχνη ανθρώπινης παρουσίας εκεί από την Εποχή του Σιδήρου, εντούτοις το ενδιαφέρον του επισκέπτη µαγνητίζεται από τους µύθους που συνδέουν την περιοχή µε το θρυλικό νησί Αβαλον και τις ιστορίες για το βασιλιά Αρθούρο και την αναζήτηση του Αγιου ∆ισκοπότηρου!

φαινοµενα

35

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

36

Το ξίφος στην πέτρα

µυστηρια Πρόκειται για ένα σύµβολο που υποδηλώνει το «φυλακισµένο νου µέσα στην ύλη». Και αυτό ακριβώς προσπαθούν να επισηµάνουν οι θρύλοι που το εµπεριέχουν. Με κάποιον «παράδοξο και θαυµαστό τρόπο», όµως, τα σύµβολα ξεφεύγουν από τον κόσµο τους και υλοποιούνται στην πραγµατικότητά µας. Κάτι τέτοιο φαίνεται να δείχνει το ξίφος που είναι καρφωµένο σε µια πέτρα, στην περιοχή της Σιένα, στην Ιταλία. Του Νίκου Κατσινόπουλου, [email protected]

Σ

τα τέλη του 11ου αιώνα, στην

πόλη Τζιουστνάνο της Σιένα, ζούσε ο ιππότης Γκαλγκάνο Γκουιντότι (1148-1181). Ηταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, φηµισµένος για την αλαζονεία, τον εγωισµό και την περιπετειώδη ζωή του. Σύµφωνα µε τους τοπικούς θρύλους, ένα βράδυ παρουσιάστηκε µπροστά του ο αρχάγγελος Μιχαήλ και τον προέτρεψε να αναζητήσει τη σωτηρία της ψυχής του, να απαρνηθεί τα εγκόσµια και να αφιερωθεί στον Κύριο. Το πρωί της εποµένης, ο Γκαλγκάνο ανακοίνωσε στην οικογένεια και τους φίλους του ότι θα γινόταν µοναχός και θα πήγαινε να µείνει σε µια σπηλιά. Γνωρίζοντας το χαρακτήρα του, η απόφασή του φάνηκε σε όλους διασκεδαστική και η µητέρα του, η ∆ιονυσία, τον συµβούλευσε να ντυθεί όµορφα και να επισκεφτεί, έστω για τελευταία φορά, τη µνηστή του. Και αυτό ακριβώς έκανε ο Γκαλγκάνο.

Η εγκατάλειψη των εγκοσµίων είναι εύκολη στα λόγια, φέρεται ότι απάντησε στην ουράνια φωνή, αλλά είναι κάτι πολύ δύσκολο στην πράξη, τόσο δύσκολο όσο το να τρυπήσεις µια πέτρα µε το ξίφος. Και για να κάνει πιο παραστατικά τα λεγόµενά του, τράβηξε το ξίφος του και επιχείρησε να τρυπήσει ένα βράχο που βρισκόταν δίπλα του

ακόµη φορά να απαρνηθεί τις εγκόσµιες απολαύσεις, να µετανοήσει και να γίνει ερηµίτης. Εχοντας αρχίσει να επανακτά τον έλεγχο του εαυτού του, ο Γκαλγκάνο διαµαρτυρήθηκε. Η εγκατάλειψη των εγκοσµίων είναι εύκολη στα λόγια, φέρεται ότι απάντησε στην ουράνια φωνή, αλλά είναι κάτι πολύ δύσκολο στην πράξη, τόσο δύσκολο όσο το να τρυπήσεις µια πέτρα µε το ξίφος. Και για να κάνει πιο παραστατικά τα λεγόµενά του, τράβηξε το ξίφος του και επιχείρησε να τρυπήσει ένα βράχο που βρισκόταν δίπλα του. Εκπληκτος όµως είδε το ξίφος να βυθίζεται στο βράχο, σαν αυτός να ήταν από βούτυρο. Ετσι, ο Γκαλγκάνο αποδέχτηκε το γεγονός ως θεϊκό σηµάδι και αποφάσισε να χτίσει µια καλύβα δίπλα στο σπαθί του και να µείνει εκεί για να µονάσει.

Απαρνούµενος, λοιπόν, τα υλικά

αγαθά, ο Γκαλγκάνο έζησε εκεί µε µόνη συντροφιά τα άγρια ζώα, τα οποία τον επισκέπτονταν συχνά. Οι αγρότες της περιοχής φαίνεται ότι τον θεωρούσαν άγιο αφού πήγαιναν να κουβεντιάσουν µαζί του και να ζητήσουν την ευχή του. Λέγεται, δε, ότι ο κάποια στιγµή θέλησε να τον δοκιµάσει ο ∆ιάβολος στέλνοντάς

Καθώς όµως πήγαινε προς τη µνη-

στή του, κάτι τρόµαξε το άλογό του και τον έριξε στο έδαφος, στους πρόποδες του λόφου Σιέπι. Στη συνέχεια, µια ουράνια φωνή, σύµφωνα µε το θρύλο, τον πρόσταξε να σταθεί όρθιος και να κοιτάξει επάνω, προς την κορυφή του λόφου. Σηκώνοντας τα µάτια του προς το σηµείο όπου του υπέδειξε η φωνή, είδε ένα όραµα: µια στρογγυλή τράπεζα στην οποία βρίσκονταν ο Ιησούς και η Παναγία, περιτριγυρισµένοι από τους ∆ώδεκα Αποστόλους. Καθώς το όραµα άρχισε να ξεθωριάζει, η φωνή ακούστηκε πάλι ζητώντας του να ανέβει στο λόφο. Οταν έφθασε στην κορυφή του, η φωνή ακούστηκε πάλι προτρέποντάς τον για µια

To αββαείο του Σαν Γκαλγκάνο.

φαινοµενα

37

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

eλευθεροσ tυποσ

φαινομενα

38

Το ξίφος του Γκαλγκάνο κάτω από την ειδική προθήκη στο εσωτερικό της εκκλησίας.

Αγιογραφία του Γκαλγκάνο.

του ένα μοχθηρό άνθρωπο με αμφίεση μοναχού. Οι λύκοι όμως που συντρόφευαν τον Γκαλγκάνο διαισθάνθηκαν την κακία του μοναχού και τον κατασπάραξαν. Ο Γκαλγκάνο έμεινε στην καλύβα διαλογιζόμενος και κάνοντας προσευχές μπροστά από το βυθισμένο στην πέτρα ξίφος του μέχρι το θάνατό του, το 1181.

Η ιστορία της συνάντησής του με τον

Αρχάγγελο Μιχαήλ και της ενάρετης ζωής που έζησε από τότε και μετά άρχισε να διαδίδεται λίγο μετά το θάνατό του, και αυτό οδήγησε μεγάλο αριθμό πιστών να επισκέπτονται το σημείο όπου βρισκόταν το ξίφος μέσα στην πέτρα για να προσκυνήσουν και να διαλογιστούν. Το 1185, ανακηρύχθηκε άγιος από τον Πάπα Λούκιο τον III και το ίδιο έτος άρχισε να κατασκευάζεται ο ναός ο οποίος μέχρι σήμερα περιβάλλει το ξίφος του Γκαλγκάνο. Ο αριθμός των πιστών που

Η ιστορία της συνάντησής του με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ και της ενάρετης ζωής που έζησε από τότε και μετά άρχισε να διαδίδεται λίγο μετά το θάνατό του και αυτό οδήγησε μεγάλο αριθμό πιστών να επισκέπτονται το σημείο όπου βρισκόταν το ξίφος μέσα στην πέτρα για να προσκυνήσουν και να διαλογιστούν

συνέρρεαν στο ναό ήταν τόσο μεγάλος ώστε το τάγμα των Σεστεριανών μοναχών, οι οποίοι είχαν αναλάβει να εφοδιάζουν με φαγητό και να προσφέρουν κατάλυμα στους προσκυνητές, αποφάσισε να φτιάξει ένα αββαείο εκεί κοντά, με το όνομα Σαν Γκαλγκάνο. Επρόκειτο για μια όμορφη και επιβλητική γοτθική κατασκευή, από τις ωραιότερες της Ιταλίας, και το μεγαλείο του διατηρήθηκε για τρεις αιώνες περίπου. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς μειώθηκαν οι προσκυνητές και, κατά συνέπεια, τα έσοδα του αββαείου, άρχισε να ξεπέφτει, έως ότου εγκαταλείφθηκε εντελώς γύρω στο 17ο αιώνα και σήμερα έχουν απομείνει μόνο οι επιβλητικοί τοίχοι του. Στην εκκλησία όμως ο επισκέπτης μπορεί να δει καρφωμένο μέσα στην πέτρα το ξίφος του Γκαλγκάνο, ακριβώς στο σημείο όπου πριν από εννιά αιώνες ο ιππότης είχε δει το όραμα που άλλαξε τη ζωή του.

µυστηρια Θρυλικά ξίφη Στη µεσαιωνική παράδοση της ιπ-

ποσύνης, το ξίφος ήταν το όπλο των ευγενών. Το έφεραν οι ιππότες και, πέρα από όπλο, συµβόλιζε το ψυχικό και νοητικό σθένος που διέθεταν ή θα έπρεπε να διέθεταν. Η λαβή του, στο σχήµα του σταυρού, προσέδιδε ένα βαθύτερο θρησκευτικό – εσωτερικό νόηµα, και το ότι οι ιππότες ορκίζονταν σε αυτήν ίσως δείχνει ακριβώς αυτό το γεγονός. Αποτελεί επίσης σύµβολο των χαµένων αξιών του ανθρώπου, τις οποίες θα πρέπει πάλι να αναδείξει – το ήθος, τη δικαιοσύνη, τα υψηλά ιδανικά που υποδεικνύουν την αληθινή δύναµη, µέσα από την κατάκτηση της αυτοκυριαρχίας, του ελέους, της αφοσίωσης, της ευγένειας, της ταπεινότητας και της ειλικρίνειας.

Στις επικές παραδόσεις της µεσαιω-

νικής περιόδου, πολλοί ήρωες διέθεταν ξίφη τα οποία είχαν όνοµα και, κατά κάποιον τρόπο, ήταν «ζωντανά». ∆ιέθεταν προσωπικότητα, εκπληκτικές ικανότητες και συνήθως µια προέλευση, η οποία τα καθιστούσε ξεχωριστά. Τα γνωστότερα από αυτά παρατίθενται στη συνέχεια..

Εξκάλιµπουρ: Το ξίφος του βασιλιά Αρθούρου. Υπάρχουν αρκετοί θρύλοι για αυτό και σε ορισµένους παρουσιάζεται και µε το όνοµα Κάλιµπουρν. Σύµφωνα µε την πιο γνωστή εκδοχή, ο νεαρός Αρθούρος τράβηξε το ξίφος αυτό από µια πέτρα κατά τη διάρκεια ενός αγώνα κονταροµαχίας, αποδεικνύοντας έτσι ότι ήταν ο νόµιµος κάτοχος του θρόνου της Βρετανίας. Αλλες εκδοχές αναφέρουν ότι το ξί-

φος στην πέτρα δεν ήταν το Εξκάλιµπουρ. Σε αυτές, το σπαθί του Αρθούρου έσπασε κατά τη διάρκεια κάποιας µάχης και ο µάγος Μέρλιν οδήγησε το νεαρό βασιλιά σε µια έρευνα για να βρει καινούργιο. Ο Αρθούρος πήρε το Εξκάλιµπουρ από ένα γυναικείο χέρι που αναδύθηκε από τα νερά µιας µυθικής λίµνης. Σύµφωνα µε τους θρύλους, το Εξκάλιµπουρ διέθε-

Who is who:

τε φοβερές µαγικές δυνάµεις. Η λεπίδα του ήταν η πιο κοφτερή στον κόσµο, ενώ το θηκάρι του µπορούσε να θεραπεύσει οποιοδήποτε τραύµα. Είχε κατασκευαστεί στο µυθικό νησί Αβαλον, όπου κατοικούσαν ξωτικά και άλλα υπερφυσικά όντα.

Χρούντινγκ: Το ξίφος του Μπέογουλφ, ήρωα του οµώνυµου αγγλοσαξονικού έπους. Λέγεται ότι είχε την ικανότητα να κάνει αόρατο τον κάτοχό του κατά τη διάρκεια της µάχης. Ωστόσο, το ξίφος ήταν επιρρεπές προς το κακό, όσο και ένας άνθρωπος. Κατά τη διάρκεια της µάχης του Μπέο-

γουλφ µε δύο γίγαντες -τον Γκρέντελ και τη µητέρα του-, το Χρούντινγκ «αποφάσισε» να µην πολεµήσει. Ετσι ο ήρωας χρησιµοποίησε ένα άλλο µαγικό ξίφος που κρεµόταν στον τοίχο του κτιρίου όπου έδωσε τη µάχη. Με το ξίφος αυτό, που το είχαν ξεχάσει εκεί οι γίγαντες, ο Μπέ-

Ο Νίκος Κατσινόπουλος είναι συγγραφέας στο χώρο της έρευνας του ανεξήγητου και αρθρογράφος επί σειρά ετών σε πολλά περιοδικά του χώρου.

ογουλφ έδωσε ένα θανατηφόρο χτύπηµα στη µητέρα του Γκρέντελ και κατόπιν αποκεφάλισε και τον Γκρέντελ.

Μπαλµούνγκ: Ετσι ονοµαζόταν

το ξίφος του τέκτονα ήρωα Ζίγκφριντ, του οποίου οι µαγικές δυνάµεις αποδίδονταν στον Βέιλαντ, το σιδερά που το κατασκεύασε. Οι θρύλοι αναφέρουν πως ήταν τόσο κοφτερό ώστε όταν ο Ζίγκφριντ χτύπησε τον Αµίλιας, τον εχθρό του, το κόψιµο ήταν τέτοιο που έγινε αντιληπτό µόνο όταν ο Αµίλιας προσπάθησε να κινηθεί. Τότε το σώµα του χωρίστηκε στα δύο στο σηµείο όπου τον είχε κόψει το ξίφος.

Ορισµένοι από τους θρύλους αναφέρουν πως το Μπαλµούνγκ είχε την ικανότητα να εκτοξεύει αστροπελέκια κατά τη διάρκεια της µάχης.

φαινοµενα

39

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

40

Απειλεί η επιστήµη τη θρησκεία;

ΝΑι

Πολλάκις έχει προκαλέσ ει διχογνωµίες το κατά πόσο υφίστανται σύγκρουση και απειλή της επιστήµης προς τη θρ ησκεία. H αλήθεια είναι ότι από την εποχή του Mεσαίωνα µέχρι τη δαιµονοποίηση παιχνιδιών ή ιατρικών εξελίξεων στην εποχή µας, η Ιστορία έχει δείξει πως µια τέτοια σύ γκρουση όντως υφίστ αται. Το ερώτηµα που προκύπτει, όµως, είναι το εξής: Υπάρχει κάποιος λόγος που επιστήµη και θρησκεία αδυνατούν να συµβαδίσ ουν αρµονικά;

Σε ξένα χωράφια…

Η αλήθεια είναι ότι το συγκρουσιακό πνεύµα ανάµεσα στη

θρησκεία και την επιστήµη κρατάει αιώνες, κυρίως κατά την περίοδο που η Εκκλησία καταδίωκε επιστήµονες και «αιρετικούς» φιλοσόφους, ρίχνοντάς τους σε µπουντρούµια ή καίγοντάς τους στην πυρά. Στα χρόνια του Μεσαίωνα, βέβαια, η Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία διατηρούσε το µονοπώλιο της γνώσης και απαιτούσε οι απόψεις της περί του κόσµου και του Σύµπαντος να αντιµετωπίζονται ως θέσφατα. Παρ’ όλα αυτά, οι παγιωµένες αυτές δογµατικές θέσεις κλονίζονταν επανειληµµένα από τις νέες επιστηµονικές ανακαλύψεις και εισηγήσεις.

Ακόµα κι αν, λοιπόν, για αιώνες ο ορθολογιστικός τρόπος προσέγγισης των αινιγµάτων του κόσµου µας από την πλευρά της επιστήµης ερχόταν σε σύγκρουση µε το υπερβατικό της θρησκείας, σήµερα πια οι γωνίες αυτές έχουν αρχίσει να αµβλύνονται, παρά το γεγονός ότι επιστήµη και θρησκεία επιδιώκουν να δώσουν απαντήσεις στα ίδια ερωτήµατα: Πώς φτιάχτηκε ο κόσµος; Τι είναι ο άνθρωπος, τι συµβαίνει µετά το θάνατο;

Παρότι η Εκκλησία, µέσα στην επιµονή της, έχει κάνει βήµα-

τα υπαναχώρησης, τα ηνία της βεντέτας φαίνεται να κρατούν ακόµα κατά κύριο λόγο οι επιστήµονες, που κατά τους τελευταίους αιώνες νιώθουν την ανάγκη να αποδοµήσουν όσα µια σηµαντική µερίδα των πιστών επιλέγει να πιστεύει. Μέσα στη δίνη της µόδας που θέλει το σύγχρονο σκεπτόµενο άνθρωπο να είναι αθεϊστής και αγνωστικιστής, υπάρχουν εκπρόσωποι της επιστήµης που θεωρούν καθήκον τους να επικοινωνούν πως η

επιστηµονική ανάπτυξη συµβαίνει µόνο στις περιόδους αποδόµησης των θρησκευτικών πεποιθήσεων και του σκοταδισµού που επιβάλλει η Εκκλησία και παράλληλα ότι η επικράτηση θεοκρατικών αντιλήψεων συνεπάγεται τη στασιµότητα των επιστηµονικών εξελίξεων.

Αυτή, βέβαια, δεν είναι µια νέα τάση, καθώς λίγοι ήταν, µέσα την Ιστορία, οι επιστήµονες που αγκάλιασαν παράλληλα τη θρησκευτική πίστη. Η παράδοση, άλλωστε, είναι µακρά, µε χαρακτηριστικότερα παραδείγµατα τους Χιουµ, Χοµπς, Σπινόζα, Τζον Στιούαρτ Μιλ, Μαρξ, ∆αρβίνο, Φρόιντ και η λίστα είναι ατελείωτη…

Η επιµονή αυτή των επιστηµόνων, βέ-

βαια, στην πραγµατικότητα είναι άστοχη, καθώς σκοπός των ιερών κειµένων των κυρίαρχων θρησκειών, ακόµα και στο ζήτηµα της προέλευσης του κόσµου, δεν είναι να δώσουν επιστηµονικές εξηγήσεις για τη σύνθεση της ύλης ή των νόµων της φύσης, αλλά για το ποιος είναι ο δηµιουργός της ύλης και των νόµων της φύσης. Οπως λένε, είναι άλλο να ψάχνεις τι είναι ο κεραυνός και άλλο να ξέρεις πως µπορεί να σε κάψει...

Οι

δικηγο

του

διαβολ

Θεανώ Καρούτα

Οι λογαριασµοί µε τον Γαλιλαίο έκλεισαν… Πολλοί λένε πως θρησκεία και επιστήµη βρίσκονται διαρ-

κώς σε σύγκρουση και ισχυρή αντιπαράθεση. Στο παρελθόν µπορεί να ήταν έτσι, είναι άλλωστε γνωστή η ιστορία της Ιεράς Εξέτασης, που ήταν επιφορτισµένη από τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία µε την εκδίκαση υποθέσεων που αφορούσαν από ανώτερους εκκλησιαστικούς αξιωµατούχους µέχρι και οµάδες ή µεµονωµένα άτοµα τα οποία βαρύνονταν µε την κατηγορία της αίρεσης.

Υπήρχαν τέσσερις διαφορετικές εκφάνσεις της

Ιεράς Εξέτασης: η µεσαιωνική, η ισπανική, η πορτογαλική και η ρωµαϊκή. Το συµβούλιο αυτό είχε δικαιοδοσία τυπικά µόνο επί των βαπτισµένων µελών της Εκκλησίας, τα οποία συνήθως αποτελούσαν τη συντριπτική πλειονότητα του πληθυσµού. Ακόµα όµως και οι µη χριστιανοί κατηγορούµενοι µπορούσαν να περάσουν από δίκη για βλασφηµία, όµως σε λαϊκά δικαστήρια.

ηγοροι

του

βολου

Ανάµεσα σε όλους αυτούς τους κατηγορουµένους ασφαλώς βρέθηκαν κατά καιρούς και επιστήµονες µόνο και µόνο επειδή διατύπωναν θεωρίες που έρχονταν σε µερική ή ακόµα και σε ευθεία αντίθεση µε όσα µέχρι τότε διακήρυττε η Εκκλησία. Χαρακτηριστικότερη όλων ήταν η περίπτωση του Γαλιλαίου. Αυτά όµως ανήκουν στο παρελθόν. ∆εν βλέ-

οχι

πουµε πλέον την Εκκλησία να ενίσταται όταν σηµειώνεται κάποια επιστηµονική ανακάλυψη.

Το 2011, για παράδειγµα, στο CERN, σε πειραµατικό στάδιο,

έγιναν προσπάθειες να εντοπιστεί το σωµατίδιο Χιγκς, το καλούµενο εκλαϊκευµένα από το φυσικό Λέον Λέντερµαν «το σωµατίδιο του Θεού» («the God particle»), η ύπαρξη του οποίου θα µας δώσει τη δυνατότητα να εξηγήσουµε τον τρόπο που συγκροτείται η ύλη προσδίδοντάς της ιδιότητες, όπως για παράδειγµα η µάζα. Οι προσπάθειες συνεχίζονται ακόµα. Ολο αυτόν τον καιρό, λοιπόν, δεν είδαµε καµία θρησκεία να αντιδρά για το θέµα αυτό, σε επίπεδο κορυφής πάντα, αφού µε γραφικές µεµονωµένες περιπτώσεις καλό θα ήταν να µην ασχολούµαστε.

Ασφαλώς, υπάρχει διάλογος, µια παθιασµένη ανταλλαγή

απόψεων θα λέγαµε, που εν τέλει είναι και γόνιµη. Αλλά δεν µπορούµε να µιλάµε για αντιπαράθεση µε όρους µάχης ούτε φυσικά να θεωρήσουµε ότι η θρησκεία, όποια και αν είναι αυτή, απειλείται από τα επιστηµονικά επιτεύγµατα που ενδεχοµένως κάποια στιγµή θα µας φέρουν αντιµέτωπους µε την αλήθεια της ίδιας της ύπαρξής µας. Στο κάτω κάτω, ακόµα και µέσα στο Βατικανό µπορεί κανείς να βρει ιερωµένους που είναι παράλληλα επιστήµονες.

Εν κατακλείδι, πιστεύω ότι η Εκκλησία έχει κλείσει τους λογαριασµούς της µε τον… Γαλιλαίο εδώ και αιώνες και πλέον µπορούν να συζητούν στο ίδιο τραπέζι.

Στέλιος Φωκάς φαινοµενα

41

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

42

Μέχρι σήµερα οι περισσότεροι από εσάς θα γνωρίζατε για τους 8 πλανήτες του Ηλιακού µας Συστήµατος (Ερµή, Αφροδίτη, Γη, Aρη, ∆ία, Κρόνο, Ουρανό, Ποσειδώνα) και τον αµφιλεγόµενο Πλούτωνα, που τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται ως διπλό σύστηµα πλανητών Πλούτωνας-Χάρoντας, χάρη στο µέγεθος του δορυφόρου Χάροντα. Τι θα λέγατε, όµως, αν µαθαίνατε ότι οι πλανήτες του Ηλιακού Συστήµατος δεν είναι 8+1, αλλά 18+2; Σίγουρα θα µε περνούσατε για τρελό... Του Χάρη Κουτσιαύτη, [email protected]

Οι άγνωστοι πλανήτες του «Α

υτοί» που προωθούν την

ηµιµάθεια δεν το κάνουν τυχαία. Οταν επαναπροσδιορίζεται η έννοια του όρου «πλανήτης» ή το ευρύ κοινό δεν έρχεται σε επαφή µε τις νέες επιστηµονικές ανακαλύψεις, προφανώς κάτι θέλουν να κρύψουν. Αραγε πόσοι πλανήτες γυρίζουν γύρω από τον Ηλιο; Με ποιον τρόπο κατηγοριοποιούνται; Υπάρχουν συνθήκες για την ανάπτυξη µικροβιακής ζωής στις εσχατιές του Ηλιακού Συστήµατος, στα λεγόµενα µετα-ποσειδώνια αντικείµενα; Μήπως υπάρχουν συνθήκες για την ανάπτυξη ζωής και αλλού; Και δεν αναφέροµαι στο δορυφόρο Ευρώπη, αλλά σε έναν

πλανήτη που µόνο οι σχετικοί µε την αστρονοµία γνωρίζουν και ονοµάζεται ∆ήµητρα. Ας απογειωθούµε, λοιπόν, και ας ξεκινήσουµε την αναζήτησή µας, ταξιδεύοντας µε το πιο υπερσύγχρονο διαστηµικό λεωφορείο (τον εγκέφαλό µας), σε µία διαστηµική κρουαζιέρα, πλανήτη - πλανήτη, από τη Γη έως τις άκρες του άγνωστου Ηλιακού µας Συστήµατος. 3... 2... 1... εκτόξευση...

∆ήµητρα, ο άγνωστος γείτονας! Ο πρώτος µας προορισµός δεν απέχει

και πολύ µακριά. Περνάµε τον Αρη και κατευθυνόµαστε στην Κύρια Ζώνη των 7.000 µικρών αστεροειδών ανάµεσα στον «κόκκινο πλανήτη» και τον ∆ία. Μέσα στους αστεροειδείς υπάρχει ο πιο κοντινός πλανήτης-νάνος στη Γη, η µικροσκοπική ∆ήµητρα (Ceres).

Η ∆ήµητρα ανακαλύφθηκε τυχαία την

Πρωτοχρονιά του 1801 από τον Τζουζέπε Πιάτζι, στο αστεροσκοπείο του Παλέρµο της Σικελίας. Μέχρι και πριν από µερικά χρόνια, οι αστρονόµοι τη θεωρούσαν έναν τεράστιο άµορφο αστεροειδή της Κύριας Ζώνης, όπως είναι η Παλλάς, η Εστία, η Υγεία, η Ηρα και η Ιδη.

αστρονοµια

υ Ηλιακού µας Συστήµατος Το σχήµα της ∆ήµητρας είναι σχεδόν

σφαιρικό, ελαφρώς πεπλατυσµένο, µε µέγιστη διάµετρο 975 χιλιόµετρα, ελάχιστη 909 χιλιόµετρα, εµβαδόν επιφάνειας 2.850.000 τετραγωνικά χιλιόµετρα και µέση θερµοκρασία περίπου στους -106 °C. Ολοκληρώνει µία περιστροφή γύρω από τον άξονά της σε περίπου 9 ώρες, πραγµατοποιεί µία σχεδόν κυκλική περιστροφή γύρω από τον Ηλιο κάθε 4,6 γήινα χρόνια (1.680,5 ηµέρες), βρίσκεται σε απόσταση από αυτόν 2,77 Αστρονοµικές Μονάδες (δηλαδή 2,77 φορές την απόσταση Γης - Ηλιου), ενώ δεν έχει κανέναν φυσικό δορυφόρο.

Λόγω του µικρού της µεγέθους, η ∆ή-

Ο κοντινότερος στη Γη πλανήτης-νάνος, η ∆ήµητρα.

µητρα δεν έχει φωτογραφηθεί σε µεγάλη ανάλυση µέχρι σήµερα. Από φασµατοσκοπικές παρατηρήσεις πιθανολογούµε ότι αποτελείται κατά ένα µεγάλο ποσοστό από πάγο νερού, που σε ποσότητα είναι ίσως περισσότερο απ’ όσο το σύνολο του γλυκού νερού που υπάρχει στη Γη. Οι τελευταίες φωτογραφίες από το διαστηµικό τηλεσκόπιο Χαµπλ δείχνουν µια επιφάνεια µε µεγάλες αντιθέσεις στη φωτεινότητα, αραιή ατµόσφαιρα, πόλους που πιθανώς καλύπτονται από πάγους και ένα µυστηριώδες λευκό σηµείο που δεν µπορεί να ερµηνευτεί από κανέναν νόµο της Φυσικής! Τη ∆ήµητρα αναµένεται να επισκεφθεί τον Φεβρουάριο του 2015 η διαστηµοσυ-

φαινοµενα

43

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

44

λανθασµενος ο επαναπροσδιορισµος του ορου «πλανητης»! Τελικά πόσους πλανήτες και πόσα… µυστήρια διαθέτει το Ηλιακό µας Σύστηµα;

Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα του 26ου Συνεδρίου της ∆ιεθνούς Αστρονοµικής Ενωσης (∆ΑΕ), που πραγµατοποιήθηκε στις 14 µε 25 Αυγούστου του 2006 στην Πράγα, οι πλανήτες του Ηλιακού µας Συστήµατος έγιναν πλέον οκτώ από εννιά. Αυτοί είναι: ο Ερµής, η Αφροδίτη, η Γη, ο Αρης, ο ∆ίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας. Αν και η αρχική πρόταση της ∆ΑΕ που διατυπώθηκε στις 16 Αυγούστου ήταν για 12 (όλοι οι προηγούµενοι µαζί µε τους ∆ήµητρα, Πλούτωνα, Χάροντα -δορυφόρο του Πλούτωνα- και Εριδα), οι αστρονόµοι απέρριψαν τελικά την πρόταση και έθεσαν διάφορες άλλες προτάσεις οι οποίες τέθηκαν σε ψηφοφορία. Τελικά επικράτησαν τα ψηφίσµατα 5Α και 6Α, που όριζαν ως «πλανήτες» τα ουράνια σώµατα που (5Α): α) περιφέρονται γύρω από τον Ηλιο, β) διαθέτουν αρκετή µάζα και βαρύτητα ώστε να έχουν σχετικά σφαιρικό σχήµα, γ) η ζώνη τροχιάς που διανύουν είναι «καθαρή» από άλλα σώµατα και δεν αποτελούν δορυφόρους άλλων πλανητών.

Στο ψήφισµα 6A ο Πλούτωνας έχασε τη θέση του ανάµεσα στους πλανήτες και χαρακτηρίστηκε πλανήτης-νάνος αφού κάλυπτε µόνο τις περιπτώσεις (α) και (β).

Με την ανακάλυψη πολλών άλλων νέων αντικειµένων στο Ηλιακό µας Σύστηµα, το

2009, η ∆ΑΕ τροποποίησε τις διαδικασίες ταξινόµησης των «πλανητών» προσθέτοντας τη διευκρίνιση ότι τα αντικείµενα µε απόλυτο µέγεθος µικρότερο από +1 (διάµετρο 840 χιλιοµέτρων) θα ονοµατίζονται και θα ανακοινώνονται ως πλανήτες-νάνοι, αν πληρούν βέβαια όλες τις λοιπές προϋποθέσεις.

Οµως και πάλι υπάρχει λάθος στον επαναπροσδιορισµό της λέξης «πλανήτης», αφού όλα τα παραπάνω αναιρούν ως πλανήτη τον Ποσειδώνα και ορίζουν ως πλανήτη τη Σέντνα.

Ο αέριος γίγαντας Ποσειδώνας θα έπρεπε να εξαιρείται γιατί δεν έχει ακόµα «καθαρίσει» εντελώς την τροχιά του, καθώς συµπίπτει µε την τροχιά του Πλούτωνα για είκοσι περίπου χρόνια, κάθε 248 χρόνια. Επιπρόσθετα, γιατί «πλανήτες» όπως η Γη, ο Αρης, ο Ερµής και η Αφροδίτη να συµπεριλαµβάνονται στην ίδια κατηγορία µε τους πλανήτες-γίγαντες και όχι µε τους πλανήτες-νάνους; Οσο για τη Σέντνα, που πληροί όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις (µε τα όσα γνωρίζουµε γι’ αυτήν), γιατί τελικά δεν χαρακτηρίζεται πλανήτης; (µέχρι σήµερα θεωρείται απλά υποψήφιος πλανήτης-νάνος).

Μέσα στον κύκλο διακρίνεται ο Ορκος ή αλλιώς αντι-πλούτωνας.

σκευή Dawn της NASA, η οποία εκτοξεύτηκε στις 27 Σεπτεµβρίου του 2007. Εως τότε, η φύση του λευκού σηµείου θα παραµένει µυστήριο και οι φήµες θα συνεχίσουν να κάνουν λόγο για έναν «εξωγήινο» φάρο!

Οι µετα-ποσειδώνιοι πλανήτες της ζώνης του Κάϊπερ Συνεχίζοντας το ταξίδι µας πέρα

από τις τροχιές των τεσσάρων πλανητών-γιγάντων (∆ία, Κρόνο, Ουρανό και Ποσειδώνα), χαράζουµε πορεία για το εσωτερικό της ζώνης του Κάιπερ. Πρόκειται για µια δεύτερη επίπεδη δισκοειδή ζώνη αστεροειδών, πολύ µεγαλύτερη σε έκταση και σε πλάτος: από 30 µέχρι 49 Αστρονοµικές Μονάδες (Α.Μ.). Εκεί, εκτός από τον Πλούτωνα, που τα τελευταία χρόνια ονοµάστηκε πλανήτης-νάνος και αφαιρέθηκε από τους κυρίως πλανήτες του Ηλιακού Συστήµατος, υπάρχουν και άλλα εξίσου µικρά αλλά αρκετά µε-

αστρονοµια Καλλιτεχνική αναπαράσταση της Χαουµείας και των δύο δορυφόρων της, Ναµάκα και Χιιάκα.

µε 50% από κρυσταλλικό πάγο και αµµωνία, ενώ έχει ανιχνευτεί και γεωλογική δραστηριότητα (κρυοηφαιστειακότητα). Ο Ορκος διαθέτει ένα δορυφόρο, τον Βανθ, ο οποίος περιφέρεται γύρω του σε µια σχεδόν κυκλική τροχιά σε 9,53 ηµέρες.

Ο Βαρούνα (Varuna) είναι ο αµέσως

γάλα σώµατα µε σφαιρικό σχήµα, αρκετά από τα οποία περιτριγυρίζονται από φυσικούς δορυφόρους!

Ο Ορκος, η Βαρούνα, το Κουάοαρ, η Χα-

ουµεία, ο Μακεµάκε, η Ερις και ο OR10 µπορεί να είναι µικρότεροι από τη δική µας Σελήνη σε µέγεθος, αλλά αποκαλούνται «µετα-ποσειδώνιοι πλανήτες» και βρίσκονται σε τεµνόµενες τροχιές γύρω από τον Ηλιο, µέσα στη χαώδη ζώνη αστεροειδών του Κάιπερ!

O Ορκος (Orcus) ανακαλύφθηκε στις

17 Φεβρουαρίου του 2004 και διαγράφει τροχιά όµοια µε αυτή του Πλούτωνα (σχεδόν στο ίδιο σηµείο). Σε σχέση µε τον Πλούτωνα, βρίσκεται πάντα από την αντίθετη πλευρά του Ηλιου, γεγονός που αναγκάζει αρκετούς να τον χαρακτηρίζουν «αντι-Πλούτωνα». Η περιφορά του γύρω από τον Ηλιο διαρκεί 247 γήινα χρόνια και βρίσκεται σε µέση απόσταση ελλειπτικής τροχιάς 39,16 Αστρονοµικών Μονάδων (µέγιστη απόσταση ελλειπτικής τροχιάς 48,06 A.Μ. - ελάχιστη απόστα-

Τελευταίος πλανήτης της ζώνης του Κάϊπερ είναι ο OR10, ο οποίος ανακαλύφθηκε στις 17 Ιουλίου του 2007. Πρόκειται για ένα µεγάλο σφαιρικό αντικείµενο µε τροχιά πότε µέσα στη ζώνη του Κάϊπερ και πότε µέσα στα λεγόµενα αντικείµενα διασκορπισµένης ζώνης ση ελλειπτικής τροχιάς 30,26 A.Μ.). Με βάση τις παρατηρήσεις από το διαστηµικό τηλεσκόπιο Χέρσελ, η διάµετρος του Ορκου υπολογίζεται σε 910 χιλιόµετρα, έχει ατµόσφαιρα µε πίεση στα 80 µπαρ, η επι΄ φάνειά του καλύπτεται σε ποσοστό 30%

επόµενος µετα-ποσειδώνιος πλανήτης. Ανακαλύφθηκε στις 28 Νοεµβρίου του 2000 και είναι ένα µετρίως κόκκινο, σκοτεινό αντικείµενο της ζώνης του Κάιπερ, µε διάµετρο περίπου 800 χιλιοµέτρων. Η περιφορά του γύρω από τον Ηλιο διαρκεί 283 γήινα χρόνια και βρίσκεται σε µέση απόσταση τροχιάς 42,85 Αστρονοµικών Μονάδων, µε σχεδόν κυκλική τροχιά. Περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του σε 3,14 ή 6,34 ώρες και λόγω αυτής της ταχύτατης περιστροφής του έχει ένα πεπλατυσµένο σφαιρικό σχήµα. Στην επιφάνειά του έχουν εντοπιστεί µικρές ποσότητες νερού, κάτι που, σε συνδυασµό µε τη σχεδόν σταθερή απόστασή του από τον Ηλιο, καθιστά ακραία την πιθανότητα εµφάνισης µικροβιακής ζωής. ∆εν διαθέτει κανένα δορυφόρο.

Οσο αποµακρυνόµαστε από τον

Ηλιο, αλλά παραµένουµε εντός της ζώνης του Κάιπερ, συναντάµε τον Κουάοαρ (Quaoar). Ανακαλύφθηκε στις 5 Ιουνίου του 2002 και υπολογίζεται πως έχει διάµετρο 850 χιλιόµετρα. ∆ιαθέτει µετρίως κοκκινωπό χρώµα, σχήµα σφαιρικό και πιστεύεται ότι αποτελείται από βράχο και πάγο, µε θερµοκρασία στους -160° C. Η τροχιά του Κουάοαρ είναι σχεδόν κυκλική µε µέση απόσταση από τον Ηλιο 43,47 Αστρονοµικές Μονάδες, ενώ η περιφορά του διαρκεί 287 γήινα χρόνια. Στις 22 Φεβρουαρίου του 2007 ανακαλύφθηκε και ο µοναδικός δορυφόρος του Κουάοαρ, ο οποίος πήρε το όνοµα Γουέιγοτ. Υπολογίζεται ότι έχει διάµετρο περίπου 100 χιλιοµέτρων και ότι περιφέρεται σε απόσταση 11.000 χιλιοµέτρων από τον Κουάοαρ µε περίοδο περίπου 10 ηµερών.

Η Χαουµέια (Haumea) είναι ο επόµενος πλανήτης-νάνος της ζώνης του Κάιπερ, µε µάζα που φτάνει το ένα τρίτο

φαινοµενα

45

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

46

αυτής του Πλούτωνα. Ανακαλύφθηκε στις 28 ∆εκεµβρίου του 2004, έχει βραχώδη πυρήνα, πεπλατυσµένο σχήµα µε διαστάσεις 1960x1520x995 χιλιόµετρα και καλύπτεται σε ποσοστό 70% από καθαρό πάγο. Περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της σε 3,9 ώρες και γύρω από τον Ηλιο σε 282,29 χρόνια. Βρίσκεται σε µέση απόσταση ελλειπτικής τροχιάς 43,03 Αστρονοµικές Μονάδες (µε µέγιστη απόσταση 51,5 A.Μ. και ελάχιστη 34,5 A.Μ.). Εχει δύο φεγγάρια, τα Χιιάκα και Ναµάκα.

Επόµενο σώµα που καλούµα-

στε να εξετάσουµε είναι ο Μακεµάκε (Makemake) που ανακαλύφθηκε στις 31 Μαρτίου του 2005. Πρόκειται για ένα από τα δύο µεγαλύτερα αντικείµενα της ζώνης του Κάιπερ και το δεύτερο πιο λαµπρό µετα-ποσειδώνιο αντικείµενο µετά τον Πλούτωνα. Με βάση τις παρατηρήσεις του διαστηµικού τηλεσκοπίου Σπίτζερ, έχει κόκκινο χρώµα και διάµετρο περίπου 1.500 χιλιοµέτρων. Η επιφάνειά του καλύπτεται από µεθάνιο, θολίνες, αιθάνιο και λίγο στερεό άζωτο, κάτι που υποδεικνύει µια χαµηλή θερµοκρασία, περίπου στους -240°C. Πραγµατοποιεί µία πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ηλιο κάθε 305,45 χρόνια, έχει ελλειπτική τροχιά, ενώ αυτή τη στιγµή βρίσκεται σε απόσταση από αυτόν 52 Αστρονοµικές Μονάδες (µε µέγιστη απόσταση ελλειπτικής τροχιάς 52,76 A.Μ. και ελάχιστη 37,94 A.Μ.). ∆εν έχει ατµόσφαιρα ούτε έχει εντοπιστεί κανένας δορυφόρος γύρω του µέχρι στιγµής.

H Ερις (Eris) είναι το ένατο µεγαλύτερο

γνωστό σώµα που περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο χωρίς να είναι δορυφόρος. Πρόκειται για το µεγαλύτερο πλανήτηνάνο του Ηλιακού Συστήµατος. Ανακα-

λύφθηκε στις αρχές του Ιανουαρίου του 2005 και µε βάση τις παρατηρήσεις του ∆ιαστηµικού Τηλεσκοπίου Χαµπλ έχει διάµετρο 2.397 χιλιοµέτρων, µεγαλύτερη σε σχέση µε τον Πλούτωνα που φτάνει µόλις τα 2.306 χιλιόµετρα. Περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο κάθε 561,62 χρόνια σε µέση ελλειπτική τροχιά 68,07 Αστρονοµικών Μονάδων (µε µέγιστη απόσταση 97,61 A.Μ. και ελάχιστη 38,53 A.Μ.). Τέλος, καλύπτεται από πάγο και έχει ένα µικρό δορυφόρο, τη ∆υσνοµία, που έχει διάµετρο 100 µε 250 χιλιόµετρα και περιφέρεται σε απόσταση 37.000 χιλιοµέτρων από την Εριδα.

Τελευταίος πλανήτης της ζώνης

του Κάιπερ είναι ο OR10, ο οποίος ανακαλύφθηκε στις 17 Ιουλίου του 2007. Πρόκειται για ένα µεγάλο σφαιρικό αντικείµενο µε τροχιά πότε µέσα στη ζώνη του Κάιπερ και πότε µέσα στα λεγόµενα αντικείµενα διασκορπισµένης ζώνης. Ο OR10 είναι ένα από τα πιο έντονα κόκκινα µετα-ποσειδώνια αντικείµενα, µε διάµετρο που υπολογίζεται σε περίπου 1.280 χιλιόµετρα. Πιθανόν καλύπτεται από παγωµένο νερό και µια αραιή ατµόσφαιρα µεθανίου. Εχει το παρατσούκλι «Χιονάτη» από τον Μike Brown που τον ανακάλυψε, καθώς θα πρέπει να είναι (όπως είπε ο ίδιος) ή πολύ µεγάλος ή πολύ λαµπρός για να ανακαλυφθεί. Περιφέρεται γύρω από τον Ηλιο κάθε 547,09 χρόνια σε µέση ελλειπτική τροχιά 66,89 Αστρονοµικών Μονάδων (µε µέγιστη απόσταση 100,55 A.Μ. και ελάχιστη 33,23 A.Μ.).

Ο τελευταίος γνωστός πλανήτης του Ηλιακού Συστήµατος Ολοκληρώνοντας την πορεία µας

µέσα στη ζώνη του Κάιπερ, συνεχίζουµε το ταξίδι µας στα λεγόµενα αντικείµενα της διασκορπισµένης ζώνης, τα οποία βρίσκονται ανάµεσα στη ζώνη του Κάιπερ και στο Νέφος του Οορτ, που θεωρείται το σφαιρικό σύνορο που περικλείει το Ηλιακό Σύστηµα. Κάπου εκεί έξω, στο

Η Ερις όπως φωτογραφήθηκε από το Hubble.

παγωµένο ∆ιάστηµα, βλέπουµε αχνά µέσα στο λυκόφως τον τελευταίο και πιο µακρινό γνωστό έως σήµερα µεταποσειδώνιο πλανήτη του συστήµατός µας: τη Σέντνα (Sedna).

Η Σέντνα διαγράφει ελλειπτική τροχιά

µε µεγάλη τροχιακή εκκεντρότητα γύρω από τον Ηλιο, ολοκληρωτικά εκτός της ζώνης του Κάιπερ. Γι’ αυτό το λόγο αρχικά υποστηρίχθηκε ότι θα έπρεπε να θεωρείται ο δέκατος επίσηµος πλανήτης. Οµως, κατόπιν επιστηµονικών συζητήσεων και σύµφωνα µε τον ορισµό για τους πλανήτες που ψήφισε η ∆ιεθνής Αστρονοµική Ενωση στις 24 Αυγούστου του 2006, η πρόταση αυτή απορρίφθηκε.

Η Σέντνα ανακαλύφθηκε στις 14 Νοεµβρίου του 2003, έχει διάµετρο περίπου 1.000 χιλιόµετρα, τροχιά πολύ ελλειπτική, ενώ πραγµατοποιεί µία πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ηλιο κάθε 11.518,4 χρόνια, κάτι που έκανε πολλούς να τη θεωρούν για αρκετά µεγάλο χρονικό διάστηµα ως τον µυθικό Νιµπίρου των αρχαίων Σουµερίων. Στις µέρες µας απέχει 90 Αστρονοµικές Μονάδες από

αστρονοµια Λόγω του µικρού της µεγέθους, η ∆ήµητρα δεν έχει φωτογραφηθεί σε µεγάλη ανάλυση µέχρι σήµερα. Από φασµατοσκοπικές παρατηρήσεις πιθανολογούµε ότι αποτελείται κατά ένα µεγάλο ποσοστό από πάγο νερού, που σε ποσότητα είναι ίσως περισσότερο απ’ όσο το σύνολο του γλυκού νερού που υπάρχει στη Γη ∆ήµητρα, τον υποβαθµισµένο Πλούτωνα και τους 9 µικρούς µετα-ποσειδώνιους πλανήτες (νάνους ή υποψήφιους νάνους, σύµφωνα πάντα µε τη ∆ιεθνή Αστρονοµική Ενωση), οι αστρονόµοι ψάχνουν ακόµα δύο, που θεωρητικά υπάρχουν αλλά παραµένουν έως σήµερα αόρατοι στα ανθρώπινα τηλεσκόπια. Καλλιτεχνική αναπαράσταση της µυστηριώδους Σέντνα.

τον Ηλιο (µε µέση απόσταση ελλειπτικής τροχιάς 510,02 Α.Μ., µέγιστη 943,70 A.Μ. και ελάχιστη 76,34 A.Μ.). Οπως υπολογίστηκε µε βάση παρατηρήσεις από το διαστηµικό τηλεσκόπιο Χέρσελ το 2012, η επιφάνεια της Σέντνα είναι πορτοκαλοκόκκινη, σχεδόν σαν αυτή του πλανήτη Αρη, ενώ περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της µε περίοδο 10-18 ωρών, γεγονός που αποκλείει και κάθε συζήτηση περί ύπαρξης φεγγαριού.

Να σηµειώσουµε, κλείνοντας την

ενότητα αυτή, ότι όλους τους γνωστούς πλανήτες του Ηλιακού Συστήµατος που προαναφέραµε έχουν καταφέρει να προσπεράσουν έως τώρα οι δύο διαστηµικές συσκευές Βόγιατζερ 1 & 2, που συνεχίζουν το ταξίδι τους στις 115 & 103 Αστρονοµικές Μονάδες αντίστοιχα.

∆ύο ακόµα «αόρατοι» πλανήτες-µυστήριο Οµως το µυστήριο των πλανητών του

Ηλιακού Συστήµατος δεν σταµατά εδώ. Εκτός από τους 8 κύριους πλανήτες, τη

Βρισκόµενοι µέσα στα αντικείµενα

της διασκορπισµένης ζώνης, παρατηρούµε ότι τα αντικείµενα της ζώνης του Κάιπερ, κατά έναν περίεργο τρόπο, µετά τον Πλούτωνα τερµατίζουν απότοµα στις 49 Αστρονοµικές Μονάδες. Πράγµα που σηµαίνει ότι ένα µεγάλο σώµα βρίσκεται σε αυτή την απόσταση. Πιθανόν ένας σκοτεινός πλανήτης-γίγαντας που ακόµα δεν έχει εντοπιστεί και του οποίου τα βαρυτικά πεδία έχουν «µαζέψει» την εξωτερική πλευρά της ζώνης των αστεροειδών. Η εικασία για την ύπαρξη αυτού του σώµατος βασίζεται στο γεγονός ότι στην εσωτερική πλευρά το ρόλο αυτού του αντικειµένου τον «παίζει» ο αέριος γίγαντας Ποσειδώνας, ο οποίος και αυτός εντοπίστηκε µε τη βοήθεια µαθηµατικής πρόβλεψης και όχι από εµπειρικές παρατηρήσεις (οι απροσδόκητες µεταβολές στην τροχιά του Ουρανού οδήγησαν τους Αλέξ Μπουβάρντ και Ιρµπέν Λεβεριένα να συµπεράνουν ότι η τροχιά του υπόκειται σε βαρυτική διαταραχή από έναν άγνωστο πλανήτη, τον έως τότε αφανή Ποσειδώνα).

Ακόµα ένας αινιγµατικός πλανήτης,

και µάλιστα ο πιο µακρινός, είναι η Νέµεσις. Πρόκειται για έναν υποθετικό ερυθρό νάνο (ένας αστέρας χαµηλής θερµοκρασίας και µάζας), πολύ µεγαλύτερο από τον ∆ία, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ΄ τον Ηλιο σε απόσταση περίπου 50.000

έως 100.000 Αστρονοµικών Μονάδων, λίγο µετά το τελευταίο ορατό σύνορο του Ηλιακού µας Συστήµατος, το σφαιρικό Νέφος του Οορτ.

Η ύπαρξη της Νεµέσεως βασίζεται σε

µια υπόθεση που διατύπωσε ο Richard Muller στην προσπάθειά του να εξηγήσει το φαινόµενο των µαζικών εξαλείψεων των ειδών, κάτι που φαίνεται να επαναλαµβάνεται κάθε 26 εκατοµµύρια χρόνια περίπου. Από τότε, η NASA ψάχνει τον υποθετικό νάνο µέσα από τις εγκαταστάσεις του Pan-STARRS, τις αστρονοµικές έρευνες του τηλεσκοπίου LSST και τις χιλιάδες φωτογραφίες που έστειλε στη Γη η διαστηµική αποστολή WISE (Ευρυγώνιος Εξερευνητής Υπέρυθρης Απογραφής) τα έτη 2009-2012. Βασισµένοι στις παρούσες θεωρίες, πολλοί είναι αυτοί που συνδέουν -και σε αυτή την περίπτωσητη Νέµεση µε τον πλανήτη-X ή Νιµπίρου, ενώ κάποιοι άλλοι θέλουν τον πλανήτη-Χ να περιστρέφεται γύρω από το Αστρο της Νεµέσεως που έχει παγιδευτεί τροχιακά γύρω από το δικό µας Αστρο... Πηγές www.astrovox.gr http://el.wikipedia.org www.eugenfound.edu.gr www.astronomy.gr www.mikebrownsplanets.com www.planethunters.org/ www.scientificamerican.com http://phl.upr.edu/projects/habitableexoplanets-catalog

Who is who

Ο Χάρης Κουτσιαύτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978, σπούδασε Ειδικός Μηχανογραφηµένου Λογιστηρίου, Ηλεκτρονικός Εγκαταστάσεων και Αυτοµατισµού, καθώς και Τεχνικός Οικιακών Υπολογιστικών Συστηµάτων. Με τα UFOs άρχισε να ασχολείται από την ηλικία των 10 ετών. Το 2009 δηµιούργησε τη δικτυακή σελίδα UFOs & ALIENS TRUTH (Greek community) και έκτοτε ασχολείται τακτικά µε τις εµφανίσεις UFOs. Περιστασιακά έχει γράψει στα µεγαλύτερα περιοδικά µυστηρίου της χώρας µας. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

φαινοµενα

47

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

Η ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΨΑΓΜΕΝΟΥ

48

Bιβλιοθηκη Αρετή: Το αξιακό σύστηµα των Ελλήνων Συγγραφέας: Βλάσης Ρασσιάς

Mια σειρά αποµαγνητοφωνηµένων σεµιναρίων Ηθικής Φιλοσοφίας µε θέµα τις αρετές, δηλαδή το αξιακό σύστηµα των Ελλήνων, τα οποία πραγµατοποίησε ο Βλάσης Ρασσιάς στο εν Αθήναις «Φιλοσοφικό Αθήναιο Εκατηβόλος» κατά το πρώτο εξάµηνο του 2012. Μία κανονική µύηση σε ένα αξιακό σύστηµα που θα έπρεπε κανονικά να µεταδίδεται αυτοµάτως από την οικογένεια και το σχολείο, όπως αυτοµάτως µεταδίδεται σήµερα δυστυχώς το ακριβώς αντίθετο, ή ακόµα και αντίπαλο, «αξιακό» σύστηµα της ταπείνωσης του ανθρώπου.

Αλλάζοντας τον κόσµο από µέσα Συγγραφέας: Αριάδνη Γερούκη ■ Εκδόσεις: Αρχέτυπο ■ Τιµή: 11,50 €

Η αλλαγή που όλοι διακαώς αποζητάµε αρχίζει από µέσα µας. Αυτή είναι η µεγάλη αλήθεια που όλοι οι σοφοί του κόσµου µάς βροντοφωνάζουν αιώνες τώρα. Αν δεν αλλάξουµε εµείς οι ίδιοι, δεν πρόκειται να αλλάξει ο κόσµος. Γι’ αυτή τη µεγαλειώδη αλλαγή µάς µιλάει η συγγραφέας. Μέσα από τα προσωπικά της βιώµατα, την επιστηµονική της γνώση και τη µαθητεία της δίπλα σε σπουδαίους πνευµατικούς δασκάλους, µας δείχνει ένα δρόµο που µπορεί ο καθένας να βαδίσει.

■ Εκδόσεις: Ανοιχτή Πόλη ■ Τιµή: 10 €

Επίκουρος: Αναζητώντας την ευτυχία στην καθηµερινότητα Συγγραφέας: Χάρης ∆ηµητριάδης ■ Εκδόσεις: Περίπλους ■ Τιµή: 18,10 €

Η επικούρεια φιλοσοφία δεν χρειάζεται σχεδόν καµία ερµηνεία. Είναι η εξής απλή φιλοσοφία ζωής, η ουσία της ζωής, σκοπός όλων των ενεργειών µας: Ενόσω ζούµε να είµαστε όσο πιο ευτυχείς µπορούµε. Αυτός που µπορεί να πάρει τις περισσότερες χαρές µε το µικρότερο κόστος είναι ο σύγχρονος επικούρειος σοφός. Η εξάσκησή µας σε αυτόν τον «πανούργο» υπολογισµό της σχέσης απόλαυσης και κόστους στην καθηµερινότητά µας οδηγεί στην ευτυχία που αναζητούµε στη ζωή.

Ο Στωικός σοφός Συγγραφέας: Ludwig Edelstein ■ Εκδόσεις: Θύραθεν ■ Τιµή: 13,20 €

Το ιδεώδες του Στωικού σοφού υπάρχει πάντα για να δείχνει πώς θα µπορούσαµε και πώς αξίζει να είµαστε. Είναι το πρότυπο σύµφωνα µε το οποίο κρίνουµε τον εαυτό µας και αξιολογούµε τη δράση µας. Οι τέσσερις πανεπιστηµιακές διαλέξεις που αποτελούν το βιβλίο αποσαφηνίζουν το αληθινό νόηµα του Στωικισµού. Εξετάζουν την εξέλιξη και τις αναθεωρήσεις που σηµειώθηκαν στη διάρκεια των έξι αιώνων ζωής του, τις παρερµηνείες που έχει δεχτεί κατά καιρούς και το τι ακριβώς σηµαίνει στην πράξη ο Στωικισµός.

Κάν’ το όπως οι αρχαίοι Συγγραφέας: Νάταλι Χέινς

Πεπρωµένο, ελευθερία και ψυχή Συγγραφέας: Osho

■ Εκδόσεις: Μεταίχµιο ■ Τιµή: 16,60 €

Η συγγραφέας συλλέγει κάποιες από τις ωραιότερες ιστορίες από την αρχαιότητα, ιστορίες ενδιαφέρουσες, αστείες, θλιβερές ή παράξενες, που µοιάζουν απίστευτα σύγχρονες ακόµα κι αν είναι 2.000 ετών. Σε αυτό το βιβλίο βλέπουµε πώς ο αρχαίος κόσµος διαµόρφωσε το σύγχρονο και πώς ο σύγχρονος φωτίζεται ακόµα από τον αρχαίο. Η αρχαία ιστορία δεν αναπνέει µόνο σε σκονισµένες σχολικές αίθουσες και σε βλοσυρά συγγράµµατα, είναι πια κοµµάτι της ζωής µας.

■ Εκδόσεις: Εσοπτρον ■ Τιµή: 16 €

Η σειρά του Osho «Τα Ουσιώδη της Ζωής» επικεντρώνεται στις πιο σηµαντικές ερωτήσεις που ανακύπτουν στη ζωή του ανθρώπου. Το βιβλίο ερευνά σε βάθος ερωτήµατα του ανθρώπου, όπως: Υπάρχει πράγµατι αυτό που ονοµάζουµε «ψυχή» και, εάν ναι, τι είναι; Πού ταιριάζει η έννοια του κάρµα; Εχει η ζωή µου κάποιο ειδικό νόηµα ή σκοπό;

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΟ

The Eternal Law

Συγγραφέας: John Spencer

■ Εκδόσεις: Param Media ■ Τιµή: 25 $ *

Ποια είναι η σχέση που συνδέει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία µε τις τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο της προωθηµένης φυσικής; Το πολυβραβευµένο βιβλίο του καθηγητή Spencer έρχεται να επιβεβαι-

ώσει θεωρίες που κατά το παρελθόν θεωρούνταν «ακραίες» και «αστήρικτες». Κι όµως, ο αρχαίος κόσµος κρύβει πολύ περισσότερα µυστικά από όσα µέχρι σήµερα φανταζόµασταν.

*Η τιµή είναι ενδεικτική από το amazon.com φαινοµενα

49

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

φαινοµενα

50

επικοινωνια επειδη καθε προσωπικη εµπειρια ειναι µοναδικη και πολυτιµη

Eάν δεν βρίσκετε τον Ελεύθερο Τύπο µε το περιοδικό «Φαινόµενα» στην περιοχή σας, παρακαλούµε ενηµερώστε µας στα τηλέφωνα: 210 8113000 & 210 8113216

Αγαπητό περιοδικό, Το τεύχος 156 µε τους εξερευνητές (σ.σ.: της προηγούµενης

εβδοµάδας) ήταν χωρίς αµφιβολία από τα καλύτερα που έχω διαβάσει στα δύο χρόνια που σας παρακολουθώ στενά. Ιδιαίτερη εντύπωση µου έκαναν το άρθρο για τον Ποταγό και εκείνο για την άγνωστη Αθήνα (θα φροντίσω να προµηθευτώ το βιβλίο που µας προτείνατε). Θα ήθελα να σας δώσω τα συγχαρητήριά µου για το επίπεδο και τη συνέπεια που διακρίνει τη δουλειά σας κάθε βδοµάδα. Μια µικρή παρατήρηση µόνο: Θα µπορούσατε µαζί µε τις σειρές των DVD που προσφέρετε να δίνετε και κασετίνες όπως παλιά; Είναι νοµίζω αρκετά χρήσιµο για κάποιον που µπαίνει στη διαδικασία να τα συγκεντρώσει όλα. Γιώργος Σταµούλης

Αγαπητέ κ. Σταµούλη, Σας ευχαριστούµε για τα καλά σας λόγια, αλλά και για τη

στήριξη που µας προσφέρετε τα τελευταία χρόνια. Οντως το τεύχος της προηγούµενης εβδοµάδας εµπεριείχε αρκετά πρωτότυπα στοιχεία, παρ’ όλα αυτά το ίδιο ισχύει και για όλα ανεξαιρέτως τα τεύχη που σκοπεύουµε να κυκλοφορήσουµε µέσα στον προσεχή µήνα. Να είστε λοιπόν σε επιφυλακή! Σχετικά µε το αίτηµά σας για τις κασετίνες των DVD, θα το µεταφέρουµε στα αρµόδια τµήµατα της εφηµερίδας και θα προσπαθήσουµε να το υλοποιήσουµε µελλοντικά. Περιοδικό «Φαινόµενα»

Θέλoυµε να τα λέµε... Τα «Φαινόµενα» επιθυµούν να αναπτύξουν απτύξουν και αυτή τη φορά µια αµφίδροµη επαφή µε τους αναγνώστες τους. Η γνώµη σας, οι συµβουλές σας, αλλά και οι πληροφορίες σας είναι όχι µόνο ευπρόσδεκτες, αλλά µπορούν να αποτελέσουν και αφορµή για την πραγµατοποίηση και την παρουσίαση σχετικών ερευνών µέσα από τις σελίδες του περιοδικού. Γι’ αυτό και σας καλούµε να µας στείλετε εµπειρίες, φωτογραφίες και τυχόν απορίες σας στο [email protected].