e Drejta e Punes

OBJEKTI I TE DREJTES SE PUNES

Objekt i te drejtes se punes jane maredheniet maredheniet e varura te punes.E drejta e punespercaktohet si e drejte qe rregullon,administron maredheniet qe lindin nga kryerja e nje pune te varur,kryerja e nje pune per llogari te tjetrit.Ne Republiken Republiken e Shqiperise e drejta drejta e punes percaktohet si teresia e normave juridike qe ne kushtet e shoqerise sone demokratike,rregullon maredheniet maredheniet e varura te punes.

E DREJTA PER PUNE -NEN!"#ON #E $RE%#EN NE &'R'NE $(E ")*)RES'NE E R+ER%ES SE "!NE*E #E )#!)R) ,!S(#R''N E "ROES'ON'# #E )#!)R. -NE !"#''N E /%ERE + ")R' 'NOR"ORON E$(E &'R'N E "!NES. -ES(#E N%E N/) #E $RE%#)#  #(EE&ORE  #(EE&ORE S' #E #E "!NE#OR'# "!NE#OR'# )S(#! E$(E #E "!NE$(ENES'#.

MBROJTJA NE PUNE •

brojtja ne pune per0aqeson teresine e masave teknike,shendetesore,organi1ative dhe shoqerore qe synojne sigurimin e kushteve sa me te pershtatshme ne parandalimin e aksidenteve ne pune,te semundjeve pro0esionale dhe te semundjeve te pergjithshme.brojtjen ne pune e

PERSONAT JASHTË MARRËDHËNIES SË PUNËS •

•

•

 Janë:- Deputetet e parlamentit !e të "u#ene#e "$munale% - Per&$nat 'ë "r(e)në punë të ra&tit% të !erëpa&ë!er&!me !e m$mentale% në mën(rë #ullnetare ap$ $*li+ati#e% me ap$ pa "$mpen,im p&! pen&i$ni&tët% ë&!mitarët et)% !e Per&$nat 'ë u&!tr$)në #eprimtari të pa#arur: a#$"atet% ,e)tarët%  arti&tët% ta"&i&tët et)

•

•

KOHË./JATJA E KONTRATËS SË PUNËS - ). oh2 t2 caktuar dhe - 3. oh2 t2 pacaktuar.

KOHA E PUNES -E O(E4/%)#%E #E "!NES !"#O(E# O() /%)#E SE '&ES "!NE)RRES' ES(#E NE $'S"O4''ON #E "!NE$(ENES'# NE "ER3!S(%E #E $E#+R'E*E 5E 3!RO%NE N/) )R$(EN')  %!R'$'E E "!NES.&E/%'S&)'ON' +NE ' "!NES N/) "'E")%) E O(E4/%)#%ES $)&&ON 6 &&O%E O(E "!NE 7 8.O() NOR)&E E "!NES 9.O() E S(!R#ER E "!NES 6.O() E 4/%)#!R E "!NES.

PUSHIMET -5$O "!NE)RRES ) #E $RE%#EN E "!S(''# ")S "!NES . &E/%'S&)'ON' %ONE ' "!NES /)R)N#ON O(EN E "!S(''# '$'S ORE*E #E "!NES ,"!S('' '$'S $+ $'#E*E "!NE, "!S(''N E "ER%)*S(E $(E *%E#OR "ER #E /%'#(E "!NE)RRES'#. -&&O%E# E "!S(''# -E ")/ESE -") ")/ESE.

INSPEKTORATI I PUNES •

'nspektorati i "un2s 2sht2 trup2 ek1ekutive n2 kuad2r t2 "S detyr2 e s2 cilit 2sht2 mbik2qyrja e 1batimit t2 Rregullores p2r &igjin #hemelor t2 "un2s dhe akteve tjera primare ligjore e n2nligjore t2 k2saj 0ushe. -'nspektorati i "un2s udh2hiqet nga ryeinspektori i "un2s. ryeinspektori p2r pun2n e tij dhe t2 institucionit t2 tij i raporton drejtp2rdrejt2 ministrit t2 "S. ryeinspektori ka edhe tre 12vend2s t2 tij t2 cil2t jan2 p2rgjegj2s p2r 0usha t2 ndryshme.

•

•

MBROJTJA E TË DREJTA0E TË PUNËTORË0E In&pe"t$rati i punë&% përme& m*i"'(r)e& li+)$re% m*r$n të re)tat e punët$rë#e n+a marrë!ëniet e punë& Ai m*i"'(rë ,*atimin e le+)i&la1i$nit të punë&: li+)et e punë&% "$ntratat "$le"ti#e%a"tet t)era të &2erë& &ë punë& !e "$ntratë& &ë punë& M*i"'(r)a ë&!të e!e $*)e"t i n$rmati#ë& nër"$m*ëtare !e )$ #etëm a&a) "$m*ëtare

PARIMET E SISTEMIT TE PUNES DHE MARDHENIE0E TE PUNES 3 -")R'' ' &'R'SE SE "!NES -")R'' ' #E $RE%#ES "ER "!NE -")R'' ' N$)&''# #E "!NES SE $(!NS(E -")R'' ' N$)&''# #E $'SR''N''# NE "!NES' -")R'' ' &'R'SE S'N$')&E.

PUNES 3

•

-")R'' ' &'R'SE SE "!NES ES(#E ' &'$(!R N/!S(#E E #E $RE%#)# $(E &'R'#E E #%ER) #E N%ER'!# .&'R') E "!NES ES(#E E $E#ER'N!)R N/) RRE#()N)# EONO'E S(O5ERORE, "O&'#'E ,!&#!RORE,S' $(E N/) !S(#E# NEN #E '&)# RE)&'4O(E# S#)N$)R#' %E#ESOR ' 'N$'*'$'# E E E#E &'R') E "!NES.

K$ntrata e Punë& mun të li!et për: •

5 n)ë periu!ë të pa1a"tuar6 7 n)ë periu!ë të 1a"tuar6!e 8 për punë !e et(ra &pe1i9"e

•

•

•

-44OJET E /RE0A0E -te ligjshme dhe te kunderligjshme , paralajmruese dhe grevat be0asuese, qarkore, strukturale dhe gjenerale, grevat politike,greva e solidaritetit. /re#a eshte 0orme e organi1aur e nderprejes se punes.5ellimi ' organi1mit te greves nga ana e sindikates qendron ne reali1imin e te drejtave dhe interesave ekonomike dhe sociale per punetoret ne rastet kur keto te drejta nuk mund te reali1ohen me mjete paqesore.

-K$!a e pune& -koha e plote dhe jo e plote e punes, koha apo orari ' shkurtuar ' punes, puna me e gjate se koha e plote e punes :puna  jashteorarit;, puna e nates.

THEME4IMI I MARDHENIES SE PUNES

- Si edhe ne vendet e tjera ,edhe te ne per vendosjen e mardhenies se punes eshte e domosdoshme qe te ek1istojn se paku dy ba1a vullnetare, ne lidhje juridiko0unksionale ne raport me objektin e punes juridike dhe duhet te ek1istoj interesi objektiv-shoqrore i cili i lidhe per ate pune juridike."alet e mardhenies se punes jane7 punedhenesi dhe punonjesi.

Ku&!tet per t!emelimin e mar!enie& &e pune& •

•

ushte e pergjitheshme7 1akonisht jane minimale dhe keto duhet tiplotesoj cdo person qe deshiron te themeloj mardhenien e punes. ushtet e pergjitheshme jane 7 mosha e caktuar dhe a0tesia shendetesoreeshtja e punes dhe mardhenieve te punes ne osove rregullohet me rregulloren per ligjin themelor te punes ne osove 9??8@9A.jo rregullore nuk ' permbush kriteret elementare per rregullimi e mardhenieve te punes, sepse ka shume mangesi dhe nuk o0ron ndonje perspektive per punetoret.Ne kete rregullore nuk eshte parapare mekani1mi ' mbrojtjes se te drejtve te punetoreve ne 0ormen dhe menyren sic parashihet ne legjislacionin e vendeve tjera.

Elementet e mar!enie& 2a"ti"e te pune& •

mardhenia 0aktike e punes nuk ka ba1e juridike, te mardheia 0aktike e punes nuk ka u1urpim, mashtrim, apo lajthim, mardhenia 0aktike e punes ' ka te gjitha elementet e mardhenies juridke te punes dhe punen e kryen vet punetori.

Per&$nat )a&!te mar!enie& &e pune& •

•

•

8. deputetet e parlamentit te osoves si dhe ata te kuvendeve komunale,keta persona obligimet e tyre i kryejn jo si pro0esion te tyre te rregullt, por perkohesisht dhe keto obligime rrjedhin nga vota e 1gjedhesve te tyre. -In"$rp$rimi:hyrja ne procesin e punes;-eshte element ' cili tregon se punetorin ne punen e organi1uar dhe te rregulluar te punedhenesi ose ne ndermarrje eshte ne vendin e caktuar te punes.Ne aspektin e hyrjes ne procesin e punes apo inkorporimit, personi ' pranuar duhet tB' kryej punet dhe detyrat e caktuara qe jane te lidhura per vendin e caktuar te punes dhe ate ne pajtim me a0ari1min e brendshem, disiplinen e punes dhe obligimeve te tjera qe parashihen me dispo1ita juridike.

•

•

•

•

•

E4EMENTET E MARDHENIE0E TE PUNES *ullnetari1mi, lidhja perosnale-0unksionale, inkorporimi apo hyrja ne procesin e punes, paga. *ullnetari1mi-mardhenia e punes lind nga vullneti perkatesisht deshira e lire e subjekteve qe e vendosin kete mardhenie ne pajtim me parimet e pergjitheshme dhe universale. -N$1i$ni i mar!enie#e te pune& ne te$ri -teoria kontraktuese, institucionale :0rance1e;, teoria gjermane : e lojalitetit;. N$1i$ni i mar!enie#e te pune&- Cllimisht mardheniet e punes ishin te identiCkuara me kontraten e punes, ndersa eshte e njohur qe deCnicionet per mardheniet e punes jane vullnetare te rregulluar me ligj, ne te cilat punemarresi inkorporohet tek punedhenesi ne ndermarje apo institucion, lidhet per vendin e caktuar te punes, personalisht kryen punen e caktuar dhe per punen qe kryen e merr shperblimin Dpagen.

MARDHENIET E PUNES •

"araqiten midis njere1ve si pjesemarres te procesit te punes ne te cilen individi ne 0ormen e caktuar ushtron nje aktivitet personal.#e gjitha mardheniet e punes i karakteri1on lidhshmeria ne nje sistem te perbashket shoqerore."araqitja dhe 1hvillimi i mardhenieve te ndryshme shoqerore ne nje shkall te caktuar te 1hvillimit te tyre kerkon rregullativen perkatese juridike ose krijimin e dispo1itave juridike, te cilat i uniCkojn mardheniet e caktuara

•

•

•

•

•

E DREJTA KO4EKTI0E E PUNES E drejta kolektive e punes paraqet pjesen me te pasur dhe me origjinale te se drejtes se punes me te cilen ne menyre te drejtperdrejte aCrmohen spaciCkat e saj, por njeherit ushtrohet ndikimi ne te drejtat tjera juridike.Ne kete kontest e drejta e punes ndahet ne te drejten individuale te punes dhe ne te drejten kolektive te punes.  4l$)et e "$ntrata#e "$le"ti#e-kontratat e pergjitheshme kolektive, te vecanta, kontratat kolektive te lidhura ne nivel te ndermarrjes. ontratat e pergjitheshme kolektive-jane ato kontrata te cilat kane te bejne me kushtet e punes dhe te punesimit.$ispo1itat e kontrates se ketij lloji vlejn per te gjithe punonjesit dhe punedhenesit brenda nje shteti.eto kontrata lidhen midis sindikates me authoritative dhe organi1ates se punedhenesve, me pjesemarrjen edhe te per0aqesuesve te pushteti politik.

K$ntr$lli I ,*atimit te "$n#enta#e !e re"$manime#e *e!et neperme& te 7

•

•

•

•

•

•

B(r$)a ner"$m*etare e pune& -eshte organ ek1ekutiv, administraiv, teknik i ON"-se. 3N" ia siguron kushtet per pune on0erences se pergjitheshme, keshillit administrtiv dhe organeve te tjera ndihmese te ON"-se.

Kara"teri&ti"at e ONP-&e 'e e all$)ne n+a $r+ani,atat t)era7 -per!er&!meria, uni#er&aliteti !e tripariteti  :ne kuader te ON"-se jane te anetaresuara 8A shtete;. Stru"tura $r+ani,ati#e e ONP-&e -kon0erenca e pergjitheshme e per0aqesuesve te shteteve anetare :organi me i larte;, keshilli administrative :=F anetar; dhe byroja nderkombetare e punes :eshte organ administrative, ek1ekutiv, teknik;.

OR/ANI.ATA NDERKOMBETARE E PUNES ONP; Eshte themeluar ne vitin 8G8G ne kon0erencen e "aqes ne "aris. 3ene pjese ne grupin e organi1atave me te vjetra nderkombetare.ON"-ja ka statusin e personit juridik dhe autonomi te plote si ne aspektin Cnanciar ashtu edhe ne ate administrative.ON"-ja eshte unike dhe eshte themeluar me qellim qe ne menyre permanente tBi trajtoj problemet nga 0usha e punes dhe 0usha sociale.

Burimet e te re)te& &e pune& mun te na!en &i #i)$n7 •

•

aktet :dispo1itat; shteterore, aktet e pergjitheshme te ndermarrjes, institucioneve organi1atave te tjera dhe punedhenesve, interpretimi i obliguar, e drejta 1akonore, politika gjyqesore, kontratat kolektive, burimet nderkombetare te se drejtes se punes.

.!#illimi i mete)me I te re)te& &e pune&

ndryshoj edhe pikepamjet lidhur me vendin e te drejtes se punes ne sistemin juridik.eto ndryshime ishin si re1ultat ' intervenimit te shtetit ne 0ushen e mardhenieve te punes.Shtimi gjithnje e me ' madh ' legjislacionit mbrojtes te punes nHori ne pah elementet e karakterit juridiko-publik e nga ana tjeter mohimin e karakterit privat te se drejtes se punes.

•

Rap$rti I te re)te& &e pune& me te re)ten e"$n$mi"e D e drejta e punes ka nje raport te ngusht me te drejten ekonomike.E drejta e punes eshte studiuar ne kuader te se drejtes ekonomike, ende ne disa 0akultete studiohet si lende e perbashket, e drejta ekonomike dhe e drejta e punes.

•

Rap$rti I &e re)te& &e pune& me te re)ten amini&trati#e- e drejta e punes dhe e drejta administrative jane dy dege te vecanta juridike dhe dallojn si per nga objekti ' trajtimit ashtu edhe per nga menyra se si trajtohen. E drejta e punes rregullon mardheniet nga 0usha e punes.Objekt ' te drejtes se punes kryesisht jane mardheniet juridike te punes te cilat paraqiten ne mes te punetoreve dhe punedhenesve.

•

•

E re)ta e pune& "a rap$rt p$&a'eri&!t me te re)ten "u&!tetue&e% 1i#ile% amini&trati#e% e"$n$mi"e et) Rap$rti I te re)te& &e pune& me te re)ten "u&!tetue&e De drejta e punes eshte ne raport te

drejtperdrejte me te drejten kushtetutese. e kushtetute vehen parimet nga 0usha e mardhenieve te punes dhe ato 1akonisht jane ba1e per legjislacionin e punes, si dhe per rregullativen nenligjore dhe ate autonome.e dispo1itat kushtetuese 1akonisht institucionali1ohen keto parime7 e drejta per pune, liria e punes, liria sindikale bara1ia e personave ne mardhenie te punes, e drejta ne sigurim social etj.

•

•

•

EMERTIMET PER 4ENDEN E TE DREJTES SE PUNES E drejta e 0abrikes :legjislacionit industrial; legjislacion ' punetoreve, e drejta sociale, e drejta sindikale dhe ne kohet me te reja e drejta e punes. si karakteristike e kesaj organi1ate rrjedh nga vete karakteri i saj si Organi1ate e perhershme nderkombetare e punes.jo organi1ate edhe sot ushtron aktivitetin e saj dhe ka nje shtrirje mja0t te gjere. 7Uni#er&aliteti > eshte karakteristike e dyte e ON"-se, eshte themeluare me qellim qe te jete organi1te universale.!niversaliteti eshte si rrjedhoje e vete misionit qe ka ON"-ja , ajo shprehimisht ka obligime sociale te cilat nuk ka mundesi qe mos te jete universale. - #endenca per universitetin e ON"-se eshte paraqiture, sidomos pas lu0tes se dyte boterore , ne kuader te ON"-se sot jane te anetaresuara 8A shtete. 8Tripartiteti D sipas ushtetutes se ON"-se te vitit 8G8G, ON"-ja ne te gjitha 0ormat e saj perveq per0aqesueseve te qeverise ne menyre te barabarte i per0aqeson edhe per0aqesuesit e punedhenesve dhe te punemarresve.

•

•

•

•

•

Stru"tuara $r+ani,ati#e e ONP-&ë3 - Organi1ata Nderkombetare e "unes, aktivitetin dhe veprimtarine e saj e ushtron nepermjet 6 organeve kryesore7 5on0erenca e pergjithshme e per0aqesueseve te shteteve anetare :e ashtuquajtuara on0erenca Nderkombetare e punes;, 7eshilli )dministrativ dhe 83yroja nderkombetare e punes.

•

•

- Ne te$rine e &e re)te& &e pune& &i $r+ani,ata te para &ini"ale permenen6 5.Ne )ngli sindikata e punetoreve mekanik e

vitit 8I=8, 7.Ne )ustri 0ormimi i lidhjes se punetoreve tripograCk i vitit 8IF?, 8.Ne /jermani sindikata e punetoreve per perpunimin e duhanit e vititi 8IFF etj.  Kri)imi i &ini"ata#e ne K$&$#e  eshte me i ngadalshem konsiderohet se organi1atat e para sindikale ne osove jane 0ormuare ne vitin 8G?F. egjithate sindikatat me aktive ne osove jane ato ne vitet 8G6F,8G6A,8G6I, dhe 8G6G.eto sindikata ishin te organi1uara kryesishte ne nivel te degeve :veprimtarive te caktuara;. •

•

•

•

•

•

•

•

Elementet e Marr!enie#e te pune&3 - Elementet e marrdhenieve te punes  jane7 5*ullnetari1mi, 7&idhja personale D 0unksionale, 8'nkorporimi apo hyrja ne procesin e punes dhe ?"aga.