September 12, 2017 | Author: Soonthorn Pensoongnern | Category: N/A
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 1
เจ้าของลิขสิทธิ์ : สํานักพิมพ์กระท่อมลายสือ พิมพ์ครั้งแรกในประเทศไทย พ.ศ.2554 © Kratom Lai Sue Publishing : A Writer’s Studio First published in Thailand in 2011 By Kratom Lai Sue Publishing ข้อความและรูปภาพทั้งหมดในหนังสือเล่มนี้ เจ้าของลิขสิทธิ์สงวนสิทธิ์ ตามพระราชบัญญัติ การคัดลอกส่วนใดๆ ในหนังสือเล่มนี้ไปเผยแพร่ใน ทุกรูปแบบ ต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน ยกเว้นการอ้างอิง เพื่อการศึกษาและการวิจารณ์ ข้อมูลทางบรรณานุกรม
กระทอมลายสือ Kratom Lai Sue: A Writer’s Studio
๑/๑ หมู ๕ ตําบลซับสมบูรณ อําเภอโคกโพธิ์ไชย จังหวัดขอนแกน ๔๐๑๖๐ 1/1 Moo 5 Tambon Subsombun, Khok Po Chai Dist., Khon Kaen; THAILAND 40160 http://www.somkhitsin.net E‐mail:
[email protected]
2 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
สํานักพิมพกระทอมลายสือ Kratom Lai Sue Publishing ชุดความรูเรื่องดิน (Why Earthen)
บานดิน สรางไดดวยมือเรา Earthen House ประสบการณการสรางฐานปฏิบัติการเคบีดีภาคตะวันตก (ราชบุรี) Spirit of KBD [KBD_1] พากยอังกฤษโดย ดร.จงดี โตอิม้
อาจารยประจําคณะทรัพยากรศาสตรและสิ่งแวดลอม มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา
English: Dr.Jongdee TO-IM จัดพิมพตามคําสั่งจองในราคาเลมละ 450 บาท เพื่อนํารายไดสนับสนุนงานกอสรางเฮือนดินอเนกประสงค (Multipurpose Earthen House) ฐานที่มั่นคนกับควาย โครงการสงเสริมเกษตรอินทรียวิถีคนกับควาย ศูนยเรียนรูการบริหารจัดการเปนระบบลุมน้ํา กรณีศึกษาลุมน้ําหวยสามหมอ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 3
สารบัญ/Contents 6 7 9 13 21 29 33 41 51 61 67
คํานิยม คํานําสํานักพิมพ์ คล้ายคํานํา 1. การทําก้อนอิฐดินดิบ 2. การทําฐานรากบ้านดิน 3. การก่อผนังบ้านดิน 4. การติดตั้งวงกบประตู หน้าต่าง และการฉาบผนังดิน 5. การทําโครงหลังคา และการมุงหลังคาบ้านดิน 6. การทําช่องแสง ช่องลมระบบน้าํ ประปาภายในบ้านดิน 7. การทาสีบ้านดิน 8. การตกแต่งบ้านดิน 68 ห้องน้ํากับบ้านดิน 72 การติดตั้งบานประตูหน้าต่าง 80 เรื่องของหลังคา 84 ระบบไฟฟ้าภายในบ้านดิน 90 ห้องนอนชาวดิน 9. งบประมาณในการสร้างบ้านดิน 95 105 ทิป & เทคนิค สร้างบ้านด้วยดิน 105 การคํานวณจํานวนก้อนอิฐดินที่ใช้สร้างบ้าน เมื่อต้องติดบางอย่างบนผนังดิน 108 111 บ้านดินคืนนี้ใยร้อนนัก 115 บ้านดินกับปลวก มอด แมลง นก หนู งู สุนัข...
4 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 5
คํานิยม
6 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
คํานําสํานักพิมพ
วิกฤติโลกร้อนอันเนือ่ งมาจากการ เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของโลก เป็น แนวโน้มใหม่ที่กําลังทวีความรุนแรง และ คุกคามวิถกี ารดํารงชีวิตของผู้คนในขอบเขตทั่ว โลก โดยมิได้จําแนกเชื้อชาติ ศาสนา หรือ ขอบเขตการเมืองการปกครองของรัฐใด การตระหนักในความเสื่อมโทรมของ สภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ และต้องเร่งฟืน้ ฟู บูรณะให้กลับฟื้นคืนดี ถึงแม้จะไม่ได้ดงั เดิม แต่ ก็ต้องใช้ความวิริยะอุตสาหะและความตั้งใจจริง อย่างเพียงพอ เต็มความสามารถที่จะทําได้ การลด ละ เลิก ทําลายทรัพยากรธรรม ชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะทรัพยากรป่าไม้ ซึ่งเป็นปัจจัยต้นตอของทรัพยากรธรรมชาติทั้ง ปวง ก็เป็นแนวทางหนึง่ ทีม่ นุษย์พึงตระหนักให้ ดี ดังนัน้ เทคโนโลยีบ้านดิน (Earthen House) จึงเป็นอีกหนทางที่มนุษย์ต้องสนใจ และเลือก ประพฤติปฏิบัติ สํานักพิมพ์กระท่อมลายสือจึงภูมิใจที่มี โอกาสเผยแพร่องค์ความรู้เรื่องบ้านดิน ด้วย การถ่ายทอดประสบการณ์ตรงของ Spirit of KBD [KBD_1] ในครั้งนี้ โดย ดร.จงดี โตอิ้ม แห่งคณะทรัพยากรศาสตร์และสิง่ แวดล้อม มหาวิทยาลัยมหิดล ศาลายา เป็นผู้ดัดแปลง เป็นภาษาอังกฤษ เพื่อร่วมรณรงค์ “ร่วมมือ ร่วมใจ รับภัยโลกร้อน” อีกแรงหนึง่ สํานักพิมพกระทอมลายสือ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 7
8 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
คลายคํานํา เมื่อประมาณต้นเดือนสิงหาคม 2553 กลุ่มเคบีดีได้ไปนั่งฟังโอวาทเนื่องในโอกาสวัน ซ้อมใหญ่พธิ ีรบั ปริญญาบัตรของน้องเคบีดี 2 คน จากลุงสมคิด สิงสง ผู้ซึ่งพวกเรานับถือ และยกให้ท่านเป็นเคบีดีอาวุโส (เป็นอาจารย์ ของคนบ้าดีทงั้ มวล) เรียกว่าโอวาทบนโต๊ะ อาหาร ณ ร้านข้าวต้มเก่าแก่แห่งหนึง่ ย่านถนน ราชดําเนิน ลุงสมคิดพูดให้ฟังในหลายๆ เรื่องที่ น่าสนใจ (และต้องสนใจ) แต่เนื่องจากตัวเรา เองไม่ได้เป็นผู้รับปริญญานี้ เพียงแต่ไปร่วม แสดงความยินดีกับน้องๆ จึงนั่งฟังอยู่เงียบๆ คล้ายๆ เป็นไม้ประดับโต๊ะเฉยๆ แต่นั่งเฉยได้ไม่นาน ก็ต้องสะดุ้งตืน่ ขึ้นมา เมื่อลุงสมคิดพูดถึงเรือ่ งบ้านดิน และบอกว่า "เคบีดีรู้เรื่องบ้านดินเป็นอย่างดี ใครก็ ได้ เขียนเรือ่ งบ้านดินกับการลดปัญหาภาวะโลก ร้อนหน่อยได้ไหม...?" พูดแล้วก็กวาดสายตาไปรอบโต๊ะ ประมาณ 3 วินาที มาหยุดที่ริมโต๊ะด้าน ซ้ายมือ แล้วใช้สายตาจิกมาที่... “KBD_1 ก็ได้” เง้อ... แบบนี้เขาเรียกบังคับให้เขียน ไม่ ต้องใช้คําว่า “ใครก็ได้” มาเกริน่ นําก่อนหรอก ลุง... นาทีนนั้ กระเพาะหยุดย่อยอาหาร สมอง เริ่มทํางาน... จะเขียนยังไงว้า... บ้านดินกับโลก ร้อน โลกร้อนกับบ้านดิน ??? จึงเถียงออกไป Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 9
แบบข้างๆ คูๆ ว่า “เขาเขียนกันเยอะแล้วลุง เรื่องโลกร้อน กับบ้านดินเนีย่ ...” (ไม่กล้าให้ข้อมูลเพิ่มเติม “เขา” ทีว่ า่ นัน้ หมายถึงใคร เพราะไม่รจู้ ริง) “เขาเขียนกันเยอะแล้ว แล้วเคบีดี มันจะ เขียนอีกไม่ได้รึไง !??” ดุจังวุ๊ย... ดุยงั กับสิงห์ ... ก็น่าอยู่หรอก หมดไปหลายโหลแล้ว ตัง้ แต่มีปัญหาด้าน สุขภาพ ลุงสมคิด ก็ตัดใจเด็ดขาด ว่าจะเลิกดื่ม เหล้า (แต่หันมาดื่มเบียร์แทน...) แค่อารัมภบทก็เหนื่อยแล้ว ไม่เข้าใจ เหมือนกันว่า ทําไมหลายคนจึงอยากเป็น นักเขียน หลายคนเขียนเป็นอาชีพ แม้ว่าอาชีพ นี้จะติดอันดับยากจนที่สุดก็ตาม จดๆจ้องๆ มา เป็นเดือน การบ้านที่ลงุ ให้มา ก็ไม่สามารถ ออกมาเป็นตัวหนังสือได้สกั ตัว “ลุง, ทําไมเขียนหนังสือมันเหนื่อยแบบ นี้ละคะ? หนูคิดหัวแทบแตก ไม่เห็นมันจะเป็น หนังสือเลย” “หนังสือมันคืออะไรอ่ะลุง แล้วการ เขียนมันคืออะไร?” “ก็ไอ้ที่เราคิดๆ อยู่นี่แหละ คือการเขียน เขาเรียกว่า เขียนความคิด” “เหรอคะ... (อย่างนี้นี่เอง โลโก้ของ สํานักพิมพ์กระท่อมลายสือ จึงมีสโลแกนว่า แรงงานทางความคิด ผลผลิตทางภูมิ ปัญญา)... งัน้ ... หนูไม่เขียนเรื่องโลกร้อนกับ บ้านดินนะ เพราะหนูคิดว่า โลกมันร้อนมาเยอะ แล้ว เรือ่ งบ้านดินกับการลดภาวะโลกร้อนนั้น 10 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ใครๆ ที่สนใจเรื่องโลกร้อน ก็น่าจะรู้ดอี ยู่แล้ว แหละ...” “...แต่ที่หนูจะเขียนเรื่องบ้านดิน หนู เขียนเพราะมันเป็นความรักค่ะ หนูเพิ่งรู้ตัวว่า บ้านดินที่หนูปั้นมากับมือนี้ เป็นบ้านทีห่ นูหลง รัก และหนูกร็ ักมันมากขึ้นทุกวันๆ...” นั่นคือที่มาของเสมือนเป็นคู่มือการสร้าง บ้านดิน ฉบับนี้ ที่จะเล่าประสบการณ์ความรัก การสร้างบ้านด้วยดิน ให้ท่านได้ฟงั อย่างเป็น ขั้นเป็นตอน ภาพทุกภาพที่ปรากฏในคูม่ ือฉบับนี้ เป็นภาพของเพื่อนๆ อาสาสมัครที่มาช่วยลง แรงสร้างบ้านดิน ทัง้ ที่เป็นเป็นฝีมือการ ถ่ายภาพของ KBD_1 เอง และเป็นภาพจาก กล้องของเพือ่ นคนอืน่ ๆ เนื่องจากเราต้องการ เผยแพร่องค์ความรู้เรื่องการสร้างบ้านดิน และ ด้วยใจอาสา จึงยินดีให้ทกุ ท่าน ทุกองค์กร สามารถนําไปใช้ เผยแพร่ และอ้างอิงได้โดยเสรี โดยระบุที่มาว่า จากกลุ่ม “คนบ้าดี” หรือกลุ่ม KBD (Khon Baa Dee) 14 กันยายน 2553 Spirit of KBD [KBD_1]
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 11
12 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
1. การทํากอนอิฐดินดิบ เทคนิคในการสร้างบ้านดินหลังนี้ หาก เป็นฝรั่งเขาจะเรียกว่า Adobe House ซึ่ง Adobe หมายถึงการทําดินให้เป็นก้อน (แปล เอง) เพราะฝรั่งอีกนั่นแหละ ที่เรียกว่า Adobe Brick (แปลเองอีกว่า “ก้อนอิฐดินดิบ”) ทําไม จึงอ้างอิงฝรัง่ ก็เพราะว่าเมื่อเจ็ดปีก่อน ตอน สนใจเรื่องบ้านดินเป็นครั้งแรก แหล่งศึกษา ค้นคว้าส่วนใหญ่จะมาจากอินเตอร์เนท และคน สร้างเวบไซต์เกี่ยวกับการสร้างบ้านดินอย่าง เป็นขั้นเป็นตอน ดูแล้วเข้าใจ ส่วนใหญ่จะเป็น ฝรั่ง ดังนั้นจะให้เครดิตพีห่ รั่งเขาเสียหน่อย จะ เป็นไรไป... การทําก้อนอิฐดินดิบ เริ่มจากการทําไม้ แบบก่อน ดูจากรูปภาพ แล้วก็คดิ ให้งา่ ยเข้าไว้ หาไม้หน้าสามมาสักกองหนึ่ง ทําให้มันเป็นช่อง เหลี่ยมๆ ขนาด 8 x 16 นิ้ว หรือถ้าเป็นคน ละเอียดจะคิดหน่วยเป็นเซนติเมตรก็ได้ไม่ว่ากัน ขนาด 20 x 40 เซนติเมตร จะทํากี่ชอ่ งก็ แล้วแต่ค่ะ สําหรับที่นี้เราทําห้าช่องพอ(เพราะ นับง่ายดี) ส่วนความหนาของก้อนอิฐก็คอื ความ หนาของไม้หน้าสามนั่นเอง (ไม้หน้าสาม หมายถึงไม้ที่มีความกว้างสามนิ้ว แต่โรงเลื่อย ส่วนใหญ่จะโกงเรา จึงได้ความกว้างแค่ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 13
เพียงสองนิว้ กว่าๆ) จะใช้ไม้หน้าสี่ หน้าห้า ได้ หรือไม่? ตอบว่าได้ หากว่าคุณแบกไหว เพราะ น้ําหนักของก้อนอิฐดินแต่ละก้อน (จากไม้หน้า สองกว่าๆ) เมื่อแห้งสนิทจะหนักประมาณ 8 กิโลกรัม จากภาพที่เห็นนี้ แม้วา่ ไม้แบบที่ทํา
14 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ออกมาจะประณีตบรรจงขนาดไหน แต่ก็ฟรีทุก อันค่ะ เพราะช่างฝีมือท่านนี้เป็นพี่ชายของเรา เอง การทดสอบดิน ต้องบอกว่าเราไม่มี ทฤษฏีอะไรกันมากมาย สิง่ ที่ได้มาเกิดจาก ประสบการณ์ และการทดลองเหยียบย่ํา สัมผัส ด้วยสองมือสองเท้าของตนเอง หากใครมาถาม เราว่าดินที่ไหนใช้ได้ ที่ไหนใช้ไม่ได้ ถ้าเราไม่ได้ สัมผัส และนํามาทดลองดูก่อน เราจะบอกไม่ได้ ว่ามันใช้ได้ หรือใช้ไม่ได้ พูดไปแบบนี้ บางคน อาจคิดว่าเราหวงวิชา แต่ความจริงนัน้ เรา Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 15
อยากจะบอกใจจะขาดว่ามันใช้ได้หรือไม่ หาก ว่าเรารู้จริง พื้นที่ที่เราสร้างบ้านดินหลังนี้ เป็นทีน่ า ภาคตะวันตก (จังหวัดราชบุรี) เนื้อดินจะเป็น ดินร่วนปนทราย มีความละเอียดมาก เมื่อ นํามาผสมกับแกลบ เติมน้าํ ลงไปแล้วเหยียบย่ํา จนเหนียวจะได้ก้อนอิฐดินชั้นเลิศ แกลบที่นํามา ผสมนั้นเพื่อเพิ่มความเหนียวให้กับก้อนอิฐดิน ถ้าหากเราไม่ผสมแกลบ(หรือวัสดุเส้นใยอื่นๆ เช่นฟาง หรือหญ้าแห้ง) เราจะได้ก้อนอิฐดินที่ แข็ง แต่เปราะ แตกหักง่าย เมื่อเหยียบย่ําได้ที่แล้ว ตักใส่กระป๋อง นําไปเทลงไม้แบบ อัดให้เรียบ เนียนเนี๊ยบ ตามอารมณ์คนทํา แล้วยกไม้แบบขึ้น (ไม่ต้อง
16 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
รอให้แห้ง) จะได้ก้อนดินเป็นรูปเหลี่ยมๆ ดัง ภาพ ใช้สองคนยกขึ้นพร้อมกันนะคะ ยกขึ้นแบบนีค้ ่ะ ขอบคุณพี่ทุ่ม กับคุณ ผึ้ง ที่อาสามาช่วยสร้างบ้านดิน แล้วยังเป็น แบบให้ถ่ายภาพอีกด้วยค่ะ
ทิ้งไว้ 2 – 3 วัน แล้วแต่สภาพอากาศ จับก้อนดินตัง้ ขึ้น ซึง่ บางคนก็เรียกตะแคง จะ เรียกอะไรก็ชา่ งเถอะ ให้มันเป็นเหมือนในภาพ (ซ้าย) ก็แล้วกัน เหตุผลทีท่ ําแบบนี้ก็เพือ่ ให้ก้อน ดินแห้งเร็วขึน้ ไม่เกินหนึง่ สัปดาห์ก้อนดินจะ แห้งสนิทพร้อมใช้งาน (ถ้าฝนไม่ตก) Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 17
เมื่อก้อนดินแห้งสนิทดีแล้ว เก็บสะสมไว้ จนกว่าจะครบจํานวน ซึ่งบ้านหลังนี้เราคํานวณ แล้วว่าจะใช้กอ้ นดินทัง้ สิ้น 2,800 ก้อน ... โอ้... แม่เจ้า... จะทําเสร็จไหมเนีย่ ?.... วิธกี ารเก็บที่ ถูกต้องก็ดูตามภาพค่ะ หากวางซ้อนแนวนอน เมื่อเก็บไว้นานๆ บางทีก้อนอิฐอาจประสาน ติดกันเป็นก้อนเดียว เอาชะแลงมางัด ยังไม่ ยอมแยกจากกันเลยค่ะ เพื่อความสําเร็จ ลูกเล็ก เด็กแดง เกณฑ์มาใช้แรงงานให้หมด (ขอบคุณหลานๆ แม้จะเสียอมยิ้มไปหลายอัน แต่คุ้ม...) 18 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 19
20 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
2. การทําฐานรากบานดิน
ก่อนที่จะลงมือขุดฐานรากบ้านดิน เรา ต้องทําการออกแบบบ้านดินก่อน บ้านดิน เหมาะอย่างยิ่งสําหรับผู้มีจนิ ตนาการเป็นเลิศ ผู้ ที่ไม่ชอบอยู่ในกรอบ (ไม่ได้หมายความว่าเป็น คนนอกคอกนะคะ) เพราะรูปทรงของบ้านดิน นั้นไร้ขอบเขตจํากัด เพียงเข้าใจหลักแห่งสมดุล สักเล็กน้อย โปรแกรมมั่ว(Programmer) อย่าง ข้าพเจ้า ก็สามารถกลายร่างเป็นสถาปนึก (Architect) ได้ภายในพริบตา บ้านดินหลังนี้ ตั้งใจสร้างให้พ่อกับแม่ ได้อยู่กอ่ นเป็นรุ่นแรก ตอนนี้พอ่ อายุ 78 ปี ส่วนแม่ก็อายุ 76 ปี ตัง้ ใจให้ท่านอยูก่ บั เรา 100 ปี ขึน้ ไป โจทย์จึงมีอยู่ว่าหากจําเป็นต้อง นั่งรถเข็นจะทําอย่างไร? บ้านหลังนี้จงึ ออกแบบ ให้มีห้องน้ําและประตูที่กว้างเป็นพิเศษ พื้นบ้าน ต้องราบเรียบ แต่ละห้องต้องไปถึงกันได้แบบไม่ มีสิ่งกีดขวาง... บ้านในจินตนาการจึงถูกวาดลง แผ่นกระดาษดังภาพข้างล่างนีค้ ่ะ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 21
พอได้จินตนาการมาแบบนีแ้ ล้ว จะทํา อย่างไรต่อไปดี? ก็ทําได้แค่นี้แหละค่ะ อาชีพ โปรแกรมเมอร์ ด้านฐานข้อมูล วาดรูปได้ ขนาดนี้กถ็ ือว่าเก่งแล้ว โปรแกรมสร้าง แบบจําลองต่างๆ นานา อย่าหวังเลยว่าจะใช้ เป็น เคยคิดจะเอาแบบไปให้เพื่อนทําให้ เพื่อให้ ออกมาเป็นภาพสามมิติ และให้คนอืน่ ๆ ดูรู้ เรื่องว่าบ้านของเรามีรูปทรงอย่างไร แต่... ไม่ กล้าแบกหน้าไปหาเพือ่ น เพราะเคยถูกตรา หน้าว่าเป็นความอัปยศของวิชาชีพ และให้ ฉายากับเราว่า “โปรแกรมเมอร์ชาวนา” 22 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
“ผู้เขียนโปรแกรมแลกข้าว” “คนไร้ความทะเยอ ทะยาน” “ไอ้พวก Think Earth” ... โอ้ย สารพัดที่มันจะว่า ... กว่าจะพูดกันรู้เรือ่ ง คงได้ ต่อยกันก่อนเป็นแน่... ดังนัน้ ตนจึงเป็นที่พึ่ง แห่งตน ทําได้แค่นกี้ ็ลุยเลยละกัน เริ่มจากการนําจิตนาการบนแผ่นกระ ดาษ เอาไปวาดลงแผ่นดิน จะทํายังไงก็ได้ค่ะ แล้วแต่วธิ ีการของใครของมัน ส่วนวิธีการของ เราคือ ให้หลานๆ มาช่วย เลือกหลานคนที่ไม่ กล้าเถียงเราด้วยนะคะ เพราะมันจะผิดๆ พลาดๆ ทําแล้วทําอีกอยูน่ นั่ แหละ บ้านหลังนี้ก็ เช่นกัน กว่าจะได้ที่ ทําเอาหลานๆ อ่อนใจ
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 23
เมื่อวางผัง ขึงเชือกเรียบร้อยแล้ว คราวนีก้ ็ขุดค่ะ ขุดๆๆๆๆ และขุด หากใครถาม ว่ากําลังทําอะไร ตอบว่ากําลังทําฐานรากบ้าน ดิน เขาก็จะพูดต่อไปว่า “บ้านอะไรประหลาด แท้?” คราวนี้ให้แกล้งทําหูทวนลมไว้คะ่ เพราะ ถ้าพูดต่อก็จะยืดยาวเปล่าประโยชน์ หรือไม่ก็ บอกว่าปีหน้าค่อยมาดูใหม่ ก็ได้ค่ะ ผังบ้านดินทีข่ ุดเสร็จเรียบร้อยแล้ว ตรง นี้ก็ไม่มีทฤษฎีอีกเหมือนเดิม(จริงๆ แล้ว ก็พอมี อยู่ แต่อธิบายแล้วอาจจะยาว) เพียงให้ไปสืบมา ก่อนว่า บริเวณนี้น้ําท่วม น้ําขังหรือไม่? เป็น พื้นดินเดิมหรือดินถม? โชคดีที่บริเวณนีน้ ้ําไม่ ท่วม ไม่ขัง และพืน้ ดินก็เดิมๆ ในอดีตเคยเป็น โคกเล็กๆ แต่ปัจจุบันดูไม่ออกแล้ว
24 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
เพื่อความมั่นคง สะดวก และง่าย เรา จะเทฐานรากด้วยคอนกรีต ตรงนี้ต้องลุงทุน หน่อยค่ะ และอาจต้องจ้างช่างมาช่วย ก็ไม่ต้อง ไปหาทีไ่ หนไกล ใช้ชา่ งสามัญประจําหมู่บ้านนั่น แหละค่ะ เกิดความโชคดีซา้ํ ซ้อนเมื่อพี่ชายของ ข้าพเจ้านอกจากจะเป็นช่างไม้แล้ว งานปูน พี่ เขาก็ทาํ ได้เหมือนกัน
เราต้องการให้ส่วนของฐานรากที่เป็น คอนกรีต สูงจากพื้นขึ้นไปสัก 1 ฟุต เพื่อกัน ความชื้นเข้าสู่บ้านดิน จะทํายังไงดีหว่า? รูปทรงของบ้านก็พิลกึ คดเคี้ยวไปมา... แต่เชื่อ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 25
เถอะว่า เมื่อสติมา ปัญญาจะมี เราไปเก็บหิน จากแม่นา้ํ มาก่อขึ้นไปคล้ายรางรถไฟขนาดจิว๋ แล้วก็เทปูนลงไปให้เต็มราง แค่นี่ก็เรียบร้อย ต่อมาก็วางแผนเรื่องห้องน้ํา วางท่อ ประปา ท่อน้าํ ทิ้ง และขุดบ่อเกรอะ ปรับพื้นที่ภายในบ้าน และบริเวณรอบๆ บ้านเตรียมเทปูน พื้นที่เล็กๆ ซ้ายขวาด้านบนนี้ คือเตียงนอนค่ะ เตียงนอนของพ่อกับแม่ไง อยู่ กันคนละข้าง คนละห้อง แต่มองเห็นกันอยู่ เสมอ... โรแมนติกไม่สร่าง ส่วนนีไ้ ม่ต้องเทปูน ค่ะ เว้นว่างไว้
ภาพมุมกวาง สวยไหมคะ?
26 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
เทปูนรอบๆ บ้านก่อน แล้วก็เทพื้นปูน ในบ้าน เรียบร้อยแล้วค่ะ ต่อจากนี้คือการรอ คอยและหาเหยื่อ (อาสาสมัคร) มาช่วยทําก้อน อิฐดินให้ครบ 2,800 ก้อน แล้วเราจะเริ่มก่อ ผนัง ทําเตียงนอนดิน ติดตั้งวงกบประตู หน้าต่าง ฯลฯ
วสันตฤดู ผานพนไป เฝารออาสาจนตนหญาขึ้นปกคลุม Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 27
28 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
3. การกอผนังบานดิน เข้าภาษิตความพยายามอยู่ที่ไหน ความ พยายามอยู่ทนี่ ั่น เอ้ย.. ความสําเร็จย่อมอยู่ที่ นั่น ในทีส่ ุดวันที่เรารอคอยก็มาถึง ผ่านไปค่อน ปี ก็ได้ก้อนอิฐดินครบตามจํานวน 2,800 ก้อน และพร้อมแล้วที่จะเริม่ ก่อผนังดินกัน และ เพื่อให้บรรยากาศครึกครื้น ชาวบ้านชื่นอกชื่น ใจ เมื่อช่วงปลายปี 2552 เราได้ประกาศรับ สมัครอาสา ไปร่วมเรียนรูแ้ ละลงแรงสร้างบ้าน ดิน ผ่านเวบบล็อกโอเคเนชั่น www.oknation.nt/blog/kbd แล้วเราก็ได้ อาสาสมัครทีส่ นใจเรื่องการสร้างบ้านดินมา เกือบสิบท่าน และส่วนใหญ่เป็นอาสาชาย ฉกรรจ์ (ตรงนี้ผู้ประสานงานชื่นอกชืน่ ใจเสีย เอง) และเรียกกิจกรรมครัง้ นั้นว่า “ลงแขก สร้างบ้านดิน” ซึ่งหมายความว่าตอนนี้ข้าพเจ้า และเหล่า Spirit of KBD ได้ติดหนีแ้ รงงาน ท่านไว้ ดังนัน้ ท่านใดที่เคยมาสร้างบ้านดินกับ เรา และต้องการความช่วยเหลือ หรือแรงงาน ใดๆ จากเรา โปรดส่งข่าวและเรียกใช้พวกเราได้ นะคะ เรามาเริ่มก่อผนังดินกันดีกว่า ซึ่งการ ก่อผนังดินนีก้ ็งา่ ยมากค่ะ โดยแบ่งออกเป็น 2 ทีม ทีมหนึ่งเป็นหน่วยย่ําดินโคลนที่ใช้เป็นตัว Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 29
ประสานก้อนอิฐดิน อีกทีมหนึ่งจะเป็นคนก่อ แล้วเราก็จะสลับกันใครเบื่องานก่อก็ลงไปย่ํา ใครเบื่องานย่าํ ก็ขนึ้ มาก่อ ดูจากภาพเลยค่ะ
นี่คือบ่อย่ําดิน ส่วนผสมก็ยังคงเป็นดิน กับแกลบเหมือนเดิมแต่เราจะเติมน้ําให้เหลวขึ้น ดูๆ ไปก็คล้ายปูนก่อผนังนั่นแหละค่ะ ส่วนภาพข้างบนนี้คือการก่อผนัง เอา ดินโคลนเทลงไปก่อนแล้ววางก้อนอิฐไปตาม แนวนอน กดก้อนอิฐดินให้แน่น ซึง่ เราจะ แนะนําให้เพือ่ นอาสาขึ้นไปเหยียบ หรือใคร อยากจะกระทืบสักทีสองทีเราก็ไม่วา่ เพื่อเป็น การพิสูจน์ว่าก้อนอิฐดินนีแ้ ข็งแรงจริง และจะ ทําให้ผนังดินแน่นขึน้ อีกด้วยค่ะ จากนั้นเราจะ 30 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ก่อผนังไปรอบๆ บ้าน และก่อขึน้ ไปทีละชั้นๆ แต่.. ปัญหาคือเราออกแบบเตียงนอนบิวท์อินไว้ ที่ด้านซ้ายและขวาของตัวบ้าน จะเริ่มอย่างไร?
เราก็เริ่มจากการทําเตียงนอนก่อนค่ะ ก่ออิฐดินขึน้ มาประมาณ 4 ก้อนเหมือนเป็นขา เตียง ดูจากภาพนะคะ ตัดไม้ไผ่วางลงไปถี่ๆ เทดินโคลนลงไปแล้วปูดว้ ยก้อนอิฐดิน อีก 2 ชัน้ ชั้นสุดท้าย เทราดด้วยดินโคลนที่ย่ําไว้ แล้วเกลี่ยให้เรียบ เท่านี้ก็เรียบร้อยแล้วค่ะ ทํา
ภาพเตียงนอนซาย – ขวา Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 31
แบบนี้จนครบทั้งสองเตียง (ตอนก่อเตียงนอน ดินนี้ เจ้าของเตียงคือพ่อกับแม่ มายืนให้ กําลังใจด้วย และคิดว่าคงกลับไปตกลงกันแล้ว ว่า ใครจะอยูเ่ ตียงซ้าย หรือเตียงขวา)
หลังจากได้เตียงนอนครบสองเตียงแล้ว ก็แยกย้ายกันไป เริ่มก่อผนังให้รอบตัวบ้านเลย ค่ะ ก่อเลยระดับเข่าขึ้นมาแล้ว พอจะดูออก ไหมคะว่าบ้านดินหลังนี้ มันมีรูปทรงเป็น อย่างไร? เรารูว้ ่าท่านงง... จึงให้อาสาคนหนึง่ ช่วย ปั้นโมเดลให้ บ้านดินของเรา ใกล้เคียงกับรูปนี้ ละค่ะ
32 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
4. การติดตัง้ วงกบประตู หนาตาง และการฉาบผนังดิน ความเดิมจากตอนทีแ่ ล้ว.... เมื่อตอนที่ 3 ได้เล่าถึงวิธีการก่อผนังบ้านดิน และได้เริ่ม ก่อผนังทิ้งไว้ถึงระดับเอว ในตอนที่ 4 นี้ จะ เล่าวิธกี ารติดตั้งวงกบประตู หน้าต่าง และการ ฉาบผนังบ้านดินให้รับชมค่ะ การติดตัง้ วงกบประตู หน้าต่างบ้านดิน นี้ จะทําไปพร้อมๆ กับการก่อผนังบ้านดิน และ ถ้าใครขยันจะฉาบไปด้วยเลยก็ได้ แต่ในตอนนี้ เราจะฉาบทีหลัง ดูภาพการติดตั้งวงกบ ประกอบคําอธิบายได้เลยค่ะ นี่คือวงกบประตู เป็นวงกบที่เรา ออกแบบกันเอง กว้าง 120 ซม. สูง 200 ซม. ทําจากไม้ทั้งต้น (เป็นไม้สักทีไ่ ด้อนุเคราะห์ จากเพื่อนพี่ชาย ของถูกและดี มีอยู่ในโลกนี้ จริงๆ ค่ะ) ใช้บานประตูขนาด 60 x 200 ซม. สองบานประกบกัน และเปิดออกนอกบ้าน เนื่องจากบ้านดินหลังนี้เราได้เขียนพิมพ์เขียวไว้ ในใจ ดังนั้นตอนติดตัง้ วงกบประตู หน้าต่าง ห้ามทําใจหายเด็ดขาด และสถาปนึกผูเ้ ขียน พิมพ์เขียวต้องอยู่ดูแลในทุกขั้นตอน (วงกบ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 33
ประตู หน้าต่าง จะใช้แบบสําเร็จรูป ซึ่งมี วางขายทัว่ ไปในท้องตลาดก็ได้ แต่บ้านดินของ เราหลังนี้ไม่ได้ออกแบบตามมาตรฐาน ท้องตลาด ดังนั้นจึงต้องลงมือทําเองค่ะ)
ใชระดับน้ําวัดใหไดที่ แลวตอกเสายึดไวอีกที ที่เห็นเป็นเดือยยื่นออกมานี้ ใช้สว่าน เจาะให้เป็นรูแล้วตอกไม้ใส่เข้าไป จะใช้ไม้จริง หรือไม้ไผ่ก็ได้ค่ะ เอาไว้ให้เส้นฟางพันกับเดือยนี้ ได้ เพือ่ ยึดวงกบไว้กับผนัง และเพิ่มความ แข็งแรงมั่นคงของวงกบค่ะ จากนั้นก็กอ่ ผนังให้ ชนกับวงกบนี้ อิฐก้อนไหนยาวเกินไปก็ตดั ก้อน ไหนสั้นเกินไปก็ต่อ หรือใครจะใช้ฟาง ใช้เศษอิฐ 34 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ตั้งใหครบ 2 ขาง
หักๆ มาอัดเสริมเข้าไปก็ได้ แล้วแต่เทคนิคของ ใครของมัน แต่ปั้นออกมาแล้วให้ดูเรียบร้อย เป็นใช้ได้ เมื่อก่อผนังสูงจากพื้นประมาณ 80 ซม. ก็เริ่มติดตั้งวงกบหน้าต่าง บ้านดินหลังนี้ เราออกแบบหน้าต่างไว้ 2 แบบ เป็นแบบปกติ กับแบบหน้าต่างบานยาวๆ ซึ่งตอนติดตั้งก็ตอ้ ง วางแผนดีๆ ค่ะ ว่าบานแบบไหนจะเริม่ ติดตั้ง เมื่อก่อผนังสูงจากพื้นระยะไหน ภาพขวาเป็น การติดตัง้ วงกบแบบยาวค่ะ ขนาด 40 x 150 ซม. ก่อผนังสูงขึ้นมาจากพื้นสัก 40 ซม. ก็ ติดตั้งวงกบได้เลยค่ะ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 35
เริ่มติดตั้งวงกบหน้าต่างแบบธรรมดา(ที่ไม่ธรรมดา) เมื่อก่อผนังสูงจากพืน้ ประมาณ 80 ซม. นี่คือภาพที่ตดิ ตั้งวงกบประตู หน้าต่าง ครบทุก วงรอบบ้านดินแล้วค่ะ
36 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ย่ําฟางกับโคลนไว้สําหรับปั้นตกแต่ง ขอบวงกบ และช่วยให้วงกบแข็งแรงขึ้นอีกด้วย การตกแต่งขอบวงกบใช้ฟางผสมโคลนมาปั้น แต่งให้เรียบร้อย
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 37
ก่อผนังดินไปรอบๆ บ้าน ทีละชั้น จน ได้ความสูงทีอ่ อกแบบไว้ บ้านดินหลังนี้เราก่อ ผนังสูงจากพืน้ 2.30 เมตรค่ะ
เสร็จแลวคะ 38 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
การฉาบผนังบ้านดิน ก็คือการฉาบปิด ช่องว่างของก้อนอิฐดินที่เกิดขึ้นตอนก่อผนัง นั่นเองสามารถทําได้หลายวิธี คนทีถ่ นัดใช้ เครื่องมืออาจใช้เกรียงฉาบก็ได้ แต่สําหรับบ้าน ดินหลังนี้ เราใช้มือเปล่าทัง้ หลังค่ะ ผลที่ได้รับ คือผนังดินจะแน่นมาก และได้พื้นผิวที่เป็น ธรรมชาติ บ้านดินของเราจึงดูบุบๆ บี้ๆ ขัดหู ขัดตา ชาวบ้านร้านตลาด จนถึงขั้น วิพากษ์วิจารณ์มาถึงคนทําว่า ถ้าไม่บ้าก็เพี้ยน แน่ๆ แต่สําหรับตัวเองแล้วรู้สึกว่า ความรักของ เราที่มีต่อบ้านดินหลังนี้ เริ่มก่อเกิดเป็นรูปเป็น ร่างขึ้นมาแล้ว และความบิดเบี้ยว ปูดโปนนี้ มัน ช่างดูมีเสน่ห์ น่าหลงใหล เสียจริงๆ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 39
นี่แหละค่ะ วิธีการฉาบผนังก็ง่ายๆ เพียงเท่านี้ การทีไ่ ด้สัมผัสดิน ได้ใกล้ชดิ กับ ธรรมชาติ ได้ออกกําลังเหยียบย่ําเพื่อทําก้อนอิฐ ก่อผนัง และฉาบผนัง เวลาผ่านไปหลายเดือน ก็ทําให้มือและเท้าที่เคยนุ่มนิ่ม หยาบกร้านจน รู้สึกได้ และถ้าเอามือไปสัมผัสเนื้อตัวคนอื่น แต่ ไม่มองด้วยสายตา ก็จะแยกไม่ออกว่าอันไหนมือ อันไหนเท้า... ปู่ ย่า ตา ยาย เคยสอนไว้ว่า ผู้หญิงที่จะเลือกผู้ชาย( าย(มาทํายา) ยา) ให้ดูทมี่ ือ ถ้า ผู้ชายคนนัน้ มือหยาบกร้านแสดงว่าเป็นคนขยัน ขันแข็ง แต่ถา้ มือนุ่มนิ่มแสดงว่าไม่เอาถ่าน นี่ก็ อาจเป็นอีกเหตุผลหนึ่ง ทีม่ ือและเท้าอันหยาบ กร้าน และมาดทะมัดทะแมงของเราขณะ ทํางาน ได้หลั่งฮอร์โมนเพศชายออกมามาก เกินไป ถึงขั้นมีสาวๆ มาจีบทีเดียว เพื่อป้องกัน การเข้าใจผิด และอาจทําให้สาวๆ บางคนอก หัก จึงขอประกาศไว้(อย่างหน้าไม่อาย) าย) ว่า ถึงแม้ผู้ชายจะร้ายกาจสักเพียงไหน แต่ก็ยังรัก ผู้ชายอยู่ และยังไม่คิดจะเปลี่ยนใจหรอกค่ะ (ยัง พอมีทางเลือก อิ อิ..)..)
40 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
5. การทําโครงหลังคา และการมุงหลังคาบานดิน หากท่านได้ตดิ ตามขั้นตอนต่างๆ ในการ สร้างบ้านดินหลังนี้มาตัง้ แต่ต้น จะเห็นว่าการ สร้างบ้านดินนี้ ก็คล้ายกับการปลูกต้นไม้ ใน ขั้นตอนการทําก้อนอิฐดิน เปรียบได้กับการ เสาะแสวงหาเมล็ดพันธุ์ทดี่ ี การทําฐานราก บ้านดิน คือการเตรียมหลุมปลูก การก่อผนังที ละชั้นๆ ก็คือการนํากล้าไม้ลงดิน เฝ้าดูแล รด น้ํา พรวนดิน จนต้นกล้าเจริญเติบโต และ ขั้นตอนต่อไปนี้คือการทําโครงหลังคาและการ มุงหลังคาบ้านดิน หมายความว่าต้นไม้ของเรา ได้เติบใหญ่ขนึ้ พร้อมให้ร่มเงาแก่เราแล้ว องค์ประกอบหลักของบ้านดิน ก็คอื ดินและ แกลบที่ไม่ต้องผ่านกระบวนการแปรรูปใดๆ เพียงนํามาผสมกันแล้วเหยียบย่ําจนเหนียว อัด ใส่บล็อคหรือไม้แบบ แล้วตากทิง้ ไว้กลางสาย ลม แสงแดด จนแห้งสนิท ก็จะได้กอ้ นอิฐดิน ดิบพร้อมใช้งาน ในส่วนวงกบประตู หน้าต่าง และโครงหลังคา เราจะใช้ไม้ ซึ่งหากวางแผน ดีๆ เราสามารถปลูกต้นไม้ไว้ใช้เองได้ โดยไม่ ต้องเบียดเบียนต้นไม้ปา่ จากธรรมชาติ และ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 41
ต้นไม้ที่ปลูกเองนี้ เราก็นาํ มาใช้ได้ทงั้ ต้น โดยไม่ ต้องผ่านการแปรรูปด้วยเหมือนกัน นัน่ คือการ ลดพลังงานทีใ่ ช้ในการแปรรูปนั่นเอง ต้นไม้เมื่อ ล้มลง จะผุกร่อน เปื่อยยุย่ กลายเป็นปุ๋ยดิน บ้านดินก็เช่นเดียวกัน เมื่อถึงวันดับสูญ(อาจอีก ร้อย หรือสองร้อยปีขา้ งหน้า) องค์ประกอบ หลักคือดิน ก็จะกลับคืนสูผ่ ืนดินดังเดิม และที่ เล่ามาตลอดสามสี่ตอนนี้ คือการตอบคําถาม ของลุงสมคิด สิงสง ทีว่ ่า บ้านดินช่วยลด สภาวะโลกร้อนได้อย่างไร
42 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
นับแต่เริ่มต้นสร้างบ้านดินหลังนี้อย่าง จริงจัง บ้านดินได้สอนอะไรแก่เราบ้าง...? อาจ สรุปได้สองสามประการ เท่าที่คิดได้ตอนนี้คือ ประการแรก บ้านดินต้องอาศัยปัจจัย ธรรมชาติเป็นหลัก เราต้องการสายลม ต้องการแสงแดดแรงๆ ในจังหวะและโอกาสที่ เหมาะสมเพื่อช่วยให้บ้านดินแห้งสนิท เรา ต้องการอากาศร่มรืน่ เย็นสบายในช่วงการก่อ ผนัง และฝนก็มิใช่สิ่งน่ากลัวสําหรับบ้านดิน หากมีฝนตกลงมาหลังจากเรามุงหลังคาเสร็จ แล้ว จะทําให้เรารูว้ ่าหลังคาบ้านดินของเรามีรู รั่วตรงไหนบ้าง ประการที่สอง เงินทอง หรือสมบัติล้ํา ค่าใดๆ ไม่สามารถเนรมิตให้ต้นไม้เติบโตได้ใน พริบตา ฉันใด เงินทองก็ไม่สามารถเนรมิตบ้าน ดินที่เปี่ยมไปด้วยความสุขของผู้สร้าง มิตรภาพ แห่งมิตร ความอบอุ่น ความรัก และความ เข้าใจของคนในครอบครัวได้ ฉันนั้น แต่ต้องใช้ เวลา ความอดทน การพูดคุยทําความเข้าใจกัน ระหว่างคนในครอบครัว การแสวงหาและรักษา ไว้ซงึ่ มิตรภาพ ประการที่สาม ซึ่งอาจยังไม่ใช่ประการ สุดท้าย แต่ขอพูดไว้เป็นประการสุดท้ายไว้ก่อน นั่นคือ ด้วยระยะเวลาที่ยาวนานในการสร้าง บ้านดินหนึง่ หลังให้สําเร็จลงได้ ทําให้เรามีเวลา ได้ทบทวนตัวเอง ซ้ําแล้ว ซ้ําเล่า และเกิด
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 43
คําถามเพื่อเอาไว้ถามตัวเองว่า เราอยากมีบ้าน ดินเพราะเราเห็นคุณค่าของดิน อยากอยู่ ใกล้ชิดกับธรรมชาติ และเรารักในงานศิลปะ หรือเพียงแค่อยากมีบ้านดินตามแฟชั่น? นั่น เป็นคําถามทีห่ นึ่ง เราเรียกตัวเองว่าเป็นนัก
อนุรกั ษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เพราะเราห่วงใยอนาคตของลูกหลาน ห่วงใย เพื่อนร่วมโลก เรากําลังฟืน้ ฟูโลกปัจจุบัน และ กําลังออกแบบโลกอนาคตที่ดีไว้ให้กับลูกหลาน ใช่หรือไม่? หรือเพราะว่าเรากําลังใช้ วิกฤตการณ์ของโลก วิกฤตของธรรมชาติมา เป็นโอกาสเพือ่ แสวงหาผลกําไร? นีค่ ือคําถามที่ 44 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
จําเป็นอย่างยิ่ง ที่ต้องถามตัวเองบ่อยๆ ซ้ําๆ เพราะนักอนุรักษ์กับนักฉวยโอกาส สามารถเดิน เคียงกันไปได้อย่างแยกไม่ออก และเราเองก็อาจ ไม่รู้ตัว เอาละค่ะ พักเรื่องขรึมๆ ไว้ก่อนดีกว่า มาดูกันว่าจะทําโครงหลังคา และมุงหลังคา บ้านดินได้อย่างไร
ภาพหน้าซ้ายคือโครงหลังคาบ้านดินทีท่ ําเสร็จ แล้วค่ะ ทําได้อย่างไรนะ...? เราย้อนกลับไปดู ที่มาพร้อมกันเลยนะคะ
เริ่มจากตรงนี้ค่ะ หลังจากพูดคุยเจรจา กับช่างไม้ได้แล้ว ว่าเราต้องการหลังคาทรงไหน ใช้วัสดุอะไรมุง ก็ให้พี่ช่างเขาช่วยคํานวณขนาด ของไม้ และจํานวนไม้ที่จะใช้ แล้วก็ไปสัง่ ซื้อมา ค่ะ เพราะต้นไม้ที่เราปลูกไว้มันโตไม่ทันใช้ และ ไม้ที่เราใช้คือไม้สนค่ะ หลังจากได้ไม้มาแล้ว ก็ไประดมพลมา ช่วยค่ะ คนทีก่ ําลังแบกต้นซุงต้นเบ้อเริ่มนี้คือ พี่สาวข้าพเจ้าเอง ห้าวหาญ บึกบึน ยิง่ กว่าตัว เราเสียอีก บรรดาเพื่อนๆ อาสา จึงยกให้พแี่ ก เป็น “คนบ้าดี” ตัวแม่
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 45
นี่คือหลักแห่งสมดุล ที่เราจะนํามาใช้กบั บ้านที่ไร้เสา ผนังดินของเราต้องทําหน้าที่เป็น เสารับน้ําหนักค่ะ จินตนาการกับวิชาช่างจึง ต้องนํามาผสมผสานกันให้ลงตัว น้องคิดดี-พี่ทํา ได้ ครอบครัวของเรา จึงคล้ายกับว่าเกิดมาเพื่อ บ้านดินหลังนี้จริงๆ (พี่ชายบอกว่า บ้านดินหลัง นี้สร้างเสร็จ จะขอปลดเกษียณตัวเองแล้วค่ะ)
นี่คือพีช่ ายคนเก่ง อายุหา้ สิบต้นๆ ช่วย ทําตั้งแต่ฐานราก จนกระทั่งปีนขึ้นไปอยู่เป็น ยอดหลังคา เพื่อสร้างฝันของน้องสาวให้เป็น จริง พีช่ ายทําให้ได้ทกุ อย่าง (ซึง้ ค่ะ ซึง้ ...) 46 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
สับไม้ให้เป็นท่อนๆ นําไปวางไว้บน กําแพงดิน ใช้ลวดมัดไม้ให้ติดกับดินเพือ่ ความ มั่นคง ไม่ตอ้ งงงหรอกค่ะ ใช้สว่านเจาะกําแพง ดินให้เป็นรูกอ่ น แล้วสอดลวดเข้าไปน่ะ การมัดลวด... จากประสบการณ์ทผี่ ่าน มาก็ไม่เคยมัด แต่หลังจากนั่งประชุมกันแล้ว เสียงข้างมากบอกว่าควรจะมัด ก็เลยต้องยอม ง่ายขึ้น (เอ๋... ภาพนี้เคยให้ดูแล้วนีน่ า ไม่เป็นไร เพื่อความสบายใจของทุกคน ไม้ท่อนๆ ที่เอาไป บอกใหม่ก็ได้ กันลืม...) วางเรียงบนกําแพงดินนั้น ก็เพื่อจะเอาไว้รองรับ ไม้โครงหลังคาอีกทีหนึ่ง และนี่คือหลังคาสไตล์ Log Cottage ที่เกิดขึน้ โดยบังเอิญฟางกับ โคลน เหยียบย่ําให้เข้ากัน เอาฟางไปแช่น้ําทิง้ ไว้สกั คืนก่อนก็ได้ ให้เน่า เอ้ย .. ให้นิ่ม จะย่ําได้
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 47
เอาฟางชุบโคลนที่เหยียบย่ําเข้ากันดี แล้ว มาโปะทับบนไม้ แล้วใช้โคลนปกติปิดทับ อีกรอบ เมื่อแห้งสนิทแล้ว คนจะเห็นเหมือนกับ ว่าไม้ถูกวางพาดไว้กับดินเฉยๆ (ยังกะเล่นกล เลย)
ภาพใต้หลังคา (อันนี้เสร็จเรียบร้อยแล้ว) ภาพมุมสูง ปีนต้นมะม่วงถ่ายลงมา ภาพโครงหลังคาเสร็จเรียบร้อยแล้วค่ะ
48 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
บ้านดินหลังนี้เราจะมุงหลังคาสองชัน้ ชั้นแรกจะมุงสังกะสี เพื่อความคงทนถาวร ส่วนชั้นบนจะมุงด้วยวัสดุธรรมชาติเพื่อกัน ความร้อน เมื่อโครงหลังคาเสร็จเรียบร้อยแล้ว ก็เริ่มมุงสังกะสีแผ่นแรกได้เลย
ภาพใตหลังคา
พี่ชายคนเดียวเริ่มไมไหว จึงไประดมเพื่อนบานมาชวย Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 49
เสร็จแล้วค่ะ บ้านดินหลังคาสังกะสี และ โครงไม้ข้างบน เอาไว้รองรับวัสดุที่จะมุงเป็นชั้น ที่สอง พบกันใหม่ตอนหน้า การทาสีบ้านดิน หรือการทําสีฉาบผนัง เพือ่ ป้องกันการฟุ้ง กระจายของฝุ่นละอองค่ะ
50 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
6. การทําชองแสง ชองลม ระบบน้ําประปาภายในบานดิน ตอนที่แล้ว ทิง้ ท้ายไว้ว่าจะกลับมาเล่า เรื่องการทาสีบ้านดิน แต่ลมื ไปว่าบ้านดินยังมี ส่วนประกอบอื่นๆ อีก ที่นา่ สนใจและต้องทําให้ เรียบร้อยก่อนลงมือทาสี เช่นการทําช่องแสง การทําช่องลม และการเดินท่อระบบน้ําประปา ดังนั้นในตอนที่ 6 นี้จึงขอเล่าเรื่องนีก้ ่อน และ ขอเลื่อนเรือ่ งการทาสีบ้านดินเอาไปไว้ตอนหน้า
การทําชองแสง
ช่องแสงบ้านดิน
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 51
หลายคนที่เข้ามาเยี่ยมชมบ้านดิน มัก ถามว่า ช่องโหว่ๆ นี้ เว้นไว้ทําอะไร เราจะ ตอบไปทุกครัง้ ว่า “ช่องแสง” และคนทีถ่ ามก็จะ ทําหน้างง ช่องแสง...? อะไร...? ยังไง...? ช่อง แสง ก็คือช่องที่แสงสามารถทะลุผ่านไปได้ จะ ช่วยทําให้บ้านดินของเราสว่างขึ้น และถ้า ออกแบบดีๆ ยังใช้เพือ่ การประดับตกแต่งได้อีก ด้วย เคยเห็นคนฝีมอื ดีๆ ออกแบบช่องแสงนี้ได้ สวยงามมาก แต่ฝีมือเรายังไม่ถงึ ก็เอาแบบ เรียบและง่ายไว้ก่อนค่ะ
52 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ดินโคลนผสมแกลบ ฟางย่าํ กับโคลน และ น้ําเปล่า 1 กระป๋อง
ค่อยๆ เรียงขวดขึ้นไปทีละใบๆ แบบเรียบและง่ายทีว่ ่านี้ ก็แค่เรียงลง มาเป็นแถวยาวๆ ก็พอ วัสดุอุปกรณ์ทใี่ ช้ ประกอบด้วย ขวดแก้วล้างให้สะอาด ตากให้ แห้งสนิท แล้วหาพลาสติกมาปิดปากขวดไว้ ตัด ไม้ไผ่ ทําเป็นรางไว้ เพื่อให้เรียงขวดให้ง่ายขึ้น จะเรียงสลับสีบ้างก็ได้ แต่ในเบื้องต้นสําหรับ มือใหม่ อย่างเพิง่ ใส่หลายสีนักนะคะ บ้านดิน ของเราอาจดูระยิบระยับ วิจิตรตระการตา เกินไปค่ะ เรียงขวดขึ้นไปทีละใบๆ จนกระทั่งเต็ม ช่องที่เว้นไว้ ใช้ฟางและโคลน ฉาบตกแต่งให้ เรียบเนียนสวยงาม (ช่องแสงนี้ฝีมือข้าพเจ้า [KBD_1] เองค่ะ ค่อยๆ ถ่ายภาพสลับกับเรียง ขวด กว่าจะเสร็จสองด้าน ใช้เวลาทําสามวัน) ปล่อยทิ้งไว้ให้แห้งสนิท (เดาได้ไหมคะ ขวดใสๆ และขวดสีชานี้ ยีห่ ้ออะไรบ้าง? ใบ้ให้ ว่าเมดอินไทยแลนด์คะ่ )
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 53
สาวน้อยคนนี้ เป็นลูกของหลาน อาจจะลําดับญาติกันยาวไปนิดไม่เป็นไร แต่ที่ มันจี๊ดๆ ในใจคือ เขาเรียกเราว่า “ยาย” มา คอยเป็นลูกมือค่ะ (เล่นซนไปด้วย) พอเรียง เสร็จก็ชว่ ยขัดๆ ถูๆ จนขวดใสปิ๊ง
54 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
การทําชองลม แล้วช่องนี้ละ่ คืออะไร? ตอบว่ามันคือ ช่องลมค่ะ หรือช่องระบายอากาศในส่วนของ ห้องน้ํานั่นเอง
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 55
ภาพข้างบนนีค้ ือช่องลมแบบสําเร็จรูป ที่พี่อาสาสมัครคนหนึง่ นํามามอบให้ หลังจาก มาช่วยลงแรงสร้างบ้านดินแล้วอยากมีส่วนร่วม ในประวัติศาสตร์ จึงออกแบบช่องลม และลง มือทําด้วยตัวเอง กล้าให้กก็ ล้ารับ และข้าพเจ้า ก็กล้าติดด้วยค่ะ
56 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
เอาตะปูตอกไปรอบๆ ตัวกรอบ เพื่อให้ ฟางยึดติดได้ แล้วอัดฟางชุบโคลนไปรอบๆ ตัว กรอบช่องลม เสร็จแล้วค่ะ ง่ายมากๆ สําหรับการติด ช่องลม 2 ช่อง
ระบบทอน้ําประปา
ส่วนนีต้ ้องวางแผนไว้ให้ดี ตั้งแต่เริ่มทํา ฐานรากบ้านดินเลยค่ะ น้าํ เข้าทางไหน? น้ํา ระบายทิ้งทางไหน? ออกแบบไว้ให้รอบคอบนะ คะ สําหรับตัวเองต้องบอกว่ามีเรื่องผิดพลาด นิดหนึ่ง ตรงที่ไม่ได้แยกโซนเปียกและแห้ง เอา Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 57
ท่อน้ําทิง้ ไปไว้ใกล้ๆ โถสุขภัณฑ์ เวลาอาบน้ํา น้ําจะไหลไปในส่วนทีค่ วรจะเป็นโซนแห้ง นี่ แหละความไม่รอบคอบ และไม่ยอมเขียนลง กระดาษก่อน อย่างไรก็ดี ต้องขอบคุณ KBD_4 ที่ตาไว และท้วงติงตรงนี้ แม้ว่าจะ แก้ไขอะไรไม่ได้แล้ว แต่ก็เป็นบทเรียนเอามา เขียนไว้ให้ท่านผู้อ่าน ได้อา่ นกันค่ะ
อาศัยฝีมือช่างค่ะ เจาะๆ ขุดๆ และ ตอกๆ
58 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
จนได้ท่อน้ําและก๊อกน้าํ ตามที่คิดไว้ ฉาบปิดด้วยดินอีกรอบ คราวนีก้ ็จะเห็น แต่ก๊อกน้าํ โผล่ออกมาจากผนังดิน ปล่อยทิ้งไว้ จนแห้ง
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 59
60 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
7. การทาสีบานดิน เมื่อองค์ประกอบต่างๆ ของตัวบ้านดิน ครบถ้วนสมบูรณ์ และผนังที่ฉาบไว้แห้งสนิทดี แล้ว คราวนีก้ ็ถงึ เวลาทาสีบ้านดินกันแล้วค่ะ เมื่อพูดคําว่า “ทาสี” หลายคนก็จะนึกไปถึงสี เคมีต่างๆ รวมทั้งส่วนผสม และอุปกรณ์ที่ใช้ทา เช่นลูกกลิ้ง อย่างนี้เป็นต้น โยนความคิด เหล่านั้นทิง้ ไปนะคะ เพราะว่าการทาสีบ้านดินนี้ ห่างไกลจากสิ่งที่ท่านคิดมากนัก ก่อนที่จะเล่าว่าวัสดุ อุปกรณ์ ที่ใช้ในการ ทาสีบ้านดินนั้นมีอะไรบ้าง ขอบอกประโยชน์ ของการทาสีบ้านดินก่อนค่ะ 1. ใช้เป็นตัวเคลือบผนัง เพื่อไม่ให้เกิดฝุน่ ละออง (บางครั้งเราก็เรียกการทาสีบ้านดินว่า การทําสีเคลือบผนัง) 2. เพื่อความสวยงาม 3. กันน้ําได้ (ไม่ร้อยเปอร์เซ็นต์ แต่ดีกว่า ไม่ทาเลย เพราะถ้าดินถูกน้ําตรงๆ จะหลุดร่อน สึกกร่อนได้งา่ ยมาก) ส่วนผสมสีดิน (3 สหาย) 1. ดินร่อนละเอียด หมายความว่าเรา อยากให้บ้านเราเป็นสีอะไร ก็ไปหาดินสีนั้นมา ค่ะ มีอยู่ในธรรมชาติโดยทั่วไป จนใช้เขียนภาพ ได้เลยค่ะ ผลงานชุด “เขียนดินสินอีสาน” ของ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 61
อาจารย์สมภพ บุตราช ทีล่ ุงสมคิด สิงสง ไป เป็นต้นแบบให้วาดนี้ ก็เขียนด้วยดินค่ะ และถ้า หากอยากทราบว่าสีดนิ เหล่านี้จะไปขุดได้ที่ไหน ให้ไปถามศิลปินผู้เขียนภาพนะคะ อย่าไปถาม นายแบบ เพราะเคยถามแล้ว ท่านตอบว่า “ไม่ รู้” 2. ทรายร่อนละเอียด ถ้าไม่อยากให้สดี ิน ของเราที่พยายามเสาะหามาผิดเพี้ยนไปจากเดิม ก็ใช้ทรายที่สขี าวๆ ไว้ค่ะ แต่บ้านดินหลังนี้ คิด กลับกันตรงทีข่ ้าพเจ้าใช้ดนิ สีขาว แต่ใช้ทรายสี เหลืองนวล เมื่อทาเสร็จแล้ว สีที่ออกมาจึงเป็น สีทรายค่ะ ไม่ใช่สีดิน 3. แป้งมัน เพื่อใช้ทาํ กาวแป้งเปียก คือ กาวชนิดเดียวกันกับที่ใช้พบั ถุงกระดาษนั่นแหละ ค่ะ เด็กยุคใหม่อาจไม่เคยพับถุง อย่างนั้นให้ คิดถึงราดหน้าก็ได้ค่ะ เคี่ยวแป้งมันให้คน้ และ เหนียวอีกหน่อยก็สามารถนํามาใช้เป็นส่วนผสม ทาสีบ้านดินได้แล้ว เมื่อทราบส่วนผสมและวิธกี ารทําแล้ว ก็ อย่ารอช้า รีบไปหาเหยื่อ.. ม่ายช่าย.. ไปหา อาสาสมัครมาช่วยค่ะ และต้องขอขอบคุณ อาจารย์นิศารัตน์ ไชยขันธุ์ อาจารย์สมปอง สี จันทร์อ่อน อาสาพาน้องๆ จากโรงเรียนรัต นราษฎร์บํารุง อ.บ้านโป่ง ราชบุรี มาช่วยทาสี บ้านดิน และช่วยให้พี่ๆ(ลุงๆ ป้าๆ น้าๆ อาๆ) กระชุ่มกระชวยหัวใจไปด้วย อ้อ... และ ขอขอบคุณการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย โดยคุณอานุภาพ เดชาติวงศ์ ณ อยุธยา หัวหน้ากององค์กรสัมพันธ์ ฝ่ายกิจการสังคม 62 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ถายภาพรวมกัน หลังจากทาสีบานดินเสร็จแลว สนับสนุนชุดเสื้อผ้าใส่ทาํ งาน เป็นเสื้อโปโลสี เขียว หมวกขาว ปักคําว่า “เครือข่ายจิต อาสา” พอน้องๆ ใส่ชุดนีป้ ุ๊ป ต่างก็ กระฉับกระเฉง ทะมัดทะแมง สร้างทีมเวิร์คได้ อย่างยอดเยี่ยมทีเดียวค่ะ
ที่ตั้งคายของนองๆ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 63
รับประทานอาหารเชา ในชุดเสื้อทีม
รอนทราย และดิน
ละลายแปงมันในน้ําเปลา
ตมน้ําใหเดือด แลวคอยๆ เทแปงมันที่ ละลายไวแลวลงไป เคี่ยวจนเหนียว
นําส่วนผสม(3 สหาย) เทใส่ภาชนะ คนให้เข้ากัน แล้วเริ่ม ละเลงบนผนังดินด้วยมือเปล่า ปิดให้มดิ ทุกซอก ทุกมุม งานนี้ ไม่จาํ กัดเพศและวัย
64 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 65
66 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
8. การตกแตงบานดิน หลังจบขั้นตอนการทาสีบา้ นดิน หรือ การทําสีเคลือบผนังดินเพือ่ ป้องกันการฟุ้ง กระจายของฝุ่นละอองในชั้นแรกแล้ว ก็เข้าสู่ ช่วงการประดับตกแต่งต่างๆ (ขั้นตอนการสร้าง บ้านดินนี้ ไม่มีแบบแผนตายตัว เพียงศึกษาแต่ ละขั้นตอนให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ ก็สามารถปรับ ให้เข้ากับวิถีชวี ิตของตัวเองได้ ค่อยๆ ทําไปทีละ เล็กละน้อยนะคะ อย่าหักโหม อย่าเคร่งเครียด อย่าคิดเนรมิตบ้านดินให้แล้วเสร็จภายใน พริบตา ในยามที่ท้อแท้ ให้คิดถึงผู้หญิงตัวเล็กๆ ที่มีรหัสลับว่า KBD_1 เข้าไว้ เธอสร้างบ้านดิน ด้วยสองมือสองเท้าของตัวเอง (และของ เพื่อนๆ) จนสําเร็จ ในเวลา 2 ปี วันนี้จะขอ นําเสนอการตกแต่งห้องน้าํ หรือห้องสุขา ส่วนประกอบสําคัญของบ้าน ที่สร้างความสุข ให้กับเราได้เท่ากับหรืออาจมากกว่าห้องนอน ตามไปดูวิธกี ารตกแต่งห้องน้ํา หรือ ห้องสุขาธรรมดาๆ ให้กลายเป็นสุขาวดี กันเลย ค่ะ
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 67
หองน้ํากับบานดิน
“น้ํา” กับ “ดิน” ใช่ว่าจะเป็นสิ่งที่อยู่ ร่วมกันไม่ได้ ดินและน้ําจะรวมตัวกันในส่วน สําคัญๆ และจําเป็นต้องแยกกันในบางโอกาส เพราะน้าํ เป็นส่วนประกอบที่สําคัญมากอีก อย่างหนึง่ ในการสร้างบ้านดิน แต่เมื่อบ้าน สําเร็จเป็นหลังแล้ว “ดิน” ก็ไม่อยากให้น้ํามา สัมผัสเนื้อตัวมากนัก จึงจําเป็นต้องหาบางสิ่ง มากั้นขวางไว้ และสิง่ นั้นคือการฉาบผนังดิน ด้วยปูนซีเมนต์ ดูวิธกี ารพร้อมคําอธิบายได้เลย ค่ะ
ใช้ตะแกรงลวด วางทาบไปบนผนังดิน แล้วทําอย่างไรก็ได้ ให้ตะแกรงลวดนี้ติดอยู่กับ ผนัง ไม่กระเด็นหลุดออกมา ผสมปูนฉาบผนัง แล้วฉาบให้ทั่วห้อง
68 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
คราวนี้จะเห็นแต่ก๊อกน้ําโผล่ออกมาจาก ผนังปูน ผู้เข้ามาเยี่ยมชมบ้านดินบางคน ถาม เราว่า จะใช้ก๊อกน้ําทีโ่ ก้หรูกว่านีไ้ ม่ได้หรือ? ตอบไปว่า นีค่ ือก๊อกน้าํ สามัญประจําบ้าน รุ่น คลาสสิก แข็งแรง ทนทาน หาซื้อได้ตามร้าน ขายยา เอ้ย... ร้านค้าวัสดุก่อสร้างทัว่ ไปจ้า
กระถางกับตอไม กลายเปนอางลางหนาได อยางไร? ตองไปถามชางคนที่ติดตั้งคะ ยังจําท่อนี้ได้ไหมคะ ที่เคยบอกว่ามันคือ ท่อน้ําทิง้ ปัจจุบันมันเป็นอย่างนีแ้ ล้วค่ะ ตอไม้ นี้ พี่ชายใจดีกลิ้งใส่สามล้อมาส่งให้ ส่วนอ่างนี้ เป็นกระถางดินเผาสําหรับปลูกต้นไม้คะ่ วาง ขายอยู่ริมทาง ราคาใบละ 120 บาท Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 69
โถสุขภัณฑ์กบั โอ่งใบเล็ก (โอ่งใบนี้ ซื้อ มาพร้อมกระถาง ที่กลายเป็นอ่างล้างหน้าไป แล้ว) คงไม่ตอ้ งอธิบายวิธกี ารใช้นะคะ แล้ว ทําไมไม่ใช้โถชักโครก? ก็เพราะว่าน้าํ ประปา หมู่บ้านมันเชื่อถือไม่ได้นะสิคะ มันจะไหลเป็น บางวันเท่านัน้ ถ้าไปหวังพึ่งพิงมากนัก ห้อง สุขา(วดี)ของเรา อาจกลายเป็นอย่างอืน่ ก็ได้ ส่วนฐานของโอ่งใบเล็กนี้ ก็ก่อปูนขึ้นมาแล้ว ประดับด้วยหินแม่น้ํา(หินทีเ่ หลือตอนทําฐาน รากค่ะ ไม่ตอ้ งไปหาซื้อ หรือหาเก็บจากทีไ่ หน) ทําไมต้องมีฐาน? เพราะว่าโอ่งมันใบเล็กค่ะ ถ้า ก้มมากๆ เวลาตักน้ํา เกรงว่าหลังจะเคล็ดขัด ยอก เห็นไหมคะว่าเป็นคนละเอียด รอบคอบ จริงๆ “โอ่งมังกร” เป็นคนราชบุรี ก็ต้องมีโอ่ง มังกรราชบุรแี ท้ๆ สักใบ ไม่ใช่แค่ประดับให้ดูกิ๊บ เก๋นะคะ แต่เอาไว้ใส่น้ําอาบด้วยค่ะ ใบนี้เป็น มรดกตกทอดมาจากรุ่นแม่เลยค่ะ
70 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
หองน้ําของขาพเจา (ภาพเล็กข้างบน) พอดีว่า บานประตู ห้องน้ํายังทําไม่เสร็จ จึงขออําพรางสายตาด้วย ม่านผ้าขาวม้าไปก่อน ราคาผืนละ 45 บาท มีตราสัญลักษณ์และคําว่า “ผ้าทอบ้านไร่” แปะ ไว้ที่ผืนผ้า หมายถึง ตําบลบ้านไร่ อําเภอเมือง ราชบุรี ซึง่ มีโรงงานทอผ้าอยู่หลายโรง ผ้าทอ บ้านไร่แต่เดิมยังคงเอกลักษณ์ของดีเมืองราชบุรี มาโดยตลอด ดังคํารับประกันที่ปรากฏในตรา ผ้า “ผ้าทอบ้านไร่ราชบุรี เนื้อดี รับรองสีไม่ ตก” จริงหรือไม่... ไม่ลอง ไม่รู้ค่ะ Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 71
การติดตั้งบานประตู – หนาตาง
เรื่องของบานประตูและหน้าต่างบ้านดิน นี้ สามารถทําได้ง่ายๆ ไม่ต่างกับบ้านปกติทั่วๆ ไป เพียงเดินเข้าร้านจําหน่ายบานประตู บาน หน้าต่างสําเร็จรูปสักแห่งหนึ่ง บรรทุกใส่รถ แล้วให้พี่ช่างสามัญประจําบ้านติดตัง้ ให้ เท่านี้ก็ เรียบร้อย แต่ทว่า ความเบื่อหน่ายต่อวิถีชีวิตที่ ซ้ําซาก จําเจ ในเมืองหลวง บวกกับความอึด อัดใจในสิง่ “สําเร็จรูป” ทีถ่ ูกยัดเยียดเข้ามาใน วิถีชวี ิตประจําวัน ข้าพเจ้าตัดสินใจระบายความ อึดอัดนี้ ไปลงที่บานหน้าต่างและบานประตู ขั้นตอนทีค่ วรจะเสร็จง่ายๆ จึงกลายเป็นใช้ เวลานานเกือบเดือนทีเดียว น้าจุ้ย, เป็นคนที่ข้าพเจ้านึกถึงเป็นคน แรก เพื่อนรุน่ น้องของพี่ชาย ที่รู้สกึ ฉงน และ สนใจเรื่องการสร้างบ้านด้วยดิน และเทียวมา เทียวกลับ ราชบุรี – เมืองกาญจน์ ตั้งแต่เริ่ม ขุดฐานราก จนกระทั่งมุงหลังคา ตลอด ระยะเวลาเกือบ 2 ปี น้าจุ้ยเป็นช่างสามัญ ประจําบ้านอีกคนหนึง่ ทําได้ทุกอย่าง เป็นช่าง ปูน ช่างไม้ กระทัง่ ช่างไฟฟ้า และที่นา่ สนใจ อย่างยิง่ คือน้าจุ้ยเป็นช่างออกแบบและรับทํา เฟอร์นิเจอร์ไม้ด้วย หลังจากข้าพเจ้าโทรศัพท์ ไปอ้อนให้มาช่วยออกแบบบานประตู และ หน้าต่าง น้าจุ้ยก็พกั งานทางบ้าน เดินทางมา ช่วยน้องสาวของเพือ่ นที่ชอบทําอะไรง่ายๆ (แต่ ยาก) คนนี้เสมอ น้าจุ้ย กับพี่ทดิ (จันทร์ เพ็ชรน้อย พี่ชายแท้ๆ ของข้าพเจ้า) ปวดหัวกับโจทย์ของ 72 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
น้องสาวเป็นสัปดาห์ ข้าพเจ้ามีปีกไม้สกั อยู่กอง หนึ่ง กับไม้หน้าสามอีกจํานวนหนึง่ ที่รบั ซื้อมา จากคนรู้จกั และบอกพี่ชา่ งทั้งสองว่าทําอย่างไร ก็ได้ ให้บานประตูและบานหน้าต่างนีม้ ี ส่วนประกอบของไม้ให้มากที่สุด และฝากฝีมือ ช่างไม้โบราณ ไว้บนบานประตูหน้าต่างนี้ สืบไปนานเท่านาน หลังจากกาแฟหมดไปเป็น กระบุง (เพราะงดเหล้าเข้าพรรษา) และประตู ทั้ง 7 (หน้าต่าง 6 ประตู 1) ได้ติดตัง้ เสร็จ เรียบร้อย ข้าพเจ้าก็ยิ้มแก้มปริ ความอึดอัดต่อ สิ่งสําเร็จรูปหายไปอย่างปลิดทิ้ง ไม่ผดิ หวังเลย กับฝีมือพี่ช่างทั้งสอง
ทําบานเสร็จแลวก็เริ่มติดตั้ง นี่เปนหนาตาง แบบที่ 1
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 73
กว่าจะออกแบบได้ลงตัว หมดกาแฟไป เป็นกระบุง หน้าต่างบานแรกใช้เวลาคิดและทํา 3 วัน เริ่มงงงวยกับหน้าต่างแบบที่ 2 เมื่อ น้องสาวบอกว่า อยากให้มันหมุนได้ 360 องศา กล้าคิด ก็กล้าทํา อุปกรณ์ข้างบนนี้ เป็นส่วนที่ทาํ ให้หน้าต่างหมุนได้
74 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
และนี่คอื หน้าต่างบานหมุนสุดเท่
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 75
ประตูหน้าบ้าน กับหน้าต่างบานหมุน (ล่าง) สิ่งนี้เราเรียกว่ากลอนประตู
76 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
และนี่คอื กลอนหน้าต่าง บ้านดินหลังนี้ มีหน้าต่าง ประตู ที่ดูสนุกสนานมากทีเดียว
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 77
มองจากข้างนอก เห็น ประตู หน้าต่างของบ้านดินทั้งหลัง
78 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
พี่ทิดจันทร์ กับน้าจุ้ย เจ้าของผลงาน นี่คือคําอธิบายเรื่องการ “พึ่งตนเอง” ในความเข้าใจของข้าพเจ้า การพึง่ ตนเอง ไม่ได้ หมายความว่าเราจะทําทุกอย่างด้วยมือเราเองทั้งหมด แต่เราต้องสืบเสาะ ค้นหา และคัดสรรสิ่งดี งามเข้ามาสะสมไว้เป็นต้นทุนของชีวิต ให้สมองทั้งซีกซ้ายและซีกขวาได้มีโอกาสทํางานอย่างเท่า เทียมกัน อย่ายึดติดอยูก่ ับสิ่งๆ เดียว เช่นการทํางานเพื่อมุ่งแต่สะสมเงินทอง แล้วใช้เงินเนรมิตทุก สิ่งทุกอย่าง หากสิ่งที่เรายึดเหนี่ยวมีอนั ล้มลงในฉับพลัน ขาทั้งสองข้างของเราจะปักหลักมัน่ คงได้ อย่างไร? วิถขี องการพึ่งตนเอง จึงเป็นสิ่งที่ข้าพเจ้าเลือกใช้เป็นแนวทางของชีวิต
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 79
เรื่องของหลังคา ผู้เข้ามาเยี่ยมชมบ้านดินถามว่าทําไมต้องทํา หลังคาสองชัน้ สามชั้น “จําเป็นไหม?” ถ้าพูด ถึงความจําเป็น ข้าพเจ้าก็ตอบไปว่า “ไม่ จําเป็น” เพราะหลังคาสังกะสีในชั้นแรกก็ สามารถคุ้มแดดคุ้มฝนได้แล้ว แต่ถ้าตอบแบบ ปุถุชนทัว่ ไป หลังคามุงด้วยจากในชั้นทีส่ องนี้ จึงเป็นเรือ่ งของความพอใจ มากกว่าความ พอเพียง หลังคาที่มุงด้วยวัสดุธรรมชาติ จะช่วย ทําให้บ้านดินเย็นขึ้น และดูอ่อนโยนสวยงามขึ้น ด้วย โบราณท่านว่า “ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่ ผูกอู่ตามใจผูน้ อน” แล้วบ้านดินทีส่ ร้างจากสอง มือสองเท้าของเราหลังนี้ จะมีใครเห็นความ อ่อนโยนสวยงามที่หลบซ่อนอยู่ภายในลึกๆๆ ของผู้สร้าง บ้างไหมนะ อยากรู้จัง ... พี่ชายทีแ่ สนดี กับน้าจุ้ยผู้ตอ้ งมนต์เสน่ บ้านดิน ยังคงเป็นพระเอกในการมุงหลังคาใน ชั้นที่สองนี้เช่นเคย หลังจากมุงหลังคาเสร็จ แล้ว และได้ไต่หลังคาลงมาถึงพืน้ ดิน พีช่ าย บอกกับเราว่า “ยิ่งสูง ยิ่งหนาว พอเท้าติดดิน รู้สึกโล่งเหมือนได้ขนึ้ สวรรค์” ส่วนที่ยากที่สุด ของการสร้างบ้านดิน กลับไม่ใช่เรื่องของดิน แต่เป็นเรือ่ งของหลังคา นีเ่ ป็นความในใจของ ช่างสร้างบ้านดินค่ะ ชมภาพการมุงหลังคาด้วยใบจาก เปรียบ ดังอาภรณ์ทปี่ ระดับบนบ้านดิน ทําให้บ้านดินที่ ดูหนักๆ ขรึมๆ กลายเป็นหญิงสาวผู้ออ่ นโยน ไปโดยพลัน 80 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ใบจากหนึง่ กอง ทยอยขึ้นไปบนหลังคาทีละตับๆ
ขอบคุณเทคโนโลยี ที่ทําให้ช่างทํางานได้งา่ ย ขึ้น นี่คือปืนลมใช้ยิงตะปูค่ะ (ขวา) ถังลม (ไป ยืมมาจากร้านปะยาง)
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 81
ขอช่วย(ยุ่ง) ด้วยคน
มุงด้วยจากประมาณ 1,200 ตับ ใช้ชา่ ง 2 คน คนส่งใบจาก 2 คน
ใกลจะเสร็จแลว
พระเอกตัวจริง 82 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
เรียบร้อย สวยงาม
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 83
ระบบไฟฟาภายในบานดิน “น้ําไหล ไฟสว่าง ทางสะดวก” เป็นนโยบาย และวิสัยทัศน์ที่ดูเหมือนหลายๆ หน่วยงาน ยึด เป็นแนวทางในการพัฒนาระบบโครงสร้าง พื้นฐานภายในเขตชุมชน จนไปถึงระดับ หมู่บ้าน “บ้านเกาะมะซาง” ของข้าพเจ้าก็หนี ไม่พ้นนโยบายสําเร็จรูปเหล่านี้ แต่การพัฒนา แบบเร่งรัดบางครั้งก็ดูนา่ ใจหาย เมื่อต้นไม้ น้อยใหญ่นับร้อย นับพัน ต้องถูกตัดโค่น เพื่อ แลกกับถนนสักเส้นหนึง่ คลองส่งน้าํ (ที่ไม่เคยมี น้ําให้สง่ ) ถูกขุดขวางเส้นทางน้าํ หลาก ทําให้ หมู่บ้านที่ไม่เคยมีน้ําท่วมขัง ก็เกิดน้าํ ท่วมขัง จนชาวบ้านรูส้ ึกตื่นเต้น อุปกรณ์ไฟฟ้า กลายเป็นเครือ่ งใช้พื้นฐานภายในครัวเรือน แถมด้วยสิง่ ทีเ่ รียกว่า “รีโมท” ใช้ควบคุม อุปกรณ์ตา่ งๆ การใช้อวัยวะส่วนต่างๆ ของ ร่างกายเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดตามที่ ธรรมชาติมอบให้จึงน้อยลงทุกวันๆ ไฟฟ้าเข้าถึงหมู่บ้านของข้าพเจ้ามานาน เป็นสิบๆ ปีแล้ว ถนนค่อยๆ แปรเปลี่ยนจาก ทางเกวียนเป็นถนนลูกรัง และคอนกรีต ตามลําดับ มีรถยนต์แล่นผ่านไปมามากขึ้น รถ ไถนาเข้ามาแทนที่เจ้าทุย เกวียนถูกส่งไปเป็น เครื่องประดับสวน ซุ้มประตู บ้างก็ถกู แยกส่วน เป็นเฟอร์นิเจอร์ต่างๆ บางคนอาจมองว่าสวย แต่สําหรับลูกชาวนาแท้ๆ อย่างข้าพเจ้า เห็น แล้วรู้สกึ สลดหดหู่ และเศร้าใจมากกว่า ส่วน เจ้าทุยนั้นไม่ต้องพูดถึง ตกงานไปโดยปริยาย ที่พูดเช่นนี้ ใช่ว่าจะเป็นพวกต่อต้าน 84 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
เทคโนโลยี และจะปิดประตูอยู่อย่างหลับหู หลับตา แต่พดู ในฐานะเด็กที่เกิดและเติบโตมา จากป่า (ที่เคยสมบูรณ์ในอดีต) และมีโอกาสได้ สัมผัสสิ่งที่คนเมืองเรียกว่าความศิวไิ ลซ์ ไม่ว่า จะเป็นชีวติ ด้านไหน ต่างมีข้อดี ข้อด้อย จะ ดีกว่าไหมหากเราจะเลือกคัดสรรแต่สิ่งดีๆ แล้วนํามาแลกเปลี่ยนและแบ่งปันกัน เพื่อไปสู่ การพัฒนาทีย่ ั่งยืน บ้านดินสามารถติดตั้งระบบไฟฟ้าได้ เหมือนบ้านปกติทั่วๆ ไป ไม่ต่างกับระบบ น้ําประปาทีไ่ ด้นําเสนอไปแล้ว สําหรับบ้านดิน หลังนี้ มีวิธกี ารจัดการกับระบบไฟฟ้าอย่างไร ตามไปดูกันเลยค่ะ
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 85
เริ่มจากการออกแบบ ว่าเราต้องการให้ มีหลอดไฟแสงสว่างกี่ดวง ต้องการเต้าเสียบ ปลั๊กกี่จุด จากนั้นก็ขีดเส้นและกําหนดจุดไว้ เมื่อกําหนดได้แล้ว ก็เดินสายไฟมารอไว้ก่อน ขุดผนังเพื่อร้อยท่อฝังสายไฟไว้ในผนัง ดิน
ร้อยสายไฟลงในท่อ ใส่สวิสซ์ไฟ เต้าเสียบปลั๊กตามที่เรา ออกแบบไว้ (หาคนที่มีความรู้เรื่องไฟฟ้ามาช่วย สักคนก็นา่ จะดีค่ะ เพราะกระแสไฟฟ้านี้เรามอง ไม่เห็นด้วยตาเปล่า เวลามันจะดูดขึ้นมา มันไม่ บอกล่วงหน้าด้วยค่ะ) ฉาบปิดด้วยดิน 86 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ไอเดียบรรเจิด ใช้เศษไม้สกั มาทําเป็นฝา ครอบ หาโคมไฟสวยๆ มาติดตามจุดที่กําหนด Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 87
หรือจะออกแบบเองก็ได้ง่ายๆ ซื้อขั้ว หลอดสําเร็จรูปมาราคา 15 บาท ร้อยเข้ากับ หวด ที่ระลึกจากเขื่อนน้าํ งึม สาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว ราคาราวๆ 100,000 กีบ (80 บาท)
88 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ก็จะได้โคมไฟสวยเท่ ดังภาพ หวดใบ นี้ซื้อมาเป็นทีร่ ะลึกการเดินทาง คราวไปร่วม ประชุมสัมมนา “3rd Regional Stake Holder Forum on Mekong Basin Development Plan” ซึ่งคณะกรรมาธิการ แม่น้ําโขง (Mekong River Commission : MRC) เป็นเจ้าภาพ ณ นครเวียงจันทน์ เมื่อ วันที่ 29–30 กรกฎาคม 2553 และวันที่ 31 กรกฎาคม 2553 ดร.ทัดเทวา สะพัง ทอง กัลยาณมิตรชาวลาว พาคณะเราซึ่ง ประกอบไปด้วยลุงสมคิด สิงสง อาจารย์ ดร.จงดี โตอิม้ คุณโยธิน วรารัศมี และตัว ข้าพเจ้า พาเที่ยวชมรอบๆ นครเวียงจันทน์ และเลยไปถึงเขื่อนน้าํ งึม ห่างจากเวียงจันทน์ ไปเกือบร้อยกิโลเมตร ก่อนจะพาส่งข้าม สะพานมิตรภาพ กลับประเทศไทย การ เดินทางครัง้ นี้ลุงสมคิด สิงสง ได้นาํ กลับมา เขียนเป็นสารคดีพิเศษ “กลับไปกินปลาน้ํา งึม ซึมซาบวิถีแม่น้ําโขง” ติดตามอ่านได้ จากเวบไซด์ www.somkhitsin.net ค่ะ
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 89
หองนอนชาวดิน
คิดอยู่นานทีเดียวว่าจะเขียนเรื่องห้องนอนดี ไหม? เพราะเมื่อพูดคําว่า “ห้องนอน” มันก็ดู เป็นเรื่องส่วนตั๊ว ส่วนตัว รู้สึกเขินๆ พิกล ที่จะ ให้ใครเข้าถึงห้องนอน แต่เมื่อยอมเปิดบ้าน ขนาดนี้แล้ว ก็ต้องทําใจกล้า เชิญท่านๆ เข้าชม ห้องนอนกันค่ะ เครื่องนอนของเรานั้นประกอบไปด้วย เสื่อผืน หมอนใบ กับผ้าห่มเบาๆ อีกหนึ่งผืน และนอนกางมุ้งป้องกันยุงและแมลงมากัดต่อยที เผลอ(ตอนหลับ) ซึ่งเวลากลับบ้านทุ่ง ก็มักจะ หอบเอางานไปทําด้วย และจะอยู่จนดึกดื่น การ 90 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ทํางานในมุ้งจึงเป็นเรือ่ งปกติ “เรื่องในมุ้ง” “งานในมุง้ ” จึงไม่ใช่การเล่นคําหรือสํานวน แต่ เป็น “เรื่องงาน” ที่หอบเข้าไปทําในมุง้ จริงๆ เพราะยุงมันชุมค่ะ ข้าพเจ้ายอมรับว่าเป็นคนติดอินเตอร์เนท และขาดคอมพิวเตอร์ไม่ได้(นาน) เพราะอาชีพที่ มีคนใจดีเขาจ้างให้มานั่งเล่นคอมพิวเตอร์ บวก กับเป็นคนเสพติดการอ่านมาตั้งแต่เด็ก หาก ห่างหายจากการอ่าน การเขียน(โปรแกรม) หรือการคิด เกินสามวัน ก็มีอาการคล้ายๆ จะ ลงแดง ซึมเศร้าและอยูไ่ ม่เป็นสุข ต้องดิน้ รนทํา อะไรสักอย่าง จึงต้องหาวิธีป้องกันไม่ให้เกิด อาการกําเริบ ทําอย่างไร ไปดูกนั ค่ะ
หัวเตียงที่ออกแบบไวเปนโตะทํางานดวย ไฟฟาและแสงสวาง ชวยใหทํางานไดสะดวกใน ยามค่ําคืน และยามแบตเตอรี่หมด ดังนั้น เตาเสียบปลั๊กไฟจึงจําเปนอันดับตนๆ ไฟหัว เตียงนี้ออกแบบดีๆ นะคะ
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 91
เตียงนอนปูดว้ ยไม้เก่า ที่เลาะมาจาก บ้านของพ่อและแม่อายุกว่า 50 ปี บ้านไม้ หลังแรก และหลังเดียวทีพ่ ่อโค่นต้นไม้ด้วย ตนเองเอามาสร้างบ้าน ไม้ทุกชิ้นของบ้านหลัง นี้ยังคงใช้ประโยชน์ได้ดี และเป็นสมบัติแห่ง ความทรงจําอันล้ําค่าของลูก
92 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
บรรยากาศ “บ้านดินทะเลดาว” เมื่อ มองผ่านช่องหน้าต่างในคืนเดือนมืด ผลัดเปลี่ยนเป็น “บ้านดินชมจันทร์” ในคืน เดือนหงาย และทุกวันจะเป็น “วิมานดิน” เมื่อ เห็นบ้านลอยเด่นอยู่บนทุ่งรวงทอง จบสั้นๆ เพียงเท่านีด้ ีกว่าค่ะ เล่ามากกว่า นี้เดี๋ยวจะหาว่า “โม้” และต้องขอโทษด้วยค่ะ ที่เขียนแบบนี้แล้วทําให้ท่านรู้สึก “อิจฉา”
(บน) ปู่วินสมัยย้ายบ้าน (ล่าง) ลองทายสิว่าใครคือ KBD_1 ตอนอายุ 5 ขวบ พากันเล่นน้ําแม่นา้ํ ลําภาชี หลังบ้าน แต่เวลานี้สภาพเปลี่ยนไป ไม่มีน้ําให้เล่นแล้ว Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 93
94 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
9. งบประมาณในการสรางบานดิน
คุณป้าท่านหนึ่งที่เป็นเพื่อนบ้านของ ข้าพเจ้า พูดกับพี่สาวว่า รู้ว่าข้าพเจ้าสร้างบ้าน ดินมานานแล้ว แต่ไม่กล้านําไปบอกเล่าต่อ เพราะเกรงว่าจะเข้าใจผิด คิดว่าป้าดูถกู ที่ ข้าพเจ้าแร้นแค้นถึงขั้น “เอาดินมาทําบ้าน” พี่สาวนําคําของป้ามาเล่าให้ฟัง พอเล่าจบ เรา พี่น้องก็อมยิ้มให้กับความคิดซื่อๆ นี้ นีอ่ าจเป็น เสียงสะท้อนการเปลี่ยนแปลงไปของวิถีชีวิตคน ชนบท ค่านิยมใหม่ที่มาในคําพูดที่โก้หรูว่า “พัฒนา” ถูกยัดเยียดเข้าไปในสมองของผู้คน วิถีชวี ิต วัฒนธรรมที่ดงี าม ความเป็นอยู่แบบ พอมีพอกิน พึ่งพาตัวเองได้ในอดีต ถูกเบียดบัง ด้วยกระแส “บริโภคนิยม” “ดิน” ทีช่ าวไร่ ชาวนา เคยเหยียบย่ํา คราด ไถ เพือ่ ปลูกข้าว Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 95
ปลูกพืชผักเลีย้ งดูผู้คน กลายเป็นของต่าํ และดู เปรอะเปื้อน การขอแรงหรือวัฒนธรรมการลง แขก กลายเป็นความรู้สึกยากจนค่นแค้น เพราะคิดว่าถ้าไม่ใช้เงินจ้างคือคนยากจน ยิ่ง ความเข้าใจของชาวบ้านผิดแผกไปจากความ เป็นจริงมากเท่าไร ก็ยงิ่ ทําให้ข้าพเจ้าและ เหล่าเคบีดีทั้งหลาย ต้องฮึดสู้ แบบ “ท้อไม่ได้ และถอยไม่เป็น” บ้านดินหลังนี้จึงสําเร็จลงได้ ด้วยจิตวิญญาณของนักสู้ นักพิทักษ์สงิ่ แวดล้อม ไม่ว่าผลสําเร็จจะออกมาในรูปแบบของสิ่งปลูก สร้างที่จับต้องได้อย่างเป็นรูปธรรมนั่นคือบ้าน ดิน บ้านที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม หรือในเชิง กุศโลบายทีใ่ ช้อาสาสมัคร และการลงแขกสร้าง บ้านดิน เป็นอุบายในการเผยแพร่แนวคิด บ้าน ดินหลังนี้จงึ ใช้เวลาถึง 2 ปี ในการก่อสร้าง และถ้าหากรวมเวลาที่เราได้เริ่มต้นศึกษา ค้นคว้า หาข้อมูล และไปเป็นอาสาสมัครสร้าง บ้านดินในที่ตา่ งๆ ด้วยแล้ว ก็ยาวนานถึง 6 – 7 ปีทีเดียว บ้านดินหลังนี้มีทุกอย่างเหมือนบ้านปกติ ทั่วไป ขนาด 2 ห้องนอน 1 ห้องน้าํ พื้นที่ใช้ สอยประมาณ 42 ตารางเมตร มีความหนัก แน่น แข็งแรง เย็นสบายในหน้าร้อน และ อบอุ่นในหน้าหนาว สามารถอยู่อาศัยไปได้ ตลอดชั่วอายุคน และอาจสืบทอดต่อไปยังรุ่น ลูกรุ่นหลาน (ในสภาวการณ์โลกปกติ) แถม ยังคงเสน่ห์ของบ้านดินแท้ๆ ให้ผู้ชื่นชอบดินได้ หลงใหล และมีความสวยงามไม่แพ้รีสอร์ท ราคาคืนละหลายพันบาท แต่ใช้งบประมาณใน 96 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
การสร้างไม่ถงึ 200,000 บาท (สร้างด้วย ตัวเองนะคะ เพราะถ้าจ้างช่างรับเหมาราคาจะ เพิ่มขึ้นอีก 3-4 เท่า) ข้าพเจ้าหวังว่า รายละเอียดค่าใช้จ่ายในการสร้างบ้านดิน ที่ นํามาแสดงให้ท่านทราบนี้ จะเป็นประโยชน์ใน การวางแผน และการจัดสรรงบประมาณเพื่อ สร้างบ้านดินด้วยตัวท่านเองต่อไป ขอบคุณทุกท่านที่ตามลุ้น ตามเชียร์ ตาม ให้กําลังใจ ให้บ้านดินสําเร็จลงได้พร้อมๆ กับ บทความทุกตอนที่เขียนขึน้ นี้ กราบพ่อและแม่ ผู้สร้าง[KBD_1] ขอบคุณพี่น้องและญาติมิตร ขอบคุณลุงสมคิด สิงสง ที่ทั้งเคี่ยวและเข็ญให้ นักอยากเขียนอย่างข้าพเจ้า ได้ลงมือเขียนอย่าง เป็นชิ้นเป็นอัน ขอบคุณอาสาสมัครทุกท่านที่ ผ่านเข้ามาในเส้นทางของเคบีดี ไม่ว่าท่านจะ รู้ตัวหรือไม่ แต่ทุกรอยยิ้ม ทุกเสียงหัวเราะ คือ กําลังใจที่เข้มแข็งให้พวกเราได้บากบั่นทํางาน ที่ผ่านมาเราทํางานโดยไม่ได้ขอทุนสนับสนุน จากใคร แต่ก็มีบ้างบางโอกาสที่บางท่าน บาง หน่วยงาน เล็งเห็นประโยชน์และคุณค่าของงาน ที่ทํา จึงร่วมสนับสนุนในรูปแบบต่างๆ ไม่ว่าจะ เป็นวัสดุอุปกรณ์ในการก่อสร้าง แรงงาน อาหารและเครื่องดื่ม เสื้อผ้าชุดใส่ทาํ งาน และ อื่นๆ แต่โดยปกติแล้วพวกเราจะทํางานแบบลง ขันกันเอง และทําไปด้วย “ใจ” จึงจําเป็นต้อง บริโภค “น้าํ ใจ” เป็นอาหาร ขอบคุณเพือ่ นๆ เหล่า Spirit of KBD ทุกคน ที่ยังคงยืนหยัด อยู่จนถึงวันนี้ และพวกเรารู้ดีวา่ นี่ยังไม่ใช่ ความสําเร็จ หากแต่เป็นเพียงปฐมบทของการ ต่อสู้เท่านัน้ ค่ะ
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 97
98 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
งบประมาณในการสร้างบ้านดิน “บ้านดินปู่วิน” ฐานปฏิบัติการเคบีดีภาคตะวันตก ราชบุรี 2 ห้องนอน 1 ห้องน้ํา พื้นที่ใช้สอย 42 ตารางเมตร 1 คาวัสดุ อุปกรณ 2 คาแรง 3 คาอาหาร และเครือ่ งดืม่
ขั้นตอนการทําก้อนอิฐดิน จํานวน 2,800 ก้อน วันที่ รายการ 1 ม.ค. 52 ซื้อแกลบ คาแรงพี่จุนไถขุดดินและปรับพื้นที่ ทํากอนอิฐดิน(พี่เจือนกับหลานๆ) 8 ธ.ค. 52 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกทํากอนดิน ซื้อแกลบ 9-ธ.ค. 52 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกทํากอนดิน 10 ธ.ค. 52 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกทํากอนดิน 1-9 ม.ค.53 คารถไถขุดดิน ปรับพื้นที่ตากกอนอิฐ คาแรงเหมาย่ําดิน 2000 กอน คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกทํากอนดิน
1 500
2
3
300 2,000 700 375 885 400 1,040 5,000 1,500
รวม 1,915 7,300 รวมคาใชจา ยทํากอนอิฐดินดิบ เปนเงิน 12,700 บาท
3,485
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 99
ขั้นตอนการทําฐานราก วันที่ 4-7 เม.ย. 52
11 เม.ย. 52 12-เม.ย. 52 13 เม.ย. 52 15 เม.ย. 52
16 เม.ย. 52 19 เม.ย. 52
รายการ 1 ซื้อหิน ทราย ปูน 2,520 คาแรง คาอาหารเครื่องดื่ม (เก็บหินมาทําฐานราก) คาอาหารเครื่องดื่ม ลงแขกทําฐานรากบานดิน ซื้อทราย และปูน เพิ่ม 1,660 ทอน้ําปะปา ขอตอตางๆ 200 คาอาหารเครื่องดื่ม (เก็บหินแมน้ําเพิ่ม) คาแรง ทราย ปูน 2,040 ทอน้ําปะปา ขอตอ ตางๆ 70 ทอปูน (บอเกรอะ) 450 อุปกรณอื่นๆ 140 คาแรงเตย คาอาหาร เครือ่ งดื่ม เพิ่มปูน 7 ลูก 630 คาแรง รวม 7,710
2
3
1,000 300 400 345 500
400 225 1,600 3,500
1,270
รวมคาใชจา ยทําฐานรากบานดิน เปนเงิน 12,480 บาท
100 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
สร้างกระท่อมมุงหญ้าคา 1 หลัง เป็นที่เก็บก้อนดิน และเพิงพักชั่วคราว ระหว่างทําบ้านดิน วันที่ 8-11 พ.ค. 52
รายการ 1 หญาคา 108 ตับ 1,490 ลวด ตะปู 200 คาแรง คาอาหาร เครือ่ งดื่ม เติมน้ํามันใหนาจุยมาชวยมุงหลังคา รวม 1,690
2
3
700 700 200 900
700
รวมคาใชจา ยสรางกระทอมเก็บกอนดิน เปนเงิน 3,290 บาท
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 101
ขั้นตอนการก่อผนัง และฉาบผนังดิน วันที่ รายการ 1 6 ก.พ. 53 ซื้อไมทําวงกบ 7 ชองและปกไมสักสําหรับทําบาน 3,500 27-28 ก.พ. 53 คาแรง แกลบ ฟาง 650 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกกอผนังดิน รวม
4,150
2
3
1,750 2,000 1,750
2,000
รวมคาใชจา ยกอผนังและฉาบผนังบานดิน เปนเงิน 7,900 บาท
102 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ขั้นตอนการทําโครงหลังคา และการมุงหลังคาบ้านดิน วันที่ รายการ 1 11 เม.ย.53 ซื้อไมสนทําโครงหลังคา (ชั้นแรกมุงสังกะสี) 5,700 12 เม.ย.53 ลวด ตะปู ใบเลื่อย 700 คาแรงพี่ทิด คาอาหาร เครือ่ งดื่ม 13-18 เม.ย. 53 คาแรงนาจุย ทําโครงหลังคาชั้นแรก คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกทําโครงหลังคา 4,500 คาสังกะสีมุงหลังคา ตะปู 1-5 พ.ค. 53 คาแรงพี่ทิดมุงหลังคาสังกะสี คาแรงนาจุยมุงหลังคา คาวัสดุ อุปกรณ 600 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกมุงหลังคา 15 มิ.ย. 53 ซื้อไมสนสําหรับทําโครงหลังคาชั้นที่ ๒ (เพิม่ เติม) 1,000 3 ก.ค. 53 ซื้อไมสนทําโครงหลังคาชั้นที่ ๒ (เพิ่ม) 400 คาแรงนาจุย พี่ทิด 6-7 พ.ย. 53 คาใบจากมุงหลังคา 6,750 คาแรงมุงหลังคา คาอาหาร เครือ่ งดื่ม 8 พ.ย. 53 ตะปูมุงหลังคา 200 รวม 28,350
2
3
500 900 1,000 13,000 1,000 1,500 1,400 900 1,500 1,000 6,400
7,800
รวมคาใชจายทําโครงหลังคาและมุงหลังคาบานดิน เปนเงิน 42,550 บาท
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 103
ขั้นตอนการตกแต่งบ้านดิน วันที่ รายการ 1 2 31 พ.ค. 53 ซื้อไมสักทําบานประตู และบานหนาตาง (ไมหนาสามใชทํากรอบ) 3,500 3-6 ก.ค. 53 เดินทอระบบน้ําปะปา คาวัสดุ อุปกรณ ก็อกน้ํา1,316 คาแรงนาจุย พี่ทิด 1,000 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม 24-26 ก.ค. 53 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม ลงแขกทาสีบานดิน 7 ก.ย. 52 จางชางทําบานหนาตาง บานประตู (คาแรงพี่ทิด) 2,000 คาอุปกรณ 1,000 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม 25-26 ก.ย. 53 ทําบานหนาตาง บานประตู (ตอ) (คาแรงพี่ทิด นาจุย) 3,000 คาวัสดุ อุปกรณ 1,080 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม 2 ต.ค. 53 ตกแตงหองน้ํา คาวัสดุ อุปกรณ ทราย ปูน สุขภัณฑตางๆ 5,849 คาแรงพี่ทิด นาจุย 6,000 8 ต.ค. 53 คาแรงพี่ทิด นาจุย (งวด ๒) 3,000 คาอาหาร เครือ่ งดื่ม 23 ต.ค. 53 คาแรงนาจุย พี่ทิด (คางจาย) 5,150 คาวัสดุอุปกรณ ระบบไฟฟาภายในบานดิน 2,687 คาอาหาร (หมูกระทะ) ลงแขกสรางบาน 2 พ.ย. 53 คาอุปกรณ 500 ปลั๊ก หลอดไฟ สายไฟ 1,087 4 พ.ย. 53 ซื้อไมทําเตียงนอน 2,000
104 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
3
1,000 4,000 1,000 1,920
1,000 1,000
5 พ.ย. 53 ซื้อรางบานเฟย ม (บานพับประตูหองน้ํา) 420 หญาปูสนาม 100 8 พ.ย. 53 อุปกรณเดินสายไฟฟา เพิ่มเติม 600 คาแรงพี่ทิดทําเตียง 3 วัน 9 พ.ย. 53 คาแรงพี่ทิด นาจุย ลวงหนาทําหัวเตียง ประตูบานพับ 11 พ.ย. 53 อุปกรณหลอดไฟ หญาปูสนาม(200) 854 14 พ.ย. 53 คาแรงพี่ทิด 23 พ.ย. 53 คาแรงพี่ทิดแกเตียงนอน ทําโครงมุง บานประตูหองน้ํา คาวัสดุอุปกรณณ ทําบานประตูหองน้ํา 800 30 พ.ย. 53คาแรงนาจุย (คางจาย 700) 18 ธ.ค. 53 กระเบื้องปูหองน้ํา 2,705 ปูนเทพื้น สายระดับ ใบตัด 590 20 ธ.ค. 53 กระเบื้องปูพื้นบาน ยาแนว น้ํายาผสม 3,159 ปูนเทพื้นลูกโลก 8 ลูก 880 ทรายหยาบ 2 คิว 700 คาแรงนาจุย คาแรงพี่ทิด คาแรงตาล สียอมไมวูดเทค 890 น้ํามันผสมวูดเทค 150 สีรองพื้นปูนใหม 270 สีภายนอก 230 แมสี 210 27 ธ.ค. 53 คาวัสดุอุปกรณตกแตงเพิ่มเติม 2,570
600 1,900 500 400 1,000
1,000 1,000 1,000
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 105
28 ธ.ค. 53 หิ้งพระ อาหารเครื่องดืม่ 29 ธ.ค. 53 ตะปู ไมสนทําโครงหลังคาหองครัว หลบ, ตะปูหมวก คาแรงบอมบ , ตาล แปรงทาสี อาหารเครื่องดืม่ น้ํามันรถยนต 30 ธ.ค. 53 กรานต สายอากาศ อาหารเครื่องดืม่ 31 ธ.ค. 53 คาแรงนาจุย คาแรงพี่ทิด คาอุปกรณเพิม่ เติม อาหารเครื่องดืม่ รวม
350 200 300 540 144 400 70 300 500 200 120 330 2,600 1,400 430 230 35,601
33,150
รวมคาใชจา ยตกแตงบานดิน เปนเงิน 79,731 บาท
106 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
10,980
แต่งตั้งพี่สาวเป็นผูจ้ ัดการโครงการบ้านดิน เพื่อดูแลการก่อสร้างและให้ความรู้แก่ผเู้ ข้า มาเยี่ยมชม จ่ายค่าตอบแทนเดือนละ ๔,๐๐๐ บาท เมษายน-กันยายน 2553 คาแรง 20,000 บาท ตุลาคม 2553 4,000 บาท พฤศจิกา 2553 4,000 บาท ธันวาคม 2553 4,000 บาท รวมคาแรง เปนเงิน 32,000 บาท สรุปคาใชจา ยสรางบานดิน “บานดินปูว นิ ” ฐาน ปฏิบตั กิ ารเคบีดภี าคตะวันตก (ราชบุร)ี 1 คาวัสดุ อุปกรณ 79,416 บาท 2 คาแรง 85,000 บาท 3 คาอาหารเครือ่ งดืม่ 26,235 บาท รวมเปนเงินทัง้ สิน้ (มกราคม 2552 - ธันวาคม 2553) 190,651 บาท
ภาพบน KBD_2 เอ็กซ และ KBD_4 ทิม กําลังปนปายชื่อบานดินปูวิน (ภาพลาง) Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 107
BAA
108 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ทิป & เทคนิค สรางบานดวยดิน การคํานวณจํานวนกอนอิฐดินที่ใชสรางบาน สงสัยไหมคะว่า หากเราคิดจะสร้าง บ้านดินสักหนึ่งหลัง และได้ใช้จินตนาการอัน ล้ําเลิศของเราออกแบบไว้เรียบร้อยแล้ว... จํานวนก้อนอิฐดินที่ใช้ก่อผนัง มันต้องมีเท่าไร กันนะ ถึงจะพอ???
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 109
สําหรับมือใหม่สร้างบ้านดิน ตอน ออกแบบมักคิดการใหญ่จะสร้าง “ปราสาทดิน” ด้วยกันทั้งนัน้ แต่พอเริ่มเหยียบย่ําทําก้อนอิฐ ดิน หากไม่ถอดใจไปเสียก่อน จากปราสาทดิน จะกลายเป็นเถียงนาน้อยไปเสียทุกราย ดังนั้น การเริ่มต้นในครั้งแรก ขอให้คิดให้เล็กเข้าไว้ค่ะ บ้านดินขนาด 2.5 x 3 เมตร ก็ดกู ะทัดรัด เหมาะสําหรับเป็นห้องนอน และห้องทํางานที่ เป็นส่วนตัวมากๆ และท้าทายความสามารถ สําหรับผู้เริ่มต้นค่ะ
เหลาคนบาดี กับบานดินขนาด 2.5 x 3 ม. สูตรคํานวณจํานวนก้อนอิฐดิน คือ เส้นรอบวงของบ้าน (ได้ทกุ รูปแบบค่ะ จะออกแบบให้พิสดารขนาดไหนก็ได้) x ความ สูงของบ้าน(แนะนําให้สูง 2.3 เมตร ขึน้ ไปค่ะ) x 35 (จํานวนก้อนอิฐดินต่อตารางเมตร) ดังนั้นถ้าเราจะสร้างบ้านดินขนาด 2.5 x 3 เมตร เราต้องใช้ก้อนอิฐดินทั้งสิน้ 11 (เส้นรอบวงของบ้าน) x 2.3 (ความสูงของตัว บ้าน) x 35 = 885.5 หมายความว่าเราต้องมีก้อนอิฐดินประมาณ 900 ก้อนค่ะ บางคนอาจคิดละเอียด 110 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
หักส่วนที่เป็นช่องหน้าต่าง และประตูออกไป แรกๆ ข้าพเจ้าก็ละเอียดแบบนี้เหมือนกัน ทํา ก้อนอิฐดินไว้เป๊ะๆ ทุกหลัง ตอนสร้างจริงก็มี แตกมีหักบ้าง เป็นไปตามธรรมชาติ ต้อง ลําบากเก็บเศษเล็กเศษน้อยมาต่อกันให้ยุ่งยาก ไปหมด ดังนัน้ ทําเกินๆ ไว้ ดีกว่าขาดค่ะ
สําหรับ “บ้านดินปู่วนิ ” อันนี้ยอมรับว่า คิดการใหญ่เพราะผ่านประสบการณ์มา พอสมควร และเตรียมรับมือกับปัญหาต่างๆ ไว้ แล้ว บ้านขนาด 2 ห้องนอน 1 ห้องน้าํ พื้นที่ ใช้สอยประมาณ 42 ตารางเมตร มีเส้นรอบวง 30 เมตร สูง 2.3 เมตร มีเตียงนอนดิน 2 เตียง และผนังดินเป็นเส้นโค้งตรงกลางบ้าน ถ้าเอามาเข้าสูตรคํานวณก็จะได้ ดังนี้ 30 x 2.3 x 35 = 2,415 เพิ่มเตียงนอน เตียงละ 200 ก้อน รวมเป็น 400 ก้อน (ตรงนี้ไม่มีสูตรคํานวณค่ะ ใช้ประสบการณ์ล้วนๆ) หักส่วนที่เป็นช่อง หน้าต่าง ประตู เอามาก่อเป็นผนังโค้ง กลางบ้าน ดังนั้นจะต้องใช้ก้อนอิฐดินทั้งสิ้น 2,800 ก้อน (จํานวนก้อนอิฐดินตามเป้าหมาย ของตอนที่ 1 นั่นเองค่ะ)
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 111
ทิป & เทคนิค สรางบานดวยดิน เมื่อตองติดบางอยางบนผนังดิน หากบ้านของเราเป็นไม้การจะแขวนสิง่ ใดไว้บนผนังนั้นแสนง่าย มีตะปูกับฆ้อนก็ สามารถจัดการได้แล้ว หรือถ้าหากเป็นบ้านปูน ก็จะมีกรรมวิธีที่เรียกว่าเจาะฝังพุกเพื่อให้ตะปูยึด ติดได้อกี ทีหนึง่ แต่สาํ หรับบ้านดินนี้ การตอก ตะปูลงไปตรงๆ หรือตอกพุกชิน้ เล็กๆ ดูเหมือน จะไม่ได้ผลค่ะ จึงต้องคิดหาวิธกี ารใหม่และ กรรมวิธีที่เราทํานี้เรียกว่าการ “ตอกลิม่ ” ค่ะ หากเป็นคุณผู้ชาย หรือผูม้ ีทักษะทางช่าง พูด เท่านี้กค็ งพอจะเข้าใจ แต่สําหรับสตรีทบี่ อบ บางอย่างเรา(คิดได้คดิ ดี ทําเองไม่ดี) ก็ต้องขอ ตัวช่วยค่ะ และแน่นอนว่าเป็นพี่ชา่ งคนเดิม
112 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
กําหนดจุดได้แล้วก็ใช้สว่านเจาะผนังดินให้เป็นรู เหลาไม้ให้เป็นลิ่ม แล้วตอกอัดเข้าไปในผนังดิน ให้แน่น ขออวดนิดหนึง่ ว่าบ้านดินหลังนี้ แม้กระทั่งลิ่มก็ยังเป็นไม้สกั ค่ะ ก็เศษไม้ที่เหลือๆ น่ะแหละค่ะ เก็บไว้อย่างดีทุกชิ้น นําอุปกรณ์ที่เราอยากติด มาติดบนลิ่มไม้
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 113
นี่คือตะขอเกีย่ วประตูหนาบานคะ เวลา ลมพัดประตูจะไดไมกระพือเปดปดใหนา รําคาญ
ฉาบปิดด้วยดิน รอให้แห้ง จะเห็นตะขอนี้ห้อย อยู่บนผนังอย่างน่าอัศจรรย์ เทคนิคนี้สามารถ นําไปดัดแปลงใช้กับอุปกรณ์อื่นๆ ได้ค่ะ ไม่ว่า จะเป็นหิ้ง ชัน้ วางของ โคมไฟติดผนัง ฯลฯ แต่ ก่อนติดก็คาํ นวณน้าํ หนักและออกแบบตัวลิ่มให้ สมดุลกันนะคะ ถ้าสิ่งของของท่านมีอนั หกคะ เมนลงมา ข้าพเจ้าไม่รับผิดชอบนะเออ...
114 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ทิป & เทคนิค สรางบานดวยดิน บานดินคืนนี้.. ใยรอนนัก? โดยส่วนตัวแล้วข้าพเจ้าเป็นคนชอบใช้ชวี ิต กลางแจ้ง หากมีโอกาสก็มักจะไปผูกเปลนอนที่ บ้านทุ่งเสมอ ก่อนที่จะมีบ้านดินก็อาศัยเสาของ เถียงนาน้อยเป็นที่ผูกเปล หรือไม่ก็ผกู กับต้นไม้ ตามริมทุ่ง กางฟลายชีทกันหมอกกันฝนสัก หน่อย เท่านีก้ ็ได้บรรยากาศสุดแสนจะโรแมน ติก หลังจากบ้านดินมีหลังคากันแดดกันฝน แล้ว ก็ย้ายเข้าไปนอนในบ้านดิน อากาศปลอด โปร่งเย็นสบาย ลมทุ่งพัดผ่านช่องหน้าต่างเข้า มาในบ้าน และหลับฝันดีทุกคืน ในคืนฤดูหนาว มีผ้าห่มผืนเล็กๆ สักผืน เอาไว้กอดนอนเท่านีก้ ็ อบอุ่นเพียงพอแล้ว หลังจากข้าพเจ้ากลับเข้ามาทํางานใน กรุงเทพฯ พีส่ าวก็อยากเข้าไปนอนในบ้านดิน บ้าง จึงหอบเสื่อ หอบหมอนเข้าไปนอนแทน... และโทรศัพท์มารายงานว่า “บ้านดินร้อนเป็นบ้าเลย นอนได้คืนเดียว ต้องย้ายกลับมานอนบ้านปูนเหมือนเดิม” ข้าพเจ้านึกในใจ ไม่จริง ไม่เชื่อ ร้อนได้ ไง? เมื่อคืนก่อนยังนอนสบายอยู่เลย อากาศจะ แปรปรวนอะไรขนาดนี.้ ... กลับไปเดินดูรอบๆ บ้านดิน ก็ไม่เห็นมี อะไรผิดปกติ จึงถามวิธกี ารนอนของพีส่ าวว่า Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 115
นอนอย่างไร จึงรู้สกึ ร้อน และก็ได้ความว่า “ข้ายังไม่บ้าเท่าแก เปิดหน้าต่างโล่งโจ่ง แบบนั้น มันนอนไม่หลับ” พี่สาวจึงปิดประตูหน้าต่างทุกบานเสีย มิดชิด เอาละซี งานเข้าละคราวนี้ บ้านดินหลัง นี้ลืมทําช่องลมระบายอากาศในตัวบ้าน เมื่อปิด ประตูหน้าต่างทุกบานมันก็คือถ้ําทีไ่ ร้ชอ่ งลมดีๆ นี่เอง ไม่แปลกหรอกที่มนั จะร้อนเป็นบ้า... “ไม่ยาก” ข้าพเจ้าพูดกับพี่สาว ก็เจาะช่องลมเพิ่ม เท่านี้กแ็ ก้ปญ ั หาได้แล้ว
คนไหนร้อน คนนั้นเจาะ 116 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ช่องลมเก๋ๆ ซือ้ มาจากร้านขายเครื่องปัน้ ดินเผา ข้างทาง (คนปั้นช่อดอกไม้นี้คงไม่ได้ตงั้ ใจให้มัน เป็นช่องลมเพราะด้านหลังมีหูสําหรับแขวนด้วย แต่ข้าพเจ้าเห็นว่ามันสวยดี มีช่องให้ลมผ่านได้ มันก็น่าจะเป็นช่องลมได้เหมือนกัน ครั้นจะ ขโมยไอเดียเอามาปั้นเองก็เกรงว่าต้นปี 2554 จะไม่ทันขึ้นบ้านใหม่)
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 117
ฉาบตกแต่งขอบช่องลมด้วยดินผสมฟาง ปั้นให้ เข้ารูปสวยงาม เห็นไหมล่ะว่า “ไม่ยาก” หรือ หากใครกําลังอินเลิฟจะเจาะเป็นรูปหัวใจก็ไม่ ผิดกติกาค่ะ ช่องลมรูปแบบต่างๆ สามเหลี่ยม วงกลม รูปใบโพธิ์ สามหนุ่มจิตอาสาสร้างกุฏิสงฆ์ จาก โรงเรียนรัตนราษฎร์บํารุง อําเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี เผยเฉพาะใบหน้าหล่อๆ จาก ช่องลมวงกลม ใต้ช่องลมรูปใบโพธิ์
118 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
ทิป & เทคนิค สรางบานดวยดิน บานดินกับปลวก มอด แมลง นก หนู งู สุนัข... เมื่อปี 1998 มีภาพยนตร์การ์ตูนแอนนิ เมชั่นเรื่องหนึ่งชื่อ Ant Z เข้ามาฉายในบ้านเรา มีชื่อภาษาไทยว่า “เปิดโลกใบใหญ่ของนายมด” เป็นเรื่องราวของเจ้ามดตัวเล็กๆ ที่ชะตาชีวิต กําหนดให้มันเกิดมาเป็นมดงาน แต่มันกลับมี ความคิดจินตนาการผิดแผกแตกต่างจากมดตัว อื่นๆ และไม่สามารถทนอยู่ภายใต้กฎระเบียบ และการทํางานที่ซา้ํ ซากได้ Ant Z ไปตกหลุม รักเจ้าหญิงผูค้ รองอาณาจักร ทําให้มันปลอม ตัวเข้าไปเป็นทหารในขบวนพาเหรดเพือ่ จะได้ เห็นหน้าเจ้าหญิงอีกครัง้ เรื่องราวกลับยุ่งเหยิง เมื่อนายพลแห่งจอมทัพมดพยายามทุกวิถีทาง เพื่อที่จะขึน้ มามีอํานาจสูงสุด และไม่สนใจแม้วา่ จะต้องทรยศหักหลังพวกพ้องของตัวเอง จนถึง กับวางแผนกําจัดมดงานทีต่ นเหยียดหยามว่า เป็นตัวถ่วงความก้าวหน้าของเผ่าพันธุ์ และสัง่ การให้พลทหารมดไปบุกรังปลวก ในฉากหนัง จะเห็นการต่อสู้อย่างโหดเหี้ยมระหว่างมดกับ ปลวก พลทหารมดนับล้านตัวมีเพียง Ant Z ที่ รอดชีวิตกลับมา... เราทราบกันว่าเมื่อเอ่ยถึงสังคมมดจะต้อง ประกอบด้วย ความสามัคคี และการร่วมมือกัน Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 119
ทําสิ่งดีที่สดุ เพื่อเผ่าพันธุ์ของตนเองเพียงอย่าง เดียวเท่านัน้ แต่ผู้สร้างภาพยนตร์จับสังคม การเมืองแบบมนุษย์ใส่เข้าไปในการ์ตนู เรื่องนี้ ศัตรูของมดจึงมีทั้งภายนอกและภายในไม่ เพียงแต่จะเป็นฝูงปลวกซึง่ เป็นศัตรูระหว่าง เผ่าพันธุ์เท่านัน้ แต่ยังมีศตั รูเป็นเผ่าพันธุ์ เดียวกันคือจอมทัพมดที่กมุ อํานาจทางทหาร สูงสุดไว้ ออกมาจากโรงหนัง ข้าพเจ้าให้ความ สนใจ และละเอียดลออต่อการใช้ชีวติ มากขึ้น ทุกสรรพสิง่ ล้วนต่อสู้เพื่อการอยู่รอด ดูหนังดู ละครแล้วย้อนดูตัว สิง่ ที่เป็นอันตรายต่อมนุษย์ นอกจากโดยธรรมชาติแล้ว กลุ่มคนบางชาติ พันธุถ์ ูกฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ เพราะเกิดมาผิดที่ ผิด ทาง และผิดกลุ่ม... คงไม่ต้องยกตัวอย่างว่าเป็น ที่ใดบ้างในโลกใบนี้ เพราะเพียงแค่คิดก็ขนพอง สยองเกล้าแล้ว แล้วเกี่ยวอะไรกับเรื่องบ้านดินเนี่ย? เพราะอย่างไรข้าพเจ้าก็ไม่คิดจะพักอาศัยอยู่ใน บ้านดินร่วมกับมด ปลวก มอด แมลง นก หนู งู หรือสุนขั หรอกนะ แต่ด้วยคุณสมบัติของ บ้านดินที่เย็นสบาย และโครงสร้างหลังคาที่ เป็นไม้ ก็ทาํ ให้สัตว์ต่างๆ ที่เอ่ยมานี้ แสวงหา ความสุขสบายเช่นเดียวกันกับเรา แต่ทกุ ปัญหา ย่อมมีทางป้องกันและแก้ไขได้ เจ้า Ant Z ที่ สมองเล็กกว่าเราเป็นร้อยเท่ายังใช้ปญ ั ญา เอาชนะข้าศึกได้ แล้วทําไมเราจะเอาชนะสัตว์ เล็กๆ เหล่านีบ้ ้างไม่ได้ และโดยไม่ตอ้ งฆ่า 120 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
การทําฐานรากด้วยคอนกรีต ก่อฐาน รากให้สูงขึน้ จากพื้นดินสัก 1 ฟุต เทฟุตบาท รอบๆ บ้าน นี่เป็นการป้องกันปลวกอีกวิธีหนึง่ เพราะธรรมชาติของปลวกจะใช้เส้นทางที่ชื้น แฉะกัดแทะเนื้อดิน เนื้อไม้ แล้วคาบลงไปยังรัง ใต้พื้นดิน ตัดเส้นทางลําเลียงเสบียงเสีย เขาก็ ไปหาอยู่หากินที่อื่นเอง ไม้สนเป็นไม้ที่มีน้ํามันในเนื้อไม้ หลายคน ยืนยันมาว่าปลวกและมอดไม่ชอบกิน ข้าพเจ้าจึง เลือกไม้สนมาทําโครงหลังคา หากในพื้นที่ที่ทา่ น จะสร้างบ้านดิน หาไม้สนได้ยาก และมีไม้อื่นๆ เช่นไม้ไผ่ที่หาได้งา่ ยกว่า การกําจัดน้ําตาลออก จากเนือ้ ไม้ไผ่ก่อนนําไปใช้งาน ก็ทาํ ให้มอดไม่ สนใจเช่นกัน (คงจะไม่อร่อยน่ะ เดาเอา) การ กําจัดน้ําตาลออกจากเนือ้ ไม้ไผ่นี้ก็มีหลายวิธี ด้วยกัน แต่ทา่ นคงต้องไปสืบค้นเอาเองบ้างแล้ว ละ ส่วนนก หนู งู สุนัข ป้องกันได้ด้วยการ ปิดบ้านให้มิดชิด ตามช่องลมต่างๆ ก็หามุ้งลวด มาปิดไว้ หมั่นสํารวจดูตามผนัง โครงหลังคา พื้นบ้าน ว่ามีสัตว์หรือแมลงใดๆ มารบกวนบ้าง หรือไม่ สิ่งเหล่านี้ไม่เฉพาะบ้านดินหรอก ไม่วา่ บ้านที่สร้างจากอะไรเราก็ต้องหมั่นตรวจตรา เช่นกัน อ้อ.. สําหรับเจ้าตูบ... บางคนอาจจะเอ็นดู และยอมให้เข้ามาพักอาศัยอยู่ด้วยได้ แต่สําหรับ ข้าพเจ้าไม่ค่อยจะถูกโฉลกกับสุนัขสักเท่าไร อาจ เป็นเพราะความทรงจําร้ายๆ ในวัยเด็กที่ถูกสุนัข ลอบกัด เจ้าตูบจึงมีสิทธิ์แค่นอนเฝ้าอยูต่ รงผนัง ดินหน้าบ้านเท่านั้น
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 121
ขอบคุณผู้สร้าง Ant Z : เปิดโลกใบใหญ่ ของนายมด ที่ได้จุดประกายเปิดโลกใบเล็กๆ ของข้าพเจ้าด้วยเช่นกัน
ขอบคุณภาพประกอบจาก http://en.wikipedia.org/wiki/Antz
122 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา 123
124 Earthen House I บานดินสรางไดดวยมือเรา
