Englesko-srpski Recnik Injekcionog Presovanja i Kompaundiranja - Dr Vojislav Bogdanovic

Dr Vojislav Bogdanović, dipl. inž.

ENGLESKO-SRPSKI REČNIK INJEKCIONOG PRESOVANJA I KOMPAUNDIRANJA

Beograd, 2016

2

Dr Vojislav Bogdanović, dipl. inž. ENGLESKO-SRPSKI REČNIK INJEKCIONOG PRESOVANJA I KOMPAUNDIRANJA

Korektor: Autor Izdavač: INMOLD PLAST, Požega Za izdavača: Goran Janković, dipl. inž. Idejno rešenje korica: Dr Dragan Babić, dipl. inž. Štampa: Epoha Izdavačko preduzeće doo, Požega

Copyright  Inmold Plast Copyright  Autor

3

SADRŽAJ PREDGOVOR ...........................................................................................5 1

KORIŠĆENI OPŠTI I STRUČNI DOMAĆI I INOSTRANI REČNICI ....................................................................................... 10

2

ENGLESKO-SRPSKI REČNIK ................................................... 12

3

NAJVAŽNIJE SKRAĆENICE NA ENGLESKOM JEZIKU .....208

4

3.1

Asocijacije, društva i institucije od značaja za tehniku injekcionog presovanja .......................................................208

3.2

Aditivna proizvodnja i izrada prototipova ..........................210

3.3

Kompjutersko projektovanje opreme i alata i statistička kontrola procesa ..................................................................212

3.4

Kompaundiranje ..................................................................213

3.5

Injekciono presovanje .........................................................215

3.6

Najvažnije plastične mase koje se koriste u injekcionom presovanju i kompaundiranju ..............................................218

O AUTORU..................................................................................223

4

5

PREDGOVOR Pre svega, želeo bih da dam objašnjenje zašto ovaj rečnik obuhvata reči i termine iz dve odabrane tehnike prerade polimera – injekcionog presovanja i kompaundiranja, što su me i mnogi od mojih bliskih saradnika više puta pitali. Iako prvobitno zamišljen samo kao rečnik za oblast injekcionog presovanja, on je kasnije dopunjen i kompaundiranjem iz nekoliko razloga. Poznato je da je injekciono presovanje, svakako, jedna od najzastupljenijih tehnika prerade polimera u svetu, ali i kod nas. Danas postoji oko 30 većih i značajnijih korisnika ove tehnike u zemlji (ukupno ih ima oko 60), od kojih su neki i na evropskom nivou. Razlozi za dopunu rečnika terminima iz kompaundiranja leže prvenstveno u činjenici da je ova tehnika sve više prisutna u industrijskoj praksi, kao i da se u procesu injekcionog presovanja koriste gotovo isključivo kompaundi kao osnovne sirovine. Poseban impuls razvoju ove tehnike daje nagli razvoj kompaunda na bazi prirodnih vlakana kao ojačanja, umesto dosad masovno korišćenih staklenih ili ugljeničnih vlakana. To je nametnulo potrebu za novim terminima budući da se radi prvenstveno o prirodnim vlaknima dobijenim, u najvećoj meri, iz tropskih biljaka koje se gaje u Jugoistočnoj Aziji i Srednjoj Americi. Postoji još jedan, moglo bi se reći lični, razlog. Naime, autor ovog rečnika više decenija bio je povezan sa najznačajnijim evropskim kompaunderima i proizvođačima opreme za ovu tehniku prerade, pa je za pripremu rečnika korišćena obimna literatura iz ove oblasti kojom autor raspolaže. Lično je više

6

puta posetio najvažnije istraživačke centre proizvođača opreme za kompaundiranje gde su vršena mnogobrojna ispitivanja i testiranja. Početak uvođenja domaćih termina za sve tehnike prerade polimera, uključujući i injekciono presovanje, vezuje se za sredinu prošlog veka – i to za hrvatske autore. U to vreme, prve knjige i druge publikacije na ovu temu objavljene su na hrvatsko-srpskom jeziku (npr. više izdanja M. Nađa, časopis „Polimeri“ iz Zagreba, radovi autora sa FSB iz Zagreba, časopis „ITS“ iz Belišća), pa su termini hrvatskih autora postali opšteprihvaćeni. Nakon devedesetih godina dvadesetog veka došlo je, u sklopu svih drugih okolnosti, i do samostalnog i odvojenog razvoja srpskog i hrvatskog jezika pa tako i do revizije starih i potrebe definisanja novih stručnih termina i sinonima. Iz ovih razloga, postalo je neophodno imati na raspolaganju jedan ovakav rečnik na srpskom jeziku koji sadrži i najnovije termine za polimere i dodatke koji su poslednjih godina razvijeni u globalnim razmerama. Mnogi uobičajeni termini i pojmovi, u prvo vreme korišćenja stručne literature, preuzeti su iz nemačkog jezika koji je dugo bio dominantan na ovim prostorima (do otprilike 1965), te su tako postali širokokorišćeni i primenjivani u fabrikama za preradu polimera (npr. šneka, a ovaj termin se i danas koristi u našim fabrikama iako je ispravan termin pužni vijak koji je izvorno preuzet od engleske reči screw). Od sedamdesetih godina prošlog veka pa do danas, engleski je kao dominantan jezik u tehnici uopšte, pa naravno i u oblasti polimera, preuzeo vodeću ulogu u formiranju novih termina i postao je nezamenljiv i opšteprihvaćen jezik na globalnom nivou. I kod nas su svi noviji termini preuzeti iz engleskog jezika, bilo da se radi o tačnim ili delimično korektnim prevodima, a ponekad se u praksi koriste i izvorne engleske reči (npr. masterbač, kompaund, blenda). Uostalom, engleski je u tehnici postao toliko dominantan da većina časopisa i sa

7

nemačkog govornog područja danas objavljuje svoja izdanja isključivo na engleskom jeziku ili se pak, u najboljem slučaju, radi o dvojezičnim izdanjima. Nepoznavanje pojedinih termina na srpskom jeziku i otežano prevođenje originalnih tekstova sa engleskog na srpski jezik znatno otežava mnogim korisnicima da pravilno shvate i razumeju uputstva i stručne publikacije koje su neophodne za sagledavanje tehnološkog postupka i za pravilan rad mašina i pomoćnih uređaja. Iz ovih razloga, verujem da će ovaj rečnik dobrodoći svima koji aktivno koriste ili se zanimaju za tehnike injekcionog presovanja i kompaundiranja, što neminovno zahteva korišćenje literature na engleskom jeziku. Iako je poznato da engleski jezik ima veliki broj reči, ipak za jednu reč na srpskom jeziku postoji više sinonima na engleskom jeziku. Tako, npr., za termin klip ima više engleskih reči: piston, ram, plunger, za spajanje se može koristiti više termina kao: assembling, bonding, joining, connecting, linking, a za jednu od najčešće korišćenih reči pri fizičko-hemijskim ispitivanjima – lom – postoji isto tako više sinonima na engleskom jeziku (break, fracture, rupture, diffraction). Iz ovih razloga, u rečniku su posle osnovnog i najviše korišćenog izraza napomenuti i drugi sinonimi (u zagradi posle osnovnog termina). Treba imati na umu da se neke engleske reči različito pišu, iako se radi o istom značenju, jer se obično radi o razlikama u engleskom i američkom pravopisu (npr. ageing u UK, a aging u SAD ili kalup koji se piše i kao mold, ali i mould). Ovo izdanje rečnika namenjeno je prvenstveno onim korisnicima koji već, manje ili više, vladaju engleskim jezikom, ali im je potrebna dodatna pomoć u razumevanju i prevođenju stručnih tekstova i knjiga. Iz ovog razloga, preporučuje se korišćenje nekih opštih rečnika (npr. Bensonovog), jer u ovom izdanju nisu obuhvaćeni neki

8

najopštiji termini koji se, naravno, koriste i u stručnim tekstovima. Korisnicima ovog rečnika neophodno je elementarno poznavanje engleskog jezika. Treba napomenuti da iz oblasti polimera već postoji nekoliko rečnika (Nedić, više izdanja Čatića i koautora) gde se mogu naći mnogi termini koji su prisutni i u ovom rečniku, što je i neminovno. Napred pomenuta izdanja opštijeg su karaktera i obuhvataju celokupnu industriju polimera, kako plastičnih masa tako i elastomera. Ovo izdanje je skoncentrisano isključivo na dve oblasti (injekciono presovanje i kompaundiranje) te su u njemu detaljno prikazani mnogi termini vezani za ove tehnike prerade koji nisu prisutni u ranijim opštim izdanjima. U ovom rečniku nisu obrađeni elastomeri u opštem smislu, već samo oni koji su u vezi sa kompaundiranjem kaučuka i devulkanizacijom korišćenjem dvopužnih ekstrudera, što predstavlja jednu od poslednjih novina u ovoj oblasti. I, najzad, u ovom su rečniku korišćeni i neki novi izrazi i pojmovi, razvijeni poslednjih godina, koji nisu značajnije bili prisutni u ranijim izdanjima (npr. iz aditivne proizvodnje, kaskadnog ili indukcionog injekcionog presovanja, a posebno u vezi novih verzija prirodnih vlakana kao ojačanja kompozitnih struktura). Iako su injekciono presovanje i kompaundiranje kompatibilne tehnike prerade polimera, neki osnovni termini nisu identični, čak i za pojedine ključne reči (npr. za pužni vijak se u postupku injekcionog presovanja isključivo koristi termin screw, a u procesu kompaundiranja više je u upotrebi worm). U engleskom jeziku postoji veliki broj skraćenica koje nekada nije lako prevesti niti sagledati njihov pun naziv. Iz ovog su razloga u posebnim prilozima prikazane najvažnije skraćenice i njihovi puni nazivi. U cilju veće preglednosti, u

9

samom rečniku nisu obuhvaćeni nazivi polimernih materijala i njihove skraćenice, već su oni dati u posebnom prilogu. Pri prevodu pojedinih termina sa engleskog jezika nije uvek bilo moguće naći jednoznačne sinonime na srpskom jeziku, pa se u tim slučajevima moralo pribeći opisnim terminima. Ne ulazeći ovom prilikom u večne diskusije između pristalica i protivnika korišćenja tuđica u srpskom jeziku, autor je nastojao da, što je moguće više, koristi domaće termine, a da se pri tome ipak uzme u obzir da sve manje postoji sistemski otpor prema stranim jezičkim uticajima, posebno u tehničkim naukama. Autor je svestan činjenice da ovim rečnikom nisu mogli biti obuhvaćeni svi potrebni termini koji se mogu naći u stručnim knjigama i publikacijama iz napred razmatranih tehnika prerade polimera, a eventualne dopune i poboljšanja mogu se očekivati u narednim izdanjima ukoliko do njih dođe. U Beogradu, juna 2016

Vojislav Bogdanović

10

1

KORIŠĆENI OPŠTI I STRUČNI DOMAĆI I INOSTRANI REČNICI

I.

OPŠTI REČNICI – Englesko-srpski ili hrvatski

I.1.

M. Benson, Englesko-srpskohrvatski rečnik, Prosveta, Beograd, 1993.

I.2.

R. Filipović, Englesko-hrvatski rječnik, Zora, Zagreb, 1971.

I.3.

M. Drvodelić, Englesko-hrvatski ili srpski rječnik, Školska knjiga, Zagreb, 1983.

I.4.

S. Ristić, Ž. Simić, V. Popović, Enciklopedijski Englesko-srpski rečnik, I-II, Prosveta, Beograd, 2005.

II.

STRUČNI REČNICI NA SRPSKOM I HRVATSKOM JEZIKU IZDATI U SFRJ, HRVATSKOJ I SRBIJI

II.1.

R. Nedić, Englesko-srpski rečnik hemije i tehnologije polimera, Građevinska knjiga, Beograd, 2004.

II.2.

Grupa autora, Tehnički rečnik engleskosrpskohrvatski, Privredni pregled, Beograd, 1973.

II.3.

Igor i Ranka Čatić, Hrvatsko-engleski rječnik polimerstva, Biblioteka Polimerstvo, Zagreb, 2009.

II.4.

Igor i Ranka Čatić, ERPOHEN – Trorječnik polimerstva: hrvatsko-englesko-njemački, Zagreb, 2014.

11

II.5.

I. Čatić, A. Kostial-Štambuk, V. Jarm, Rječnik polimerijskog inženjerstva (englesko-njemačkohrvatski ili srpski rječnik), časopis „Polimeri“ (31 posebno izdanje), Zagreb, 1980–1986.

II.6.

J. Dajković, Opšti tehnički englesko-srpskohrvatski rečnik, Savremena administracija, Beograd, 1982.

III.

OPŠTI ENGLESKO-ENGLESKI REČNICI IZDATI U INOSTRANSTVU

III.I

W. Morris, The American Heritage Dictionary of the English Language, Houghton Mifflin Company, Boston, 1981.

IV.

STRUČNI REČNICI IZDATI U INOSTRANSTVU

IV.1.

W. Glenz, A Glossary of Plastics Terminology in 7 Languages, Hanser Publishers, Munich, 2010.

IV.2.

A. Chernuklin, English-Russian Polytechnical Dictionary, Russian Language Publishers, Moscow, 1976.

V.

STRUČNI LEKSIKONI

V.1.

V. Kostić, Lj. Kostić, Hemijsko-tehnološki leksikon, Rad, Beograd, 1980.

12

2

ENGLESKO-SRPSKI REČNIK

* Skraćenice korišćene u tekstu s. sinonim, v. videti

13

A abaca musa textilis, tropska biljka, raste najviše na Filipinima, slična banani; njeno lišće se koristi kao izvor za posebnu vrstu konoplje (stacila hemp); služi kao ojačavajuće prirodno vlakno u polimernim kompozitima, a poznata je i kao manilska kudelja aberrant odstupajući abhesion antiadhezija, termin suprotan adheziji ability sposobnost, kapacitet, moć abound obilovati abrade habati se, habanje usled trenja abrasion abrazija, habanje, trošenje abrasion resistance (s. scuff resistance, rubb off strength) otpornost na abraziju (habanje) abrasive surface habajuća površina abbreviated term skraćenica abruption prekid, raskid absolute apsolutan absolute viscosity apsolutna viskoznost absorption apsorpcija, upijanje abstersion čišćenje, ispiranje abstraction izdvajanje, odvođenje abuse zloupotrebiti abut graničiti se, naslanjati se

14

acicular igličast accelerate ubrzati accelerated ageing test ubrzano ispitivanje starenja accelerated light ageing test ubrzano ispitivanje svetlosnog starenja accelerated weathering test ubrzano ispitivanje otpornosti na atmosferilije acceptance test testiranje pri prijemu robe accepted tolerance dozvoljeno odstupanje actuator pogon assess design utvrđen dizajn assessibility pristupačnost, dostupnost accessive surface dostupna površina accessory pribor, pomoćna oprema acknowledge potvrditi, priznati acknowledged switch glavni prekidač (ručni) accomodate podesiti, prilagoditi accompanied praćen accomplish izvršiti, postići, ostvariti according prema, po, na osnovu according to sample prema uzorku, na osnovu uzorka accumulation nagomilavanje, akumulacija accuracy tačnost accurate machined surface površina acetal acetal

precizno (tačno) obrađena

15

acetal copolymer acetalni kopolimer acetone soluble matter topljiv u acetonu acetylene black acetilenska čađ acicular igličast, iglast acid proof otporan na kiseline acid resistance otpornost na kiseline, kiselinska postojanost acoustic properties akustična svojstva acquisition nabavka, sticanje acrid oštar, jedak across the grain poprečno na smer vlakana acrylic fibre akrilno vlakno active filler aktivno punilo activity (s. operation, performance) delovanje actual shot capacity stvarni kapacitet ubrizgaja actual weight stvarna masa (težina) actuating pin kosi izvlakač adapter adapter, priključak, prilagođivač adapter part izvlačivi deo kalupa, deo alata za prilagođavanje adapter ring pridržni prsten (za podešavanje) addition dodavanje, spajanje additive dodatak, aditiv additive manufacturing aditivna proizvodnja (odnosi se na 3D štampanje) additive masterbatches aditivni masterbačevi, služe za poboljšanje svojstava, a ne samo za bojenje

16

adequate mixing action adekvatno mešanje adhere prianjati, lepiti se adhering prianjajući, spajanje adhesive lepak, lepilo adhesive of fabrics vezivanje vlakana adhesion strength jačina lepljenja adhesivness lepljivost adjacent angle susedni ugao adjust podešavati, regulisati adjustable delivery pump podesiva dozirna pumpa adjustable device uređaj za podešavanje adjustable machine pads podesiva mašinska podloga adjusting screw podešavajući puž adjusting shop odeljenje za montažu adjustable speed unit menjačka kutija admission dovod, dovođenje admisssion of air dovođenje vazduha admixture (s. adjuvant) dodatak, dodavanje, spajanje adorn ukrasiti, dekorisati adsorption adsopcija, tj. prianjanje jedne supstance na drugu advanced napredan, poodmakli, viši advanced thermoplastics termoplasti posebnih svojstava koji spadaju u visokovredne polimere adversely affected suprotno delovanje aerate provetravati, produvavati vazduhom affect uticati, dejstvovati

17

afflux dovod, dovođenje after annealing temperiranje nakon vađenja iz kalupa afterbake naknadna termička obrada afterburning naknadno gorenje, dogorevanje afterglow puzanje, plastično tečenje after crystallization naknadna kristalizacija after effect naknadno delovanje afterflow plastično tečenje, puzanje afterglow tinjanje, dogorevanje afterhardening naknadno otvrdnjavanje after polymerization naknadna polimerizacija after pressure naknadni pritisak afterpurification naknadno čišćenje after sale service servis nakon prodaje opreme after shaping naknadno oblikovanje after shrinkage naknadno skupljanje after stretching naknadno istezanje after treatment naknadni tretman after treatment of fibres naknadni tretman vlakana after treatment of loose staple fibres rezanih štapićastih vlakana

naknadni tretman

after treatment under pressure naknadna obrada pod pritiskom after twist naknadno uvijanje afterworking naknadno dejstvo, naknadni rad age stariti, podvrgnuti se starenju

18

age hardening povećanje tvrdoće usled starenja ageing starenje ageing cracks pukotine usled starenja ageing properties svojstva pri starenju ageing resistance otpornost na starenje agent agens, sredstvo agglomerate aglomerat agglomerates anglomerati u toku kompaundiranja; imaju nisku gustinu i slabe Van der Waalsove sile, dobijaju se iz agregata agglomeration aglomeracija, stvaranje grudvi aggregates agregati koje u toku kompaundiranja treba prevesti u anglomerate, poseduju visoku gustinu i jake Van der Waalsove sile aggregation skupljanje, nagomilavanje agitate mešati agitating vane lopatica mešalice agitator mešalica aid pomoćno sredstvo air vazduh air entrapment zahvaćen, zarobljen vazduh (defekt) air blast device uređaj za duvanje air bleeding valve ventil za odvod vazduha air bubbles vazdušni mehurovi (defekt) air cooled sa vazdušnim hlađenjem air entrapment zarobljen vazduh u otpresku

19

air humidity vlažnost vazduha air impermeability nepropustljivost za vazduh air inlet ulaz vazduha air locks vazdušni mehurovi, plikovi (defekt) air pocket vazdušni plik ili mehur air pressure gauge manometar air proof nepropustljiv za vazduh air shots mehurovi vazduha u otpresku (defekt) air tight nepropustljiv za vazduh air vent odzračni kanal aisle prolaz između mašina za predenje niti alarm buzzer automatski alarmni prekidač all electric injection moulding machine potpuno električna mašina za injekciono presovanje all purpose opšte namene, univerzalan alleviate olakšati, ublažiti allign izravnati, poravnati, centrirati alignment centriranje, poravnanje alternating stress naizmenično naprezanje aliphatic alifatični aliphatic bond alifatična veza aliphatic hydrocarbon alifatični ugljovodonik alkylation alkilacija, reakcija uvođenja alkil grupe u organska jedinjenja alkyd resin alkidna smola all-electric machine potpuno električna mašina

20

alley prolaz između mašina allowance tolerancija, dopušteno odstupanje allowance for shrinkage dodatak za skupljanje alloy legura altering promeniti, izmeniti alternating stress izmenično (promenljivo) naprezanje amber ćilibar (prirodni polimer) ambient okolni (odnosi se na sredinu, medije) ambient temperature ratura

temperatura okoline, sobna tempe-

aminoplastics aminoplasti amorphous amorfan, neuređen (suprotno od kristalnog, uređenog stanja) amorphous phase amorfna faza amortisement amortizovati amount količina, iznos amount of addition količina dodataka amount of filler used količina korišćenih dodataka amount of stretch količina (iznos) izduženja amplification pojačanje analogous analogan, sličan analysis analiza, ispitivanje anchor izrez na izbacivaču anchored pin (s. angle guided pin) kosi izvlakač anchoring strength čvrstoća veze angle ugao

21

angle of contact obuhvatni ugao angle of cut ugao rezanja angle of incidence upadni ugao angle of internal friction ugao između sadržaja kompaunda i zida u dozirnom levku, ugao unutrašnje frikcije angle of repose ugao trenja (najveći ugao koji ima nagnuta strana rastresitog materijala sa horizontalom) angle of slide ugao klizanja u dozirnom levku angle of torsion ugao uvrtanja angle of twist ugao uvrtanja angle press ugaona presa (sastoji se od kosog i horizontalnog klipa za rad sa višedelnim kalupima) angular uglast, ugaoni, ćoškast angular head ugaona glava na ekstruderu anisotropic glass fibre material plastični materijal ojačan anizotropnim staklenim vlaknom anisotropy anizotropija (označava pojavu kada su svojstva materijala različita u raznim smerovima) annealing temperiranje annular prstenast annular gate prstenasto ušće anomaly anomalija ante-chamber pin gate predkomorno tačkasto ušće anti blocking agent sredstvo protiv blokiranja (slepljivanja) kod tankih filmova anti clogging device (začepljenja)

uređaj za sprečavanje zapušenja

22

anti foam agent sredstvo protiv penjenja anti fouling agent sredstvo protiv truljenja anti freezing otporan na hladnoću anti gelling agent sredstvo protiv želiranja anti livering agent sredstvo protiv zgušnjavanja anti shock prigušni anti skid protiv klizanja anti slip protiv klizanja anticipate predvideti, preduhitriti anticipated cycle time predviđeno vreme ciklusa antioxidant antioksidant antistatic agent antistatik, sredstvo za sprečavanje pojave statičkog elektriciteta anti tag koji sprečava lepljenje antioxidant antioksidant, sredstvo protiv starenja anvil roll donji valjak pri rezanju štapića vlakana apparatus aparat, uređaj apparent crosslinking prividno umrežavanje apparent density nasipna gustina (masa u gramima jednog mililitra nasutog praškastog ili granulisanog materijala) apparent viscosity prividna viskoznost apparent volume prividna zapremina appearance izgled (spoljašnje površine) appropriate match podesan (pogodan) izbor aperture otvor apex vrh, greben

23

applicable primenljiv application primena applicator elektroda kod visokofrekventnog predgrevanja apply nanositi, obratiti se, staviti apprenticeship šegrtstvo, pripravnički staž approach and withdrawal of injection unit odmicanje jedinice za ubrizgavanje

primicanje i

approximate približno apron rešetka, transporter aquaglas preform method metoda prethodnog tretmana ojačanih laminata vodenom suspenzijom vlakana aqueous vodeni aramid fibres aramidna vlakna arbor osovina, vratilo arc električni luk arc resistance otpornost na električni luk arc tracking stvaranje površinskih vodljivih staza električnim lukom arc welding elektrolučno zavarivanje arching postupak obrade površine radi dobijanja željenih oblika (udubljenja, ispupčenja) area površina, ravan areometer uređaj za merenje gustine armoured cable armirani kabl arrangement raspored, uređenje arrangement of fibres raspored vlakana

24

arrangement of molecular chains lanaca

raspored molekulskih

arrangement of twist in fibres raspored uvijanja vlakana article artikal, proizvod artificial veštački artificial resin veštačka smola (pojam obuhvata veštačke, tj. sintetizovane plastične mase, kao i one dobijene modifikacijom prirodnih polimera) artificial fibre veštačko (sintetsko) vlakno artificial weathering veštačko starenje pod dejstvom atmosferilija ascending temperature profile uzlazni temperaturni profil ash pepeo aspect ratio odnos dužine i širine aspiration izvlačiti, isisavati assay proba, analiza assemble sastavljati, sklapati, montirati assembling table sto za sklapanje assembly montaža, sklop, garnitura assembly section odeljenje za sklapanje, montažu assembly shop odeljenje za sklapanje assessment ocena, procena, ocenjivanje assign value određena (zadata) vrednost assist pomoći, potpomoći assort sortirati, razvrstati associated povezan sa

25

atactic ataktičan atmosphere cracking atmosferilija

nastajanje pukotina pod dejstvom

attapulgite mineralno punilo kratkih vlakana, koristi se kao ojačanje u kompozitima attaching spajanje, pričvršćivanje attachement svaki uređaj koji se može dodati postojećoj mašini, ali ne predstavlja njen integralni deo attack agresivno dejstvo sredine, napad attempt pokušaj, proba attenuation razblaživanje, razređivanje, prigušenje attractive force privlačna sila attrition trljanje, habanje augment povećati se, porasti autoclave autoklav, reaktorska posuda, obično sa mešalicom auto cycle automatski ciklus auto ejector automatsko izbacivanje auto oxidation autooksidacija autoclave mouldnig posebna modifikacija pri tretmanu ojačanih materijala gde se dodatni pritisak postiže autoklavom autoignition samozapaljenje automatic cycle automatski cuklus automatic downstroke press automatska presa za posredno presovanje sa gornjim klipom automatic ejection automatsko izbacivanje automatic feed automatsko punjenje (napajanje)

26

automatic heat sealing machine automatsko spajanje (zavarivanje) spojeva toplim postupkom automatic needle type nozzles igličastim ventilom

automatske mlaznice sa

automatic press automatska presa automatic scale automatska vaga automatic start-up mechanism automatski prekidač autooxidation autooksidacija, samooksidacija autotuning automatsko podešavanje (regulacija) auxiliary pomoćni available load korisno opterećenje average molecular weight srednja molekulska masa average particle diameter prosečni prečnik čestice avoid izbegavati axial aksijalan, osni axial and radial injection by screw aksijalno ubrizgavanje rotirajućim pužem axial flight land osna širina navoja puža axial head (s. straight head) aksijalna glava ekstrudera smeštena u istoj liniji sa ekstruderom axis osa, osovina

B back podmetač, leđa

27

backbone osnovni lanac makromolekula backbone structure struktura osnovnog makromolekulskog lanca back eddies ekstrudera

protivtok, cirkularni turbulentni tok u glavi

back flow valve ventil za tečenje u suprotnom smeru, povratni ventil back pressure protivpritisak, povratni pritisak back pressure valve povratni ventil back stop poslednji graničnik backing podloga backing plate temeljna ploča, donja osnovna ploča backing roll noseći valjak backwards obrnuto bad colour dispersion loša disperzija boje (na površini otpreska), što rezultira u pojavi obojenih crtica i tračica (defekt) bad shaped loše (nepravilno) oblikovano baffle vodeća ploča, prigušna ploča baffle plate razdelna ploča, pljosnati element koji služi za promenu pravca tečenja bag vreća (obično od 25 kg u kojoj se nalazi sirovina za proces injekcionog presovanja ili kompaundiranja) bag dump station stanica za pražnjenje vreća i punjenje napojnog bunkera bagasse punilo na bazi šećerne trske baking pečenje, otvrdnjavanje pri pečenju

28

bale cutting saw uređaj za sečenje bala bale and socket joint kuglični ležaj ball bearing kuglični ležaj ball check nozzle mlaznica sa kugličnim zatvaranjem ballanced runner uravnoteženi ulivni sistem banana banana, prstenasto (konusno) lučno ušće u vidu banane Banbury mixer Banbery mešač band traka, sloj, pogonski remen bar štap, motka bar scale linearna razmera barit barijum-sulfat, punilo u kompaundima barrel cilindar ekstrudera barrel assembly sklop cilindra barrel bore diameter unutrašnji prečnik cilindra barrel bungs začepljenja cilindra barrel cartridge čaura cilindra barrel guard zaštitni deo cilindra barrel residence time vreme zadržavanja u cilindru barrel sheet međusloj u cilindru barrier design screw barijerna konstrukcija puža barrier layer barijerni sloj basalt fibres vlakna na bazi prirodnog minerala bazalta, koristi se kao ojačavajući agens za savremene kompaunde visokih performansi base baza, osnova, dno, podloga

29

base coat osnovni premaz base compound osnovni sastojak kompaunda base material osnovni materijal base pad osnovna podloga base plate osnovna (temeljna) ploča base unit osnovna jedinica basket weave posebna vrsta tkanja poznata kao panama tkanje gde su osnova i potka dvostruke niti bast lika, vlaknasti spoljni sloj oko jezgra mnogih biljaka, kao na primer, lana, konoplje bast fibre vlakno od like batch šarža, punjenje batch distillation diskontinualna destilacija batch dosing šaržno doziranje batch mixer diskontinualna mešalica batch polymerization šaržna polimerizacija (diskontinualna) batch production šaržna proizvodnja (diskontinualna) batch processing šaržni postupak (diskontinualan) batch to batch uniformity ujednačenost od šarže do šarže batching unit uređaj za diskontinualno doziranje bath kupatilo, najčešće posuda sa rastvorom u koju se predmeti u toku obrade uranjaju bayonet type thermocouple termopar bajonet tipa bazalt bazalt, prirodni mineral koji se koristi kao ojačavajuće sredstvo kod plastičnih kompaunda beach (s. gravel) marks oštećenja na otpresku u vidu šljunkovitih oblasti (defekt)

30

bead zrno, kuglica bearing ležaj bearing strength nosivost bearing stress nosivo opterećenje bed sloj bed plate osnovna ploča bedded structure slojevita struktura beefing up pojačanje (najčešće jezgra) behaviour ponašanje bell crank ugaona poluga belt feeder trakasti napajač belt conveyor transportna traka, vrpca bench mark reper bench test ispitivanje na radioničkom stolu bench top injection moulding machine mala (ručno vođena) mašina za injekciono presovanje namenjena za izradu prototipova i artikala malih serija bend savijati, koleno kod cevi, savijeni komad bending savijanje bending angle ugao savijanja, krivina bending load opterećenje pri savijanju bending stiffness savojna krutost bending strain savojna deformacija bending strenght savojna čvrstoća bending stress savojno naprezanje

31

bent tunnel circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće u obliku savijenog tunela bentonite bentonit, prirodna koloidna glina, koristi se kao punilo kod elastomera benzene benzen, benzol bevel iskositi, koso rezati, zaobliti bevelled nagnut bevel joint kosi preklopni sloj bias prednaprezanje (kao imenica), dijagonalan, poprečan (kao pridev) biaxial streching biaksijalno razvlačenje bib cock ispusni deo za pražnjenje bib valve ispusni ventil bifunctional structural unit bifunkcionalna osnovna strukturna jedinica bifurcated račvast, nazubljen billet smotani list ili rolna polimera koji se ubacuju u ekstruder ili kalander bin kutija, sanduk, bunker binder vezivo bio based plastics plastika iz bioosnove biodegradable biodegradabilan, biorazgradljiv biscuit otpresak i ulivni sistem u jednom komadu, naziva se i grozd bite nagrizanje, početni uticaj rastvarača na plastične mase, posebno na polistiren

32

black carbonized spots crne karbonizovane tačke na otpresku (defekt) black masterbatch crni masterbač black specs crne tačke na otpresku (defekt) black spots at part ends crne tačke na krajevima otpreska (defekt) black tube float regenerat od crnih creva blade krilo, pregrada blank flange slepa prirubnica blank off zatvaranje otvora na cevi blanking die rezni alat za štancovanje blanking shop odeljenje za pripremu blast ejection izbacivanje otpresaka pomoću komprimovanog vazduha bleach beliti, izbeljavati bleed razlivati, ispirati (obično se misli na boje) bleed resistance otpornost na migraciju aditiva iz unutrašnjosti slojeva bleed through probijanje (npr. lepila kroz podlogu) blemish nedostatak (mana) na površini otpreska blend mešati, namešavati blender mešač, mešalica blind pocket nevidljiva šupljina (džep) blind spot (s. dead spot) materijal

mrtvi prostor gde se zadržava

blinding gubljenje boje blister (s. blistering) plik, mehur (defekt)

33

blister resistance otpornost na stvaranje plikova na površini otpreska blister ring cilindrični deo pužnog vijka koji formira prstenast zazor sa cilindrom ekstrudera bloating tendency sklonost, tendencija ka bubrenju block copolymer blok-kopolimer, sastoji se iz dva različita komonomera u blokovima block PP (s. heterophasic PP, impact PP) kopolimer

blok-PP

block skiving machine mašina za rezanje blokova u slojeve paralelne sa površinom blocking blokiranje, neželjeno prianjanje posebno kod plastičnih filmova ili folija blooming izbijanje nekog elementa na površinu, poznato kao cvetanje ili iscvetavanje blow duvati blow forming oblikovanje duvanjem blow moulding duvanje, proizvodnja šupljih tela tehnikom duvanja blowing agent agens za nastajanje ekspandirane strukture uz oslobađanje gasa blown film duvani crevni film blowtorch let lampa, aparat za zavarivanje blushing zamućenje board tabla, upravljački deo mašine bob filcovana polirna ploča bobbin kalem body telo (kao imenica), zgušnjavati se (glagol)

34

boiling point tačka ključanja bolster obruč, omotač, okvir bombard bombardovati, proces kada snop zračenja ili čestica padne na određeni cilj bond veza, vezivati se bond scission prekid veze bonding strength čvrstoća lepljenja bonding of plastics to metal spajanje plastike sa metalom booster pojačavač pritiska booster ram pomoćni (dodatni) klip bore (s. drill, perforate) bušiti boss ispupčen, udarač prese bottle crate transportni sanduk za boce bottleneck usko grlo u proizvodnji bottom donji deo bottom cavity plate ploča donje šupljine kalupa bottom clamp plate donja stezna ploča bottom discharge pražnjenje sa dna bottom ejection donje izbacivanje bottom gate donji ulivni otvor boundary graničan bracket držač, podupirač brake drum bubanj (doboš) sa kočionim sistemom branch grana, ogranak branch runner grana ulivnog sistema branched macromolecule razgranati makromolekul

35

brand zaštićeni naziv, zaštićeno ime breadth of MWD širina raspodele molekulskih masa break lom, prekid, razbijati breakage prekid break resistant nelomiv, otporan na lom breakdown razgradnja, proboj (kod izolatora) breaker plate ploča na koju se naslanjaju sita u ekstruderu breaker roller valjak za usitnjavanje breaking load prekidno opterećenje breathing odzračivanje bridge breaker uređaj za razdvajanje čestica bridging slepljivanje materijala pri punjenju, stvaranje poprečnih veza breeding odgajati, stvarati Brinell hardness tvrdoća po Brinelu bristle debeli monofilament brittle lomljiv, krt brittelness lomljivost, krtost broad širok broken (s. ragged) film hinge lom šarke brown streaks tamne trake na otpresku (defekt) bubble mehur bubbles in part mehurovi u otpresku bubbly (s. frothy) appearance plikova

nastajanje mehurova ili

bucking iskuvavanje prirodnih vlakana

36

buckle savijati se, izvijati se buckling resistance otpornost na uzdužno savijanje buffer tank međuposuda, posuda za privremeno skladištenje build graditi, izgrađivati built up construction sastavljena konstrukcija built up mould kalup sa umetcima u gnezdu bulged izbočen, ispupčen bulk masa, zapremina bulk article masovni proizvod bulk density nasipna gustina bulk material rastresiti materijal bulk injection moulding otpresaka

injekciono presovanje masivnih

bulk plastics standardne, visokotonažne plastične mase bulk polymerization polimerizacija u masi (bez rastvarača) bulk sampling uzorkovanje iz gomile bulk viscosity zapreminska viskoznost bulk volume nasipna zapremina bulkhead pregrada bumbury mixer bamberi mešač bumped ispupčen bumped off nedovoljno ispupčen bumping disanje kalupa bumpy appearance ispupčen izgled buoyancy moć plivanja, moć plutanja burning gorenje, sagorevanje

37

burn mark trag gorenja, nagorelo mesto burned spot mesto pregrevanja burning drops (defekt)

nastajanje nagorelih kapljica na otpresku

burning streaks (s. silver streaks) nepravilnosti na otpresku u vidu nagorelih strelica (crtica) (defekt) burning rate brzina gorenja burnish polirati burr rapava ivica burst pucanje, prskanje bushing čaura, spoljašnji prsten mlaznice ekstrudera butt prednja strana, spajati butt splicing čeono slepljivanje butt welding čeono zavarivanje butterfly valve leptirasti ventil by virtue na osnovu

C cable kabl cable harness kablovski priključak cable ties kablovski spojevi cake zgrudvati se calcite kalcijum-karbonat, punilo u kompaundima

38

calender effect kalander efekat (izvlačenje folija ili tankih ploča na valjcima velike dužine) cam graničnik cam press ekscentrična presa cam profile grebenasti profil camshaft bregasta osovina cantilever konzola, nosač, podupirač canvas tkanina capability sposobnost capacity kapacitet, sposobnost capacitor kondenzator capture zarobljavanje, zauzeće, hvatanje carbon black čađ carbon fibres ugljenikova (ugljenična) vlakna carcasse okosnica, kostur, karkas carpet underlay ćilimska podloga carrier nosač torpeda u ekstruderu, nosač MB ili pigmenta u kompaundima Cartesian coordinate robot (s. linear robot) industrijski robot sa tri ose koje se kreću pravolinijski, a ne rotiraju, i koje su pod pravim uglom međusobno cartridge heater grejna čaura cascade injection moulding kaskadno injekciono presovanje cashew circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće u obliku kaše carton kartonska kutija za dodavanje aditiva (najčešće za suvo bojenje)

39

cast heater liveni grejač cast film ravni film, liveni film casting livenje casting roll valjak za nanošenje castor oil ricinusovo ulje catalyst katalizator catch zahvatiti, zaustaviti, uhvatiti catenary lančani deo niti caulk zaptivati caulk welding zaptivno zavarivanje caulking v. sealing caulking iron alat za zaptivanje spojeva caulking seam zaptivni šav cause pričiniti, prouzrokovati, izazvati cavitation problems kavitacioni problemi, stvaranje šupljina cavity šupljina, kalupna šupljina, gnezdo kalupa cavity block deo gnezda gde je izrađen spoljni oblik otpreska cavity depth dubina kalupne šupljine cavity mould šupljina kalupa cavity plate šupljina ploče cavity plug umetak u gnezdu kalupa cavity pressure pritisak u šupljini kalupa cavity retainer plate ploča gnezda kalupa cavity side strana kalupa koja se nalazi uz mlaznicu cavity side part nepomični deo kalupa

40

cell ćelija cellular ćelijasti, ekspandirani, penast, porozan cellulose celuloza, prirodni polimer koji je sastavni deo biljnog sveta cement cement, lepak, lepiti, spojiti cementing machine mašina za nanošenje lepila centering ring hole centriranje otvora prstena central gate centralno ušće centrifugal blender centrifugalni mešač centrifugal impeller mixer turbomešalica certificate atest chain lanac chain branching grananje lanca chain lenght dužina lanca chain packing pakovanje lanca chain propagation rast lanca, propagacija chain segment deo lanca chain termination završetak rasta lanca chain transfer prenos lanca chalk kreda, kalcijum-karbonat, koristi se kao punilo chalking kredanje, pojava praškaste naslage na površini chamber komora chamfer kosi rub, zarubiti ivice, iskositi change promena, pretvaranje changeover preorijentisati se

41

change-over point (injection to mould) tačka prelaza (sa ubrizgavanja na kalup) channel kanal, dovodni kanal, žleb channel depth dubina kanala, predstavlja sabijanje u kanalu ekstrudera, tj. odnos dubine prve i poslednje zavojnice pužnog vijka chaotic flow haotičan protok char ugljenisati se charred streaks nepravilnosti na otpresku u vidu ugljenisanih crtica (tračica), (defekt) character karakter, svojstvo, štampano slovo characteristic karakterističan characteristic curve karakteristična kriva charge šarža, punjenje, naelektrisanje charge accumulation akumulacija naelektrisanja charge stock materijal za punjenje charging tray uređaj za punjenje kalupa sa više kalupnih šupljina Charpy impact resistance otpornost na udarnu žilavost po Šarpiju chart dijagram, grafik chase okvir kalupa chassis šasija check kontrolisati, proveriti check analysis kontrolna analiza check valve nepovratni ventil checker plate rebrasti lim

42

checking provera, nastanak mrežastih pukotina chemical hemijski chemical resistance hemijska postojanost, otpornost na hemikalije chill naglo hladiti chill mold hladni (zamrznuti) kalup chill roll extrusion ekstrudiranje sa rashladnim valjkom chimney cev za usisavanje china clay kaolin, hidratisani aluminijum-silikat, služi kao punilo chip resistance otpornost na cepanje chips otpadci, sitne čestice, rezanci chiral asimetričan chisel gate ušće u obliku dleta choice izbor choke začepiti choker bar suženje poprečnog preseka u ekstruzionoj glavi chop-out die alat za isecanje chopped isečen chopped filled plastic česticama

plastični materijal punjen sitnim

chopped strands isečeno stakleno vlakno chopping machine seckalica, mašina za sečenje chopping strands with circular cross section iseckano stakleno predivo sa prstenastim poprečnim presekom chrome plated hromiran

43

chrome plating hromiranje (metaliziranje) plastičnih delova u cilju poboljšanja estetskog izgleda ili postizanja boljih svojstava (otpornost na grebanje, UV-radijaciju i sl.) chuck stezač, uređaj za pritezanje chute nagnuta ravan za gravimetrijski transport materijala, kanal za punjenje chute feeding doziranje kosim žlebom circle cutting machine mašina za sečenje krugova circuit kolo, strujno kolo circuit breaker automatski prekidač circular saw kružna testera circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće circular tip kružni kraj (naglavak) cissing nastajanje klobuka, mehurova cladding oblaganje clamp stegnuti, učvrstiti clamping force pritisak zatvaranja, sila zatvaranja clamping plate stezna ploča clamping pressure pritisak pri stezanju clamping stroke hod zatvaranja kalupa clamping unit jedinica za zatvaranje kalupa clarification razjašnjenje, bistrenje classification klasifikacija claw roller bregasti valjak clay glina, kaolin (služi kao punilo) cleaning čišćenje, prečišćavanje

44

cleanliness čistoća clear čist, providan clear film providni film clearance zazor cleavage cepanje, raslojavanje slojevitih materijala clicker press mašina za utiskivanje, štancovanje clip otkinuti, odrezati clockwise u smeru skazaljke na satu clog zapušiti, začepiti close zatvoriti closed cell zatvorena ćelija kod penastih proizvoda closing force sila zatvaranja kalupa closing joint dodirna površina zatvorenog kalupa closing time of mould vreme zatvaranja kalupa close toleranced mouldings otpresci sa uskom tolerancijom closing travel hod zatvaranja kalupa closed loop of control zatvoren kružni sistem kontrole closure zatvaranje, zatvarač (na posudi, boci) clot nastajanje grudvi cloudiness zamućenje cluster stvaranje (grupisanje) čestica, ugrušaka coalescence sjediniti se, spajanje coarse screen grubo sito coarse thread gruba nit coarse yarn debela nit, gruba pređa

45

coat prevući, naneti, premazati cocoon čaura kod prirodnih vlakana coconut kokosov orah, koristi se kao prirodno ojačavajuće vlakno u plastičnim kompaundima coefficient of friction faktor trenja coefficient of linear expansion rastezljivost

toplotno širenje, toplotna

cohesive forces kohezione sile coil namotaj, kalem coiled molecule sklupčani molekul coiled-up state sklupčano stanje coir prirodno vlakno koje se dobija iz mahune kokosovog oraha, koristi se za izradu užadi i ojačanja kod plastičnih kompozita cold flex temperature temperatura hladnog savijanja cold moulding injekciono presovanje na hladno cold runner system kanalima

ulivni sistem sa hladnim razvodnim

cold setting otvrdnjavanje na hladno cold slug hladni čep, prva količina materijala koja se ubrizgava u kalup, hladni ugrušci cold slug pockets (pullers) izbacivač hladnih ugrušaka cold slug well hladno udubljenje u kalupu naspram ulivka za zadržavanje proizvoda, hladni ugrušci u udubljenju kalupa cold strech hladno razvlačenje cold temperature impact strength udarna jačina na hladnoj temperaturi

46

collapse srušiti se, urušiti se, razarati collapsible mandrel rasklopivi torpedo colorant addition level stepen dodavanja boje cooling hlađenje, rashlađivanje cooling baffles pregrade za hlađenje u kalupu cooling fixture oprema za hlađenje colour batch obojena šarža colour bleeding probijanje boje, migracija pigmenata colour change promena boje colour fadding gubljenje boje colour matching nijansiranje boje colour streaks obojene crtice na otpresku (defekt) combustion gorenje commercial unit industrijsko postrojenje commitment angažovanje, odanost, privrženost commodities standardne, osnovne (visokotonažne) plastične mase comonomer komonomer, jedinka u polimernom lancu drukčija od osnovne compact sabiti, presovati, zgusnuti compaction of agglomerates sabijanje aglomerata compactor centralni deo levka za doziranje sa dodatnim uređajem za bolje isticanje materijala compartment odeljenje, komora compatibility kompatibilnost, podnošljivost

47

complementary systems komplementarni (dodatni) sistemi osnovnoj opremi completition završetak, kompletiranje compliance povinovanje, saglasnost, pridržavanje, elastičnost comply povinovati se, pristati composite polymer material kompozitni polimerni materijal koji se sastoji od polimerne matrice i drugih dodataka composite shell kompozitna obloga composition sastav, nastajanje compound kompaund, nastaje mešanjem osnovnog polimera sa dodacima u mašini za mešanje (ekstruderu) compounding kompaundiranje, proces dobijanja kompaunda u ekstruderu comprehensive test svestrano ispitivanje compress komprimovati, sabijati compressed air ejection izbacivanje komprimovanim vazduhom compression modulus pritisni modul, modul pri sabijanju compression moulding injekciono presovanje sa otvorenim kalupom compression ratio kompresioni odnos, stepen sabijanja compression section sekcija sabijanja (kompresije) compression set kompresioni set, zaostala deformacija posle kompresije compression strenght pritisna čvrstoća compression zone kompresiona zona compressive stress pritisno naprezanje

48

conceive smisliti, shvatiti conciseness of control konciznost (sažetost) kontrole concentration koncentracija condensation polymerization polikondenzacija, nastajanje polimerizaciong proizvoda spajanjem dva različita monomera uz izdvajanje vode conditioning kondicionirati conduct provoditi, voditi conductibility provodljivost, vodljivost conduct bar vođica pločice conduit cev, dovodna cev cone konus, konusni cone belt klinasti remen cone gate konusno ušće conical save-all konusni hvatač conical sleeve konusni rukavac conical tapered section zona sažimanja puža sa povećavajućim unutrašnjim prečnikom navoja confection konfekcionirati, sastaviti configuration konfiguracija, odnosi se na stanje koje je određeno položajem molekula u odnosu na dvostruku vezu u polimernom lancu confine ograničiti, zatvoriti conformation konformacija, odnosi se na fizičku strukturu mogućnosti rotacije molekula oko jednostruke veze u polimernom lancu

49

congeal smrzavati se, zgusnuti se pod dejstvom niske temperarture conical konusni conjugated konjugovan connect spojiti, povezati connecting rod vezna poluga connector konektor, spojna cev consistent rate of material feed konzistentna brzina napajanja materijala consistent shot weight konzistentna (stalna, postojana) masa ubrizgavanja constant konstanta constant lead screw puž sa konstantnim korakom constant level regulator stalni regulator nivoa constant pitch screw puž sa konstantnim usponom constant taper screw konusni puž sa konstantnim korakom i sa ravnomerno rastućom dubinom žleba zavojnice constituent sastavni deo constrain sabiti constraint ograničenje constriction suženje construction konstrukcija, struktura consumption potrošnja contact dodir, kontakt contact adhesive kontaktno lepilo, kontaktni adheziv contact moulding oblikovanje na niskom pritisku

50

contact roller pritisni valjak contain sadržavati container posuda, rezervoar containment hopper zapreminski deo levka contamination zagađenje, onečišćenje content sadržaj continuous kontinualan continuous loss in weight kontinualni gubici mase continuous speed variation kontinualno menjanje brzine contour welding zavarivanje po konturi contract skraćivati, smanjiti se contraction ratio relativno suženje contrast suprotstaviti se control kontrola, kontrolisati, regulisati controllled rheology grades reologije

tipovi polimera kontrolisane

control network kontrolno upravljanje procesom control room kontrolna (komandna) soba control sampling odabiranje kontrolnih uzoraka convection odvođenje conventional konvencionalan, uobičajen conversion konverzija, pretvaranje conveyor transporter cool hladiti, rashladiti coolant rashladni medijum, rashladno sredstvo cooling circuity sistem hlađenja (zatvorenog)

51

cooling fixture oprema za hlađenje cooling jacket rashladni plašt cooling jig rashladni uređaj za zadržavanje oblika i dimenzija otpreska nakon hlađenja cooling tower rashladni toranj cope savladati, obavijati, obuhvatiti copolymer kopolimer, sastoji se od različitih komonomera copolymerization with crosslinking umrežavanjem

kopolimerizacija sa

copy (s. replica, duplicate) kopija cordage fibres vlakna za užad core jezgro, kanal u kalupu za tečnost za prenos toplote core back injection moulding dvokomponentno injekciono presovanje sa nerotirajućim kalupom core of extruder trn ekstrudera core mould jezgro kalupa core pullar stroke hod istiskivača core pulling device uređaj za izvlačenje (pomicanje) jezgra u kalupu corner ugao corner sampling ugaono uzorkovanje corona korona efekat corona discharge korona (električno) pražnjenje co-rotating twin screw extruder ekstruder correct nozzle contact force mlaznice

korotirajući dvopužni

korigovana kontaktna sila

52

correct shrinkage pravilno skupljanje correction factor korekcijski faktor correlation uzajamni odnos, korelacija correspond odgovarati corrosion korozija corrosion fatigue korozijski zamor corrugated talasast, naboran (kod cevi) corrugation izbrazdanost, nažlebljenost cost-benefit balance balans troškova i pogodnosti cotton gossypium hirsutum, pamuk, koristi se kao ojačavajuće prirodno vlakno u plastičnim kompaundima count broj, brojati counter brojilo (kao imenica), suprotan (kao pridev) counteract protivdejstvo counterdraft udubljenje u kalupu counterflow protivstruja, suprotan tok counter-rotating twin screw extruder dvopužni ekstruder sa suprotnim okretanjem pužnih vijaka counter sinking proces suprotan utiskivanju ili sabijanju coupling spojnica, veza coupling agent sredstvo za povećanje adhezivnosti coupling motor spojnica motora course smer, pravac cover pokrivanje, poklopac cover glass pokrivno staklo cover mould nepomični deo kalupa za injekciono presovanje

53

cover trip pokrivna traka cow horn circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće u obliku kravljeg roga crack pukotina, naprslina crack growth resistance otpornost na rast pukotina crack sensitivity osetljivost na stvaranje pukotina cracking raspad, stvaranje pukotina crane for moulds dizalica (kran) za kalupe crank ručica, poluga crankshaft kolenasta osovina crate gajba, sanduk za boce crater nastajanje kratera na površini (greška) crawl stvaranje bora na površini filma posle skidanja sa valjaka crazing nastanak sitnih pukotina crease (s. ripple, curl) naborati, nabirati creasing pojava gužvanja creep puzanje creep resistance otpornost na puzanje crescent tear test ispitivanje na cepanje, cepanje uzorka u obliku polumeseca crimp uvijenost, kovrdžavost crimp fibre kovrdžava vlakna crinkle ugib, savijanje critical kritičan critical strain kritična deformacija pre pucanja

54

croning method školjkasto livenje crop usev cropping sakupljanje roda kod prirodnih vlakana, sakupljanje ulivnih kanala nakon procesa injekcionog presovanja cross ukrštanje, presek cross breaking strength savojna čvrstoća cross cutter poprečni sekač cross head die mlaznica poprečne glave crossed beating surface dodirna površina noža u usitnjivaču crosslinking umrežavanje, stvaranje poprečnih veza u makromolekulu cross link scission prekid poprečne veze cross section poprečni presek cross wise poprečni smer crown zaobljenost crude sirov, sirovina crumb komadić (obično izmleven) crumbed samleven (često se odnosi na prirodna vlakna) crumble away sitniti, drobiti crushing gnječenje, drobljenje crystal kristal crystallinity kristaliničnost crystallization kristalizacija cubic kubni, na treći stepen cubic content zapreminski sadržaj cull višak, škart

55

cup šolja, čaša curbing rib ivica curdle zgrušavati se cure otvrdnjavanje, vulkanizacija cure timer regulator vremena otvrdnjavanja curl uvijati se, nabirati curricula nastavni plan current tok, tečenje, električna struja curring shop odeljenje za završnu obradu curtain zastor, zavesa curvature savijanje, krivljenje curve kriva, grafik, krivina, savijati curved zakrivljenost curved subsurface gate (s. curved tunnel gate) zakrivljeno tunelsko ušće u formi kuke cushaw izgnječen, kašast cushion prigušivati, jastuk custom uobičajeni custom mixing priprema smeše po nalogu kupca custom moulder uslužno presovanje customize preći u običaj customize dimensions uskladiti dimenzije customization prihvatanje običaja cut seći, zarez, rezati, frakcija cut off odseći, skratiti, otpadak pri rezanju cutter nož, rezač

56

cycle ciklus cycle time vreme ciklusa cyclic cikličan, kružni cyclone separator ciklonski separator cylinder cilindar cylinder head glava cilindra cylinders rated capacity projektni kapacitet cilindara cylindrical cilindričan

D dam regulator širine, pregrada damage oštećenje damp istovariti naginjanjem damping prigušenje dampness vlažnost dark discharge tamno izbijanje dark spots pojava tamnih mrlja na otpresku (defekt) darkening zatamnjenje daylight rastojanje između ploča otvorene prese daylight press opening radni hod etažne prese dead beat potpuno iscrpljeno, samleveno dead centre mrtva tačka dead fold stalni nabor

57

dead time vreme praznog hoda, vreme zadržavanja materijala pre ulaska u centralni ulivni sistem deaeration odzračivanje, uklanjanje gasova debburing (s. deflushing) uklanjanje viška materijala na slojevima otpreska deburring brušenje površinskih neravnina decant odliti tečnost iz taloga, dekantirati decay raspad, nestajanje decompose razlagati se decomposition raspadanje, razgradnja decompression section sekcija dekompresije decontamination ćenja

dekontaminacija, odstranjivanje onečiš-

decortication skinuti, oguliti (termin kod biljaka ili prirodnih vlakana) decrease smanjivati, umanjivati decreased lead screw puž sa smanjujućim korakom i konstantnom dužinom žleba zavojnice decreasing depth screw dubine navoja

puž sa postupnim smanjenjem

dedicate posvetiti dedusting agent sredstvo za skidanje prašine deep dubok deep channel screw pužni vijak sa dubokim kanalima deep draw duboki otpresak deep draw component komponenta dubokog izvlačenja deep pocket duboka šupljina (džep)

58

defeat poraziti defect defekt, greška defects on electroplated plastic parts defekti na galvanski nanošenim plastičnim delovima defective moulding neispravan otpresak, škart deficiency manjak, nedostatak deflash uklanjanje viška materijala na spojevima otpreska deflection otklon, odstupanje deflection temperature under load oblika

toplotna postojanost

deformation deformacija, promena oblika deformation-demoulding deformacija pri vađenju iz kalupa na otpresku (defekt) deformation set trajna deformacija degassification degazifikacija, uklanjanje gasova degating odrezivanje ušća degating operation odstranjivanje ulivnih kanala degradation degradacija, razgradnja degreased odmašćen degree stepen degree of crystallinity stepen kristalnosti dehumidified air suv vazduh dehydrogenation dehidrogenacija, uklanjanje vodonika iz jedinjenja delamination delaminacija, raslojavanje delamination (s. peeling) raslojavanje, ljuštenje na otpresku (defekt)

59

delivery dovođenje, napajanje delivery screw pužni vijak za doziranje delivery table otpremni sto delustering proces matiranja, tj. uklanjanje sjaja demanding application zahtevna primena demixing razdvajanje slojeva demoulding vađenje otpreska iz kalupa demouldability pressure kalupa

pritisak pri vađenju otpreska iz

demouldability robot robot za vađenje otpresaka den (s. denier) den, jedinica za finoću vlakana denier scale denijerska vaga (za mala vlakna) dense gust density gustina density of melt gustina rastopa dent trag, otisak deoxidation redukcija, uklanjanje kiseonika departement odeljenje depend zavisiti depletion osiromašenje, iscrpljenje depolymerization depolimerizacija, razlaganje polimera na osnovne sastojke deposit talog, taložiti depression udubljenje, ulegnuće depth dubina depth of undercut dubina zareza

60

derivative derivat derive izvesti, izvući, poticati descending temperature profile spuštajući (opadajući) temperaturni profil dessicant sredstvo za sušenje design projektovati, konstruisati, projekat design technique metoda projektovanja designation system sistem za obeležavanje desintegration usitnjavanje desizing uklanjanje pomoćnih sredstava za predenje i tkanje desk top injection moulding machine (v. bench top injection mouldnig machine) detectability sposobnost otkrivanja grešaka diaphragm (s. ring) gate prstenasto ušće dimensional accuracy dimenzionalna tačnost discoloration obezbojenje dissipation rasipanje, gubitak distance between tie bars rastojanje između vođica distort iskriviti, deformisati distortion free mouldings otpresci bez deformacija destructive destruktivan, štetan detackifier sredstvo za podmazivanje, za odvajanje otpreska od kalupa detachable razdvojiv, koji se rastavlja deterioration pogoršanje, kvarenje determine odrediti

61

detrimental štetan, škodljiv developed dye nastajanje boje na vlaknu development of brittleness razvoj krtosti device uređaj, aparatura device for platens distance adjustment šavanje razmaka nosača kalupa

uređaj za pode-

devulcanization devulkanizacija devulcanized rubber devulkanizovana guma, regenerat dewatering uklanjanje vode dextrorotary desnorotirajući diagram šema, dijagram dial micrometer mikrometar sa skalom diameter prečnik diameter of filaments prečnik filamenta diameters ratio ekstrudera

odnos prečnika između cilindra i puža

diaphragm control valve membranski upravljački ventil diaphragm gate kišobransko ušće dicer rezač granula iz polimernih traka die mlaznica, dizna die approach ulazni kanal mlaznice die base telo mlaznice die center torpedo die land deo mlaznice istog prečnika u kome se oblikuje ekstrudat die plate držač kalupa

62

die pressure pritisak u mlaznici ekstrudera die relief proširenje izlaza mlaznice die spider nosač razdelnika (torpeda) die spinning nozzle mlaznica za izvlačenje vlakana die swell bubrenje ekstrudiranog proizvoda dielectric breakdown električni proboj dielectric constant dielektrična konstanta dielectric loss dielektrični gubitak dielectric strength dielektrična čvrstoća (jačina) diesel effect greška pri injekcionom presovanju koja nastaje kada su kanali za odzračivanje blokirani talogom degradiranog polimera te dolazi do zadržavanja vazduha, koji kada se zagreva, dovodi do degradacije polimera difficulties during pulling teškoće pri izvlačenju (otpreska iz kalupa) digital brojčan dilatation širenje dilution razređenje, razblaživanje dimensional dimenzionalan dimensions too big prevelike dimenzije otpreska, kada su veće od onih u projektnoj dokumentaciji dimensions too small premale dimenzije otpreska, kada su manje od onih u projektnoj dokumentaciji diminished form smanjen oblik dip uroniti dip polishing poliranje uronjavanjem

63

direct blend injection moulding dodavanje smeše elastomera i plastične mase, a da pri tome ne dolazi do separacije komponenata direct coupled direktno vezan direct gate direktno ušće direction of flow pravac protoka directional valves uljni ventili (razvodnici) kod hidraulične opreme dirt nečistoća dirt retention sklonost ka prljanju disbond (s. detach) odlepiti disc gate pločasto ušće, kišobransko ušće discharge pražnjenje discharge cock slavina za ispuštanje discontinuous diskontinualan dish udubiti, izdubiti disintegration sitnjenje, raspad disguise prekriti greške na otpresku dismantle rastaviti na delove, demontirati disorder neuređenost dispense dozirati, dodavati, nanositi dispenser dozirni uređaj disperse dispergovati, raspršiti na sitne delove dispersion razbijanje anglomerata na sitnije čestice u toku kompaundiranja displacement premeštanje, pomeranje

64

displacement volume istisnuta zapremina display izlaganje, ispoljavanje disposable jednokratan, koji se izbacuje posle upotrebe disposables proizvodi za jednokratnu upotrebu disposal odstranjivanje, odlaganje disrupt poremetiti, prekinuti disruptive koji remeti disruptive strength probojna čvrstoća dissipation factor faktor električnih gubitaka dissolve rastvoriti distance rastojanje distance between bars rastojanje između vođica distinguish razlikovati, odlikovati se distortion iskrivljenje, vitoperenje, distorzija (dimenzionalna deformacija proizvoda izazvana unutrašnjim naprezanjima) distribution raspodela, prostorna ujednačenost mešanja pojedinih pigmenata ili punila u finalnom proizvodu distribution board razvodna ploča distribution box razvodna kutija, razvodni orman distributive mixing raspodela mešanja distillation destilacija distinction razlika, obeležje distort iskriviti, deformisati divergency odstupanje dock skratiti domain oblast, područje

65

domed izbočen, ispupčen, konveksan dope impregnacija za tekstilna vlakna dosage (s. dosing) doziranje dosing delay usporavanje doziranja double blade mixer mešač sa dve lopatice double break switch dvosmerni prekidač double cone blender mešač sa dvostrukim konusom double force mould kalup sa dva klipa double gate dvostruko ušće double pole switch dvopolna sklopka double ram press presa sa dva klipa double row ball bearing dvostepeni kuglični ležaj double screw extruder dvopužni ekstruder, sa dva pužna vijka double side gate dvostruko bočno ušće double threaded screw pužni vijak sa dvostrukim navojem doubling udvajanje, uvijeno predivo dough masa u obliku testa, pasta dough mixer mešač (gnjetilica) sa protivstrujnim lopaticama doughly u vidu izmešanog testa (paste) dovetail sprue izbacivač ulivnog kanala u obliku lastinog repa dowel zaglaviti, staviti klin, učvrstiti downcomer odvodna cev downgauged smanjene debljine

66

downstream accessories pomoćna oprema koja se nalazi iza osnovne downstroke press hidraulična presa sa gornjim pomičnim nosačem i hodom nadole downtime vreme zastoja draft nacrt, skica, nagib, suženje, izvlačenje draft angle ugao konusnosti drag flow glavni tok rastopljenog kompaunda u ekstruderu drag reducer materijal za snižavanje otpornosti na tečenje drag out (s. pull out, draw out) izvlačiti dragging najedanje, zaribavanje dragging of ejection plate najedanje izbacivačke ploče drain ispuštanje, odvod drain valve ispusni ventil drainage pit jama za drenažu drape oblikovanje izvlačenjem drape moulding toplo oblikovanje razvlačenjem draw nagib, suženje, izvlačenje draw down ratio proširenje mlaza rastopa pri izvlačenju, odnos između otvora mlaznice i prečnika ekstrudata draw ratio odnos površine preseka originalnog i istegnutog uzorka draw out table of press izvlačna ploča prese drawing izvlačenje, izduženje drawn sample nasumično odabran uzorak dress podmazati, naoštriti zupca testere

67

drier sušač drift odstupanje, devijacija drill v. bore bušiti drill brace ručna bušilica drive pogon, prenos driving power snaga pogonskog elektromotora drive system sistem prenosa driving shaft pogonsko vratilo driving wheel pogonski točak driven roller pogonski valjak drooling pojava nepravilnosti na otpresku (defekt) drop pad, kap droplet kapljica drowned pipe potopljena cev, uronjena cev drug room odeljenje za recepture drum bubanj, doboš drum brake cilindrična kočnica drum dryer rotaciona sušilica dry blend suva smeša dry coloring bojenje u suvom stanju dry cycle time vreme (broj) praznih ciklusa dry handle (s. dry feel) suvi pokrivni sloj koji se ne lepi pri slaganju dry screening prosejavanje suvog materijala dry spinning suvo predenje dry spot neispravan detalj, neispravno mesto

68

drying sušenje drying of staple fibres in tow form sušenje vlakana u obliku štapića u snopu drying tunnel tunelska sušnica dual udvojen, dvostruk duct cev, cevovod duct tape adhesives adhezivi za trake obmotane oko cevi duct winding namotavanje cevi ductility istegljivost, razvlačivost due weight očekivana težina dull areas mutne (matirane) zone dull spots near the gate mutne mrlje oko ušća (defekt) dull surface mutna površina, bez sjaja dulling agent sredstvo za oduzimanje sjaja dump isprazniti dumping pražnjenje duplex dvostruki duplex moulding posredno presovanje sa dva klipa durability postojanost, izdržljivost, trajnost duromer termoreaktivni polimer dust bin bunker za prah dust collector skupljač prašine dwell ventovanje kalupa dwell pressure pritisak zadržavanja dwelling time vreme boravka materijala u kalupu dye boja, bojiti

69

dyeing bojenje dyestuff boja dye sprayer pištolj za prskanje boje dynamic balance dinamička ravnoteža dynamic damper dinamički prigušivač dynamic fatigue resistance dinamička otpornost na zamor dynamically crosslinked polyolefin dinamički umrežen poliolefin dynamically vulcanized material dinamički vulkanizovani materijal

E E glass E staklo, tip stakla koje sadrži malu količinu baznih bor-silikata, koristi se kao ojačavajući agens u kompaundima earth zemlja, uzemljiti, spojiti sa zemljom earthed uzemljen earth lead vod za uzemljenje earthing uzemljenje earthing switch uzemljena sklopka ease of processing laka preradljivost ease release lako odvajanje easy flow lako tečljiv, slabo viskozan easy tuning lako podešavanje

70

eco-friendly ekološki prihvatljiv eccentric ekscentričan eddy current heating grejanje indukcijom edge ivica, obod edge forming zarubljivanje, nastajanje ivica edge gate ivično ušće, ušće na ivici otpreska edge jointing adhesive lepak za spajanje rubova edge trimmer uređaj za rezanje ivica edge weld ivični var edgewise uzdužno effect efekat, uticaj efficiency efikasnost efflorescence izbijanje sastojaka na površinu, iscvetavanje effluent izlazni proizvod, odvod tečnosti efflux viscosity viskoznost isticanja ejection izbacivanje, vađenje otpreska uz kalupa ejection bar pločica istiskivača ejection grooves pojava brazdi pri izbacivanju iz kalupa na otpresku (defekt) ejection ram klip za izbacivanje ejection temperature temperatura izbacivanja iz kalupa ejection time vreme vađenja komada ejector izbacivač iz alata ejector force sila izbacivanja ejector pin šipka izbacivača ejector plate ploča izbacivača

71

ejector pin marks greške na otpresku od ploče izbacivača (defekt) ejector rail nosač izbacivača ejector sheet čaura istiskivača ejector spring opruga izbacivača otpreska iz kalupa ejector stroke hod izbacivača ejector travel hod istiskivača otpreska elastance dielektrična čvrstoća elastic elastičan elastic limit granica elastičnosti elastic range macija)

elastični opseg (na krivoj naprezanje–defor-

elastic recovery elastični oporavak electromagnet voltage radni napon elektromagneta elastomer elastomer elastomeric alloy thermoplastic vulcanizate legura od termoplastičnog vulkanizata

elastomerna

elbow koleno cevi electric električni electric strength dielektrična čvrstoća, probojna čvrstoća electrical discharge električno pražnjenje electrical insulation (s. volume resistivity) električna izolacija electrical properties električna svojstva electroformed mould elektrogalvanski izrađeni deo kalupa ili gnezda

72

electronic process controller tronskoj izradi

programski uređaj u elek-

electronic variable speed energy saving technology tehnologija uštede energije putem promenljive elektronske brzine elephant skin nepravilnosti na površini otpreska u vidu slonovske kože (defekt) elementary elementaran elementary fibre elementarno vlakno elevator dizalica, lift elimination eliminacija, odstranjivanje elongation izduženje, istezanje elongation at break prekidno izduženje (istezanje) elongation at yield stress istezanje na granici razvlačenja elongational rate effect stepen (koeficijent) brzine izduženja elutriation ispiranje i dekantiranje embedded umetnuto, ispunjeno embedded thermocouple ugrađeni termoelement embedding ispunjavanje, zalivanje emboss utiskivati embossed sheet folija sa utisnutim dezenom embossing rolls valjci za utiskivanje embrittlement nastajanje krtosti emerge pojaviti se, iskrsnuti emery stone brusni kamen emission emisija, ispuštanje

73

emptying pražnjenje emulsion emulzija emulsion polymerization polimerizacija u emulziji enable omogućiti encapsulate zatvoriti u kapsulu, oblagati enclosure omotač, obloga encounter susresti, naići end kraj, krajnji end-over-end type mixer mešalica sa vertikalnim bubnjem end thrust aksijalni pritisak end use property upotrebno svojstvo ends prednja strana mašine endless sheeting beskonačna folija endurance trajnost, dugovečnost, izdržljivost energy energija energy of retraction energija rasterećanja enforce primeniti, podstaći engineering plastics konstrukcione plastične mase (tehničke, inženjerske) engraved rolls valjci za utiskivanje engraving graviranje engraving depth gravirano po dubini enhance pojačati enlargement povećanje, uveličanje enriched obogaćen ensure osigurati, obezbediti

74

entanglement preplitanje, uvijanje makromolekulskih lanaca entrapped air bubble zarobljeni vazdušni mehur na otpresku (defekt) environment okolina, okruženje environmental shrinkage (s. post mouldnig shrinkage) naknadno skupljanje (pod uticajem spoljašnjih uslova) environmental stress cracking resistance otpornost na lom u medijumu, otpornost na stvaranje pukotina zbog zaostalog naprezanja i uticaja okolnog medijuma equation jednačina equilibrium ravnoteža equipment oprema equipment set-up raspored opreme equivalent concentration ekvivalentna koncentracija equivalent conductance ekvivalentna provodljivost equivalent weight ekvivalentna težina erection izgradnja, podizanje, montaža eriometer instrument za merenje prečnika vlakana erronenously netačno, pogrešno erosion razaranje, nagrizanje estimate proceniti, oceniti etching skidanje materijala sa predmeta hemijskim sredstvom, nagrizanje evacuate evakuisati, izbacivati vazduh evaluation procena, izračunavanje evaporation isparavanje even ravan, ravnomeran, parni

75

evidence based approach podacima

pristup baziran na dokazanim

evolution izdvajanje, razvoj examination ispitivanje examining room odeljenje za ispitivanje (kontrolu) excess material višak materijala excessive anisotropy prekomerna anizotropija excessive amount dopunska (prekomerna) količina excessive distortion prekomerna deformacija excessive orientation prekomerna orijentacija exchange reaction reakcija supstitucije (zamene) exchanger izmenjivač (razmenjivač) toplote execution izvršenje exfoliation odvajanje, ljuštenje exhaust izvlačiti, odvojiti exhibit izlagati, pokazati expand ekspandirati, širiti se expanded plastic ekspandirana (penasta) plastika expansion inserts ulošci za kompenzaciju (dilataciju) exploit iskoristiti exposure izlaganje expulsion isključenje extended gate freeze time produženo vreme hlađenja ušća extendibility granice

mogućnost dodavanja punila do određene

76

extender punilo, sekundarni omekšivač, dodatak za poboljšanje preradljivosti extensibility rastezljivost, istegljivost extension nozzle izdužena mlaznica extension nozzle for sprueless moulding direktno ubrizgavanje (bez ušća)

mlaznica za

external plasticizer spoljni plastifikator (omekšivač) external rib spoljašnje rebro (kao ojačanje) extinguish gasiti extract ekstrahovati, izdvajati extracting pieces time vreme vađenja otpreska iz kalupa extractor pin klin za vađenje extremities ekstremiteti, najdalji delovi koji treba da se ohlade u otpresku extrudate ekstrudat, proizvod ekstruzije extruded strings ekstrudirane niti extruder ekstruder extruder layout šema (plan) ekstrudera extruder torque obrtni moment puža ekstrudera extrusion ekstruzija, ekstrudiranje extrusion die ekstruzijska mlaznica, alat za ekstrudiranje extrusion mandrel ekstruderski razdelnik (trn) exudation migracija komponenata smeše na površinu, iznojavanje

77

F fabric tkanina fabric coating premaz tkanine sa polimerom fabric filled mouldnig compound kompaund sa tekstilnim punilom za injekciono presovanje fabric insert tekstilni uložak fabricable stage (s. tractable stage) postojanost pri čuvanju face lice, spoljašnji izgled factor faktor faded obezbojen failure oštećenje faint brown streaks mutne tamne trake (pruge) faintly slabo family mould kalup sa više kalupnih šupljina, kombinovani kalup fan gate lepezasto ušće fascia komandna tabla fast mould closing and opening strokes brzi i spori hod zatvaranja i otvaranje kalupa fatigue zamor materijala fatigue limit (s. endurance limit) granica izdržljivosti fatigue strength zamorna čvrstoća, čvrstoća na zamor, dinamička izdržljivost faulty oštećen, sa greškom

78

faulty batch šarža sa greškom feather opruga feature karakteristika feed napajanje, doziranje feed bushing ulivni umetak feed hopper levak za napajanje materijala feed pump napojna pumpa feed section zona (sekcija) napajanja feed stock sirovina feed stream inlet ulaz napojnog toka feed tank posuda za doziranje feed trunk cev za napajanje feed zone zona doziranja, napojna zona feeder dozator, uređaj za napajanje feetle dovesti u red felting screen deo ploče sa finim otvorima na kojoj se oblikuju vlakna u gustu strukturu female core ženski deo kalupa female mould gnezdo, matrica fettle ispraviti, očistiti fiber vlakno, nit fiber bunching proces nastajanja snopova od pojedinačnih vlakana fibre bundles svežanj, snop vlakana fibre filled moulding compound kompaund sa vlaknima za injekciono presovanje

79

fiber stregth utilization iskorišćenje čvrstoće vlakna u predivu fiberglass stakleno vlakno fiducial points referentne tačke field polje, oblast fil osnovno vlakno filament tekstilna jednostruka nit, monofilament filament winding namotavanje niti filamentation pojava vlaknaste strukture na ušću (defekt) fill ratio nivo punjenja kalupa (može biti nedovoljno ili previše) fill speed brzina punjenja filled masterbatch punjeni masterbač filler punilo filler specks mrlje od punila koje migriraju na površinu fillet zaobljenje, zadebljanje filling punjenje filling degree stepen punjenja filling time vreme punjenja kalupa film film film gate filmsko ušće filter filter, filtrirati filter pack pakovanje filtera final clamping force konačna sila zatvaranja fine screening fino sortiranje fine tuning fino podešavanje

80

fines praškasti (usitnjeni) materijal finger circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće u vidu prsta fingers validing ručno vrednovanje (prstima) finish završiti, završna obrada finished article krajnji proizvod, finalni otpresak finishing room odeljenje za završnu obradu finishing schedule postupak završne obrade finishing treatment završna obrada fire point tačka zapaljivosti fireproof otporan na plamen first in-first out policy prvi ući i prvi izaći iz posla fishbone dijagram uzrok–posledica u obliku ribljeg kostura fish eyes greške u polimernom filmu ili na otpresku u vidu ribljih očiju fishtail kneader gnjetilica sa mešačima u obliku ribljeg repa fishtail manifold razdelnik u obliku ribljeg repa fission cepanje, prekid fit podešavati fitting podešavanje, spojni deo, armatura fix fiksirati, učvrstiti fixed učvršćen, nepokretan fixed die plate nepomična kalupna ploča fixed mould half nepokretni deo kalupa fixed platen nepomična stezna ploča kalupa fixed side of the mould nepokretna strana kalupa

81

fixed stop nepokretni graničnik fixing spajanje, pričvršćivanje fixture armatura, oprema flagging učiniti rapavim flake pahulja, ljuspa flake structure ljuskasta struktura razlistavanje na površini

flaking of the surface layer otpreska (defekt) flaky pahuljast, pločast flame plamen flame resistant classification plamen

klasifikacija otpornosti na

flame retardant usporivač gorenja flame treatment tretman (obrada) plamenom flammability zapaljivost flange prirubnica flash istisnuti višak materijala iz kalupa, prelivanje flash gate ušće u obliku čeljusti flash groove žleb za istiskivanje viška materijala flash point tačka paljenja flashing nepravilnosti na otpresku usled zaostalog vazduha flat ravan, pljosnat, mat flat heated strip trakasti grejač flat moulding ravan otpresak flat nosed screw pužni vijak sa ravnim vrhom flatting agent sredstvo za matiranje

82

flawed surface površina sa greškom flax lan, prirodno vlakno koje se koristi kao ojačavajući agens u plastičnim kompaundima flex savijati flex cracking nastajanje pukotina pri savijanju flex crack resistance savijanju

otpornost na stvaranje pukotina pri

flexibility savitljivost, gipkost, fleksibilnost flexing savijanje flexural creep puzanje pri savijanju flexural module modul savijanja flexural strength savojna čvrstoća flight korak zavojnice puža flight depth dubina koraka zavojnice puža fly press frikciona ploča floating plutajući, plivajući floating chase mould kalup sa pomičnim okvirom floating nozzle elastična mlaznica floating plate pokretna ploča u etažnoj presi flocks odpaci od vlakana flooded potpuno ispunjen (odnosi se na napojnu zonu ekstrudera kada je ona u potpunosti ispunjena materijalom sa brzinom napajanja u zavisnosti od brzine okretanja puža) flooring podovi flour brašno, prah, mleti flow protok, tečenje

83

flow alignment sređenost vlakana u smeru tečenja flow channel kanal tečenja flow chart dijagram toka, šema tehnološkog toka flow direction smer tečenja flow directors usmerivači protoka flow front prednji deo protočne mase flow governor regulator protoka flow in shear tečenje pri smicanju flow induced orientation orijentacija izazvana protokom flow mark vidljivi trag tečenja na otpresku (defekt) flow path putanja tečenja flow path length dužina puta protoka flow properties svojstva tečenja flow ratio of the mold odnos ispunjenosti kalupa, predstavlja odnos između maksimalne dužine tečenja rastopa prema debljini zida otpreska flow recorder pisač protoka flow sheet tehnološka šema, redosled operacija flow temperature temperatura tečenja flowability sposobnost tečenja flowing off izlivanje, stvaranje filma materijala nalepljenog na otpresak u ravni zatvaranja kalupa flue cev dimnjaka fluency powder lako tečljiv prah fluff sitne pahuljice, termin se koristi prevashodno za polimerizacione procese dobijanja poliolefina

84

fluid fluid, tečnost fluidity fluidnost, sposobnost tečenja flush ispirati mlazom tečnosti flushed pigment fino dispergovan pigment flute zaoblina, žleb flutted core nažlebljeno jezgro flutted roller izbrazdan valjak flutted surface izbrazdana površina flux topiti, omekšavati fluxing zone zona topljenja fluxing omekšavanje, plastifikovanje foam (s. froth, scum, spume, lather) pena foam extrusion uvođenje fizičkog agensa za penjenje u polimerni rastop foam collapse nedovoljno penjenje foam in place penjenje u kalupu foam injection moulding injekciono presovanje ekspandiranih materijala foam moulding ekspandiranje u kalupu fogging zamagljenje, zamućenje foil folija fold savijati, slagati folded presavijen, naboran folding savijanje folding endurance savojna izdržljivost folding transformation promena pri savijanju

85

foliate podeliti na listove follow up pressure dodatni pritisak footprint otisak, trag force sila force feed hopper centralni deo levka u obliku klipa za bolje isticanje materijala force plug muški deo kalupa force side part pokretni deo kalupa fore vacuum vrlo niski podpritisak, predvakuum foreign body strano telo, nečistoća fork truck viljuškar form oblikovati formation nastajanje, obrazovanje formed piece oblikovani otpresak forming die mlaznica za oblikovanje, alat za oblikovanje formulation formulacija, sastavljanje recepture forward position prednji položaj forwarding napred, odnosi se obično na ugao zavojnice puža ekstrudera sa prenosnim kapacitetom prema izlazu (termin se često koristi u procesu kompaundiranja) foster gajiti, hraniti (biljke) foundation postolje mašine, temelj fountain flow protok u vidu fontane, nastaje usled neravnomernog tečenja rastopa u centru kanala u odnosu na periferne slojeve fraction frakcija fracture prelom, pukotina

86

fracture toughness razaranju

sposobnost apsorbovanja energije pri

fragile lomljiv, krt fragility lomljivo, krto fragmentation usitnjavanje, mlevenje fringe region periferna zona frame okvir framework postolje, ram free osloboditi free flowing lako tečenje, visoka tečljivost freezing point temperatura zamrzavanja frequency frekvencija, učestalost fresh svež friction trenje friction heat toplota nastala frikcijom (može se korigovati brzinom okretaja puža ili povratnim pritiskom) front prednji deo front ends spoljni krajevi front shoe gornja stezna ploča, gornja ploča frost zamrzavati, matirati froth pena, peniti frozen-in stress zamrznuti napon (naprezanje) fuel tank rezervoar za gorivo full bore orifice ring v. blister ring full flight screw puž sa punim narezom full line assembly sklapanje celokupne linije

87

full round runner puni kružni ulivni kanal full round sprue puni kružni dovodni kanal fully automatic press potpuno automatska presa fully calendering counter-rotating intermeshing twin screw extruder dvopužni ekstruder sa kontrarotirajućim puževima sa mešanjem kalanderskog tipa fully owned know-how znanje

potpuno samostalno (sopstveno)

fully wiping co-rotating intermeshing twin screw extruder korotirajući dvopužni ekstruder sa mešanjem i potpunim samočišćenjem fume dim, otpadni gas function funkcija, namena functional fillers funkcionalna punila fundamental osnovni, fundamentalan fundamental particle osnovna (elementarna) čestica fungi plesan, buđ funnel dimnjak furnace peć furnish snabdeti, doneti fuse topiti fused rastopljen fused deposition method metoda topljenja taloženjem, jedna od metoda izrade prototipova, zasniva se na topljenju filamenata i stvaranju jednog ili više slojeva; jedna od metoda aditivne proizvodnje fusion spajanje tokova na otpresku

88

fusion welding zavarivanje topljenjem fuzzing gomila isprekidanih vlakana

G gadget sprava, uređaj, detalj, tehnički novitet gage mera, merni instrument gain porast, priraštaj gain-in weght povećanje težine gang mould kalup sa više gnezda i zajedničkom komorom za punjenje gap zazor, otvor garbage otpaci, đubre garment obloga, omotač gas gas, benzin gas assisted injection moulding injekciono presovanje pod dejstvom gasa gas escape isticanje gasa gas phase polymerization polimerizacija u gasnoj fazi gaseous entrapments zarobljeni gasoviti produkti gas welding gasno zavarivanje gasket zaptivač gasket ring prsten za zaptivanje gassing razvijanje gasa gate ušće

89

gate aperture otvor ušća gate blockage blokada ušća gate blush srebrna brazda (pruga) na otpresku nastala od neodgovarajućeg ušća (defekt) gate bulge ispupčeno ušće gate cross section poprečni presek ušća gate entry ulazni deo ušća gate lands prelivne ivice ušća, usne ušća gate mark trag ušća na otpresku gate pucker naborano ušće gate scars šavovi (ožiljci) na ušću gate valve ušće sa zatvaračem gauge mera, merni instrument, lenjir gauge band greška na filmu zbog nejednake debljine gauge mark baždarna crta gauge roller valjak za podešavanje gauge tank rezervoar za merenje gauged izbaždaren, kalibrisan gay šaren (odnosi se na boje) gear zupčanik gear box kutija menjača gear pump zupčasta pumpa gear rack zupčasta stelaža (ram) gel obrazovanje gela, želirati gelled želiran gel coat želirajuća prevlaka

90

gel content sadržaj gela gel effect gel efekat general purpose material materijal za opštu namenu get rid off otarasiti se, osloboditi gib ravan ili izrezan komad metala u obliku klina koji treba da služi kao ležeća površina gibbet izobličiti give off laka obradljivost, prilagodljivost glass bead staklena kuglica glass fiber stakleno vlakno glass fibre moulding compound kompaund sa staklenim vlaknom namenjen injekcionom presovanju glass fibre reinforced plastic staklenim vlaknima

plastični kompozit ojačan

glass fibre reinforcement ojačanje sa staklenim vlaknima glass fibre streaks crtice na otpresku u vidu staklenih vlakana (defekt) glass roving staklena nit (slabo uvijena) glass spheres staklene sfere (kuglice) glass staple fibre štapića

rezano stakleno vlakno u obliku malih

glass transition temperature temperatura prelaska u staklasto stanje glazing glačanje, poliranje, dobijanje krovnih delova automobila postupkom injekcionog presovanja glide kliziti gloss sjaj

91

gloss differences razlike u sjaju na otpresku (defekt) glossy spots sjajna polja (tačke) na otpresku glow tinjati, goreti glue lepak gluing lepljenje godet roll valjak za istezanje vlakana governor regulator brzine grab sample uzorak po izboru grade kvalitet, vrsta, tip grafting kalemljenje kod kopolimerizacija grain zrno, smer vlakana grain effect nastajanje zrnaste strukture granular zrnast, granulisan granulate (s. pelletize) granulisati granulator granulator, drobilica graphite grafit, alotropska modifikacija ugljenika gravimetric feeder gravimetrijski dozator grease mast, podmazivanje grid rešetka, mreža grinding usitnjavanje, drobljenje, mlevenje gripper of robot zahvat robota grit blasting peskarenje grommet metalni zaptivni prsten groove žleb, kanal, udubljenje grooved rolls izbrazdani valjci

92

groove spew of a mold kalupa

žleb za odvođenje materijala iz

ground zemlja, postaviti na podlogu ground glass fibres usitnjena staklena vlakna ground stocking postavljanje na zemlju (podlogu) ground tint osnovna boja group grupisati, grupa growth rast, porast guard zaštita, zaštititi guard for area in front of nozzle with electronic locking štitnik prostora ispred mlaznice sa električnim blokiranjem guidance navođenje, upravljanje guide voditi, usmeravati guide pin usmeravajuća šipka guide roller vodeći valjak guillotine cutter seckalica, giljotina za sečenje kaučuka gum compound gumeni kompaund gunk smeša staklenih vlakana i poliestara gush naglo poteći, šikljati gusset presavijeni deo, nabor gyration rotiranje, obrtanje gyration mill rotirajući mlin gyration paddle rotirajuća lopatica mlina

93

H habitat nalažište (odnosi se uglavnom na prirodna nalazišta kristala ili drugih punila) hacking sečenje, isecanje half finished rubber nevulkanizovani kaučuk half mould jedna polovina rasklopljenog kalupa halogen free metal complexes metalni kompleksi bez halogenih elemenata (koriste se kao katalizatori u polimerizaciji etilena) hand degating ručno odstranjivanje ušća hand ejection ručno vađenje otpreska iz kalupa hand lay-up moulding ručno oblikovanja otpreska hand stripping ručno sklapanje handle drška, ručka handling rukovanje, ručne operacije hanger kuka, konzola hard tvrd, čvrst hard flow teška tečljivost, visoka viskoznost hard moulding tvrdi otpresak hardening očvršćavanje hardening effect efekat očvršćavanja (ojačanja) hardly machinable teško obradljiv hardness tvrdoća hardness Rockwell tvrdoća po metodi Rockwell

94

hardness Shore tvrdoća po metodi Shore harmful škodljiv, štetan harmless environment neškodljiv za okolinu harsh grub, čvrst, hrapav haul off izvlačiti proizvod ili poluproizvod iz osnovne opreme haul-off roll valjak za izvlačenje haze mutnoća head glava, prednji deo header skupljač, razdelnik heat toplota, zagrevati heat build-up lokalno predgrevanje heat deflection temperature temperatura toplotne deflekcije, temperatura postojanosti oblika heat evolution rate brzina dovođenja toplote heat release rate brzina odvođenja toplote heat of combustion toplota sagorevanja heat release oslobađanje toplote heat sealing toplotno zavarivanje (spajanje), odnosi se obično na tanke filmove heat treatment toplotna obrada heater grejač heater (s. heating) band trakasti grejač ram cylinder cilindar klipa, cilindar prese heater head grejna glava heater voltage radni napon električnih grejača heating band grejni pojas (traka)

95

heating capacity kapacitet (snaga) električnih grejača heating channel zagrejani kanal heating jacket plašt za grejanje heating plate grejna ploča heating rate curve kriva brzine zagrevanja heavily compounded stock kompaund sa velikom količinom dodataka heavy težak heavy duty za teške radne uslove heavy duty film film za teške uslove primene (npr. koji može izdržati teško opterećenje) heavy spar prirodni barijum-sulfat, koristi se kao punilo height visina height of the extruder without hopper visina ekstrudera bez levka za doziranje height to width ratio odnos visine i širine helical (s. helicoidal) spiralan helical gear spiralan zupčanik helical screw feeder spiralni napojni pužni dozator helical winding spiralno namotavanje hemp cannabis sativa, konoplja (koristi se kao jedno od najviše korišćenih prirodnih vlakana) hessian platno od jute high cavity valve gating ventilsko ušće sa zatvaračem i sa visokim šupljinama kalupa high first stage pressure visok prvostepeni pritisak high flow lako tečenje, niska viskoznost

96

high frequency welding visokofrekventno zavarivanje high impact velika žilavost, otporan na udar high impact polystyrene polistiren otporan na udar high injection speed velika brzina ubrizgavanja high modulus weave tkanina visokog modula high performance plastics formansi

plastične mase visokih per-

high polymer polimer visoke molekulske mase high pressure moulding visokopritisno presovanje high reject level visok nivo škarta high speed agitator brz mešač high speed extruder brzohodni ekstruder high speed mould clamping device uređaj za brzo zatvaranje kalupa high tenacity yarn predivo visoke čvrstoće (jačine) higher olefins viši olefini, koriste se kao komonomeri u polimerizaciji PE-HD-a i PE-LLD-a (buten, okten, heksen) highly twisted rayon uvijenosti

veštačko tekstilno vlakno visoke

hindered otežan, sprečen hinge šarka, zglobni spoj hip kuk hit udariti hob utiskivač hock circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće u obliku skočnog zglavka hog drobilica

97

hoist podizanje hold down pričvrstiti hold down clamp stezaljka hold time vreme naknadnog pritiska hold up zaustaviti, zadržati hold up areas zone zadržavanja hold up spot mesto zadržavanja u toplim ulivnim kanalima holding pressure naknadni pritisak, pritisak držanja holding pressure at position naknadni pritisak na položaju holding pressure time vreme naknadnog pritiska holding tank sabirnik, kolektor hole rupa, otvor hole forming pin trn za bušenje rupa hollow šupalj hollow sprue šuplji glavni ulivni kanal homogeneous homogen homologous series homologni niz homopolymer homopolimer, sastoji se samo od identičnih monomera hone fino brusiti honeycomb saćasta konstrukcija, ćelijska struktura hood poklopac Hookean elasticity Hukova elastičnost hoop stress obodno naprezanje hopper levak (koš) za doziranje materijala u ekstruder hopper block blok za napajanje

98

hopper loader vod do levka za doziranje hopper stuffer centralni deo levka za doziranje u obliku klipa za bolje isticanje materijala hopper throat grlo levka za doziranje materijala hopper throat assembly sklop grla levka horizontal burning horizontalno gorenje (kod ispitivanja gorivosti uzoraka) horizontal injection press horizontalna ubrizgavalica horseshoe mixer mešalica u obliku konjske potkovice hose crevo, prskati crevom host communication glavna (osnovna) komunikacija u procesu putem centralnog informacionog sistema (kompjutera) hot topao, vruć hot foiling toplo obrazovanje tankog sloja hot melt rastop za nanošenje pokrivnog premaznog sloja hot melt adhesive adheziv koji se nanosi u toplom stanju na osnovni materijal hot plate welding (s. hot tool welding) zavarivanje vrućim alatom hot runner manifold razvodnik toplih ulivnih kanala hot runner mould kalup sa toplim ulivnim kanalom hot runner nozzle mlaznica toplih ulivnih kanala hot runners topli ulivni kanali hot setting adhesive lepak koji deluje na povišenim temperaturama hot shaping oblikovanje u toplom stanju

99

hot shoe welding topla ploča za brizganje hot sprue bushing topli umetak centralnog ulivka hot short lomljiv u toplom stanju hot spot pregrejano mesto hot stamp printing tzv. toplo štampanje, sastoji se u nanošenju folije u toplom stanju na proizvod u cilju poboljšanja estetskog izgleda hot-tip gating topli kraj ušća hot-tip runnerless system toplo injekciono presovanje bez ulivnog kanala housing kućište hue nijansa, ton boje hull tamna mrlja humidity vlažnost, vlaga humidity absorption apsorpcija vlage hybrid injection moulding machine hibridna mašina za injekciono presovanje (sa servo hidraulikom) hydraulic extruder hidraulični ekstruder hydraulic moulding ejection otpresaka

hidraulično izbacivanje

hydraulic pressure (s. line pressure) hidraulični pritisak hydraulically retractable injection uličnim otvaranjem

brizgalica sa hidra-

hydrocarbon ugljovodonik hysteresis loss rastezanju

histerezni gubitak, gubitak energije pri

100

I identification identifikacija, prepoznavanje idle time prinudno zaustavljanje idler glavni vodeći točak ignition paljenje ignition point temperatura paljenja illumination osvetljenje imbedded začepljen immediate set početna zaostala deformacija immersion potapanje immersion lubrication podmazivanje uranjanjem immersion time vreme potapanja, uronjavanja immiscibility nemešljivost impact udar impact modifier modifikator žilavosti (najčešće elastomer) impact strength udarna žilavost, savojna žilavost impact strength notched udarna žilavost sa zarezom impact test by Charpy udarna žilavost po Charpyju impact test by Izod udarna žilavost po Izodu impair pogoršati impairment oštećenje impermeable nepropustljiv imperviousness nepropustljivost

101

impinge povrediti, oštetiti impose nametnuti, dosuditi impression utisak, matrica impression (s. female mould, female die) gnezdo kalupa impression mould kalupna šupljina impression moulding presovanje pri niskom pritisku, nastajanje udubljenja utiskivanjem impression walls zidovi šupljine kalupa improper neodgovarajući, neprikladan improper storage neodgovarajuće skladište improve poboljšati impurity nečistoća inaccurate netačan inactive neaktivan incentive podstrek, podsticaj incineration gorenje inching usporenje pri zatvaranju kalupa inclination nagib inclined plate flow razlivanje na nagnutoj ploči inclined walls nagnuti zidovi otpreska included angle ugao u kalupu za brizganje naspram ulivnog kanala za zadržavanje otpreska inclusion strana čestica u otpresku (defekt) inclusive uključen, zaključno sa incompatibility nekompatibilnost, nemešljivost incompletely filled parts nedovoljno punjeni delovi (defekt)

102

incorrect gate design neodgovarajuća konstrukcija ušća incorrect shrinkage neodgovarajuće skupljanje (spada u dimenzionalne probleme) incorporation uvođenje increase povećati incremental approach princip povećanja efikasnosti, optimizacija incur napraviti, navući na sebe indentation hardness kivanja

određivanje tvrdoće pomoću utis-

indentation resistance otpornost na utiskivanje independent nezavisan index indeks indicate pokazati se, ukazati, nagovestiti indispensable neophodan, potreban, nužan induce izazvati, iznuditi induce brittleness izazvana krtost induction injection moulding sovanje

indukciono injekciono pre-

ineffective neefikasan inert inertan, pasivan, nedelotvoran inertia inercija inexhaustible supply neiscrpan izvor snabdevanja infiltration uvlačenje, prodiranje infinite neograničen inflammability gorivost, zapaljivost

103

inflating agent sredstvo za penjenje influence uticaj ingredient sastojak inherent flame retardancy unutrašnja otpornost na gorenje inherent flexibility fleksibilnost

unutrašnja fliksibilnost, karakteristična

inherent viscosity viskoznost

inherentna viskoznost, karakteristična

inhibitor inhibitor, sredstvo za zaustavljanje reakcije initial inicijalan, početni initial setting početno podešavanje initial stress in stress relaxation relaksaciji naprezanja

početno naprezanje pri

initiator inicijator, pobuđivač inject ubrizgati, ubrizgavati injection blow moulding injekciono duvanje injection carriage držač jedinice za ubrizgavanje injection cycle ciklus injekcionog presovanja injection delay zadržavanje (usporavanje) ubrizgavanja injection failure neizvršeno ubrizgavanje u kalup injection mould kalup za injekciono presovanje injection moulding injekciono presovanje, brizganje injection mouding part otpresak dobijen injekcionim presovanjem injection plunger klip za ubrizgavanje injection overmoulding (s. double shot moulding) dvostepeno injekciono presovanje

104

injection pressure specifični pritisak ubrizgavanja injection moulding rate brzina ubrizgavanja injection shot ubrizgaj injection speed brzina ubrizgavanja injection spin process injekciono presovanje sa rotirajućim jezgrom injection stroke hod pužnog vijka injection unit jedinica za ubrizgavanje injection unit swivelling device uređaj za okretanje jedinice za ubrizgavanje injection volume zapremina ubrizgavanja in mold assembly unjection moulding montažno injekciono presovanje in mold cut function isecanje materijala u kalupu (kada se aktivira izbacivač pri zatvaranju kalupa) in mold ejector pin protection interface granična zaštita šipke izbacivača u kalupu inmold decoration dekoracija u kalupu, zasniva se na ubacivanju etikete, folije ili vlakna u kalup, vrši se pomoću robota inmold labelling etiketiranje u kalupu inner heat unutrašnja toplota, akumulacija toplote input dovod insert umetak, uložak insert pin umetnuti klin insert socket utična kutija inside diameter unutrašnji prečnik

105

in situ na licu mesta insolubility nerastvorljivost inspection inspekcija, kontrola instable nestabilan, nepostojan installation instalacija, montaža instances primeri, slučajevi instantaneous trenutan instrumentation instrumentacija, merna oprema insufficient strength nedovoljna čvrstina (misli se na nedovoljnu čvrstinu otpreska kada dolazi do pucanja pri malim udarima ili savijanju) insulate izolovati insulated hot tip type runnerless system izolovani topli šiljasti kraj bez ulivnih kanala insulating board izolaciona ploča intact netaknut, čitav intake ulaz, uvođenje intendor onaj koji namerava intense intenzivan, jak interaction interakcija, međusobno dejstvo interchange zamena interface granični sloj, međusloj, međusklop interference uzajamni uticaj interior unutrašnji interlayer međusloj interlock sastavljati, sjediniti se

106

intermediate poluproizvod, intermedijar intermediate die plate međuploča, osnovna ploča kalupa intermeshing međusobno mešajući, međusobno zahvaćen intermittent prekidan, periodičan, pulsirajući intermolecular međumolekulski internal unutrašnji internal mixer unutrašnji mešač (obično zatvorenog tipa sa klipom) internal thread unutrašnji navoj interpenetrating polymer networks mreže koje se prepliću

polimerne prostorne

interphase granična površina između faza interreaction međusobna reakcija interrupt prekinuti intersection point tačka preseka intervene umešati se intractable teško preradljiv intramolecular međumolekulski, unutarmolekulski intrinsic stvarni, karakterističan intrinsic property bitno svojstvo intrinsic tack samolepljivost intrinsic viscosity viskoznost

karakteristična viskoznost, sopstvena

introduce uvoditi, uvesti intrusion moulding intruziono presovanje, postupak koji se sastoji od kombinacije injekcionog presovanja i ekstrudiranja

107

inventory inventar, zaliha invert okretati, prevrtati inverted mould obrnuti kalup investigation istraživanje involve obuhvatiti, uključivati inward unutrašnji irradiate ozračiti irregular block nepravilni blok irreversible nepovratan, ireverzibilan irrotational flow tečenje bez vrtloženja isolation izolacija isomerization izomerizacija isotactic izotaktan isotropy izotropija, pojava kada u svim smerovima ispitivani materijal pokazuje identična svojstva Izod impact strength žilavost po Izodu

udarna žilavost po Izodu, savojna

J jacket omotač, plašt, obloga jacketed trough korito sa dvostrukum zidovima jamm prigušiti jamming roller stezni valjak jaw čeljust, hvataljka

108

jaw breaker (s. jaw crusher) čeljusna drobilica jelling želiranje jet mlaz jet moulding klipno injekciono presovanje (odnosi se uglavnom na termoreaktivne smole) jet spinning mlazno ispredanje vlakana jet streching ratio stepen izvlačenja uz matrice jetting linije na otpresku usled mlaza (defekt) jig pritezač jig saw oscilujuća testera sa oprugom jig shrinkage pritezač pri skupljanju jigging screen vibraciono sito joint spajati, veza joint welding spoj pri zavarivanju jointing materijal za zaptivanje jump circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće sa preskokom junction spoj, čvor jute juta, koristi se kao prirodno ojačavajuće sredstvo kod plastičnih kompaunda

K kaolin kaolin, hidratisani silikat aluminijuma, koristi se kao punilo u kompaundima

109

kapok kapok, prirodno vlakno koje se koristi kao punilo i ojačavajući agens u kompaundima keep čuvati, sačuvati keeping the nozzle in front position zadržavanje mlaznice u prednjem položaju kenaf hibiscimmiscibilitus cannabinus, tropska biljka slična konoplji, veoma zastupljena kao prirodno vlakno (ojačanje) kod plastičnih kompaunda kier boiling iskuvavanje prirodnih vlakana kiln peć kinking resistance otpornost na uzdužno savijanje kit pasta, garnitura kneader mešač, gnjetilica kneading discs ploče gnjetilice kneading head glava gnjetilice kneading paddles lopatice za mešanje knee koleno, kolenasti komad knife nož, rezati nožem knife line trag rezanja, linija na otpresku (defekt) knit lines (s. weld lines) linije u vidu isprepletanih vlakana na otpresku (defekt) knitting pletenje vlakana knock out izbacivanje otpreska iz kalupa knock out bar pločica istiskivača knock out die alat za sečenje sa izbacivanjem knock out stroke hod izbacivača iz kalupa knot čvor, petlja

110

know-how sopstveno znanje, poznavanje procesa knuckle zglob, nabor knuckle thread obli navoj knurl sitno seći, rezbariti kraft bag papirnata vreća (od natronskog papira) K value K vrednost, koristi se za identifikaciju PVC-a

L lab spatula laboratorijska lopatica label etiketa, nalepnica label adhesive lepak za etikete labyrinth seal labirintski zaptivač lace cut granules granule isečene u trake lack nedostatak, mana ladder merdevine, makromolekul sa cikličnom ponavljajućom strukturom lag obložiti, toplotna izolacija, zaostajanje lagging obloga laid out položiti, staviti lamella lamela, tanak sloj lamellar structure lamelarna struktura, odnosi se na monokristale kristalastih polimera laminar flow laminaran protok kada slojevi klize jedan preko drugog

111

laminate laminat, raslojavati se laminate moulding slojeviti otpresak land prelivna ivica kalupa land area površina dodira kalupa, površina pritiskivanja, ravna površina dodira, polustranica kalupa land length dužina prelivne ivice kalupa land width širina zavojnice (puža), širina ploče naleganja kalupa landfill deponija lap prekriti, polirati, glačati lap-joint strength čvrstoća preklopnog spoja lap welding zavarivanje sa preklopom large strain theory teorija velikih deformacija latch osigurač, brava lateral bočni lateral channel bočni kanal lateral section poprečni presek lathe strug lattice rešetka law zakon lay staviti, smer lay out table montažni sto lay up položiti u kalup lay-up moulding kontaktno (dodirno) presovanje (kod proizvodnje ojačanih kompaunda) layer sloj

112

layer moulding etažno oblikovanje layout šema, plan leach out ispirati, cediti lead olovo, usmeravati, aksijalna dužina koraka zavojnice puža pri jednom okretaju i često se izražava kao deo prečnika cilindra leading pin bushing vodična čaura kalupa leading roll vodeći valjak leafing izbijanje pigmenta na površinu leaflet letak, listić, oglasni materijal leak curiti, isticati leaking back flow valve curenje povratnog ventila leave out propustiti, izostaviti leeching prilepljivanje uz površinu leg gate ušće u vidu kolena length dužina length of the machine dužina mašine length to diameter ratio odnos dužine prema prečniku lengthen mould life produžavanje veka trajanja kalupa lengthwise uzdužno let off device uređaj za odmotavanje level nivo levelling test ispitivanje na razlivanje lever ručka, poluga life život, rok trajanja life cycle assesment procena životnog ciklusa

113

lifting podizanje, dizanje lifting and handling features rukovanju

detalji pri podizanju i

lifting tackle podizač lifts otpresci dobijeni u jednom ciklusu light svetlost, osvetliti light induction tooling lako indukciono kalupljenje, nova tehnologija injekcionog presovanja za izradu kompozitnih delova lightly blago, slabo lightness stepen beline limestone kalcijum-karbonat, jedno od najviše zastupljenih punila u kompaundima limit granica limit switch for holding pressure position on prekidač za naknadni pritisak na položaju

krajnji

limit switch opening mould position on krajnji prekidač za otvaranje alata na položaju limiting device for mould opening stroke graničnik otvaranja kalupa line linija linear linearan linear range macija)

linearni opseg (na krivoj naprezanje–defor-

linear shrinkage linearno skupljanje liner unutrašnja obloga link veza, spajanje

114

liquid tečnost liquid carrier tečni nosač (u tečnim bojama) list ivica, rub load opterećenje, doziranje komponenata load cell balance vaga sa doziranjem punjenja loading shoe ploča za punjenje loading plate ploča za punjenje materijala u kalup lobe ispupčen deo, izduženi deo lopatice mešača (može biti jednostruk ili višestruk) lock zatvarač, brava locking zatvaranje, sastavljanje locking pin mehanički osigurač locking force sila zatvaranja kalupa locking mechanism mehanizam za zatvaranje locking pressure pritisak zatvaranja kalupa long dug, dugačak long fibrous duga vlakna long run dugotrajna serija long staple rayon veštačko vlakno sa dugim štapićima long term strength dugotrajna čvrstoća loop kružni tok, petlja loose nevezan, nepričvršćen loose mould ručni kalup loss gubitak loss-in-weght gubitak mase (težine) loss-in-weight dosing gubitak mase pri doziranju

115

losses effect efekat gubitaka lot određena količina materijala osnovne sirovine koju proizvodi proizvođač i isporučuje kupcima low nizak lower platen donja ploča prese lubricant sredstvo za podmazivanje, mazivo lubricant exudation izbijanje lubrikanta na površinu otpreska lukewarm ni vruć ni hladan, mlak luminous transmittance parentnost

propustljivost svetlosti, trans-

lump grudva lump formation (s. seeding) stvaranje grudvi lumpy appearance izgled neravnomerne debljine luster sjajan, blistav

M macerate razmekšati umakanjem macerate moulding presovanje plastike koja je punjena usitnjenim materijalom (obično ostacima pamuka) machine mašinski obraditi machine control upravljanje mašinom machine overview display pregled pokazatelja mašine machine usability iskorišćenost mašine (broj sati rada u punoj proizvodnji podeljeno sa 24 časa)

116

machining mehanička obrada magnesium carbonate magnezijum-karbonat, služi kao punilo u kompaundima magnetic band magnetna traka magnetic vibrator elektromagnetni vibrator magnification uvećanje main pressure injection time ubrizgavanja

vreme glavnog pritiska

main runner osnovni (glavni) razvodni kanal main supply glavni dovod maintenance održavanje maintenance manual uputstvo za održavanje maintenance shop radionica za održavanje make-up priprema, pripremanje, obrada make-up water dodatna voda male core muški deo kalupa malleability savitljivost, rastegljivost man-made veštački mandrel trn mandrel forming oblikovanje trnom mandrel support držač trna manhole otvor za gledanje manifold razdelnik, razvodna cev manufacture proizvodnja mar kvar

117

marbles staklene kuglice, služe kao punilo kod plastičnih kompaunda margin margina, granica, rastojanje marking označavanje, markiranje mash zgnječiti, zdrobiti mass flow maseni protok mass polymerization polimerizacija u masi (bez rastvarača) masterbatch masterbač, koncentrat boje master mould izvorni kalup mastication mastikacija, obrada kaučuka topljenjem i mešanjem mat mat, bez sjaja mat paches mat spojnice mat spots matirane tačke na otpresku (bez sjaja) mat (matte) surface pojava mat fleka na površini matte/shiny variations varijacije u matiranim ili sjajnim delovima na površini otpreska (defekt) match podešavanje, odabiranje material contamination kontaminirani materijal material data podaci o materijalu material front prednji deo materijala material moisture vlažan materijal material well komora za punjenje kalupa mature sazreti, zreo maximum clearance with mould open pomičnog nosača kalupa

maksimalni hod

118

maximum service temperature peratura

maksimalna radna tem-

maximum shotweight maksimalna masa ubrizgavanja mean value srednja vrednost, aritmetička sredina measurement merenje mechanical blend mehanička blenda (smeša) medium medijum, pogonsko sredstvo medium viscosity srednja viskoznost melt rastop melt cushion jastuk rastopa melt cut sečenje rastopa na granule u toku granulacije materijala sa niskim temperaturama prerade (npr. PE ili PP) melt density gustina rastopa melt flow path korak protoka tečenja melt flow rate maseni protok rastopa melt fronts prednji deo rastopa melt injection (s. squirting out) ubrizgavanje rastopa melt length aksijalna dužina radnog dela ekstrudera od početka fazne transformacije iz čvrstog u tečno stanje do mlaznice melt strength čvrstoća rastopa melt temperature temperatura rastopa melt volume flow rate volumetrijski protok rastopa melting point tačka topljenja melting temperature temperatura topljenja merge spojiti se, integrisati se

119

mesh model tzv. simulacija punjenja kalupa, predstavlja kompjutersku simulaciju na bazi CAD softvera u razvoju novog proizvoda metallising metaliziranje plastičnih proizvoda metering pump pumpa za doziranje metering roller dozirni valjak metering section zona istiskivanja metering screw dozirni pužni vijak metering zone zona istiskivanja mica liskun, koristi se kao punilo u kompaundima microcellular co-injection moulding ciono presovanje

mikroćelijsko injek-

microcellular foam mikrocelularno ekspandiranje uz pomoć superkritičnog gasa microcracks mikropukotine na otpresku (defekt) midget moulder veoma mala (patuljasta) brizgalica mildew plesan (kod prirodnih vlakana) milkiness beljenje mill mlin, drobilica, dvovaljak milled umešan na valjcima milled fibre usitnjeno vlakno milled glass fibre usitnjeno stakleno vlakno milling usitnjavanje, mlevenje mineral fibre mineralno vlakno mineral pigment mineralni (neorganski) pigment mirror polishing fino poliranje

120

miscible mešljiv mixer mešač mixing pins klinovi za mešanje mixing rolls valjci za umešavanje mixture smeša mobility pokretljivost mode of injection način ubrizgavanja modification modifikacija modular sectors modularni sektori (obično se odnose na ekstruder za kompaundiranje) module (s. modulus) modul modulus at 300% rastezno naprezanje pri zadanom istezanju od 300% modulus in flexure modul savitljivosti, modul elastičnosti pri savijanju modulus in shear modul elastičnosti pri smicanju moisture vlaga mold (s. mould) kalup molding otpresak molding shop odeljenje za injekciono presovanje molecular molekulski molecular bond molekulska veza molecular mass distribution raspodela molekulskih masa molten rastopljen monitoring nadziranje, kontrola, nadgledanje monoblock monoblok

121

mordanting nagrizanje motion kretanje motorized agitator mešalica sa motorom mould alignment (s. mould centering) centriranje kalupa mould (mold) auto clamp device stezanje kalupa

automatski uređaj za

mould (mold) carrier nosač kalupa mould (mold) cavity pressure drop pad pritiska u kalupnoj šupljini mould (mold) clamping force sila zatvaranja kalupa mould (mold) cooling time vreme hlađenja kalupa mould (mold) design konstrukcija alata (kalupa) mould (mold) filling analysis tzv. analiza punjenja kalupa, alat vođen kompjuterom čime se omogućava kraće vreme i precizna izrada proizvoda kada se radi o novim proizvodima i modifikacijama postojećih alata mould (mold) filling ability sposobnost ispunjavanja kalupa mould (mold) fillling speed brzina punjenja kalupa mould (mold) filling time vreme punjenja kalupa mould (mold) height min/max visina kalupa min/max mould (mold) insulating board izolaciona ploča kalupa mould (mold) locking force sila držanja kalupa mould (mold) maker (s. mould manufacturer, tool maker) alatničar mould (mold) making material kalupa

materijal za pravljenje

mould (mold) mounting system sistem za montiranje kalupa

122

mould (mold) parting odvajanje otpreska od kalupa mould (mold) plate (s. impression plate) kalupna ploča mould (mold) proving ispitivanje (provera) kalupa mould (mold) register hole merač otvora u kalupu mould (mold) retrofit obnova kalupa mould (mold) seam trag spoja kalupa mould (mold) shoe oblikujuća ploča mould (mold) shrinkage skupljanje u kalupu mould (mold) temperature control temperiranje kalupa mould (mold) unloading pražnjenje kalupa mould (mold) wiper izvlakač proizvoda iz kalupa moulds (molds) with ejection from the fixed half kalupi sa izbacivanjem iz fiksnog dela mould (mold) with melt cores kalup sa rastopljenim jezgrom mould (mold) with rotating cores for parts with inner threads kalup sa rotirajućim šupljinama za proizvode sa unutrašnjim navojima mould (mold) with slides klizni kalup moulded article on the fixed platen greška koja nastaje kada otpresak ostaje na pokretnom delu kalupa mouldings ejector uređaj za izbacivanje otpresaka mounted montiran, sklopljen mounting plate stezna ploča movable platen pokretljiva ploča brizgalice movable safety door pokretna zaštitna vrata moving mould pokretni kalup

123

moving platen pokretna stezna ploča moving side of the mould pokretna strana alata mug cilindrična posuda manje zapremine (obično sa ručkom) multi cavity mould kalup sa više kalupnih šupljina multi component moulds kalup za više komponenata multi daylight injection moulding presovanje

etažno injekciono

multi impression mould višestruki kalup za utiskivanje multicomponent unjection moulding injekciono presovanje

višekomponentno

multigating višestruko ušće multiple die head višestruka ekstruziona glava multiple film gate višestruko filmsko ušće multiple flighted screw višehodni puž multiple screw extruder ekstruder sa više puževa multi screw extruder ekstruder sa više pužnih vijaka multipoint gate (s.spoke) višetačkasto ušće multipurpose višenamenski multitude velika količina

N narrow uzan, uska narrow molecular weight distribution uska raspodela molekulskih masa

124

natural fibre prirodno vlakno natural scale prirodna veličina necessitate učiniti potrebnim neck suženje, grlo neck in nepotpuno prevlačenje podloge usled suženja necking sužavanje necking rupture pucanje sa stvaranjem suženja u obliku vrata needle igla needle bearing iglični ležaj needle valve igličasti ventil needle punching šivenje iglom negligible zanemarljiv nest gnezdo nest plate matrična ploča net weight neto masa (težina) network mreža netting analysis analiza umrežavanja nib strugotina nibs fibres zadebljanja u vlaknima nil flow area bez viška istisnutog materijala iz kalupa nip zazor između valjaka nip roller vodeći valjak nip setting podešavanje razmaka nitrided injection screw puž obrađen nitridnim postupkom (za smanjenje habanja i postizanje dužeg životnog veka)

125

no-fill areas zone (u kalupu) koje se nedovoljno pune materijalom noise buka nominal strain at break prekidno istezanje non compatible plasticiser nekompatibilni plastifikator non reinforced neojačan non return valve nepovratni ventil normalizing normalizacija, odnosi se na uklanjanje u materijalu notch urez, zarez notch sensitivity osetljivost na urez notched impact strength savojna (udarna) žilavost sa urezom nozzle mlaznica nozzle approach speed brzina približavanja mlaznice nozzle break spring opruga za odvajanje mlaznice nozzle contact time sila prislanjanja mlaznice nozzle jet mlaz rastopa iz mlaznice nozzle manifold razdelnik mlaznice nozzle register ulivni kanali kod posrednog presovanja nozzle retraction speed brzina vraćanja mlaznice nozzle pressure (s. melt pressure) pritisak rastopa

pritisak u mlaznici,

nozzle withdrawal odmicanje mlaznice nucleation nukleacija, stvaranje aktivnih centara number average molecular weight prosečna (srednja) brojna molekulska masa

126

number of cavities broj gnezda number of daylights broj etaža prese number of impressions broj udubljenja dobijen utiskivanjem number of cycles per hour broj ciklusa na sat nut navrtka

O oblique kos, posredan, zaobilazan oblong duguljast (ali sa pravim uglovima) obscure nejasan, skriven obsolete zastareo occlusion upijanje occupational accident pogonska nesreća occupational safety sigurnost na radu occurance prisustvo odorimetry odorimetrija, merenje jačine mirisa odour and smell test ispitivanje mirisa i ukusa odour generation nastajanje mirisa odour threshold value granična vrednost mirisa outer diameter spoljašnji prečnik off-grade neodgovarajućeg (lošijeg) kvaliteta off-register van standarda offcuts odsečci

127

offset dislociranje, pomicanje, pomeranje offset die alat u kome je sredina pomaknuta u odnosu na sredinu ekstrudera offtake odvođenje oil bath uljno kupatilo oil permeability propustljivost na ulje oil stain specs mrlje od ulja na otpresku, obično smeđe ili crne boje (defekt) oil tank capacity zapremina rezervoara oleamide oleamid, aditiv za poboljšanje klizavosti olefin fibre olefinsko vlakno oligomer oligomer (makromolekul sa malom molekulskom masom) on line ugrađen on line coloring bojenje na licu mesta on the blas dijagonalan, poprečan on the moving mould side na pomičnoj strani kalupa on the stationary mould side na nepomičnoj strani kalupa one pack sachet jedno pakovanje aditiva u vrećicama koje se dodaje u toku kompaundiranja one shot process jednostepeni proces one shot sachet pakovanje aditiva u vrećice za jedan ciklus ongoing u toku onset nastanak, početak ooze sporo isticanje opacity neprozirnost, mutnoća

128

opaque mutan open assembly otvoreno slepljivanje open bubble otvoreni mehur na površini otpreska open cell cellular plastic ekspandirana plastika sa otvorenim ćelijama open loop control otvorena kontrolna šema open nozzle otvorena mlaznica opening otvaranje opening force sila otvaranja kalupa opening stroke hod otvaranja kalupa, hod pomičnog nosača kalupa operating pressure radni pritisak operation operacija operator interface vođenje procesa preko centralnog operatera opt birati optical plastics plastične mase koje se primenjuju za izradu optičkih uređaja optical properties optička svojstva option opcija, mogućnost izbora optional equipment dodatna oprema orange peel nastajanje neravne spoljne površine nalik kori od pomorandže orbiting screw mixer orbitalni pužni mešač order red, redosled, porudžbina ordered state uređeno stanje

129

organic peroxide organski peroksid, koristi se kao inicijator polimerizacije i za reakcije umrežavanja orientate orijentisati, usmeravati orifice otvor mlaznice orifice land vodeći kanal mlaznice, prelivna ivica orifice relief usta mlaznice orifice slit ravna mlaznica sa prorezom (za ekstruziju ploča i folija) origin poreklo, izvor original cross section početni presek o ring okrugli zaptivni prsten ornamental ukrasan oscillate oscilovati outage zaustavljanje outcome rezultat, ishod outdoor spoljni, izložen atmosferskim uticajima outdoor weathering v. weathering outside the longitudinal axis of machine izvan uzdužne ose mašine (mlaznice) out of date zastareo out of truth izvitoperen outer die spoljni deo mlaznice outlet ispust, odvod, oblast primene outdoor paint premaz izložen spoljnim uticajima outdoor stability stabilnost pri spoljnim uticajima outflow trim knife nož za uklanjanje viška materijala

130

output kapacitet, produktivnost output per shift proizvodnja u jednoj smeni outside diameter spoljni prečnik outside face spoljna strana outsize posebna veličina, nestandardna outward spoljašnji outweigh biti važniji od oven peć oven handle ručka peći (sušnice) overall sveobuhvatan, globalan overburning pregorevanje overcap preklopiti overcome savladati, nadvladati overfilled parts otpresci prepunjeni materijalom overflow prelivanje, isticanje materijala iz mašine kada kalup nije dovoljno zatvoren overflow tap preliv overflow trim knife nož za uklanjanje viška materijala overhauling popravak, remont overhead mixer etažna mešalica overlap preklapanje, preplitanje overlap gate preklopno ušće overlapped cycles ciklusi koji se preklapaju overload preopterećenje overlook preći preko, ne obazirati se, prevideti overnight stop zaustavljanje preko noći

131

overpacking prevlačenje pokrivnim slojem, prekomerno zaptivanje (pakovanje) overpressure previsoki pritisak overruns dodatni, naknadni troškovi oversprayed parts (s. flashes) izlivanje iz kalupa overstretched previše izdužen overview pregled, perspektiva oxidation oksidacija oxygen index kiseonični indeks ozone ozon ozone resistance otpornost na ozon ozone treatment tretman, obrada ozonom

P package pakovanje, ambalaža packing pakovanje, zaptivanje, punjenje packing pressure pritisak zaptivanja packing ring zaptivni prsten pad ploča, podmetač pad (s. cushion) jastuk, umetak paddle lopatica mešalice paint boja, premaz painted on line bojenje na licu mesta pale bled, svetao

132

pan posuda, kotao, bure pan grinder uređaj za drobljenje i sitnjenje paperboard karton paper like film plastični film nalik na papir, obično se ovaj termin koristi za PE-HD tanak film parameter parametar, kriterijum parison predoblik (u tehnci duvanja), parison, poluproizvod parison swell nadimanje parisona, predstavlja odnos između površine preseka parisona i otvora mlaznice part (s. piece, portion, fragment) deo, otpresak part cosmetic appearance deo (otpresak) lepog spoljnog izgleda (mek dodir, estetski izgled) part cost scenario izračunavanje cene koštanja proizvoda uzimajući u obzir različite materijale i procesne parametre part design konstrukcija otpreska parting agent spoljno sredstvo za podmazivanje, služi za odvajanje otpreska od zidova kalupne šupljine parting line linija odvajanja otpreska od kalupa partial parcijalan, delimičan particle čestica particle size analysis analiza veličine čestica particulate veoma mala čestica pass prolaz, propuštati paste pasta, testasto stanje patchiness stvaranje pramenova na otpresku patching compound smeša za popravke path put, putanja

133

pattern model, uzorak pattern room odeljenje uzoraka pattern shaped uraditi nešto po modelu pattern show vitrina sa uzorcima pay off fibres odmotavanje vlakana peak maksimum, najviša tačka na krivoj pearlescent pigment sedefasti, biserni pigment peel resistance otpornost na odvajanje slojeva peel strength čvrstoća na cepanje pell kora, ljuska, kore od nekih vrsta voća koriste se kao punila ili ojačavajući agensi kod plastičnih kompaunda (npr. kore narandže) peg ispupčeni deo, klin kod dvopužnih ekstrudera za kompaundiranje, klin za usmeravanje materijala na konvejerskom sistemu pellet granula, tableta pelletizer granulator pelletizing granulisanje peeling ljuštenje, ljuska pendulum klatno pendulum impact device uređaj sa klatnom za ispitivanje na udar pendulum flexural impact test ispitivanje udarne (savojne) žilavosti sa klatnom pendulum tensile impact test žilavosti sa klatnom penetrate prodirati, penetrirati

ispitivanje zatezne udarne

134

percentage procenat percentage elongation procentualno izduženje perforate bušiti, probijati, perforirati performance performansa, karakteristika performance of a material ponašanje materijala pri upotrebi performance of an article upotrebljivost predmeta performance plastic konstrukciona plastika, inženjerska plastika, tehnička plastika peripherical speed periferna brzina perishing propadanje permanence trajnost permanent set trajna deformacija materijala posle prestanka delovanja opterećenja permanent set resiliency preostala elastičnost nakon otvrdnjavanja permeability propustljivost persistence otpornost, postojanost perturb remetiti, narušavati phase faza phase in postepeno uvoditi phase out postepeno izbacivati iz upotrebe photodegradation fotodegradacija, razgradnja pod dejstvom svetlosti physical foaming ekspandiranje pomoću fizičkih agenasa (obično gasova) bez hemijske reakcije picking table sto za razvrstavanje picking up of a mold oštećenje kalupa

135

pick up roll prihvatni valjak piece deo, komad piercing probijanje pig tail usmerivač niti pigment pigment, agens koji se koristi za bojenje ili izradu koncentrata boje pigment compaction gušće pakovanje (sabijanje) pigmenata pigment finish season pigmentna boja za završnu obradu pigment masterbatches pigmentni masterbačevi pillar stub pilling stvaranje čvorova vlakana pilot plant poluindustrijsko postrojenje namenjeno za probne eksperimente pre komercijalne proizvodnje pimple nastajanje malih konusnih izbočina ili neravnina na površini otpreska (defekt) pin gate (s. pin point gate) tačkasto ušće pinch off tail kraj creva ispusnut u kalupu (kod tehnike duvanja) pinch roll valjak za napajanje pine tree bor, izvlakač ulivnih kanala u obliku bora (jelke) četinarskog drveta pinhole nastajanje sitnih rupica na otpresku pinpoint tačno odrediti, tačno ograničiti pipe cev, cevovod pipe burst pucanje cevi pipe fitting cevni priključak pipe train uređaj za izvlačenje cevi iz ekstrudera

136

pipeline cevovod piston (s. ram, plunger) klip piston compressor klipni kompresor piston packing zaptivanje klipa piston pump klipna pumpa pit stvaranje malih rupica na otpresku (defekt) pitting rupičasta površina, tačkasta korozija pitch korak placing postavljanje plain ravan, jednobojan planar ravan, pljosnat plane ravna površina plane of constraints ravan naprezanja planetary extruder vijaka)

planetarni ekstruder (sa više pužnih

plant postrojenje, fabrika, biljka plant scale pogonskih razmera plastic plastični, plastična masa plastic freeforming izrada funkcionalnih delova od plastike aditivno, sloj po sloj, tako što se rastopljene kapljice plastike ispuštaju sloj po sloj na pokretni nosač preko cinlindrično pokretne mlaznice plastic rod (s. plastic bar) plastična šipka plastic strain plastična deformacija plastic yield početak plastične deformacije plasticate plastifikovati, omekšati

137

plasticising back pressure protivpritisak plastifikovanja plasticizer plastifikator, omekšivač plasticizer limit maksimalna količina plastifikatora koju materijal može primiti plasticizer trap odvajač plastifikatora plastisol plastisol, odnosi se na disperziju omekšivača u PVC-u plastomer plastomer, ovaj termin se često koristi kao sinonim za termoplastične mase plate ploča plate out zaprljanje kalupa (najčešće u ulivnim kanalima), listanje na otpresku (defekt) plate mark trag ploče na otpresku (defekt) plateled shape pločasti oblik platen ploča platen bushes čaure ploče platform platforma, radna površina, osnovna ploča plating metalizacija, prekrivanje metalom plating solution rastvor za metalizaciju platy pločast pliability savitljivost plot crtanje grafika, dijagram plug čep, utikač plugs čepovi, oblikujući umetak kalupa plug in a mold umetak u kalupu plugging zapušenje, začepljenje

138

plunger klip, gurač plunger dwell time zadržavanje kalupa u prednjem položaju plunger injection speed (s. ram speed) rastopa

prednja brzina

plunger moulding press presa za posredno presovanje ply sloj, najčešće se odnosi na vlakna i niti pneumatic fluidizer pneumatski fluidizator, služi za olakšanje transporta materijala u levku za doziranje pneumatic spring pneumatska opruga pocket džep point tačka pointed zaoštren, naglašen Poisson ratio trakcije

Poisonov odnos, koeficijent poprečne kon-

polarity polarnost pole pol, trn polishing poliranje, glačanje polishing plate ploča za poliranje pollution zagađenje, nečistoća polydispersity ratio polidisperzni odnos (odnosi se na raspodelu molekulskih masa) polymer polimer, makromolekul sa velikim brojem ponavljajućih jedinica (monomera) polymer matrix polimerna matrica, u kompaundima ima ulogu nosača ojačavajućih agenasa i punila polymer science nauka o polimerima

139

polymerization polimerizacija, reakcija nastajanja polimernih struktura polyolefins poliolefini, obuhvataju polietilene i polipropilene pool bazen, rezervoar za taloženje poor siromašan po sastavu, slabijeg kvaliteta poor mixing line pojava linija na otpresku usled nedovoljnog mešanja popcorn polymer umreženi gel polimera poppet valve samohodni ventil pore pora porosity poroznost, šupljikavost porous mold porozni kalup porous moulding porozni otpresak portable mould ručni, prenosni kalup portion deo possibility of single or repeated acting of ejector mogućnost jednokratnog ili višekratnog delovanja izbacivača otpresaka positioning ugrađivanje, postavljanje positive mould pozitivni, muški deo kalupa positive shut-off valve samozatvarajući ventil post crystallization naknadna kristalizacija post forming naknadno oblikovanje post handling naknadna obrada post hardening naknadno očvršćavanje post moulding operations naknadne (završne) operacije na gotovim proizvodima koje uključuju dopunsku površinsku

140

obradu, dodatnu dekoraciju, lasersko označavanje, bojenje, metaliziranje, hromiranje post shrinkage naknadno skupljanje pot komora za ubrizgavanje kod posrednog presovanja, sud, rezervoar potting nanošenje, ugradnja pour sipati, ulivati pour point temperatura (tačka) kada počinje tečljivost powder prah powder blend suva mešavina powder density nasipna gustina powdered scrap otpad u praškastom stanju power sila, snaga power driven roller pogonski valjak power supply napajanje energijom preblending predmešanje precaution predostrožnost precipitation taloženje precise precizan, tačan precoating prethodno prevlačenje, predimpregnacija precure prevremena (prethodna) vulkanizacija precursor polazna materija pre-expanded bead predekspandirano zrno preform predoblik, predforma preform advanced moulding ravno ekstruziono presovanje predformi

141

preffered term poželjan termin preheating predgrevanje preheating hopper levak sa predgrevanjem materijala preliminary data sheet preliminarni tehnički list pre-release during cooling materijala u toku hlađenja

prethodno istiskivanje viška

premature prevremen, preuranjen premature crystallization prevremena kristalizacija primer osnovni sloj premix predsmeša, smeša smole i ojačavajućeg sredstva koja nije u konačnom obliku, a priprema je obično prerađivač preparation priprema prepolymer pretpolimer, nastao iz prethodne polimerizacije prepreg prethodno impregnirani materijal na bazi različitih vlakana preserve sačuvati press presa press curve očvršćavanje pri presovanju pressure pritisak pressurised ram klip pod pritiskom pressure booster pomoćni uređaj za povećanje pritiska pressure dwell vreme držanja pod pritiskom pressure pad pritisna podloga prese (letva) pretoughened steel prethodno obrađen čelik (da je otporan na udar) pretreatment prethodni postupak (tretman)

142

prevention prevencija, sprečavanje preweighed sachet prethodno izmerene vrećice za dodavanje aditiva prick probadati, bušiti, igla za bušenje prickling owl šilo primary osnovni, primaran prime prvi kvalitet, viši kvalitet primer layer sloj za poboljšanje prianjanja (obično kod koekstrudiranja) priming nanošenje boje priming adhesive lepak za nanošenje osnovne boje print štampati, otisak printing inks štamparske boje probe proba, test, ispitivanje procedure procedura, postupak process proces process control kontrola procesa, upravljanje procesom process layout šema (plan, skica) procesa processing aid sredstvo za olakšanje prerade processing conditions procesni uslovi processing guideline uputstvo za preradu processing safety sigurnost prerade producer proizvođač, obično se odnosi na proizvođače osnovnih materijala product proizvod, produkt

143

product drop plate kapljice (nalivi) na ploči od proizvoda (defekt) production proizvodnja production run masovna proizvodnja profiled injection speeds profilisane brzine ubrizgavanja profiled mould filling speed kalupa

profilisana brzina punjenja

programme for control of hydraulic core pulling in the mould program za upravljanje hidrauličnim pomicanjem jezgra u kalupu projected area korisna površina presovanja promote doprinositi, potpomoći proof dokaz, nepropustljiv propagation propagacija, odnosi se obično na rast polimernog lanca property svojstvo proportion odnos, srazmerni deo proportional limit granica proporcionalnosti proportionating piston dozirni klip protect zaštititi, očuvati protective devices zaštitni uređaji protein fibre proteinsko vlakno protracted test formacijama

ispitivanje na zamor pri dugotrajnim de-

protruding štrčati, viriti protruding insert umetak koji viri iz kalupa protrusion izbočina, uzvišenje

144

proximity blizina puffing zgušnjavanje pull vući, izvlačiti pull back povlačiti nazad pull back ram (s. draw back ram) povratni klip pull out tray ploča za izvlačenje pull rolls vučni valjci pulled surface hrapava površina (obično se raslojava) puller uređaj za izvlačenje (izbacivanje) puller sprue izbacivač dovodnog kanala puller with knob izbacivač sa ručicom pulse puls, impuls pultrusion pultruzija, istiskivanje profila, proces dobijanja jednoosne orijentisane vlaknaste plastike pulverize fino usitnjeno pulverised chalk praškasta kreda (kalcijum-karbonat), služi kao punilo pump pumpa, pumpati punch kalup, žig, probijati puncture bušenje, probadanje, proboj puncture energy energija proboja puncture test ispitivanje na probijanje pure čist, bez dodataka purge produvavati purging produvavanje, čišćenje purification prečišćavanje

145

push pritisnuti push marks (s. push back, tiger stripes) greške nastale od izbacivača iz kalupa (defekt) push out izbacivati pursue goniti, težiti, vršiti putrid spot mrlja od truleži

Q quick coupling brzo priključivanje quick mould change brza izmena kalupa quickness v. speed qualitative kvalitativan quality kvalitet quality control kontrola kvaliteta quality flap variranje kvaliteta quantitative kvantitativan quantitative differential thermal analysis kvantitativna diferencijalna termička analiza quantity količina quarter panel trim odsecanje ivice viška materijala na ploči (panelu) quartz kvarc, silicijum-dioksid, služi kao punilo quaterpolymer monomera

kvaterpolimer, polimer od četiri različitih

146

quenching naglo hlađenje quetch valjak za ceđenje quick brz quick curing brzo otvrdnjavanje quiescent nepokretan quote navesti, citirati

R rack polica, stelaža racking rastezanje radiant heater konusni grejač radical radikal radius poluprečnik raffia polypropylene homopolimer polipropilena namenjen za izradu vlakana, konaca, užadi i sl. rag višak materijala između kalupa, otpadak raise dizati, povećati raised povećan rake nagib ram klip (obično sa velikom dužinom) ram extruder klipni ekstruder ram retraction time vreme povratnog hoda klipa ram stroke (s. ram travel) hod klipa ram travel time vreme hoda klipa

147

ramia boehemeria nivea, biljka iz Azije sa širokim listovima, koristi se kao prirodno punilo random neuređen, nasumičan, statistički random copolymer neuređen, statistički kopolimer random crosslinking statističko umrežavanje random polypropylene rendom kopolimer polipropilena, odlikuje se dobrom providnošću range opseg, oblast, granica rapid brz rapidity v. speed rare redak Raschig ring Raschigov prsten, služi sa punjenje destilacionih kolona raspy neravan, hrapav rate v. speed brzina, stepen rated projektni, teorijski, računski rated capacity projektni kapacitet rating scale skala ocene ratio odnos, srazmera raw material osnovna sirovina ray zrak, snop rayon veštačko celulozno vlakno reactant reaktant, reagujuća komponenta reaction reakcija reaction casting reakciono livenje reaction foam mouldnig reakciono ekspandiranje (penjenje)

148

reactive extrusion reaktivna ekstruzija, obuhvata hemijske modifikacije osnovnog polimera reactive injection moulding injekciono presovanje sa odvijanjem reakcije (tipično za poliuretane) reactive in-mould decoration reakciono ukrašavanje reactive thinner reaktivni razređivač reactor crumbs sitne čestice iz reaktora reading očitavanje podataka real shrinkage stvarno (realno) skupljanje rear shoe pomična stezna ploča, zadnja ploča brizgalice rearrangement premeštanje, ponovno grupisanje reasonable razuman, logičan rebound odskok, odbijanje, trzaj, odbojna elastičnost receipt prijem receptive upečatljiv, podložan recess udubiti, utisnuti, produbiti recipe recept (formulacija) za pravljenje kompaunda reciprocating mixing head aksijalno pokretljiva glava za mešanje reciprocating pump pumpa sa pokretljivim klipom reciprocating screw kretanjem

aksijalno pokretljiv puž, sa klipnim

reclaim otpadni materijal pripremljen za ponovnu upotrebu, regenerat reclaimed rubber regenerisana guma reclaiming (s. recovery) system sistem regeneracije recoller kalem za namotavanje

149

record effect efekat gramofonske ploče (kružne brazde) record grooves effect (defekt)

efekat kružnih brazdi na otpresku

recorder pisač recoverable strain povratna deformacija recover (s. reclaim, regain, retrive) dobiti nazad recovery povratiti, regenerisati, rekuperirati, dobiti natrag, iskorišćavanje otpada rectangular tapered gate pravougaono konusno ušće rectification prečišćavanje recuperate regenerisati, ponovo sakupljati, izvlačiti recycle reciklovati, ponovo upotrebiti reduce smanjiti, redukovati reduced bore discharge smanjeni unutrašnji prečnik cevi za ispuštanje materijala reduced viscosity smanjena viskoznost reducer adapter, reduktor, redukciono sredstvo reduction of area smanjenje površine preseka reel namotavanje na valjke reference mark referentna tačka, reper reference state referentno stanje, polazno stanje refine oplemeniti, prečistiti reflection refleksija, odbijanje refraction prelamanje svetlosti, refrakcija refractive index indeks refrakcije refractory vatrostalan, vatrootporan

150

refresh osvežiti, obnavljati refrigerate rashladiti, zamrznuti refuse otpad, škart regain obnavljanje, količina vlage u odnosu na suvo vlakno, ponovo dobiti regenerate obnavljati, regenerisati regenerated cellulose regenerisana celuloza region oblast, zona register merač, brojilo regranulation regranulacija, ponovljena granulacija regrind ponovo sitniti (odnosi se na otpadni materijal) regular regularan, postojan regular block pravilni blok regular polymer pravilni polimer regulator regulator molekulske mase u toku polimerizacije, obično se odnosi na modifikator reinforce ojačati, kod polimernih kompozita vrši se sa prirodnim ili veštačkim vlaknima i punilima reinforced compound ojačani kompaund reject odbaciti kao škart rejects neispravna roba, škart relation odnos, zavisnost relative humidity relativna vlažnost relative permittivity relativna permetivnost, relativna dielektrična konstanta relaxation relaksacija, opuštanje

151

release izdvajati, rastaviti, istiskivanje viška materijala iz kalupa release agent sredstvo za podmazivanje kalupa, služi za lakše odvajanje otpreska iz kalupa release catch poluga za odvajanje release of mould razdvajanje kalupa release the stress sniziti naprezanje reliability pouzdanost relieve rasteretiti, otpustiti remaider ostatak remedy pomoći, izlečiti remote daljinski remote control daljinsko vođenje procesa removable plate mould kalup sa izmenljivom matricom removal uklanjanje, vađenje otpreska iz kalupa removal time vreme vađenja otpreska iz kalupa remove ukloniti, izvaditi otpresak iz kalupa renew obnoviti, zameniti renewal resources obnovljivi izvori repair popravka repeat ponavljati repeatability ponovljivost, reproduktivnost repeated flexural fatigue savojna dinamička izdržljivost repeated stress ponavljajuće naprezanje

152

repeated structural unit ponavljajuća strukturna jedinica, odnosi se na ponavljajuću monomernu jedinicu u polimernom lancu repellent odbijajuće dejstvo replace zameniti, izmeniti replacement costs poređenje cena proizvoda dobijenog pri različitim proizvodnim uslovima replacement part rezervni deo replica reprodukcija, replika, otisak, kopija replicate sample ponovljen uzorak reprocessed material ponovo prerađen materijal reprocessing ponovna prerada reproducibility sposobnost reprodukovanja repulsion odbijanje requirement zahtev reset control komanda za povratak u početno stanje reset counter brojač okretaja reshape ponovo izrađivati prvobitni oblik residence time vreme zadržavanja residual zaostali, preostali residual monomer rizovan

preostali monomer koji nije polime-

residual strain zaostalo istezanje residue ostatak resilience elastičnost, gipkost, odraz resilience energy energija elastične deformacije

153

resin smola, ovaj termin se ranije koristio za sve plastične mase kada su uglavnom bile poznate samo termoreaktivne plastične mase resin pocket ugrušak plastičnog materijala koji se stvara na brizganom otpresku (defekt) resin streak pojava pruga na površini otpreska zbog viška plastičnog materijala (defekt) resistance otpornost, postojanost resistance to creep currents on the surface (s. surface resistivity) otpornost na deformacije na površini resistivity otpor resolve rastvarati, razlagati resources izvori sirovina response odgovor, reakcija rest period vreme odmora, pauze restore restaurirati, obnoviti restrain ograničiti, zadržavati restricted gate igličasto ušće (obično suženo) restriction ograničenje retain zadržati, očuvati retained orientation zadržana orijentacija retainer plate ploča za gnezda retaining roller kočioni valjak retardance usporavanje, zadržavanje retension zadržavanje, očuvanje reticular mrežast retreat ponovo obrađivati

154

return line povratni vod reverse povratan, suprotan reverse mould kalup sa donjim položajem klipa reverse taper geometry obrnuta konusna geometrija reverse taper nozzle mlaznica sa obrnutom konusnošću reverse tapered sprue pullers povratni konusni odstranjivač materijala iz ulivka reversible deformation povratna deformacija reversing termin koji se koristi u kompaundiranju i odnosi se na aksijalni raspored lopatica u mešaču koji transportuje materijal unazad od izlaza prema napojnoj zoni revolve obrtati, okretati revolving table press presa sa obrtnim stolom rewind namotavati reworked material ponovo prerađeni materijal rheology reologija, nauka o tečljivosti polimera rib rebro koje služi kao ojačanje rib design projektovanje rebrastog ojačanja ribbon uska traka ribbon blender mešač trakasto spiralnog tipa rider roller pritisni valjak ridge rub, ivica, istureni deo right hand thread desni navoj rigid krut rigid PVC tvrdi PVC, neomekšan rigidity krutost

155

rim obod, točak rind kora drveta ring prsten, prstenast okvir ring die prstenasta mlaznica ring gate prstenasto ušće ring plate method metoda prstenaste ploče, koristi se za određivanje tečljivosti kod termoreaktivnih plastičnih masa ring shaped heater prstenast grejač ring vent prstenasti vent rinse ispirati rip pukotina, prekid ripping uzdužni žleb, naboranost ekstrudata ripping resistance postojanost na cepanje ripple talasast, neravan, talasast ekstrudat ripples bore, talasast izgled (defekt) rise porast, povećanje rising ability mogućnost uzdizanja, širenje rivet ekser, zakivak rocker arm klatno Rockwell indentation hardness tvrdoća po Rockwellu rod šipka, štap roll valjak roll calender kalander sa valjcima roll gap razmak (zazor) između valjaka roll mills train udvojeni valjci roll over presaviti

156

rolled sheet valjana folija roller body telo valjka roller mill valjci za mlevenje (drobljenje) room soba, prostorija, odeljenje rope uže, konopac rot trulež rotary rotacioni, obrtni rotary moulding kružno kalupljenje, kalupi su smešteni na kružnom rotirajućem nosaču rotary pump pumpa sa rotirajućim klipom rotation obrtanje, rotacija rotating center shaft extruder centralnom osovinom

ekstruder sa rotirajućom

rotating inserts rotirajući umetci rotational moulding rotaciono kalupljenje (šupljih tela od plastičnih masa u praškastom stanju) rough grub, hrapav, neobrađen roughing cut gruba obrada round okrugao, krug round sharp corners jako okrugli uglovi round thread okrugli navoj rounding out zaokruživanje postojećeg proizvodnog programa roving roving, struk, snop, pređa od 10 do 100 jediničnih staklenih vlakana row red, niz rub trenje, habanje

157

rubb off strength v. abrasion resistance rub out otklanjati nečistoće rubber kaučuk, guma rubber pad gumeni podložak rubberlike elasticity gumasta elastičnost, entropijska elastičnost ruck praviti bore (nabore) rugged jak, čvrst, izdržljiv, neravan rule pravilo, lenjir run radni ciklus, eksploatacija run out odstupanje runner ulivni sistem, razvodni kanal runner junction razvodni nalivnik runner sizes veličine ulivnih sistema runner systems sistemi ulivnih kanala runnerless injection moulding ulivnog sistema

injekciono presovanje bez

running rad, dejstvo running water dodatna voda rupture razaranje, pucanje rupture resistance otpornost na kidanje

S sachet kesica sa aditivima koja se dodaje u suvu mešavinu radi postizanja željene koncentracije

158

sack vreća, pakovati u vreće sacking mechanism uređaj za punjenje u vreće sad mat, bez sjaja, taman saddle welding sedlasto zavarivanje safety sigurnost, bezbednost safety cord sigurnosni gajtan (na dvovaljku) safety device sigurnosni uređaj sag ulegnuće, ispupčenje sag resistance otpornost na ugib (obično kod kalandriranja) sagging nastajanje nabora, ulegnuća sample uzorak sample mould kalup za izradu uzoraka sample room skladištenje uzoraka sand pesak, čistiti peskom sandblasting machine mašina za peskarenje sandwich heating obostrano zagrevanje sandwich injection moulding injekciono presovanje nekoliko komponenata sap biljni sok satining poliranje, glačanje saturate zasititi save-all hvatač, sabirač, skupljač saw testera sawing parts sečenje otpresaka radi uvida o eventualnim nepravilnostima ili defektima (npr. za otkrivanje sitnih pukotina)

159

scale vaga, razmera scale down umanjiti, sužavati scale off razdvojiti se scale up povećati, uvećavati, proporcionalno uvećati scar šav, ožiljak scarf joint zakošen rez pri zavarivanju, kosi spoj scattering rasipanje scavenger sprue smaknuti (usečeni) dovodni kanal schedule plan, spisak, sortiranje scheduling planiranje scheme šema, plan scission cepanje, kidanje scission of polymer chain cepanje polimernog lanca scope oblast, delokrug scorch predumrežiti, predvulkanizovati score zarezati, urezati scoring oštećenje kalupa, zaglavljivanje kalupa scouring type material kalupa

materijal koji oštećuje površinu

scrap otpadni materijal, okrajak, sitan komad scrap grinder mlin za otpadni materijal scrap reprocessing prerada otpadnog materijala scraping struganje scratch grebati, ogrebotina, urez scratch resistance (s. scrub resistance) otpornost na grebanje

160

scratches in the mold ogrebotine na kalupu screen sito, mreža screen changer mehanizam za zamenu sita screen pack pakovanje sita, sistem sita za filtriranje rastopa u ekstruderu screen printing tzv. šablonska ili raster štampa, sastoji se u impregnaciji svilene tkanine sa bojom i izgledom šablona koja se zatim presuje na plastičnu površinu screw puž, pužni vijak screw change by pivoting the injection unit izmena puža zakretanjem jedinice za ubrizgavanje screw channel depth dubina navoja puža screw clamp stezaljka puža screw configuration konfiguracija puža screw cushion jastuk puža screw core pužno jezgro screw core pin navojni zavrtanj jezgra screw decompression kuuma)

dekompresija puža (nastajanje va-

screw flight hod zavojnice puža screw flight conveyor pužni transporter screw geometry geometrija puža screw kneading block mešanje

deo puža gde se vrši intenzivno

screw L/D ratio odnos dužine i prečnika puža screw pitch korak zavojnice puža

161

screw retraction time povratnog hoda puža

vreme kontrakcije puža, vreme

screw rotational speed rotaciona brzina obrtanja puža screw speed brzina puža, broj okretaja screw stroke hod puža screw suck back greška na proizvodu po liniji razdvajanja kalupa screw surface speed površinska brzina puža screw tip vrh puža screw torque obrtni moment puža scribe gravirati scrub strugati, grebati scrub resistance v. scratch resistance scuff habati se scuff resistance v. abrasion resistance seal učiniti nepropustljivim, zaptivati, zavariti (kod tankih filmova) seal of quality marka kvaliteta sealing (s. caulking, packing) zaptivanje sealing solution rastop za zaptivanje seam šav, višak materijala na spoju dva dela kalupa, pukotina seam welding preklopno (šavno) zavarivanje seamless bešavni seamless tube bešavna cev season sezona, sjaj, sušiti na vazduhu seat sedište ventila, gnezdo

162

seating podloga, postolje, osnova secant modulus sekantni modul second drugi, druge klase, sekund second reaction druga (naknadna) reakcija second stage pressure drugostepeni pritisak second surface decoration štampa na naličju prozirnog filma second tap uređaj za drugo (fino) narezivanje secondary sekundaran, sporedan secondary treatment dopunska obrada seconds proizvodi druge klase section sekcija, poprečni presek, deo sectional drawing crtež u preseku sectional mould kalup koji se može rastaviti secure siguran, bezbedan, pouzdan seed početak rasta kristala, plik u otpresku seeding stvaranje grudvica, nastajanje zrnastih čestica segment segment, deo segmental insert umetak segregation odvajanje, raslojavanje seizing of a mould zaglavljivanje kalupa select odabrati, sortirati selection of nozzle retract izbor skraćenja mlaznice selective laser sintering selektivno lasersko sinterovanje, jedna od metoda izrade prototipova, zasniva se na korišćenju lasera pri čemu se vrši topljenje i sinterovanje self adhesive tape samolepljiva traka

163

self built drop weight tester ručno (lokalno) izrađen aparat za merenje udarne žilavosti ispuštanjem određene težine klina self cleaning screw puž koji se sam čisti self crosslinking samoumrežavajući self demoulding plastics plastika koja se sama odvaja od kalupa self extinguishing samogasivi self ignition temperature temperatura samozapaljenja self shearing gate samosmicajuće ušće self supporting samonoseći self tapping screw puž sa samoodvajanjem materijala self wiping samočišćenje semi-active filler poluaktivno punilo semi-automatic cycle poluautomatski ciklus (kod injekcionog presovanja) semi-circular gate polukružno ušće semi-crystalline kristalast, delimično kristalan semi-rigid plastic polukruta plastika sensitivity osetljivost separate odvajati, razdvajati separator odvajač, hvatač, separator separator head torpedo, razdelna glava sequence redosled, poredak sequential arrangement redosled vezivanja monomernih jedinica (glava-rep) sequential valve gating pravilno ušće sa zatvaračem

164

series red, serija, serijski model mašine serrate zupčast serrated interchangeable trough saddle zupčasto skidajuće sedlo kompaundera serpent effect (v. jetting) pojava vijugave linije u obliku zmije na površini otpreska (defekt) service servis, eksploatacija mašine, rad service life vek upotrebe, vek trajanja service temperature radna (upotrebna) temperatura set trajna deformacija, zaostala deformacija, set, pribor, komplet pripadajućih delova set of mould komplet kalupa set point zadata vrednost set up otvrdnjavati, pojavljivati se set up time podešeno vreme set (s. rated) value zadata (projektna) vrednost setter regler, podešivač setting očvršćavanje, otvrdnjavanje, sastavljanje, podešavanje settle taložiti se settling vat rezervoar za odležavanje severe oštar, surov, jak sew šiti, zašivati sewage otpadna voda shackle spojnica, stega shading toniranje, nijansiranje shaft osovina, vratilo

165

shaking feeder vibracioni napojni deo shallow plitak shallow flight depth plitka dužina koraka zavojnice puža shallow flight worm puž sa plitkom zavojnicom shank trup, rukavac shape oblik, formirati, oblikovani otpresak shape retention očuvanje oblika sharkskin greška u obliku rebraste površine na finalnom proizvodu u obliku ajkuline kože shear smicanje, rezanje shear a gate odseći ušće shear rate brzina smicanja (obično se misli na velike sile smicanja koje kidaju površinski sloj na otpresku) shear stress brzina smicanja, napon smicanja shearing smicanje, poprečno rezanje sheath plašt, omotač shedder istiskivač iz kalupa sheet deblja folija sheet gauge debljina folije shelf life dozvoljeno vrema skladištenja shelf stability postojanost pri čuvanju shell flour brašno od ljusaka kokosovog oraha i drugih vrsta biljaka, koristi se kao punilo shell moulding školjkasto livenje shell moulds (s. split taper mould) školjkasti kalup shelling odvajanje, skidanje

166

shield zaštita, ekran shielded thermocouple zaštićeni termopar shielding zaštita shielding gas zaštitni (inertni) gas shift pomeranje, priključivanje, smena u pogonu shiny surface variations otpreska (defekt)

promene u površinskom sjaju

shipment isporuka, otprema shock udar, udarac shock absorption amortizacija (prigušenje) udarca shock chill roll valjak za naglo hlađenje shock mounting konstrukcija otporna na udar shoe ploča, obuća shop odeljenje, radionica shop floor management system integrisani sistem upravljanja preko digitalnog informacionog centra za efikasno vođenje procesa injekcionog presovanja Shore hardness tvrdoća po Shore metodi short kratak, nedovoljan, koji ima neki nedostatak short circuit kratak spoj short moulding nedovoljno brizgan otpresak, loš otpresak zbog nedovoljno materijala short shot nedovoljno punjenje kalupa, nedovoljan ubrizgaj usled manjka materijala short stapled sa kratkim štapićastim vlaknima shortage nestašica shorten skratiti

167

shorts nedovoljna količina materijala u kalupu shot ubrizgaj, punjenje shot capacity minski)

masa, doza, kapacitet ubrizgavanja zapre-

shot-off nozzle mlaznica sa zatvaračem shot volume zapremina ubrizgavanja shot size doza, veličina ubrizgaja shot weight masa ubrizgavanja show izložba show up pokazati, pojaviti se, doći, razotkriti shred sitan komad, parče, sitniti shredder mašina za sitnjenje, drobljenje shredding sitnjenje, mlevenje, drobljenje shrink stezati se, skupljati se shrink mark trag stezanja na otpresku (defekt) shrink wrapping obmotavanje stezljivim filmom shrinkage skupljanje shrinkage jig okvir za zadržavanje oblika i dimenzija otpreska shrivelling nastajanje bora shroud prekrivač, pokrivač shut down zaustavljanje, prekid rada shut-off zaustavljanje, isključenje shut-off nozzle mlaznica koja se zatvara (barijerna) shut-off valve ventil za zaustavljanje, zatvaranje shuttle valve ventil postupno povratnog dejstva

168

side strana side cores bočni kanali u kalupu za prenos toplote side core movement device jezgra

uređaj za pokretanje bočnog

side flange bočna prirubnica side gate bočno ušće side of stationary platen nepokretna strana brizgalice (uz mlaznicu) sieve sito, prosejavati sieve mesh veličina otvora na situ sigma type kneader sigma gnjetilica (u obliku slova Z) sign znak, označiti silica silicijum-dioksid, silika (koristi se kao punilo) silk screen printing sito štampanje (preko svile) silo silos (za skladištenje materijala) silver streaks (s. splays) srebrne pruge na površini otpreska (defekt) similar sličan simple prost, jednostavan simulate simulirati, imitirati simultaneous istovremen, simultan sinergistal sinergijsko delovanje, uzajamno delovanje pojedinačnih čestica u cilju ostvarenja višestrukog efekta single jedan, pojedinačan single cavity mold kalup sa jednom šupljinom single curve rotor rotor sa jednom krivinom

169

single daylight press jednoetažna presa single flighted screw jednohodni puž single impression mold kalup sa jednom kalupnom šupljinom single screw extruder jednopužni ekstruder single spindle jednohodni single worm metering zone jednopužnog ekstrudera

sistem za istiskivanje kod

single yarn pojedinačna nit sink utiskivati, izlivati sink mark ulegnuće na površini otpreska (defekt) sintering sinterovanje, srašćivanje sinter moulding postupak sinterovanja, srašćivanja, anglomeracijski postupak sisal mesnata, debela biljka (agave sisalana) uspeva uglavnom u Meksiku i gaji se zbog velikih listova koji daju vlakna za izradu užadi, jedno od najboljih prirodnih vlakana za ojačanje kompaunda site mesto, položaj size mera, veličina, dimenzija, format size scale skala razmere size of mould plates veličina ploča kalupa size of moulding veličina otpreska size of platens overall dimenzije nosača kalupa size test analiza po veličini skid klizanje, proklizavanje skim skidati površinski sloj iz rastopa skin koža, ljuska

170

skin moulding kožast otpresak skive strugati uglove, zakošenje, odrezati (od bloka) slab ploča slabstock tabla od ekspandiranih plastičnih materijala slash injection machine downtime drastično smanjenje zastoja kod mašine za injekciono presovanje sleepy mutan, mat sleeve rukav, čaura, crevo sleeve bearing spojni ležaj sleeve valve klizni ventil, zasun slender vitak, tanak slice rezati slide vertikalno premeštanje, klizati slide mould klizni kalup kod koga se ploča sa gnezdom može klizanjem izvući iz položaja koji omogućava lakše rukovanje slide valve pokretni zatvarač na guranje, klizni zatvarač sliding factor faktor klizanja sliding punch klip koji se može vaditi sliding ring type klizajući prstenasti tip sliding ring valve ventil sa kliznim prstenom slight slab, neznatan slip (s. skid, skate) klizati slip additive aditiv za poboljšanje klizavosti slippage klizanje, proklizavanje slit prorez, ravan otvor, seći uske trake

171

slitted barrel cilindar sa urezima slope nagib slot prorez, otvor slot die extruder ekstruder sa širokom mlaznicom slow spor slow down movement of the injection unit kretanje jedinice za ubrizgavanje

usporeno

slow speed spor, male brzine slowed down movement at end of mould closing and opening usporeno kretanje na kraju zatvaranja i otvaranja kalupa slub zadebljanje kod vlaknastih struktura sludge (s. mud) talog, mulj slurry suspenzija, mulj slush pasta, viskozna masa slush mould kalup za livenje plastičnih šupljih tela small crack mala (fina) napuklina smear mrlja (najčešće od masti) smear head glava razdelnika smell miris smelt topiti smoke dim smooth (s. even, unwrinkled) gladak, ravan smooth cross sectional variations ravne varijacije poprečnog preseka snag greška, nedostatak

172

snap uraditi nešto trenutno snap fit trenutno usklađivanje (podešavanje) snap test kratkotrajno ispitivanje snick zarez, urez snip odrezati, iseći soak kvašenje, natapanje socket grlo, cevni nastavak socket headed cap poklopac sa nosećim prednjim delom socket welding varenje cevnim spojnicama soft mek soft flow visoka tečljivost soft moulds tzv. meki kalupi, koriste se za izradu prototipova pre komercijalne proizvodnje i obuhvataju korišćenje samo jedne kalupne šupljine za probne uzorke softening omekšavanje softening point tačka omekšavanja solenoid actuated valve ventil koji se pokreće solenoidom solid čvrst, masivan solid bed compaction sabijanje čvrstih slojeva solid mould masivan kalup solidify očvrsnuti solubility rastvorljivost solubilizing ability sposobnost rastvaranja solution rastvor solution polymerization polimerizacija u rastvoru

173

solution-solvent viscosity ratio relativna viskoznost (odnos viskoziteta između rastvora i rastvarača) solution spinning izrada vlakana iz rastvora solvent rastvarač solvent based adhesives adhezivi bazirani na rastvaračima solvent moulding dobijanje proizvoda uranjanjem u rastvor sooty čađav sort vrsta, sorta sought tražen sound zvuk, čvrst, jak sound insulation zvučna izolacija source izvor space prostor, razmak space between columns razmak između vođica spacer podmetač, umetak, držač razmaka spacing razmak, interval spaghetti ekstrudirani okrugli štapovi u vidu špageta spalling resistance otpornost na odvajanje span of a press širina prese spanning raspon, razmak spark erosion erodiranje iskrenjem (pri izradi kalupa) specific heat capacity specifični kapacitet specification specifikacija, tehnički uslovi specify specificirati, precizirati specimen ispitno telo, uzorak, obično u vidu epruvete pri ispitivanju rastezanjem

174

speck greška na površini otpreska (defekt) specular glass sjajan kao ogledalo speed (s. velocity, rate, rapidity, quickness) brzina speed range raspon brzina, područje brzina speed of the ejector working and return stroke radnog i povratnog hoda izbacivača otpresaka

brzina

spelt zameniti spew višak materijala pri presovanju, istiskivanje spew groove žleb za odvođenje viška materijala iz kalupne šupljine spew line spojna linija na otpresku spew relief (s. spew ridge) otvor za izlaz viška materijala u kalupnoj šupljini spew way kanal za višak materijala sphere sfera, kugla spherical lubrication head okrugla glava za podmazivanje spherulite sferulit, nadmolekulska struktura spider krstasta ploča kalupa, kružni nosač torpeda, zvezdasti razdelnik spider fin zvezdasti držač trna spider like sprue zvezdasti oblik ulivnog kanala u kalup, u obliku grozda spider mark trag držača trna (defekt) spigot suženi kraj cevi spin presti vlakna spin die manifold razdeljivač za kalupe pri predenju vlakana spin welding zavarivanje trenjem

175

spindle vreteno, vratilo spinneret višekanalna mlaznica za ekstrudiranje niti spinning predenje, ispredanje spinning mandrel rotirajući trn spinning shed odeljenje za predenje niti spiral flow test određivanje tečljivosti u spiralnoj šupljini kalupa spiral screw thread spiralni navoj puža splash marks mrlje na otpresku (defekt) splash proof odbojan na površinsko nanošenje splay nagnut, kos splay mark srebrna pruga, površinska greška na otpresku (defekt) splice spajati, sastavljati, nastavak splined shaft dugačka, savitljiva šipka splintering razdvojiti, rascepati splinterproof nesalomiv split prorez, otvor, naprslina, razdeliti se split bar razdvojiva ploča u kalupu split cavity kalup koji se može rasklopiti split feeding napajanje sa posebnim komponentama split mould rasklopljeni kalup split type manifold rasklopljiv razvodni cevovod splits delovi rasklopljenog kalupa spool winding namotavanje na kalem spot mrlja, fleka, mesto

176

spot welding tačkasto zavarivanje spotting pojava tačkastih mrlja na otpresku (defekt) spout hole otvor za izlivanje spray prskati, raspršavati spray up moulding istovremeno ubacivanje više komponenata (plastike, katalizatora i staklenih vlakana) u kalup spread širenje, premazivanje, opseg odstupanja spring opruga, podizanje, uzvišenje spring loaded opterećenje opruge spring nozzle opruga mlaznice spring roll pritisni valjak sprue dovodni kanal sprue bush otvor za livenje sprue ejector izbacivač ulivnog kanala sprue grabber hvatač ulivnog kanala sprue gate direktno (centralno) ušće sprue lock začepljenje dovodnog (ulivnog) kanala sprue lock pin potiskivač za izbacivanje ulivnih kanala sprue puller uređaj za otkidanje ulivnog kanala sprue spicker odvajač ulivnog kanala spun ispreden u obliku štapića spun rayon štapićasto veštačko vlakno spun roving upredeni snop spun yarn štapićasto predivo spun yarn textile glass vlakno

jednostruko ispredeno stakleno

177

square barrel kvadratni cilindar squeeze istiskivati, sabijati stability stabilnost, postojanost stack gomilati, etaža stack moulding materijala

etažno presovanje, presovanje naslaganog

stacking slaganje, gomila stacking fault greška u pakovanju stacking strength čvrstoća pri slaganju u visinu (npr. vreća sa upakovanim materijalom na paletama) stage stepen, stanje stagger slagati sa prekidima, slagati u obliku šahovskog polja stagnation stagnacija, zastoj stain boja, mrlja, fleka stainless steel nerđajući čelik stalk ulivni kanal stamp pečat, žig, štampati, utiskivati stamping die klip za utiskivanje, pečat za utiskivanje stamping foil folija za utiskivanje stand štand, oslonac, stalak standard standard, norma standard bar standardni uzorak standard equipment standardna (serijska) oprema standard form standardno kućište kalupa standard grades standardni tipovi standard test specimen epruveta, ispitno telo

178

standardization standardizacija staple fibre tanko vlakno isečeno na određene dužine staple rayon štapićasto celulozno vlakno star cracking zvezdasto širenje pukotina start krenuti, početi, startovati starved termin koji se koristi u kompaundiranju i odnosi se na stanje kada volumetrijski prenosni kapacitet puža prevazilazi volumetrijsku brzinu napajanja starved feeding nedovoljno doziranje starved joint spoj sa premalo lepila state stanje, struktura static center shaft multiple screw extruder ekstruder sa više puževa i statičkom centralnom osovinom static charge statički naboj stationary učvršćen, ugrađen, nepomično stavljen stationary part of mould nepomični deo kalupa stationary platten nepomična ploča kalupa stationary screen nepokretno sito stave probiti, napraviti rupu steady state flow stacionarno (ravnomerno) tečenje steam vodena para steam boiler parni kotao steam channel in a mould kanal za paru u kalupu steam cored mould kalup sa kanalima za grejanje vodenom parom steam daylight press etažna presa grejana parom

179

steel čelik stem jezgro stabljike, šipka stem fibre vlakno od like stem thermometer štapni termometar stencil šablon step stupanj, korak step by step postepeno, postupno step-by-step test postupno ispitivanje stepped cavity mould stepenasti kalup za presovanje stereolitography stereolitografija, jedna od metoda izrade prototipova kada se laserski zrak usmerava na tečni fotopolimer koji nakon toga otvrdnjava stereoregular polymer stereoregularni polimer steric hidrance sterna (prostorna) smetnja steward plastic waste upravljati plastičnim otpadom stick prianjati, lepiti se stick-in thermocouple ubodni termoelement sticker vezivna komponenta sticking in cavity lepljenje u kalupu sticky lepljiv stiff krut, čvrst stiff flow teško tečenje stiffening rib rebro za povećanje krutosti stiffness krutost stir mešati, mućkati stirrer mešalica

180

stitch welding isprekidano zavarivanje stock sirovina za preradu stock moulding presovanje u više slojeva stockage skladištenje stockpilling stvaranje zaliha materijala stone kamen stop prekidač, graničnik, pregrada, zaustaviti stoppage obustava, zastoj storage skladište storage life postojanost na uskladištenje store stvarati zalihe, skladište stove sušnica, peć straight prav, ravan straight chain pravolinijski lanac (bez bočnih grana) straight head uzdužna (aksijalna) glava ekstrudera straight line system linija lančane proizvodnje straight tab gating ušćem

predkomorno ubrizgavanje sa ravnim

strain (s. deformation, distortion) deformacija (kod ispitivanja mehaničkih svojstava), rod, vrsta (kod prirodnih vlakana) strainless bez naprezanja strains izobličenje, distorzija strand snop, predena nit strand cut sečenje u niti u toku granulacije materijala sa visokom temperaturom prerade (npr. PA)

181

strap kaiš, remen straw slama streak traka, pruga streaking (s. streaks) otpresku (defekt)

nastajanje traka (crtica, tračica) na

streamline linija toka, linija strujanja stretch phase faza rastezanja (istezanja) stretching izvlačenje, izduženje, istezanje strength čvrstoća, jačina strength bulk ratio čvrstoća jedinične zapremine strength poverty nedovoljna jačina strengthen pojačati, ojačati stress naprezanje, napon stress at break naprezanje pri prekidu stress at yield naprezanje na granici razvlačenja stress crack pukotina usled naprezanja (kao posledica tenzokorozije) stress crack resistance čvrstoća na tenzokoroziju stress-strain naprezanje–deformacija, naprezanje–istezanje stress whitening beljenje pod naponom (defekt) stretch rastezanje, izvlačenje stretch roll zatezni valjak stretchability rastezljivost, razvlačivost stretching transformation promena pri istezanju stretching punches pomoćni uređaji za izvlačenje string traka, nit, vlakno, pantljika

182

strip vaditi otpresak iz kalupa, skidati, uklanjati površinski sloj, traka strip down izvaditi iz kalupa strips pruge, trake strip feeder doziranje materijala trakom stripper uređaj za skidanje, izbacivač otpreska iz kalupa stripper device brisač kalupa stripper plate mould otpreska

kalup sa pločom za izbacivanje

stripping skidanje, vađenje, rastavljanje stripping fork viljuška za razdvajanje kalupa stripping from mould vađenje uz kalupa stroke hod, korak strong jak, čvrst struck udaren structural foam moulding kalupljenje integralnih penastih struktura structure struktura, građa stud kontaktni klin stuff vlaknasta masa stuffer klipni ekstruder, istiskivač stuffing box zaptivna kutija sturdy čvrst, snažan subcavity mould kalup sa dubokim gnezdima subjected potčinjen, podložan, podvrgnut submarine gate tunelsko ušće, potopljeno ušće

183

substance supstanca, materija substantial važan, bitan substitute zamena substrate supstrat, podloga, osnovni materijal suck usisati suck back greška na otpresku po liniji razdvajanja kalupa sucker pin (v. sprue puller) suction usis suggested remedies preporučene mere (za otklanjanje nepravilnosti ili defekata) sun cracking svetlosti

stvaranje pukotina pod dejstvom sunčeve

sunk spot udubljenje na površini otpreska (defekt) superfluous suvišan supply isporuka, dostava, snabdevanje support oslonac, uporište, podmetač support plate temeljna ploča kalupa, međuploča supported flange prirubnica za stezanje support roll potporni (noseći) valjak surface površina surface defects površinski defekti surface delamination slojeva)

površinska delaminacija (odvajanje

surface gloss variations varijacije (promene) u površinskom sjaju otpreska (defekt) surface resistivity površinska otpornost

184

surface waviness izbrazdanost površine otpreska (defekt) surging variranje dimenzija ekstrudata, pulsiranje survey pregled, prikaz susceptible osetljiv suspension suspenzija, sastoji se od tečne faze u kojoj su nerastvorene čvrste čestice suspension polymerization polimerizacija u suspenziji sustainability criteria kriterijumi održivosti sweat iznojavanje sweep grebati, strugati, čistiti, opseg swept volume zapreminski opseg jedinice za brizganje, zapremina ubrizgavanja swell bubriti, nadimati se switch prekidač switch board razvodna tabla, komandna tabla swivel out izokrenuti swivel joint obrtni spoj syndiotactic structure sindiotaktna struktura synergism sinergizam, uzajamno pojačavajuće dejstvo dve komponente synthesis sinteza, dobijanje polimera od monomera syresis migracija pigmenata na površinu kada dolazi do njihovog razdvajanja system sistem system control elements elementi za kontrolu sistema

185

T tab pretkomora (u injekcionom presovanju), traka za otvaranje omota (u pakovanju) tab gate pravougaono ušće table sto, tabela, ploča tablet press presa za izradu tableta tachometer tahometar, merač frekvencije obrtanja tack lepljiv tack free nelepljiv tackifier sredstvo za poboljšanje lepljivosti tackle uređaj, pribor tactic block polymer taktički blok-polimer tag označiti, obeležiti tail kraj, višak materijala na spoju kalupa tailor made izrađen po meri, potpuno prilagođen određenoj svrsi tailor made solutions rešenja po želji tainting bojiti u nijansama take away izvlačenje proizvoda iz ekstrudera take off v. take away take up v. take away take up roll valjak za izvlačenje, prijemni valjak talc talk, magnezijum-silikat (služi kao punilo) tandem raspoređen jedan za drugim

186

tangent of loss angle faktor dielektričnih gubitaka tangent modulus tangentni modul tangle uplitati, preplitati tank rezervoar, posuda tap slivnik, slavina tape traka tapered konusan tapered sprue konusni dovodni kanal tapping podsecanje tarnish postati zagasit (mat), izgubiti sjaj tare reset vratiti u početno stanje (sa prvobitnom težinom) tear paranje, kidanje, cepanje tear drops pojava kapi na otpresku (defekt) tear-off closures cepanje (kidanje) zatvarača tears v. tear drops teat greška na otpresku u vidu bradavica (defekt) technical specification tehnička specifikacija technical support tehnička pomoć technique metoda, postupak, tehnika technology tehnologija, postupak temperature temperatura temperature of deflection under load temperatura deflekcije pod opterećenjem, temperatura postojanosti oblika pod opterećenjem temperature schedule temperaturni postupak tempered kaljen

187

tempering in mould temperiranje u kalupu tampon printing tzv. tamponsko štampanje, sastoji se u nanošenju željenog teksta sa tečnog silikonskog sloja na gotov proizvod temporary povremen, povratan (kod deformacija) temporary set privremena elastična deformacija tenacity žilavost tendency tendencija, sklonost tensile svojstva čvrstoće i elastičnosti pri istezanju tensile curves krive zatezanja tensile creep modulus modul puzanja pri zatezanju tensile modulus modul istezanja, modul zatezanja tensile properties svojstva istezanja, svojstva pri zatezanju, zatezna svojstva tensile strain at yield istezanje na granici razvlačenja tensile strength zatezna čvrstoća tensile strength at break prekidna čvrstoća tensile strength at yield razvlačenja

zatezna čvrstoća na granici

tensile stress at yield naprezanje na granici razvlačenja tensile yield strength zatezna čvrstoća na granici razvlačenja tension napon, naprezanje, istezanje, zatezanje tension set preostala deformacija pri rastezanju tension testing machine kidalica tentative standard nacrt standarda term rok, termin, član

188

termination kraj (završetak) reakcije test test, provera, ogled test bar uzorak za ispitivanje test piece ispitno telo, epruveta test rig uređaj za ispitivanje test run probna proizvodnja test specimen ispitni uzorak texture građa, struktura texture surface struktura površine theory teorija thermal termički, toplotni thermal conductivity toplotna provodnost thermal degradation termička degradacija (može dovesti do pojave nagorelih mesta ili obezbojenja otpreska) thermal diffusivity toplotna difuzivnost thermal expansion toplotno širenje thermal insulating board of press ploča za toplotnu izolaciju thermal stress cracking stvaranje pukotina pri zagrevanju thermocouple termoelement thermoforming termoformiranje thermometer termometar thermoplastic elastomers termoplastični elastomeri thermoplastic material termoplastični materijal; može se više puta topiti i hladiti da se vrati u prvobitno stanje thermoplastic vulcanizate termoplastični vulkanizat

189

thermosetting material termoreaktivni materijal; ne može se vratiti u prvobitno stanje ponovnim zagrevanjem i hlađenjem thick wall injection moulding injekciono presovanje proizvoda sa debelim zidovima thickness (s. finessess, gauge) debljina thin tanak, razblažen thin walled product tankozidni proizvod thread nit, korak navoja puža, jednostruko vlakno thread of screw of extruder zavojnica puža ekstrudera threaded joint spajanje sa navojem threaded tapered cartridge heaters grejno telo

narezano konusno

three plate moulds kalup sa tri ploče threshold granica, početak, prag threshold limit value dopuštena koncentracija throat grlo levka za napajanje ekstrudera throttling prigušenje throughput kapacitet, proizvodnost throwing uvijanje i namotavanje vlakana thrust bearing osni potporni ležaj thrust load osno opterećenje thrust zone in extruder zona sabijanja u ekstruderu thumb test ručno ispitivanje tie veza, povezanost tie bar spojna ploča

190

tie bars (s. tie rods, tie beams) vođice kalupa tight zategnut, tesan tightening pritezanje tightening torque momenat pritezanja tightest to tolerances tolerancije na zatezanje tilt nagib tilted cylinder mixer kosa bubnjasta mešalica time vreme, podešavati time cycle controller regulator vremenskog ciklusa timing usaglašenost dejstva, podešavanje timescale vremenska skala tinge slaba obojenost tint ton, boja, nijansa tip kraj, šiljak, naglavak, šiljasti deo tip of the screw kraj pužnog vijka tip regions krajnje zone tipping naglavljivati, zašiljiti tissue tkanina toggle locking system kolenasti sistem za zatvaranje kalupa toggle mould clamping unit jedinica za zatvaranje sa polukružnim mehanizmom tolerance tolerancija, dozvoljeno odstupanje tone nijansa, ton boje tongs klešta tool aparat, uređaj, kalup tool maker v. mould maker

191

tooling kalup, instrument, alat top gornji deo, vrh top and bottom ram gornji i donji klip top backing plate gornja pričvrsna ploča top clamp plate gornja stezna ploča top ejection izbacivanje otpreska odozgo iz kalupa top half mould gornji deo kalupa top ram press hidraulična presa sa pritiskom odozgo top ram transfer klipni uređaj za brizganje topformer process kombinacija injekcionog presovanja i toplog oblikovanja torpedo torpedo, umetak za raspodelu mase u glavi ekstrudera torpedo screw pužni razdelnik torque obrtni momenat torque limiter graničnik obrtnog momenta torque retention očuvanje obrtnog momenta torsion uvijanje, torzija total commitment potpuno angažovanje total shrinkage ukupno skupljanje (u kalupu i naknadno) touch dodir, svojstvo na opip, štrafta touch screen ekran na dodir touch up obeležavanje, markiranje toughness žilavost toughned povećane žilavosti tower toranj, kula toxicity otrovnost, toksičnost

192

trace trag, mala količina track lutajuća struja, trag tracking površinska struja tracking resistance otpornost na lutajuće struje tractability pogodnost pri obradi traction vučna sila, adheziona sila trade-off razmeniti trademarking obeležavanje trgovačkom oznakom train niz, serija, prenos zupčanosti trailing flight flanks vučni bočni navoj transducer pretvarač, prijemnik transfer prenos, prenošenje transfer chamber komora za punjenje transfer moulding transfer injekciono presovanje transfer pot komora za punjenje kalupa za posredno presovanje transformation pretvaranje, transformacija transient prelazan, privremen transition prelaz, promena transition temperature temperatura prelaza transitory phase prelazna faza translucent providan, proziran transmission prenos, propuštanje transparency providnost, propustljivost svetlosti transverse poprečan, dijagonalan trap hvatač, odvajač, krivina u cevi, filter u cevi

193

trapping corner mrtvi ugao u kalupu trash otpaci, nečistoće travel premeštanje, pomeranje travelling mixer prenosiva mešalica treat obrađivati, tretirati treatment tretman, obrada trial proba, ispitivanje trigger izazvati, pokrenuti, aktivirati trim ivica koja se seče, odnosi se na višak materijala na sastavu kalupa trimm circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće sa automatskim odsecanjem materijala pri izbacivanju otpreska iz kalupa trimming doterivanje rubova (ivica) triple screw extruder ekstruder sa tri puža trouble indication signalizacija smetnje trouble shooting otkrivanje (definisanje) i uklanjanje kvarova i defekata trough kada, žleb, sabirač, oprema trough capacity kapacitet opreme za kompaundiranje trough mixer koritasta mešalica trouser tear method metoda uzdužnog cepanja uzorka po polovini truck kolica, teretni automobil truncate zarubljen, zatupljen tub taložnik, kaca tube cev, čaura

194

tubular tubularan, cevast tubular reactor cevni reaktor za polimerizaciju tumble prevrtati se, obrađivati u bubnju tumble blender mešač sa okretanjem tune podesiti, regulisati tunnel tunel, cev tunnel gate tunelsko ušće turbid mutan, neprovidan turbulent flow turbulentno strujanje turn (s. turn off) okretati se, obrtati se turning obrtanje turn key sistem „ključ u ruke“, kada proizvođač kupcu obezbeđuje sve potrebne informacije i pomoć turn on a screw zavojnica puža turn-table obrtni sto, ploča twin screw extruder dvopužni ekstruder twine uže, jak konac od dve ili više niti twist uvrtanje, uvijanje two component injection moulding with double needle technique dvokomponentno injekciono presovanje pomoću dvostruke igle two daylight press dvoetažna presa two plate mould kalup sa dve ploče two platen press dvostepena presa two roller mill dvovaljak two shot foaming technique dvofazno penjenje

195

two stage extruder dvostepeni ekstruder type tip, vrsta

U ultimate krajnji, graničan ultimate elongation prekidno istezanje ultimate size veličina čestica (pigmenata) pre anglomeracije ultimate stress maksimalno naprezanje ultimate tensile strength prekidna zatezna čvrstoća, granična zatezna čvrstoća ultrasonic cleaning ultrazvučno čišćenje ultrasonic inserting umetanje metalnih delova u plastiku ultrazvučnim zagrevanjem ultrasonic sealing ultrazvučno zatvaranje (spajanje) ultrasonic welding ultrazvučno zavarivanje ultraviolet stabilizer UV-stabilizator unaxial jednoosan uncoil odmotati uncured neumrežen, nevulkanizovan undercure nedovoljno umrežavanje undercut urezivati, obrnuti nagib, zarez undercut type moulds kalupi za zarezima underfeeding nedovoljno doziranje undergelled compound nedovoljno želiran kompaund

196

undergo pretrpeti, podvrći se underhung circular tapered arc gate prstenasto (konusno) lučno ušće u obliku kuke undermoulding nedovoljno presovanje underside naličje undertaking poduhvat, obećanje, obaveza underutilised nedovoljno iskorišćen underwater pelletizer podvodni granulator undue nepodesan, neprikladan uneven neravnomeran, nejednak uneven shine neravnomeran sjaj otpreska unfavourable pigment orientation neželjena orijentacija pigmenata (obično dovodi do pojave obojenih crtica na otpresku) – defekt unfilled nepunjen unfilled parts otpresci nedovoljno punjeni materijalom uniaxial load jednoosno (jednosmerno) opterećenje uniaxial stress jednoosno naprezanje unidirectional jednosmerni inidirectional pneumatic vibrator jednosmeran pneumatski vibrator, služi za olakšanje transporta materijala u levku za doziranje uniform ravnomeran, homogen unit jedinica, element, postrojenje unit elongation jedinično istezanje unit system of mould jedinstveni sistem kućišta kalupa unloading uklanjanje opterećenja

197

unloading of trough vađenje iz kalupa unmelts nerastopljene čestice unplasticized PVC neomekšan (neplastifikovan) PVC unrealistic tolerances nerealne tolerancije unrestricted flow slobodno tečenje (rastopa u kalupu) unsaturation nezasićenost unscrewing head glava za odvijanje unsteady nepostojan unsuitable nepodesan, neprikladan unyielding bez granice tečljivosti, neplastičan up and down stroke hod klipa gore-dole up stroke press presa sa donjim klipom upgradding poboljšanje svojstava, optimizovanje upper gornji deo upright prav, ravan na gore upside down u obratnom pravcu upstream uzlazno, odnosi se na operacije pre napojne zone u ekstruderu upstream accessories pomoćna oprema koja se nalazi ispred glavne opreme upsurge porast uptake upijanje, odvođenje use (s. usage) primena, korišćenje used up istrošen, iskorišćen utilities pomoćni i energetski fluidi utilization korišćenje, upotreba

198

V vacancy šupljina, rupa, praznina vacuum vakuum vacuum injection moulding sovanje

vakuumsko injekciono pre-

vacuum venting vakuumsko izvlačenje gasova (iz šupljina kalupa) valence valentnost valley printing duboka štampa validation potvrditi value vrednost, pokazatelj, veličina valve ventil, zasun, zatvarač valve gating ušće sa mehanizmom zatvaranja valve spring opruga ventila valve stem vreteno ventila valve tappet podizač ventila vane krilo, lopatica vane oil pump krilna uljna pumpa vapor (s. vapour) para, isparenje vapor permeability propustljivost para variability promenljivost, nepostojanost variable promenljiv, nestalan variable pitch screw različit korak navoja puža variation odstupanje, promena

199

various različit, raznolik varnish lak, lakirati vat posuda, kada, kotao vegetable fibre biljno vlakno vegetable charcoal drveni ugalj vegetal fibre compound kompaund na bazi biljnih vlakana vehicle vozilo, rastvarač, razblaživač velocity v. speed vent odvodni kanal za vazduh (iz kalupa ili ekstrudera) vent flow diverter uređaj za skretanje toka materijala pri ventovanju vent stack odvodna cev za ventovanje vented extruder vazduha)

ekstruder sa ozračivanjem (odvođenjem

venting channel kanal za ventovanje vazduha versatile višestruk vertical burning vertikalno gorenje (kod ispitivanja gorivosti uzoraka) vertical extruder vertikalni ekstruder vertical motorized agitator vertikalna mešalica sa motorom, služi za olakšanje transporta materijala u levku za doziranje vessel posuda, sud vestiges tragovi (ostaci) na ušću viable upotrebljiv, praktičan vibrating duct vibrirajuća cev vibrating mill vibracioni mlin

200

vibrating screen vibraciono sito vibratory feeder vibracioni dozirni uređaj Vicat softening point tačka omekšavanja po Vicatu viewing table kontrolni sto vigorous snažan, jak virgin material osnovni (početni) materijal viscidity viskoznost, lepljivost viscoelasticity viskoelastičnost viscosity viskoznost viscosity-density ratio odnos viskoznosti i gustine viscosity depressant sredstvo za snižavanje viskoznosti viscosity number redukovana viskoznost viscosity number limiting granični viskozitetni broj viscosity profile viskozitetni profil viscous viskozan, koji teško teče viscous dissipation gubitak viskoziteta visible ejector marks vidljive oznake izbacivača na otpresku (defekt) vision vizija, opažanje, praćenje (vođenje) procesa vision packing pakovanje u prozirnoj ambalaži visual vidni, vizuelan visual check vizuelna provera vitreous staklast void šupljina, prazan prostor void free parts delovi bez šupljina voiding (s. cavitation) stvaranje šupljina

201

volatile matter isparljiva materija volume zapremina, masa volume resistivity zapreminska otpornost volumetric dosing volumetrijsko doziranje volumetric feeding zapreminsko doziranje vortex stvaranje vrtloga

W waist suženje, pojas, struk wall zid, pregrada walnut shell flour brašno od ljuske oraha, služi kao prirodno punilo ware proizvod, roba warm zagrejati warm spreading toplo nanošenje (premaza) warp in a weave osnova uzdužne niti kod tkanja warpage vitoperenje, izobličenje, krivljenje washing pranje wastes otpaci, gubici waste water otpadna voda water apsorption apsorpcija vode water assisted injection technology injekciono presovanje uz pomoć vode water bath vodeno kupatilo

202

water collar plašt za grejanje ili hlađenje vodom water jacket plašt za hlađenje vodom waterproof nepropustljiv za vodu water pollution zagađenje (onečišćenje) vode water stain mrlje (fleke) od vode na otpresku (defekt) wave talas wave streak efekat tzv. gramofonske ploče na otpresku, pojava kružnih linija (defekt) waviness izbrazdanost otpreska (defekt) wax vosak way put, putanja weak slab, krhak weak spot slabo mesto wear trošenje, habanje wear resistance otpornost na habanje weather resistance otpornost na atmosferilije weathering (s. outdoor weathering) (pod dejstvom atmosferilija)

atmosfersko starenje

weathering artificial veštačko starenje weatherometer aparat za ispitivanje postojanosti na vremenske uticaje weave tkanina, tkati web traka, tanki list, pregrada, rebro, fina pređa webbing nabor, nabiranje, ukrućenost, nemogućnost da pločasti uzorak uđe u sve dubine kalupa wedge klin

203

wedge device klin (u gnjetilici) weeping isticanje, mesto isticanja weighing merenje weighing hopper težine

merni levak za gravimetrijsko merenje

weighing out room odeljenje za recepture weight masa, težina, merenje, vaganje weight average molecular weight prosečna težinska molekulska masa weight feeder uređaj za težinsko doziranje weight with runners masa sa ulivkom weight without runners masa bez ulivka weir preliv weld zavarivati weld line linija spoja weld mark (line) trag spajanja vidljiv na otpresku (defekt) weld line appearance izgled linije spajanja welding zavarivanje welding bead zadebljanje vara welding stick šipka za zavarivanje well bunar, udubljenje, rezervoar wet navlažiti wet moulding mokro presovanje wet spinning mokro predenje vlakana wet winding mokro namotavanje wheel točak

204

whirl vrtlog, kovitlac whiskers vlaknasti kristali, monokristali white masterbatch beli masterbač white soot bela čađ, tj. silicijum-dioksid, koristi se kao punilo white half-moon nepravilnost na otpresku u vidu beličastih polumeseca (defekt) white stress marks pojava beličastih znakova pri naprezanju whitening belo zamućenje whiting praškasti kalcijum-karbonat, služi kao punilo wide širok, prostran width širina width of the machine širina mašine wind namotavati, namotati window prozor, otvor, riblje oko (greška kod obojenog ili neprozirnog proizvoda) winkle gate (s. mollusk gate, periwinkle gate) zakrivljeno tunelsko ušće u obliku kuke wipe brisati wire žica wire mesh sito na potpornoj ploči ekstrudera with the grain direction u smeru vlakana withdraw uklanjati, odstraniti, povući, odustati withdrawable rotors rotori koji se mogu vaditi withstand izdržati, odoleti wollastonite volastonit, kalcijum-metasilikat, služi kao punilo wood drvo

205

wood fibre drveno vlakno wool vuna work rad, dejstvo, obraditi working conditions radni uslovi working cycle counter broj radnih ciklusa working cycle indicating lights svetlosna signalizacija tokom radnog ciklusa working life vreme upotrebljivosti working shaft radno vratilo working stroke radni hod workshop radionica worm screw puž, pužni vijak kod kompaundera worm wheel segment točkasti segment puža kod kompaundera worn istrošen, pohaban woven tkan, opleten woven roving tkani roving, tkanje od staklenih vlakana sastavljenih u roving wrap obmotavati, obavijati wreathe preplitati wring gnječenje, ceđenje wrinkle bora, nabor wrinkle formation nastajanje bora na otpresku defekt) wry iskrivljen, uvijen

206

X, Y, Z xantophyl žuti pigment biljnog porekla xeno test ispitivanje ubrzanog starenja pomoću ksenonske lampe X ray rentgentski zrak yarn snop vlakana, nit, pređa yarn bundles sklupčana pređa yarn scales vaga za određivanje numeracije prediva ili niti yellowing žućenje yellowing resistance postojanost na žućenje yellowness index indeks žućenja yield iskorišćenje, rezultat, učinak, prihod, pokazatelj plastičnosti yield elongation istezanje na granici razvlačenja yield point granica razvlačenja yield restriction ograničenje tečljivosti yield strain stezanje na granici razvlačenja yield strength zatezna čvrstoća na granici razvlačenja yield stress naprezanje na granici razvlačenja yield value donja granica razvlačenja Young’s modulus Youngov modul, modul istezanja, modul zatezanja Z blade mixer mešalica sa Z lopaticama Z calender kalander u obliku slova Z

207

zero adjusting podešavanje nule zero load nulto opterećenje, početno opterećenje zero offset pomeranje sa nulte tačke zero point nulta tačka zero shear viscosity nulta smicajna viskoznost Ziegler Natta catalyst Ziegler–Natta katalizator za stereospecifičnu polimerizaciju poliolefina zig zak shaped polymer polimer linearnog cikcak rasporeda u polimernom lancu zinc carbonate cink-karbonat, služi kao beli pigment zinc white cinkovo belilo, cink-oksid zone zona, oblast, područje z twist desno uvijanje zone of elasticity područje elastičnosti

208

3

NAJVAŽNIJE SKRAĆENICE NA ENGLESKOM JEZIKU

3.1 Asocijacije, društva i institucije od značaja za tehniku injekcionog presovanja

ACS

American Chemical Society Američko hemijsko društvo

AIPMA

All India Plastics Manufacturers Association Sveindijska asocijacija plastičara

ASSOCOMAPLAST Italian Plastics and Rubber Processing Machinery and Moulds Manufacturers Association Italijanska asocijacija proizvođača mašina i alata za industriju plastike i gume ASM

American Society for Metals Američko društvo za metale

ASTM

American Society for Testing and Materials Američko društvo za testiranje i materijale

CEN

European Comittee for Standardisation Evropski komitet za standardizaciju

CII

Confederation of Indian Industry Konfederacija indijske industrije

209

DKI

Deutsches Kunststoff Institut (German Plastics Institute) Nemački institut za plastiku

DPG

(Society of Plastic and rubber Engineers) Društvo za plastiku i gumu, Zagreb

EPO

European Patent Office Evropska kancelarija za patente

EuPC

European Plastics Converters Evropska asocijacija prerađivača plastike

EUROMAP European Plastics and Rubber Machinery Manufacturers Evropska asocijacija proizvođača mašina za plastiku i gumu FSB

Faculty of Mechanical Engineering and Naval Architecture Fakultet strojarstva i brodogradnje, Zagreb

IMMM

Institute for Materials, Mettalurgy and Mining Britanski institut za materijale, metalurgiju i rudarstvo (uključuje i polimere)

IPG

Society of Plastic and Rubber Engineers Društvo inženjera plastičara i gumara, Beograd

ISO

International Organization for Standardization Međunarodna organizacija za standardizaciju

ISS

Institute for Standardization of Serbia Institut za standardizaciju Srbije

IUPAC

International Union for Pure and Applied Chemistry Međunarodna unija za čistu i primenjenu hemiju

210

JUPLAS

Plastic Industry Business Association Poslovno udruženje industrije plastičnih masa, Beograd

NGO

Non Governmental Organizations Neprofitne nevladine organizacije

PlasticsEurope European Plastics Industry Producers Association Asocijacija evropskih proizvođača plastike, Brisel SPE

Society of Plastic Engineers Društvo inženjera za plastične mase

VDI-K

Verein Deutscher Ingenieure Gesellschaft Kunststofftechnik (German Society of Plastic Engineers) Nemačko društvo plastičara

3.2 Aditivna proizvodnja i izrada prototipova

3DP

Three Dimensional Printing Trodimenzionalno štampanje

AM

Additive Manufacturing Aditivna proizvodnja

DDM

Direct Digital Manufacturing Direktna digitalna proizvodnja

EBM

Electron Beam Melting Topljenje snopom elektrona

FDM

Fused Deposition Modelling Oblikovanje iz istopljenog granulata

211

FFF

Fused Filament Fabrication Izrada spajanjem iz filamenata

LOM

Laminated Object Manufacturing Izrada laminiranih objekata

LSAM

Large Scale Additive Manufacturing Aditivna proizvodnja na velikoj liniji

Pjet

PolyJet Izrada predmeta štampanjem na bazi akrilnih fotopolimera

RAD

Rapid Application Development Brzi razvoj primene

RM

Rapid Manufacturing Brza izrada (prototipova)

RP

Rapid Prototyping Brza izrada prototipova

RT

Rapid Tooling Brza izrada alata

SLA

Stereolithography Stereolitografija

SLM

Selective Laser Melting Selektivno lasersko topljenje

SLS

Selective Laser Sintering Selektivno lasersko sinterovanje

212

3.3 Kompjutersko projektovanje opreme i alata i statistička kontrola procesa

ATS

Analytical Trouble Shooting Analiziranje problema (definisanje i uklanjanje problema)

ATM

Advance Testing Methods Napredne (savremene) metode ispitivanja

CAD

Computer Aided Design Konstruisanje pomoću kompjutera

CAE

Computer Aided Engineering Inženjerstvo potpomognuto kompjuterom

CAM

Computer Aided Manufacturing Izrada delova pomoću kompjutera

CAMPUS Computer Aided Material Preselection by Uniform Standards Kompjuterski izbor materijala baziran na normiranim svojstvima CAPP

Computer Aided Primary Processing Kompjutersko primarno projektovanje

CIM

Computer Integrating Manufacturing Kompjuterski integrisana proizvodnja

CIPR

Computer Integrated Production Kompjuterski integrisana proizvodnja

CNC

Computer Numerical Control Kompjutersko numeričko upravljanje

DDM

Direct Digital Manufacturing Direktna digitalna proizvodnja

213

DOE

Design of Experiments Projektovanje eksperimenta

FMEA

Failure Mode Effect Analysis Analiza nedostataka

SPC

Statistical Process Control Statistička kontrola procesa

3.4 Kompaundiranje

C/D

Centerline/diameter Ratio Odnos centralne linije i prečnika mašine za kompaundiranje

BLFT

Bazalt Long Fibre Thermoplastic Termoplasti sa dugim vlaknima od bazalta

CFRT

Continuous Fibre Reinforced Thermoplastic Tapes Ojačane termoplastične trake sa kontinualnim vlaknima

CR

Control Rheology Kontrolisana reologija

cTSE

co-Rotating Twin Screw Extruder Korotirajući dvopužni ekstruder

DLFT

Direct Compounding of Long Fibre Reinforced Thermoplastic Direktno kompaundiranje termoplasta sa ojačanjima od dugih vlakana

FPR

Fibre Plastic Reinforced Vlaknima ojačana plastika

214

GMT

Glass Mat Reinforced Thermoplastic Termoplast ojačan staklenim matom

HMA

Hot Melt Adhesives Adhezivi bazirani na toplom rastopu

ID

Inner Diameter Unutrašnji prečnik (mašine za kompaundiranje)

KB

Kneading Block Blok za mešanje (gnječenje)

L/D

Length/Diameter Ratio Odnos dužine i prečnika (mašine za kompaundiranje)

LFT

Long Fibre Thermoplastic Compound Termoplastični kompaund sa dugim vlaknima

LH

Lefthanded Levosmerni okretaj pri obrtanju u smeru skazaljki na satu

RH

Righthanded Desnosmerni okretaj pri obrtanju u smeru skazaljki na satu

RPM

Revolutions per Minute Broj obrtaja pužnog vijka u minuti

R-RIM

Reinforced Reaction Injection Moulding Reakciono injekciono presovanje ojačanih kompaunda

RTD

Residence Time Distribution Raspodela vremena zadržavanja

SBA

Solvent Based Adhesives Adhezivi bazirani na rastvaraču

SME

Specific Mechanical Energy Specifična mehanička energija

215

TME

Turbine Mixing Element Mešajući element turbine

3.5 Injekciono presovanje Različite vrste tehnike, najvažnija svojstva materijala, hemijsko-fizička ispitivanja

ACR

Automatic Capillary Rheometer Automatski kapilarni reometar

AFM

Atomic Force Microscope Atomski mikroskop

CTI

Comparative Tracking Index Uporedni indeks za obrazovanje lutajućih struja

CUT

Continuous Utilization Temperature Trajna radna temperatura

DSC

Differential Scanning Calorimetry Diferencijalna skenirajuća kalorimetrija

DTA

Differential Thermal Analysis Diferencijalna termička analiza

DTUL

Deflection Temperature under Load Temperatura deflekcije pod opterećenjem

ESCR

Environmental Stress Cracking Resistance Otpornost na lom u okolnoj sredini

FTIR

Fourier Transformation Infrared Spectroscopy Furijeova prenosna infracrvena spektrometrija

GAT

Gas Assisted Injection Moulding Injekciono presovanje uz pomoć gasa

216

GIT

Gas Injection Moulding Technology Tehnologija injekcionog presovanja uz pomoć gasa

GNP

Graphene nano plates Grafenske nanopločice

GPC

Gel Permeation Chromatography Hromatografija na gelu (ovaj termin se sve više zamenjuje sa SEC)

HB

Horizontal Burning (V-2, V-1) Test za otpornost na gorenje

HDT

Heat Deflection (Distortion) Temperature Temperatura toplotne deflekcije

HMS-PP

High Melt Strength PP Polipropilen sa visokom jačinom rastopa

HPDL

High Pressure Decorative Laminate Visokopritisni dekorativni laminat

HV

Hardness Vickers Tvrdoća po Vikersu

ICM

Injection Compression Moulding Injekciono direktno presovanje

IMD

In Mould Decoration Dekoracija (ukrašavanje) u kalupu

IRS

Infrared spectrum Infracrveni spektar

LIM

Liquid Injection Moulding Injekciono presovanje tečnosti

LOI

Limited Oxygen Index Granični kiseonični indeks

MAC

Maximum Allowable Concentration

217

Maksimalno dozvoljena koncentracija (kod nas u praksi poznata kao MDK) MFI

Melt Flow Index Indeks masenog protoka rastopa (sve više se zamenjuje sa MFR)

MFR

Melt Flow Rate Maseni protok rastopa

MIM

Metal Injection Moulding Injekciono presovanje metalnih čestica

MLM

Multicomponent Laminate Moulding Multikomponentno injekciono presovanje laminata

MVR

Melt Volume Rate Zapreminski protok rastopa

MWNTs

Multi-walled Carbon Nanotubes Višezidne ugljenikove nanotube

NMR

Nuclear Magnetic Resonance Nuklearna magnetna rezonanca

OEM

Original Equipment Manufacturer Originalni proizvođač opreme

PCIM

Particle Foam Composite Injection Moulding Kompozitno injekciono presovanje ekspandiranjem

QC3T

Three Q Technology (Quick-Change, QuickClean, Quality Control) 3 Q Tehnologija (Brza izmena, brzo čišćenje, brza kontrola)

RTM

Resin Transfer Moulding Transferno injekciono presovanje

SEC

Size Exlusion Chromatography

218

Hromatografija isključenja po veličini SEM

Scanning Electron Microscopy Skenirajuća elektronska mikroskopija

SST

Step by Step Test Postupno ispitivanje (korak po korak)

TA

Thermal Analysis Termička analiza

TLV

Threshold Limit Value Dozvoljena (granična) koncentracija

TSC

Thermal Stress Cracking Stvaranje (nastajanje) pukotina pri zagrevanju

V-O

Vertical Oxygen Vertikalno gorenje uz prisustvo kiseonika

VST

Vicat Softening Temperature Temperatura omekšavanja po Vikatu

3.6 Najvažnije plastične mase koje se koriste u injekcionom presovanju i kompaundiranju

ABS

acrylonitrile-butadiene-styrene akrilonitril/butadien/stiren

ASA

acrylonitrile-styrene-acrylate akrilonitril/stiren/akrilat

COC

cycloolefin copolymer cikloolefinski kopolimer

EBAK

ethylene-butyl acrylate etilen/butil-akrilat

219

E/P

ethylene-propylene etilen/propilen

EVAC

ethylene-vinyl acetate etilen/vinil-acetat

LCP

liquid-crystal polymer tečnokristalni polimer

PA

polyamide poliamid

PAI

polyamideimide poli(amid-imid)

PBT

poly(butylene terephthalate) poli(butilen-tereftalat)

PC

polycarbonate polikarbonat

PE

polyethylene polietilen

PE-C

polyethylene, chlorinated polietilen, hlorovan

PE-HD

polyethylene, high density polietilen, visoke gustine

PE-LD

polyethylene, low density polietilen, niske gustine

PE-LLD

polyethylene, linear low density polietilen, linearni niske gustine

PE-MD

polyethylene, medium density polietilen, srednje gustine

PE-UHMWpolyethylene, ultra high molecular weight polietilen, ultravisoke molekulske mase

220

PE-VLD

polyethylene, very low density polietilen, veoma niske gustine

PEEK

polyetheretherketone poli(etar-etar-keton)

PEI

polyetherimide poli(etar-imid)

PEK

polyetherketone poli(etar-keton)

PESU

polyethersulfone poli(etar-sulfon)

PET

poly(ethylene terephtalate) poli(etilen-tereftalat)

PF

phenol-formaldehyde fenol/formaldehid

PI

polyimide poliimid

PLA

poly(lactid acid) poli(laktonska kiselina)

PMMA

poly(methyl methacrylate) poli(metil-metakrilat)

PO

polyolefins poliolefini

POM

polyoxymethylene poli(oksimetilen)

PP

polypropylene polipropilen

PP-E

polypropylene, expandable polipropilen, ekspandirajući

221

PP-HI

polypropylene, high impact polipropilen, otporan na udar

PPSU

poly(phenylene sulfone) poli(fenilen-sulfon)

PS

polystyrene polistiren

PS-E

polystyrene, expandable polistiren, ekspandirajući

PS-HI

polystyrene, high impact polistiren, otporan na udar

PSU

polysulfone polisulfon

PTFE

polytetrafluorethylene politetrafluoretilen

PUR

polyurethane poliuretan

PVC

poly(vinyl chloride) poli(vinil-hlorid)

PVC-C

poly(vinyl chloride), chlorinated poli(vinil-hlorid), hlorovan

PVC-U

poly(vinyl chloride), unplasticized poli(vinil-hlorid), neplastifikovan

PVDC

poly(vinylidene chloride) poli(viniliden-hlorid)

SAN

styrene-acrylonitrile stiren/akrilonitril

SB

styrene-butadiene stiren/butadien

222

TPE

thermoplastic elastomer termoplastični elastomer

TPV

thermoplastic vulcanizate termoplastični vulkanizat

UP

unsaturated polyester nezasićeni poliestar

223

4

O AUTORU

Vojislav Bogdanović je rođen 7. 1. 1946. godine u Novom Sadu. Posle osnovnog i srednjeg obrazovanja upisao je 1964. Tehnološko-metalurški fakultet u Beogradu koji je završio 1969. Magistrirao je 1977, a doktorirao 1982. na Tehnološkometalurškom fakultetu u Beogradu iz problematike proizvodnje polietilena niske gustine. Radio je u „HIP-Petrohemiji“ od 1971. do 2007. U periodu 1971–1974. radio je u Sektoru za razvoj i inženjering kao stručni saradnik, a od 1974. do 1991. u fabrici „Polietilen niske gustine“ i to kao inženjer proizvodnje, pomoćnik rukovodioca za proizvodnju, pomoćnik direktora i direktor fabrike. U periodu 1991–2005. obavljao je dužnost direktora Sektora Razvoj celokupnog kompleksa „HIP-Petrohemije“, a od jeseni 2006. do leta 2007. obavljao je dužnost rukovodioca Službe za unapređenje proizvodnje. U toku rada u fabrici „Polietilen niske gustine“, u sastavu „HIP-Petrohemije“, proveo je nekoliko meseci na specijalizaciji u Belgiji. Od 1985. do 2007. radio je i kao honorarni profesor na Višoj politehničkoj školi u Beogradu. Od 1. 7. 2007. zaposlen je u stalnom radnom odnosu kao profesor na Beogradskoj Politehnici – Visokoj školi strukovnih studija za predmet Proizvodnja i prerada polimera. Do svog penzionisanja 2013, pored nastavne aktivnosti, bio je i koordinator za ceo odsek Polimeri na osnovnim i specijalističkim studijama i objavio je nekoliko knjiga i skripti iz prerade plastičnih masa.

224

U pogledu naučnih akademskih zvanja, izabran je za naučnog saradnika 1985, a za višeg naučnog saradnika na Tehnološko-metalurškom fakultetu u Beogradu 1991. Bogdanović je dosad objavio preko 100 stručnih i naučnih radova u vodećim inostranim i domaćim časopisima, a učesnik je brojnih simpozijuma i kongresa u zemlji i inostranstvu iz problematike hemijskog inženjerstva i polimera. Više decenija aktivan je u domaćim stručnim organizacijama iz oblasti polimerne struke (Društvo inženjera plastičara i gumara – IPG, PU „Juplas“) gde obavlja rukovodeće funkcije, a glavni je i odgovorni urednik jedinog stručnog časopisa iz oblasti polimera „Svet polimera“. Za svoj dosadašnji rad predlagan je za Oktobarsku nagradu Pančeva i Oktobarsku nagradu koju dodeljuje Privredna komora Beograda u 1982. Ukazom Predsedništva SFRJ od 31. 12. 1984. odlikovan je Ordenom rada sa srebrnim vencem za zasluge u dotadašnjem stručnom i naučnoistraživačkom radu. Bavi se prevodilačkim poslom od rane mladosti. Bio je simultani prevodilac za engleski jezik još kao apsolventstudent u „Rafineriji nafte Pančevo“ tokom startovanja proizvodnih postrojenja 1968. Kasnije je kao član Udruženja prevodilaca prevodio više stručnih tekstova sa engleskog i francuskog jezika. Tokom niza godina prevodio je razne priloge u časopisima „Plastika i guma“ i „Svet polimera“. Septembra 2015. vršio je simultano prevođenje sa engleskog na srpski jezik celokupnog seminara iz oblasti kompaundiranja koji je održan 29. 9. 2015. u prostorijama PKS u Beogradu. Radio je i na prevodu mnogih stručnih tekstova za firme koje se profesionalno bave tehnikom injekcionog presovanja. Tečno govori, piše i prevodi sa engleskog i francuskog na srpski jezik i obratno, a služi se i nemačkim jezikom.