Elp 42 A PDF

 

Ε

λ

λ

η

ν

ι

κ

ό

 

Α

ν

ο

ι

κ

τ

ο

 

Π

α

ν

ε

π

ι

σ

τ

ή

μ

ι

ο

  ρ χ α ιο λ ο γ ία σ τ ο ν Ε λ λ η ν ικ ό Χ ώ ρ ο

ΤΟΜΟΣ A

ΑΑ. KOYKOVZEAH Ε. ΜΑΝΑΚΙΑΟΥ Κ. ΣΜΠΟΝΙΑΣ

Ισ τ ο ρ ικ ή Δ ια δ ρ ο μ ή i n s ρ χ α ιο λ ο γ ία ε . Opiopos,   ν τ ικ ε ίμ ίμ ε ν ο , Β α σ ικ έ ε ρ χ έ ε , Κ λ ά δ ο ι κ α ι Π ρ ο β λ η μ α τ ικ ή

 

  η μ ε ίω σ η   ι ε ιικκ ό ν ε ς ο ι ο π ο ί ε ς έ χ ο υ ν π ε ρ ιλ ι λ η φ θ ε ίσ ίσ τ ο ν π α ρ ό ν τ α τ ό μ ο χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ ν τ α ι γ ιιαα κ α θ α ρ ά ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ο ύ ς σ κ ο π ο ύ ς κ α ι υ π ο κ α θ ι σ τ ο ύ ν τ η ν π ρ ο β ο λ ή ε ιικκ α σ τ ικ ικ ο ύ υ λ ικ ι κ ο ύ σ τ ο π λ α ίίσσ ιο ι ο μ ι α ς δ ιά ιά λ ε ξ η ς . Π α ρ α τ ί θ ε ν τ α ι μ ό ν ο γ ι α π ρ ο σ ω π ιικκ ή χ ρ ή σ η τ ω ν φ ο ιτ ι τ η τ ώ ν τ ο υ Ε Α Π κ α ι σ υ ν ο δ ε ύ ο ν τα τα ι α π ό α ν α φ ο ρ ά τη ς   π η γ ή ς ή /κ /κ α ι τ ο υ δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ τ ο υ ς . ι ε ικ ικ ό ν ε ς έ χ ο υ ν α ν α π α ρ α χ θ ε ί σ ε τ έ το το ιο μ έ γ ε θ ο ς ώ σ τ ε α υ τ ό ν α   ε π α ρ κ ε ί γ ιιαα τ η ν κ α τ α ν ό η σ η τ ο υ π ε ρ ιε ι ε χ ο μ έ ν ο υ τ ο υ ς. ς. Α π α γ ο ρ ε ύ ε τα τ α ι η α ν α τ ύ π ω σ η κ α ι κ ά θ ε μ ο ρ φ ή ς α ν α π α ρ α γ ω γ ή τ ο υ π α ρ ό ν τ ο ς τό τ ό μ ο υ , ο ο π ο ί ο ς π ρ ο ο ρ ίίζ ε τ α ι α π ο κ λ ε ισ ι σ τ ι κ ά γ ια ια τ η δ ι δ α σ κ α λ ία ί α κ α ι τ ι ς ε ξ ε τ ά σ ε ις ι ς ττωω ν φ ο ι τ η τ ώ ν τ ο ν Ε Α Π . Δ ι α ν έ μ ε τ α ι δ ω ρ ε ά ν   μ ό ν ο σ τ ο υ ς δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ ς τ ο ν δ ιιδδ α κ τ ικ ικ ο ύ υ λ ιικκ ο ύ , σ τ ο υ ς ε γ γ ε γ ρ α μ μ έ ν ο υ ς φ ο ι τ η τ έ ς ττοο υ Ε Α Π κ α ι σ τ ο   α ν τ ίσ τ ο ιχ ι χ ο δ ι δ α κ τ ικ ικ ό π ρ ο σ ω π ι κ ό κ α ι δ ε ν δ ιιαα τ ί θ ε τ α ι π ρ ο ς π ώ λ η σ η .

 

Σ Τ Ο ΝΑ ΡΕ ΧΛ ΑΛ ΙΗΟΝΛΙΟΚ ΓΟΙΑΧ Ω Ρ Ο

Ισ τορ οριική Δ ια δρ δρομ ομ ή της Α ρχα ρχαιιο λο λογί γία ς. Ο ρισ ρισ μ ός ός,, Α ντ ντιικείμ ενο, Β α σ ικές Α ρχέ ρχές ς, Κ λά λάδοι δοι κα ι Π ροβλη ροβλημμ ατ ατιική

  η μ ε ίω σ η Τ ο Ε Α Π ε ίν α ι υ π ε ύ θ υ ν ο γ ια ια τ η ν ε π ιμ ιμ έ λ ει ε ια έ κ δ ο σ η ς κ α ι τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τω τ ω ν κ ει ε ιμ έ ν ω ν σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η Μ ε θ ο δ ο λ ο γ ία ία τ η ς ε ξ Α π ο σ τ ά σ ε ω ς Ε κ π α ίδ ε υ σ η ς . Ι ί α τ η ν ε π ισ ι σ τ η μ ο ν ικ ι κ ή α ρ τ ιό ιό τ η τταα κ α ι π λ η ρ ό τ η τ α τ ω ν σ υ γ γρ γ ρ α μ μ ά τ ω ν τη τη ν   α π ο κ λ ε ισ ισ τ ικ ή ε υ θ ύ ν η φ έ ρ ο υ ν ο ι σ υ γ γ ρ α φ ε ίίςς , κ ρ ι τ ικ ο ί α ν α γ ν ώ σ τ ε ς κ α ι α κ α δ η μ α ϊκ ο ί υ π ε ύ θ υ ν ο ι π ο υ α ν έ λ α β α ν   το έργο αυτό.

 

Copyright © 2003 Γ ux την Ε λ λ ά δ α  καιόλο τον κόομο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο

Α Ν Ο ΙΚ Τ Ο

Π Α Ν Ε Π Ι

Τ Ή Μ ΙΟ

Ο δός Π απαφλε απαφλε'σσα 'σσα & Υ ψ ηλάν ηλάντ τη, 26 2622 2222 Π άτ άτρα ρα Τ ηλ.: ((2610 2610)) 314 0094, 94, 314 206 206,, Φ αξ: (2610) 31 3177 244

  Υ Ν Τ Ε Λ Ε

Τ Ε

Γ Ο Υ Δ ΙΔ Α Κ Τ ΙΚ Ο Υ Υ Λ ΙΚ Ο Υ τ ου Τ ό μ ο υ

Ι σ τ ο ρ ι κ ή Δ ι α δ ρ ο μ ή τ η ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ίίαα ς   Ο ρ ι σ μ ό ς , Α ν τ ι κ ε ίίμμ ε ν ο , Β α σ ι κ έ ς Α ρ χ έ ς , Κ λ ά δ ο ι κ α ι Π ρ ο β λ η μ α τ ι κ ή Α κ α δ η μ α ϊκ ϊ κ ό ς Υ π ε ύ θ υ ν ο ς γ ι α τ η ν Ε π ιισσ τ η μ ο ν ικ ικ ή Ε π ιιμμ έ λ ε ι α τ ο υ Υ λ ικ ικ ο ύ Μ ιχάλης Τ ιβέρι βέριος ος

Ε π ιιμμ έ λ ε ι α Έ κ δ ο σ η ς τ ο υ Τ ό μ ο υ Α γγελί γγελία Π απα γιαννοπούλο υ

Ε π ιμ ι μ έ λ ε ι α σ τ η Μ έ θ ο δ ο τ η ς Ε κ π α ίίδδ ε υ σ η ς α π ό Α π ό σ τ α σ η Α ιμι μιλί λία Μ πάνου

  υ γ γρ α φ ή

Κ ρ ιιττ ικ ικ ή Α ν ά γ ν ω σ η

Ε λένη λένη Μ ανακί ανακίδου δου

Κ ω νστ νσταντ αντίίνος Σ μπ όνιας όνιας

Α λεξ λεξάνδρα άνδρα Κ ουκουζ ουκουζέ έλη

Κ ω νστ νσταντ αντίίνος Σ μπ όνιας όνιας

Κ ω νοτ νοταντ αντί ίνος Σ μπ όνι όνιας ας

Α λεξ λεξάνδρα άνδρα Κ ουκουζ ουκουζέέλη

Γ λ ω σ σ ικ ι κ ή Ε π ιιμμ έ λ ε ι α Γ ιάννα Κ ατσι ατσιαμ αμ πούρα

„

Φ ιλ ο λ ο γ ικ ό ς Έ λ ε γ χ ο ς Π αναγιώ τα Δ ιδάχου

Κ α λ λ ιιττ ε χ ν ικ ικ ή Ε π ι μ έ λ ε ι α Κ ω νσταντ νσταντί ίνος Ν ικολά ου

Η λ ε κ τ ρ ο ν ιικκ ή

ε λ ιιδδ ο π ο ίίηη σ η

Π έτρος Η λιάδης   υ ν τ ο ν ισ ισ μ ό ς Δ ι δ α κ τ ιικκ ο ύ Υ λ ιικκ ο ύ τ ο υ Ι Ι ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς

που δώ ν

Β άσω Β ασι ασιλούλού-Π Π απαγε απαγεωω ργ ργίίου

Σ υντονισμ ός ανά πτυξη ς εκπα ιδευτικο ύ υλι υλικού κού κα ιγενική επι επιμ μ έλεια τω τω ν εεκδό κδό σ εω ν

Ο Μ Α Δ Α Ε Κ Τ Ε Α Ε

Η

Ε Ρ Γ Ο Υ Ε Α Ι Ι /1997-2003

ISBN: 960-538-489-2 Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο Ν . 21 212111993  α π α γ ο ρ ε ύ ε τα τ α ι η α ν ν ο λ ικ ικ ή ή α π ο σ π α σ μ α τ ι κ ή   α ν α δ η μ ο σ ίε ί ε υ σ η τ ο υ β ιβ ιβ λ ίο ίο υ α υ τ ο ύ ή η α ν α π α ρ α γ ω γ ή το το ν   μ ε ο π ο ι ο δ ή π ο τ ε μ έ σ ο , χ ω ρ ίς ί ς τ η ν ά δ ε ιιαα τ ο υ ε κ δ ό τ η .

 

φ Ε

λ

λ

η

ν

ι

κ

ό



Α

ν

ο

ι

κ

τ

ο



Π

α

ν

ε

π

ι

σ

τ

ή

μ

ι

ο

Σ Χ Ο Λ Η Α Ν Θ Ρ Ω Π ΙΣ Τ ΙΚ Ω Ν Σ Π Ο Υ Δ Ω Ν Π ΡΟ ΡΟ Γ ΡΑ Μ Μ Α Σ Π Ο Υ Δ Ω Ν

π ο υ δ έ ς σ τ ο ν Ε λ λ η ν ι κ ό Π ο λ ιιττ ι σ μ ό  

Θ Ε Μ Α Τ ΙΚ Η Ε Ν Ο Τ Η Τ Α

Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία σ τ ο ν Ε λ λ η ν ικ ό Χ ώ ρ ο

ΤΟ Μ Ο Σ A Ι Τ Ο Ρ ΙΚ Η Δ ΙΑ Δ Ρ Ο Μ Η Τ Η Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ ΙΑ Ο Ρ Ι Μ Ο , Α Ν Τ ΙΚ Ε ΙΜ Ε Ν Ο , Β Α ΙΚ Ε Α Ρ Χ Ε Κ Λ Α Δ Ο Ι Κ Α Ι Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ ΙΚ Η

Π Α Τ Ρ Α

2 00 3

, 

 

 II  I I Β ά σ ω Β α σ ιλ ο ϋ Γ Ι α π α γ ε ω ρ γ ίο ν σ π ο ύ δ α σ ε Φ ιλ ο σ ο φ ία σ τ η Φ ιλ ο σ ο φ ικ ή Σ χ ο λ ή τ ο ν Π α ν ε π ι σ τ η μ ί ο υ τ η ς Λ θ ή ν α ς κ α ι ε ί ν α ι δ ιδ ιδ ά κ τ ω ρ τ ω ν Ε π ι σ τ η μ ώ ν τ η ς Α γ ω γ ή ς . Δ ια τ έ λ ε σ ε Κ α   θ η γ ή τ ρ ια ι α Π α ιδ ι δ α γ ω γ ι κ ώ ν σ τ η Σ Ε Λ Ε Τ Ε κ α ι α ν ή κ ε ι σ τ ο Σ Ε Π (Σ ν ν ε ρ γ α ζ ό μ ε ν ο Ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ ό Π ρ ο σ ω π ι κ ό ) τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ι κ ο ύ Α ν ο ι κ τ ο ύ Π α ν ε π ι σ τ η μ ί ο υ . Έ χ ε ι δ η μ ο σ ι ε ύ σ ε ι β ιβ ι β λ ία ί α κ α ι  ά ρ θ ρ α m o χ ώ ρ ο τ ω ν Ε π ισ ισ τ η μ ώ ν τ η ς Α γ ω γ ή ς . Η Α λ ε ξ ά ν δ ρ α Κ ο υ κ ο ν ζ έ λ η σ π ο ύ δ α σ ε ΙΙσσ τ ο ρ ί α Τ έ χ ν η ς κ α ι Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ία σ τ ο Ε λ ε ύ θ ε ρ ο Π α ν ε π ισ ι σ τ ή μ ι ο τ ω ν Β ρ υ ξ ε λ λ ώ ν . Ε ί ν α ι δ ιιδδ ά κ τ ω ρ τ ο ν Π α ν ε π ισ ισ τ η μ ίο υ τ ο υ Κ α ίμ π ρ ι τ ζ . Ε ρ γ ά σ τ η κ ε ω ς ε ρ ε ν ν ή τ ρ ια ι α σ τ ο Ε θ ν ικ ι κ ό Κ έ ν τ ρ ο Ε π ι σ τ η μ ο ν ικ ικ ή ς Ε ρ ε υ ν α ς τ ο ν Β ε λ γ ίο υ κ α ι ω ς   Λ ν α π λ η ρ ώ τ ρ ια ι α Α έ κ τ ω ρ σ τ ο Π α ν ε π ισ ι σ τ ή μ ι ο τ ο υ Κ α ί μ π ρ ι τ ζ . Α ν ή κ ε ι σ τ ο Σ Ε Π τ ο υ Ε λ λ η ν ιικ ο ύ Α ν ο ι κ τ ο ύ Π α ν ε π ισ ι σ τ η μ ίο υ . Η Ε λ έ ν η Μ α ν α κ ί δ ο ν ε ίίνν α ι Α ρ χ α ι ο λ ό γ ο ς , δ ιδ ι δ ά κ τ ω ρ τ ο υ τ μ ή μ α τ ο ς Ι σ τ ο ρ ί α ς Α Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ία ς   τ ο ν Α ρ ι σ τ ο τ έ λ ε ιο ιο υ Π α ν ε π ισ ι σ τ η μ ί ο υ Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ ί κ η ς . Α π ό τ ο 20 2 001 ε ίίνν α ι Λ έ κ τ ο ρ α ς Κ λ α σ ι κ ή ς   Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ία ς m o ί δ ιο ι ο π α ν ε π ισ ι σ τ ή μ ι ο . Α ι ε τ έ λ ε σ ε ε π ιμ ι μ ε λ ή τ ρ ια ι α m o Μ ο υ σ ε ίίοο Ε κ μ α γ ε ί ω ν τ η ς   Φ ι λ ο σ ο φ ι κ ή ς Σ χ ο λ ή ς τ ο υ Α Ι Ι Θ . Α ν ή κ ε ι m o Σ Ε Π τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ι κ ο ύ Α ν ο ι κ τ ο ύ Π α ν ε π ισ ισ τ η μ ί ο υ .  Σ υ μ μ ε τ έ χ ε ι σ ε α ν α σ κ α φ έ ς , ε ν ώ τ α σ υ γ γ ρ α φ ι κ ά κ α ι ε ρ ε υ ν η τ ικ ικ ά τ η ς ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ α ε σ τ ι ά ζ ο ν τ α ι σ τ η ν α ρ χ α ί α κ ε ρ α μ ι κ ή , τ ο π ο γ ρ α φ ί α , ε π ι γ ρ α φ ι κ ή κ α ι ι α τ ρ ικ ικ ή .  I I Α γ γ ε λ ί α Π α π α γ ια ν ν ο π ο ύ λ ο ν ε ίν α ι Α ρ χ α ιο λ ό γ ο ς . Ε ίν α ι δ ιδ ά κ τ ω ρ τ ο ν Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ   τ ο ν Λ ο ν δ ί ν ο υ μ ε ε ιδ ιδ ίκ ίκ ε υ σ η σ τ η ν Π ρ ο ϊ σ τ ο ρ ί α . Α ν ή κ ε ι σ τ η ν μ ά δ α Α ν α σ κ α φ ώ ν το ν   Α κ ρ ω τ η ρ ί ο υ Θ ή ρ α ς κ α ι σ τ ο Σ Ε Π τ ο υ Ε λ λ η ν ικ ικ ο ύ Α ν ο ικ ι κ τ ο ύ Π α ν ε π ισ ι σ τ η μ ίο ίο υ .   Κ ω ν σ τα τ α ν τ ί ν ο ς Σ μ π ό ν ια ια ς σ π ο ύ δ α σ ε Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ία σ τ α Π α ν ε π ισ ισ τ ή μ ι α Α θ η ν ώ ν κ α ι Χ α ϊ   δ ε λ β έ ρ γ η ς , ό π ο υ κ α ι έ λ α β ε τ ο δ ι δ α κ τ ο ρ ι κ ό τ ο ν δ ί π λ ω μ α . Έ χ ε ι ε ρ γ α σ τ ε ί ω ς ε ιδ ιδ ι κ ό ς ε π ι σ τ ή μ ο ν α ς σ τ α Π α ν ε π ι σ τ ή μ ι α D urham , Ca Cambridge κ α ι Κ ρ ή τ η ς κ α ι α ν ή κ ε ι σ τ ο Σ Ε Π τ ο υ   Ε λ λ η ν ικ ι κ ο ύ Α ν ο ι κ τ ο ύ Π α ν ε π ισ ι σ τ η μ ί ο υ . Α σ χ ο λ ε ίτ ίτ α ι μ ε τ η ν α ι γ α ι α κ ή π ρ ο ϊ σ τ ο ρ ί α , τ ι ς μ ε λ έ τ ε ς τ ο ν τ ο π ί ο υ κ α θ ώ ς κ α ι μ ε τ η χ ρ ή σ η τ η ς γ ε ω π λ η ρ ο φ ο ρ ι κ ή ς σ τ η ν α ρ χ α ιο ι ο λ ο γ ίίαα .   Μ ι χ ά λ η ς Τ ιβ έ ρ ιιοο ς ε ί ν α ι κ α θ η γ η τ ή ς Κ λ α σ ι κ ή ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ία ς τ ο υ Π α ν ε π ισ ισ τ η μ ί ο υ σ α λ ο ν ίκ ί κ η ς κ α ι δ ιιεε υ θ υ ν τ ή ς τ ω ν π α ν ε π ι σ τ η μ ι α κ ώ ν α ν α σ κ α φ ώ ν σ τ η Σ ί ν δ ο κ α ι σ τ ο Κ μ π ο υ ρ ν ά κ ι Θ ε σ σ α λ ο ν ίίκκ η ς . Έ χ ε ι π λ ο ύ σ ι ο σ υ γ γ ρ α φ ι κ ό έ ρ γ ο κ α ι έ χ ε ι π ά ρ ε ι μ έ ρ ο ς μ ε κ ο ι ν ώ σ ε ις ι ς σ ε π ο λ λ ά δ ιε ι ε θ ν ή σ υ ν έ δ ρ ι α . Ε ί ν α ι ε π ί τ ι μ ο ς δ ιδ ιδ ά κ τ ω ρ τ ο υ Π α ν ε π ι σ τ η μ ίο Β έ ρ ν η ς κ α ι μ έ λ ο ς π ο λ λ ιό ιό ν ε π ισ ι σ τ η μ ο ν ικ ι κ ώ ν ιιδδ ρ υ μ ά τ ω ν .

Θ εσ α ρ α   α να υ της 

 

Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α Ε ι σ α γ ω γ ή σ τ η Θ ε μ α τ ικ ικ ή Ε ν ό τ η τ α

14 Α . Π α π α γ ια ια ν ν ο π ο ύ λ ο υ

Π ρόλογος

16 Λ . Π α π α γ ια ια ν ν ο π ο ύ λ ο υ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

1

Ε . Μ α ν α κ ίό ίό ο ν

Ι σ τ ο ρ ικ ι κ ή δ ια ια δ ρ ο μ ή τ η ς ε π ι σ τ ή μ η ς τ η ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ς σ τ η ν Ε υ ρ ώ π η

17

Σκοπός

17

............................................................................................................................

Π ροσδοκώ μεν μενα α Α ποτ ποτεελέσματ λέσματαα Έ ννοι ννοιες ες-Κ -Κ λειδι διάά

....................................................................................

17 17

...........................................................................................................

Ε ισα σαγω γω γικές Π αρ ατηρή σ εις

..........................................................................................

18

Ε νότητα νότητα 1.1 1.1 Τ ο σ τ ά δ ιο ι ο τ η ς «α ρ χ α ι ο δ ι φ ί α ς » »:: α ρ χ α ι ο λ α τ ρ ί α κ α ι α ρ χ α ι ο δ ί φ ε ς σ τ η ν Ε υ ρ ώ π η   κ α τ ά τ ο υ ς ν ε ό τ ε ρ ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς (1 ( 15ο ς -1 - 17ο ς α ι .) .)

............................................................

20

Ε νότητ νότηταα 1.2 Η γ έ ν ε σ η τ η ς κ λ α σ ι κ ή ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς : η ε π ο χ ή τ ο υ κ λ α σ ι κ ι σ μ ο ύ (1750-1820) κ α ι η σ υ μ β ο λ ή τ ο υ Johann Joachim W in in cck kelm an an n

...................................................

1.2.1 1.2.1 Η μελέ μελέττη ττης ης αρχα αρχαίία ς τέχνης έχνης καιη κα ιη ααρχα ρχαιιογνω σ ία κα κατά τά το 18ο ααιιώ να 1.2.2 Ο ιπρώ τες μεγάλες ανα ανασκ σκαφ αφ ές καια κα ιαρχα ρχαιιολο ολογι γικές απο αποστολές στολές 1. 1.2. 2.33 Η συμβο συμβολή λή ττου ου Win Winckel ckelma mann nn

..............

23

...............

.........................

 

23 28 29

Ε νότητα νότητα 1.3 Η κ λ α σ ι κ ή Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ί α κ α τ ά τ ο 19 19ο α ιιώώ ν α : η σ υ μ β ο λ ή τ ο υ ρ ο μ α ν τ ι σ μ ο ύ κ α ι τ ο υ θ ε τ ικ ικ ισ μ ο ύ

.......................................................

1.3.1 1.3 .1 Η επίδρασ η του ρομαντισμού σμ ού στην αρχαι αρ χαιολογι ολογική κή σ κ έψ η 1.3.2 Ε θνικι κισσ μ ός κα ια ιαρχα ρχαιιογνω σ ία

31

...................................

31

.............................................................................

1.3.3 Η επίδρα δρασσ η του θε θεττικισμού σμ ού στην αρχαι αρ χαιολο ολογι γική σ κ έψ η

......................................

32 35

 

Ε νότητα νότητα 1.4 1.4 (σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ί α μ ε τ ο ν Κ . Σ μ π ό ν ι α ) 

II ανάπτυξη ανά πτυξη της προ προϊϊσ τορι ορ ικής κή ς Α ρχαιολογίας: η ανακ ανακάλυ άλυψ ψη τω ν προϊστορικώ ν πολιτισμ ώ ν ττηη ς Α νατ νατολής ολής καιτης Ε υρώ πης πη ς 1.4.1 1.4 .1Η Η εξε εξελι λικτική οπτι οπ τική της αανθρ νθρώώ πινη πινης ς ισ τορί τορίας ας

..............................

37 37

....................................................

1.4. 1.4.22 Η συμβο συμβολή λή ττωω ν Σκα Σκανδ νδιιναβώ ν ερε ερευνητώ υνητώ ν 1.4.3 1.4.3 Η έρε έρευνα υνα της Π αλα αλαιιολι ολιθι θικής κή ς π ερι ερ ιό δο υ

............................................................

...............................................................

38 38

Ε νότητα νότητα 1.5 Μ εγάλες εγάλες αρχαιολογικές ανασ ανασκα καφφ ές και καιίίδρυση μουσ μουσεί είω ν κατ κα τά το 19ο 19ο κα καιτι ιτις αρ αρχές χές του 20ου α ιώ να

...................................................................

1.5. 1.5.11 Η ανα ανασκ σκαφ αφ ική δρασ δρασττηρι ηριότητ ότηταα στην Ιταλί αλίαα κα καιστην ιστην Ε λ λ ά δα 1.5. 1.5.22 Η πολιτική ττωω ν με μεγγάλω ν ανα σ κα φ ώ ν

41

............................

41

..................................................................

44

1.5.3 Κ ρατ ρα τικά μουσ μο υσεί εία κκαα ιιδι ιιδιω τικές συλλο συλλογέ γές ς το 19ο ααι ιώ να

.....................................

46

Ε νότητα νότητα 1.6 Η Α ρχαιολογία σ τις αρ αρχές χές του 20ου ααιιώ να κκαισ αισ τα χρόνι χρόνια α του Μ εσοπολέμου: νε νεοουμ οουμανι ανισμ ός καιι κα ιισσ τορι τορισσ μ ός

48

....................................................

Ε νότητα νότητα 1.7 Θ εω ρητ ρη τικές και καιερευνητι ερευνητικές κα κατε τευθύ υθύνσ νσει εις της ααρχα ρχαι ιολο ολογι γικής κή ς επι επισ σ τήμ τήμη ης από απ ό ττοο Β ' Π αγκόσ αγκόσμι μιοο Π όλε όλεμο μο ω ς τις μέρε μέρεςς μας Σύνοψη

52

.........................................................

...........................................................................................................................

Π αράρ αράρττημα

.....................................................................................................................

Β ιβλι βλ ιογρ ογραα φ ία

.................................................................................................................

Ο δηγ δηγός ός για Π εραι ραιττέρω Μ ελέ ελέττη

54 56 58

....................................................................................

62

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

2

Λ λ . Κ ο υ κ ο ν ζέλ η

Ο ρ ι σ μ ό ς κ α ι α ν τ ικ ι κ ε ίίμμ ε ν ο τ η ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ς : μ ύ θ ο ς κ α ι π ρ α γ μ α τ ικ ικ ό τ η τ α

65

Σκοπός

65

............................................................................................................................

Π ροσδοκώ μενα μενα Α ποτ ποτεελέσματ λέσματαα Έ ννοι ννοιες ες-Κ -Κ λει λειδι διάά

....................................................................................

65

...........................................................................................................

65

Ε ισα σαγω γω γικέ κέςς Π αρ αρατηρή ατηρή σεις

..........................................................................................

8 I

66

 

Ε νότητα νότητα 2.1 Ο μύθος μύθος:: τιδ ε ν  ε  είίναιΑ ρχα ιολογί ολ ογίαα

................................................................................

67

Ε νότητα νότητα 2.2 Η προέ προέλε λευση υση του μύθου

...............................................................................................

74

Ε νότητα νότητα 2.3 Η πραγμα πρ αγμα τικότητα: τιε ί ν α ι  Α ρχα ρχαιιολο ολογί γία Σύνοψη

....................................................................

83

...........................................................................................................................

Π αράρτ αράρτημα ημα

86

.....................................................................................................................

Β ιβλ βλιιογρα φ ία

87

.................................................................................................................

Ο δηγ δηγός ός για Π εραι ραιττέρω Μ ελέ ελέττη

....................................................................................

88 90

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

3

Α λ . Κ ο ν κ ο ν ζ έλ η

Η α ρ χ α ι ο λ ο γ ικ ι κ ή μ α ρ τ υ ρ ία . Β α σ ικ έ ς α ρ χ έ ς τ η ς Α ρ χ α ιο λ ο γ ί α ς

91

Σκοπός

...........................................................................................................................

Π ροσδοκώ μενα μενα Α ποτ ποτεελέσματ λέσματαα Έ ννοι ννοιες ες-Κ -Κ λει λειδι διάά

91 91

....................................................................................

...........................................................................................................

Ε ισα σαγω γω γικές Π αρ αρατηρή ατηρή σ εις

.........................................................................................

91 92

Ε νότητ νότηταα 3.1 Η αρχαι αρχαιολογι ολογική μ α ρτυ ρτυρί ρίαα

............................................................................................

3.1.1 Τ ιεί ιείναι ναιαρ αρχαι χαιολο ολογι γική μαρτυρί μα ρτυρία;

.........................................................................

3.1.2 Ο ιβασ ιβ ασιικές μορ μορφφ ές της αρχαι αρχαιολογι ολογική κής ς μα μ α ρτυ ρτυρρ ία ς

93 93 93

..............................................

3.1.3 Η φ ύση της αρ αρχαι χαιολο ολογι γικής κή ς μαρ μαρττυρί υρίας: ας: απλή ή σύνθε σύ νθεττη;

96

....................................

Ε νότητ νότητα α 3.2 Ο ικα ικαθορ θοριισ τικο κοίπα ίπαρά ράγοντε γοντες ς διαμ όρφ ω σης ση ς της αρχαι αρ χαιολο ολογι γικής κή ς μ α ρτυ ρτυρρ ία ς

97

3.2.1 Π αρ αράά γοντες διάπ άπλα λασσ ης ττης ης αρχα αρχαιιολο ολογι γικής κή ς μα μαρτυρί ρτυρίας

98

.............

......................................

3.2.2 Π αρ αράγο άγοντ ντες ες μετ μετάπλα άπλαση σης ς της αρχαι αρχαιολογι ολογικής κή ς μμαα ρτυ ρτυρί ρίαα ς

..................................

100 100

Ε νότητ νότητα α 3.3 Β ασι ασ ικές α ρχές της Α ρχα ρχαιιολογί ολ ογίαα ς

110 110

3.3.1 Τ ο ααρχα ρχαιιολο ολογι γικό ππλα λα ίσ ιο

110

...............................................................................

....................................................................................

.....................................................

3.3.2 Ο ιαρ ιαρχές χές της συσ χέτ χέτιισ ηςκα ηςκαιιτης επα επαλλ λληη λία λία ς

112 112

I

9

 

3.3. 3.3.33 Σ τρω μα τογραφ ία Σύνοψη

..............................................................................................

114 114

.........................................................................................................................

Π αράρ αράρττημα

...................................................................................................................

Β ιβλι βλ ιογρ ογραα φ ία

117 117 118 118

...............................................................................................................

Ο δηγ δηγός ός για Π εραιτέρω Μ ελέ ελέττη

119 119

..................................................................................

120

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

4

Α λ . Κ ο ν κ ο υ ζ έλ η

Μ έθ ο δ ο ι α ν εύ ρ ε σ η ς κ α ι χ ρ ο ν ο λ ό γ η σ η ς τ η ς α ρ χ α ιο λ ο γ ι κ ή ς μ α ρ τ υ ρ ία ς

121

Σκοπός

..........................................................................................................................

Π ροσδοκοί ροσδοκοίμεν μεναα Α ποτ ποτελέ ελέσμ σμ ατα Έ ννοι ννοιες ες-Κ -Κ λει λειδι διάά

121

..................................................................................

121

.........................................................................................................

121

Ε ισα σαγω γω γικές Π αρ αρατηρή ατηρή σ εις

.......................................................................................

121

Ε ν ό τ η τ α 4.1 Μ έθοδοιανεύρε θοδοιανεύρεση σης ς της αρχαι αρχαιολογι ολογικής μμαα ρτυρ ρτυρίία ς

124 124

Σκοπός

124 124

.................................................

.........................................................................................................................

Π ροσδοκώ μεν μεναα Α ποτ ποτεελέσματα λέσματα Έ ννοι ννοιες ες-Κ -Κ λει λειδι διάά

..................................................................................

........................................................................................................

124 124

124

4.1.1 Τ α βασι βα σικά κά στάδια στη στη διαδι αδικα κασσ ία ανεύρεση ανεύρεσης ςτω ν αρχα αρχαι ιολογι ολογικώ κώ ν δεδο δεδομ μ ένω ν

124 124

4.1. 4.1.22 Ο ε ν τ ο π ι σ μ ό ς  καιο κ α θ ο ρ ιισσ μ ό ς  θέ θέσεω σεω ν καιάλλω ν αρχαί αρχαίω ω ν κα τα λοί λοίπω πω ν

126

4.1.3 4.1 .3 Η αρχαι αρχαιολογι ολογική αανασκ νασκαφ αφ ή

147 147

...............................................................................

Σύνοψη Ε νότ νότητας ητας

164

........................................................................................................

Ε ν ό τ η τ α 4.2 Μ έθοδοιχρονολόγηση ς της αρχαι αρχαιολογι ολογικής μα ρτυ ρτυρί ρία ας

166 166

...........................................

Σκοπός

........................................................................................................................

Π ροσδοκώ μενα μενα Α ποτ ποτεελέσματα λέσματα Έ ννο ννοιιες ες-Κ -Κ λει λειδι διάά

166 166

..................................................................................

.......................................................................................................

166 166

166 166

Ε ισα σαγω γω γικές Π αρ αρατηρ ατηρήσ ήσ εις

......................................................................................

166 166

4.2.1 4.2 .1 ΣΣχε χεττική χρο χρονολό νολό γησ η

........................................................................................

166 166

4.2.2 Α πόλυτ πόλυτηη χρονολόγ χρονολόγησ ησηη

.......................................................................................

Σύνοψη Ενότητας

.......................................................................................................

Σύνοψψ η Κ εφ αλαί Σύνο αλαίου ου

...................................................................................................

170

175 175 176 176

 

Π αράρ αράρττημα

...................................................................................................................

Β ιβλι βλ ιογρ ογραα φ ία

177 177 178

...............................................................................................................

Ο δηγ δηγός ός για Π εραι ραιττέρω Μ ελέ ελέττη

..................................................................................

180 180

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

5

Κ . Σ μ π ό ν ια ια ς

Ο ι μ έ θ ο δ ο ι τ α ξ ιν ιν ό μ η σ η ς , α ν ά λ υ σ η ς κ α ι ε ρ μ η ν ε ί α ς τ η ς α ρ χ α ιο λ ο γ ι κ ή ς μ α ρ τ υ ρ ία ς

181

Σκοπός

..........................................................................................................................

Π ροσδοκώ μενα μενα Α ποτ ποτεελέσματ λέσματαα Έ ννοι ννοιες ες-Κ -Κ λει λειδι διάά

..................................................................................

181 181 181

.........................................................................................................

181

Ε ισα σαγω γω γικέ κέςς Π αρ αρατηρ ατηρήσ ήσ εις

182 182

........................................................................................

Ε νότητα νότητα 5.1 5.1 Ο ιμέθοδοιτ ιμέθοδοιταξι αξινόμη νόμη ση ς τω τω ν αρχαι α ρχαιολογικώ ν δε δεδομέν δομένωω ν 5.1.1 Στόχοικα Σ τόχοικα ιείδη ταξινόμ νόμησ ησης ης

........................................

184 184

..............................................................................

186 186

Ε νότητα νότητα 5.2 Ο ικιστικά σ χή χήμμ α τα 5.2.1 .2.1 Η θέσ η

193

.....................................................................................................

193

..................................................................................................................

5.2.2 Η ευρύτ ευρύτεερη γεω γραφ ική περιοχή

193 193

......................................................................

5.2.3 Α ναγνώ ριση σ χημά χημάττω ν κατ κα τανομ ανομής ής οικισμώ σμ ώ ν

194 194

....................................................

Ε νότητ νότητα α 5.3 Τ ο φυσι φυσικό κό περι περιβά βά λλο ν

................................................................................................

5.3.1 5.3 .1 Η κατανομή ττωω ν θέ θέσσ εω ν σε σχέ σχέση ση με το φφυσι υσικό κό περι περιβά βά λλον λλ ον

201 201

...........................

201

5.3.2 Μ ελέτ λέτεες ανασ ανασύσ ύσττασης ασ ης του πα λαι λα ιοπερι οπ εριβά λλο λλοντος ντος

202 202

5.3.3 Γ εω μορφ μο ρφ ολογικές μ ελέτες

203 203

............................................

.................................................................................

5.3.4 Π α λαι λα ιοοι οο ικο κολο λογι γικές μ ελέ ελέτε τεςς

205 205

...............................................................................

5.3.5 5.3 .5 Μ ελέτ λέτες π α νίδα νίδα ς

.................................................................................................

207 207

Ε νότητ νότητα α 5.4 Η κοινω νική ορ γάνω ση

...............................................................................................

5.4. 5.4.1 1 Μ ορφ ές κοινω νικής οργάνω σης ση ς

209 209

........................................................................

5.4.2 5.4. 2 Α νάλ νάλυση υση ττου ου χχώώ ρου (spatial analysis)

.................................................................

5.4.3 Η κοινω νική Α ρχαι ρχαιολο ολογί γία ττης ης ταφ τα φ ή ς

.................................................................

209 209 212 212 216 216

 

5.4.4 Ο κοι κοινω νω νικός ρόλος του φ ύλ ου

219 219

........................................................................

Ε ν ό τ η τ α 5.5 II οικονομι κονομική κή ορ οργάνω γάνω σ η

.............................................................................................

220

5.5.1 Ο ικολο κο λογι γικές μελέτ μελέτες ες Ο ικονο κονομμ ικής κή ς Α ρ χα ιο λο γία γία ς

220 220

............................................

5.5.2 Κ οινω οινω νικοπο κο πολι λιτι τικές μ ελέτ ελέτες ες Ο ικονομ κο νομιικής κή ς Α ρχα ρχαιιολογί ολ ογία ας

223 223

................................

Ε ν ό τ η τ α 5.6 Η γν γνωω στική κα καισυμβολι ισυμβολική κή δο μ ή

................................................................................

5.6.1 5.6.1 Η ανά ανάπτυξη πτυξη ττης ης γνω σ τικής κή ς ικανότητας του ανθ ανθρώ ρώ που πο υ

228

.....................................

229 229

.........................................................................................................

230 230

5.6. 5.6.33 Θ ρη σ κεί κείαα

.............................................................................................................

230 230

5.6.4 Ιδεολογία

.............................................................................................................

232 232

5.6.2 5.6 .2 Κ οσ μ ολογί ολογίαα

5.6.55 Ε ικονι 5.6. κονικός κός σσυμ υμβο βολι λισσ μ ός

.......................................................................................

5.6.6 Τα Τ α νοήμ νοήματα ατα ττου ου υλι υλικού κού πολι πο λιτι τισ μ ού Σύνοψη

233 233 235 235

....................................................................

237 237

.........................................................................................................................

Π αράρ αράρττημα

...................................................................................................................

Β ιβλι βλ ιογρ ογραα φ ία

239 239 240 240

...............................................................................................................

Κ ΕΦ ΑΛ ΑΙ Ο

6

Λ λ . Κ ο υ κ ο ν ζ έλ η

Κ λ ά δ ο ι κ α ι π ρ ο β λ η μ α τ ι κ ή τ η ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ίίαα ς . Η ε ρ μ η ν ε ί α τ η ς π ο λ ι τ ιισσ μ ι κ ή ς α λ λ α γ ή ς

24 5

Σκοπός

..........................................................................................................................

Π ροσδοκώ μεν μεναα Α ποτ ποτεελέσματα λέσματα Έ ννοι ννοιες ες-Κ -Κ λειδιά διά

245 245

..................................................................................

245 245

.........................................................................................................

245 245

Ε ισα γω γικές Π αρ αρατηρή ατηρή σ εις

245 245

Ε ισα γω γή

248 248

........................................................................................

......................................................................................................................

Ε ν ό τ η τ α 6.1 ΙΙολι ολ ιτισ μ ική Ε ξελικτική Α ρχαι ρχαιολο ολογί γία (Cul (C ultu tura rallEvolutionary Arch Archaeol aeology) ogy) 6.1.1 Η γένεση της πολι πο λιτισ μ ικής κή ς εεξελι ξελικτικής κή ς π ρ ο σ έγγι έγγισσ η ς

25 251 1

........................................

6.1.2 Η προ προβλη βλημα ματτική της Π ολιτισμι σμ ικής κή ς Ε ξελι ξελικτικής κή ς Α ρ χαι χα ιο λο γία γία ς

251 251 252 252

........................

 

Ε νότ νότητ ητα α 6.2 Π ο λ ι τ ι σ μ ι κ ή Ι σ τ ο ρ ι κ ή Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α (Culture-historical Ar Archaeology)

25 254 4

...................

6.2.1 Η γένεση της πολιτι πολιτισ μ ική κήςς ισ τορ ορι ική κής ς π ρ ο σ έγγισ έγγισ η ς

...........................................

6.2.2 Η προβλη προ βλημα ματ τική της Π ολιτισμ σμι ική κής ς Ιστορική στορικής ς Α ρ χα χαι ιο λο γία γία ς

254 254

255 255

...........................

Ε νότητ νότητα α 6.3 Ν έ α ή Δ ι α δ ικ ι κ α σ τ ικ ικ ή Α ρ χ α ιο ι ο λ ο γ ία ία (New or Processual Archaeology)

......................

26 260 0

6.3.1 Η γένεση γένεση της διαδικα αδικασ σ τική κής ς π ρ οσ έγγισ η ς

260 260

6.3.2 Τ α κύ κύρι ρια ση σημ μ εία της θεω ρί ρίας ας της Ν έας ή Δ ιαδικα αδικαστι στική κής ς Α ρχα ιολογ ολ ογί ία ς

261 261

.........................................................

Ε νότητ νότητα α 6.4 Μ ε τ α δ ι α δ ι κ α σ τ ικ ι κ ή Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α ί Ρ ο β ί -ρ π κ ^β β α α Ι A Arrchaeology)

............................

269

6.4.1 6.4.1 Τ α κκύρ ύρι ια σ ημ εία της θεω ρί ρία α ς της Μ ετ εταδι αδιαδι αδικα καστι στική κής ς Α ρχαιολο ρχαιολογί γίας κα ιη κριτική της στη στη Ν έα Α ρ χα χαι ιο λο γί γία α

269 269

....................................

6.4.2 Η ερμηνευτι ερμηνευτική πρ προσ οσέγ έγγι γισ η στ στη η Μ ετ εταδι αδιαδι αδικα κασ σ τική Α ρχαιολο ρχαιολογί γία κκαιη αιη ση σημα μασί σία α της της

.........................................................................

274 274

Ε νότητ νότητα α 6.5 Ο ι π ρ ο ο π τ ιικκ έ ς τ η ς α ρ χ α ιο ι ο λ ο γ ικ ικ ή ς θ ε ω ρ ί α ς   ύ νο ψ η

..............................................................

........................................................................................................................

Π αράρ αράρττημα

28 281 1

285 285

..................................................................................................................

288 288

.....................................................................................................................

289 289

Γλωσσάρι

Β ιβλ βλιιογρα ογρ α φ ία

..............................................................................................................

Ο δηγός δηγός για Π εραιτέρω Μ ελέτ ελέτη Κ ατ ατάλογ άλογος ος εικό νω ν

293 293 296 296

..................................................................................

....................................................................................................

297 297

 

Ε Ι Α Γ Ω Γ Η   Τ Η Θ Ε Μ Α Τ ΙΚ Η Ε Ν Ο Τ Η Τ Α Η Θ .Ε . «Α ρχαι ρχαιολο ολο γία στον Ε λληνικό Χ ώ ρο» εί είνα να ι ένα έργο συ λλογικό κα ι α πο σ κ οπ είστο να σ υγκεντ υγκεντρώ ρώ σ ειμ έσα σσε ε τρεις τόμ ους τρεις βα σ ικές πτυχές της επιστήμ στήμης, ης, ττη η θεω ρητ ρη τική υυπο ποδομ δομή, ή, το πρ πραα γμα τολογι τολογικό κό υυλι λικό κό κ α ιτη ιτη μουσ μο υσει ειακή ακ ή του έκθεση. Σ τον πρ πρώώ το τόμο, μετ μετάά την ανα ανασκ σκόπη όπη ση της ιισσ τορι ορική κήςς διαδρο αδ ρομ μ ή ς της επιστήμ στήμης ης της Α ρχα ιολογί ολ ογίαα ς στην Ε υρώ πη απ ό ττην ην εποχή ττης ης αρ χαι χαιοδ οδι ιφ ία ς μέχρισή μερα, αναλύονταιοι ανα λύονταιοιμμ έθοδοικα ιτ ιτα α εργαλεία της ης,, απ από ό τον κκαθο αθο ρι ρισ σ μό της αρ αρχαι χαιολο ολογι γική κής ς μ αρ τυρί τυρίαα ς κα ιτ ιτον ον ττρό ρό πο σ υσ υσχέ χέττισ ής ττης ης στ στοο χώ ρο κα ιτ ιτοο χρόνο χρόνο,, μ έχριτ έχριτι ις μεθό μεθό  δους ανασ ανα σ κα φ ής αλλά κ α ι μελέ μελέττης ης,, της της ταξι αξινόμη νόμη ση ς κα ιτ ιτης ης δημοσ ίευσης ττω ω ν αρ  χαιολο χαι ολο γικώ ν δε δεδομ δομέν ένωω ν. Δ ίδετ δεταα ιέμφ ασ ασηη σσττην τεχν εχνογνω ογνω σ ία πο πουυ α πα ιτε τείη ίη συ συγκε γκε κριμμ ένη κρι ένη επιστήμη πιστήμη,, στ σ τα δδιιά φ ορ α γνω σ τικά πεδί πεδία α που ανι ανιχνεύονται χνεύονται μέσα απ ό ττα α α ρχα ρχαιιολο γικά δεδομ δεδομένα ένα αλλά κα ιστον τρόπ ο με τον οποί οποίο ο επηρεάσ τηκ ηκε ε η α ρχα ι ολο γική σ κέψ η σ τις ερμ ερμηη νευτικές π ρο σ εγγίσ εις τω ν πολ πολι ιτισ τικώ ν φ α ινομ ένω ν ααπό πό τις ιδεολο δεολογι γικές δια φ οροπ ορ οπ οιή οιή σ εις που επήλ επήλθα θανν μμε ε την ααλλα λλαγή γή ττω ω ν κοι κοινω νω νικώ ν κα ι ισ τορι ορικώ κώ ν συνθη συνθηκώ κώ ν απ απόό ττον ον 16ο ω ς τον 20ό αι αι.. Σ το δεύτε δεύτερο ρο τόμο σ υνοψ ίζοντ ζονταιτα αιτα επι επιτε τεύγμ ύγμ ατα ττου ου κκλά λάδου δου της Α ρχα ιολογί ολ ογία ας κα τά ππερι εριόδου όδουςς, την την Π ροϊ ροϊστορι στορική περί περίοδο οδο (εποχή Λ ίθου κα ιΧ αλκο αλκού ύ ), ττην ην περί περίο ο δο τω τω ν ισ τορι ορικώ κώ ν χχρό ρό νω ν (κλα σική σική μ έχρι έχρι ρω μ αϊκή αϊκή περ ίοδος), οδ ος), ττην ην περ περί ίοδο του Μ εσα ίω να (πα λα λαιιοχρι οχρισσ τιανι ανική κή , βυζαντ βυζαντιινή π ερί ερίοδ οδος ος ). Ο ι μ ελέ ελέτ τες ες-οδη -οδηγοί γοί, πο πουυ ο ι σ υγγρα φ είς του έργ έργου ου αυτού έχουν έχουν σ υνθέσει, δεν κα καλύπ λύπ τουν όλ όλαα ττα α ευρή μα τα, τους α ρχα ιολογι ολ ογικο κούς ύς χώ ρους ρο υς κα καιγενι ιγενικά το πο πολι λιτι τισ μ ικό π α ρελθ ρελθόν όν σ το οπ οποί οίοο α ναφ έρονται έρονται.. Α φ ορ ορούν ούν τταα π ιο χαρ χαρακ ακ τηρι τηρισσ τικά υυλι λικά κά κα τά λοι λοιπα πα , (οι (οικι κισμ σμ ούς, νεκρο  ταφ εία , ιερά, α γορ γορές ές,, οχυρ ο χυρώώ σ εις κ.λπ κ.λπ.), .), δδεί είγμα γμ α τα ααντι ντιπροσ πρ οσ ω πευτικά του οικι οικισ σ τι κού κο ύ πα παρελθό ρελθόντ ντος, ος, ττωω ν ταφ ικώ ν εθίμω ν, ττης ης κοι κο ινω νικής κή ς οργάνω ορ γάνω σ ης, ττης ης τέχν έχνης ης κα και ι της θρη θρησσ κείας. Μ ε τον ττρό ρό πο αυτό ο φφοι οιττητής θα έχειτ έχειτηη δυ δυνατότητ νατότηταα να δια δια κρ ίνει τις ιδια δια ιτερό τερότητε τητες ς κά θε περ περιιόδου όδ ου αλλά αλ λά κ α ιτην ιτην εξέλιξη τω ν κοι κοινω νω νιώ ν. Η έρευνα κα λύπ τειτ ειτον τομ τομέα έα ττης ης οικιστι κιστικής κή ς οργάνω σ ης, α πό τα σ πή λαι λα ια μ έχριτι έχριτις μεσα μ εσα ιω νι κές πόλεις, τον ττομ ομ έα της οι οικο κονομ νομίίας κα ιτ ιτωω ν πα ρα γω γικώ ν δι διαδι αδικα κα σ ιώ ν, απ ό την κα τασ κευή τω ν πρώ τω ν εργαλείω ν μ έχ έχριτ ριτην ην εμφ άνιση τω ν βι βιοτε οτεχν χνι ιώ ν, κκαιτον αιτον το μ έα τω ν συμ συμβολι βολικώ κώ ν δομώ ν, απ ό τταα νεολιθι θικά κά φ υλα υλακτά κτά μ έχ έχριτ ριτι ις κασ τρομ ονασ οναστ τηρ ια κές μο μονάδες. νάδες. Ο τρίτ ρίτος κα ιτελε ιτελευταί υταίος ος τόμ ος της Α ρχα ρχαιιολογί ολ ογία α ς, πο πουυ α φ ορ ά ττηη Μ ουσ ου σ ειολο ολογί γία, χω ρί ρίζε ζετται σε δδύο ύο μέρ μέρη. η. Τ ο Π ρώ το Μ έρος πρα γμα τεύε εύετ ταιτ αιτην ην εεπι πιστ στήμη ήμη ττης ης Μ ουσ ειολογί ολ ογίαα ς, απ απόό ττον ον ορι ορισσ μ ό κκαα ιτην ιτην κα καταγω ταγω γή ττου ου όόρο ρουυ μ έχριτ έχριτηη δι δια α χείρισ ρισ η κ α ιτις εκθεσιαα κές πρ εκθεσι πρακ ακ τικές τω ν μουσ ειακώ ν αντικειμένω ν. Τ ο Δ εύτ εύτερο ερο Μ έρος α ναφ έρ ετα ετα ι ειδι ειδικκ ότερα σ τις σ υλλ ογές κ α ιτα μ ου σ εία σ τον ελλα δικό δικό χώ ρο α πό την Α ρχαι ρχαιότητ ότητα α μέχ μέχρισή ρισή μερα. Ο ιτρει ιτρεις ς τόμ οι απ οτε οτελού λού ν εεμμ περι περισσ τατω μένε μένες ς μελέτ μελέτες ες τω ν θε θεμά μά τω ν που α να  φ έρθηκαν καισ υμπληρώ νον νοντταιαπ ό πλούσ ια βι βιβλι βλιογραφ ογραφ ία, Π αράλλη λα Κ είμεν μενα α

 

κα ιΣ υνο δευτικά Β ιβλί βλίαα γι γιαα π ερα ιτέ τέρω ρω μελέ μελέττη. Π ρέπ εινα τονισ τε τείί, όμω ς, ότ ότιη ιη επιλογή της ΰλης ήταν δεδομένη κ α ιο ιοισ ισ υγγρα φ είς έέχουν χουν ττην ην ευθύν ευθύνηη τω ν ααπό πό ψ ε ω ν που εκφ ρά ζοντ ζονταα ιστα κείμ ενά ττους. ους. Τ έλος έλος,, με μ ε την επι επιφφ ύλα ξη όόττιένα σσυλλογι υλλογικό έργο ττόσ όσοο εκτε εκτετταμ ένο ένο θεμα τικά κα ιμε περι περιορι ορισσ μ ούς χώ ρου δεν μπ ορείνα α να πτύξειενια ία κα ιισ ιισ ά ξια όλα τα θθέμα έματα τα που πραγμ πρ αγμ ατεύετ ατεύεται αι,, πι πισσ τεύουμ εύουμεε ότ ότιο ιο ππρο ρο  σ εκτ εκτιικός ααναγνώ ναγνώ σ της, α ν κα ιθα ιθ α δια δια τρέξειτ τρέξειτον ον κί κίνδυνο νδυνο της απ απώώ λεια ς του ρομ αντι σμ σμού, ού, που πα ρα δοσ ια κά σ υνοδεύειτ υνοδεύειτον ον κλάδο, θα αανταμ νταμ ειφ θείαπ ό ττιις δυνατότ δυνατότη η τες τες κα καιτα ιτα επι επιτε τεύγμ ύγμ α τα ττηη ς επισ τήμ τήμηη ς της Α ρ χα ιο λο γία γία ς σε όόλο λους υς ττου ους ς τομ είς της έρευνας έρε υνας ττωω ν καταλοί καταλοίπω πω ν του του ανθρώ πι πινου νου πα παρελθόντ ρελθόντος ος.. Α γ γ ε λ ίίαα Γ Ι α π α γ ια ια ν ν ο π ο ύ λ ο υ

 

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Η Α ρχαι ρχαιολο ολο γία α ποτ πο τελε ελείσή ίσή μερα βασ ικό ττομ ομ έα έρε έρευνα υνας ς κα ιπρ ιπροσ οσ τασ ίας του α νθρώ πινου πινου π α ρελθό ντος ντος κα ιεξελίχθηκ ε σε σ υνεργασ ία με άλλες κο ινω νικές επιστήμ στήμες ες,, όπω ό πω ς τη Φ ιλολ λολογί ογία, την ΙΙσσ τορί ορία, α, την Ε θνο θνογρα γρα φ ία κα ιτην ιτην Κ οινω νιολογία. Τ α τελε τελευταί υταία α χρόνι χρόνια, α, μά λιστα, έχε έχειυι ιυιοθετήσ οθετήσ ειμ εθόδους κα ια πό κλά δους τω ν θετ θετιικώ ν επιστημώ ν. Ο πρ πρώώ τος τόμ όμος ος λοιπόν α πο ποτε τελείμι λείμια α εισ αγω γή σ ε αυτέ αυτές ς τις εξελίξεις. Σ το πρ πρώώ το κκεφ εφάά λα ιο ττου ου π α ρό ρόντ ντος ος εγχ εγχει ειρι ριδί δίου ου ο α ναγνώ σ της κα τα τοπί τοπίζε ζεται ται για για την ιισσ τορική εξέ εξέλι λιξη ξη της εεπι πισσ τήμ η ς. Τ ονί ον ίζετ ζεταα ι η ση μ α σ ία ττου ου Δ ια φ ω τισ μ ού για την αφ ύπνιση του ενδι ενδιαφ έροντ έροντος ος ω ς προς πρ ος ττοο α νθρώ πινο πινο πα ρελθόν κ αικ ατα γρά φ ετα ετα ιη εξέ εξέλι λιξη ξη α πό το σ τάδιο της αρ χαι χα ιοδι οδ ιφ ία ς, ττιις πρώ τες τες συ συλλο λλογέ γέςς κα καιτ ιτι ις ταξιδιω διω τικές εεμμ πει πειρί ρίες ες μέχριτ μέχριτην ην εμφ άνι άνισσ η θεμελι θεμελιωω δώ ν συ συγγρα γγραμ μ μ ά τω ν τόσ ο γι για α την ττεεκμη ρίω ση της κλασι κλασικής κής Α ρχα ρχαιιολο γίας (J. Joach Joachim im Win Winckelm ckelm ann), όσο κ αι για ττην ην ταξινόμησ η τω ν προϊ προϊστορι στορικώ ν συλλογώ ν (Chr. J urge urgense nsenn Th oms omsen). en). Σ υ νοπτικά α ναφ έρονταιορ ισ μ ένες ένες μεγάλες ανα σ κα φ ές στην στην Ε λλά λλάδα δα κ αιη ίδρυση τω ν πρώ τω ν μο μουσ υσεί είω ν, ττομ ομ είς που θα α ναπ τυχθο υχθούν ύν δι διεξοδι εξοδικό κό τε τερα ρα στους άλλους δύοΣτη τόμους. σ υνέχ υνέχει εια (κεφ άλα ιο 2) ανα λύετ λύεταιη αιη διαφ ορο οροποί ποίησ ησ η της ψ ευδοαρ χαι χαιολο ολο-γία ς α πό τη σύ σύγχρονη γχρονη έγκυ έγκυρη ρη επιστήμ στήμηη της Α ρχα ιολογί ολ ογίαα ς. Α υτό γίνεται ιδια δια ίτερα εμφ ανές στην ανάλυ ανάλυση ση που α κο λο λουθεί( υθεί( κεφ ά λα ιο 3) με αντ αντι ικείμ ενο τον κα θο θορι ρι  σμό σμ ό της της έννοιας ττης ης αρ αρχαι χαιολο ολο γική ς μαρ μ αρτυρί τυρίας κα ιτη ιτη σ ημ ασ ία της κατανόη σ ης ττω ων συνθηκώ συνθ ηκώ ν δ ιά ι ά π λ α σ η ς  κα ιμ ε τ ά π λ α σ η ς ,  , καθώ ς και καιττω ν α ρ χ ώ ν σ ν σ χ έ τ ι σ η ς  κα ισ τ ρ ω μ α τ ο γ ρ α φ ί α ς  στην αρχαι αρχα ιολο ολογι γική έρευνα Α φ ού κ αθο ρι ρισσ τούν οοιέννοι ιέννοιες ες αυτέ αυτέςς, στο τέτ έταρ αρ το κκεφ εφάλ άλα α ιο π ερι εριγρά γρά φ ονται ονταιοι οι βα βασι σικές κές μέθοδοιπο υ χρη σι σιμο μοποι ποιούν ούν ο ια ιαρχα ρχαιιολό γοιγια την αανε νεύρεση ύρεση τω ν α ρχα ι ολογι ολο γικώ ν δεδομένω ν, ααπό πό το στάδι στάδιοο ττου ου σ χε χεδι διασ μ ού της έρευνας μ έχ έχριτ ριτην ην ανα ανα-σκα φ ή, την ταξι αξινόμη νόμηση ση κα ιτ ιτηη δημ οσί οσίεευση τω ν δε δεδομ δομέν ένωω ν. Τ έλος έλος,, στ σ το πέμπ πέμπττο κεφ άλ άλαι αιο ο διαχω ρί ρίζοντ ζονταα ιτ ιταα γνω σ τικά πεδί πεδία α στα οοπο ποί ία οδη οδη  γούν οιταξι οιταξινομ νομήσ ήσ εις, οι οιανα αναλύσ λύσ εις κα ιο ιοιερμ ιερμ ηνείες τω ν δε δεδομ δομ ένω ν, ενώ πα ρο ρου υ σι σιάζοντ άζονται αιοιτομεί οιτομείς κα καιη ιη ππροβλη ροβλημα μα τική (κεφ άλ άλαι αιο ο 6) ττης ης Α ρχα ιολ ολογί ογία α ς σε ερμη ερμη  νευτι νευτικό επί επίπεδο, πεδο, στην πρ οσ πά θεια ανα ανασύ σύ στασ ης ττου ου α νθρώ πινου πινου π αρ ελθόντ ελθόντος ος κ α ιτης ιτης ππολι ολιτι τισ μ ικής κή ς αλλα α λλαγής. γής. Α γ γ ε λ ία ία Π α π α γ ια ια ν ν ο π ο ύ λ ο ν

 

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ

U

Ι Τ Ο Ρ Ι Κ Η Δ ΙΑ Δ Ρ Ο Μ Η   Τ Η Ε Π Ι Τ Η Μ Η Τ Η

Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΑ Τ Η Ν Ε Υ ΡΩ Π Η Ε . Μ α ν α κ ίό ο ν

Τ ο κ εφ άλα ιο αυτό πραγμα τεύετ εύεταιτην αιτην εμφ εμφ άνιση , ττη η διαμ διαμ όρφ ω ση κα ιτ ιτηη σ ημ α σί σία α της Α ρχα ιολ ογία ογία ς ω ς ανεξάρτητης κα ιπ ιπολυ ολυ σ χιδούς δού ς επι επιστήμ στήμης, ης, από α πό τον 18ο αιώ αιώ να μ έχ έχριτι ριτις μέρες μας μας,, ππα α ρα κο κολου λουθώ θώ ντ ντα α ς τους κυ κυρι ριότε ότερο ρους υς ισ τορι ορικού κούςς σταθ μούς, μο ύς, τις ιδεολο δεολ ο γικ ές ές-θ -θεω εω ρη τικ ές α ρχ ρχές, ές, τις κατευθύ κα τευθύνσ νσει εις της έρευνα έρευ ναςς κα ιτις πρ ο  σ ω πι πικότητε κότητεςς που κα θόρ ισ αν την πο ρεί ρεία α της σε ααυτό υτό ττο ο διάσ τημα. ημ α.

Σκοπός

Ό ταν θα έχ έχετ ετεε ολοκλη ρώ σ ει ειτ τη μμε ελέ λέτ τη ττου ου κεφ αλ αλα α ίου αυτού, θα είστε σε θέση να:

Προσδοκώμενα

• • • • •

περι περ ιγρά φ ετ ετε ε το ιστορι στορικό κό κα καιι ιιδεολο δεολογι γικό υπό βα θρ θρο ο της επιστήμ στήμης ης της Α ρχα ι ολογί ολο γίας μέχρικα ιτ ιτοο 18ο α ιώ να να-εξ εξηγεί ηγείτε συ συνοπτι νοπτικά τη συμ βολή του Winck Wi nckelm elmann ann στη στη διαμ διαμ όρφ ω σ η της νεό τερης τερη ς αντίλη ληψ ψ ης για για την ισ ισ τορία τορία της α ρ χα ία ς ττέχ έχνης· νης· ανα φ έρετε έρετε τα ιδεολογικά δεολογικά κινήμ ατα που επηρ έασ αν το περιεχόμ περιεχόμενο ενο κα ιτ ιτη η μ εθοδολογί εθοδο λογίαα της εεπι πιστήμ στήμης ης ττης ης Α ρχα ρχαι ιολ ολογί ογία α ς κατά τον 19ο α ιώ νανα πα ρο ρουσ υσ ιάζετε άζετε τις κυ κυρι ριότε ότερες ρες πρ προσ οσ ω πι πικό κότ τητες πο που υ σ υνέβαλ υνέβαλαν αν στην ανά ανάπτυξη πτυξη τω ν διαφ όρω ν κλάδω ν της της Α ρχαιολο ρχαιολογί γίαςπ εριγρ εριγρά ά φ ετε κ α ινα α ξι ξιολ ολογεί ογείτε τε τις κυ κυρι ριότερες ότερες θεω ρη τικές κα ι ερευνη ερευνητι τικές τάσει τάσ εις που επικρά τησ αν σστ το χώ ρο της Α ρχα ρχαι ιολ ολογί ογία α ς κατ κα τά τον 20ό αι αιώ ώ να.

 Α  Απ π ο τε λέ λέσ σ μα τα

Α ρχαι ρχα ιοδίφ οδίφ ες

Π ροϊστορι ροϊστορική Α ρχα ρχαι ιολο ολογί γία

Έ ν ν ο ιε ς

ΑΚ νθρω πι πισ σ τός ικές σ πουδές που δές λασι λασ ικι σμ Π ρώ τε τεςς σ υλλογές υλλ ογές με αρ αρχαι χαιότητε ότητες ς Α ρχαισγνω οτ οτι ικά συγγ συγγράμμ ράμματ ατα α Κ λα λασ σ ικι κισ σ τική αρχι α ρχιτε τεκτο κτονι νική Ισ τορία τορία της αρ α ρ χα χαί ία ς ττέχνης έχνης Τ εχνοτρο εχνοτροπι πική κή (στυλιοτ οτι ική) ανάλυσ ανάλ υση η Ρ ομ ομαντι αντισ μό μός ς Θ ετ ετιικι κισ σ μ ός Κ ρα ρατ τικά α ρχαι ρχα ιολογι ολο γικά μο μουσ υσε εία Ιδιω τικές συλλ σ υλλογές ογές έργω έργω ν α ρχ ρχα α ία ς τέχνης τέχνης Σ υλλογέ υλλο γέςς εκμα γε γεί ίω ν Μ εγάλε γάλες ανασκαφ ές

λασι λασ ική αρχα ατω ιολο ΣΚ ύστημα τωρχαι ν «τ «τρι ριώγί ν αεποχώ εποχώ ν» Συνευρήματα Ισ τορική κή-π -πολι ολιτι τισ μ ική προσ πρ οσέγγι έγγισ η Τ υπολογι υπο λογική ταξι ταξινόμη νόμηση ση ευρημάτω υρημ άτω ν Σ τρω ματογραφ ματογραφ ική ανάλυση Ν εοουμανι οουμ ανισμ ός Α ισ θη θητι τικές θεω ρίες ρίες Ν έα (διαδι (διαδικα κασ σ τική) κή ) Α ρχα ρχαι ιολογί ολ ογία α Μ έθοδοιχ θοδοιχρονολόγ ρονολόγησης ησης ευρημάτω υρημάτω ν Ιστορισμός Ιστορία του πολιτισμού Μ ετ εταδι αδιαδι αδικα καατι ατική Α ρχαι ρχα ιολογί ολ ογία

Κλειδιά

 

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

Η Α ρ χ α ιο ι ο λ ο γ ί α είναιμια α ν θ ρ ω π ι σ τ ικ ι κ ή ε π ισ ι σ τ ή μ η , κύ ρια ρια επι επιδί δίω ω ξη της οοπο πο ία ς είναιη α ν α σ ύ σ τ α σ η καιη κ α τ α ν ό η σ η τ ο υ α ν θ ρ ώ π ι ν ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς -τόσο του ικ ώ ν   απώ τερου όσο κα ιτου ιτου ππιιο κ οντινού- μέσα απ ό ττη η μ ε λ έ τ η τ ω ν κ ά θ ε λ ο γ ή ς υ λ ικ κ α τ α λ ο ίπ ί π ω ν τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α ς , δηλαδή τω τω ν κ ι ν η τ ώ ν κα ι α κ ί ν η τ ω ν   α ν τ ι κ ε ι μ έ ν ω ν π ο υ έ χ ο υ ν δ ι α σ ω θ ε ί ή έ ρ χ ο ν τ α ι σ τ ο φ ω ς μ ε τ ις ι ς α ν α σ κ α φ έ ς . Μ έσ α

α πό ττηη μ ελέ λέττη α υτ υτήή α να ναδει δεικνύ ετ εταα ιο α ρχα ίος πολι πολιτι τισ μ ός ω ς σύ σύνθε νθεση ση τω ν απτώ ν μαρτυριιώ ν, ττωω ν εεπι μαρτυρ πινοήσεω νοήσεω ν, τω ν αντ αντιιδράσ εω ν καιτ καιτω ω ν συμ συμπερι περιφ ορώ ν τω ν ανθρώ  πω ν που έζησ έζησ αν σε ένα δεδομ δεδομέν ένοο χρονι χρονικό κό κ αιγεω γρα φ ικό πλαί πλαίσι σιο. ο. Ε πειδή το υπό εξέτ εξέτασ ασ η π εδίο είναιευρύ να ιευρύττατο, θθαα ππερι εριορ οριισ τούμ ε εδώ στο χχώ ώ ρο της προϊ πρ οϊσ σ τορική ς κα ιτης ιτης κλα κλασσ ικής κή ς Α ρχα ιολογί ολ ογίαα ς με ση μ είο α ναφ να φ ορά ορ ά ς τις προϊ πρ οϊσ σ τορι τορικές κές κα και ι ισ τορι ορι  κές κοινω κοινω νίες της α νατολ νατολιική ς Μ εσο εσογεί γείου. ου . Η Α ρχα ιολ ολογί ογίαα εί είνα ναισ ισ χε χεττικά νέα επι πιστήμη στήμη κα ιά ιάρχι ρχισ ε να ααναπ ναπτ τύσ σ ετ εταιγύρω αιγύρω ισ μ ο ύ , του α υ ξ α ν ό  στα μ έσα του 18ου αιώ αιώ να, κά τω απ ό ττην ην επίδρασ η του Δ ι α φ ω τ ισ μ ε ν ο υ π α τ ρ ιιωω τ ιισσ μ ο ύ -ι -ιδι διαα ίτερα της μμεσα εσα ία ς ασ αστι τικής κή ς τάξη τά ξη ς- κα ιτης ιτης σσυνεχούς υνεχούς α ν ά  π τ υ ξ η ς τ ο υ α ρ χ α ιο ι ο γ ν ω σ τ ιικκ ο ύ ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ ο ς της α ανώ νώ τερη τερηςς κα καιτ ιτης ης μμεγ εγαλο αλοασ ασ τικής κή ς τάξης στ στην ην Ε υρώ πη. Η πρώ πρ ώ τη ττης ης εεμμ φ άνι άνισσ η σ υνδέεταισ τενά τενά μμε ε την ιισ σ τορί ορ ία κκα α ιτην ιτην αισ αισ θητική της α ρχα ία ς τέχνης, τέχνης, ττην ην εντ εντατι ατικοπο κο ποίίησ η τω ν αρχα ιογνω σ τικώ ν σπ σπου ουδώ δώ ν αλλάά κκαιτο αλλ αιτο ενδια φ έρον τω ν ννεοεμφ εοεμφ α νιζόμ ζόμενω ενω ν εθνικώ ν κρα κρατ τώ ν για την ιστορί στορία α τους. Ο ιαλλα ια λλα γές στο ευρω πα ϊκό ππολι ολιτι τικό τοπί τοπίοο κα τά ττον ον 19ο αι αιώ ώ να, κ υρί υρ ίω ς στην Ε λλάδα κ α ιτην ιτην ΙΙτταλί αλία, α, ευνόησ αν ττην ην περα ιτέρω διαμ όρφ ω σ η κ α ιεδραί ιεδραίω ω ση της αρχαι αρ χαιολο ολογι γικής κή ς εεπι πιστήμ στήμης ης τόσο όσ ο σ ε θεω ρητι ρη τικό όσο όσ ο κκα α ιπρ ιπρακ ακτ τικό επίπεδο. Τ ότε δια  χω ρίσ ρίσ τηκαν ηκ αν οοιεπ ιεπιιμ έρου έρους ς κλά κλ ά δοιτης δο ιτης προϊ πρ οϊσσ τορι τορική κή ς, της της κλα κλασ σ ικής κή ς κ α ιτης ιτης μμεσα εσα ιω νι κής κή ς Α ρχα ρχαιιολογί ολ ογίαα ς κα ιτέθηκ ιτέθηκαα ν οι οιβά βά σ εις για για τη συσ συστ τηματι ημ ατική μελέ μελέτ τη ττω ω ν δια φ όρω όρ ω ν περιόδω περι όδω ν ττης ης Α ρχαι ρχαιότητ ότητας. ας. Τ ο κέντ κέντρο ρο βάρους βά ρους εξ εξακο ακο λουθούσ ε να πέφ τειστα τειστα μμε ε μο μονω νω μένα μνημ εία, ιδί δίωω ς ω ς απ οτέ οτέλεσμ λεσμ α της στε στενής νής σχέ σχέση ση της κλασ ική κής ς Α ρχα ιο λο λογί γίας με την κλα σι σική κή φ ιλολ λολογί ογία α μ έχ έχρικ ρικ α ιτ ιτιις αρ χές του 20ού α ιώ να. Σ ταδι ταδια α κά , κα ιπα ράλλη ρά λληλα λα με τη μελέ μελέττη ττου ου υλικού πολι πολιττισμ ού κκα α ιτω ιτω ν έργω ν ττέχ έχνης, νης, η Α ρχα ι ολογί ολο γία πρ προχώ οχώ ρη ρησε σε στ στηη σφ αι αιρι ρική κή εξ εξέτ έτασ ασ η ττωω ν α νθρώ πι πινω νω ν κοι κοινω νω νιώ ν, άρχι άρχισ σ ε να α ντιλα μ βά νετ νεταα ιτ ιτην ην κο κοιινω νί νίαα ω ς ορ γανι γανική κή ενότ ενότητα ητα κα ι έδω σ ε έέμ μ φ ασ η σ τις λει λει  τουργι τουρ γικές α λλη λεξαρ λεξαρττή σ εις τω ν κοινω νικώ ν-πο ν-πολι λιτι τισ μ ικώ ν φα ινομ ένω ν. Ιδι διαα ίτε τερα ρα στο β' μι μισό σό του 20ού α ιώ να οια ρχα ιολ ολόγο όγοισ ισ υνεργάζονταισ τεν ενά ά με επιστήμ ονες δια φ όρ όρωω ν θετ θετιικώ ν κα ικο ινω νικώ ν εεπι πιστημ στημώ ώ ν (τ (τοπ οπογρά ογρά φ ους, αρ χι χι  τέκτ έκτονες ονες,, φ υσι υσικούς, κούς, χχημ ημ ικούς, γγεω εω λόγους, ανθρω πολό γους γους,, εθν εθνολόγους ολόγους κ.ά.). Η Α ρχα ρχαιιολο γία κα λύπ λύπττειέ ειένα να ευρύ φά σμ α επιστημ στημονι ονικώ ν εενδι νδιαφ ερόντ ερόντω ω ν που άάπτ πτοοντα ντα ικ α ιά λλω ν συγγενώ ν με αυτ αυτήν ήν ειδικοτ κο τή τω ν, όπω ς η ΙΙσ σ τορί τορίαα ττης ης Τ έχνης, έχνης, η Ε θνολογ θνολογίία, η Λ αογρα φ ία, η Κ οινω οινω νιολογία κα ιη Α νθρω πογε πογεω ω γραφ ία. Ε ξίσου εκτετ εκτ εταμ αμ ένε ένεςς εείίναιη να ιη γε γεωω γρα γραφφ ική κα ιη ιισσ τορι ορική κή κκατανομ ατανομ ή ττω ω ν υλι υλικώ κώ ν καταλο καταλοί ίπω ν που α ποτ πο τελούν αντικείμ ενο μελέ μελέττης τω ν διαφ όρω όρ ω ν κλά κλάδω δω ν της σύγχρονη ς α ρχα ιο λογι λο γική ς επισ τή μ ης. Γ ια ττον ον ελληνικό χώ ρο περι περιορ οριιζόμ α σ τε να ανα φ έρου έρουμ μ ε εδώ την πρ προϊ οϊσ σ τορι ορική κή (α ιγαι γα ια κή ), την κλα σ ική κ α ιτη ιτη βυζαντινή Α ρχα ιολογί ολ ογία α , μ όνο ττρ ρ εις βα βασ σ ικούς κο ύς το μείς με πλή θος άλ άλλες λες υπ οδι οδ ια ιρέσ εις, οι οιοπ οπ οίοι οίοι α σ χολο χολούνται ύνται με την πο πολυδι λυδιάσ άσ τατη μελέττη του α ρχα μελέ ρχαίίου κα ιμ εσαι εσαιωω νικού ελληνικού πολι πολιτ τισμ ού. Γ ια να κα τανο ανοήσ ήσ ου με, ω στόσο, ττηη σσημ ημ ασ ία κκαα ιτι ιτις δια σ τάσ τάσει εις που πο υ έχειλά βεισ ήμ ερα η ααρχα ρχαι ιολο ολογι γική

 

Κ Ε Φ

έρευνα , με ττιις εξειδικ δικ εΰσ εις κα καιτι ιτις πα ρ εισ φ ρή σ εις της σσεε άάλλα λλα επι επισσ τημ τημονι ονικά κά π ε δία, είναισ να ισ κόπι κό πιμμ ο να γνω ρίσ ρίσ ουμ ε την αφ ετη ετη ρία ρία , του τους ς σ ταθμ ούς κα ιτα ιτα επι επιτε τεύγμ ύγμ α τα της της Α ρχα ιολ ογί ογίαα ς από ττηη σ τιγμή πο υ ά ρχι ρχισσ ε να δι διαμ αμ ορ φ ώ νετ νεται αι σε αυτόν αυτόνομη ομη επιστήμη μέχριτις μέρες μας. Τ ο πα ρό ν κεφ ά λα ιο χω ρί ρίζετ ζεταα ισ ε εεπτά πτά ενότ ενότητες ητες,, στις οπ οί οίες ες εξε εξετάζοντα τάζονταιο ιοι ι εξελί εξε λίξει ξεις απ απόό το 15ο μ έχριτα έχριτα ττέλ έληη του 20οΰ αιώ αιώ να, με έμφ αση ασ η στο χώ ρο της κλα σ ι κή κήςς Α ρχα ιολ ολογί ογίαα ς, εν ενώ ώ μί μίαα ααπό πό α υτέ υτές ς (ενότ (ενότητα ητα 1.4) είναι αφ ιερω μ ένη στην α νά  πτυξη της της πρ προϊ οϊσσ τορι τορική κή ς Α ρχα ιολογί ολ ογίαα ς.

Λ

ΙΟ

 

Ε νότ νότη η τα 1.1 Τ Ο

Τ Α Δ ΙΟ Τ Η

«Α Ρ Χ Α Ι Ο Α Ι Φ Ι Α

»: »: 

Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Α Τ Ρ ΙΑ Κ Α Ι Α Ρ Χ Α ΙΟ Δ ΙΦ Ε Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η Κ Α Τ Α Τ Ο Υ Ν Ε Ο Τ Ε Ρ Ο Υ Χ Ρ Ο Ν Ο Υ

(Ι 5 ο ς -1 -1 7 ο ς Α Ι .)

Σ τη δι διάά ρκ εια ττου ου Μ εσα εσαίίω να επι επικρά κράττησ ε στ στην ην Ε υρώ πη η αντ αντί ίληψ η ττης ης εεξαρτ ξαρτηημε'νης με'ν ης α πό τη θεϊκή βούλ βούλησ ησηη γνώ σ η ς κ α ιαυτ ια υτήή η πί πίσ σ τη ρρί ίζω σ ε σε όλους τους τομεί τομείς ς της ανθρώ πινης πινης δράση ς. Η ίδια δια α ντί ντίληψ η κκυρι υριάρ άρ χησ χησεε και στη στη σχέ σχέση ση τω ν ανθρ ανθρώ ώ πω ν εκε εκείίνω ν ττωω ν χχρόνω ρόνω ν προ ς το πα ρελθόν ττους ους,, κοντ κοντι ινό ή α πώ τερο. Κ ατάλοιπα της μεσα ιω νική κήςς κοσ μ οθεω ρί ρίας ας δι διαπ απιισ τώ νοντ νονται αικα κα ιστους εεπόμ πόμ εν ενους ους αι αιώ ώ νε νες ς. Κ υριότερα ριότερα γνω ρίσ ρίσ μ α τά ττης ης είναιη να ιη βασι βα σισμ σμ ένη ένη στη στη Β ίβλο πί πίστη στη γι γιαα την πρό πρόσ σ φ ατη δη μ ιουρ ουργί γία ττου ου κκόσ όσμο μουυ ααπό πό τον Θ εό (το 4004 π.Χ .) κκα α ιμι ιμ ια «εκφ «εκφυλι υλιστι στική» οπτική γι για α την πο ρεί ρείαα ττωω ν ανθρ ώ πινω πινω ν πρα γμά τω ν που εμπ όδι όδιζε ζε τη μ ελέτ λέτη ττης ης απώ τατης ισ τορίας ττης ης ανθρ ανθρωω πότ πό τη τα ς (βλ (βλ.. σχετ σ χετιικά στον τόμο όμ ο Α της Θ .Ε . με τίτλο ««Ε Ε ισα γω γή στον Ε λληνικό Π ολι ολιττισμ ό», υυπο ποενότ ενότητα ητα 2.2.3 2.2.3,, σ. 143143-4). 4). Σ το χώ ρο της κλασι κλασικής κής Α ρχαι ρχαιολο ολο γίας, ω στόσο, ττοο κ ίνημ α της Α ναγέ ναγέννηση ννηση ς έφ ερε, ππαα ρά λλη λλ η λα με τις κο ινω νικ νικ ές κ α ιτις ο ικο νομ νο μ ικές εξελίξεις, σση η μ α ντικές αλ αλ  λα γέ γές ς στ στηη νοοτροπ ία κκαιτι αιτις αντιλήψ εις τω ν Ε υρω πα ίω ν. Ή δη απ ό ττον ον 15ο αιώ να εμφ ανίστηκε σε διάφ ορες εευρω υρω παϊ πα ϊκές χώ ρες μια μια ττάξη άξη μορφ ω μέν μένω ω ν ανθρώ πω ν με ευρέα ενδι ενδιαφ αφ έροντ έροντα α κα ικρι ικριττικό πνε πνεύμα ύμα . Α υτοίοι υτοίοι «ο υ μ α ν ισ ι σ τ έ ς » στράφ ηκα ν στ στη η μελέτηη ττης μελέτ ης κλασ κλ ασ ικής κή ς λογοτεχνί λο γοτεχνία ς κ α ιτέ ιτέχνης χνης (ρ (ρωω μ α ϊκή ς/λα ς/λατι τινική ς κ α ια ρ χα ία ς εελ λ ιο λ ό γ η σ η τ ω ν α ρ χ α ί ω ν π η  ληνικής) κα ιπρο χώ ρη σα ν σσυνε υνειιδητά στην κ ρ ι τ ιικκ ή α ξ ιο γ ώ ν κ α ι τ ω ν μ ν η μ ε ί ω ν . Ε πιμ πιμ έρου έρους ς αρ χαι χαιογνω ογνω σ τικοίτ κο ίτομ ομ είς, όπ όπω ω ς η επι επιγρα γραφ φ ική , η νομιισ μα τική νομ κή,, η ιισσ τορι τοριοδι οδιφφ ία κ α ιη ιιστορι στορική κή τοπ ογρ α φ ία , προ π ροσ σ τέ τέθη θηκα κα ν στα γνω  στικά ενδια φ έροντα τω ν λογί λογίωω ν της της εποχής. Σ την ΙΙτταλί αλ ία, η ενασ χόλη χόλησσ η με τις κλα κλ α σ ικές (ρω μ α ϊκές) ααρχα ρχα ιότη ότητε τες ς πή ρε σστα τα δι διαα κά χα χαρα ρα κτή κτήρα ρα «επι «επιδη δημμ ίας», ιδι διαα ίτε τερα ρα στ στηη Ρ ώ μη μη,, όπ ου ππολλ ολλά ά μ νημ εία δι δια α τη ρούνταν ρούντ αν ακό ακόμη μη,, έστ έστω ω κα ιτροπ ιτροπ οπο ιημ ένα ένα γι για α σ ύγχ ύγχρονες ρονες χρήσ εις. Η πα πική πική Α υλή π ρο σ έδιδε μμάλ άλιιστα «σ υμβολι υμ βολικό κό περι περιεχόμ εχόμενο» ενο» σ τις ρω μ α ϊκές α ρχα ρχαι ιότητες ότητες,, κα θώ ς ο έλεγχος έλεγχος και καιηη κα τοχή ττου ους ς θεω ρού ντ νταν αν σσημ ημ άδιτης δύναμ ης κα ικ ικυρ υρ ια ρχί ρχία α ς του πά πα κα ιτω ιτω ν καρδι καρδιναλί ναλίωω ν. Σ τη δ ιά ρκ εια ττου ου 16ο 16ουυ αι αιώ ώ να, κκυρί υρίω ω ς απ ό ττο ο β' μισό κα ι εξ εξής, ής, ττέθηκ έθηκ αν οι βά σ εις για για ττηη σ υστημα τική πα ρα τήρ ησ η τω ν μνημ είω ν, η οπ οία οία α πέβλ επε όχι μόνο σ την τταύτι αύτιση αλλά κ α ιστη συνολι συνολική κή αποτί απ οτίμη σ ή τους τους.. Α υτ υτόό επι επιττυγχανόταν με σσύνθετ ύνθετες ες μεθόδους, όπω ς η σσχε χεδί δίασ η, η μέτ μέτρησ ρησηη κ α ιη π ε ριγραφ ριγραφ ή. Π αρά αράλληλα, λληλα, κκαισ αισ τις άλλες ευρω παϊ πα ϊκές χώ ρες η κλασι κλασική κή ππαρ αρ άδοσ η άρ  χισ ε να α νεξαρτη νεξαρτηττοπ οι οιεί είταια πό την κη δεμονί δεμονίαα τω ν μμονασ ονασ τηρ ηρι ιώ ν, όπ όπου ου κα λλι λλιερ ερ γούνταν ω ς τότε τα κλα σ ικά γρά μμ ατα. Σ υντ υντελέ ελέστηκε στηκε μ ια εθν εθνι ική αφ ύπ ύπνι νισ η κ αι οι τοπικές τοπι κές εεθνότητε θνότητεςς, με την καθ καθοδή οδή γησ η ττωω ν τοπ οπι ικώ ν αρχόντω ν κα ιλο ιλογί γίω ν, στρά στρά 

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .1

Κ

φ ηκαν ηκ αν σ τα ίίδι διαα τα μ νημ νημεί εία, ππου ου σ ώ ζοντ ζονταν αν σ ε κάθ κάθεε περιοχή οχή,, γι γιαα να γνω ρίσ ρίσ ουν ου ν ττην ην ισ τορί ορ ία του τόπο τόπουυ τους. Ε ξάλλο ξάλλου υ α ρκετ ρκ ετές ές σ ύγχρο νες πόλει πό λεις ήταν χτισ μ ένε ένεςς πάνω σε προϋπά ρχουσ ες ρω μα ϊκές (όπω ς η Κ ολω νία, ττοο Mainz, ττοο Π αρί αρίσι σι,, η Α υώ ν, το Λ ονδίνο κ.ά.). Α πό τα ττέέλη ττου ου 16ου κα καισε ισε όλο ττον ον 17ο αι αιώώ να έκανα έκανανν ττην ην εμφ άνι άνισή σή τους οι πρώ τες σ υ λ λ ο γ έ ς μ ε α ρ χ α ι ό τ η τ ε ς , στις οπ οποί οίες ες περιλαμ λα μ βά νονταν κυρί κυ ρίωω ς πρ προγο ογο νι νι κά κειμ ήλ ια, εκκλ εκκλησ ησ ια σ τικά είδη κ α ια ξι ξιοο π ερί ερίεργα εργα α ντικεί κείμμ ενα, ππρο ρο ερχόμ ενα α πό δδιιά φ ορου ορ ους ς πολ πολιιτισ μ ούς κα ιδι ιδιαφ αφ ορετ ορ ετιικώ ν εεποχώ ποχώ ν. Α υτέ υτές ς οιετ οι ετερόκλη ερόκληττες συλ λογές λογέ ς φ έρουν χχαρ αρακ ακ τηρ ηριισ τικά ο νόμα νόματτα, όπ ω ς «θάλα μο μοιτ ιτωω ν θαυμάτω ν» (αγγλικά: Cab inets of Curios Curiosities, ities, γε γερμ ρμ ανι ανικά κά : W und erka mm er), κα ιήταν δημ οφ ιλείς τόσο στην Ιταλί ταλία α (με γγνω νω σ τότ τότερες ερες τις σ υλλο γές γές τω ν Fran cesco ce sco Ca Calzo lzo lari, M an fred o Settala καιAthanasius Kirchner) Kirchner) όσο κα ιστ ιστηη Β Δ Ε υρώ πη (συλλο (συλλογγή ττου ου Ole Worm στη στη Δ α νία ). Ο ισ υλλέκτε υλλέκτες ς ήταν κυρί κυρίωω ς ευγενείς ή πλο πλούσ ύσ ιοια οι α σ τοίκ τοίκαα ικλ ικληρ ηριικοί κοί,, οι πρά πρ ά κτορ κτορες ες τω ν οπ οποί οίωω ν τταα ξίδευα δευανν στις περ περιιοχές της Μ εσογείου κ α ιαγόρ ια γόραα ζαν δι διά ά φ ορα έργα τέ τέχνης χνης της ελληνορω μα ϊκής Α ρχαι ρχαιότητ ότητας ας α ρχι ρχικά κά , αλλά κα ιτω ιτω ν ττοπ οπ ι κώ ν εευρ υρωω πα ϊκώ ν πολιτισ μώ ν στ στηη συ συνέ νέχει χεια.

Παράλληλο Κ είμ ενο Σ τ ο Π α ρ ά λ λ η λ ο Κ ε ίίμμ ε ν ο π ο υ π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι α π ό τ ο ν τ ό μ ο τ ο ν P. B a h n ( ε π ιμ ι μ .) ,  The

Cambridge Illustrated H istor istory y of Archae Archaeology ology,, Κ α ί μ π ρ ι τ ζ 1996, o. 34, ε ξ ι σ τ ο ρ ε ί τ α ι   η δ ρ ά σ η ε ν ό ς α π ό τ ο υ ς π ρ ώ τ ο υ ς σ υ λ λ έ κ τ ε ς α ρ χ α ι ο τ ή τ ω ν τ ο 1Ί ο α ιώ ν α , τ ο υ Ά γ γ λ ο υ   T homas Howard, κ ό μ η τ ο ν Arundel.

τ ρ ό π ο ς α π ό κ τ η σ η ς κ α ι η ιισσ τ ο ρ ί α τ η ς σ υ λ λ ο -

γ ή ς τ ο υ ε ίν ίν α ι ε ν δ ε ικ ι κ τ ικ ι κ ά τ η ς σ χ έ σ η ς τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν ε κ ε ίν ίν η ς τ η ς ε π ο χ ή ς μ ε τ α έ ρ γ α   τ η ς α ρ χ α ία ς τ έ χ ν η ς .

Δ ημ ιούργη ούργημα μα ττου ου 17ου αι αιώώ να είναι κα ιοι α ρ χ α ι ο δ ί φ ε ς , δηλαδή οιερευνητές που α νή γαγα γα γανν ττο ο ενδι ενδιαα φ έρο ν γι για α τις αρ χαι χαιότητες ότητες σε ξε ξεχω χω ρισ ρισ τή επιστήμ στήμη η κα ι ασ χολή χολήθηκ θηκαν αν επισ ταμ ταμένω ένω ς με αυτέ αυτέςς. Σ ε αντίθεση με τους ου ουμμ ανι ανισσ τές τές της Α ναγέν νησης,, ο ιαρ νησης ιαρχαι χαιοδί οδίφφ ες προχώ ρησ αν π έρα από την απλή παρουσ ίασ η τω ν μνημε μνημεί ίω ν καιενδι κα ιενδιαα φ έρθη κα ν για την ερμ ηνεία τους τους.. Ε κτός α πό τις εελλη λληνορω νορω μα ϊκές α ρχα ιό τητε ητεςς, ττο ο βλέμμ α ττους ους στράφ ηκε ηκ ε εξ εξίίσ ου στα λείψ ανα τω ν ττοπ οπ ικώ ν ευρω πα ϊκώ ν κοινω κοι νω νιώ ν του του πα ρελθόντ ρελθόντος. ος. Κ αθώ ς οιπ οιπερι ερισ σ ότε ότερες ρες απ ό α υτέ υτέςς δε δενν είχαν ααφφ ήσ ει γρα πτά κ είμ ενα, η πα ρο υσ ία ττους ους μπ ορο ορούσ ύσ ε να α νιχνευθεί νιχνευθεί μόνο μ έσα ααπό πό ττην ην αναζήτ ανα ζήτησ ησ η κ α ιτη ιτη μελέτ μελέτηη τω ν υλικώ ν κα καταλο ταλοίίπω ν ττους. ους. Κ ατά ττιις έέρευνές ρευνές ττους, ους, είτε αυ αυττές α φ ορ ού ούσσ α ν τταα α ντικεί κείμμ ενα μ ιας συ συλλογή λλογήςς εείίτε μι μιαα α ρχα ρχαιιολογι ολ ογική κή τοπο θεσ θεσί ία είτε μεμονω μεμο νω μένα μ νημ νημεί εία, οοια ια ρχα ιοδ οδίίφ ες χρησ ιμ οπ οποί οίησ ησ αν για πρώ τη φ ορ ορά ά μι μια α σ υγκεκρι υγκεκριμμ ένη ένη μ εθοδο λογί λο γία ππου ου είναια να ιαπα πα ραί ρα ίτητη γι γιαα τη μμεελέτ λέτη τω ν αρ χαί χαίωω ν υλι υλι  κώ ν μα μαρτ ρτυρι υριώ ν. Σ τη διά διά ρκ εια ττου ου Π ου αιώ αιώ να ρι ριψψ οκί οκ ίνδυνοιπ νδυνοιπερι εριηγη ηγητέ τές ς επισ κέφ θηκα θη καν ν για ππρώ ρώ  τη φ ορά ορι ορισσ μένα απ ό τα μεγάλα κέντ κέντρα ρα τω ν χχαμ αμ ένω ν πολι πολιττισμ ώ ν ττης ης Α νατ νατολής ολής (Π ερσέπολις, Β αβυλώ να, Ο υρ, Μ παα λμπέκ, πόλεις της Δ υτ υτιικής ΙΙνδί νδίας κ.ά.) και μας μα ς άφ η σ α ν τις ταξι ταξιδι διωω τικές ττους ους εντυπώ σ εις απ από ό εκεί εκείνα να τα μ α κρι κρ ινά ταξί ταξίδι διαα . Σ τα γρα πτά τους περ περιιέχοντ έχονταα ιο ιπρ ώ τες πλη ροφ ορί ορίες ες για για τα σ ω ζόμ ενα ενα μνημ εία ττω ων

 

Ε Ν Ο ΤΗ Τ

1 .1

περιοχώ ν που επισκέφτηκαν. περιοχώ σκ έφτηκαν. Ο ρισμ ρισμ ένοιέφ εραν μ αζί αζίτ τους καιενθύμι καιενθύμιαα α πό αυτά τα ταξί ταξίδι δια, α, όπ ω ς πλά κες με εεπι πιγρα γρα φ ές κα ιάλ ιάλλα λα α ρχα ία αντικείμενα, που προ κά λε λεσα σα ν μεγ μεγάλη άλη εντ ντύπω ύπω ση. Σ τον ίίδι διο α ιώ να χρο νολο γε γείίταικ αι αιηη πρώ τη «σ «συνε υνει ιδητ δητή» ή» ανα ανασ σ κα καφ φ ή που έγ έγι ινε το 16 1685 85 στ στοο C Coche ocherel rel της Ν ορμ ανδί ανδίας ας απ ό ττον ον ευγε ευγενή νή Robert Le Prevot, με αφ ορ μή την την αναζήτηση οι οικοδο κοδομμ ικού υλι υλικού κού γι για α την αανέ νέγε γερσ ρσ η ενός υδρ υδραγω αγω γε γεί ίου ου.. Ο Le Ρ τεν ενττίΗ νέ νέσκα σκαψψ ε έν έναν αν συ συλλογι λλογικό τάφ ο της ύσ τερης Ν εολιθι θική κή ς εποχής κα ιπ ιπερι ερισ υνέλεξε το ππερι εριεχόμ εχόμ ενό ττου ου (λί (λίθι θινου νους ς πελ πελέκει έκεις, πή πήλι λινα να α γγεί γγεία α κ α ισ ω ρούς ρο ύς από στάκτη), στάκτ η), ττοο οοποί ποίοο κ ατέ ατέγραψ γραψ ε με προσ οχή. Σ την πλειοψ ηφ ία ττους ους,, ω στό στόσο, σο, π α ρό  μο μοιιες α νασ κα φ ικές προ σ πά θει θειες ες της εποχής δεν απο αποτ τελούσ αν π α ρά τυχοδ υχοδι ιω κτι κές δρασ τηρι ηρ ιότητε ότητες ς για για συλλογή αντικειμ ένω ν κα καικυ ικυνήγιθη νήγιθησ σ αυρ αυρώ ώ ν.

22

 

Κ Ε Φ

Ε νότ νότηη τα 1.2 Η Γ Ε Ν Ε

Η Τ Η

Κ Λ Α

Η Ε Π Ο Χ Η Τ Ο Υ Κ Λ Α Κ Α Ι Η

ΙΚ Η

Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΑ

: 

Ι Κ Ι Μ Ο Υ (1750-1820) 

Υ Μ Β Ο Λ Η TOY JOHANN JOACHIM 

WINCKELMANN 1.2.1

Η μ ε λ έ τ η τ η ς α ρ χ α ία ς τ έ χ ν η ς κ α ι η α ρ χ α ι ο γ ν ω σ ί α κ α τ ά τ ο 18ο α ι ώ ν α

Ο 18ος αι αιώώ νας σσημ ημ ατοδοτε ατοδοτείμ ίμ ια κα καμπ μπή ή στ στη η μελέ μελέττη ττης ης κλασ ική κής ς Α ρχαι ρχαιότητ ότητας, ας, ελληνικής κα ιρ ω μα ϊκής, κκαα ι ιδι διαα ίτε τερα ρα της ααρχα ρχα ίας τέ τέχν χνης. ης. Θ α πρ έπεινα ση μ ειω  θείεξαρχήςς ότ θείεξαρχή ότιτ ιτόπ όπος ος συγκέντ συγκέντρω ρω ση ς τω ν ααρχαι ρχαιόφ όφ ιλω ν περι περιηγητώ ηγητώ ν κα καιεπί ιεπίκεντ κεντρο ρο του εμ εμπο πορί ρίου ου α ρχα ρχαιιοτήτω ν κα ικά θε αρ αρχαι χαιογνω ογνω σ τικής κή ς δρα δρασσ τηρι ηρ ιότητας ήταν μμέχ έχρι ρι τότε η ΡΡώώ μη. μη . Α υτό δε δενν ση μ α ίνειβ νειβέβα έβαιια ότιέλειπα ν οιπ εριη γητές που επι επισσ κέπτο ντ νταν αν τι τις α ρχα ιότητες της Ε λλά δα δας ς κα ιτ ιτης ης Ε γγύς Α νατολής. Ω στόσο, οοικ ικ ίνδυνο νδυνοι ι που πο υ ελλό ελλόχευα χευανν σσεε ττέτ έτοι οιου ου είδους δο υς ««εξω εξω τικά » τα ταξί ξίδι δια α σ τις π ερι ερ ιο χές οι οιοο π ο ίες βρ βρί ί σκοντ σκο νταν αν υπ ό οθω μα νική κυ ριαρ ριαρ χία απ οθά ρρυ ναν τους πε περι ρισσ σσ ότε ότερους ρους α ρχα ιοδί οδί  φ ες ταξι ταξιδι διώώ τε τες ς του τουλά λάχι χισ τον έω ς τις αρχές α ρχές ττου ου 19ου α ιώ να. να .

Παράδειγμα 1 Οι ελληνικές αρχαιότ ητες, με κορυφαία τα μνημεία της κλασικής Αθήνας, περιλαμβάνονταν μαζί με ορισμένες αρχαιολογικές θέσεις της Ιταλίας στους κύριους   σταθμούς το υ λεγάμενου «με «μεγάλου γάλου ηπειρωτικού ταξιδιού» (Continental Grand   κάποιον ον τρόTour). Πρόκ ειται για επιμορφωτικά ταξίδια που αποτελούσαν, κατά κάποι πο, μέρος μέρος της παιδείας των γόνων της βρετανικής αριστοκρατίας και της εύπορης  αστικ ής τάξης και είχαν στόχο τη μύηση των αρχαιόφιλων νεαρών στους αρχαίους   πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν κ υρίως στην ιταλική χερσόνησο και την Ελλά Ελλάδα. δα.  Σε πολλούς μάλιστα μάλιστα από αυτούς η παραμονή στις χώρες της ανατολικ ής Μεσογ είου έδωσε το έναυσμα έναυσμα και την ευκαιρία να δη μιουργήσουν αξιόλογες ιδιω τικές   συλλογές με έργα της αρχαίας τέχνης. Ανάμεσα στους διοργανωτές αυτών των   περιοδειώ ν ξεχωρίζει η Εταιρεία των Dilet Dilettanti tanti (Society o f Dilettanti), που ιδρύθηκε στο Λονδίνο το 1732. 1732. Εκεί, είχε ήδη συσ ταθεί το 1707 η Ε Εταιρεία ταιρεία των Αρχαιοφί   λων (London Society of Antiquarians), Antiquarians), με σκοπό τη μελέτη και τη δημοσίευση των   σωζόμενων κλασικών αρχαιοτήτων. Γύρω στα μέσα μέσα του 18ου 18ου αιώνα εγκαινιάστηκ ε   στην ίδια πόλη πόλη το Β ρετανικ ό Μουσείο , ο οιι συλλογές του οποίου εμπλο υτίζονταν   διαρκώς με την αγορά μεμονωμένων ή συ συνόλων νόλων έρ έργων γων από τις αρχαιολογικά πρόσφο ρες περ ιοχές (Ιταλία, (Ιταλία, Αίγυπτος, Ε Ελλάδα, λλάδα, Μ Μέση έση Ανατολή).

Λ

ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .2

Σ το σ ημ είο ααυτό υτό δε δενν θα ή ταν υπερβ ολή να ισ χυρι χυρισ σ τούμ ε ότ ότι ιη ε π ι σ τ ή μ η τ η ς   κ λ α σ ι κ ή ς Α ρ χ α ι ο λ ο γ ίίαα ς γ ε ν ν ή θ η κ ε α κ ρ ιιββ ώ ς ε ξ α ι τ ία ία ς τ ο υ θ α υ μ α σ μ ο ύ κ α ι τ ο υ ε ν  δ ι α φ έ ρ ο ν τ ο ς π ο υ έ τ ρ ε φ α ν γ ια ια τ ο ν α ρ χ α ί ο ε λ λ η ν ιικκ ό κ α ι τ ο ν ρ ω μ α ϊ κ ό π ο λ ιιττ ισ ισ μ ό τ α   μ έ λ η τ η ς ε υ ρ ω π α ϊ κ ή ς α ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ία ία ς , τ η ς α σ τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς , κ α θ ώ ς κ α ι ο ι ε κ π ρ ό σ ω  π ο ι τ ο υ π ν ε ύ μ α τ ο ς σ τ η ν Ε υ ρ ώ π η ή δ η α π ό τ η ν Α ν α γ έ ν ν η σ η . Β έβα ια η απόσ ταση

α νάμ νά μ εσα στις πρώ πρ ώ τες τες μι μιμμ ήσει ήσ εις αρ αρχα χαίίω ν έργω ν ττέχνης, έχνης, ττι ις πρώ τες τες ιδιω διω τικές συλ συλλο λο γές αρ χαι χαιοτήτ οτήτωω ν κα ιτ ιταα πρώ τα ααρχα ρχαιιογνω σ τικά σ υγγρά υγγράμ μ μ ατα ττου ου 15ου αι αι.. μ έχ έχρι ρι την εμ εμφφ άνι άνισσ η μ ιας συ συστημ στημ ατικό κόττερης κα ιπ ιο «επι «επισ σ τημ ονική ς» ενασ ενασχόλη χόλησ σ ης με την Α ρχα ρχαιιότητα κα τά ττον ον 18ο κα ικυ ρί ρίωω ς κα τά ττον ον 19ο αι αι.. εί είνα ναια ια ρκ ετ ετά ά μεγάλη, ω στόσο η κινητήρι κινητήριαα δύναμ η πα ρα μ ένε ένειη ιη ίδια: η α ρχα ρχαι ιολα ολ α τρία με τα πποι οικί κίλα λα κά θε φ ορ ά σ υμ φ ρα ζόμ ζόμενά ενά ττης, ης, ανά λογα λο γα με τις ισ τορι τορικές κές σ υγκυ ρίες ρίες της εεπο ποχής χής κα ιτην ιτην κοι κο ινω νική κα ιεπα γγελμα τική τάξη σ τις οπ ο ίες ανή κα ν οι οιφ φ ορ είς της. Γ ια ττην ην ισ τορί ορία, α, α ξίζε ξίζεινα ινα α ναφ να φ έρου έρουμμ ε ότιο όρ όρος ος Α ρ χ α ι ο λ ο γ ίίαα (Archaeologia) εμφ α νίζεταιγι ζεταιγια πρ πρώώ τη φ ορ ά σσττα νεότε νεότερα ρα χρό χρόνι νιαα σστ τα ττέλη έλη του 17ου αι αιώ ώ να, σε ένα αρ χαι χαιογνω ογνω σ τικό σ ύγγ ύγγραμ ραμ μα του Γ άλλου γιατρού Jacques Spon ( Misce  Mi sce lla nea   erudilae anliquitatis,  anliquitatis,  Α υώ ν 1685) 1685),, όπου ττου ου α πο ποδί δίδετ δεται αι η σσημ ημ ασ ία ττης ης σπου σπουδής δής της Α ρχα ιότη ότητας τας σε αντιδια δια σ τολή με ττον ον σσυνη υνη θισ θισ μ ένο μ έχριτότ έχριτότεε όρ όροο της «τέχ «τέχνης νης του αρ χαι χαιοδί οδίφφ η » (A ntiqu nti quaria aria ). Υ πό αυτή ττην ην έν έννοι νοιαα σ υγγρά υγγράφ φ ηκ ε στ στηη δι διά ά ρκ εια ττου ου 18ουυ αι 18ο αιώώ να ππλήθο λήθο ς αρ αρχαι χαιογνω ογνω στικώ ν έργω ν ποι ποικί κίλου λου περι περιεχ εχομ ομ ένου α πό μελε μελετ τη τέ τές ς διαφ όρ όρωω ν ειδικοτήτ κοτήτωω ν. Σ ε έένα να ααπό πό τα πι πιοο α ξιόλ όλογα ογα σ υγγρά υγγράμ μ μ ατα ααυτού υτού ττου ου είδους, ο Γ άλλος φφιιλόλο λόλογος γος κα ιπ αλ αιογρά αιογρά φ ος Bernard de Montfaucon (τίτλος έργου: L Anliqu Anl iquite ite expliquee et representee representee en figures,  figures,  Π αρ ίσ ι1722 ι1722)) επε επεδί δίω ξε να πα  ρου σ ιάσ εισυνολικά την εελληνορω λληνορω μα μαϊϊκή Α ρχαι ρχαιότητ ότητα α μέσα απ ό επιμ έρους θεμα τι κ ές ενότητες (π (π.χ. .χ. θθεοί εοί,, λα λ α τρείες, ες, δη δ η μ όσ ιος κα ι ιδιω τικός κό ς^βί ^β ίος, ταφ τα φ ικ ά έθι έθιμ μα και μνημ εία) κα ιμε πλούσ ια εικονογράφ ησ η. Ξ εχ εχωω ρι ριστά στά αξί αξίζε ζεινα ινα μνημ ονε ονεύσο ύσουμε υμε ττο ο επτάτ πτάτομ ομο ο έργο ττου ου κό κόμη μη Anne Claude  Philippe de Caylus, με τίτλο Rec uei ueill d ’antiqu ant iquites ites egyptiennes, etrusques, grecques,  romaines etgauloises,  etgauloises,  Π αρ ίσ ι 17521752-1768 1768,, στ στοο οοπο πο ίο επι επιχει χειρεί ρείταιγι ταιγια α πρώ τη φ ορ ά η τυπολογι τυπολο γική παρου πα ρουσσ ίασ η κ α ιη ερμ ηνεί ηνείαα ττωω ν αντικειμ ένω ν της πλού πλ ούσ σ ια ς συλλογής συ λλογής του σ υγγραφ έα με ττηη β οή θεια κρ ιτηρί ηρίωω ν όπω ς ο ττόπ όπος ος κα ιο χρόνο ς κα τασ κευής τους, η εικο νογρ νογραα φ ία , κα θώ ς κ α ιη κα λλι λλιττεχ εχνι νική του ους ς ποι ποιότητα. ότητα. Α ν κα ιλ ιλί ίγο πα πα-λα ιότε ότερο ροςς από τον Β ίνκε νκελμα λμα ν, ο Caylus υπή ρξε πρω τοπ όρ ος στ στη η μελέ μελέτ τη κ α ιτην ιτην παρα πα ρα τήρησ ήρ ησ η ό χιμό χιμόνο νο τω ν έργ έργωω ν της α ρχα ία ς τέχνης έχνης αλλά κκα α ιλι ιλιγότε γότερο ρο εντ εντυπω  σ ιακ ακώώ ν αρχα ίω ν τεχ εχνουργημ νουργημ άτω ν, γγεγονός εγονός που μα μας ς επι επιτρέπεινα τρέπεινα ττον ον ανα αναφ φ έρουμ ε ω ς έν έναν αν απ ό τους προδρ προδρόμ όμ ους ττης ης αρ αρχαι χαιολο ολογι γική ς έρε έρευνας. υνας. Μ όλι όλις ς απ ό τα μ έσα του 18ου αι αιώώ να ά ρχισ αν να δια δια φ α ίνονταινέες τά σ εις κα ι ιδέε δέεςς στ στοο χώ ρο τω ν αρ αρχαι χαιολο ολο γικώ ν σπο υδώ ν. Ε κεί κείνα να τα χρό νια νια εμφ ανί ανίζοντ ζονται αι οι πρ πρώώ τες α πό πει πειρες ρες μμεελέ λέττης και καισσ χε χεδί δίασ ης ττωω ν αρ αρχι χιτεκτ εκτονι ονικώ κώ ν λειψ άνω ν ααρχα ρχα ίω ν ελληνικώ ν μνημείω ν, που σώ ζοντ ονταν αν ττόσ όσοο στ στηη μ ητροπολιτική Ε λλά δα (Σ τερε ερεά, ά, Π ε λοπόννησ λοπ όννησος, ος, Κ υκλ υκλάδες άδες)) όσο ό σο κα ιστ ισ τις αρ χαι χαιοελλη οελλη νικές απ οικί οικίες ες της Κ άτω Ιταλί αλ ίας, της Σ ικελί κελίαα ς καιτης Μ ικρά ς Α σί σίας. ας. Γ ια ττηη γνώ ση τω ν μ νημείω ν ττης ης Α θή νας ιιδι δια α ί τερη σ ημ ασ ία έχουν τα σχέδια κα ιοιπ ερι εριγρα γρα φ ές του ζω γρά γράφ φ ου James Stuart κα ι του α ρχι ρχιτέ τέκτονα κτονα Nicolas Revett (1751-1753), που χαρ ακ τη ρί ρίζονταια ζονταια πό α κρ ίβει βεια α κα ικα ικαλλι λλιτεχ εχνι νική ευαισθη σί σία. α. Α υτοίοιδύο φ ιλά λάρχα ρχαι ιοι οιΆ Ά γγλοιτ γγλοιτα α ξίδεψ α ν σ τις Κ υ-

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1.2

Κ Ε Φ

κλά δες δες, τη τη Μ ικρά Α σία σία αλλά κα ι τη Β όρεια Ε λλάδα (όπω ς στη στη Θ εσσ αλονί αλονίκη) κη) α πει πεικο κο νίζοντ ζοντας ας δι διάά φ ορ α μ νημ εία κκαα ι είναι απ ό ττους ους πρ πρώώ τους που εμπνεύστηκαν στην πράξη α πό τα κλα σι σικά κά κτίρι ριαα γι για α να σ χε χεδι διάσ άσ ου ουνν κτίσμ ατα βα σ ισ μένα στους α ρχι ρχιτε τεκτονι κτονικο κο ύς ρυθ ρυθμμ ούς ού ς της Α ρχα ρχαιιότητας. Π ερίπο πουυ ττην ην ίίδι δια α εποχή ά ρχι ρχισσ α ν να γγίίνοντα νονταιγνω ιγνω σ τοί οίκα κα ιο ιοιπο ιπολύ λύ κα λά δι διατη ατη ρημ ένοιναο ίτης ίτης Κ άτω άτω Ιταλί αλίας, ας, κυρί κυρίωω ς της Π οσ ειδω νίας (Pae (Paestum stum ) στην Κ ομ πα  νί νίαα κα ιτ ιτου ου Α κρ κράγα άγα ντ νταα στ στηη Σ ικελία, χάρ χάρη η στα σχέδια ΙΙτταλώ ν ζζωω γράφ ω ν, όπω ς του κόμη Gassola (1754) καικυ ρίω ς του G iovanni Batista Piranesi (1777), κα ιαρ γότ γότε ε ρα άλλω ν Ε υρω πα ίω ν κα λλι λλιττεχνώ εχνώ ν-αρχιτεκτόνω ν, όπω ς τω ν Ά γγλω γγλω ν Willi William am Wilkins (1807 (1807)) και Charles R obe rt Cockerell (1812) (1812).. Ο αντ αντίίκτυπος αυτ αυτώώ ν ττωω ν εργασ ιώ ν ήτ ήταν αν ά μεσο μεσοςς στ στην ην ευρω παϊ πα ϊκή αλλά κ αιτην α μ ερι ερικα κα νική νική αρ χιτεκτονι τεκτονική κή . Ο ικ λα σ ικο ίνα οί κα ιά λλα δημ όσ ια κτίσ μ ατα ττης ης Α ρχαι ρχαιότητ ότητας ας (σ (σττοές οές,, θέατρα θ έατρα κ.ά .) απ αποτέ οτέλεσα λεσανν ττοο π ρότυπο γι γιαα την κατασκ ευή πολ πολ  λώ ν νεοκλ νεοκλαα σ ικώ ν κτ κτιιρί ρίωω ν με μ νημ ειακ ές δι διαα σ τάσ εις, κ α θα ρ ές κ α ισ υμ μ ετ ετρι ρικές κές ανα λογί λογίες ες,, κί κίονες ονες,, ααετ ετώώ μα τα κκαα ιγλυπτό διάκ άκοσ οσ μ ο στην πρό σ οψ η. Τ α επιβλη τικά ι κ ή α ρ χ ι ι κτίρι ρια α στις μεγαλύ μ εγαλύτε τερες ρες ευρ ευρωω πα ϊκές πό πόλει λειςς ση μ α τοδο οδοτούν τούν ττην ην κ λ α σ ι κ ι σ τ ικ τ ε κ τ ο ν ι κ ή κυρ κυρίίω ς τω ν αρχώ ν ττου ου 19ου αι αιώώ να. Α υτ υτήή η κί κίνηση νηση του κλασ ικι κισμ σμ ού ερ χόταν χότ αν σσε ε φ ανερή αντ αντίίθεση με ττην ην υπερε υπερεκτί κτίμη ση που γνώ ρι ρισσ αν τα ρω μα ϊκά κτ κτίίσμ α τα στα χρό νι νιαα ττης ης Α ναγέννησ ης (14ος-15ος α ι.) κα ιτ ιτου ου μ πα ρό κ (1550-1750). Ε νδεικτικά ανα φ έρουμ ε ορι ορισσ μ ένα ααπό πό αυ αυττά τταα κ τίρι ριαα σσεε διά φ ορ α κρ κράτη άτη ττης ης Ε υ ρώ πης κα ιτ ιτης ης Β όρ όρει ειας Α μερι μερική κήςς, τα οοπο ποίία δίκα ια θεω ρο ρούντ ύνται αισσ ταθμ οίστην ιστο ρία ρία της νεότερη ς ααρρ χιτε χιτεκκ τονι τονικκ ή ς κα ι έχου έχουνν ττιις ρί ρίζες ζες τους σ τον κλ κλαα σ ικισ κισ μ ό του 18ου αιώ αιώ να.

Π α ρ άδ άδ ε ι γ μ α 2 Γ ερμανία Σ τ ο   Μόναχο,

πρωτεύουσα του βαυαρικ ού κράτο υς, ξξεχωρίζου εχωρίζου ν η Γλυπτοθή-

κη και και τα Προπύλαια στην Ko nigp latz (18 (18161830) 161830),, έργα έργα του βασιλικού αρ χιτέκτονα Leo von Klenze. Klenze. Απομονωμένη μέσα στο ή μερο βαυαρικό τοπ ίο, χτίστηκε  η λεγάμενη Βαλχάλα (Walhalla, 1830 1830184 1842, 2, αρχιτ έκτονα ς Leo von Klenze), έένα να   μνημείο μνημεί ο για τους διάσημους άνδρες τη ς Γ ερμανίας πο που υ μιμείται αρχαίο δωρικ δωρικό ό  ναό και συγκεκριμένα τον Παρθ Παρθενώνα. ενώνα. Σύγχρο Σύγχρονο νο με τα προ αναφ ερθέ ερθέντα ντα είναι   και το κλασικιστικό κτίσμα του πρώτου Αρχαιολογικού Μουσείου στο Βερολίνο   (αρχιτέκτονας Frie Friedrich drich Schinkel).

Παράδειγμα 3 Μ. Βρετανία Στο Λονδίνο, Λονδίνο, εκτό ς από τα επιβλητικά κτίρια του Κοινοβουλίου και του Β ρετανικού Μουσείου (182 (18231 31847, 847, αρχιτέκτο νας Robert Smirke), αξίζει να αν αφ ερθεί η  νέα εκκλησία τ ου Αγίου Παγκρατίο υ (181718 (18171822, 22, αρχιτέκτονας W.H. Imwood) που  αντιγράφει το Ερέχθ Ερέχθειο. ειο.

Λ

ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .2

Παράδειγμ α 4 Γαλλία Σ το Π αρ ίσ ι, κατά παρ αγγε λία το υ Ν απο λέ ο ντα χ τίσ τη κε η β ασ ιλική τη ς   Madeleine (1806182 (18061824, 4, αρχιτ έκτον ας Vignon), ως μνημείο στη μνήμη των Γάλλων νεκρώ ν στρατιωτών.

Παράδειγμ α 5 Ελλάδα Και στην Αθήνα, τα κλασικιστικά κτίρια της Ακαδημίας, της Εθνικής Βιβλιοθήκης και του Πανεπιστημίου (αρχιτέκτ ονες Θεόφιλ ος και Χριστιανός Hansen) Hansen),,  χτισμένα στα χρόνια της βα σιλείας του Όθων α (1833 (18331862 1862), ), εντάσσο εντάσσο νται ακ ριβώς στο ίδιο κλίμα.

Π α ρ ά δ ει ει γ μ α 6 ΗΠΑ Τέλος, στις ΗΠΑ ΗΠΑ παλαιότερο δείγμα θεωρείται το Καπιτώλιο του Tennessee   (18451 (184 51859, 859, αρχιτέκτο νας William Stric kland), ενώ εκε ί οι  κλασ ικιστικές τάσεις   συνεχίσ τηκαν μέχρι και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

Δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α 1/ Κ ε φ ά λ α ι ο 1

_ 

Π α ρ α θ έ τ ο υ μ ε α π ε ικικ ο ν ίίσσ ε ιςις δ ύ ο κ λ α σ ικ ισισ π κ ώ ν κ τ ισ μ ά τ ω ν τ ο υ 19ο υ α ιώ ιώ ν α σ τ η ν

θ ή ν α (εικ. 

1: κ α δ η μ ία , εικ . 2: Ε θ ν ικ ικ ή Β ιβ λ ιο ι ο θ ή κ η ) κ α ι ε ν ό ς α ρ χ α ίο υ ν α ο ύ τ ω ν κ λ α σ ικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν (5 ( 5ο ς α ι. π .Χ .) σ τ η ν ίδ ια π ό λ η (εικ. 3: ο Π α ρ θ ε ν ώ ν α ς )).. Π ρ ο σ π α θ ή σ τ ε ν α ε ν τ ο π ίσ ε τ ε τ ις ις ο μ ο ιό ιό τ η τ ε ς κ α ι τ ις δ ια φ ο ρ έ ς π ο υ υ π ά ρ χ ο υ ν α ν ά μ ε σ α σ ε α υ τ ά τ α κ τ ίρ ια ι α μ ε β ά σ η ό σ α δ ια ια β ά σ α τ ε μ έ χ ρ ι τ ώ ρ α κ α ι ό σ α γ ν ω ρ ίζ ε τ ε γ ια ια τ η ν α ρ χ ιτ ιτ ε κ τ ο ν ικ ή τ η ς κ λ α σ ικ ή ς π ε ρ ιό ιό δ ο υ . Μ ια ε ν δ ε ικ ικ τ ικ ή α π ά ν τ η σ η θ α β ρ ε ίτίτ ε σ τ ο Π α ρ ά ρ τ η μ α , σ τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ κ ε φ α λ α ίο ίο υ .

Ε ικ ό ν α 1 Η Α κ α δ η μ ία ία Α θ η ν ώ ν

Ε ικ ό ν α 2 Η Ε θ ν ικ ικ ή Β ιβ λ ιο ιο θ ή κ η

Ε ικ ό ν α 3   Π α ρ θ εν ώ ν α ς

 

Ε Ν Ο ΤΗ Τ

1 .2

Ο ικλα ικ λασσ ικισ κισ τικές τάσ εις δεν περι περιορ ορίίσ τηκ τηκαα ν σσττην α ρχι ρχιτε τεκτονι κτονική κή αλλά αλ λά επεκτάθηκαν θηκ αν σ ε δι διάά φ ορου ορ ους ς τομεί τομείς ς της καλ καλλι λιττεχν εχνιικής κή ς κα ι βιοτε βιοτεχνι χνικής κή ς πα ρα γω γής, κκαθ αθώ ώς κα ιτης ιτης πνευμα τικής κή ς κα καικο ικοιινω νικής κή ς ζζωω ής (βλ. σ χετι χετικά στον ττόμ όμοο Α της Θ .Ε . με τίτ λο «Ε ισ αγω γή σ τον Ε λλη λληνι νικό Π ολιτισμ ό», ενότητ ενότηταα 1.3, σ. 81-3). Ε κεί κείνα να τα χρόνι χρόνια α πα ρα τηρείται αιπλη πληθώ θώ ρα αρ αρχαι χαιολογι ολογικώ κώ ν ανα ανακα καλύψ λύψ εω ν στ στην ην ΙΙτταλία, εισ άγοντας νέ ες μόδες σε κα καθημ θημ ερινά θέματα. Η μα ζική απο κάλυ κάλυψψ η πήλ ινω ν αρ αρχαί χαίωω ν εελληνι λληνι  κώ ν αγγε αγγείίω ν σε ττάφ άφ ους ττης ης Ε τρουρ ίας κα καιη ιη α ξία που ά ρχισα ν σστταδι αδιακ ακ ά να α πο  κτούν ω ς συλλεκτικά αντικείμ ενα είχαν ω ς απο τέλεσμ τέλεσμ α α υτά τα α γγεία να γίνου νουν ν α πό νω ρίς ρίς όχι όχιμό μόνο νο ααντ ντιικείμ ενο μμελέ ελέττης ττωω ν ειδικώ ν αλ αλλά λά κα ι μίμη μίμηση σης ς για για την κ ά  λυψη τω τω ν σύγχ σύγχρονω ρονω ν χχρησ ρησττικώ ν αναγ αναγκώ κώ ν.

Παράδειγμα 7 Ο Άγγλος πρό ξενος στ στη η Νεάπολη Sir W William illiam Hamilton δημιούργ ησε στο τρίτο τέταρτ ο του 18ου 18ου αιώνα τις δύο πρώ τες μεγάλες συλλογές πο που υ αποτελούνταν   κατά κύριο λόγο από αττικά αγγεία προερχόμενα από τις π εριοχές της Κομπανίας και της Νότιας Ιταλίας. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι τα αγγεία   αυτά ορθώς θεωρήθηκε ότι ήταν εισαγμένα προϊόντα ελληνικών κεραμικών εργαστηρίων και όχι ντόπια ντόπια ετρουσκικ ά έργα, όπως γενικά επικρατο ύσε έως τότε.    Α ξι ο σ η μ εί ω τ ο εί ν α ι ό τι κα ι οι δύ ο σ υλ λ ο γ ές δ η μ ο σ ι εύ θη κ α ν (δ ύο τ ό μο ι τ ο 1767   και το 1770 από από τον P.F P.F.. d’Hanc arvill e και άλλοι δύο ανάμεσ α στο 17 1791 91 και το   1795 1795 α από πό τον M.W. Tisch bein) με υποδειγμ ατικό για την εποχή τρόπ ο, προτού   πωληθούν στο Βρετανικό Μουσείο. Τα πιστά σχέ σχέδια δια των αγγείων επηρέασαν σε   μεγάλο βαθμό τις καλλ ιτεχνικές αντιλήψεις της εποχής και όχι μόνο στην Αγγλία Αγγλία..

Παράδειγμα 8 Ενδιαφέρον π αρουσιάζου αρουσιάζουνν οι περιπτώσεις μίμησης των ελληνικών αγγεί αγγείων ων   ως προς το σχήμα σχήμα κα καιι την εικονογραφία τους από βιοτεχνίες κατασκευής πορ  σελάνινων σκευώ ν στο δεύτερο μισό του 18ου 18ου αιώνα, πο που υ συνέβαλαν στη διαμόρφωση κλασικιστικού γούστου στην καθημερινή ζωή. Μεγάλη διάδοση γνώρισαν τα λεγάμενα «ετρουσκ ικά σερβίτσι α» από μαύρο βασάλτη, μπλε ίασπη και  πορσελάνη, διακοσμημένα με την εγκαυστική μέθοδο, που παράγονταν στο εργοστάσιο του Josiah Wedgwood στο Stafford shir e της Αγγλίας (α (από πό το 1769 1769). ). Η  φίρμα του εργαστηρίου «Etruria » και το διαφ ημισ τικό σλ όγκαν «Artes Etruriae  re n ascu ascu n t u r» (Ο (Οιι τέ χ νε ς τη ς Ε τρ ο υρ ίας ξ αναγε ννιο ύνται) μαρ τυρ ο ύν τη ν κυρίαρχη ρίαρ χη αντίληψη για τ ην ετρουσκ ική προέλευση αυτών των αγγείων.

Παράδειγμα 9  Α ν άλ ο γ α π ο ρσ ελ άν ιν α σ κ εύ η , πο υ μι μο ύν τα ν π ισ τά τ α αρ χ αί α ελ λ η ν ικ ά αγ γεία, παράγονταν και στο εργαστήριο Re Real al Fabbrica Ferdinandea Ferdinandea,, που λειτουργούσε στην Corto na της Ιταλίας (από το 177 1771). 1). Εκεί κατασ κευάζον ταν και ολό

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .2

κλήρες σειρ ές αγαλματιδί αγαλματιδίων ων τα οποία αντέγραφ αν πιστά διάφορα έργα που φυλάσσονταν στην αρχαιολογική συλλογή της Νεάπολης. Αξίζει να σημειώσουμε   ότι και στα δύο αυτά εργαστήρια η πηγή απ’ όπου αντιγράφονταν οι παραστάσεις των αγγείων ήταν κυρίως τα σχέδια από τη δημοσ ίευση της π ρώτης συ συλλολλογής των αγγείων του λόρδου Χάμιλτον.

1.2.2

Ο ι π ρ ώ τ ες μ ε γ ά λ ε ς α ν α σ κ α φ ε ς  κ α ι α ρ χ α ι ο λ ο γ ικ ικ έ ς α π ο σ τ ο λ έ ς

Σ ημ αντικό σ ταθμ ό στην πο πορεί ρείαα τω ν εξε εξελί λίξεω ξεω ν απ αποτέλε οτέλεσ σ ε επίση ς η έναρ έναρξη ξη ττω ων συσ τημ ατικώ ν ανασ κα φ ώ ν ανάμ εσα στ στο ο 17 1738 38 κα ι το 17 1748 48 στ στο ο Η ρ ά κ λ ε ιο ν   ί α της Κ αμ πα (Herculan eum ) καιτ καιτην ην Π ο μ π η ία πανί νίας, δύο ρω μ αϊ αϊκές κές πό πόλει λεις κοντ κοντάά σ τη Ν εάπολη εάπολη,, οιο πο ποίίες θάφ τηκ ηκαν αν ττοο 79 κάτω α πό ττηη λά βα ττου ου Β εζ εζούβι ούβιού ού κκα α ιγι ιγι’’ αυτό το λόγο διατηρ ατηρήθη ήθη κα ν σχεδόν ανέπα φ ες ες.. Γ ια ττην ην εεπι πιστημ στημονι ονική π αρ αρακ ακ ολο ολούθη ύθη σ η τω ν εεργα ργασσ ιώ ν κα ιτ ιτηη δημο δημοσί σίευση ευση ττωω ν πλού πλούσι σιωω ν εευρημ υρημ άτω ν ιδρύθη κα καν ν α ρχα ρχαι ιολ ολο ο γικές εεται ταιρεί ρείες ες με έέδρ δραα ττηη Ν εάπο εάπολη λη (η «A «Acca ccade demi miaa degli Er Erco colan lanes esi» i» ττοο 1755 για για τΑοξί Ηζε ράκλει ρά κλει ον σκα ιη «Scuola eologica ica di Pom pei» ττο ο τ186 1866 για γιάα αττην ην Πβήομπηί ομηπηία). α). ζεινα ινα τονι τε τείότι ίότιτ τότ ότεε άρArch χισ αeolog ν να ττηρ ηρούνταιγι ούνταιγια α πρώ η φ6ορ ορά κρι κριβή μ ερο λόγιαα όπ λόγι όπου ου κ αταγρά φ ονταν όλε όλεςς οιανα σ κα φ ικές εεργα ργα σ ίες κα ινα σ χεδι χεδιάζονται άζονται τα ακί ακίνητ νηταα κ αικι αικινητ νητά ά ευρήμ υρήματα. ατα. Α ν κα ιοιπρ οα ναφ ερθείσ ες ανα σ κα φ ές ξεκί ξεκίνη νη σα ν με την υποσ υποσττήρι ήριξη ξη ττου ου γαλλι γαλλικού κού οί οίκου κου τω ν Β ουρβό ουρβόνω νω ν, που βασ ίλευε στ στηη Ν ε άπ άπολη ολη,, σ υνεχ υνεχίίσ τηκ ηκαν αν με εντ εντατι ατικό ρυθμ ό α πό Ιταλο αλούς ύς αρχα ιολό γους κα ιμ ετά ττην ην ίδρυ δρυσσ η του ιιταλι ταλικο κούύ κκρά ρά του τους ς το 1860. Π ερίπου πο υ ττην ην ίίδι δια εποχή άάρχι ρχισσ ε να δδιια φ α ίνετ νεταα ικα ιένα ολ ολοένα οένα ααυξα υξανόμ νόμενο ενο εν δι διαφ αφ έρον γι για α τους πολι πολιττισμ ούς της Ε γγύς καιτ καιτης ης Μ έσης Α νατ νατολής. ολής. Ά γγλοιπερι γγλοιπεριη η γητές έφτασ έφ τασ αν γύρω στα μ έσα ττου ου 18ου αι. μ έχριτη έχριτη Σ υρ ία κ α ια πει πεικό κό νισ νισ α ν τα μνη μεία ττης ης Π αλμ ύρα ς κα ιτης ιτης Η λιοπό λιοπό λεω ς. Ά λλοι λλοιερε ερευνητέ υνητές ς ταξί αξίδευσ δευσαν αν μ έχρι έχρι την Π ερσί ερσία, α, το ΙΙρά ρά κ καιτην Α ραβί ρα βία α πρα γματοποι γματοποιώ ώ ντας ντας περισ τασ ιακ ές ανα ανακα κα λύ ψ εις κα καικ ικ α ταγρ ταγράά φ οντας ον τας ττιις ταξι ταξιδι διωω τικές ττου ουςς εμπ εμπει ειρίες ρίες.. Ε πίσ πίσ ης, ο ιπρώ ιπ ρώ τες τες εξε ρευνητι ρευνη τικές απ οσ τολές στην Α ίγυπτο χρο νολ νολογο ογούνται ύνταιστα στα χρ χρόνι όνιαα της εκσ εκστρατεί τρατεία ς του Ν απ ολέοντ ολέονταα (1797-1801 (1797-1801). ). Τ ον Γ άλλο στρατ στρατηγό ηγό συνόδευα συνόδευαν ν πολλο ίεπιστήμ στήμο ο νες δια φ όρω όρ ω ν ειδικοτήτω ν. Α νάμ εσά τους ξε ξεχω χω ρίζουν ρίζουν ο α ιγυπτιολόγος ολ όγος φ ιλόλο λόλογος γος Jean-Fran 5ois Champollion, που απ οκρυ πτ πτογράφ ογράφ ησ ε τα ιερογλυφ ικά, κ αιο βα ρόνος Vivant Denon που σ υνέ υνέγραψ γραψ ε την πρώ τη «Π εριγραφ ριγραφ ή ττης ης Α ιγύπτ γύπτου» ου» (Description de I'Egypte  I'Egypte ή Re cu cueil eilde dess observations obs ervations et des recherches qui ont o nt etefai ete faites tes   en Egy ptepend ptep endant ant I ’Expedition de I’A Arme r me e Frangaise, Frangaise,  δημ οσ ιευμένο μ μετ εταξύ αξύ 1809 κα ι 1830)) με λεπτομ 1830 λεπτομερεί ερείς π ερι εριγρα γρα φ ές τω ν σω ζόμενω ν μνημ είω ν κα ιτ ιτω ω ν κι κινητώ νητώ ν εευ υ ρημά τω ν της αποσ τολής απ ό ττην ην Ά νω καιτ καιτην ην Κ άτω άτω Α ίγυπτ γυπτο. ο. Σ το ση μείο αυτό π ρέπ ρέπεινα εινα σσημ ημ ειω θείότ θείότιοικλ ιοικλασ ασ ικές σ πο πουδές1 υδές1 απ αποτέ οτέλεσα λεσα ν το ι κ έ ς σ π ο ν δ έ ς » ε ν ν ο ο ύ μ ε τ ις ις θ ε ω ρ η τ ικ έ ς , κ υ ρ ίω ς φ ι λ ο λ ο γ ιικκ ή ς κ α τ ε ύ θ υ ν σ η ς , ε π ι σ τ ή 1Μ ε τ ο ν ό ρ ο «κ λ α σ ικ μ ε ς π ο υ α σ χ ο λ ο ύ ν τ α ι μ ε τ η μ ε λ έ ττηη τ η ς κ λ α σ ι κ ή ς Α ρ χ α ι ό τ η τ α ς .

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1.2

Κ Ε Φ

Λ

πρό τυπο γι γιαα την έρευνα ττωω ν πολι πολιττισμ ώ ν ττης ης Α ίγυπτ γυπτου ου κα ιτ ιτης ης Μ εσοπο ταμ ίας, β ά ζοντας ζοντ ας ττα α θεμ θεμέλι έλιαα γι γιαα την ανά ανάπτυξη πτυξη νέω ν κλά δω ν της αρ αρχα χαιιολογι ολ ογική κή ς εεπι πιστήμ στήμ ης, όπω ς η α ιγυπτιολο ολογί γία, η ασ ουρι ου ριολο ολο γία κ.ά.

1.2.3

Η σ υ μ β ο λ ή τ ο υ W in c k el m a nn

Ω στόσο, στ στηη δι διαμ αμ όρφ ω ση τω ν θε θεωω ρητικώ ν αντ αντιιλήψ εω ν για το χχαρ αρακ ακ τήρ α, τις πρ οϋ πο θέσ εις ανά πτυξη πτυξηςς κα καιτ ιτην ην α ισ θη θητι τική της ααρχα ρχα ία ς ελληνική κής ς τέ τέχνης, χνης, που έμελλε έμε λλε να σ φ ρα γίσ ου ουνν ττην ην π ορ εία της αρ χαι χαιολ ολογι ογική κή ς έρευνας γι για α περι περισσ σ ότερο απ ό έναν αι αιώώ να, ππρω ρω τεύοντ εύονταα ρό ρόλο λο έπα έπαιιξε η προ προσω σω πι πικότητα κότητα του Johann Joachim  Winckelmann (Γ ιόχα ν Γ ιόα χιμ Β ίνκελμα ν). Γ ενν εννημ ημ έν ένος ος το 1717 στην πόλη Σ τεντάλτηςς βό ρει ντάλτη ρειαα ς ΓΓερμα ερμα νίας, αυτ αυ τός ο θεολ θεολόγος, όγος, ααυτοδί υτοδίδα δακτος κτος βι βιβλι βλιοθη οθη κά ριος ριος αλ λά και κ αιλαμ λαμ πρό πρόςς αρχαι αρχαιογνώ ογνώ στης, θεω ρείταιδί ταιδίκα κα ια ο ππατέρας ατέρας ττης ης κ λ α σ ι κ ή ς Α ρ χ α ι  ο λ ο γ ί α ς ω ς ανεξάρτητης ε επι πιστήμη στήμη ς, αυ αυττονομ ονομημ ημ έν ένης ης απ απόό ττη η μέχριτ μέχριτότε ότε κα τα δυνά  στευση στε υση τω ν φφιιλολ λολογι ογικώ ν σπο σπουδώ υδώ ν. Γ ια ττην ην αακρ κρίίβεια , θα θ α ήήτταν πρ προτι οτιμ ότε ότερο ρο να λέμε λέμε ότιθεω ρεί ρείται ταιοο θεμ θεμελι ελιω τής της επισ τημ ονι ονική κήςς ενασ ενασχόλη χόλησσ ης μμε ε την ισ τορί τορίαα της αρ  χαί χα ία ς ελληνική κής ς τέ τέχνης, χνης, ππου ου α ποτε πο τελείένα λείένανν ααπό πό τους τομ τομεί είς τους οπο οποίίους ου ς καλ καλύπ ύπτε τει ι σ ήμ ερα η αρ χαι χαιολο ολογι γική έρε έρευνα. υνα. Λ ίγο πρι πρινν α ναχω ρή σ ειαπ ό ττηη Δ ρέσδη ρέσδη για τη Ρ ώ μη, ττον ον κύρι κύριοο χώ ρο δράσ ης του, ο Winc Winckelm kelmann ann εξ εξέδ έδωω σε ττοο 1755 το πρώ το, ααδόκι δόκιμο μο ακόμ ακόμη, η, σσύγγραμ ύγγραμμμ ά ττου ου με τον ενδεικτικό τίτλο Σ κ έ ψ ε ι ς γ ι α τ η μ ί μ η σ η τ ω ν ε λ λ η ν ικ ικ ώ ν έ ρ γ ω ν σ τ η ζ ω γ ρ α φ ι κ ή   κ α ι τ η γ λ υ π τ ικ ι κ ή  ( Gedan ken uber die die Nac hahm ung der griec griechisch hischen en Werke Werke in der    Malerei un d Bildh Bi ldhaue aue rkunst rku nst). ).   Σ ε αυτό τ τοο σσύντ ύντομο ομο κείμ εν ενοο εκ εκφφ ρά ζε ζειι με εενθου νθου σ ια σμό σμ ό τις από α πό ψ εις του του για για την ανω τερό τερότητα τητα ττης ης ααρχα ρχα ία ς ελληνικής κή ς τέχνης τέχνης α πένα πέναντι ντι σε κάθε κάθ ε άλλη μορφ ή ττέχ έχνης νης όλω ν τω ν εεποχώ ποχώ ν και καιπρ προτρέπειτ οτρέπειτους ους συγχρόνους του κα λλιτ λλιτέχ έχνε νες ς να δι διδα δαχθού χθού ν απ ό αυτή κα ινα ττη η μι μιμη μηθούν. θούν. Α υτ υτήή η μμίίμησ η, ω στόσο, δεν δεν θα έπρ επε να είναιδο να ιδο υλο πρεπής πρ επής κα ι μη χανική α λλά δη μιουρ μιουργι γική , ώ στε να α πο φ έρειο έρειουσ υσ ιασ τικο κούς ύς κα ρπ ρπού ούςς. Π αρ αροι οιμμ ιώ δης έμεινε η φ ρά ράση ση του γι γιαα ττην ην ανε πανάλη πτη πτη «ευγ «ευγεν ενιική απλ απλότ ότητα ητα κα ιτο ιτο ήρεμο μεγαλε μεγαλείίο» («edle Ein Einfalt falt u nd stille Grobe Gr obe») ») τω ν έέργω ργω ν τέ τέχνης χνης της κλα σι σική κής ς Α ρχαι ρχαιότητ ότητας. ας. Τ ην ίίδι διαα ά ποψ η εκφ ρά ζε ζει ι ι α τ η ν ι κ α ν ό τ η τ α α ν τ ί λ η ψ η ς τ ο ν ω ρ α ίο ί ο υ σ τ η ν τ έ χ ν η , γρα καιστο Δ ο κ ί μ ι ο γ ια γρα μ μ έν ένοο ττο ο 17 1763 63.. Ω ς πρ προς ος ττα α βα σι σικά κά της ση μεία η θεώ ρησ η ττου ου W Wincke inckelmann lmann δε δενν δι διέφ έφερε ερε από εκείίνη ττωω ν μμέχ εκε έχριτ ριτότε ότε αρ χαι χαιόφ όφ ιλω ν. Ω στόσο, αυ αυττά ττα α δύο έργα δεν θα ήταν υπερ βολή να πο πούμ ύμ ε ότιεπη ρέα ρέασσ α ν ττιις αισ θητι θη τικές αντιλήψ λή ψ εις ολόκλ ολόκληρ ηρης ης ττης ης επο εποχής χής του ύστερου ύστε ρου Δ ιαφ ω τισμ ού κκαιτ αιτου ου κλασ ικισμ ού στ στην ην ΕΕυρώ υρώ πη. Γ ια την ιισσ τορί τορίαα της Α ρχα ιολογί ολ ογίαα ς, όμ όμωω ς, μ εγαλ εγαλύτε ύτερη ρη α ξία ξία έχειη σσυνθετ υνθετιική με λέτηη του για λέτ για την Ι σ τ ο ρ ί α τ η ς τ έ χ ν η ς τ η ς Α ρ χ α ι ό τ η τ α ς  ( Geschichte der Kunsl des   Alterth  Alt erth ums um s), έργο ω ρι ριμότητ μότητας ας που πρω τοεκδόθηκ οεκδόθηκεε ττοο 1764 στ στηη Δ ρέσδη. Σ το ττέτ έταρ αρ  το κεφ ά λα ιο ττου ου ππρώ ρώ του βιβλί βιβλίου ου ααυτής υτής της μελέ μελέττης ο Wi Winck nckelm elmann ann κα ταπ ταπιιά νετ νετα αι για για πρώ τη φ ορ ά με ττην ην ττεχν εχνοτροπ οτροπιική (στυλιστική) εξέλι εξέλιξη τω ν αρ αρχαί χαίωω ν έργω ν ττέ έ χνης.. Σ ε κά θε εποχή π ρο σ ιδιά χνης διά ζεικα ι μια μια διαφ ορετ ορ ετιική τεχνοτροπ ία (ύ (ύφφ ος, στυλ), πο υ σ η μ α τοδο τεί τεί το επ ίπ εδο της κα λλ ιτεχνι τεχνική κή ς δη μ ιο υρ γία γία ς. Ε ιδικ δικ ό τερα ο W in inck ckel elma mann nn δι διαα κρί κρ ίνει:

29

ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο ΤΗ Τ

1 .2

• το «α ρχα ρχαίίο» ή «α ρχα ϊκό » ύφ ος, πο πουυ χαρ χαραα κτη κτηρί ρίζε ζειτ ιτην ην τέχ έχνη νη μ έχ έχριτα ριτα χχρό ρό νι νια α τω ν Π ερσ ικώ ν Π ολέ ολέμω μω ν, δηλαδή περι περιλαμ λαμ βά νε νεικυρί ικυρίω ω ς τη λε λεγόμε γόμενη νη α ρχαϊκή περίίοδο περ οδ ο (7ος-6ος αι. αι. π.Χ .)· • το «υψ «υψηλό» ηλό» ή «μ εγ εγαλ αλ οπ οπρεπές ρεπές»» ύφ ύφος, ος, που εκφ ρά ζε ζειτ ιτην ην κα καλλι λλιτ τεχ εχνι νική ολο ολοκλή κλή  ρω ση της κλα σική σική ς τέχνης έχνης ττου ου 5ου ααιι. π.Χ . με κο ρυ φ α ίο ττης ης εεκπ κπ ρόσ ρό σ ω πο τον Φ ειδί δίαα • το «ω ραί ρα ίο» ύφ ος του 4ου αι. π.Χ . με έέμφ μφ αση ασ η σστ το έέργο ργο ττου ου Π ραξι ραξιτ τέλη. Ω ς ιδια δια ί τερες τερες πρ προϋ οϋπο ποθέσ θέσει εις για την ανά ανάπτυξη πτυξη τω ν τεχ τεχνώ νώ ν στ στη η διά διά ρκ εια του 5ου κα ιτου ιτου 4ου αι. αι. α ναφ έροντα έρονταιρ ιρητά ητά το ιιδα δανι νικό κλί κλίμα μα κα θώ ς κα ιοι συ συνθήκες νθήκες εευη υημερί μερίας ας κα ιπολ ιπ ολιιτική ς ελευ ελευθερ θερίία ς που πο υ επ επιικρα κρ α τού τούσσ α ν στις ελλη ελληνι νικές πόλει πό λεις-κρά ς-κράτη· τη· • το ύφ ος «τ «της ης μίμη μίμηση σηςς» κα ι «της «της πα ρακμ ρα κμ ής» ττηη ς τέχνης, τέχνης, η ορι οριστι στική κατάρρ κα τάρρευση ευση της οπο ία ς εεπή πήλθε λθε με τη ρω μα ϊκή κατ κα τάκτ άκ τησ η ττης ης Ε λλά λλάδας. δας. Η ουσ ία ττης ης προσ φ ορ οράς άς του Winc Winckelm kelmann ann στην κλασ κλασι ική αρ αρχαι χαιολογι ολογική κή επιστή μη βρί βρ ίσ κεται κεταιστο στο όότιει τιεισ ή γαγε γα γε ττιις έννοι έννοιες ες της τεχνοτρο τεχνοτροπί πία α ς (ύφ ους) ου ς) κ α ιτης ιτης κκα α λλι λλι  τεχνι εχνικής κή ς εξέ εξέλι λιξης στη μμεελέτ λέτη τω ν έργω ν τέχ τέχνης. νης. Έ τσ ι πρόσ πρ όσ φ ερε στην ααρχα ρχα ιολογι ολ ογι  κή έρευνα ένα πολύτ πολύτιιμο εργαλεί εργαλείοο για να πρ προχω οχω ρή σ ειστ ειστηη συνολι συνολική κή θεώ ρησ η ττω ων α ρχα ίω ν δημ ιουργι ου ργιώώ ν κα καικ ικ α τ’ επέκτ επέκτασ ασ η ττου ου α ρχα ίου ππολι ολιτ τισμ ού. Ε πίσ πίσ ης, δια τύ πω σε ττοο εξε εξελι λικτικό σσχήμα χήμα «γέ «γένε νεση ση , ανάπ τυξη, ακμ ακμήή κκαιπ αιπαρα αρα κμ κμή» ή» το οποί οποίοο εφ ά ρ μοσε μο σε στη στυλι στυλισσ τική α νάλ νάλυσ υσηη της α ρ χαί χα ία ς εελλη λληνι νική ς τέχνη τέχνης ς πρ ο σ εγγίζοντα ζοντας ς δια δια  φ ορ ετι ετικές εικα σ τικές κα τηγο τηγορί ρίες ες α πό διά διά φ ορ ες χρο νικ νικ ές περ περι ιόδο υς. Β έβα έβαι ια θα π ρέπ ει να σ ημ ειώ σουμ σο υμ ε ότ ότιτ ιτοο κύ κύρι ριοο β άρ ος τω ν αι αισθη σθη τικώ ν του ααναλύ ναλύσεω σεω ν κα ι εκτιιμή σ εω ν βασ ίστηκ εκτ στηκεε σε έέργα ργα της μ εγ εγάλ άλης ης πλα σ τική ς κα ικ ικυρ υρί ίω ς σε αγά λμ α τα που ήταν αντίγραφ α χαμ ένω ν κλασι κλασικώ κώ ν πρω τοτύπω οτύπω ν του 4ου αι. π.Χ ., όπω ς ο Α πόλλω ν ττου ου Belv Belvedere edere (τον (τον οπο οποίίο θαύ θαύμα μα ζε ιδι διαί αίτ τερα ω ς αθά νατο πρ πρότυπο ότυπο τε τελει λει ότ ότητας ητας κα ι κλα σι σική κή ς ομ ορφ ιάς) ή π ρω τότυπα έργα ττω ω ν ελληνιστικώ ν χρόνω ν, όπω ς το σ ύμπλεγ ύμπλεγμα μα του Λ αοκό οντ οντα α κα ιτω ιτω ν γγιιω ν του. Η επιρρο ή του W incke lma lmann nn είναι ιδια δια ίτερα τερα εμ φ ανής όχι μόνο στο έργο ττω ων μελεττητώ ν ττης μελε ης αρ αρχα χαίία ς εελληνι λληνικής κής ττέχν έχνης ης -κ -κυρ υρ ίω ς στ στηη Γ ερμ α νία νία - αλλ αλλάά κκα α ιστ ισ τα κ εί μεναα πολλώ ν μεγ μεν μεγάλω άλω ν πνευμα τικώ ν μορφ ώ ν του 19ου αιώ να, όπω ς ο Γ καί καίτ τε, ο Σ ίλλε λλερρ κα ιο Μ πάυρον. Ο απ όηχος τω ν θε θεωω ρι ριώώ ν ττου ου έφ θασ ε μ έχριτ χριτην ην πολιτική επι κα ιρότητα ρό ττης ης ατι επο εποχής χής του.τευμα Έ τσ τω ι οιναπόλεω πό ψ ειν-κρα ς του τγι καανά θορι θο ρισ σ τικόττης ρόλο πουί έπαι έπα ιξε τοτητα δη μ οκρ κό π ολί ολίτ ώαντον στην πτυξη ης αρ χα χαί α ς εελλη λληνι νικής κή ς τέχνης τέχνης βρ βρήκ ήκαν αν ευνοϊκό έδαφ ος στην ιδεολ δεολογί ογίαα ττης ης ΓΓαλλι αλλικής κής Ε π α νά  στασης (1789) (1789) αρ χικά κα ιαργότε ιαργότερα ρα ανάμ εσα στου στους ς οπα δούς του Ν απο λέοντ λέοντα. α.

Δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α 2/Κ ε φ ά λ α ι ο 1   φ ο ύ δ ια β ά σ ε τ ε α π ό τ α Π α ρ ά λ λ η λ α Κ ε ίμ ε ν α τ ο α π ό σ π α σ μ α π ο υ π α ρ α τ ίθ ε τ α ι α π ό τ ο π ρ ω ελληνικών έργων στη ζ ωγραφική   τ ό λ ε ιο ι ο έ ρ γ ο τ ο υ W in c k e lm a n n, Σκέψεις για τη μίμηση των ελληνικών και τη γλυπτική  (σ  ( σ . 2223, 3235), π ρ ο σ π α θ ή σ τ ε ν α ε ν τ ο π ίσ ε τ ε τ α σ η μ ε ία ία ό π ο υ δ ια φ α ίν ε τ α ι

η α ισ θ η τ ικ ή τ ο υ θ ε ω ρ ία ί α γ ιιαα τ η ν α ν ω τ ε ρ ό τ η τ α τ η ς α ρ χ α ία ς ε λ λ η ν ιικκ ή ς τ έ χ ν η ς κ α θ ώ ς κ α ι τ α ε π ιχ ε ιρ ιρ ή μ α τ α μ ε τ α ο π ο ία ί α τ η ν α ιτ ιοιο λ ο γ ε ί. ί. Θ α β ρ ε ίίττ ε τ η δ ικ ικ ή μ α ς α π ά ν τ η σ η σ τ ο Π α ρ ά ρ τ η μ α , σ τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ .

 

Κ Ε Φ

Ε νότ νότηη τα 1.3 1.3 Η Κ Λ Α

ΙΚ Η Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΑ Κ Α Τ Α  

Τ Ο 19ο Α Ι Ω Ν Α : Η Υ Μ Β Ο Λ Η   Τ Ο Υ Ρ Ο Μ Α Ν Τ Ι Μ Ο Υ Κ Α Ι Τ Ο Υ Θ Ε Τ ΙΚ Ι Μ Ο Υ 1.3.1

Η ε π ί δ ρ α σ η τ ο υ ρ ο μ α ν τ ισ ισ μ ο ύ   σ τ η ν α ρ χ α ιο ιο λ ο γ ικ ή σ κ έ ψ η

Σ ε αντιδια δια σ τολή με τις κ υρ ία ρ χες νεοκ λα σ ικ ισ τικ ές τάσ εις κ α ιω ς α ντίδρα δρ α σ η στον α υξα νόμ ενο ακ α δημ δη μ α ϊκό χα ρα κτήρ α ττης ης κλασ ικισ κισ τική ς π α ιδεί δείαα ς καιτω ν εφα ρμ ογώ ν ττης ης στ στον ον κα καλλι λλιττεχ εχνι νικό κα ιτ ιτον ον επι πιστημ στημονι ονικό χώ ρο διαμ ορφ ώ θηκ ε στ στο ο τελευταί τελευταίοο τέτ τέταα ρτο του 18ου α ιώ να το κί κίνη νημμ α του ρ ο μ α ν τ ι σ μ ο ύ , που δέσποσε στην πνε πνευμα υμα τική ζω ήδρα ττης ης υρώ πη ς νσεορ όλ όλο ον εεπόμ νο αι αιώώεινα. Ε δώ ττου θα ας απαασ σ ειμ ειμόνον όνον η επί επίδρα σ ηΕ που πο υ πης είχαν χα ορι ισομτένες απόμ π ό ετι ς όψ ς αυτού ου μκκι ινήμ τοςχολή στην κλασιική Α ρχαι κλασ ρχαιολο ολογί γία, συμ βάλλο βάλλοντ ντας ας στ στηη διαμ όρφ ω ση νέ νέωω ν τάσ εω ν και καιστ στηη δι διεύ εύ ρυνση τω ν ορ οριιζόντ ζόντωω ν της της ααρχα ρχαιιολογι ολ ογική κή ς σκέψ ης. Σ τη ζω γρα φ ική οι ρο μ α ντ ντιικές τάσ εις εεκδη κδη λώ θη θηκα κα ν με την ααπει πεικό κόνι νισ η ειδυλ λιακώ ν τοπίω ν, σσυχνά υχνά μμεε εερεί ρείπι πιαα κκαα ιαρχα ια ρχα ία μνη μνημεί μεία, πο πουυ ααπο ποπνέου πνέουνν μι μιαα αί αίσθη σθηση ση μελαγχολίας κα ινοσ ταλγί αλγίαα γι γιαα το πα ρελθόν. Μ πορού με να π ούμε ότιαυτέ ότιαυτέςς οι σκηνές σκ ηνές κα τόρθω σ α ν να κινήσ κινήσ ουν ένα γενικό τερο τερο ενδια φ έρον για τις αρχα αρχαιιότητε ότητες ς στους φ ιλότε λό τεχνου χνους ς της εποχή ς κα ικα τά σσυνέπ υνέπει εια να ευαι ευαισσ θητοπο θη τοποιιήσ ουν ου ν ττην ην κο κοι ινή γνώ γνώ μη για για τις τύχε τύχες ς τω ν λαώ ν όπο όπουυ α υτέ υτέςς βρί βρίσκ σκοντ ονταν. αν. Σ την ποί ποίησ ησ η κα ιτη ιτη λλογοτε ογοτε χνία επι επικρ κράτησ άτησ ε α νάλογο νά λογος ς «εξ «εξωω τισμ ός», με τη μ εταφ εταφ ορά ορ ά ττου ου ααναγνώ ναγνώ στη σε περα  σ μ ένες ένες επο εποχές χές ή σε μ ακρι ακ ρινούς νούς ττόπο όπους. υς. Δ εν είναιτ να ιτυχα υχαίίο ότιτ ότιτότε ότε άνθησ ε ένα λλογο ογο τεχνι τεχνικό είδος, δο ς, το ισ τορι τορικό κό μ υθι υθισσ τόρημ όρ ημ α, ππου ου ππλη ληρο ρούσ ύσ ε τις π ρ οα ναφ να φ ερθ ερθεί είσ ες π ρο  ϋπ ϋποθέσ οθέσει εις κα ιέδινε τροφ ή γι για α ανα δρομ ές στ στοο ααπώ πώ τερο ή ττοο πρ πρόσ όσφφ ατο πα ρελθόν. Γ ια ττην ην ααρχα ρχα ιολογι ολ ογική κή έρευν έρευναα ιιδι διαα ίτερη τερη σ η μ ασ ία έχειη σσττροφ ή ππου ου σ υντε υντελέλέστηκε τότε π ρο ς τις ρίζες της ανθρ ανθρωω πό τητας κα ισ υνδυά σ τηκε με την ααναζήτησ ναζήτηση η τω ν α ρχέγονω ν δομώ ν στ στηη φύσ η κκαιτην αιτην κοι κοινω νω νία. Ο ρομ ρομαντ αντιισμ ός άσ κησ ε έέντ ντονη ονη επίδρα δρασσ η στον τρό ρόπο πο με τον οοπο ποίίο ο κόσ μο μοςς αντ αντιιμ ετ ετώώ πι πιζε ζε το ππαα ρελθό ρελθόνν με σσεβα εβα  σμό, ενδι ενδιαφ έρον και ένα ένα είδος πρω τόγνω ρου εν ενθουσ θουσιιασ μού μού.. Ε πηρεασ πη ρεασ μ ένοια ένοια πό τη ρομ ρομαντι αντική σ κέψ η οι οικλ κλασ ασ ικοία κο ίαρχα ρχα ιολόγο ολ όγοιτ ιτου ου 19ου αι αιώώ να (μ (με ε κυρι κυ ριότε ότερου ρους ς εκ προσ ώ πους ττους ους Γ ερμα νούς Karl Ottfried Muller κα ι Eduard Gerhard) άρ χισ αν να ενδι ενδιαα φ έρο νται νταιγι γιαα την ερμ ερμηνεί ηνεία ττωω ν ελληνικώ ν μύθω ν, ανα αναζητ ζητώώ ντας ντας τις συμ συμβο βο λι λικές κές τους πρ οεκ τάσ εις στις μυ μυσσ τηρι τηριαα κές λα λατρεί τρείες κ α ισ ε άλ άλλες λες π α νάρ νά ρ χαι χα ιες τελε τουργίες. Ο φ είλουμ λο υμ ε να δι διευκ ευκρι ρινί νίσ ουμ ου μ ε ότια ότιαυτές υτές οιτά οιτάσσ εις είχαν χα ν ττηη θετική αλλά αλ λά κα ιτην ιτην αρνητική τους πλευρά . Κ ατ’ αρ χήν οδή γησ αν ττην ην Α ρχα ιολ ογί ογίαα σ τις α πα ρχές της

Λ

ΙΟ ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1.3

ια φ έ ρ ο ν τ ω ν ε ρ ε υ  ιστορί στορίας ας κα ιτω ιτω ν ααρχα ρχαίίω ν κο κοιινω νιώ ν. Θ ετι ετικό ήταν ττο ο ό τ ι τ ο ε ν δ ια ν η τ ώ ν σ τ ρ ά φ η κ ε σ τ η σ υ ν ο λ ικ ι κ ή μ ε λ έ τ η τ ω ν α ρ χ α ί ω ν π ο λ ι τ ισ ι σ μ ώ ν ω ς π ο λ υ σ χ ιδ ιδ ώ ν   φ α ι ν ο μ έ ν ω ν (α (α ν ά μ ε σ α τ ο υ ς κ α ι τ ο υ ε λ λ η ν ο ρ ω μ α ϊ κ ο ύ ) κ α ι ό χ ι α π λ ώ ς τ ω ν μ ε μ ο  ν ω μ έ ν ω ν έ ρ γ ω ν τ έ χ ν η ς , όπω όπ ω ς γινόταν μ έχριτ έχριτότε ότε.. Θ ετι ετική χαρ χαρα α κτηρ ίζεταια ζεταιακόμ κόμηη η

ανα κάλυψ ανακά λυψ η της αρ αρχαϊ χαϊκή κή ς Ε λλά λλάδας, δας, πο που υ είχε μμεί είνειστ νειστηη σ κιά κιά της κλα κλασ σ ικής κή ς εεποχή ποχής ς, κα ιη αναζήτ αναζήτησ ησ η ττωω ν σχέσεώ ν της με τον κόσμ ο ττης ης Α νατ νατολής. ολής. Ε πιπλέον, πιπλέον, η ενα σχόληση με την αρ αρχαι χαιοελληνι οελληνική κή θρη σ κεία οδή γησ ε στ στηη διατύπω ση δι δια α φ όρ όρω ω ν θε ω ριώ ριώ ν, όπ όπωω ς για για πα ρά δειγμα γμ α την αρ αρχή χή της μη μητρι τρια ρχίας σστ τους αρ χέγονου ς πολι πο λιτι τι σμ ούς απ ό τον Johann Jakob Bachofen ή τη δι διατυπω ατυπω μ έν ένη η απ ό ττον ον Friedrich   Nietzsche θεω ρία ρία γι γιαα τη σ υνύπ υνύπαρ αρξη ξη του οορθο ρθολο λογι γισ τικού κο ύ «απολ «α πολλώ λώ νει νειου» σ τοιχεί ου με μ ε το εξω λογι λο γικό «δι «διονυσ ονυσ ιακό» ακ ό» στην αρ χαί χα ία λλατρεί ατρεία. Β έβαι έβαιαα η ίδι διαα ττάσ άση η οδήγησ οδήγησεε κα ισε υπερβολές υπερβολές,, όπω ό πω ς στην εεπί πίμονη μονη πρ οσ πά θεια ορισμ ένω ν μελ μελεετητώ ητώ ν (Ed uard Gerha rd, The odor Panofka κ.ά.) να ερμηνε ρμηνεύσουν ύσουν τις πα ρα σ τάσ εις τω ν αρ αρχαι χαιοελληνι οελληνικώ κώ ν αγγείω ν κα ιτ ιτω ω ν ρω μ αϊ αϊκώ κώ ν τοι οιχογρα χογρα φ ιώ ν στο σύνολό ττους ους εεπη πη ρεασ μ ένοια πό τις α ρχές του σ υμβολι υμ βολισμ σμ ού κ αι βα σ ισ μένοι στις κυ ρί ρίαα ρχες δοξα σ ίες γι γιαα τα αρ χα χαίία μυ μυστήρι στήρια. α. Μ ια άλλη λα λανθασ νθασ μ έν ένη η άπ άποψ οψ η που επικρ κράτησ άτησ ε στ στην ην έρευνα πρ ος τα ττέέλη ττου ου 19ο 19ουυ αι αιώ ώ να ήταν η λεγ λεγάμ άμ εν ενη η θεω  ρία ρία ττου ου ««πανκυνι πανκυνισμ ού», η οπο ία, επηρεασμ πη ρεασμ ένη ένη απ ό ττην ην ανεύρε ανεύρεση ση πολλώ ν σημ α ντι ντικώ ν έργω ν, κκυρ υρίίω ς της μεγάλ μεγάλης ης πλα σ τικής κή ς, σ τις εελλη λλη νικές απ αποι οικί κίες ες της Μ ικράς κρ άς Α σ ία ς, πρ πρότει ότεινε ττην ην ππρω ρω τοπ τοπορ ορ ία της ιω νικής κή ς τέχνη τέχνης ς κα ιτην κυ ρ ια ρχί ρχ ία της στ στην ην καλλι κα λλιτεχνι εχνική πα ρα γω γή ττου ου υπό υπόλοι λοιπο πουυ ααρχαι ρχαιοελλη οελληνι νικού κο ύ κόσ κόσμου μου..

1.3.2

Ε θ ν ιικκ ι σ μ ό ς κ α ι α ρ χ α ι ο γ ν ω σ ί α

Ο 19ος α ιώ νας ήταν επί επίσσ ης η εποχή της εεντ ντατι ατικο κοπο ποί ίησ ης ττω ω ν αρ χαι χαιολ ολογι ογικώ κώ ν σπ ουδώ ν ττόσ όσ ο σε θεω ρητικό όσ ο κ αι σε πρακ τικό επίπεδο. Η δημ ιουρ γία νέω ν κραττώ ν στ κρα στην ην Ε υρώ πη, βασ ισμ ένω ένω ν στ στην ην αρχή ττωω ν εεθνοτ θνοτήτω ήτω ν, οδήγησε στ στηη δημ ι ουργί ου ργίαα τοπι τοπικώ κώ ν ααρχα ρχαιιολο γικώ ν σσχολώ χολώ ν με εθνικισ κισ τικά ενδια φ έροντα (π.χ. μελέ μελέτ τη του πολιτισμού τω ν αρχαί αρχαίωω ν Ε λλήν λλήνωω ν, Ρω μαί μαίωω ν, Κ ελτώ λτώ ν, Σλάβω ν, Γ ερμα νώ ν και άλλω ν λαώ ν απ απόό ττους ους σύγχρονους «απ «απογόνους ογόνους»» ττους ους.. Β λ. σχετ σχετι ικά κα ιστον τόμ όμοο A της Θ .Ε . με τίτλο ««ΕΕ ισ αγω γή σ τον Ε λλη λληνι νικό Π ολι ολιτ τισ μ ό» τις υποενό υπ οενότητες τητες 2.1.1, σ. 10 108 8 κα ι2.2.3, σ. 144-5). ΣΣττα νε νεοσ οσ ύσ τατα ευρω πα ϊκά κρά τη, η Α ρχα ιολ ογί ογίαα έγινε εργαλεί εργα λείο με ιιδι δια ίτερη τερη σ ημ α σ ία γι γιαα την επα επανασ νασ ύνδεσ ύνδεση η τω ν ντ ντόπ όπι ιω ν κο κοι ινω νιώ νιώ ν με τους προγό πρ ογόνου νους ς τους κα ιτην ιτην ανά δειξη ττωω ν υλι υλικώ κώ ν κα καιπνευμ ιπνευματι ατικώ ν επιτευγμά ευγμάτ τω ν τω ν τελευταί τελευταίωω ν. Σ το χώ ρο ττης ης κλασ κλασιικής Α ρχαι ρχαιολογί ολογίας ας διαμ ορφ ώ θηκ θηκεε μι μιαα κ αθα αθ α ρά αρχαι αρ χαιογνω ογνω στική επι επιστήμ στήμη η (αυ ( αυττό εκφ ρά ζεταιπ ζεταιπολύ ολύ εύσ εύστοχα τοχα με τον γγερμ ερμ α νικό νικό όόρο ρο «Altertum  swissenschaft», δηλ δηλαδή αδή «επιστήμ στήμηη της αρ αρχαι χαιότη ότητας»), τας»), που πο υ σ τηρι τηριζότ ζότα α ν ιιδι δια α ίτερα τερα στα α ρ χα χαίία κείμ ενα. Ο επισ τημ τημονι ονικό κός ς χαρ α κτή κτήρα ρα ς της Α ρχα ιολ ογί ογία α ς τονί τονίζε ζεται ται πλέον με τη διεξ εξαα γω γή α νασ κα καφφ ώ ν (βλ. ανα λυτικά σστ τον τόμ ο Α της Θ .Ε . με μ ε τίτλο «Ε ισα γω γή στον Ελλη νικό Π ολιτισμ ό», κεφ άλ άλαι αιοο 3) αλλά κα ι με την αυξα νόμενη εξειιδίκευσ εξε δίκευσ η της έρευνας. Η μελέ μελέττη ττου ου α ρχα ιολογι ολ ογικο κούύ υλι υλικο κούύ ααπό πό τους αρ χαι χα ιολ ό γους, οιπ ερισ σ ότεροια πό τους οπο οποίίους ου ς διέθετ διέθεταα ν γερά θεμελιω μ ένη κλα κλασι σική κή π α ι

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .3

δεία, γινόταν κατά εικαστικές κατηγορίες (π.χ. αρχιτεκτονική, γλυπτική, κεραμι κή) κή ) ή θεμα τικές εενότητες νότητες (π.χ. (π. χ. μ υθολ υθ ολογι ογικές κές σ κη νές νές,, τταα φ ικ ά έθι έθιμμ α , δη δημμ όσ ιος κα ι ιδιω τικός κό ς βίος). βίος). Α λλά κκαα ιεπ ιεπιιμ έρου έρους ς διαπ διαπ ισ τώ σ εις, που πρ οή λθα ν απ ό ττην ην επα νε κτί κτίμηση μη ση γνω σ τώ ν δε δεδομ δομ ένω ν κα ισ υνόλω ν αντ αντιικειμ ένω ν, είχαν ιιδι διαίτε αίτερη ρη βαρύτη βα ρύτη τα για για την π ορ εία της ααρχα ρχαιιολογι ολ ογική κή ς έρευνας (π.χ. η ανα γνώ ρισ ρισ η της γε γεωω μ ετρι ετρική κής ς περιιόδο περ όδουυ ω ς ξεχω ρισ ρισ τή ς φ άσ ης που α π οτελείτ οτελείτοο πρ οοί οο ίμ ιο ττης ης αρ αρχα χαίία ς εελληνι λληνικής κή ς τέχνης έχνης τω ν ιισσ τορι ορικώ κώ ν χρόνω ν απ ό ττον ον A lex an de r Co nze με τα δοκ ίμ ιά ττου ου  Zu r   Geschichte Geschic hte derAnfangegriechischer derAnfang egriechischer Kunst,  Β ιένν έννη η 1870-1873).

Παράδειγμ α 10  Α ρ κ ετ ά ε π ι μ έρ ο υ ς θέ μ α τ α π ου α π ασ χ ολ ο ύσ αν τ η ν έρ ε υ ν α ά ρχ ισ αν να βρ ίσκουν τη λύση τους. Αν αφέρου με χαρακτηριστικά το ζήτημα της προ έλευσης   τ ω ν π ή λ ιν ιν ω ν δ ι α κ ο σ μ η μ έ ν ω ν α γ γ ε ίίω ων που βρίσκονταν στους τάφο υς της  Ετρουρίας και θεωρούντ θεωρούντ αν έως τότε ετρουσκικά προϊόντα. Η α αποκάλυψη ποκάλυψη εκατοντάδων εικονογραφημένων αγγείων, μελανόμορφων και ερυθρόμορφων, στο   Vulci (1829) (1829) στάθηκε η αφορμή να π ροσεχθούν και να διαβαστούν οι ελληνικές   επιγ ραφ ές που υπήρχαν πάνω σε πο πολλά λλά α από πό αυτά. Προφ ανής ήταν και η σύγκρισή τους με παρόμοια αγγεία ή θραύσματα που έρχονταν στο φως στην κυρίως Ελλάδα ή προέρχονταν από εκεί, όπως τα αττικά ερυθρόμορφα όστρακα   που βρήκε ο Ludwig Ross στην Ακρόπολη των Αθηνών στη δεκαετία το υ 18 1830 30 ή  μια κορινθιακή πυξίδα που αγορά στηκ ε στην Κόρινθο από τον Eduard Dodwell   για το Μουσείο του Μονάχο υ. Όλ αυτά οδήγησαν πρώτο τον Γ ερμανό μελετητή   Gu st a v K ra m e r (Ci be ber den den S ty l und di e Her k u nft der b em al ten g r i ec hi s c hen   1837)) στο σωστό συμπέρασμα ότι αυτά τα αγγεία κατα σκευGefaben,  Βερολίνο 1837 άζονταν σ ε  ελληνικά εργασ τήρια. Παράλληλα, με βάση τα ιστορικά δεδομένα   και τα νέα αρχαιολογικά ευρή ματα, άρχισαν να αναθεωρούνται οι λανθασμένες   από ψεις που χρονο λογούσ αν τα ελληνικά αγγ εία στα εελληνισ λληνισ τικά, ακόμη κα καιι   στα ρωμαϊκά χρόνια.

Παράδειγμα 11 Εξ Εξίσου ίσου ενδ ιαφέρου σα υπήρξε επίσης η διαπίστωση της πολυχρωμίας των   αγαλμάτων, των αρχι τεκτον ικώ ν γλυπτών (π. (π.χ. χ. μετόπες, αετώ ματα) ή άλλων τμημάτων (γείσα, σίμες) των αρχαίων ναών και των κοσμικών κτισμάτων μέσα από  την π αρατήρηση των ίδιων των μνημείων, κυρίως των καλά διατηρημένων ναών   της Μεγάλης Ελλάδας (Κάτω Ιταλία κα καιι Σικελία). Τ Τις ις παρατ ηρήσεις αυτ ές ήρθαν   να εδραιώσουν και οι αρχαιο λογικ ές ανακαλύψ εις, όπως το άγαλμα του Αυγού  στου (τύπος Primaporta) από την έπαυλη της Λιβίας στη Ρώμ Ρώμη η (18 (1869) 69) και προς   το τέλος του αιώνα (188 (188518 51891) 91) τα ευρήματα από την αθηναϊκή Ακρόπολη, δηλαδή οι αρχαϊκές Κ όρες και τα αετωματικά γλυπτά, που διατηρούσαν σε αρκετ ές   περιπτώσεις την πολύχρωμη πολύχρωμη διακόσμησή τους.

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .3

Παράδειγμ α 12 Στη διάρκεια του 19ου 19ου αιώνα αναγνωρίστηκ αν πολλά αντίγραφ α των διάσημων πρωτότυπων έργων τη ς κλασικής Αρχ αιότη τας, που είχαν χαθεί στο μεταξ ύ. Α ναφ έ ρ ο υμε ε νδ ε ικτικά το ν Μ αρ σ ύα το υ Μ ύρ ωνα, το ν Δ ο ρ υφ ό ρ ο και το ν   Διαδούμενο του Πολυκλείτου, τον Απ οξυόμενο του Λυ Λυσίππου, σίππου, την Ειρήνη με τον   Πλούτο του Κηφισοδότου.

Η ταύτιση κα ιη από δοσ δοσηη ττωω ν έέργω ργω ν της μεγ μεγάλη άλης ς πλα πλαστι στικής καιζω γραφ ική ς σε γνω σ τούς δημ ιουργού ου ργούςς ή κα καλλι λλιτε τεχνι χνικές σχο σχολές λές της Α ρχα ιότητα ότητας ς γινόταν με βά βάση ση τις γρα πτές πη γέ γέςς (όπω ς τα κείμ εν εναα του Π αυ αυσσ ανί ανία, α, του Α θήνα ιου, του Φ ιλόσ λόστ τρατου, ττου ου Π λίνιου, ττου ου Κ οϊντ οϊντιιλιανού κ.ά κ.ά.) .) κ αιτα σ ω ζόμενα α ντί ντίγρα φ α π ου κ α τα  σ κευάσ τηκαν ηκ αν σε μ εταγενέστε εταγενέστερες ρες περ περιιόδου όδ ουςς (κυρί (κυρίω ω ς σ τα ελληνι ελληνιστι στικά κκα α ιρω μ αϊκά αϊκά χρόνιαα ). Α υτ χρόνι υτήή η μ έθοδος του σσυνδυασ υνδυασμο μούύ μ νημείω ν κα ιλο ιλογοτ γοτε εχνική κής ς πα ρά δοσ η ς ι α κ ή φ ι λ ο λ ο γ ί α » κα ικαθι είνα ναιγν ιγνωω στή με ττον ον όρ ο «μ ν η μ ε ια ικαθιε ερώ θηκε α πό ττον ον Γ ερ μα μανό νό α ρχα ρχαιιολό ολόγο γο Otto Jahn. Μ ε ττην ην υιοθέτησ οθέτησήή της ά ρχι ρχισ σ ε να σσυσ υσ τημ τηματοπ ατοποι οιεί είται η έρευνα της αρχα ία ς τέχ έχνης, νης, απ οκτώ ντ ντας ας επισ τημ ονικό χα ρα κτήρ κτήρα α κα ικερ ικερδί δίζο ζο ντ ντας ας ρους πλέον την ιεεκτ κτίίμησ η ττωωιολό ν ακα δημ αϊ αϊκώ κώ νυκύκλω ρι ρισ σ μύθησα έν ένοι οιαπ ό ττους ους σημα μα ντ ντι ι κότερου κότε ς κλασ κούς αρχα αρχαι ολόγους γους του 19ο 19ου ααιιώ ναν.αΟκολο κολούθη σααπ ν αυτ αυτή ή ττη ηση μέθοδο, όπω ς ο Karl Friederichs, ο Joha nnes Overbeck, ο Hein rich B runn κα ιστις αρ χέ χές ς του 20ού ο Ad Adolf olf Furtwangler. Σ ταδι αδιακ ακ ά, όμ ω ς, η μελέ μελέττη ττωω ν αρ χαί χαίωω ν κειμ ένω ένω ν κα ιη αναζήτ αναζήτησ ησ η, μ έσα α πό αυτά, αυτ ά, ττωω ν χχαμ αμ ένω ν πρω τοτύπω οτύπω ν κυρι κυριάρχησ άρχησ ε στ στοο έργο ττω ω ν κλασ κλασι ικώ ν ααρχαι ρχαιολόγω ολόγω ν κα ι έγινε αυτοσ αυτοσκοπ κοπ ός. Τ ο κέντ κέντρο ρο β ά ρο ρους υς του α ρχα ιολ ολογι ογικο κο ύ έργο έργουυ έπεφ τε στις συλλογές συλλογέ ς τω ν μο υσείω ν καιτ καιτηη σ ύντ ύνταξη αξη λε λεπτ πτομ ομ ερώ ν κα ταλό γω ν ττω ω ν εκθε εκθεμά μά τω ν τους ους,, με απ οτέ οτέλεσμ λεσμ α τα έργα ττέχ έχνης νης κα ιτα ιτα άλλα α ντι ντικείμ ενα ενα να απ ομ ονώ νοντ νονται αι από απ ό τα α ρχαι ρχαιολο ολο γικά τους συμ φ ραζόμενα. Έ τσι τσι,, γι για α μεγ μεγάλο άλο διάσ τημ α η κλασι κλασική κή αρ χαι χαιολ ολογι ογική κή έρευνα μ ετατρά ετατράπη πηκε κε σε θερ θεραα πα ινίδα νίδα της φφι ιλολογί λο λογία α ς («φ ι λ ο λ ο γ ι κ ή   α ρ χ α ι ο λ ο γ ίίαα » την αποκ αλείο Ranuccio Bianchi Bandinelli καικύρ καικύρι ιος εεκπρόσ κπρόσ ω πός της ήταν ο Eduard Gerhard με έδρα του το ΙΙνστι νστιτούτ τούτοο ττης ης ΡΡώ ώ μ ης). Ε πιπλ πιπλέον, έον, ααυτή υτή η ερευνητική μ έθοδο έθοδος ς οδή οδήγησ γησ ε σε μι μια α ιδεαλ δεαλιισ η κή αντίληψ λη ψ η γι γιαα την ααρχ ρχα α ία τέ τέχνη. χνη. Σ την αανάπ νάπττυξη κα ιτην ιτην εξε εξειιδίκευσ κευσηη της αρ αρχαι χαιολ ολογι ογική κή ς έέρευνα ρευνα ς σ υνέβα υνέβαλα λανν κυ ρίω ρίω ς: • τα ττότε ότε πρ ω τοεκδι οεκδιδόμ δόμ ενα αρ χαι χαιολο ολο γικά γικά π ερι εριοδι οδικά κά , όπ όπου ου δη μ οσ ιεύοντ εύονταν αν ττα α πορ ίσ μα τα ττωω ν ανα ανασσ κα καφφ ώ ν κα ιμ ελέτ λέτες ες σχετ σχετιικές με σύ σύνολα νολα έργω ν τέχ έχνης νης ή μμε ε μ ονω μένα ααντ ντιικείμ ενα. Α νάμ εσα σ τα πα λα ιότερα ξεχω ρίζουν ρίζουν οιτρεις περ ιο δι δι κές εκδόσ εκδόσ εις του In stitu to di C orrisp ond enz a Arc heolo gica (1829(1829-1870) 1870) στ στη η Ρώ μη: τταα  Mo  Monu nume menti nti inediti, xa A nn al i  καιτο Bullet  Bulletino, ino,  πρ όδρομ οιτ οιτω ω ν μετ μεταγε αγε  νέστερω νέστε ρω ν περι περιοδι οδικώ κώ ν εκδόσ εω ν του ίδιου ιιδρύμ δρύμ ατος, που μ ετατρά ετατράπη πη κε ττο ο 187 1874 4 σε Γ ερμ ερμαα νικό Α ρχα ιολογι ολ ογικό κό Ινστ νστιιτούτο· • οικ οικατάλο ατάλο γοιτ γοιτωω ν νεοϊ νεοϊδρυμ δρυμ ένω ένω ν αρ χαι χαιολο ολο γικώ ν μουσ είω ν κα ιτω ιτω ν ιδιω τικώ ν συλλογώ ν, στους οπο ίους εξέ εξέχουσ χουσ α θέ θέση ση κα τε τεί ίχαν α κόμ κόμηη τα έργα της μεγ μεγάλη άλης ς πλαστικής·

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1.3

• οι επισ τημ ονικές σ ειρές που είχαν σσττόχο ττου ους ς τη σσυσ υσττηματι ημ ατική κ α ιπλή ιπλήρη ρη δημ ο σί σίεευση τω ν ανασ κα φ ικώ ν πορι πορισμ σμ άτω ν ή κα ιολόκ ιολόκληρω ληρω ν κατηγορι κατηγοριώώ ν ομοειδιόν μνημείω ν, όπω ς σ αρ αρκοφ κοφ άγω ν, επιτύμβ ιω ν στ στηλώ ηλώ ν, αγγε αγγείίω ν κα καιέργω ιέργω ν μι μικροτε κροτε  χνίας (νομισμ (νομισμ άτω ν, σφ ρα ραγι γιδόλι δόλιθω θω ν, κα καττόπτρω ν κα καιάλλω ιάλλω ν)· • τα κάθε κά θε λογής εεγχει γχειρίδι ρίδιαα πο πουυ αφ ορ ούσ ού σ α ν εείίτε εεπι πιμμ έρο έρους υς εειικα σ τικές κα τηγο ρ ίες (τ (τοι οιχογρ χογρ α φ ίες ες,, αγάλ α γάλμμ α τα, α γγεί γγεία α κ.ά κ. ά .) είτε το σύ σύνολο νολο της αρ αρχα χαίία ς τέχνης τέχνης (με σ ημ αντικότ κό τερο το Ha  Handb ndbuch uch der Archaologie Archa ologie der Kuns Ku nst  t  του  του Ottf ried Muller, το οπ οποί οίο ο εγκα εγκαιινιά ζειτ ζειτο ο 1830 τη μ ακρά ακ ρά σ ειρά πα ρόμ ρό μ οιω οιω ν έργω ν).

1.3.3

Η ε π ί δ ρ α σ η τ ο υ θ ε τ ιικκ ι σ μ ο ύ   σ τ η ν α ρ χ α ι ο λ ο γ ιικκ ή σ κ έ ψ η

ι κ ι σ τ ι κ έ ς τ ά σ ε ιιςς , που ση μά δε Σ το δδεύτ εύτερο ερο μι μισό σό του 19ου α ιώ να ο ι θ ε τ ικ δεψψ αν ττην ην πο ρεί ρείαα ττωω ν φ υσ υσιιογνω στικώ ν εεπι πιστημώ ν, δε δενν άφ ησ αν ανεπηρ ανεπηρέαστη έαστη κα ιτ ιτην ην αρ χαι χαι  ολογική έρε έρευνα. υνα. Α υτ υτόό γίνετ νεταα ιπ ρο ροφφ α νές α πό την εξ εξονυχι ονυχιστική ανάλυσ ανάλυση η -κ α ι εδ εδώ ώ ανα φ ερόμ α σ τε στη στη στυλιστική α νάλυ νά λυσσ η - στ στην ην οπο οποίία υποβ άλλονταν άλ λονταν τα εξ εξετ εταα ζόμ ζόμε ε να έργα κα ιτην ιτην κρ κριιτική προσ πρ οσ έγγι έγγισ η της γραπ γραπτής τής πα παρά ρά δοσ η ς που τυχόν σσχε χεττιζότ ζόταν αν

με αυτ αυτά. ά. Α πό μ εθοδολογική ά ποψ η οοιμελε ιμελεττητ ητέές προ σ πα θούσ αν ττώώ ρα να ελέ ελέγξ γξουν ουν με διάφ ορο υς τρόπ ους την ορθότητα τω ν από απόψψ εώ ν ττους ους καινα καταλή καταλήξουν ξουν σε συ γκεκριμ έν έναα σ υμ υμπεράσ περάσ μα τα υπό το πρί πρίσμ σμ α ττωω ν μεθόδω ν που εφα ρμ ρμόζοντ όζονταν αν με επι επι  τυχί υχίαα σ τις πρ α κτι κτικές κές εεπι πιστήμ στήμ ες ες.. Έ να α πο ποττελεσμ ατικό μέσο ήταν η ανα σ κα φ ική έρευνα, πο που υ επέτ επέτρεπε ρεπε ττον ον έλεγ έλεγχο χο πα λαι λαιότε ότερω ρω ν θεω ρι ριώώ ν -επο μ ένω ς την ενίσχυση ή την την κα τάρ άρρι ριψψ ή το τουςυς- κκαιτη αιτη στήριξη νέω ν α πό πόψψ εω ν μμε ε χειρο ροπι πιασ ασ τά επι επιχε χειιρή μ α τα (βλ (βλ.. στα επόμενα, εν ενότ ότητ ητα α 1.5 1.5). ). Σ ύμφ ω να μ άλιστα με τον ανασ κα φ έα ττης ης Ο λυ μπίας μπί ας Ernst Curtiu Curtiuss (1876) η ανασ κα καφφ ή ή ταν γι γιαα τον αρχαι αρχαιολό ολόγο γο ό,τι ό,τικα κα ιτ ιτοο π είρα  μα για τον θετικό επιστήμονα. Η στροφ ή τω ν μ μελε ελεττητώ ν στην αναλυ αναλυττική μελέ μελέττη της τεχνοτρο τεχνοτρο πία πία ς (στυλ) ττω ων αρ αρχαί χαίωω ν έργω ν ττέχ έχνης νης καιτω ν λοιπώ ν δημ δημιιουρ ουργι γιώ ν εντ εντάσ άσ σετ σεταισ αισ ε ανάλο ανάλογο γο πλ αί αί  σιο. Η θεω ρη τική τεκμη ρί ρίωω σ η αυ αυττής ττης ης ερευνητική ς τάσ τάσης ης ββρί ρίσσ κεταισ το έργο δύο ιστορι στορικώ κώ ν ττης ης μ εσαι εσαιωω νική κήςς κα ινεότ ινεότερης ερης ττέχν έχνηη ς που πρ οέρχο ντ νταα ια πό τη λε γάμενη « χ ο λ ή τ η ς Β ι έ ν ν η ς »»:: του Alois Riegl ( Stilfragen, Β ερολί ερολίνο νο 1893) κα καιτ ιτου ου Franz W ickhoff (Die Wiener Genesis, Β ιένν έννη η 1895). Α υτοί υτοίει εισ ή γαγα γα γανν ττιις έννοιες της «κ «καλ αλλι λιτεχνι τεχνική κήςς βούλη βούλησσ ης» κα ιτου ιτου «καλ «κ αλλι λιτε τεχνι χνικού κο ύ γούσ γούσττου», ου », ππου ου είναιφ να ιφ α ινό νό  μενα διαφ διαφ ορ ορετ ετιικά κα ικα θορ ισ τικά γι γιαα κ άθ άθεε περίοδο οδο.. Ω στόσο, η μμονομ ονομερής ερής εεξέ ξέ τασ η ττου ου σ τυλισ τικού κο ύ περ περιιεχομ ένου τω ν έργω ν οδή οδήγησ γησ ε σε ιδεα δεαλι λισσ τικές σ υλλή υλλή  ψ εις κ α ισ την απ απλή λή μελέτ μελέτηη της κα λλι λλιτε τεχνι χνική ς τους α ξία ξία ς, χω ρίς ρίς να λλαα μ βά νοντα νονται ι υπόψ η ά λλες ουσ ιασ τικές πα ρά μ ετρο ετροιι- όπω ς, π.χ., η ισ τορική έντ ένταξη τω ν έργω ν ττέ έ χνης κα ιη κοι κοινω νω νική τους αποδο απ οδοχή. χή. Α πό ααυτ υτήή ττην ην άπο άποψψ η, η ιδεολο δεολογί γία ττης ης αρχα ιο λογική κής ς έρευνα έρευνας ς εξακο εξακολο λουθο υθούσ ύσεε να δια τηρ τηρείι είισ χυρο χυρούς ύς δεσμ ούς με τον 18ο αιώ να. ίω ν   Α νάλογους στ στόχους όχους εεξυπηρ ξυπηρ ετούσ αν σ την ουσί ουσίαα κ αι οι σ υ λ λ ο γ έ ς ε κ μ α γ ε ίω α π ό έ ρ γ α τ η ς α ρ χ α ί α ς τ έ χ ν η ς , κυρ κυρίίω ς της πλασ πλασττικής, πο που υ δημ ιουρ ουργήθη γήθηκα κανν στα π ε ρι ρισσ σσ ότερα ότερα ευρω πα ϊκά πα πανε νεπι πισσ τήμ ια. Μ ία απ ό τις παλ παλαι αιότε ότερες ρες συλλογέ συλλογέςς, π ου ορ ορ  γανώ θηκε θη κε ειδι δικά κά για για τη δδιιδασ δα σ κα λία λία της ισ τορί τορίαα ς της α ρ χαί χα ία ς τέχνης τέχνης κκαα ιαπο ια πο τέλετέλε-

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .3

σε πρό π ρόττυπο υπ ο γι για α τη δημ δη μ ιουργί ου ργία πα ρόμ ρό μ οιω οιω ν σ υλλογώ ν σσεε άλλες πόλεις, είναιεκεί να ιεκείνη του Π ανεπι ανεπισσ τη μίου μίου της Β όννης όννης,, σύγχρονη σ ύγχρονη με την ίδρυσ η ττου ου ααρχα ρχα ιολογι ολ ογικο κο ύ μμου ου σείου (A kademische kademischess K unstmuseum ). Τ α εκμ α γεία -πι -π ισ τά ααντ ντί ίγραφ α ττω ω ν αρχα ί ω ν έργω ν- ήτ ήταν αν πολύτιμα βοη βοηθήμ θήματα ατα κα ιεργαλ ιεργαλεί εία άάσκ σκησ ησ ης για τους σπ ουδα ουδαστέ στές ς αλλάά κκαα ιγι αλλ ιγιαα τους μελετ μελετητές ητές-α -αρχα ρχαιιολό ολόγους, γους, σε μια μια επο εποχή χή μάλι μά λιστα πο πουυ δεν υπή υπήρχε ρχε η δυνατ δυνα τότητ ότηταα φ ω τογρά φ ισ ης ή εύκολης πρόσ βα σ ης στα υπό μελέ μελέτ τη α ντ ντι ικείμ εν ενα. α. Τ η ση μ ασ ία ππου ου είχαν τα εκμ εκμαα γεία ω ς μέσο γνω ριμ ριμ ία ς με την ααρ ρ χαί χα ία τέ τέχνη χνη σσεε μι μια α εποχήή ππου εποχ ου α νήγα νήγαγε γε σε αντικείμενο θα θαυμα υμα σμ ού ττην ην κλασι κλασική κή Α ρχαι ρχαιότητ ότηταα φ ανερώ  νεικαιηη πληρ οφ ορί νεικαι ορίαα ότιο Ν απ ολέω ν εείίχε δω ρίσ ρίσ ειεκμα γεί γεία α πό εκθέμα τα ττου ου Λ ούβρου στην αμ ερικανι κανική κή Α καδη καδημί μίαα Κ αλώ ν ΤΤε εχνώ ν ττης ης Π ενσυλβά νιας ω ς δείγ μα εκτ εκτίίμη σ ης κκαα ιφ ιλίας. λίας. Σ την πρ οσ πά θεια διεύρυνση διεύρυνση ς και οργάνω σ ης ττου ου ερε ερευνητ υνητι ικού της χώ ρου εν εντάσ τάσσσ ετ εται αι επίσ ης η αανάπ νάπ τυξη επι επιμμ έρου έρους ς κλά δω ν ττης ης αρ χαι χαιολ ολογι ογική κή ς εεπι πισ σ τήμ ης (όπωω ς η σπ (όπ σπηλ ηλαι αιολο ολογί γία, η πα λα ιοντολο οντολογί γία , η μμνημ νημει ειακή ακ ή τοπο γρα φ ία , η νομι νομισ σ μ ατι κή κα ιη επι επιγρα γραφφ ική ). Σ ε γενικές γραμ μ ές, ές, εκτ εκτός ός α πό ττην ην προ προσ σ έγγι έγγισ η ττω ω ν μεμο μεμονω νω  μένω ν έέργω ργω ν, εκείνο που ενδι ενδιέφ έφερε ερε πλέον ήταν οια ρχα ίοι πολι πο λιτισ μ οίσ οίστ το σύνολό τους μέσα α πό την ττεκμη εκμη ρίω ρίω σ η της ιισσ τορι ορική κής ς τους πα παρο ρουσ υσ ία ς σε όλ όλαα τα π εδί εδίαα της πνευματικής, καλλιτεχνικής καιτεχνολογικής δημιουργίας.

Δραστηριότητα 3/Κεφάλαιο 1   ν α φ έ ρ ε τ ε δ ύ ο τ ρ ό π ο υ ς μ ε τ ο υ ς ο π ο ίο ίο υ ς ο ρ ο μ α ν τ ιισσ μ ό ς κ α ι ο θ ε τι τ ικ ισ ισ μ ό ς ε π η ρ έ α σ α ν τ η ν κ α τ ε ύ θ υ ν σ η τ η ς α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ικ ή ς ε π ισ τ ή μ η ς . Γ ια ια ν α ε λ έ γ ξ ε τ ε τ η ν α π ά ν τ η σ ή σ α ς μ π ο ρ ε ίτίτ ε ν α α ν α τ ρ έ ξ ε τ ε σ τ ο Π α ρ ά ρ τ η μ α , σ τ ο τ έ λ ο ς τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ , ό π ο υ δ ίν ε τ α ι η δ ιικκ ή μ α ς α π ά ν τ η σ η .

 

Κ Ε Φ

Ε ν ό τ η τ α 1.4 Η Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Τ Η

Π Ρ Ο Ϊ Τ Ο Ρ ΙΚ Η

Α Ρ Χ Α Ι Ο Α Ο Γ ΙΑ : Η Α Ν Α Κ Α Λ Υ Ψ Η   Τ Ω Ν Π Ρ Ο Ϊ Τ Ο Ρ ΙΚ Ώ Ν Π Ο Λ ΙΤ Ι Μ Ω Ν   Τ Η

Α Ν Α Τ Ο Λ Η

Κ Α Ι Τ Η

Ε Υ ΡΩ Π Η (σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ί α μ ε τ ο ν Κ . Σ μ π ό ν ια ια )

Σ την ενότ ενότητα ητα 1.1 αναφ ερθή ερθήκα κα μ ε στ στηη ββιιβλική α ντί ντίληψ η της πρόσ πρ όσ φ ατης δημ δημιιουρ ουρ  γία ς του κόσ μου απ ό τον Θ εό, η οπ οποί οία α μά μάλι λιστα ττον ον 17ο αι αιώώ να π ροσ διορι οριζότ ζόταν αν με α κ ρ ίβ εια σ το 4004 ππ.Χ .Χ . με βά βάσσ η τις βι βιββ λικές λικές γενεα γενεαλλ ο γίες. γίες. Ο ι α ντι ντιλήτρε λή τρειις ατντ ατντέ ές εμπ όδι όδισσ αν ττην ην ανα γνώ ρισ ρισ η της πα λα ιότητας του α νθρώ πο υ κα ιτη ιτη μ ελέτ λέτη ττω ων προϊ πρ οϊσσ τορικώ ν πολιτισμ ώ ν. Ε ξάλλο ξάλλουυ η σσττροφ ή στη στη μμεελέτ λέτη ττης ης κλασ ικής κή ς Α ρχα ρχαιιότη τας δεν δεν κλό κλόνι νιζε το μμεσα εσαιιω νικό οικο οικοδόμ δόμ ημ α γι γιαα την πρό πρόσσ φ ατη δημ δη μ ιουργί ου ργίαα ττου ου κ ό σμου, κα θώ ς οικ οικλασ λασ ικοίπ κοίπολι ολιτισμ οίκα ιοι μεγάλοιπολι μεγάλοιπολιττισμ οίτ οίτης ης Α νατ νατολής, ολής, όπ όπω ως ο αι α ιγυπ γυπτι τια κός, κό ς, ήταν σσυμ υμ βα τοίχρο τοίχρονι νικκ ά (μ (μεε βάσ βάσηη τις γρα γρ α π τές τές πη πηγές γές στις οποί οπ οίες ες βα βα  σ ιζότ ζόταν αν η χρονο χρονολό λόγησ γησ ή τους) μμε ε τη βιβλι βιβλική κή χρο χρονολ νολογί ογίαα .

1.4.1

Η ε ξ ε λ ιικκ τ ιικκ ή ο π τ ιικκ ή τ η ς α ν θ ρ ώ π ι ν η ς ι σ τ ο ρ ί α ς

Η δημ δη μ ιουργί ου ργία α μ ιας νέας εξε εξελι λικτι κτική ς κα ιόχι ιό χιεκφ εκφυλι υλισσ τικής κή ς οπτικής κή ς του π α ρ ελ θόντος θόντ ος προ προήλθε ήλθε όχια όχιαπό πό ττηη συσ συσσώ σώ ρευση αρ χαι χαιολο ολογι γικώ ν δε δεδομ δομέν ένωω ν αλλά απ απόό μι μια α γε γενι νική αλλαγή ττης ης σκ σκέέψ ης που άάρχι ρχισ ε στ στηη Β Δ Ε υρώ πη ήδη κκατά ατά ττον ον 17ο αι αιώώ να. Ο ι νέες αντιλή λήψψ εις έγινα νανν ιιδι διαα ίτερα α ισ θητέ θη τές ς γύρ γύρω ω στα ττέλη έλη του 18ου α ιώ να με ττοο κ ί νημα του του Δ ιαφ ω τισμ ού (με εεκπρ κπρ οσ οσώώ που πους ς τον Β ολτ ολταί αίρο, ρο, ττον ον Τ ζον Δ οκ οκ,, ττον ον Ν ταί αίηηβιντ Χ ιουμ κκ.ά .ά.). .). Τ ότε δια μ ορφ ορ φ ώ θηκα θη κα ν ρη ρηξι ξικέλευθες α πό ψ εις σ χετ χετιικά με τη θέση του αανθρώ νθρώ πο που υ μέσα στον κόσμ ο, ο ιο ιοπο πο ίες έέβα βα λα λανν ττηη σ φ ρα γίδα τους στις πο πολι λιτι τι κές,, τις κο κές κοιινω νι νικές κές κα ιτι ιτις οι οικο κο νομ ικές δομ ές της Ε υρώ υρ ώ πης πη ς. Α πό αυτή τη γενικ ότε ρη αλλαγή αλλαγή σ κέψ ης κα ινοοτ ινοοτροπ ροπ ίας εεπηρεάστηκε πηρεάστηκε άμεσα κ αιη στάση ττωω ν ανθρώ  πω ν απ έναντισ το πα ρελθό ρελθόν. ν. Δ ημ ιουρ γήθη κε έτ έτσι σι μι μιαα εξε εξελι λικτι κτική οπτική της αν θρώ πινης πινης ισ τορία ς κα ιτω ιτω ν επιτευγμά ευγμάτω τω ν της. της. Β έβαι έβαια, α, οιί οι ίδιοι διοιοι οιδι διαφ ω τισ τές δε δεν ν ασ χολήθ χολήθηκ ηκαν αν με ττα α αρ χαι χαιολ ολογι ογικά κά α ντι ντικείμ ενα αλλά ενθάρρ ενθάρρυνα υνανν μ ια π ιο σ υνολική κα ιορθ ιο ρθολ ολογι ογισσ τική σύ σύλληψ λληψ η ττης ης ισ τορί τορίας ας (βλ. σσχετ χετιικά στον τόμο Α της Θ .Ε . με τίτ λο «Ε ισ αγω γή σσττον Ε λληνι λληνικό κό Π ολιτισμ ό», υπ υποενότ οενότητα ητα 2.2.3, σ. 144). Σ τον πρώ ιμ ο 19ο αι αιώώ να α ρχί ρχίζε ζειη ιη ενν εννοι οιολογι ολογική κή διαμ όρφ ω σ η ττης ης Α ρχα ιολ ο γία ς, η οπ οία οία εδρα ιώ νετ νεταα ιω ς επιστήμ στήμη η μόλι μό λις στα μ έσα ττου ου ίδιου διου α ιώ να. Μ ετά ετά ττο ο 1850 δια δια π ισ τώ νετ νεταα ιταχ ιταχεί εία εννοιολογι ολ ογική κή α νάπ τυξη υυπό πό την εξε εξελι λικτι κτική οπτι οπ τική της ανθρώώ πι ανθρ πινης νης ισ τορί ορίας, ας, η οπ οί οίαα α κολ κολούθη ούθησε σε δύο σ υμ υμπληρ πληρωω μα τικές πο ρεί ρείες ες.. Η μί μία α ξεκίνη ξεκί νη σ ε ααππ ό ττηη Δ α νί νίαα το 1816 κκαα ι είχε ααντι ντικ είμ ενο ττη η μ ελέ ελέττη της πο πολι λιτι τισ μ ική ς

Λ

ΙΟ ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .4

εξέλι εξέλιξης στ στηη Ν εολιθική θική,, την την εποχή του Χ αλκ αλκού ού κκα α ιτην ιτην εποχή του Σ ιδήρ δήρου. ου. Α υτή υτή η σ κανδι κα νδιναβ ναβιική προσ πρ οσ έγγ έγγιισ η ενδια φ έρθη έρθηκε κε π ερι ερισσ σ ότερο γι γιαα τα ίδια δια τα α ρχα ιολογι ολ ογι  κά δεδομένα. Η δε δεύτ ύτερη ερη π ορ ορεί εία ξε ξεκί κίνησ νησεε 50 χρόνια αρ γότ γότερα, ερα, στ στην ην Α γγλία κα ιτ ιτη η Γ αλλία, κ α ια ναπ ναπττύχθηκ ε γγύρω ύρω απ ό ττη η μελ μελέέτη ττης ης Π αλ αλαι αιολι ολιθι θική κής ς, έχοντ έχοντας ας ω ς βά ση π ερι ερισσ σ ότερο τις θετ θετιικές εεπι πισσ τήμ ες κα ιτ ιτηη Γ εω λογί λογία. α. Κ αι οι δύο βρί βρίσ σ κονταν, ω στόσο, κά κάττω απ ό ττην ην επί επίδρασ δρασ η του Δ ιαφ ω τισμ ού κ αι στο στο πλαί πλαίσ σ ιο ττης ης αναπτυσ σό σόμμ εν ενης ης μμεσα εσαίία ς τά ξης που αρ εσκό ταν να βλέπειτ βλέπειτον ον εαυτό ττης ης ω ς τμή μα της α ν θρώ πι πινης νης προ όδου πο πουυ ήταν τμή μήμα μα ττης ης ανθρώ πι πινης νης φύση ς.

1.4.2

Η σ υμ βολή τω ν

κ α ν δ ιινν α β ί α ν ε ρ ε υ ν η τ ώ ν

Θ εμελιώ δης για την ππρό ρόοδο οδο της αρ αρχαι χαιολογι ολογική κής ς έρευνας έρευνας υπή υπήρξε ρξε η σσυμβολή υμβολή δύο Σ κα νδιναβ ώ ν π ροϊ ροϊσσ τορι ορικώ κώ ν α ρχα ρχαιιολό γω ν με θετ θετι ικιστι κιστικό προ σα νατολισ μό . Σ το πρώ το μμιισό ττου ου 19ο 19ουυ αι αιώώ να ο Δ ανός Christian Jurgensen Thomsen εισήγαγε το «σ ύ σ τ η μ α τ ω ν τ ρ ιώ ι ώ ν ε π ο χ ώ ν »  » -δη λα δή τω ν περιόδω ν του του λίθου, ττου ου χαλκ χαλκού ού κα ιτ ιτου ου σ ιδή δήρο ρο υ- που απ οτε οτελείμέχρισή λείμέχρισή μερα ττον ον κορμ κορμόό για ττηη χρονολόγηση της εευρω υρω πα ϊ κής κή ς προϊ πρ οϊσσ τορί τορίαα ς. Κ ίνητρο ττου ου T Tho homs msen en ήήτταν ο πα τριω τισ μ ός κα ιπλα ιπ λαί ίσ ιο η ααρχα ρχαι ιοδιφ διφ ία του 18ου ααιιώ να κ α ιοι ιο ι εξε εξελι λικτι κτικές έννοιες του Δ ιαφ ω τισ μ ού. Τ ο νέο σ τοιχε οιχεί ίο ήταν η ανά πτυξη μ ιας τεχνι τεχνική ς για για ττηη χρονολ χρονολόγησ όγησ η τω ν αρ αρχαι χαιολ ολογι ογικώ κώ ν δε δεδομ δομ ένω ν. Έ τσι τσι,, τέ τέθηκ θηκαν αν οι βάσει βά σεις για την ταξινόμη νόμηση ση τω ν αρχα αρχαι ιολο ολογι γικώ ν ευρημ ευρημάτω άτω ν ανά ανάλο λο γα με ττοο υλι υλικό κό τους κα καιγι ιγιαα τη σσυσ υσχέ χέτι τισή τους με τα άάλλα λλα ευρή ευρήμα μα τα μιας μιας ανα ανασ σ κα φ ής. Γύρω στ σταα μ έσα ττου ου αι αιώώ να, ο Δ ανός Jens Jacob Worsaae έδω σε έέμφ μφ αση ασ η στ στηη ση μα σία σία τω ν σ υ ν ε υ ρ η μ ά τ ω ν , ,  δηλ δηλαδή αδή σ τις ομ ά δες τω ν αντικει κειμ μ ένω ν που βρί βρ ίσ κονται κο νται μα ζί, κα ιό χιστα μ εμονω μένα α ντ ντιικείμ εν ενα. α. Λ ίγο αργό τερα, ο Σ ουη δός Oskar   Montelius α νέπτυξε τ την ην τ υ π ο λ ο γ ικ ι κ ή μ έ θ ο δ ο ,   με βάσ η τ την ην οπ οία οία μ πορο ύσ ε να πρ οσ διορ διορ ίσ ειτ ειτηη σ χέση χέση , ττηη χρο χρονι νική ακ ολο ολουθί υθία, α, ττηη γεω γρα φ ική διάδο διάδοσ σ η κα ιτην ιτην εξέλι εξέ λιξη ξη α νάμ νά μ εσα σε σ ειρές ομ οει οειδώ δώ ν αντικειμ ένω ν. Ο ίδιος διος πρ οχώ ρη σ ε στ στοο δι δια α χω ρι ρισμ σμ ό ττωω ν εεπι πιμμ έρους φά σ εω ν της Ν εολιθική κής ς κα ιτ ιτης ης εεποχής ποχής του Χ αλκο αλκού. ύ. Η θε ω ρία ρία ττου ου γι γιαα τη «δι «διάχυσ άχυσ η» (diff (diffusio usion) n) ω ς α ιτία τω ν πολιτιστικώ ν αλ αλλα λαγώ γώ ν επη ρέα ρέα  σε την την αρ χαι χαιολ ολογι ογική κή σκ σκέέψ η γι για α μ εγ εγάλο άλο διάσ τημ α, κ υρί υρίω ω ς σε σχέση με την ερμ ερμη η νεία ισ τορι νεία ορ ικώ ν φ α ινομ ένω ν στις πρ οϊσ οϊσ τορι τορικές κές κα καιπ ιπρω ρω τοϊσ τορι τορικές κές περ περι ιόδου όδ ους. ς. Α υτ υτήή η αανάπ νάπττυξη της Α ρχα ιολ ογί ογίαα ς στ στηη Σ κα νδι νδινα ναβί βίαα α πο ποτ τέλε έλεσ σ ε μ οντ οντέλο έλο γι για α πα παρά ράλλη λληλες λες εεξε ξελί λίξε ξειις κα καισε ισε άάλλες λλες χώ ρες ρες.. Έ τσ ι η ππροϊ ροϊστορι στορική κή Α ρχα ρχαι ιολ ολογί ογία α α να να  πτύχθηκε πτύχθη κε ω ς μια μια κα λά ππρο ροσσ διορ διοριισ μ ένη επιστήμ στήμη, η, εκτός α πό ττηη Σ κα νδι νδινα ναβί βία α , στ στη η Σ κω τία, την Ε λβετ λβετίία κκ.α. .α. Κ ινητ νητήρι ήριαα δύναμη αυτού ττου ου μοντ μοντέ έλου ήταν η προώ θησ θηση η μιας τεχνικής σ χ ε τ ι κ ή ς χ ρ ο ν ο λ ό γ η σ η ς   με βάση το ααρχα ρχα ιολ ογι ογικό κό υλι υλικό κό,, χρη σ ιμ ο πο ιώ ντ ντας ας δεδομ ένα που είχαν σσυλλ υλλεχ εχθείαπό θείαπό τους α ρχα ιοδί οδίφ φ ες κα ι με γνώ ση της στυλιστικής αλλαγής.

1.4.3

Η ε ρ ε υ ν ά τ η ς Π α λ α ιο λ ιθ ικ ή ς π ε ρ ι ό δ ο υ

Β ασ ικά σ ημ εία γι γιαα ττη η μελέ μελέττη της Π αλ αλαι αιολι ολιθι θική ς περι περιόδο όδο υ στην ΕΕυρώ υρώ πη ήταν οιεξελίξεις:

38

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .4

ί α ς : η μελέ • στ στηη νέα ε π ι σ τ ή μ η τ η ς Γ ε ω λ ο γ ία μελέττη τω ν πετ πετρω ρω μά τω ν κα ιτ ιτης ης διάταξής τους σε στρώ μα τα ( σ τ ρ ω μ α τ ο γ ρ α φ ί α ) (Hu tto n, 1778) οδήγησ ε στ στηη διατύπω ση αρχώ αρ χώ ν που φ άνηκ αν αρ γότ γότερα ερα χχρήσ ρήσ ιμες στην στην Α ρχαι ρχαιολογί ολογία. α. Π αράλλη αράλληλα, λα, δι δια α ί α τ ο ν ο μ ο ι ο μ ο ρ φ ι σ μ ο ύ ,  που πρ τυπώ θηκε η θ ε ω ρ ία πρεσβεύειότ εσβεύειότιτ ιταα γεω λογι λογικά κά φ α ι νόμ εν εναα γί γίνονταικα νονταικα τανοη τά μέσω της παρα τήρη ση ς σύγχ σύγχρονω ρονω ν δι διεργ εργασ ασ ιώ ν που έδρα έδρασσ α ν και στο πα ρελθόν. Έ τσι τσ ι, έγινε αντιληπ ληπττό ότ ότιοιγεω ιοιγεω λογι λο γικές αλλα αλ λα  γές συ συμβ μβ αί αίνουν νουν σε μ εγ εγάλα άλα διασ τήμ ατα χρόνου κα ι με τον ίίδι διο ρυ ρυθμό θμό όπω ς και οι οισσ ημ ερινές· νές· • στον π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ μ ό τ η ς α ρ χ α ι ό τ η τ α ς τ η ς α ν θ ρ ω π ό τ η τ α ς : οιδι οι διαα πισ πισ τώ σ εις της Γ εω λο λογί γία ς υπή υπ ή ρξα ν ββαα σ ικές για για ένα σσημ ημ α ντι ντικό γεγο γεγονός νός στην πνευμ πνευματι ατική ισ το ρία ρία ττου ου 19ου α ιώ να κ α ισ την ιισσ τορί ορ ία ττης ης Α ρχα ιολογί ολ ογίαα ς, την ααπό πό δειξη της α ρ  χαιότητας χαι ότητας του α νθρώ που πο υ μέσα α πό τη μελέ μελέττη της Π αλαι αλ αιολι ολιθι θική κήςς πε περι ριόδο όδου. υ. Η ύπα ρξη σ πηλ αί αίωω ν στ στην ην Α γγλί γγλίαα κα ιτ ιτηη Γ αλλί αλλίαα με κα τάλ οιπα οιπα α νθρώ πι πινω νω ν δρασ τηρι ηριοτήτ οτήτωω ν που α νάγονταν στην Κ ατώ τερη Π αλα ιολι ολιθι θική έδ έδωω σε ττηη δυνα τό τητα μ ελέ ελέττης ττωω ν ππρω ρω ιμ ότε ότερω ρω ν σ ταδί αδίωω ν ττης ης αανθρώ νθρώ πινης πινης ιισσ τορί ορίας. ας. Α υτέ υτέςς οι οιεξε εξελί λί  ξεις βασί βα σίσσ τηκ αν σσττη Γ εω λο λογί γία κ α ιτ ιτην ην Π αλ αλαα ιοντολογί οντολογίαα . Γ ια ττον ον πρ προσ οσ δι διορ οριισ μ ό, δηλαδή, τω τω ν προ προϊϊσ τορι ορικώ κώ ν φά σ εω ν χρησ χρησιιμο μοποι ποιήθη ήθηκα κανν οιστρω μα τογραφ ικές χρο  νολογήσ νολο γήσ εις του του γεω γεω λογι λογικο κού ύ χρόνου.

Ή δη απ ό τις πρώ τες δεκα δεκαετ ετίίες του 19ου αι αιώώ να ά ρχι ρχισσ ε η έρευνα ττης ης απώ τερης ευρω πα παϊϊκής προ ϊσ τορί ορίας ας με ττην ην ανα ανασκ σκ αφ ή τω ν σπη λαί λαίωω ν όπου βρέθηκα ν ίίχν χνη η αν θρώ πι πινω νω ν κα ταλοί ταλοίπω πω ν κα ιεργα ιεργαλεί λείω ν σε συ συσχετ σχετιισμ ό με ζώ α που είχαν εξαφ α νι νι  στείί. Π ρω τοπ όρο ς σε αυτόν τον ττομ στε ομ έα υπήρ ξε ο Γ άλλος δάσ κα λος Frangois  Vatard de Jouannet (ανα σ κα φ ές σε σπή λαι λαιαα ττης ης Ν Α Γ αλλί αλλίας ας)) κα ισ ύντ ύντομα ομα ττον ον ακο λούθησ αν αρ αρκετ κετοίάλλοι οίάλλοι.. Β ασι ασική κή μ ορφή ήταν ήταν καιο Γ άλλος Jacques Boucher  Celti ticc an d Antediluvian Antiqu ities , de Perthes (κ (κυρ υρ ίω ς με ττοο τρίτομ τομο ο έργο ττου ου Cel 1847-18 1847 -1864) 64).. Ο ιπρ ιπροσ οσ εκτ εκτιικές πα ρα ραττηρ ηρήσ ήσ εις του κα καττά ττην ην εύρε εύρεση ση πελέ πελέκεω κεω ν ττης ης Κ α τώ τερης Π αλα ιολι ολιθι θική κήςς μα μαζζίμε οσ οσττά μα μαμούθ μούθ κα ιρι ιρινόκερου νόκερου ττον ον οδή οδήγησα γησα ν στο συ σχεττισμ σχε σμόό ττωω ν ανθρώ πι πινω νω ν εεργαλεί ργαλείω ν με τα οσ οσττά εξ εξαφ αφ ανι ανισμ σμ έν ένωω ν ζζώώ ω ν, υπο υποδηλώ δηλώ  νοντας νοντ ας την ανθρ ανθρώώ πινη πινη ύπ ύπαα ρξη πολύ ππρι ρινν απ απόό ττον ον βι βιβλι βλικό κό Κ ατακλυσμ ό. Έ τσι τσι,, βα θμι θμ ιαία αία αναγνω ρίστηκε ρίστηκε ότιη προέ προέλε λευση υση του α νθρώ που πή γαι γαινε νε πολύ πι πιο ο πί π ίσω στο παρ ελθόν κ α ιεπο ιεπομένω μένω ς η βιβλική άπ άποψ οψ η γι γιαα τη δημ ιουρ γία ττου ου κ ό σμου σμ ου δεν μπ μπορού ορούσσ ε να γίνειαπ νειαποδεκτ οδεκτή. ή. Μ ε τη δη μιουργί μιουργία, λοιπόν, ττωω ν ενν εννοι οιώ ν ττω ων προϊϊστορι προ στορικώ κώ ν περιόδω ν, ττωω ν συνευρημ συνευρημάτω άτω ν σε ένα κλειστό σύ σύνολο νολο κα ιτης ιτης τυπο υπολο λο γία ς, η ενν εννοι οιολο ολογι γική βάσ βάσηη της Α ρχα ιολογί ολ ογίαα ς ά ρχι ρχισσ ε να ααναπ ναπτύσσ τύσσ εταισ εταισ ημαντι ημ αντικά. κά . Τ όσο όσ ο τις φ υσ ιογνω σ τικές εεπι πισσ τήμ τήμες ες όσο όσ ο κκαα ιτι ιτις α ρχα ιολογι ολ ογικές κές έρευνες επη επηρ ρ έ ασ ε ση μ αντικά το έργο του Κ ά ρ ο λ ο υ Δ α ρ β ί ν ο υ για για την Κ α τ α γ ω γ ή τ ω ν ε ι δ ώ ν   (Origin o f Species) πο  πουυ εκ εκδό δόθη θηκε κε ττο ο 1859. Ο Δ α ρβί ρβ ίνος έθεσε ττην ην έννοι έννοιαα ττης ης εξέ εξέλι λι  ξης (evolutio (evol utio n) ω ς την κα καλύτε λύτερη ρη ερμη νεία γι γιαα την προέλε προέλευσ υση η κα ιεξέ ιεξέλι λιξη φ υτ υτώ ών κα ιζ ιζώώ ω ν. Π αρ αράλ άλλη ληλα λα,, έδειξε τον μμηχανι ηχανισμ σμ ό μμέέσω της φ υσ υσιική κής ς επιλογής τω ν ει δώ ν κα ιτ ιτης ης προ σ αρ μ ογής ττους ους.. Η έν έννοι νοιαα της εεξέ ξέλι λιξης ξης γγρή ρή γορα χρησ ιμο ποι ποιήθη ήθη κε κα ιστ ισ το πο πολι λιτι τισ μ ικό πα ρελθ ρελθόν. όν. Τ ο 1871 1871 δη δημμ οσ ίευσ ευσε ε το δεύτε δεύτερο ρο βιβλί βιβλίοο ττου ου γι γιαα την Κ α τ α γ ω γ ή τ ο ν α ν θ ρ ώ π ο υ   (Des (Descent cent o f Man)  στ  σ το οπο ο ποίίο α ποδεί πο δείκνυ κνυεε ότ ότιτ ιτο ο α νθρώ πινο πινο είδο δος ς πρ προέκ οέκυψ υψ ε μμέσω έσω της ίδια δια ς δια δια δικ δικ α σ ία ς. Η βασ βα σ ική ιδέα της εεξελι ξελικτική ς π ο ρ εί ας τω τω ν πολιτισμ ώ ν κα ιγεν ιγενιικότε κό τερα ρα της ανθρώ πινης πινης δράσ ης κά κάττω α πό την επίδρα δρασ ση

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο ΤΗ Τ

1 .4

τω ν θεω ρι ριώώ ν ττου ου Δ αρβ ίνου κ αιτ αιτωω ν επιγόν γόνωω ν ττου ου οδή γησε στ στηη δι διαμ αμ όρφ ω ση της θ ε ω ρ ί α ς τ ο υ ε ξ ε λ ι κ τ ισ ι σ μ ο ύ κα ιτ ιτην ην εφα ρμο γή ττης ης στ στην ην έρε έρευνα υνα ττω ω ν απα ρχώ ν ττου ου α νθρώ που πο υ κα ιτου ιτου υλι υλικού κού πολι πολιττισμ ού το του. υ. Α ποτέ ποτέλεσμα λεσμα του α νασ κα φ ικού οργασμ ού που πα ρα τηρ είταιστ αι στοο ττελε ελευταί υταίο τέ ταρ αρττο ττου ου 19ο 19ουυ κα ιτ ιτιις α ρχές του 20ού ααιιώ να ήταν όχιμ όχιμόνο όνο η απ αποκά οκά λυψ η ππολλώ ολλώ ν σ που δαί δαίωω ν κέν κένττρω ν ττης ης κλασι κλασικής κής και ρω μα ϊκής Α ρχαι ρχαιότητ ότητας ας αλλά κ αιη εξερεύ εξερεύ νηση ά γνω γνω στω ν ω ς τότε ότε πολιτισμ ώ ν τω ν προϊ προϊσσ τορι ορικώ κώ ν χχρόνω ρόνω ν, όπω ς ο κυκ λα δι κός,, ο μ ινω ικός κα ιο μ υκη ναϊ κός ναϊκός κός στ στην ην Ε λλάδα , ο ασ σ υρι υριακ ακ ός, ο βαβ υλω νιακ ός κα ιο σ ου μ ερια κό ς στ στηη Μ έση Α νατ νατολή, ολή, ο χε χεττιτικό ς στ στην ην Τ ου ρκ ία (Α νατολία). Τ αυ τόχρονα αφ υπνί υπνίστηκ στηκεε ττο ο ενδια φ έρον κα ιγι ιγια α τις ακόμη α ρχα ιότε ότερες ρες περ περι ιό  δους της προ προϊϊσ τορί τορίας ας κυρ κυρίίω ς τω ν λαώ ν που έδρασ α ν στ στην ην Κ εν εντ τρι ρική κή κ α ιτ ιτηη Ν ότια Ε υρώ πη κα ιστ ιστηη λεκάνη ττης ης Μ εσογε εσογείίου, ό πω ς την Π αλα ιολι ολιθι θική κή,, τη τη Ν εολιθική κή,, τη τη Χ αλκο αλκολι λιθική κα ιτ ιταα πρ πρώώ τα σ τάδι άδιαα ττης ης εεποχής ποχής του Χ αλκού αλκού.. Ε πι πιπλέον, πλέον, η επαφ ή μέ σω τω ν ανασ κα φ ώ ν με νέε νέες ς κα τηγο ηγορί ρίες ες ευρημά τω ν οδήγησε σ ε σημ αντικές επι επι  στημ ονικές ανα κα λύψ εις (π.χ (π.χ.. η απο κρυ πτογράφ ησ η ττης ης σ ουμ εριακ ής σφ ηνο ει δούς γραφ ής από ττον ον Sir H enry C reswicke Rawlinso n, η ττε εκμη ρίω ση κα ικ α θι θιέ έ ρω ση τω ν όρω ν «π αλα ιολι ολιθι θικός» κός» κα ι«νεολιθικός» απ ό ττον ον Si r Jo John hn Lubb Lubbock, ock, η εισ αγω γή σσττην «α νθρω πο ποπα πα λα λαιιοντολογία» με τη μελέ μελέτ τη τω ν σπη λα λαι ιολο ολογι γικώ ν ευ ρημάτω ν απ ό ττον ρημάτω ον Edouard La rtet κ.ά. κ.ά.). ). Η αυξα αυξανόμενη νόμενη επι πιστημολογι στημολογική κατε κατεύθυνση ύθυνση της έρε έρευνας υνας στο χώ ρο της προϊ προϊσ σ το ρί ρίαα ς γέ γέννη ννησσ ε κα ιτην έννοι έννοιαα της Π α λ α ι ο ε θ ν ο λ ο γ ία ί α ς (στ (στοο Α ' Δ ιεθνέ εθνές ς Σ υνέδρι υνέδριο ο Π ροϊ ροϊσσ τορικής κή ς Α νθρω πολο πο λογί γίας κα καιΑ ιΑ ρχα ιολογί ολ ογία α ς το 1865) με στόχο ττηη σσυγκρι υγκριτ τική μελέττη τω ν α ρχα ίω ν πο μελέ πολι λιτισμ ώ ν.

40

 

Κ Ε Φ

Λ

Ε νότ νότηη τα 1.5 Μ Ε Γ Α Λ Ε

Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ε

Α Ν Α

Κ Α Φ Ε

Κ Α Ι Ι Α Ρ Υ Η Μ Ο Υ Ε Ι Ω Ν Κ Α Τ Α Τ Ο 19ο   Κ Α Ι Τ Ι Α ΡΧ Ε Τ Ο Υ 20 ο ύ Α Ι Ω Ν Α Π αρά λληλα με τη σ υστηματοποίησ η τω ν θε θεωω ρητικώ ν αρχώ ν κα καιτ ιτωω ν εερευνητ ρευνητι ι κώ ν μεθόδω ν που έγ έγιιναν α ναπ ναπόσ όσ πα σ τα εργαλεί εργαλείαα ττωω ν αρχα αρχαιιολό ολόγω γω ν για ττη η με μελέ λέτ τη, την τταξι αξινόμ νόμησ ησ η κκαα ιτην ιτην ερμ ηνεί ηνείαα ττωω ν αρ αρχα χαίίω ν πολιτισ μ ώ ν, ο 19ος α ιώ νας υπήρ υπ ήρξε ξε η εποχή της της ίδρυσ ης τω ν μεγάλω ν ευρω πα ϊκώ ν μο μουσεί υσείω ν καιτης τέλε έλεση ση ς ανασ καφ ώ ν σχε σχεδόν δόν σε όλα τταα σ ημ εία ττου ου γν γνωω στού αρ αρχαί χαίου ου κόσμ ου. Τ όση ή ταν η έέκτ κταση αση αυτώ ν τω ν φφαι αινομ νομ ένω ν, ώ στε οι ισ τορι τορικο κοίτ ίτης ης Α ρχα ιολ ολογί ογίαα ς να κά νουν λόγο για μια μια ««σσ τρατε ρα τευμ υμένη» ένη» κκαα ι«ηρ ι« ηρωω ική περ περίίοδο» οδ ο» της έρευνα έρευνας, ς, ιδίω δίω ς κα τά το δεύτερο μισό μισό του ααιιώ να.

1.5.1

Η α ν α σ κ α φ ικ ή δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α   σ τ η ν Ιτ α λ ία κ α ι σ τ η ν Ε λ λ ά δ α

Η αρχή έγι έγινε φ υσ ικά α πό ττην ην ΙΙτταλί αλία, α, όπ ω ς ήδη α ναφ έραμ ε (βλ (βλ.. υποενότ υποενότητα ητα 1.2.2 1.2.2), ), γύρω στα μέσα ττου ου 18ο 18ουυ αι αιώώ να. Ο ιανα σ κα φ ικές έέρευνε ρευνες ς συσ τημ ατοποιή θηκαν, όμω όμ ω ς, κυ κυρί ρίωω ς απ ό ττιις αρχές του 19ου κα ιέφ ερα ερανν στ στοο φφωω ς πλή πλήθος θος κινητ νητώ ών ευρημάττω ν αλλά κα ισ ημ αντικώ ν μνημείω ν του εεττρουσ κικού ευρημά κικού (T arq arquin uin ia, Vulci, Chiusi, Ca ere, ν εϊ εϊίί), το υ ελληνικού (Α κρά γας, Σ ελινούς) κα ι του ρω μα ϊκού (Forum (Foru mR Rom omanu anu m, Π αλ αλατί ατίνος λόφ ος κα ιεπα ύλεις στ στηη Ρώ μη, συ συνέ νέχι χιση τω ν εερευ ρευ νώ ν στ στην ην Π ομπη ία α πό ττον ον Giuseppe Fiorelli, έπαυλη στο Bo Bosco scoreal reale) e) πο πολι λιτισμ ού. Σ ημαντ ημ αντιικό ρρόλο όλο στ στηη δι διεξ εξαγω αγω γή αυτ αυτώώ ν τω ν ανασ καφ κα φ ώ ν κα καιτ ιτην ην επιστημονική δη μοσίίευση τω ν πο μοσ πορι ρισσ μά τω ν τους τους έπα ιξαν τα αρ χαι χαιολ ολογι ογικά κά ινστιτούτ ούτα α κα ιοιακ ιο ιακαδη αδη-μίε μίες που έδρευα έδρευανν στ στηη Ρ ώ μη . Α ρχα ιότε ότερη ρη είναι να ι η πα πική πική Pontificia Accademia  Romana di Archeologia, που ιδρύθ δρύθηκ ηκ ε το 174 17400 κα καια ια νακ νακαι αινί νίσ τηκ ε το 181 1816. 6. Α κο κο  λουθείτο αρχικά διεθνές Instituto di Corrispondenza Archeoiogica, που άρχι άρ χισ ε να λειτουρ λειτουργείτ γείτο ο 1829/30 1829 /30 κα ι είχε ω ς μέλη επι επισσ τήμ ονες δια δια φ όρω όρ ω ν ειδικοτ κο τήτω ν κα και ι εθνοτ θνοτήτω ήτω ν. Ιδια ίτερη τερη βα ρύ ρύτητα τητα στην ανα σ ύσ τασ τασηη του ισ τορικού κο ύ ττης ης π α ρελθ ρελθόντος όντος έδω σ ε η ιταλι αλική κή πο λι λιτε τείία α π ό τα πρ ώ τα κκιιόλα όλ α ς χρό χρόνι νια α της ενοπο ενοποίίησ ης ττηη ς ΙΙταλί ταλίαα ς (1860) (1860).. Α ρκείνα α ναφ έρουμ ε ότιτ ότιτοο κκρά ράττος μερίμνησ ε απ απόό νω ρί ρίς ς για την οργάνω ση ειδι δι  κής α ρχα ιολ ολογι ογική κή ς υπη υπ η ρεσ ία ς (Soprinlendenza ai beni archeologici) archeologici) καιχρηματοδό τησ ησεε γενναί γενναίαα ππολλές ολλές α νασ κα φ ές με Ιταλο αλούς ύς αρ χαι χαιολό ολό γους, απ αγο ρεύο ρεύοντας ντας πα  ράλληλα την ανασ κα καφφ ική εργασ εργασίία ξέν ξένωω ν αρχαι αρχαιολόγω ολόγω ν στ στηη χώ ρα κκαιτ αιτην ην εξ εξαγω αγω γή αρχαι αρ χαιοτήτω οτήτω ν χω ρίς ρίς κρα τική έγκρι έγκρισσ η. Π ραγμα ρα γμα τική έκρη κρηξη ξη ση μ ειώ νετ νεται αι στις πρ ώ  τε τεςς δεκα ετίες του 20 20ού ού α ιώ να σ ε όλη την ιιτταλι αλική κή επι επικρ κράά τει τεια , με συ συσσ τημ τηματι ατικές ανα ανα--

I

41

ΙΟ

1

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .5

σ κα φ ές έςτόσο τόσο στους οικι κισμ σμ ούς της Ε τρουρ ρουρίίας (Vet (Vetulonia ulonia,, Bo Bologna, logna, Falerii, Orvie Orvieto, to, Cerveter Cerv eteri) i) όσ όσοο κ α ιστις εελληνι λληνικές κές απ οι οικί κίες ες της Μ εγ εγάλη άλη ς Ε λλά δα δαςς (στην Α πουλί πουλία, α, την Κ αλα βρί βρίαα κα ιτ ιτηη Σ ικελία, με πρω τοπό ρο ττον ον Paolo Orsi) κα ιφ υσι υσικά κά στις ρω  μ αϊκές αϊκές πόλει πό λεις (όπ (όπωω ς στην Ό σ τια , το λιμά νιτ νιτης ης αρ αρχαί χαία α ς Ρώ μης μη ς). Σ την Ε λλάδα, η πρώ τη εικοσ αετ αετίία ττου ου 19ου αιώ να χαρ χαρακ ακ τηρί τηρίζε ζεταια ταια πό την αύ ξηση ττου ου αρ ιθμού τω ν ξξέένω ν πε περι ριηγητ ηγητώώ ν κα ιτω ν επίδοξω ν ανασ καφ κα φ έω ν γγνω νω στώ ν αρχα ίω ν θέ θέσεω σεω ν, παρά λληλα με τη λε λεηλασ ηλασ ία πολλώ ν αρχαι αρχαιολογι ολογικώ ν θησ αυρώ ν που κοσ μούν μο ύν σή μερα δι διάά φ ορα ορ α ευρω πα ϊκά μουσ μο υσε εία (βλ (βλ.. σ χετ χετικά σ τον τόμο Α της Θ .Ε . με μ ε τίτλο «Ε ισα γω γή σσττον ΕΕλληνι λληνικό κό Π ολι ολιττισμ ό», υπο ενότ ενότητα ητα 3.1.1).

Παράδειγμ α 13 Δύο από τις γν ωστό τερες παράνομες ανασκαφ ές στον ελλαδικό χώρ χώρο ο πριν   από την Επανάσταση του 1821 1821 έγιναν από ομάδα Γ ερμανών και Άγγλω ν καλλιτεχνών και αρχιτεκτόνων στο ναό της Αφαίας σ την Αίγινα το 18 1811 11 και στο ναό του   Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσ σες (Φιγάλεια Αρκαδί ας) το 1812. Απ οτέλεσμα   είχαν την ανεύρεση των ολόγλυφων μορφών από τα αετώματα το υ πρώτου ναού   και των ανάγλυφων πλακών της ζωφόρου του δεύτερο υ ναού. Αξίζει να ση μειώσουμε, ότι, παρ παρά ά τον τυχοδιωκτικό τους χαρακτήρα, οι συγ κεκριμένες έρευνες   είχαν και επιστημονικό υπόβαθρο, υπόβαθρο, καθώς μας άφησαν τις πρώτες δημοσ ιεύσεις   αυτών των μνημείων με σχέδια και π εριγραφές.  Όπ ω ς ήτ αν α ν αμ εν ό με ν ο , τ α ευ ρή μα τ α ι δ ι α ί τ ε ρ α εν τυ π ω σ ια κά και κα ι σ η μα ν τι κά για για τη μελέτη της κλ ασικής γλυπτικής τέχ νη ς δεν μπορούσαν να παραμεί   νουν στους τόπ ους όπου βρέθηκαν. Από τη μία η ανυπρρξ ανυπρρξία ία επίση μης ελληνικής αντίδραση ς αλ αλλά λά και η έέλλειψη λλειψη ενδιαφ έροντος εκ μέρους των τοπικών οθωμανικών αρχών, και και από την άλ άλλη λη η αυξημένη ζήτηση ελληνορωμαϊκώ ν αρχαιοτήτων στην κλασικιστική Ευρώπη Ευρώπη είχαν προδιαγράφ ει την τύχη τους. Έτσι, τα   γλυπτά από το ναό της Αφ αίας αγορ άστηκαν το 18 1815 15 για λογαριασμό του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου και εκτίθενται στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου, ενώ   ο ι πλάκε ς τη ς ζωφ ό ρ ο υ από το να ναό ό το υ Α πό λλω λλωνα να κατ έ λη ξ αν σ το Β ρ ε τανικό   Μουσείο στο Λονδίνο, όπου και βρίσκονται μέχρι σήμερα.

Σ τη συ νέχε νέχειια, η Ε πανά στασ η του 182 18211 υπ υπήρ ήρ ξε ανασ ταλτικός πα ρά γοντας για τη δι διενέργε ενέργειια σσυστημα υστηματτικώ ν ανασ κα καφφ ώ ν κα καιάλλω ιάλλω ν εερευνώ ρευνώ ν στ στην ην ηπ ηπει ειρω τική κα ι νησιωω τική Ε λλά δα μ έχριτ νησι έχριτην ην ίίδρυση δρυση του νεοελληνι νεοελληνικού κού κράτους, κρ άτους, ττο ο 182 1828. 8. Α ντί ντίθετ θετα, α, εκείίνο ττοο διάσ τημ εκε ημα, α, ααλλά λλά κα ιαρ γότ γότερα, ερα, δεν έέλει λειψ αν οιλ οιλαθ αθρα ρα νασ κα φ ές κα ιη πα  ράνομη εξαγω γή κά θε είδους αρχαι αρχαιοτ οτήτω ήτω ν από τον εευρύτε υρύτερο ρο ελλαδι λλαδικό κό χώ ρο. Η πο ρεί ρείαα κ α ιη πρ όοδος όο δος της ανασ κα φ ική ς έέρευνα ρευνας ς στην στην Ε λλά δα στη στη δδι ιά ρκ εια ττου ου 19ου α ιώ να σ υνδ υνδέε έεται ταισσ τενά τενά με ττην ην π ο ρεί ρεία α κα ιτις κο κοι ινω νικο πο λιτι λιτικές δο δομ μ ές της νεοελλη νική ς κο κοιινω νία νία ς αλλ αλλάά κ α ιτις δι διεθνεί εθνείςς εξελίξεις. Σ ε ααυτό υτό το δι διά ά σ τημ α κ α  θι θιερώ ερώ θηκ αν ση σημα μα ντ ντιικοίνέοιθεσμ οίκα οίκαιδρα ιδρα στηρ στηρι ιοπ οποι οιήθη ήθη κα ν πολ πολλοία λοία ρχα ιολο γι κο κοίφ ίφ ορ ορεί είς, ελληνικοίκ κοίκαι αιξέ ξένοι νοι,, σ υντ υντελώ ελώ ντ ντας ας απο φ ασ ισ τικά στ στη η δι διαμ αμ όρ όρφ φ ω σ η της σύ γχρονης αρ χαι χαιολο ολο γική ς φ υσ ιογνω μ ίας (βλ. αναλυ αναλυτ τικά σ τον τόμ όμοο Α της Θ .Ε . με τίτλο ««ΕΕ ισ αγω γή ατον ΕΕλληνι λληνικό κό Π ολιτισμ ό», υπ οενότητε οενότητες ς 3.1.1 κκα α ι3.1.2).

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .5

Παράδειγμ α 14 Ιδιαίτερα δραστήρια ήταν η Αρχαιολογική Εταιρεία (βλ. (βλ. στον τόμο Α της Θ.Ε. Θ.Ε.  με τίτλο «Εισαγωγή «Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό», σ. 180,1823), με τη φρο ντίδα και  χ ρ η ματο δ ό τη σ η τη ς ο πο ίας πρ αγματο π ο ιή θ θη η καν ο ι πε ρ ισ σ ό τε ρ ε ς ε λλη νικέ ς   ανασκ αφές κατά τον 19ο 19ο αιώνα.  Ή δ η τ ο 1882 π ρ α γ μ α τ ο π ο ιή θη κ ε η μ ετ α φ ο ρ ά τ ο υ σ ύγ χρ ο ν ο υ ο ι κ ισ μο ύ τ η ς   Ελευσίνας σε γειτονική θέση και άρχισε αμέσως η ανασκαφή του ιερού τη ς Δήμητρας από τον δραστήριο αρχαιολόγο Δημήτ ριο Φίλιο, ο οποίος τη διηύθυνε   χωρίς διακοπή μέχρι το 1894. 1894. 0 λόγ ος που μνημονεύο υμε ξε ξεχωριστ χωριστ ά τη συγκ εκριμένη ανασκαφή είναι γιατί πρόκειται για μία από τις π ρώτες και σχετικά λιγοστές συστηματικές, μακροχρό νιες και άκρως αποδοτικές ανασ καφές που διεξ διεξή ή   χθησαν από Έλληνες αρχαιολόγους σε αρχαιοελληνικά ιερά και μάλιστα παρέ   μεινε έκτοτε οτη δικαιοδοσία τη ς Αρχαιολογικής Εταιρείας. Σχεδόν σύγχρονη ήταν η εκτεταμένη ανασκαφή στο Ασκληπιείον της Επι  δαύρου, που πρα γματοπ οιήθηκε για με μεγάλα γάλα διαστήματα από τον γενικό έφορο    Αρ χα ιο τή τω ν κα καιι γ ρα μμ α τέ α τ η ς Ετ αι ρ εί α ς Πανα Πα να γ ιώ τη Κ αβ βα δί α (18 81 8119 19 03 κα καιι   1916192 1916 1927). 7). Ακο λούθησ αν οι έρευν ες στο ιερό του Αμφ ιαράου στον Ωρωπό,  στον Ραμνούντα και στο Σούνιο από άλλους Έλληνες αρχαιολόγους και πάντα   με την οικονομική και ηθική συνδρομή της Αρχαιολογική ς Εταιρείας.

Παράδειγμ α 15  Α ξί ζε ι να σ υγ κ ρί νο υμ ε τ ις π ρ ο α ν α φ ερ θεί θε ί σ ες α ν α σ κ α φ ές με μια μι α άλλη άλ λη , π ου ξε κίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα (1896) και διεξάγεται από τα μέλη μιας ξένης   αρχαιολογικής αποστολής στην Ελλάδα. Ελλάδα. Πρόκειται για την ανασκαφή τη ς Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών Σπουδών στην αρχαία Κόρινθο, της οποίας τιμή θηκαν   προσφάτως τα εκατό χρόνια από την έναρξή της. Η πόλη είχε καταστραφ εί ολοκληρωτικά από τους Ρωμαίους και τα αρχαία λείψανα ήταν θαμμένα κάτω από   τεράσ τιες επιχώσεις. Ωστόσο, η Κόριν θος τρά βηξε το ενδιαφ έρον της νεοσύστατης τότε Α μερικαν ικής Σχολής, με την ελπίδα ότι ο ανασκαφικ ός χώρος της   δεύτερης σε μέγεθος π όληςκράτους της αρχαίας Ε Ελλάδας λλάδας θ θα α έκρυβ ε θησαυρούς ανάλογους με εκείνο υς της Ολυμ Ολυμπίας πίας και των Δελφών. Η οικονομική ευρω  στία της Σχολής Σχολής ήταν από τότε δεδομένη, καθώς στα ιδρυτικά τη ς μέλη συγκαταλέγονταν όχι όχι μόνον ορισμένα από τα γνωστότερα αμερικανι κά πανεπιστήμια αλλά και και διάφοροι οικον ομικο ί παράγοντες, όπως όμιλοι εταιρειών και πλούσι πλούσιοι οι   ιδιώτες. Η άδεια που παραχ ωρή θηκε από την ελληνική κ υβέρνηση το 189 1896 6 κάλυπτε  όλη την επαρχία Κ ορινθίας, σε σημείο να γίνεται λόγος ήδη εκείν α τα χρόνια για   «πραγματ «πρ αγματικό ικό ανασκ αφικό μον μονοπώλιο» οπώλιο» των Αμερικανών σε αυτό το τμήμα της Πε  λοποννήσου. Εκτός από τα αξιόλογα ευρήματ α και τον υπο δειγματικό τρόπο

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ ΙΟ

it

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .5

διεξαγωγ διεξ αγωγ ής της, η ανασκαφή αυτή έχει σημασία και για δύο επ ιπλέον λόγους λόγους..  Πρώτον, Πρώτο ν, γιατί εί είναι ναι μία από τις πρώτες ερευνη τικές απ οστολές που ενδιαφέρθηκε εκ τός των άλλων για την προϊστορία μιας περιοχής και ασ χολήθηκε από  νωρίς με τον εντοπισμό και τη μελέτη των προϊστορικών οικισμών και, δεύτερον, γιατί τα μέ μέλη λη της αφιέρωσ αν και εξακολου θούν να αφιερώ νουν μεγάλο μέρος της ερευνητικής του ς δραστηριότητας στη διερεύνηση της αρχαίας κορινθιακής τοπ ογραφίας (Λ (Λέχαιον, έχαιον, Κεγχρεαί, Ισθμια) Ισθμια)..

Σ την αρχα ιολο ολογι γική σκη νή διαμ ορ φ ώ θηκα θη κα ν σ ταδι ταδιακ ακ ά δυο κα τευθύνσ εις που ρύθμ ιζαν κα καιτ ιτοο είδος του έργου που πα ρα γόταν ααπό πό τους αρ χαι χαιολό ολόγους. γους. Α πό ττη η μία μία έχουμ ε ττους ους ακα δημ δη μ α ϊκούς κο ύς μελε μελεττητέ ητέςς, πο που υ εργάζονταν σ ε πανεπι πανεπισ σ τημ τημι ια κά κα ι άλλα ερε ερευνητι υνητικά ιδρύμ δρύματα, ατα, κα θώ ς κα ισε μμεγ εγάλα άλα μουσ εία, κ αι αισυ συνέ νέχι χιζαν κατά κά  ποι πο ιο τρό τρόπο πο τις αι αισσ θητ θη τικές κα ιστυλιστικές ανα αναζητήσ ζητήσει εις τω ν π ροκα ρο κα τόχω ν τους τους.. Α πό την άλλη, η αναζήτηση νέου υλικού κο ύ πρ προς ος μελέ μελέττη κκα α ιτεκμη ιτεκμη ρίω ρίω σ η ττης ης Α ρχα ρχαι ιότητας ώ θησ ε τους αρχα ιολό γους στ στην ην εεμμ πει πειρί ρίαα ττης ης ανα σ κα φ ής. Α υτό εεί ίχε απ οτέ οτέλεσμ λεσμ α την υιοθέτ οθέτησ ησ η νέ νέωω ν αντ αντιιλήψ εω ν για το ρόλο κ α ιτ ιτην ην πρ οσ φ ορ οράά της Α ρχα ιολ ολογί ογίας ας κα θώ ς κα ιτη ιτη δι διεύρυνση εύρυνση της συνεργα σ ίας ττωω ν αρ χαι χαιολό ολό γω ν με επι επιστήμ στήμ ονες κα ι επαγγε επα γγελμ λμ α τίες άλλω ν εειιδικοτ κο τήτω ν (αρ (αρχι χιτέκτονες τέκτονες,, τοπ τοπογρ ογρά ά φ ους, ου ς, γεω λόγου λό γους ς, σχε σ χε διασ τές, ές, φ ω τογράφ ους, εργατοτε εργατοτεχνί χνίτες τες κ.ά.) κ.ά.)..

1.5.2

Η π ο λ ι τ ιικκ ή τ ω ν μ ε γ ά λ ω ν α ν α σ κ α φ ώ ν

Β έβαι έβαια, α, π ολλές απ ό ττιις πρώ τες μ εγάλες εγάλες α νασ κα φ ές του 19ου αι αιώ ώ να, κκυρί υρίω ως στις επα ρχί ρχίες ες της τότε Ο θω μ ανι ανική κήςς Α υτοκρ υτοκρατορί ατορίας ας κκα α ισ τις χχώ ώ ρες ττης ης Ε γγύς κα ι της Μ έσης Α νατ νατολής, ολής, δεν έγ έγιιναν με απόλ υτα επι επισ σ τημ ονικά -μ ε ττη η ση μερι μερινή νή έν νο ια - κρ κριιτήρι τήριαα κκαα ισε ισ ε ορι ορισσ μ ένε ένες ς περ περιιπτώ σ εις δεν μα μας ς ά φ ησ αν οούτε ύτε κά ποι πο ιες, ες, έστω σύντομες σύντ ομες,, εκθέσεις τω ν ανασ κα φ ικώ ν πεπραγμ έν ένω ω ν. Π ολύ σ υχν υχνά ά επιδίω ξη ττω ων ανα σ κα φ έω ν -κα ι επιθυμ ία ττωω ν χχρημ ρημ ατοδοτ ατοδοτώώ ν ττου ου ς- ήταν η εύρε εύρεση ση μο ναδικώ ν αρχαι αρ χαιολογι ολογικώ κώ ν θησα θησαυρώ υρώ ν κα ιη μετ μεταφ αφ ορά ττους ους (ορι (ορισ σ μένε μένες ς φ ορ ές κα ιη πώ ληση ) στα μ ουσ ου σ εία της ιδια δια ίτερη τερη ς πα πατρί τρίδα δας ς τους. Κ ά τιανά λογο λο γο δδεν εν ίίσ σ χυε γι γιαα τι τιςς αρ χαι χα ιό  τητε ητες ς που πο υ αποκ απ οκαλ αλύπ ύπτοντ τονταν αν σε ππερι εριοχές οχές της ΙΙτταλί αλ ία ς κα καιτ ιτης ης Ε λλά δας δα ς, τουλά τουλάχι χισ τον στ στο ο πλαί πλα ίσ ιο επί πίση σημω μω ν ανασ κα φ ώ ν, για τίαυτό απα γορευό γορευόταν ταν ρητά α πό την οικεί κεία α νομοθεσί νομ οθεσία. α. Α ντ ντίίθετ θετα, α, οι οιέρευνε έρευνεςς στ στη η ση μερινή Τ ουρ κί κία, α, την Α ίγυπτο, ττηη Σ υρί υρία α , τον Λ ίβα  νο, το το Ιρά κ κκαα ιτο ιτο ΙΙρά ρά ν πλο πλούτι ύτισ αν πο πολλά λλά κρα κρ α τικά μ ουσ εία κ α ι ιδιω τικές συλλ συλλογές ογές της Ε υρώ πη ς κα ιτης ιτης Α μερι μερικής κής με ννόμι όμιμο μο -γι -για α τα δεδομ ένα ττης ης εποχή ς- τρόπο τρόπο , κα θώ ς οι οιαα να νασσ κα φ είς εείίχαν ττοο δι δικα κα ίω μ α κ α ιτ ιτην ην ά δει δεια α α πό τις α ρχές του ττόπ όπου ου,, κυρίίω ς τις οθω μα νικές κυρ κές,, να πά ρο ρουν υν μ αζί αζίττους όσ όσα α α πό τα ευρήμ ευρήματα ατα επιθυμ θυμούσ ούσ αν. Γ ια ττην ην προώ θησ η κ αιτην οι οικονομι κονομική κή υ ποσ τήρι ήριξη ξη α υτ υτώ ώ ν τω ν πολυδά πα νω ν κα ιμ ακροχρόνιω ν αποστολ αποστολώώ ν στ στην ην Α νατ νατολή ολή οργανώ θηκα ν διάφ ορο ισ ύλλογ ύλλογοι οι στην Ε υρώ πη πη,, στους οπ οποί οίους ους συμ μετ μετεί είχαν κα ισ υνεισ έφ ερα ερανν ω ς μέλ μέληη γνω σ τοίοι τοίοι  κο κονομ νομ ικο κοίπα ίπα ρά γοντε γοντεςς κα καιά ιάλλες λλες προ σ ω πι πικό κόττητες της εποχή ς. Ιδι δια α ίτε τερα ρα δημ οφ ι-

44

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .5

λής ήταν η αγγλική Ε τ α ι ρ ε ίίαα γ ι α τ η ν ε ξ ε ρ ε ύ ν η σ η τ η ς Α ί γ υ π τ ο υ (ιδρύθηκε το 1882 ω ς Delta Exploration F und κ αι μετ μετονομάστ ονομάστηκε ηκε αργότε αργότερα ρα σε Egy Egypt pt Exploration Society), η οπ οί οίαα α ρχι ρχικά κά είχε στόχο «τ «την ην ανακά λυψ η τω ν γρα γραπτώ πτώ ν πηγώ ν της βι βλικής ισ τορίας που βρί βρ ίσκονταν σκ ονταν θα μμ ένε ένες ς γύρω α πό τον Ν είλο». ία τ η ς   Α πό τους πιο δρα σ τή ρι ριου ους ς συ συλλόγου λλόγους ς ήταν επί επίσσ ης η γερμα νική Ε τ α ι ρ ε ία Α ν α τ ο λ ή ς (Deutsche OrientGesellschaft), στ  σ την οπο ία πρω τοστάτ οστάτησ ησ ε ο α ρχαι ρχαιολό ολό  γος Theodor Wiegand, α να σ κα φ έας της Μ ιλήτου, της Π ρι ριήνη ήνης ς κα ιτ ιτου ου ιιερού ερού ττου ου Δ ιδυμαίου Α πόλλω να στ στηη Μ ικρά Α σία. σία. Ο Wiegand ήτ ήταν αν έένας νας πολύπλε πολύπλευρος υρος και δρα σ τήρ ιος εερευνητ ρευνητής, ής, που κυ κυρι ριάρ άρ χησ ε στ σταα ααρχα ρχα ιολ ολογι ογικά κά πρ άγμ ατα ττης ης ΓΓερμα ερμα  νία ς για για ππερι ερισ σ ότερο απ ό μ ισό ααιιώ να. Τ α υτόχρονα , απο α ποτε τελείχαρα λείχαρα κτηρι κτηρισσ τικό ππα α ρά δειγμα της σύ σύνδεσης νδεσης ανά μ εσα στην α ρχα ρχαιιολο ολογι γική έρευνα α πό τη μμίία κκαα ιτι ιτις πο  λι λιττικές φ ιλοδο λο δοξί ξίες ες κ α ιτα οοιικονομ κο νομ ικά σ υμ φ έροντα τω ν ισ ισ χυρώ ν εκεί εκείνης νης ττης ης επο εποχής χής απ απόό την την άλλη. Σ υχνά ττην ην αανάθεση νάθεση συγκεκρι συγκεκριμένω μένω ν ερε ερευνητ υνητιικώ ν αποσ τολώ ν έκαναν ο ικρ ατι κές α κα δη μ ίες ες,, τα τα υ πο υρ γεία Ε ξω τερικώ ν, οι πρ εσβ είες ή ττα α μεγάλα μο υσ εία (π.χ. το το Β ρετ ρετανι ανικό κό στο Λ ονδί ονδίνο νο ή τα κρ κρατι ατικά μ ουσ εία ττου ου Β ερολίνου). Έ τσι τσι,, δεν είναιτυχα ίο όόττιεπ ιεπιικεφ α λή ς τω ν ανα σ κα φ ώ ν, κυ ρίω ρίω ς στις π ερι εριοχές οχές της Μ έση ς Α νατ νατολής ολής,, ήτ ήταν αν α ρκ ετές φ ορές οιξένοιυποπ ρόξενοικα ιοι μη χανικοί μεγ μεγάλω άλω ν έργω ν σε εκεί εκείνες νες τις χώ ρες πα ρά επαγγελμα τίες αρ χαι χαιολό ολόγοι γοι.. Ό π ω ς ήτ ήταν αν α ναμ ε νόμενο, νόμε νο, οιχορη γοίαυτώ ν ττωω ν ανασ καφ ώ ν εν ενδι διαφ έροντ έρονταν αν κυ ρί ρίωω ς για την αντ αντα α πόδοση τω ν υπηρ εσιώ ν ττους ους καιγ ι’ αυτό θε θεωω ρούσ αν ααυτ υτονόητ ονόητη η τη μετ μεταφ αφ ορά τω ν αρ αρχαι χαιοτήτ οτήτωω ν α πό τον ττόπ όπο ο εύρε εύρεσή σή ς τους στις εευρω υρω πα ϊκές χώ ρες ρες.. Υ πή ρξαν επίση ς ορ οριισ μ ένε ένεςς περι περιπτώ πτώ σ εις που οι α να νασσ κα φ είς χχρη ρη μ ατοδό ατοδόττησ αν οι ίδι διοιτι οιτις έρευνές τους ους,, όπ ω ς ο Ε ρρ ίκο ς Σλή μα ν στ στην ην Τ ροί ροία, α, τις Μ υκήνες υκήνες,, την την Τ ίρυνθα κα ιτον ιτον Ο ρχομεν ρχομενό, ό, ο Jo hn T urtle Wo od σ το Α ρτε ρτεμίσι μίσιοο ττης ης Ε φ έσου κα ι αρ χικά ο Sir Arth ur Evans σ την Κ νω σό. Σ το δεύτ δεύτερο ερο μι μισό σό ττου ου 19 19ου ου αι αιώώ να ολόκληρα αρ χαί χαία α μνημ εία μ εταφ εταφ έρθη κα ν στ στην ην Ε υρώ πη κ α ικ υρι υρ ιολεκτικά ξανα σ τήθη κα ν στ στιις α ί θουσ ες τω ν μεγ μεγάλω άλω ν μουσ μουσεί είω ν.

Παράδειγμ α 16  Α ν ά μ εσ α σ τα π ιο χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά π α ρ αδ εί γ μ α τ α ξε χ ω ρ ί ζε ι ο ελ λ η ν ισ τ ικ ό ς   Βωμός της Περγάμου στο κρατικό Μουσ είο του Βερολίνου (τότ ε υπό πρ πρωσική ωσική  εξουσία), που έλαβε μάλιστα το όνομα Μουσείο της Περγάμου από το εντυπωσιακότερο έκθεμά του. Στο ίδιο μουσείο εκτίθενται ανακατασκευασμένα και άλλα μεγάλα μεγάλα τμήματα μεμονωμένω ν κτισμάτων ή ολόκληρων συγκροτημάτω ν της   ελληνιστ ικής (όπως το πρόπυλο του ιερού τη ς Αθηνάς στην Πέργαμο, η δυτι δυτική κή   πρόσοψη του ναού του Διός Σωσιπόλεως στη Μαγνησία, στον ποταμό Μαίανδρο) και της ρω μαϊκή ς εποχής (όπως η π πύλη ύλη τη ς Αγοράς της Μιλή του). Ό λ’ αυτά  μεταφ έρθηκαν στο τελευτ αίο τέταρ το του 19 19ου ου και στις αρχές του 20 20ού ού αιώνα  από αρχαιολογικούς χώρους της Μικράς Ασίας, που ανασκάφηκαν από γερμανικές απ οστολές υπό την αιγίδα των κρατικών μουσείων του Βερολίνου.

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ

I

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .5

Παράδειγμ α 17  Απ ό α υ σ τ ρ ια κ ή απ ο σ τ ολ ή , μ ε επ ι κ εφ α λ ή ς τ ο ν α ρ χ α ιο λ ό γ ο Ot to B en n d o r f ,  εντοπίστηκε και μ εταφ έρθηκε (18 (1882 82188 1884) 4) τμηματικά το λυκικό Ηρώον της Τρύ   σας (σημ. Gjolbasch i), που εκτίθεται σήμερα στο K unsthistoris ches Museum   της Βιέννης.

Παράδειγμ α 18  Απ ό τα μ ν η με ία τ ω ν α ν ατ ολ ικ ώ ν π ολ ιτ ισ μώ ν α ξί ζ ει να α ν α φ έρ ο υ μ ε τ η ν επ ιβλητική βλητ ική αναπαράσταση τ ης π ομπικής οδού με την πύλη της Ιστάρ και τμημάτων   από άλλα μνημειακά κτίσματα της Βαβυλώνας στο Vorderasiatisches Museum   του Βερολίνου, προϊόν ανασκαφών που υποστη ρίχθηκαν εεπίσης πίσης από τα κρατικά   μουσεία του Βερολίνου και την Εταιρεί Εταιρεία α της Ανατολ ής.

Παράδειγμ α 19 Λίγο νωρίτερα απ οκαλ ύφθηκε στα Σούσα, α από πό γα γαλλική λλική αρχαιολογικ ή αποστολή, το ανάκτο ρο του Δ αρείου, ολόκληροι τοί τοίχοι χοι του αποκατασ τάθηκαν από χιλιά χιλιά-δες θραύσματα και εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου στο Πα Παρίσι. ρίσι.  Έ ν α άλ άλλο λο χ αρ ακ τ ηρ ισ τ ικ ό α υτ ή ς τ η ς «ηρ ωι κή ς» επ οχ ής τ η ς Α ρ χα ι ολ ογ ία ς ε ί ναι η εξάπλωση εξάπλωση της ανασ καφικής δρά σης και σε περιοχές που βρίσκονταν στην   περιφ έρεια του ελληνικού και του ρωμαϊκ ρωμαϊκού ού πολιτισμού. Τότε χρονολογούνται   οι έρευν ες των Άγγλων W.M. F Flinders linders Petrie και Ernest A. Gardn er στην Αίγυπτο   και το Σουδά Σουδά ν (Ναύκ ρατ ις, T Tell ell Defeneh, Μέμφις, Φαγιούμ, Μερό η κ .ά.) .ά.),, των  Ernst von Stern Stern και Farmakows ky σε περιοχ ές του Εύξεινο υ Πόντου (Ολβία,  Berezan κ.ά.) και οι ανασκαφές σε διάφορες θέσεις της Συρίας (Baalbek, αρχ.   Η λιό πο λις ), τη ς Β ό ρ ε ιας Α φ ρ ική ς (C h e rch e l, αρ χ . Κ αισ άρ ε ια), τη ς ΙΙσ σ π ανίας   (Mirida, αρχ. Εμέριτα), ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης (Vindonissa στην   Ελβετία, Carnunt Carnunt um στην Αυστρία, Limes στη Γερμανία ), που προσ έθε έθεσαν σαν νέα   στοιχεία στ ις γνώσεις για τη ζωή, τους θεσμούς και την καλλιτεχνική παραγωγή   στις ελληνικές απο ικίες και αργότερα τις ρωμαϊκές επαρχίες.

1.5.3

Κ ρ α τ ιικκ ά μ ο υ σ ε ία ί α κ α ι ι δ ι ω τ ικ ικ έ ς σ υ λ λ ο γ έ ς   τ ο 19ο α ι ώ ν α

Η ανα σκ αφ ική δρασ τηρι ηρ ιότητ ότητα α επε επεκτε κτειινόταν με ττα α χείς ρυθμο ύς καιτα ευρή  μα τα πο πουυ ππρο ρο έρχοντα έρχοντανν απ ό ττιις α νασ κα φ ές γέμι γέμιζαν ζαν δι δια α ρκ ώ ς τα μ ου ουσ σ εία σ τις εευ υ ρω πα ϊκές πρω τεύουσ ες καιμ κα ιμ εγαλουπόλεις. Η πολιτική ττω ω ν μεγ μεγάλω άλω ν ανασ κα φ ώ ν κα ιη πολ πολιιτική τω ν μεγάλω ν μο μουσ υσεί είω ν ήτ ήταν αν ττοο 19ο ααι ιώ να α λλη λληλένδε λένδετ τες. ες. Δ εν εεί ίναι να ι τυχα υχαίίο ότιστο δδιιάσ τημ α που εξε ξεττάζουμ άζουμεε ιδρύθη κα κανν στ στην ην Ε υρώ πη πολλ πολλά ά μο μουσ υσεί εία με κρα τική πρω τοβο υλί υλία. α. Α ντί ντίθετ θετα, α, στ στηη Β όρ εια Α μερι μερική κή η ίδρυση τω ν πρώ τω ν

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1.5

Κ Ε Φ

Λ

αρ χαι χαιολ ολογι ογικώ κώ ν μ ουσ είω ν οφ είλετ λεταα ισ ε ιδιω διω τική πρω πρ ω τοβ ουλί ου λία. α. Ε πίσ πίσ ης πολλές ιδι διωω τικές συ λλο γέ γέςς αρχα ιοτήτω ν, π ου δη μ ιου ργή θη κα ν κυ ρί ρίωω ς στ στην ην ΙΙτταλ ία (Castellani, Campana, Canino, Feoli, Farnese, Guglielmi, Pourtales, Blacas) αλλά και στ στην ην Ε λλάδα (Sabouroff, Σ λήμαν), δι διαλύθη αλύθη καν κ αι κατέ κατέληξαν ληξαν σε διάφ ορα κρ κρατι ατικά μο υσ υσεί εία. Α ξιοσ ημ είω τος εείίναι ναικα κα ιο α ρι ριθμ θμός ός επαρ επαρχι χιακ ώ ν μο μουσ υσεείω ν που οργανώ θηκ αν ττότ ότε από τους όπους όπ έέδρες ους όπο όπου διεξ διεξάγονταν νασ κα σε πό λει ς όπου υπεήσε ρχαπολλούς ν π α νεπι σ τημ ιακτές δρες Α υρχα ιολογί ολάγονταν ογίαα ς. Εαανασ κτός απφόές τιής κλα κλ α σ ικές α ρχα ιότητες ότητες,, που εξακ ολου ολ ου θού σ α ν να κκρα ρα τού ν κυρί κυρίαρ αρ χη θέση σ τις προθή πρ οθή κες τω ν μο μουσ υσεί είω ν, έκα έκανα ναν ν την εμφ άνι άνισσ ή τους σ υλλ υλλογές ογές με προϊ πρ οϊσσ τορι ορ ικά ευ ρήμ ατα κα ιά ιάλλα λλα α ντ ντιικείμ ενα εθνολογικού κα ιλα ογρα φ ικο κού ύ εν ενδι διαφ αφ έροντος έροντος (π.χ. Μ ουσείο ττωω ν Ε θνικώ ν Α ρχαιοτ οτήτ ήτωω ν από ττον ον Ν απολέοντ απολέοντα α Γ' στ στοο St Germain-enLaye, 1862-1867). Η α ντιπα ρά θεσ θεσηη , εκτός α πό το ππολ ολιιτικό κ α ιστ ισ το επι επισσ τημ τημονι ονικό κό-π -πολι ολιτι τισ τικό επί επί  πεδο, της Π ρω σ ία ς με τη Γ αλλ αλλίία οοδήγη δήγησσ ε το 1830 στην ίδρυσ δρυσηη τω ν μο υσ υσεί είω ν ττου ου Β ερολίνου υυπό πό την α ιγί γίδα δα του Κ άι άιζε ζερ ρ Γ ουλι ουλιέλμου έλμου Γ '. Τ ην ίδι δια α χρο νι νιά ά εγκα εγκαιινιά  στηκε στηκε καιη κα ιη Γλυπτοθ Γλυπτοθήκη ήκη ττου ου Μ ονάχου απ απόό ττον ον Λ ουδοβί ουδοβίκο κο Α ' ττης ης Β αυα ρίας. Στ Στην ην Ισ πα νία νία ττοο Μ ουσ είο ττου ου P rad o ιδρύ δρύθη θηκε κε ττοο 1830 κα ιτο ιτο Ε θνι θνικό κό Α ρχα ιολο γικό Μ ουσ είο ττης ης Μ αδρί αδρίττης ττο ο 186 18677 ααπό πό ττη η βασ βα σ ίλισσ λισσ α Ισ αβ έλλα Β ', σ το πλα ίσιο σιο ττου ου ανταγω αντ αγω νισμ ού ττωω ν εευρω υρω πα παϊϊκώ ν δυνάμεω ν. Τ ην ίίδι δια πολι πολιττική ακο ακολούθησ λούθησ αν κα ιοι βα σ ιλείς της Δ α νία νία ς κα ιτης Σ ου η δία δία ς, β ά ζοντας ττιις βά σ εις με ττιις αρ αρχα χαιιο λο γικ γικ ές τους σ υλλογές για για ττην ην ίδρυσ δρυσηη ττωω ν αντ αντίίστοι στοιχω χω ν Ε θνικώ ν Μ ουσ είω ν στ στην ην Κ οπεγχ οπ εγχά ά γη ττο ο 1848 κα ιτ ιτηη ΣΣττοκχόλμ η ττοο 1865 1865.. Π αρ αράλλ άλληλα ηλα , πα παλα λα ιότερα μ ουσ ουσεί εία, όπ ω ς το Β ρετ ρετανι ανικό κό (1753-1759) κα ιτο ιτο Λ ούβρ ο (1793 (1793), ), σσυνέχι υνέχισ α ν να εμπ εμπλουτί λουτίζον ζοντται με νέα νέα εκθέμα τα π ου π ρο έρχονταν είτε από α νασ κα φ ές (όπω ς εεκεί κείνες νες του Sir Cha rles Th Thom om as Ne Newton wton , κα τοπι οπ ινού δι διευθυντ ευθυντήή ττου ου Β ρετ ρετανι ανικού κού Μ ουσ είου, στο Μ αυσ ω λεί λείο ττης ης Α λικαρνασ κα ρνασ σο ύ, ττην ην Κ νίδο κα ιτα ιτα Δ ίδυμ δυμα) α) είτε από α γορές με μεμο μο νω μέν μένωω ν έέργω ργω ν (όπω ς η Α φ ροδίτη ττης ης Μ ήλου, η Ν ίκη ττης ης Σ αμ οθράκ ης κ.ά.). Σ το πλα πλαίίσ ιο της τόνω σ ης ττου ου λαϊ λα ϊκού κο ύ εθνικού κο ύ α ισ θήμ θή μ ατος κα ιτης ιτης εν ενίίσ χυσ χυσης ης ττω ων δεσμ ώ ν με το πρ ογο νι νικό κό σ τοι τοιχεί χείο ιδρ δρύθ ύθηη κα ν στο δεύτερο μ ισό του 19ου αι αι.. τα τα εθνικά εθνι κά μ ου σ εία της Ε λλ ά δα ς κ α ιτης Ιταλ ταλίία ς. Έ τσ ι, σ τις δεκ δεκαα ετίες 1860-1890 εγ εγκα καιινιάσ τηκ ηκαν αν τα κτίρι ριαα του Μ ουσ είου της Α κρο κροπόλ πόλεω εω ς καιτ καιτου ου Ε θνικού Α ρχα ρχαι ι ολογικού Μ ουσ είου στην Α θήνα , το το οπο ίο εί είχε χε όμω ς θεσμ οθετηθείήδη απ ό ττο ο 18299 (βλ. σ χετ 182 χετικά στον τόμο όμ ο Α της Θ .Ε . με τίτλο « Ε ισ αγω γή στον ΕΕλληνι λληνικό Π ολι ολιτ τι σμό», υποενότητες υποενότητες 3.1 3.1.1 .1 κα ι3.1.2). Τ ο Α ρχαι ρχαιολο ολο γικό Μ ουσ ουσεί είο ττης ης Φ λω ρεν ρενττίας, ττο ο Ε θνι θνικό Μ ουσείο ττωω ν Θ ερμώ ν καιτ καιτοο Ε τρουσκι ρουσκικό κό Μ ουσείο ττης ης Villa Giuli Giuliaa (τ (ταα δύο τελε ελευταί υταίαα στ στηη Ρ ώ μη ) συσ τάθ άθηκ ηκ αν στ στηη δεκα ετ ετίία πο πουυ ακ ακολο ολούθη ύθησσ ε τη δημ ιου ουργί ργία α του ιταλι αλικού κού κρ κράτους άτους το 1870, εενώ νώ το Μ ουσ είο ττωω ν Β ουρβ όνω ν, που προϋ προϋπή πή ρχε, στη στη Ν εάπολη μετ μετονομάστ ονομάστηκε ηκε σε Εθνικό Μ ουσείο Ν εαπόλεω ς. Τ ο 187 18700 ιδρύθη κα ν στ στιις Η Π Α το Μ ητροπολιτικό Μ ουσ είο Τ έχν χνης ης της Ν έας Υ όρκης καιτ καιτοο Μ ουσείο Κ αλώ ν Τ εχν χνώώ ν της Β οστ οστόν όνης ης,, εν ενώ ώ το 190 19099 η Walter Arts Gallery Galle ry στ στηη Β αλτιμόρ μόρηη κκαα ιτο ιτο 191 1912 2 το Β ασ ιλικό Μ ουσ είο ττου ου O Onta ntario rio σσττο ΤΤορόντο. ορόντο. Π ερι ερισσ σ ότερες πλη πλ η ροφ ρο φ ορί ορ ίες, ες, όμ ω ς, για τις σ υλλ υλλογές ογές κα ιτα μ ουσ εία θα βρεί βρ είτε στο στο Γ ' τόμο αυτής της Θ εμα εματι τικής κή ς ΕΕνότ νότητας ητας..

I

47

ΙΟ

1

 

Ε νότ νότητ ητα α 1.6 Η Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΑ

Τ Ι

Α Ρ Χ Ε

Τ Ο Υ 20 ο ΰ Α Ι Ω Ν Α Κ Α Ι Τ Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α   Τ Ο Υ Μ Ε Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο Υ :  Ν Ε Ο Ο Υ Μ Α Ν Ι Μ Ο

Κ Α Ι Ι Τ Ο Ρ Ι Μ Ο

Σ τις πρώ πρ ώ τες τες δε δεκα κα ετί ετίες του 20ού α ιώ να ο ιμ εγάλ εγάλες ες ανα σ κα φ ές συνεχ συ νεχί ίσ τηκα τηκανν με αμ είω τη έντ ένταση ασ η κ α ιερευνητικού κούς ς σ τόχους ανά ανάλογο λογους υς με εκείνους ττου ου π ροη ρο η γούμ ε νου αι α ιώ να. Σ ημ αντική γι γιαα ττηη δδιιεξαγω γή τους υπ υπή ή ρξε η χρημ ατοδότησ η είτε από κρα τικού ς κα ι ιδω τικούς οργανι οργανισσ μ ούς (μ εγ εγάλα άλα ευρω πα ϊκά μο υσ υσεί εία, αρ χαι χαιολ ολογι ογι  κές ετα ετα ιρεί ρείες ες κ.ά .) είτε α πό πλού πλ ούσσ ιους ου ς ιδιώ διώ τες τες (όπ (όπω ω ς Α μ ερι ερικα κα νού νούςς μμαι αική κή νες στην ανασ καφ ή ττης ης αρ χαί χαίας ας Α γορά ς στην στην Α θήνα, βλ. βλ. σχετ σχετι ικά σ τον τόμο Α της Θ .Ε . με τίτλο «Ε ισ αγω γή στον Ε λλη λληνι νικό Π ολιτισ μό», μό », υπο υποενότητα ενότητα 3.1.3, σ. 201). Η βελτ βελτί ίω  ση τω τω ν ανασ καφ ικώ ν κα ιεποπτ ιεποπτιικώ ν μεθ μεθόδω όδω ν (στ (στρω ρω ματ μα τογραφ ική ανάλυσ η, χχρήση ρήση τεχνολογι εχνολογικώ ν μέσω ν, αεροφ ω τογραφ ία) , η υιοθέ υιοθέτ τησ η νέω νέω ν χρονολο χρονολογι γικώ ν ττεχν εχνι ι κώ ν (δε (δενδροχρονολόγησ νδροχρονολόγησ η) κ αι αιη η τυπολογική κα τάταξη όλω ν τω ν εευρημ υρημ άτω ν άρχι άρχι  σα ν νναα κκάνου άνουνν σταδι σταδιακ ακ ά ττην ην εμφ άνισή τους ους.. Α ν κα ιδεν στ σταμ αμάτησε άτησε η αναζήτ αναζήτησ ησ η τω ν μεγ μεγάλω άλω ν μνημε μνημείίω ν, τω ν θησαυρώ ν καιτ καιτωω ν εεπι πιγραφ γραφ ώ ν, ω στ στόσο όσο α υξήθηκε το ενδιαφ έρον γι γιαα τα λι λιγότ γότερο ερο εντ εντυπω υπω σ ιακ ά ευρήμ ατα κα ιτα ιτα γενικά ανα σ κα φ ικά πορίσμ πορί σμ ατα. Β ασι ασική κή θέση θέση στην στην άν άνττληση τω ν αρχαι αρχαιολογι ολογικώ κώ ν πλη πληροφ ροφ ορι οριώ ώ ν απο αποκτά κτά πλέον καιη προσ πρ οσεεκτ κτιική εκτ κτίίμησ η ττωω ν σ υνε υνευρη υρημά μά τω ν (contex (context) t) κα ιτ ιτω ω ν λοιπώ ν δε δομένωω ν της ανασ καφ ής. Στ δομέν Στην ην καθιέρω ση τω ν προ ανα φ ερθέ ερθέντ ντω ω ν σημ αντ αντι ικό ρόλο έπαιξαν έπαι ξαν ορι ορισσ μένοι επι επιφφ α νε νείίς α ρχα ιολό γοι γοι-α -α νασ κα φ είς, όπω ς οιΆ γγ γγλοι λοι W.M.  Flinders Petrie κ α ι Mortimer Wheeler, με τις πρ πρω ω τοπ τοπόρ όρ ες γι για α την εποχή τους έρευνες σε Α ίγυπτο/Π αλαι αλ αισσ τίνη κα ιΒ ρετανία αντίσ τοιχα. οιχα.

Παράλληλα Κ είμ ενα Δ ι α β ά σ τ ε σ τ ο σ η μ ε ίο ίο α υ τ ό τ α Π α ρ ά λ λ η λ α Κ ε ίμ ίμ ε ν α α π ό τ ο ν τ ό μ ο τ ο υ P. P. B a h n   ( ε π ι μ .) ,  The C ambridge Illustrated History of Ar Archaeology, chaeology, Κ α ί μ π ρ ι τ ζ 19 1 996, σ .  148149 κ α ι 200201, σ τ α ο π ο ί α σ κ ι α γ ρ α φ ο ύ ν τ α ι η π ρ ο σ ω π ι κ ό τ η τ α κ α ι τ ο έ ρ γ ο τ ω ν   δ ύ ο ε ρ ευ ν η τώ ν π ο υ π ρ ο α ν α φ έ ρ α μ ε . Έ τ σ ι θ α μ π ο ρ έ σ ε τ ε ν α κ α τ α ν ο ή σ ε τε τη ν π ρ ο σ φ ο ρ ά κ α θ ε ν ό ς σ τ η ν π ρ ό ο δ ο τ η ς α ι γ υ π τ ι ο λ ο γ ία ία ς κ α ι τ η ς ε π α ρ χ ι α κ ή ς ρ ω μ α ϊ κ ή ς   Α ρ χ α ι ο λ ο γ ία ία ς , α ν τ ί σ τ ο ιχ ι χ α , τ ό σ ο σ ε θ ε ω ρ η τ ι κ ό ό σ ο κ α ι α ν α σ κ α φ ι κ ό ε π ίίππ ε δ ο .

Π αράλλη αράλληλα, λα, ήδη απ ό τταα πρώ τα χρόνι χρόνιαα ττου ου 20ού αι αιώ ώ να, εντ εντάθη άθη καν οιθ οιθε εω ρητι κές αναζητήσ εις τω ν ααρχα ρχαιιολό γω ν κα ι ιστορι στορικώ κώ ν ττης ης αρ χα χαί ία ς τέχ έχνης. νης. Ο ι μελε μελετ τη τέ τέςς εεπεδί πεδίωω κα ν να εμβα θύνουν ττώώ ρα σ τα προ προβλή βλή μ ατα ττου ου α ρχα ρχαί ίου πολι πολιτ τισμ ού κκαι αι τω ν καλλι καλλιττεχνι εχνικώ ν του εκφ άνσ εω ν κα καινα ινα κκατανοήσ ατανοήσ ουν ττην ην εσω τερική α ξία τω ν

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .6

Κ Ε Φ

Λ

έργω ν. Ω ς αλ αλλη ληλένδετ λένδεταα φ α ινόμ ενα εξετ εξετάά ζονταν εξίσ ου η ισ τορί τορίαα ττης ης τέχνη τέχνης ς κ α ιτο ιτο ισ τορι ορ ικό γίγνεσ γνεσθα θα ι. Α ξίζει ζεινα να α ναφ να φ έρο έρουμ υμ ε εδώ τις κα θορι θο ρισσ τικές εργα εργασσ ίες του Α υ στριακ ού κα θηγητή Α ρχα ιολ ογί ογίαα ς Emanuel Lowy σχετικά με την ουσία της τέ χνης,, τη χνης τη σ χέσ χέσ η της αρ αρχα χαίία ς εελλη λληνι νικής κή ς τέχνη τέχνηςς με τη φ υσι υσ ική πρα πρ α γμα γμ α τικότητα κό τητα κκαα ιτην ιτην υπόσταση τω τω ν εικονογρα φ ικώ ν σχ σχημ ημ άτω άτω ν ( Die  Die Naturw Nat urw ied erg ab abee in de ra lter lt eren en   1900, 0, κα ι «Ty pen wa nde runge n» στ στοο Ja hr es he fte romischen Kunst,  Kunst,   Ρώ μη 190 ft e des   Osterreichisc Osterre ichischen hen Archaologischen Instituts, Instituts , XII, 190 1909, 9, σ. 24 2433 κ.ε.). Α υτ υτές ές οια ναζητ ναζητή ή σ εις γι γιαα του τουςς «νόμο «νόμους» υς» πο πουυ δδιιέπο έπουν υν ττην ην κκαλ αλλι λιτε τεχνι χνική αντίληψ λη ψ η ήταν α π ό ρ ρο ια τω ν θετιικι θετ κιστι στικώ ν ττάσ άσ εω ν που είχαν α ναπ τυχθείήδη α πό τα τέ τέλη λη του 19ου αι αιώώ να. Σ η  μαντ μα ντιική ή ταν κα ιη σ υμβολή υμ βολή του Ε λβετού ισ τορι ορ ικού κο ύ ττης ης ττέχνης έχνης Heinrich Wolfflin  ),  με την κα καθι θιέρω σ η τω ν διαφ όρ όρωω ν «κ «καλλι αλλιττεχ εχνι νικώ ν κατηγορι κατηγοριώώ ν» ( Kunstkalegorien Kunstkalegorien), όπω ς είνα ιη σ χεδιασ τική , η ζω γρα γραφφ ική κα ιη πλα σ τική φ όρμ α, η κλειστή κα ιη ανοικτ κτή ή φ όρμ α κ.ά. Η λήξ λήξηη ττου ου Α ' Π αγκόσ μι μιου ου Π ολέμου επέφ ερε βα βαθι θιάά κρίση στις ανθρω πι πισσ τικές καιηθ κα ιηθιικές α ξίες, ες, πο πουυ κλο κλονί νίστηκ στηκαν αν ααπό πό την κοσ μ οταρα χή της πολεμι πο λεμική κής ς σ ύρρ ύρραξη αξης ς όσο κα ια πό τις κα καττα σ τροφ ικές της σ υνέπειες. ες. Σ το πνεύμ α τω ν κα ιρώ ν γι για α νέε νέες ς ανα ζητήσ εις εντ εντάσ άσ σ εται εται κα ιτο ιτο θεω ρη τικό κίνημ κίνημ α του « τ ρ ί τ ο υ ο υ ρ α ν ι σ μ ο ύ » 2 ή «ν ε ο ο υ μ α ν ισ ι σ μ ο ύ », με κύρ κύριιο εκπ εκπρόσ ρόσ ω πο ττον ον κλα κλασσ ικό φ ιλόλο λόλογο γο Werner Jaeger. Η σ ημ ασ ία ττου ου κινήμ κινήμ ατος αυ αυττού γγιια τη μελέτ μελέτηη της ααρρ χαί χα ία ς τέχνης τέχνης έγκ έγκει ειται ταιστο στο γεγο γεγο  νός ότιτ ότιτονί ονίσσ τηκε η δι διαα χρο νική νική α ξία ξία κ α ιη επι επικα κα ιρό τητα ττου ου α ρχα ίου ελληνι ελληνικο κού ύ πολιτισμού. Ε πί πίσσ ης, τότε οι α ρχα ιολ ολόγο όγοιά ιά ρχι ρχισσ α ν να σ τρέφο ντ νται αι σε λι λιγότε γότερο ρο γνω σ τέ τές ς π ε ριόδο ριόδους υς της Α ρχα ρχαιιότητας, ττιις οπ οίες οίες ο A. A nd ren re n α πο κα λεί«μ λεί«μηη υπ υποδ οδει ειγμα γμ α τικές» («non exem exemplary» plary»). ). Γ ια ππαα ρά δειγμα γμ α , εκδη εκδηλώ λώ θηκ θηκεε έέντ ντονο ονο ενδι ενδιαα φ έρον γι γιαα τις εειικα  στικές δημ δη μ ιουργί ου ργίες ες κα ιτα ά λλα επιτεύγμ τεύγμ ατα της ααρχα ρχα ϊκή ς κα ιτης ιτης πρ πρώώ ιμ ης κκλα λασ σ ι κής περι περιόδο όδο υ, κα θώ ς κα ιτ ιτης ης ύσ τερης Α ρχαι ρχαιότητας ότητας.. Α υτ υτόό εί είχε χε απο τέλε έλεσσ μα οι ερευνητ ρευνητέές να στραφ ούν σ την εν ενττατική μελέ μελέττη τω ν ααρχα ρχα ίω ν πρω τοτύπω ν κα ιόχι μόνο τω ν αντ αντιιγράφ ω ν, όπ όπωω ς γινότ νόταν αν κυρ ίω ς ω ς τότε ότε. Π ρω τοπ όρες όρ ες ήταν οιμ ονο γρα γρ α φ ίες του Γ ερμα νού αρ χαι χαιολόγου ολόγου Ernst Langlotz για για τα πρώ πρ ώ ιμα εργαστήρ εργαστήρι ια γλυπ τική ς κα θώ ς κα ι για για την υσ τερο τερο α ρχα ϊκή α γγει γγειοο γρ α φ ία κα ι πλα σ τική (Zeitbestim (Zeit bestim mun g der strengrotfig strengrotfigurigen urigen Vasenmalerei un d der gleichzeiligen gleichzeiligen Plaslik,   Λ ειψ ία 1920, κα καιιFmhgdechis Fmhgdechische che Bildhauerschulen, Bildhauerschulen,  Ν υρεμβέ υρεμβέργη ργη 192 1927) 7).. Γ ια ττοο σ υγκεκρι υγκεκριμμ έν ένοο δι διάσ άσ τημ α π ρέπεινα επιση μά νουμ νουμεε ακόμ ακόμη η ορι ορισσ μ έν ένα α στοι χεία που επηρ έασ α ν ττην ην ππορ ορ εία της αρχα ιολο γική ς έέρευνα ρευναςς. Κ ατ’ αρ αρχήν χήν π ρό κει κει  ταιγια ττην ην ολο ένα κα καιπι ιπιοο σσυστημα υστηματτική μορφ μο ρφ ή που πο υ έπα ιρνε η Α ρχα ρχαιιολογί ολ ογίαα ω ς επι επι  στημονι στημονική απα σχόλησ η κα ιω ς εργ εργασ ασ ία. Ο ιανα σ κα φ ές στην στην ΕΕλλάδα λλάδα κα ιτην ιτην ΙΙτ τα λία ελέ ελέγχοντ γχονταν αν ππλέον λέον απ ό ττοο κκρά ράττος, ττόσ όσ ο με τη θέσπι θέσπιση ση ειδι δικώ κώ ν νόμω ν όσ ο κκαι αι με την επίβλεψ η απ από ό α ρχα ρχαιιολό ολόγους-κρα γους-κρα τικο κούς ύς υπαλλή υπαλλήλους. λους. Α υτ υτήή η κρα τική εποπτεία είχε, ω σ τόσ όσο, ο, κ α ιτι ιτις αρ αρνη νητι τικές της σ υνέπ υνέπει ειες, ες, όπ ω ς συνέβη με την επέμβ επέμβασ ασ η του φ ασ ιστικού κα θεστώ τος κα ιτ ιτωω ν εθνικοσ οσ ιαλ αλιισμ όν σσττα α ρχα ιολο γικά πρ ά γ

ί ν η μ α χ α ρ α κ τ η ρ ί σ τ η κ ε «τ «τ ρ ίτ ίτ ο ς ο υ μ α ν ι σ μ ό ς » σ ε α ν τ ιδ ιδ ια ι α σ τ ο λ ή μ ε τ ο ν «π « π ρ ώ τ ο ο υ μ α ν ιιαα μ ό » τ η ς ρ ω 2 Τ ο κ ίν μ α ϊ κ ή ς π ε ρ ίο ί ο δ ο ν κ α ι τ ο «δ « δ ε ύ τ ε ρ ο ο υ μ α ν ια ια μ ό » τ η ς Α ν α γ έ ν ν η σ η ς κ α τ ά τ ο 15ο α ιιώώ ν α .

49

ΙΟ

U

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .6

μα τα της ΙΙτταλί αλ ίας κα ιτης ιτης Γ ερμα νίας ααντ ντίίσ τοιχα οιχα (π.χ. α νασ να σ κα φ ές κα ιανα ιαναστηλώ στηλώ σ εις μ νημ νημεί είω ν με μ ε εντ εντατι ατικούς κο ύς ρυ ρυθμ θμούς ούς γι για α την προ προβο βολή λή κα ιτην ττουρ ουρι ιστική αξι αξιοπ οποί οίησ ησ η της υπό ιταλική κατ κα τοχή Λ ιβύη βύης ς -π ερι εριοο χές αρ αρχα χαί ία ς Κ υρη υρηναϊ ναϊκή κής ς κα ιΤ ριπο ριπο λίτι λίτιδαςδα ςσ τις δεκ δεκαα ετίες του ’20 κα καιτου ιτου ’30). Τ ο ιιδεολ δεολογι ογικό κό υ π ό β α θρ ο μ ια ς εθνο εθνοκεντρι κεντρική κή ς Α ρχα ιολ ολογί ογίαα ς, όπ όπωω ς ανα πτύχθηκ ε εκεί εκείνα να τα χρό χρόνι νια α , το σσυναντάμε υναντάμε σ τις α κρ α ίες θέσεις του Γ ερμανού γλω σσ ολόγου κκαα ιπρ οϊ οϊσσ τορι οριολόγου ολόγου Gustav Kossina, ο οπ οί οί  ος πρ όβ αλ ε ττηη δι διάκ άκ ρισ ρισ η α νάμ εσα σε δυνα μ ικο ύς κα καιπ ιπ αθ ητι ητικο κο ύς πολι πολιτ τισ μο ύς. ύς. Ε πί πίση ση ς, υπ υπερτ ερτόνι όνιζε ζε την πα παρο ρουσ υσ ία ττωω ν γερμα νικώ ν φύ φύλω λω ν στ στην ην Κ εν εντ τρι ρική κή κα ιτ ιτην ην Α νατ νατολι ολική Ε υρώ πη υυποσ ποσ κελίζον ζονττας άλλους λλαούς, αούς, όπω ς τους Κ έλτ λτε ες, τους τους Ρω μ αί αί  ους, τους Σλάβους. Α π ό μ ε θ ο δ ο λ ο γ ι κ ή ά π ο ψ η η στρω μ ατογρα φ ία, η προ σ εκτ εκτι ική περισυ λλογή όλω ν τω ν εευρημάτω υρημάτω ν -ακ όμ η καιτ καιτωω ν φα ινομενικά ασ ήμ αντ αντω ω ν- καιγεν καιγενι ικά η συ στηματοποίηση ησ η τω ν ανα σκ αφ ικώ ν δεδομένω ν άάρχι ρχισα ν να συνιστούν τον κα κανόνα. νόνα. Σ ταδι ταδιαα κά οια οι α ρχα ιολογι ολ ογικές κές έρευνες ανεξαρ ανεξαρτητοπο τητοποι ιούντ ού ντα α ν απ ό ττηη φ ιλολο λολογι γική ερ μη μηνε νείία, ττην ην κυρι κυριαα ρχί ρχίαα ττωω ν γραπ γραπττώ ν πηγώ ν καιτ καιτω ω ν κλασ κλασι ικώ ν προτύπω ν. Έ τσι τσι,, συντ ντελέ ελέστηκε στηκε καιη σσττροφ ή ττωω ν εερευν ρευνητώ ητώ ν πρ προς ος την αναζήτ αναζήτησ ησηη ττω ω ν διαφ όρω ν φ άσ ε ω ν της α ιγαι γα ια κή ς προ προϊϊσ τορί τορίαα ς, που είχε ξε ξεκι κινή νήσ σ ειμ ειμε ε τις ανα σ κα φ ές του Σ λήμ λή μ αν κα ιτου ιτου Έ βα νς. Ο ρισ ρισ μένε μένες ς απ ό ττιις γνω γνω σ τότε ότερες ρες ανα σ κα φ ές προ προϊ ϊσ τορι ορικώ κώ ν θέσε ω ν της Α νατ νατολι ολικής Μ εσογείου (ανακτ (ανακτόρω όρω ν, οχυρώ σεω ν, οικισμ ώ ν καινεκροτ καινεκροτα α φ είω ν) με ση μ αντικά ααπο ποττελέ ελέσσ μα τα χρονολ χρονολογο ογούνταισ ύνταισε ε αυτό το διάσ τημα. ημ α. Π αράλληλα, διατυπώ θηκα ν απ όψ εις γγιια την απα ρχή ττω ω ν διαφ όρω ν περιόδω ν κα ιτ ιτην ην εμφ άνι άνιση ση νέω ν φφαι αινομ νομ έν ένωω ν στ στοο χώ ρο ττης ης πρ προϊ οϊσ σ τορί τορία α ς (π.χ. η θεω ρί ρίαα ττης ης κα θόδου-εισ βολή ς τω ν Δ ω ρι ριέω έω ν στ στηη Ν ότ ότιια Ε λλά δα σ το ττέ έλος τω ν μυκη ναϊκώ ν χρόνωω ν). Τ ο θεω ρητικό υπόβ αθρ ο αυτώ ν τω ν θέ χρόν θέσεω σεω ν πρέπεινα ανα ζητηθείσ ητηθείστ τη λεγάμενη «π ο λ ι τ ιισσ τ ιικκ ή -ι σ τ ο ρ ι κ ή π ρ ο σ έ γ γ ι σ η » του πα ρελθό ρελθόντος ντος,, που επι επικρά κρά τησ τησε ε στην στην αρχαιολογική σκέψ η ττου ου Μ εσοπο σοπολέ λέμου μου αλλά κα ιαρ ιαργότ γότε ερα. Β ασι ασ ικό μ εθοδο λογικό λογι κό εργα εργαλεί λείο ττωω ν ερε ερευνη υνητώ τώ ν ήταν το στοι στοιχεί χείο ττης ης «δι «διάχυ άχυσ σ ης» (diffu (di ffusio sion) n) τω ν πολι πο λιτι τισ τικώ ν φφαα ινομ ένω ν κα καιη ιη ιισσ τορική του τους ς ερμ η νεία (οι ( οι ρ ίζες βρ ίσ κονταν κο νταν ήδη στις α πό ψ εις του M Monteli ontelius, us, βλ βλ.. υποενότ υποενότητα ητα 1.4.2). Η πρ οα ναφ ερθείσ α π ρο σ έγγι ση κα τηγορή ηγορήθηκ θηκ ε, ω στόσο, ότιστ ότιστηρί ηρίχτ χτηκε ηκε σε εμπ εμπει ειρικού ρικού χαρα κτήρα πα ρα τηρ ή σει κα κατταφωεύγοντ εύγοντας σε νεύσειτ «κα «κανόνε νόνες ες ες))αγι για αατατωσνυμ περά περάσ σ μκώ ατάτης. Ε πί πίσ σ ης ότι ι δενς,κατόρθω κατόρθ σ ε να ας ερμη νεύσειτα ας»β α(νόρμ θύτερα ίτι πολι τιστι ν μετ μεταβ αβολώ ολώ ν. ότ Σ το ίίδι διο δι διάά σ τη μ α μμε ε την προ προηγο ηγούμ ύμ ενη, σσττο χώ ρο της κλα σ ικής κή ς Α ρχα ιολογί ολ ογία α ς, η γερμ γερμ ανι ανική κή « π ο λ ι τ ισ ι σ τ ιικκ ή -μ ο ρ φ ο λ ο γ ικ ι κ ή σ χ ο λ ή » μπ ορείν ορείνα α θεω ρη θείε θείεπί πίση ση ς εεκ κ φ ρα σ τής της ισ τορι τορική κής ς αντίληψ λη ψ η ς που πο υ επ επιικρα κρ α τούσ ε στ στηη δεκ α ετία ττου ου ’30. Α στό στό α ρ  χαιολογι ολογική κή ά ποψ η έχε έχεισ ισ ημ ασ ία ότ ότιοι ιοι εκπρό εκπρόσσ ω ποι αυτής της σχολής πρ οσ πά θη  σα ν να εντ εντάξο άξουν υν τα θεμελιώ δη σ τοιχεία της ιισσ τορί τορία α ς κα καιτ ιτου ου α ρχα ίου πολι πο λιτισ μ ού σε σταθερά σ ταθερά συ συστήμ στήματα ατα κα καιπ ιπρο ρο κα θο θορι ρισσ μ ένε ένες ς εξε εξελι λικτι κτικές τροχι τροχιές ές (όπ ω ς ο Ern st Buschor Busch or σσττο έργο ττου ου Vom Sinn griechischer Standbilder, Β ερολί ερολίνο νο 1942). Έ τσι τσ ι, γί γί  νετ νεταιπ ροφ ρο φ ανές ότ ότιτ ιτα α ενδι ενδιαφ αφ έροντ έρονταα τω ν κλα σικώ σικώ ν ααρχαι ρχαιολόγω ολόγω ν σ τα χρό νια του Μ εσοπολέμο εσοπ ολέμο υ περι περιορ ορίίζονταν κυρ κυρίίω ς στην ισ τορ ορί ία ττης ης τέχν έχνη η ς (Ku (Kunst nstge gesch schich ichte) te) κα ιτη ιτη συνακόλουθη συ νακόλουθη τυπολογι υπολογική κή κα ιχρονολογική ταξινόμησ η τω ν αρ χαί χαίω ω ν δη μι μι ουργούν. ουρ γούν. Ο ι ερμ ερμηνευτι ηνευτικές τους απ απόό πει πειρες ρες κινούνταν επί επίσ σ ης κυρ κυρί ίω ς στο χώ ρο της εικο νογρα φ ίας.

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1.6

Α νάλογη π ρό ρόοδο οδο ς πα παρα ραττηρ ηρήθη ήθηκε κε κα ιστους ερε ερευνητέ υνητές ς που εργάζοντ εργάζονταν αν «εντ «εντός ός τω ν τειχώ ν», δηλα δή εκε εκείίνους που ασ κού σα ν ακα δημ αϊκό αϊκό ερευνητικό έργο μα  κρ κριιά α πό το αανασ νασ κα φ ικό πεδίο. Ξ εχω ριστή θέ θέση ση στ στη η μελέ μελέττη της α ρχα ία ς κερα κεραμμ ι Beazley, ο οπο ο ποίίος τταύ αύττισ ε του τουςς περι περισσ σ ότερου ότερουςς γνω  κής κρα τά ο Ά γγλος γγλος Sir John Beazley, στ στούς ούς σή μερα Α θηναί θηναίους ους α γγε γγειιογρά φ ους κα ια γγ γγει ειοπλ άσ τες τω ν αρ χαϊ χαϊκώ κώ ν κα ι Blackfigure VasePainter VasePainters, s, Attic Att ic κλασικώ κλασι κώ re ν χρόν χρόνω ω ν.ainters Ο ιογκώ δει ις κατάλογοι(Attic  Red  Redfigu figure VasePainte VaseP rs   κ αδε ιParalipomena: Additions to Attic Blackfigure Vase    Painters Painte rs and an d to Attic Att ic Redfigure VasePain VasePainters, ters,   Ο ξφό ρδη 1956,1963 κα ι219 ι21971 71 αντ αντί ί

σ τοιχα) ππου ου κ α τάρ τάρτι τισ ε με τα επι επινοη νοη μ ένα, ττιις περ περιισ σ ότερες φφορ ορ ές, ές, ονό μ α τα τω ν μελανόμορφω μελ ανόμορφω ν και ερυθρόμορφ ω ν αγγ αγγεειογράφ ω ν αποτ αποτεελούν μέ μέχρισήμερα χρισήμερα ανα πόσ πασ πα σ το εργαλ εργαλεί είο γι γ ια τους ππαρ αρ α δοσ ιακ ούς ού ς μελετ μελετητέ ητές ς της ααρχα ρχα ία ς κεραμ κεραμιικής κή ς.

Παράλληλο Κ είμ ενο Σ ε α υ τ ό τ ο σ η μ ε ί ο π ρ ο τ ε ίίνν ο υ μ ε ν α δ ια ι α β ά σ ε τ ε το τ ο Π α ρ ά λ λ η λ ο Κ ε ί μ ε ν ο α π ό τ ο ν τό τό μ ο   τ ο ν P. B ah ahn ( ε π ι μ .),  The Cambridge Illustrated History of Archaeology, Κ α ί μ π ρ ιτ ιτ ζ   1996, σ . 228, ό π ο υ τ ο ε π ί τ ε υ γ μ α τ ο υ Beazley π α ρ ο υ σ ι ά ζ ε τ α ι μ ε σ κ ε π τ ικ ικ ισ μ ό κ α ι γ ί ν ε τ α ι κ ρ ι τ ι κ ή α ξ ιιοο λ ό γ η σ η τ η ς π ρ ο σ φ ο ρ ά ς τ ο ν σ τ η ν έ ρ ε υ ν α τ η ς α ρ χ α ί α ς κ ε ρ α μ ι κ ή ς .

Κ Ε Φ

Λ

ΙΟ ΙΟ

1

I

51

 

Ε ν ό τ η τ α 1.7 Θ Ε Ω Ρ Η Τ ΙΚ Ε Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Ε Π Ι Τ Η Μ Η Π Ο Λ Ε Μ Ο Ω

Κ Α Ι Ε Ρ Ε Υ Ν Η Τ ΙΚ Ε Ε Ι Τ Η Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ ΙΚ Η Α Π Ο Τ Ο Β Π Α Γ Κ Ο Μ ΙΟ   Τ Ι

Μ Ε Ρ Ε

Μ Α

Α υτ υτόό που χα ρα κτηρ ίζε ζειτ ιτηη μ ετ εταπ απ ολεμι ολεμική κή Α ρχα ιολ ολογί ογία α είναι οι δι δια α ρκ ρκώ ώ ς διευρυνόμ ρυ νόμ ενες διεπι διεπισσ τημ ονι ονικές κές κα ιθεω ρη τικές πρ προο οο πτικές ττης ης έρ έρευνας. ευνας. Σ το ττέλος έλος ττου ου 20ού αιώ αιώ να η αρ χαι χαιολο ολογι γική επιστήμη γνω ρίζε ρίζειπρ ιπρ οβλή μα τα α νάλ νάλογα ογα με εεκεί κείνα τω ν κοι κοινω νω νικώ ν επιστημώ ν, συ συμμ μμ ετ ετέχ έχοντ οντας ας τταυ αυ τόχρονα στον προ προβλη βλημα μα τισμ ό ττω ων άλλω ν ανθ ανθρω ρω πισ πισ τικώ ν επιστημ στημώώ ν σχετικά με τη φ ΰση, ΰσ η, τις δυνατότητ δυνατότητες ες κα ιτη ιτη χρη  σιμό σιμόττητα ττους ους σε έέναν ναν συ συνεχ νεχώώ ς μετ μεταβ αβαλλ αλλόμ όμεν ενοο κόσμ ο. Σ ε γε γενι νικές κές γγρα ρα μ μ ές ές,, η Α ρχα ιολ ολογί ογία α στα ττέέλη του 20ού α ιώ να χα ρα κτηρ ίζε ζεται ται από έναν « ε ρ μ η ν ε υ τ ι κ ό π λ ο υ ρ α λ ι σ μ ό » (γι (γιαα να δα νεισ τού μ ε ττην ην έκφ ρα σ η του Roderick McIntosh, συγγραφέα στον τόμο The Oxford Companion Comp anion to Archaeology).  Σ τα πολυσ χιδή ερε ερευνη υνηττικά της π εδί εδία α εκπρ εκπροσ οσ ω πούνταιδ πο ύνταιδι ιά φ ορες ορ ες ερμη νευτ νευτι ικές τά σ εις, α νάμ νά μ εσα σ τις οπ οποο ίες ξε ξεχω χω ρίζουν ρίζουν οιδι οι διαα δικα δικα σ τικές κα ι μ ετα ετα δια δια δικα δικα σ τικές θε ω ρί ρίες ες τω ν Α γγ γγλοσ λοσ αξόνω ν, η στρουκτουραλι στρουκτουραλιστι στική ππροσ ροσ έγ έγγι γισ η ττω ω ν Γάλλω ν αρ αρχαι χαι  ολόγω ν, η κ οι οινω νω νιολο γική -εθνοαρ -εθνοαρχαι χαιολο ολογι γική προ σ έγ έγγι γισ η τω ν ερευν ερευνητώ ητώ ν ττης ης πα  γκόσσ μ ια ς προ γκό προϊϊσ τορί τορίαα ς κα ιάλλ ιάλλεες. Α ξιοσ ημ είω τες μετ μεταβο αβολέ λέςς παρα τηρ ούνταικα ιστ ιστοο χώ ρο της έέρευνας ρευνας στο πεδίο. Π αράλλ αρ άλληλα ηλα με τις περι περιορ ορ ισ μ ένε ένες ς πλέον σε έέκτ κτασ ασηη κ αι διά διά ρκ εια ανα σ κα φ ές κα  θιερώ θιερώ θη κε η πρ ακ τική τω ν ερε ερευνώ υνώ ν επι επιφφ ά νει νεια α ς (survey s). Ν έες έες τεχνολ τεχνολογι ογικές κές εφα ρμ ογές (όπω ς η ααεροφ εροφ ω τογράφ ιση , η χρον χρονολόγηση ολόγηση με τη μ έθοδο έθοδο ττου ου C14 γγι ια τα οργα νικά υλι υλικά, κά, η παλ παλυνολογι υνολογική ανάλυσ η - δηλαδή η εξέ εξέτ τασ η της γύρη γύρης ς) π έρα  σ αν σ τα χέρι χέριαα τω ν αρ χαι χαιολό ολό γω ν κα ιέχουν πλέον γεν γενι ικευθεί κευθεί,, αν κκα α ια ρχι ρχικά κά είχαν περιορι ορισσ μένη απήχηση. Σ ήμ ερα είναια διανόητο να προ χω ρή σ εικα ινα ολοκλη ρω θεί μ ια α νασ κα φ ική έρευνα χω ρίς ρίς τη σ υνδρομ ή ττης ης σ ύγχρο ύγχρονης νης τεχνολ τεχνολ ογί ογία ας (α πό την τοπ οπογρά ογράφφ ησ η μι μιας ας περι περιοχή οχήςς, ττηη γε γεωω μα γνητ γνητι ική διασ κόπ κόπησ ησ η ττου ου εδάφ ου ους ς μέχριτην μέχριτ ην επεξ επεξεργασ εργασ ία τω ν αανασ νασ κα φ ικώ ν δεδ δεδομ ομ ένω ν στον ηλεκτ ηλεκτρονι ρονικό κό υυπο πο λογι λογι  στή). Γ ενικά , δι δ ια π ισ τώ νετ νεταα ιη εντ ενταα τικοπο κο ποίίησ η τη τηςς έέρευ ρευνα ναςς σε όλο όλους υς τους τομ τομεί είς, τόσ ο σ ε θε θεωω ρη ρηττικό όσο κ α ιπρα κτικό επίπεδο. Π ερι ερισσ σ ότερες πλη ρο φ ορ ίες γι για α τις σ ύγχρ ύγχρονες ονες εξελί εξελίξει ξειςς στην ααρχα ρχα ιολ ογι ογική κή τεκμηρ εκμηρίίω ση κα ιερμ ιερμηνεί ηνεία θα βρείτε στ σταα κεφ άλ άλαι αιαα πο πουυ ακ ακολουθο ολουθούν. ύν.

 

Ε Ν Ο Τ Η Τ

1 .7

Κ Ε Φ

Δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α 4 /Κ /Κ ε φ ά λ α ι ο 1 Μ ε λ ε τ ή σ τ ε π ρ ο σ ε κ ττιικ ά τ ο ά ρ θ ρ ο τ ο υ Κ . Κ ω τ σ ά κ η , « Σ ύ γ χ ρ ο ν η

Λ