ELEKTRIČNE INSTALACIJE IOSVJETLJENJE ZA 4 RAZRED ELEKTROTEHNIČKIH ŠKOLA MILO MIŠKOVIĆ

.

/'

/

v 1 :

r"L.~ Ia

{'!; Z, t ... premo. ..b. 10.3

III

Z

il"<

L1

tT_______r-----U

~~~l~U~______

:M

.....p."pU'"

in

Ug~U+ II:RpB> SOV

IIU " IJ:RpBN

5

ta" ,:rema lab. 10.3

U

~~=tu~ ------4~------+------:L1

~~~--------++~----_r-----U

--l----

PBN

: rFh

_~J

B.a

l.. ___ .J

:~ ~

u

N:a

Zaiti:tJta strujKa sklopb. se l'te moie upotrijebm bo

:Izumi lJ.ft uj U, OVOI11 sistemu (ttema Pi!. vo aiCa)

10.10 ZaStita dopunskim izjednacenjem potencijala

~~~l~U~__----tT------_r-----:U

----------r [1:--1rt- ----r: i

L_ __ J

1

t ... , ...ma mb. 10.3

L_ .. J

rL,-_.I,-._._PB "._!!-.:r___ .!~t=-___ ;!-& IU':~ .J.!L I): za ru",100Q/V

g

Ik""U",C.

!::

GTaJUcm ."Por

ru", 20 Q/V

bkljueuje Wlutlr 100 m.s:

l:~

- fazni vodici mreze - neutralni vodic - zastitni vodlc - nulvodic (Istovremeno neutralni i zastitni) - otpor zastitnog uzemljenja - otpor uzemljenja neutralne tacke transformatora - otpor nulvodica od TS do mjesta kvara, odnosno do mjesta spajanja N i PE - otpor za§titnog vodica od TS do mjasta kvara, iii od mjesta kvara do mjasta spajanja PE i N. - otpor izolacije faznog vodica prema zemlji - impendansa uzemljenja neutralne tacke transformatora kod IT sistema razvoda - impendansa petlje struje kvara tj. suma svih impendansi (otpora) od izvora do mjesta greske i nazad do izvora uz dozvoljena zanemarenja (izmjerena iii izracunata) - struja kvara (kratkog spoje, greske) - struja djelovanja zastite, struja iskljucenja - nazivna struja osiguraca - kapacitivna struja mreze, kroz izolaclju, kod spoja jedne faze s zemljom (ova struja je puno veea kod kablova nego kod nadzemnih golih vodova a zavisi od duzine voda) - napon izmedu dvije faze (linijski napon) - napon greske (napon izmedu metalnog kueista I nultacke TR iii metalnog kueista i zemlje) - dozvoljeni dodirni napon 50 V - kapacitet faze prema zemlji (veei je kod kablova nego kod golih vodova, zavisi od duzine voda I proizvodaci kablova ovaj kapacitet daju tabelarno u F/km) - vrijeme djelovanja zastitnog uredaja npr. kod osiguraca ta zavisi od velicine struje kvara, a kod zastitnih strujnihsklopki t", vrijeme djelovanja je unutar 100 ms ako je struja kvara ve6a od IAN

IU"

~~

ZT"'ZOOU

_, Ik\--

Za kancelariju indeks prostorije je:

, i.

~

Potreban broj fluorescentnih cijevi FC 65W BB (bijela boja) sa svjetlosnim fluksom 00=4800 1m iznosi:

Potrebne su 23 svjetiljke s dvije cijevi (46:2=23). Ove 23 svjetiljke se ne mogu postaviti sime­ tricno u liniji u cetiri reda. Potrebno je za ovu kancelariju uzeti 24 svjetiljke i rasporediti ih u cetiri linije po sest (paziti na du.linu svjetiljke jer je 6 x 1,548 m 9,288 m). Sigurno je da se u ovom slucaju moze pronaei i ekonomski opravdanije rjesenje. Za osvjetljenje ove kancelarije mogu se koristiti iste svjetiljke ali sa 4 cijevi postavljene u dva n3da. Za ove svjetiljke FDA 250-465 moze­ mo ponovno provesti proracun broja cijevi jer imaju veei stepen iskoristenja:

=

n

=0.,'E·'YjP,Vl' a' b = 4800·1000·10'6 =39 "9 ciie\!i V 0,41-0,93 '0,82 Z

Osvjetljenje kancelarije se izvodi sa deset svjetiljki FDA 250-465 i ukupno 40 cijevi FC 65W. Ovih deset svjetiljki se mogu rasporediti linijski u dva reda (2 x 5 svjeti!jki x 4 cijevi) tako da je stvarna srednja osvijetljenost u kancelariji i poslije 4000 radnih sati: o • ·v·v E S -- n·0 a' b 1p 1 2

SI. 13.48 Razmjestaj svjetiljki iz primjera 1

=40'4800'0,41'0,93'0,8~=1000 53 (lx) 10- 6 '

,

s '" 1.S.fSm=7,74m

Razmak svieti}jId:

_r ___ ~ _ _ _ _ _ _ . _ ••• _~ . ._ _ " _ _ ••~~~~. _ _ _ _ . _ . __ ~ _____ _

,13m

izme.tu linija2,412m (;;to je nanje od 1,4h)

Ra".,.omjenton !,""vie",: :i-pohla

I

Vod,opCeluto H~

lzmjemena sklopka

t

i

t-

Grananje voda Razvodlla kutija

T

Prikljueno mjesto za za1ltibu vod

,

l ,

,

,/

Prikljuctlice

IA ry

J

i

.,J.

Pojacavac

I

~

A

~u~

~~~

________

~

~-----------~~ ~ ~~--------~ L-______--~~~3~~~~--------~ 81. 14.1 Sema djelovanja automatske skiopke zvijezda-trougao

Kriil1a sklopka

Svijedeca jednopohla sklopka

0

__________

Vo d troiihti

3

Grupna sklopka

I I

prlbor ~~

I Serijska sklopka

¥

N

Gri;ac, zagrijavanje prostorije

Sklopka I-powa

f X

I

[E]

i Za1ltibla sklopka Ita struju gre1lke , O,O.>A 4-pohla

,

¥ j

I\Iallma z a pral1je rublja

Taster sklopka

6'

, 'I

~

Sklopka tropohla lOA

ISvijedeca taster sklopka

cijelog sklopa. Raspored aparata nije u zavisnosti od njihovih stvarnih rasporeda u prostoru. Kod slozenijih sema, sa vise uredaja, javlja se nepreglednost jer se Iinije vodova precrtavaju, tesko ih je pratiti i seme djelovanja su tada nepregledne i neprakticne. Danas se kod kompliciranijih apara­ ta, kod kojih je sema djelovanja nepregledna, redovito crta strujna sema za glavne strujne kru­ gove i posebno strujna serna za upravljacke strujne krugove.

Mikrovalui lltednjak

Monofazna prikljuauca s za1ltit. kontaktom, I-struka i 2-struka Trofazl1a prikljuGtUca

~/NiPE

/'

lizelnI j ellj e VertikahlO poloien vod prema gore, dole

Sig:r:ialni i tele,lj:omunikacioru. uredaji

c.::::::l::..

Elektriena brava

~

Antenska prikljuGtUca

if?

Gong

rl,

T elefollska prikljuauca

l

Antella

...

Strujna serna prikazuje spojeve i kontakte na osnoVU toka struje, sa svim detaljima i vodiCima. Strujne krugove treba po mcgucnosti prikazati pravocrtno bez krizanja. Redoslijed kontakata-je isk­ IjuCivo prema elektricnoj funkcionalnosti. Pri tome polozaj pojedinih aparata i kontakata 08 semi neovi­ san je 0 njihovom stvarnom poloZaju na samom uredaju. Strujna sema nastaje tako da se sema djelo­ vanja podijeli 08: strujnu semu glavnog strujnog kruga i strujnu semu pomotnog (upravljackog) strujnog kruga. Znaci u strujnoj semi mogu dijelovi jednog uredaja biti rasporedeni na vise mjesta u semi.

1

1.1--------~----~

1.11..213

I

i

Pli

I

I

Tabela 14.1 Graflckl simboli u prostornim planovima elektricnih instalacija

Serna djelova~~a prikazuj~ sve aparate i spojeve sa svirn detaljima i vodicima. Ovdje se svaki aparat crta sa svoJlm kontaktlma i spojevima, tako da je lako zakljuciti nacin rada tog aparata iii

..'LKl

1

~

3l:

..:r.All>~~~

Kl 1 ;5 S IQ

"AI 2 4 ,

6A1 ,

4,t

lCS'6'AI

C~ ,DF: 2~

24'

a) Ul ~ ~ ~\3~

~

U2 Vl

81. 14.2 8trujna sema automatske sklopke zvijezda-trougao: a) Strujna sema glavnog strujnog kruga; b) Strujna s€)ma pomocnog strujnog kruga

Principijelna serna je pojednostavljena sema koja se crta bez pomocnih vodova i na kojoj se mogu uoeiti samo najznaeajniji dijelovi. Naziva se jos i pregledni nacrt a erta se sarno kOd slozenijih aparata uz strujne seme. Najcesce se erta jednopolno.

111.21.3

1 1 - - - -.....

~======~J

PE~s~~mriH~--Kl

81. 14.5 Prikljucni plan automatske sklopke zvijezda-trougao

1,4,6

81. 14.3 Principijelna serna automatske sklopke zvijezda-trougao

Serna

Plan instalacija prikazuje prostorni polozaj energetskihvodova za rasvjetu, prikljucnice, fiksna trosila; telekomunikaeionih vodova i signalnih vodova. U pravilu plan instalacija se crta jednopolno i uertava u gradevinske nacrte.

spai~~ia ~p.ar.?ta pr~kazuje ~odov~ i prikljucna mjesta unutar jednog aparata iii cijelog

~klopa. Vodovi

I pnklJucna mJesta pnkazam su tacno prema stvarnom rasporedu u prostoru. Sema spajanja se koristi kOd ozicenja eijelog sklopa u tvorniei.

S'tANl

1

Djecj... soh... I8CIW

,

SI. 14.4 Sema spajanja automatske sklopke zvijezda-trougao

Prikljuc~i plan je takva sema koja korisniku pokazuje nacin prikljucenja uredaja, to jest ras­ pored redmh stezaljki, dovod napajanja, prikljucak trosila i sl. 81. 14.6 Plan instalacije sprata objelcta s dva stana

'Objekat je stambeno-poslovni s dva stana na I spratu i elva poslovna prostora u prizemlju s tim da je pri~ljuca.k i mje~~.

nje potroska elektricne energije poslovnih prostora izvedeno zasebno. Na slici je prikazan plan ele~ncne I~stalac~.e

, stambenog dijela (sprata) tj. stana 1, dok isti takav plan je i za stan 2 (zbog bolje preglednosti u stanu 2 Je data InstalaclJa

I 9 strujnog kruga, strujnu semu upravljac­ Primjer 1: Nacrtati sen:'u ~1~lovan~a, str~Jnu. s~~~? ~~~oza direktan pogon trofaznog asinhronog kog strujnog kruga, ~rmclpll~lnu se~u '. pn~lJu .' p a Uklapanje i isklapanje sklopnika i motora motora sklopnikom-blmetalmm rell~l~k~ , OSlgu;~~~ -npkala su fiksno smjestena uz kombinaciju je sa dva tipkala start-stop, .upra~ lac , napon ' osiguraci-sklopnik-bimetalm rele]. •

izjedna6enja potencijala). Elektroenergetska instalaeija stana 1 (isto i slana 2) izvedena je s stanskog razdjelnika ST1, sa trinaest strujnih krugova, 15 osigura6a i glavnom strujno-zai§titnom sklopkom sa strujom prorade 30 rnA. Glavni razvodno-mjemi ormar GRMO sluii za registrovanje potroiika elektricne energije, napajanje stanskih razdjelnika, napajanje stubisne rasvjete, kucnog telefona i zajedni6ke RTV antenske instalaeije. Sadrii 2 trofazna brojlla, mono­ fazno brojilo stubisne rasvjete, uklopni sat, stubisni automat, osigura6e itd. (vidi jednoplnu semu razdjelnlka). Ulaz stambenog djela objekta je opremljen sa interfonom-sistemom za uspostavljanje govorne komunikaeije osobe na ulazn­ 1m vratima zgrade i osobe u stanu (sistem NV 800) i elektrobravom na ulaznim vratima (otvaranje ulaznih vrata). Ked ovog tipa intertona (kucnog telefona) nije ugradeno prepoznavanje tona poziva-poziv sa ulaznih vrata zgrade i poziv ispred ulaznih vrata stana, pa je zasebno izvedena i signalna instalaeija elektri6nog zvonea za svaki stan. U ulaz objekta je postavljen telefonski ormaric PTI na koji treba dovesti telefonski kabal iz poste i za svaki stan predvijeti .jednu parieu a za svaki poslovni prostor dvije pariee.

•

•

>

Rjesenje: Lt---~r---

Uz semu prostornog plana instalacija objekta u projektu obavezno se daje i jednopolna sema svih razdjelnika:

t

~

t

i ;..

1'1

1 S 5

A1

II

; N _ _ _-...I_ __

.

SI. 14,8 Serna djelovanja; strujna serna glavnog struJnog

kr

. t uJ'na serna upravljackog strujnog kruga uga, s r

Lt,u,U,N,PH

Lt - - _....

1.1-----'

~===::.J Tx4iiij~T.iiiiiZ""" PH

81. 14,9 Principijelna serna; serna spajanja; prikljucni plan SI. 14.7 Jednopolna serna KPO, GRMO i SR 1

15. Elektricni uredaji Sva pogonska sredstva koja za svoj rad koriste elektricnu energiju nazivaju se jednim imenom elektricni uredaji. Znaci u elektricne uredaje spadaju rasvjetna trosila, termicka trosila, motorska trosila; sklopni aparati, razvodni uredaji, i dr. Elektricne uredaje koristimo u razlicite svrhe, a od njih zahtijevamo pouzdan rad u svim sredinama i u teskim uslovima (prasina. voda, eksplozivne smjese, povisena temperatura). Elektricne uredaje trebamo zastititi od djelovanja okoline a to pos­ tizemo izvedbom elektricnog uredaja. Razlikujemo mehanicku i protiveksplozijsku zastitu. Isto tako i sama elektricna instalacija se mora tako odabrati i izvesti da ne bude opasna za korisnike prikljucenih trosila, te da trajno odolijeva mehanickim opterecenjima i oste6enjima, uticajima vlage, prasine, hemikalija itd (vidi tab. 2 i tab. 2.9 knjiga 1). Klima koja vlada u mjestu u kojem 6e biti postavljen elektricni uredaj i elektricna instalacija znatno utice na potrebnu povrsinsku zastitu uredaja, elektroinstalacionog materijala i postojanost izolacije. Vidjeli smo da i strujna opteretivost vodova takode zavisi 0 temperaturi okoline koja vlada u pojedinoj klimatskoj oblasti. Ako je klima tame gdje se postavlja elektricna instalacija i ure­ daji razlicita od umjerene, treba postupiti prema posebnim propisima. Obicno proizvodaci elektric­ ne uredaje izvode u dvije kategorije tj. sa normalnom povrsinskom zastitom za normalne uslove is posebnom povrsinskom (pojacanom) zastitom za tropske uslove (oznaka T - tropicus).

IP

ZaStita od dodiI"a dijelm..a pod naponotn i

1. hroj zaStita od prodora stranih tijela i praSine

I

I

Nema zaSute od dodir:a i str.utilt djeb i pr.aShu~

(otvore.... iz,,,, dl>a)

rI 61L---

I

,-../.~ ~."'n(a?d dodkaalatom,

L_J

r:!.( Z",nta od dodka alalom, Zicom

~jI

L_J

I

Z",tita od koso kapajuce ,'ode do 00 'tepem (IdSa)

~~o de

[j]

iz

Ii zaS'tita od su:Dtog

IPotplUta"",nta od dodka

Z::JStita od mwa l.tode iz 'bilo kog p"",,,,a (voila u mlazu)

POtpWla "",tita od dodka i potpJ.1l'U1 z3Snta od ulaska prume

Z",tita od zapljusldvaJtja n:t orskorn ~lodorn (:na paluM l>roila)

2. broj: zaStita od .'ode .~ .. I.

ZaStita 0 d prskajuee

l>ilo kog pm""a (sttcajuea voila)

Stepen tnehanicke zaStite elektric11ih ureaaj; se oZl1ca,,'" sa velikim slovima IP i dva broja, 11pr:

IPS4

3

'Ij. od ulaska stranih njota

promje".. preko mm

1

broj: zaStita od dodiI"a i prodora stral1ih tijela i praSine

Stepen zastite IP Xfi)

U

PS1 lP41 IP43 1.1.

Na otvotenotn Za$ticeno od vlage u ztaku i kondenzitane vode

Stepen zaitite IP X~

U

1P43 lPM IP54i.L

Na otvotenotn neza$ticeno od kiSe i tnagle

zahtjeve:

. nieta promjera preko 2,5 mm

1161

Stepen zastite IP XIll

SI. 15.1 Izbor stepena mehanicke zastite razvodnih i elelctricnih uredaja u suhim prostorijama i na otvorenom

ZaSti'ta od kzpajuce vode i uz ""gil> do lY prema "... rtik:di

.tt....w.

~...A!:J1 Zlcom ". od ulaska stranih

•

• Minimalni zahtjev za elektricne uredaje i elektricna radna sredstva koja moraju zadovoljiti vise

Z",tita od dodka prstima i

I~_..r- ulaska tii ota prom je= L_ J preko 12,5 mm

1161

•

1. Zahtjev: Zastita od vode za sve elektricne uredaje odgovarajucim brtvljenjem (2. broj): • Minimalni zahtjev za elektricne uredaje i elektricna radna sredstva:

Z",uta 0 d ,.,rtiJ.:a!.:no kapajuce ,lode

,,,,lildlt

.I 4

Z",tita od dodka rukom i ulaska stranih njeta promjera. pre:ko 50 mm

•

stepena mehanicke zastite:

ll.l?[Qstorii~ bez vlage u ztaku i kondenzitane vode

Nema zaS'tite

(otvore:tta iz"... dl>a)

2

V"

ZaStita od vode

prodor~

1

Mehanicka zastita se postize zatvaranjem elektricnih uredaja u kucista koja pruzaju zastit~ od prodora stranih tijela i prasine, dodira dijelOvapod nap?no~ i z~stitu od ulaska v~de.u uredaJ~ Mehanickom zastitom postizemo i odredenu zastltu okolme I cov]eka od opasnostl kOjU p~~ds tavlja elektricni uredaj pod naponom. Oznaka .stepena mehanicke zastite (po lEG publlkacljl br. 529/76) sastoji se od velikih slova IP i dva broja (tabela 15.~).¥.. .., .. Izbor elektricnih uredaja i opreme u zavisnosti od spolJasnJlh utlcaJa J~ odred~n proplslma i instalacija koju 6e odabrati projektant, odnosno izvodac, mora biti takva da Izabram stepen me­ hanicke zastite ne smije biti umanjen ni nakon duzeg vremen~. . U nedostatku domacih propisa i standarda mozemo uzetl naJvaznlJe zah~je~e ko~e .n:oraju ispuniti elektricni uredaji po standardu DIN VDE 0100 odjeljak 737 od 1990 0 pndrzavanJu Ilzboru

Stepen zastite IP x~

kod indirektnog prskanja kucista pri pogonskim postupcima pranja,npr. poljoprivreda (IP 54)

Stepen zastlte IP x[§]

kod indirektnog prskanja kucista pri pogonskim postupcima. npr. pranje vozila (IP 54, IP 55)

Stepen zastlte IP X[§](IP 65)

kod direlctnog prskanja kucista pri povremenim postupcima pranja, npr. mesna industrija

~

Z",uta u:re iJaja koji ie potopljen u"'odu1m ispod po"riiHe 30rnil'luta Z",uta """iJaja koji je potopljen u vodu pod pritiskom

Tabela 15.1 Stepeni mehanicke zastite elektricnih uredaja prema pubHkaciji lEG 529/1976,

DIN 40050/1970, DIN 0470 dio 1

2:l.tm

SI. 15.2 Izbor stepena mehanicke zastite elektricnih uredaja za vlaine prostorije (visi zahtjevi)

Za potrebna profesionalna mjerenja, a i za potrebe elektricara i servisnih radionica, koriste se

2. Zahtjev: Stepenu zastite ne smije biti umanjena vrijednost ni nakon duzeg vremena. Kvaliteta materijala kucista i brtvila ne smije se mijenjati pod uticajam temperature, vlaZnosti zraka, prasine, ultraljubicastog zracenja i agresivne atmosfere.

razni mjerni instrumenti: Ispitivac faze:

3. Zahtjev: Nezasticena instalacija na otvorenom mora minimalno imati stepen mehanicke zas­ tite IP X3 i podobnost instalacijskog materijala prema izjavi proizvodaca (atest). Protiveksplozijska zastita elektricnih masina, uredaja, sklopki i sl. se izvodi na mjestima gdje se javljaju smjese zapaljivih plinova, prasine, para sa zrakom (metan i ugljena prasina u rudniku, tvornice etera i sl.). Smjese su zapaljive sarno izmedu donje i gornje granice eksplozivnosti, tj. izmedu najmanje i najvece kolicine zapaljive materije u zraku. Zagrijavanjem elektricnog uredaja iii iskra pri uklapanju sklopnika (sklopke i sl.), smjestenog u eksplozivnoj smjesi moze izazvati eksploziju. Elektricne masine, sklopke, osiguraci, prikjljucnice i slicne nap rave u kojima se u pogonu vrse prekidi struje iii nastaju zagrijavanja ne bi trebalo postavljati na tim mjestima (pros­ torijama), a ako se to nemoze izbjeci, moraju biti specijalne "sigurnosne" (protiveksplozijske) konstrukcije (S-instalacija, S-svjetiljka, S-elektromotor itd.). Vise podataka 0 ovoj zastiti elektricnih uredaja pod 6.3, knjiga 1.

81. 16.1 Ispitivac faze

elektricari upotrebljavaju za

pronalazenje faznih vodica

ali i kao izvijac za stezaljke

s vijcima

16. Mjerni instrumenti

Zvucni indikator:

Provjeravanje ispravnosti elektricne instalacije i elektricnih uredaja se vrsi vizuelnim pregle­ dom, provjerom i mjerenjem propisanih svojstava (mjernim instrumentima). Postupci sa kojima se utvrduje verifikacija propisanih svojstava i karakteristika elektricne insta­ lacije (kvalitet i sigurnost) objekta prije pustanja u eksploataciju su: 1. obaviti vizuelni pregled opreme koja je dostupna, 2. provjeriti ispravnost spojeva, 3. provjeriti neprekinutost prikljucnih vodova, 4. ispitati-izmjeriti otpor izolacije elektricne instalacije, 5. provjeriti sistem zastite od indirektnog dodira, 6. provjeriti kvalitet sistema prekostrujne zastite, 7. provjeriti sistem izjednacenja potencijala, 8. izmjeriti otpor petije, 9. izmjeriti otpor uzemljenja.

81. 16.2 Zvucni indikator (Quick-Tester) se upotrebljava za jednostavn~ provj~ru n:pr:kinu~osti

vodica (kad postoji zvucni signal vodic je neprekinut - npr. brza provJera oSlguraca, zarulJe,

kratkog spoja, neprekinutosti zila vodica i sl.)

*Za sva izvrsena ispitivanja i mjerenja obavezno je potrebno napraviti odgovaraju6e ispitne protokole a za sve pre­

glede odgovaraju6e zapisnike. Preglede i mjerenja mogu vrsiti samo strucno osposobljene osobe koje za to imaju

odgovaraju6e odobrenje. Svaki elektricni uredaj i ugradena oprema pojedinacno moraju imati atest tj. kontrolni list

proizvodaca.

*Mnogi univerzalni instrumenti imaju ugradenu zvucnu indikaciju za brzu provjeru neprekinutosti vodica (kratkog spoja)

.1.

Analogni i digitalni univerzalni instrumenti sluze za razna mjerenja i u~otre?ljavaj~ se.u ~:r-:is­ nim radionicama, za potrebe elektricara, elektronicara i sl. Sluze za mJ~r~nJe AC (lzmJemcmh), DC (istosmjernih) napona i struja, otpora, zvucnu indikaciju kratkog spoJa I sl.

I

~

/f),

I

'1.:-._

MI7045

MI7056

~

~__

16.1 Mjerenje otpora izolacije Prvi uslov za pouzdan rad elektricne instalacije je da su vodici instalacionog voda dobro izoli­ rani medusobno a i prema zemlji. Idealna izolacija ne postoji. Zbog toga u svakoj instalaclji i kroz izolaciju protiCe izvijesna mala struja (struja "curenja") izmedu vOclica voda i izmedu vodica i zemlje. Propisom je odredeno da struja kroz izolaciju ne smije biti veca od 1 mA na svakih 100 m duzi­ ne instalacije. Struja "curenja" zavisi od kvliteta upotrijebljenog materijala za izolaciju, ali zavisi i cd nazivnog napona i od razgranatosti (duzine) instalacije. Struja "curenja" je sigurno veca u ins­ talaciji koja je polozena u vlaznoj postoriji iii u otvorenom prostoru jer vlaga, kisela isparenja i visoke temperature smanjuju kvalitet izolacije (propisom je tad dozvoljena nesto veca struja "cu­

MI7006

v i

MI7006

MI 7030 (digitalni)

Tip

prema zemlji). Za mjerenje izolacionog otpora koriste se posebni instrumenti, megaometri, kod kojih je napon mjerenja 250V, 500V iii 1000V (mjerenje otpora izolacije treba vrsiti naponom koji ima vrijednost najmanje u visini nazivnog napona instalacije). Na slici 16.4 prikazan je analogni megaometar ISO test HT 2060. ISOtest je novije proizvodnje sa mjernim naponima 500V, 1000V, 2500V i SOOOV. Instrument ima baterijsko napajanje 4 x 1,5V-IEC R 20, preko kojih se putem elektronskog pretvaraca dobija i potreban napon za mjerenje 250V, 500V i sl. Mjerenje otpora izolacije se vrsi kada su postavljene sve svjetiljke (ali bez sijalica), sklopke (ukljucene), uticnice (ali bez prikljucenih trosila) i kod iskljucenih fiksnih trosila (stednjak, bojler i sl.) ito za svaki strujni krug iza posljednjeg osiguraca (koji treba biti iskljucen) iii zastitne FI sklopke (treba bit! iskljucena). Takode potrebno je izvrsiti i mjerenje otpora izolacije izmedu dva osiguraca

Karakteristiena otpomost

.Otpor Taenost

Q"

1, 10,100,

J:

2,.!i_, 1,3

Napajmje

1:< l,5VR6

renja" kroz izolaciju). Za linijski nazivni napon 400V izmedu vodica slijedi da otpor izolacije mora imati minimalnu vrijednost od 400k:Q (otpor izolacije izmedu dva fazna vodica), a za fazni nazivni napon 230V sli­ jedi da otpor izolacije mora imati minimalnu vrijednost od 230k:Q (otpor izolacije izmedu faznog vodica i neutralnog iii zemlje). Tehnickim propisima je odredeno da otpor izolacije NN instalacije na otvorenom i u vlai:nim prostorijama moze biti min. 50kn. Prije upotrebe nove iii rekonstruisane instalacije treba po propisu izmjeriti i provjeriti da Ii otpor izolacije zadovoljava utvrdene kriterije. S tim Giljem treba mjerenjem utvrditi: otpor izolacije izme­ du vodica medusobno i otpor izolacije izmedu vodil.fo",ki Ii"""i pcldJuClIi "<

fiI

iii

.:::..... fiI

01

10

"1 ..r '" .,'"01 ..,N

'"

....., .,.....,

..,

... 01

~ '" '" ~ ~ ~ ~ ::­ ~ t t t t t t ><

fiI

'" .., '"

01

...'"

.. .... '"

ii

fiI

><

><

rI

.....

~

..,N .,N

?: ::­

110 110

;t ;t

..,>< .,01 >.'

t

...... ><

::­ '"110

t t

110

I

SRI

I Ipi=3IJcW ..

~2J,7JcW

Fp=','1 _ _ _._

PO$Lpl'onm Pi=2S1V Pi=2SlW Fp=l,9 Fp=l,9 Pr-22,51W Pv=22,5JcW R1 R2

R"'IIj...a stu.biit..

SR2

-l

I

I

Pi=350W; Fp=1J Pv=350W Zlj.~ polrOmj.

I

I

S5

GRMO

I'P~=71'07lW F.=O,8

I

I~::::dL=::;:::da:~



i

:r==-=--=--=_-.:::d::===--:==!_-_oJ

I KP0

1

I

L

PP 41 4x50, IlV + FeZ" 25"'"

dnopolna sema stanskog razdjelnika SR 1, GRMO i KPO

ELEKTROENERGETSKE INSTALACIJE (II dio)

.10. Tehnicke mjere zastite u elektricnim instalacijama ............................................................... 5

10.1 Djelovanje elektricne struje na covjeeiji organizam ....................................................... 5

10.2 Zastita izoliranjem dijelova pod naponom ..................................................................... 8

10.3 Zastita ogradama iii kucistima ....................................................................................... 8

10.4 Zastita preprekama (zaprekama) .................................................................................. 8

10.5 Zastita stavljanjem van dohvata ruke ............................................................................ 9

10.6 Zastita automatskim iskljucivanjem uredajima

koji djeluju na diferencijalnu struju (zastitna strujna sklopka FI) ................................... 9

10.7 ZaStita upotrebom sigurnosnog malog napona ........................................................... 13

10.8 Zastita upotrebom malog radnog napona ................................................................... 15

10.9 Zastita automatskim iskljucenjem napajanja AIN ........................................................ 16

10.9.1 Zastita automatskim iskljucivanjem napajanja u TN sistemu razvoda ..................... 16

10.9.2 Zastita automatskim iskljucivanjem napajanja u TT sistemu razvoda ...................... 21

10.9.3 Zastita automatskim iskljucivanjem napajanja u IT sistemu razvoda ....................... 25

10.10 Zastita dopunskim izjednacenjem potencijala ........................................................... 29

10.11 Zastita upotrebom uredaja klase II iii odgovarajucom izolacijom .............................. 31

10.12 Zastita postavljanjem u izolirane prostorije ................................................................32

10.13 ZaStita lokalnim izjednacenjem potencijala ............................................................... 33

10.14 Zastita elektricnim odvajanjem .................................................................................. 33

11. Pad napona .......................................................................................................................... 34

11.1 Proracun pada napona na jednofaznom instalacionom vodu ..................................... 37

11.2 Proracun pada napona na trofaznom instalacionom vodu .......................................... 39

11.3 Proracun poprecnog presjeka voda prema zadanom padu napona ............................41

12: Vrste izvedbi elektricnih instalacija ..................................................................................... 42

12.1 Goli vodovi ...........................................................................................:...................... 42

12.2 Instalacija pod zbukom (malterom) ............................................................................. 42

12.3 Instalacija u zbuci (malteru) ........................................................................................ 48

12.4lnstalacija nad zbukom (malterom) ..............................................................................51

12.5 Vodovi na nosecoj konstrukciji, betonskim kanalima i sl. ............................................ 53

12.6 Vodovi na nosivom uzetu ............................................................................................ 54

12.7 Vodovl u podnim kanalima .................:......................................................................... 54

12.8 Kanalni razvod ............................................................................................................. 57

12.8.1 Osnovni kanalni razvod ............................................................................................ 59

12.8.2 Kanalni razvod za napajanje motornog pogona ....................................................... 59

12.8.3 Kanalni razvod za osvjetljenje .................................................................................. 62

12.8.4 Kanalni razvod za dizalice ........................................................................................ 64

13. Elektricno osvjetljenje ..........................................................................................................65

13.1 Vidljivi i nevidljivi elektromagnetski talasi .................................................................... 66

13.2 Fotometrija ...................................................................................................................67

13.2.1 Fluks svjetlosne energije, svjetlosni fluks ................................................................. 69

13.2.2 Jacina (intenzitet) svjetlosti .......................................................................................69

13.2.3 Osvijetljenost ............................................................................................................ 69

13.2.4 Luminancija (sjaj povrsine izvora) .............................................................................71

13.3 Elektricni izvori svjetlosti (rasvjetna trosila) ................................................................. 73

13.3.1 Zarulje ....................................................................................................................... 73 13.3.2 Zivine sijalice VTF .....................................................................................................78 13.3.3 Fluorescentne cijevi .................................................................................................. 80 13.3.4 Visokotlacne metalhalogene sijalice VTH ................................................................. 86 13.3.5 Natrijeve sijalice ........................................................................................................87 13.3.6 Visokonaponske svijetle6e cijevi .............................................................................. 89 13.3.71injalice ..................................................................................................................... 90 13.4 Svjetiljke i reflektori ..................................................................................................;... 92 13.5 Vrste rasvjete ............................................................................................................... 93 13.6 Ravnomjernost rasvjete, broj i raspored svjetiljki, visina vjesanja svjetiljke ................ 95

13.7 Potrebna vrijednost osvjetljenja prostorija i otvorenih prostora ................................... 96

13.8 Proracun elektricnog osvjetUenja zatvorenog prostora ................................................ 97

13.9 Proracun elektricnog osvjetljenja otvorenog prostora ............................................... 107

13.10 Svjetiljke za javnu rasvjetu ...................................................................................... 110

14 Elektricne seme ................................................................................................................. 113

Serna djelovanja .................................................................................................................114

Strujna serna ...................................................................................................................... 115

Principijelna Serna ...................................................................................; .......................... 116

Serna spajanja ................................................................................................................... 116

Prikljucni plan ..................................................................................................................... 116

Plan instalacija ................................................................................................................... 117

15. Elektricnl uredaji ................................................................................................................ 120

Mehanicka zastita .............................................................................................................. 121

Izbor elektricnih uredaja i opreme u zavisnosti od spoljasnjih uticaja ............................... 121

Protiveksplozijska zastita ................................................................................................... 122

16. Mjerni instrumenti .............................................................................................................. 122

16.1 Mjerenje otpora izolacije ............................................................................................ 125

16.2 Mjerenje otpora petlje kratkog spoja izmedu faznog i neutralnog vodica,

izmedu dva fazna vodica, izmedu faznog i zastitnog vodica i proracun

struje kratkog spoja ....................................................................................................127

16.3 Mjerenje malih otpora (provjera izjednacenja potencijala) ........................................ 128

16.4 Kontrola FI zastitnih sklopki ...................................................................................... 130

16.5 Mjerenje otpora uzemljenja ....................................................................................... 130

TELEKOMUNIKACIONE INSTALACIJE ................................................................................ 131

17. Telefonska instalacija ........................................................................................................ 131

18. Ku6ni telefon ..................................................................................................................... 135

19. Antenski sistem i instalacije .............................................................................................. 137

19.1 Pasivni antenski sistem ............................................................................................. 140

19.2 Aktivni antenski sistem ...............................................................................................141

19.3 Antenske prikljucnice i utikaci .................................................................................... 143

SIGNALNE INSTALACIJE ..................................................................................................... 144

20. Instalacija elektricnog zvonca ........................................................................................... 144

21. Sistemi zastite od pozara (napada) .................................................................................. 146

22. Sistemi zastite od provale ................................................................................................. 147

GROMOBRANSKE INSTALACI.IE ........................................................................................ 150

23. Izvodenje gromobranske instalacije .................................................................................. 151

23.1 Hvataljke .................................................................................................................... 151

23.2 Odvodi i mjerni spojevi .............................................................................................. 152

23.3 Uzemljivaci ................................................................................................................ 152

24. Projektiranje elektricnih instalacija .................................................................................... 154

24.1 Priprema za izradu projekta elekroinstalacija ... .......... ......................... ......... ............ 154

24.2 Dijalovi projekta ......................................................................................................... 155

24.3 Projekat elektricne instalacije zgrade sa vise stanova ............................................. 158

1 1 1 1 1 1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1I