E Drejta e Peocedures Penale

Ismet Kabashi

PJESA E PARË E DREJTA E PROCEDURËS PENALE KAPITULLI I - DISPOZITAT E PËRGJITHSHME Çdo procedurë që udhëheq një organ i autorizuar për të zbatuar ligjin ka parimet e veta themelore. Edhe procedura penale i ka parimet e veta dhe ato përmbahen në dispozitat e Kapitullit të parë të Kodit të Përkohshëm të Procedurës Penale të Kosovës, në tekstin vijues KPPPK. Shumica nga këto parime në të njëjtën kohë janë edhe parime të Kushtetutës së Republikës së Kosovës të parapara në Kapitullin e dytë të drejtat dhe liritë themelore. Në krahasim me legjislacionin e mëparmë në këtë lëmi risitë kryesore janë parimet mbi paanshmerinë e gjykatave, parimi akuzator dhe ai mbi barabarësinë e armëve të palëve në procedurë. Parimi akuzator dhe ai i ndjekjes penale sipas detyrës zyrtare dhe legaliteti i ndjekjes penale janë dhënë në dispozitat e nenit 6 të KPPPK. Paditës të autorizuar për të ndërmarrë ndjekjen penale janë prokurori publik, i dëmtuari dhe paditësi subsidiar. Për veprat penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare prokurori publik detyrohet të fillojë procedurën penale përveq në rastet nga dispozitat e neneve 226 dhe 227 të KPPPK. Për veprat penale që ndiqen në bazë të propozimit të të dëmtuarit prokurori publik me rastin e fillimit të procedurës penale duhet të dëshmojë në gjykatë së ka siguruar propozimin të tillë. Bazë për të filluar ndjekjen penale është ekzistimi i dyshimit të arsyeshëm së një person ka kryer vepër penale që ndiqet sipas detyës zyrtare apo propozimit të të dëmtuarit. Dyshimi i arsyeshëm është një dyshim i nivelit më të ultë së dyshimi i bazuar që duhet të ekzistojë kur nga gjykata duhet marrë vendime për kufizimin e lirive të personave të dyshuar apo urdhëruar masa të fshehta teknike të vëzhgimit dhe hetimit me rastin e zbatimit të së cilave poashtu cenohen të drejtat dhe liritë e qytetarit. Prokurori publik ndërmerr ndjekjen penale sipas detyrës zyrtare për të gjitha veprat penale të parapara në Kodin e Përkohshëm Penal të Kosovës, në 63

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

tekstin vijues KPPK dhe në ligjet tjera për të cilat me ligj nuk thuhet shprehimisht se ndiqen sipas padisë private. Për veprat penale që ndiqen sipas padisë private paditës i autorizuar është i dëmtuari. Paditës subsidiar është i dëmtuari në rastin kur prokurori publik hedh kallzimin penal, pushon hetimin e filluar apo tërhiqet nga aktakuza. Parimi i barabarësisë së armëve nënkupton barabarësinë e palëve në procedurë. Procedura penale mund të zbatohet pranë policisë, duke përfshirë edhe procedurën para oficerit të autorizuar të Shërbimit Doganor të Kosovës, prokurorit publik dhe gjykatës dhe që të tri këto organe përveq së janë të detyruara që me vëmendje dhe përkujdesje të njëjtë dhe me përkushtim maksimal profesional të vërtetojnë të gjitha faktet me rëndësi në procedurë janë të detyruar që të gjitha ato fakte t`ia vëjnë në dispozicion dhe shfrytëzim edhe palës kundërshtare. I pandehuri në procedurë ka të gjitha të drejtat që i ka prokurori publik përveq atyre që ky i fundit i ka si organ shtetëror. Institutet e reja të procedurës, mbrojtja e të dëmtuarit dhe dëshmitarit, mundësia hetuese e jashtëzakonshme, kërkesa e të pandehurit për mbledhjen e provave duke pasur parasysh edhe të drejtën e tij që ta kundërshtojë çdo provë me marrjen në pyetje sigurojnë parimin e barabarësisë së armëve.

KAPITULLI II - KOMPETENCAT E GJYKATAVE A. KOMPETENCA LËNDORE Për vendosjen e çështjeve penale kompetente janë gjykatat komunale, ato të qarkut dhe Gjykata Supreme e Kosoves. Gjykatat ekonomike dhe ato për kundërvajtje nuk kanë kompetencë të vendosin çështjet penale. Gjykatat komunale kanë kompetencë lëndore të vendosin lidhur me veprat penale të dënueshme me gjobë ose me dënim burgimi gjerë me pesë vjet për veprat penale për të cilat është parapa dënimi me gjobë apo me burgim gjer më tri vjet vendos një gjyqëtar i vetëm ndërsa për ato vepra penale për të cilat është paraparë dënimi me burgim mbi tri e gjerë me pesë vjet vendos trupi gjykues i përbërë nga një gjyqëtar dhe dy gjyqëtar laik. Gjyqtari i procedurës paraprake vetëm vendos për urdhërimin e masave të fshehta teknike të hetimit dhe vëzhgimit, zbatimit të procedurës që siguron mundësi të jashtëzakonshme të hetimit, vendosjes lidhur me ankesat e caktuara në procedurën e hetimit që zbaton prokurori publik, urdhërimin e masave për sigurimin e pranisë së të pandehurit, pengimin e rikryrerjes së 64

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

veprës penale dhe sigurimin e suksesshëm të zhvillimit të procedurës penale, etj. Gjyqtari për konfirmim të aktakuzës zbaton dhe vendos në procedurën e konfirmimit të aktakuzës. Gjykatat e qarkut, në shkallë të dytë, kanë kompetencë lëndore të vendosin ankesat e paraqitura kundër aktgjykimeve të gjykatave komunale të marra në shkallë të parë ndërsa në shkallë të parë të vendosin çështjet penale që paraqesin vepra penale të dënueshme me dënim burgimi mbi pesë vjet dhe me burgim afatgjatë. Veprat penale për të cilat këto gjykata, në bazë të ligjit, kanë kompetencë të vendosin në shkallë të parë edhepse veprat janë të dënueshme me burgim gjer më pesë vjet ose më pak janë ato nga Rregullorja e UNMIK-ut 2004/ 2 mbi Pengimin e Pastrimit të Parave dhe veprave të ngjashme penale. Gjykata Supreme e Kosovës vendos çështjet penale sipas ankesave në shkallë të dytë; në kushtet e caktuara edhe në shkallë të tretë, kur vendos, në raste të caktuara, lidhur me konfliktin e kompetencës dhe sipas mjeteve të jashtëzakonshme juridike. B. KOMPETENCA TERRITORIALE Kompetenca territoriale e gjykatave caktohet në bazë të vendit të kryerjes apo tentimit të kryerjes së veprës penale ose vendit ku është shkaktuar pasoja e saj. Vendi i kryerjes apo tentimit për kryerjen e veprës penale është vendi në të cilin ka vepruar kryesi ndërsa vendi ku shkaktohen pasojat nuk do të thotë së duhet të përputhet detyrimisht me vendin e kryerjes apo tentimit të veprës penale. Sipas nenit 33 të KPPK vendi i kryerjes së veprës penale është vendi ku ka vepruar kryesi, vendi ku kryesi ka qenë i detyruar të veprojë dhe nuk ka vepruar apo vendi ku është shkaktuar pasoja ndërsa vendi i tentimit të veprës penale është vendi ku ka vepruar kryesi apo vendi në të cilin është dashur të shkaktohet pasoja sipas dashjes së kryesit. Me ligj mund të parashihet kompetencë e posaqme territoriale kur në kuader të disa gjykatave komunale që janë në kuadër të kompetencës territoriale të një gjykate të perbashkët të qarkut, neni 21 paragrafi 2 i KPPPK. Kjo kompetencë parashihet varësisht nga kushtet e punës dhe ngarkesës së gjykatave. Për të gjykuar një vepër të vazhduar penale kompetencë territoriale ka secila nga gjykatat në territorin e së cilës është kryer ndonjë nga veprat penale që është në përbërje të veprës së vazhduar penale ndërsa për një vepër të përhershme kompetente është secila nga gjykatat me kompetencë lëndore në territorin e së cilës brenda një kohe të caktuar kanë zgjatur pasojat. Nëse 65

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

një kryes privon në mënyrë të kundërligjshëm një person nga liria në Prishtinë, pastaj e mban nga disa ditë nëpër edhe 6 qytete tjera të Kosovës kompetente është secila nga gjykatat në territorin e së cilës personi i tillë është mbajtur i privuar nga liria si dhe gjykata në territorin e së cilës personi është privuar kundërligjshem nga liria ndërsa përparësi ka Gjykata pranë së cilës së pari është dorëzuar akti për fillimin e procedurës. Për të gjykuar një vepër penale të kryer në aeroplan kompetente është gjykata në territorin e së cilës aeroplani është i regjistruar. Kompetencë për të gjykuar veprat penale të kryera nëpërmjet gazetës është gjykata në territorin e së cilës gazeta është shtyp ndërsa në rastin kur nuk dihet vendi i shtypjes apo ai është jashtë shtetit atëherë gjykata në territorin e së cilës është shpërndarë gazeta. Për të gjykuar veprën penale shmangia nga sigurimi i mjeteve të jetesës kompetencë territoriale ka gjykata në të cilën kryesi i pandehuri është dashur të bëjë pagesën e mjeteve të mbajtjes apo ushqimit. Kompetenca territoriale mund të kalohet nga një gjykatë në gjykatën tjetër me kompetencë lëndore në rastet kur gjykata kompetente është e penguar për shkaqe juridike ose reale të zbatojë procedurën. Kompetenca territoriale mund të kalohet vetëm për vendosjen e një lënde individualisht të caktuar e jo edhe për të gjitha lëndët që i ka në punë një gjykatë. Kompetenca territoriale një herë e kaluar mbetet tek ajo gjykatë gjer në perfundimin e procedurës me vendim të formës së prerë. Kompetenca lëndore nuk mund të kalohet. Kur një gjykatë e qarkut gjykon një person të fajësuar për vepra penale nga kompetenca e vet lëndore dhe për vepra penale nga kompetenca lëndore e gjykatës komunale apo kur gjykon të bashkëpandehurit nuk kemi të bëjmë me kalimin e kompetencës lëndore. Nëse një person është akuzuar për veprën penale Vrasje nga neni 146 apo Lëndim i rëndë trupor nga neni 154 paragrafi 2 ndërsa disa persona tjerë për pjesëmarrje në rrahje nga neni 155 paragrafi 1 i KPPK atëherë gjykata e qarkut është kompetente të gjykojë edhe personat e akuzuar për veprën penale pjesëmarrje në rrahje neni 33 par. 3 të KPPPK. C. MUNGESA DHE KONFILIKTI I KOMPETENCËS Pasojat e mungesës së kompetencës lëndore evitohen me mjetet juridike. Një ndër arsyet e kundërshtimit të një vendimi gjyqësor është edhe ai i dhënë në dispozitën e nenit 403 par. 1 nënparagrafi 6. Moskompetenca territoriale nuk mund të shpallet pas konfirmimit të aktakuzës dhe këtë moskompetencë nuk mund ta kundërshtojnë palët. Për kompetencën e vetë lëndore dhe territoriale gjykatat janë të 66

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

detyruara të kujdesen sipas detyrës zyrtare. Gjykata që vlerëson se nuk ka kompetencë lëndore apo territoriale për të vendosur një çështje penale do të shpallet jokompetente dhe gjykatës komptente do t`ia dërgoj lëndën pasi aktvendimi mbi shpalljen e jokompetencës të merr formën e prerë. Kujdesi për kompetencën lëndore dhe territoriale ka bazën në nenin 2 të KPPPK sipas së cilit vetëm gjykata kompetente e pavarur dhe e paanshme mund ti shqiptojë kryesit të veprës penale sankcionin penal në procedurë të filluar dhe zbatuar në bazë të KPPPK. Konfliktin e komptencës në mes të gjykatave e zgjedh gjykata drejtëpërdrejtë më e lartë. Kur shkaktohet konflikt i kompetencës në mes të gjykatave komunale në kuader të një gjykate të përbashkët të qarkut kompetente është gjykata e qarkut ndërsa në rast konflikti të kompetencës në mes të dy gjykatave komunale që nuk janë në kuadër të një gjykate të përbashkët të qarkut, apo në mes të dy gjykatave të qarkut kompetente është Gjykata Supreme e Kosovës.

KAPITULLI III - PËRJASHTIMI A. ARSYET E PËRJASHTIMIT Dispozitat për përjashtimin e një gjyqtari apo gjyqtari laik, në tekstin vijues gjyqtari, shërbejnë për të siguruar paanshmërinë e gjyqtarit në vendosjen e një çështje penale konkrete. Për tu plotësuar kushti për përjashtimin e gjyqtarit nga nënparagrafi 1 i paragrafit 1 të nenit 40 gjyqtari duhet të jetë i dëmtuar me veprën penale për të cilën ai zbaton procedurën. Me këtë rast nuk është me rëndësi fakti se gjyqtari nuk ka paraqitur kërkesë pasuroro-juridike për kompenzimin e dëmit. Edhe në rastin kur gjatë shqyrtimit gjyqësor i akuzuari kryen një vepër penale kundër gjyqtarit që gjykon gjyqtari duhet përjashtuar pa marrë parasysh se për këtë vepër a vendoset të gjykohet menjëherë sipas mundësisë së dhënë në dispozitën e nenit 377 par.1 i KPPPK apo kjo vepër penale gjykohet veçmas në një procedurë tjetër. Gjyqtari i tillë do të duhej përjashtuar edhe për gjykimin e çështjes të cilën e gjykonte në shqyrtimin gjyqësor gjatë të cilit i akuzuari ndaj tij kreu vepër penale sipas paragrafit 3 të nenit 40 sepse ky fakt paraqet një rrethanë që e vënë në dyshim paanshmërinë e tij. Sipas kësaj baze gjyqtari përjashtohet edhe në rastin kur ai është përfaqësues i autorizuar i të dëmtuarit. Nëse përfaqësues i autorizuar i të dëmtuarit ka qenë para se të emërohet gjyqëtar edhe kjo është bazë për 67

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

përjashtimin e tij sipas paragrafit 3 të nenit 40 nga se edhe ky fakt paraqet rrethanë që e vë në dyshim paanshmërinë e tij. Për t’u plotësuar kushti për përjashtimin e gjyqtarit nga nënparagrafi 2 i paragrafit 1 të nenit 40 gjyqtari duhet të jetë në martese apo bashkësi jashtëmartesore, i afërt në gjini të drejtë gjaku në cilën do shkallë, i afërt në vijën anësore gjer në shkallën e katërt apo të krushqisë gjer në shkallë të dytë me ndonjërin nga këta pjesëmarrës në procedurë, të pandehurin, mbrojtësin e tij, paditësin, të dëmtuarin apo përfaqësuesin ligjor apo të autorizuar të të dëmtuarit. Afria e gjakut në vijë të drejtë apo anësore krijohet si me bashkësi martesore ashtu edhe me bashkësi jashtëmartesore. Shkallët e afrisë së gjakut në vijë të drejtë fitohen me numërimin e lindjeve që janë në mes të paraardhësit dhe pasardhësve dhe ata janë në gjini të gjakut po aq shkallë sa ka edhe lindje. Në vijën anësore të gjinisë së gjakut shkalla e afërsisë llogaritet me lindjet nga një i afërm gjer te paraardhësi i përbashkët dhe nga paraardhësi i përbashkët gjer te i afërmi tjetër. Gjinia e krushqisë bazohet në lidhjen e martesës dhe formohet në mes të një bashkëshorti dhe të afërmve të bashkëshortit tjetër sipas gjinisë së gjakut kështu që shkalla e gjinisë së gjakut në të cilën një nga bashkëshortët është në afri me një person tjetër është shkallë e njëjtë e krushqisë së bashkëshortit tjetër me atë person. Gjinia e krushqisë nuk pushon me vdekjen e bashkëshortit ndërsa pushon nëse martesa zgjidhet apo shpallet e pavlefshme. Ne bazë të nenit 39 paragrafi 2 të Ligjit për Familjen, i Kosovës, bashkësia faktike apo jashtëmartesore është e barabartë me bashkësinë martesore në aspektin e të drejtave dhe detyrimeve në mes të të afërmeve në vijë të gjakut të njerit nga bashkëshortët jashtëmartesor formohet gjinia e krushqisë e bashkëshortit tjetër jashtëmartesor. Për tu plotësuar kushti për përjashtimin e gjyqtarit sipas nënparagrafit 3 të paragrafit 1 të nenit 40 gjyqtari duhet të jetë në raport të kujdestarit apo nën kujdestari ligjore, fëmijë i adoptuar ose prind adoptues ose ushqyes apo i ushqyer me të pandehurin, mbrojtësin e tij, paditësin apo të dëmtuarin. Raporti i kujdestarit ligjor, nënkujdestarisë ligjore, adoptimit apo ushqimisë duhet bazuar në vendim të organit gjegjës dhe nuk krijohet me gjendje faktike, nëse raporti i tillë është faktik është arsye që përjashtimi të kërkohet sipas paragrafit 3 të nenit 40. Për tu plotësuar kushti për përjashtimin e gjyqtarit sipas nënparagrafit 4 të paragrafit 1 të nenit 40 gjyqtari duhet të ketë marrë pjesë në procedurë në çeshtjen konkrete penale si paditës, mbrojtës, përfaqësues ligjor apo i autorizuar i të dëmtuarit apo paditësit apo në të njëjtën çështje të jetë marrë në pyetje si dëshmitar apo ekspert. 68

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Lëvizja e kuadrave nga avokatura në gjyqësor dhe në kuadër të gjyqësorit nga gjykatat në prokurori dhe anasjelltas krijon mundësinë e paraqitjes së rrethanave për përjashtim të gjyqtarit sipas kësaj baze ligjore. Për t’u plotësuar kushti për përjashtimin e gjyqtarit sipas nënparagrafit 5 të paragrafit 1 të nenit 40 gjyqtari duhet të ketë marr pjesë në marrjen e vendimit në gjykatën më të ultë apo të ketë marr pjesë në marrjen e vendimit që kundërshtohet me ankesë në të njëjtën gjykatë. Në rastin e parë kemi dy gjykata: atë më të ultën në të cilën gjyqtari ka marrë pjesë në marrjen e vendimit që vendoset në gjykatën tjetër në shkallë të dytë lidhur me ankesën ndërsa në rastin e dytë kemi një gjykatë. Në rastin e dytë janë kryesisht vendimet e gjyqtarit të procedurës paraprake për masat e sigurisë së pranisë së pandehurit në procedurë apo vendimi për hudhjen e aktakuzes i gjyqtarit për konfimimin e aktakuzës. Gjyqtari që ka marr pjesë në marrjen e vendimit që është i formës së prerë nuk përjashtohet në vendosjen e një çështje penale në të cilën lidhur me kërkesën për rishikimin e procedurës penale është lejuar rishikimi nga se në këtë rast gjyqtari ka një material të ri që i mundëson atij ta vlerësoj lirshëm dhe edhe të merr vendim tjetërfare nga që ka marr më parë. Me dispozitat e paragrafit 2 të nenit 40 regullohet përjashtimi nga trupi gjykues dhe nga procedura për konfimimin e aktakuzës. Nga trupi gjykues përjashtohet gjyqtari që në të njëjtën çështje penale ka marrë pjesë në procedurën paraprake apo atë për konfirmimin e aktakuzës ndërsa nga procedura e konfirmimit të aktakuzës përjashtohet gjyqtari që ka urdhëruar paraburgimin. Marrja pjesë e një gjyqëtari në shqyrtimin gjyqësor kur ai është dashur të përjashtohet për arsyet nga neni 40 par. 1 dhe 2 paraqet shkelje esenciale të dispozitave të procedurës penale neni 403 paragrafi 1 nënparagarfi 2 i KPPPK. Arsye për përjashtimin e gjyqtarit sipas paragrafit 3 të nenit 40 është dyshimi në paanshmërinë e tij. Janë shumë të ndryshme rrethanat që sjellin gjer të dyshimin në paanshmerine e gjyqtarit dhe ato duhet vlerësuar gjithnjë në rastin konkret. Anulimi i aktgjykimit lidhur me ankesën nuk është arsye për përjashtimin e gjyqtarit nga rigjykimi i të njëjtës çështje penale sipas paragrafit 3 të KPPPK. Me KPPPK nuk parashihet mundësia që gjykata e shkallës së dytë të urdhërojë që shqyrtimi gjyqësor të mbahet pranë një trupi tjetër gjykues sikur ishte zgjidhja ligjore me ligjin e mëparme të procedurës penale. Kjo mundësi ekziston vetëm në çështjet penale që gjykohen me ligjin e mëparme në fuqi ashtu si është rregulluar me dispozitat e nenit 550 të KPPPK.

69

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

B. PROCEDURA E PËRJASHTIMIT E INICUAR NGA GJYQTARI Gjyqtari kur gjen se ka arsye nga neni 40 par.1 dhe 2 për përjashtimin e tij menjëherë njohton kryetarin e gjykatës. Ai duhet menjëherë të ndërprej marrjen e çfarëdo lloj veprimi procedural në çështjen konkrete penale ndërsa nëse gjen se ka arsye për përjashtimin e tij nga neni 40 paragrafi 3 ai poashtu duhet të njohtoj kryetarin e gjykatës mirëpo mund të ndërmerr deri në vendimin lidhur me përjashtimin, vetëm ato veprime procedurale që domosdo janë të nevojshme për të penguar shtyrjet ose vonesat e palejushme në procedurë. Nëse një gjyqtar i procedurës paraprake pasi ka marrë vendim për caktimin e paraburgimit të pandehurit dhe para dërgimit të vendimit të tillë palëve mëson për ndonjë arsye për përjashtimin e tij ai sipas paragrafit 2 i nenit 41 ai duhet edhe t`ua dërgojë vendimin palëve sepse vonesa në dërgimin e vendimit paraqet vonesë të palejueshme në procedurë. Kryetari i gjykatës për përjashtimin e gjyqtarit në bazë të njohtimit për arsye të përjashtimit nga ana e gjyqtarit, sikur edhe kryetari i gjykatës më të lartë me rastin e njohtimit nga kryetari i gjykatës më të ultë për ekzistimin e arsyerave për përjashtim nuk marrin ndonjë vendim me shkrim për përjashtim e gjyqtarit dhe kryetari i gjykatës gjyqtarin që duhet përjashtuar e zëvendëson me një gjyqtar tjetër. C. PROCEDURA E PËRJASHTIMIT E INICUAR NGA PALËT Kërkesa e palës për përjashtimin e gjyqtarit duhet të identifikojë me emër gjyqtarin përjashtimi i të cilit kërkohet. Për arsyet nga paragrafet 1 dhe 2 të nenit 40 për përjashtimin e gjyqtarit pala detyrohet të paraqes kërkese posa të mësoj për arsyet e përjashtimit e më së largu gjerë në përfundim të shqyrtimit gjyqësor ndërsa për arsyet nga paragrafi 3 më së voni para fillimit të shqyrtimit gjyqësor. Kërkesa për përjashtimin e gjyqtarit duhet të përmbaj bazën ligjore për të cilën përjashtimi kërkohet dhe faktet në të cilat mbështet kërkesa e që tregojnë për ekzistimin e arsyerave për përjashtim. Për përjashtimin e gjyqtarit në bazë të kërkesës së palës vendos me aktvendim kryetari i gjykatës në të cilin gjyqtari ushtron funksionin ndërsa për përjashtimin e kryetarit të gjykatës vendos kryetari i gjykatës drejtëpërdrejtë më të lartë. Për përjashtimin e Kryetarit të Gjykatës Supreme të Kosovës vendos seanca e përgjithshme e gjykatës Supreme të Kosovës. Aktvendimi me të cilën refuzohet kërkesa për përjashtimin e gjyqtarit mund të kundërshtohet me ankesë të posaqme ndërsa aktvendimi me të cilin 70

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

kërkesa pranohet dhe aktvendimi për refuzimin e kërkeses të marr pas ngritjes së aktakuzës nuk mund të kundërshtohen me ankesë të posaqme por vetëm me ankesë kundër aktgjykimit. D. PËRJASHTIMI I PROKURORËVE PUBLIK Dispozitat për përjashtimin e gjyqtarëve përshtatshmërisht zbatohen edhe për përjashtimin e prokurorëve publik. Prokurori publik mund të përjashtohet për të njëjtat arsyera për të cilat mund të përjashtohet edhe gjyqtari. Në pajtim me ligjin mbi prokurorinë publike prokurorin publik janë të autorizuar ta përfaqësojnë zëvendës prokurorët publik dhe për përjashtimin e tyre vendos prokurori publik. KAPITULLI IV - PROKURORI PUBLIK Prokurori publik sipas Kushtetutës së Republikës së Kosovës emërtohet me emrin Prokurori i Shtetit. Prokurori Publik ka, sipas dispozitës së nenit 46 paragrafi 1 i KPPK, pesë detyra apo përgjegjësi themelore: për hetimin e veprave penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare apo propozimit të të dëmtuarit, për ushtrimin e ndjekjes penale ndaj personave që kryejnë vepra të tilla penale, mbikqyrjen e policisë gjyqësore gjatë hetimit të personave të dyshuar së kanë krye vepra penale, mbledhjen e të dhënave dhe informacioneve për fillimin e procedurës dhe kryerjen e punëve tjera të parapara me ligj. Në punën e prokurorit publik me rastin e trajtimit të çështjeve individuale nuk mund të ndikoj asnjë organ tjetër shtetëror. Për ndjekjen e kryesve të veprave penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare apo propozimit prokurori publik nuk është i vetmi paditës i autorizuar nga së ndjekjen për këto vepra penale nën kushtet nga neni 62 paragrafet 1 dhe 2 i KPPPK mund t’a ndërmarr edhe i dëmtuari si paditës subsidiar. Hetimin e veprave penale prokurori publik e kryen nëpërmjet ndërmarrjes së veprimeve hetimore me të cilat ai siguron prova që mbeshtesin vendimin e tij për të pushuar hetimin apo ushtruar aktin akuzues. Ndjekjen penale prokurori publik e ushtron me paraqitjen e akteve akuzuese pranë gjykatës dhe përfaqësimin e tyre në shqyrtimin gjyqësor. Me mbikqyrje të punës së policisë gjyqsore gjatë hetimit të personave 71

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

të dyshuar dhe mbledhjen e informacioneve dhe të dhënave për fillimin e procedurës penale nënkuptojmë mbikqyrjen e policisë gjyqësore kur ajo ndërmerr veprime hetimore për të cilat e autorizon prokurori publik, neni 221 paragrafi 4 dhe mbikqyrjen e punës së policisë gjyqësore në fazën paraprake të procedurës penale, neni 200 par. 3 i KPPPK. Punët tjera të parapara me ligj që i kryen prokurori publik janë të përcaktuara me Ligjin mbi Prokurorin Publike dhe me KPPPK e të cilat nuk janë përmend në këtë dispozitë ndërsa janë punët lidhur me mjetet e jashtëzakonshme juridike jo vetëm në lëmin penale por edhe në ato civile, jashtëkontestimore, administrative, transferimin e të gjykuarve apo të pandehurve, etj. Nga pesë detyrat dhe përgjegjësitë e përmendura të prokurorit publik kryesor janë hetimi i veprave penale dhe ndjekja penale e kryesve të tyre. Këto detyra dhe përgjegjësi prokurori publik i ka në faza të ndryshme të procedurës penale. Në fazën e procedurës paraprake ai ka të drejtë dhe detyrë të ndërmarrë masa për zbulimin e veprave penale dhe kryesve të tyre, në procedurën e hetimit të ndërmarrë veprime hetimore, në procedurën pranë gjykatës paraqet dhe perfaqëson aktet akuzuese, paraqet ankesa kundër vendimeve gjyqësore që nuk kanë marrë formën e prerë dhe mjete të jashtëzakonshme juridike kundër vendimeve gjyqësore të formës së prerë. Kompetenca lëndore dhe territoriale e prokurorit publik është e caktuar me Ligjin mbi Prokurorinë Publike. KAPITULLI V - PARAQITJA E PROPOZIMIT PËR NDJEKJE PENALE, PËR PADI PRIVATE DHE PËR NDJEKJE PENALE SUBSIDIARE. A. PARAQITJA E PROPOZIMIT PËR NDJEKJE PENALE Ndjekja penale për vepra penale për të cilat me ligj është e paraparë se ndiqen në bazë të propozimit të të dëmtuarit varet ekskluzivisht nga i dëmtuari dhe prokurori publik nuk mund të fillojë ndjekjen nëse nuk ka një propozim të tillë. Propozimi për ndjekje sikurse edhe padia private mund të paraqitet në afat prej tre muajsh nga dita kur i dëmtuari apo përfaqësuesi i tij ligjor ka mësuar për veprën penale dhe kryesin e saj. Prokurori publik është paditës i autorizuar për të ndërmarrë ndjekjen penale për vepra penale që ndiqen sipas propozimit dhe i dëmtuari atij duhet paraqitur propozimin për ndjekje. Propozimin e dhënë një herë i dëmtuari mund ta tërheq gjer në përfundim të shqyrtimit gjyqësor dhe nëse e tërheq në shqyrtimin gjyqësor prokurori publik duhet të tërhiqet nga akuza. Propozimi i 72

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

tërhequr një herë nuk mund të paraqitet sërish. Në emër të fëmijës dhe personit të privuar nga zotësia për të ndërmarrë veprime juridike propozimin për ndjekje mund ta paraqes përfaqësuesi i tyre ligjor ndërsa nëse i dëmtuari vdes gjatë afatit për paraqitjen e propozimit propozimin mund ta paraqesin bashkëshorti/ja i tij/saj martesor apo jashtëmartesor, fëmijët, prindërit, prindërit adoptues, fëmijët e adoptuar apo vëllezërit dhe motrat. Me rastin e paraqitjes së aktit akuzuas në gjykatë prokurori publik duhet të dëshmojë se ka propozimin e të dëmtuarit për ndjekje penale me çka dëshmon se është paditës i autorizuar. B. PADIA PRIVATE Paditës i autorizuar për ndjekje penale për veprat penale që ndiqen sipas padisë private është i dëmtuari. Nëse i dëmtuari është fëmijë apo person i privuar nga zotësia për të ndërmarrë veprime juridke paditës i autorizuar është përfaqësuesi i tyre ligjor, bashkëshorti, bashkëshorti jashtëmartesor, fëmijët, prindërit, prindërit adoptues, fëmijet e adoptuar dhe vëllezërit dhe motrat e të dëmtuarit nëse i dëmtuari vdes gjatë afatit për paraqitjen e padisë private. Padia private mund të paraqitet në afat prej tre muajsh nga dita kur paditësi ka mësuar për veprën penale dhe për kryesin e saj. Paditësi privat mund të tërhiqet nga padia private gjer në përfundim të shqyrtimit gjyqësor. C. NDJEKJA PENALE SUBSIDIARE Paditësi subsidiar është paditës i autorizuar për ndërmarrjen e ndjekjes penale për vepra penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare në rastin kur prokurori publik hedh kallzimin penal, pushon hetimin apo tërhiqet nga aktakuza para shqyrtimit apo gjatë shqyrtimit gjyqësor. Në rastin e hedhjes së kallzimit penal, neni 208 par. 3, të pushimit të hetimit, neni 224 paragrafi 2 i KPPPK, prokurori publik e njohton të dëmtuarin për të drejtën të ndërmarrë ndjekjen penale në afat prej tetë ditësh nga dita e pranimit të njohtimit ndërsa në rastin kur prokurori publik tërheq akuzën para fillimit të shqyrtimit gjyqësor gjykata e njohton të dëmtuarin për të drejtën e ndërmarrjes së ndjekjes penale ndërsa në shqyrtimin gjyqësor për këtë të drejtë të dëmtuarin e njohton poashtu gjykata, neni 63 paragrafi 1. Paditësi privat dhe ai subsidiar në procedurë që zbatohet sipas padisë private apo subsidiare i kanë të gjitha të drejtat që i ka prokurori publik 73

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

përveq atyre që ky i ka si organ shtetëror. Nëse me pëlqimin e të dëmtuarit prokurori publik pezullon, pushon apo shmanget nga ndjekja penale, nenet 226 dhe 227 të KPPPK i dëmtuari e humb të drejtën e ndërmarrjes apo vazhdimit të ndjekjes penale. Paditësi privat, paditësi subsidiar si dhe përfaqësuesit e tyre ligjor apo të autorizuar janë të detyruar ta njohtojnë gjykatën për çdo ndryshim të adresës apo vendqëndrimit sepse pamundësinë e dorëzimit të thirrjeve për ardhje në shqyrtimin gjyqësor për arsye të ndryshimit të adresës a vendqëndrimit konsiderohet si tërheqje nga padia, neni 60 paragrafi 1 dhe 63 paragrafi 1 i KPPPK. KAPITULLI VI - MBROJTËSI I dyshuar, neni 151 nënparagrafi 1 i KPPPK, është personi për të cilin policia ose autoritet e ndjekjes penale kanë dyshim të arsyeshëm se ka kryer vepër penale por ndaj të cilit procedura penale nuk ka filluar ndërsa i pandehur, neni 151 paragrafi 2 i KPPPK është personi kundër të cilit zbatohet procedura penale dhe nënkupton personin ndaj të cilit zbatohet hetimi, personin e akuzuar dhe atë të dënuar. Që të dy këta kanë të drejtë të kenë mbrojtës në të gjitha fazat e procedurës penale pa marrë parasysh dënimin e paraparë për veprën penale. Është detyrë e organit që zbaton ligjin, policisë, prokurorit publik, gjyqtarit të procedurës paraprake ose kryetarit të trupit gjykues, kjo përfshin edhe gjyqtarin që zbaton procedurën për konfimimin e aktakuzës, neni 151 nënparagrafi 14 i KPPPK, ta udhëzojnë të dyshuarin a të pandehurin për të drejtën e tij për të angazhuar mbrojtës dhe se mbrojtësi ka të drejtë të marrë pjesë gjatë marrjes së tij në pyetje. Asnjë provë e marrë me dëgjimin e të dyshuarit a të pandehurit nuk është provë e pranueshme nëse në procesverbal nuk është shënuar udhëzimi në të drejtën për angazhimin e mbrojtësit dhe deklarimi i të dyshurit apo të pandehurit lidhur me këtë udhëzim. Nga e drejta në mbrojtje nuk mund të hiqet dorë në rastet e mbrojtjes së detyrueshme. Personat nën moshën tetëmbëdhjetë vjeqare nuk mund të heqin dorë nga e drejta në mbrojtje pa pëlqimin e prindit, kujdestarit apo përfaqësuesit të qendrës për punë sociale. Nga e drejta në mbrojtës nuk mund të heqin dorë edhe personat me shenja të çrregullimit apo paaftësisë mendore. Mbrojtës mund të angazhojnë vetë i dyshuari a i pandehuri ndërsa nëse ata nuk e bëjnë këtë atij, por jo edhe përkundër vullnetin të tij, mbrojtës mund ti angazhojnë edhe bashkëshorti apo bashkëshorti jashtëmartesor, personi në vijë të drejtë të gjakut, prindi adoptues, fëmija i adoptuar, vëllau, motra dhe ushqyesi. 74

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Mbrojtës mund të jetë vetëm avokati i regjistruar në Odën e Avokatëve dhe nën kushte të caktuara atë mund ta zëvendësojë edhe praktikanti i avokatit. Praktikanti i avokatit nuk mund të paraqitet pranë Gjykatës Supreme të Kosovës ndërsa në çështjet penale që kanë të bëjnë me vepra penale të dënueshme me dënim burgimi me të paktën 5 vjet praktikanti i avokatit mund t’a zëvendësojë avokatin vetëm nëse ka të dhënë provimin e judikaturës. Teksit ligjor i nenit 72 paragrafi 1 është në kundërshtim me tekst në gjuhën angleze dhe serbe dhe ka shkaktuar keqinterpretime në praktikë. Ka pasur raste kur nuk u është lejuar të ushtrojnë detyrën e mbrojtësit mbrojtësve që janë në vijë të drejtë të gjinisë së gjakut me të pandehurin. në tekstin në gjuhën shqipe, pas fjalëve “as personi që është” duhet shtuar fjalët “me ta në gjini gjaku në vijë të drejtë…” që do të thotë me paditësin a të dëmtuarin e jo edhe me të pandehurin. Mbrojtjen e detyruar e kushtëzojnë vetitë fizike dhe psikofizike të të pandehurit, paraburgimi dhe sankcioni i paraparë për vepër penale. Për shak të vetive fizike dhe psikofizike mbrojtës duhet të kenë që nga marrja e parë në pyetje të padehurit memec, të shurdhër dhe ata me shenja të çrregullimeve ose paaftësisë mendore pa marrë parasysh peshën e veprës penale. Pesha e veprës penale nuk është me rëndësi as me rastin e mbrojtjes së detyruar për gjatë marrjes në pyetje në paraburgim dhe kohës sa zgjatë paraburgimi. I akuzuari ndaj të cilit është ngritur aktakuza për vepër penale për të cilën mund të shqiptohet dënim me burgim tetë ose më shumë vjet duhet të ketë poashtu mbrojtës që nga ngritja e aktakuzës. Mbrojtja është e detyruar edhe në procedurën sipas mjeteve të jashtëzakonshme juridike nëse i gjykuari është i shurdhër, memec ose shpreh shenja të çrregullimit apo paaftësisë mendore. Në rastin e mbojtjes së detyrueshme nëse i pandehuri nuk angazhon mbrojtës dhe atij nuk i angazhojnë mbrojtës as personat që kanë këtë të drejtë, mbrojtësin, sipas detyrës zyrtare dhe varësisht nga faza e procedurës penale,e cakton policia prokurori publik apo gjykata në shpenzime publike. Mbrojtësi në parim i gëzon në procedurën penale të gjitha të drejtat që i gëzon i pandehuri, neni 77 par. 1. KAPITULLI VII - I DËMTUARI Veprat penale mund të shkaktojnë pasoja të ndryshme për të dëmtuarin dhe për këtë, e sidomos në rastet e veprave penale kundër integritetit seksual, dhunës familjare apo gjinore, policia, prokurori publik dhe gjykata duhet të kenë parasysh nevojat e tyre të arsyeshme. 75

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Në procedurë penale i dëmtuari ka të drejtë të paraqes kërkesë pasurore-juridike, të paraqes fakte dhe prova për vërtetimin e veprës penale dhe të kërkesës pasurore juridike, të propozojë prova, t’u parashtrojë pyetje të pandehurve, dëshmitarëve dhe ekspertëve dhe të sqarohet lidhur me provat, të jep deklarata dhe të shikojë procesverbalet, shkresat dhe sendet që shërbejnë si prova. Ne të shumtën e rasteve i dëmtuari nuk ka arsimim juridik dhe nuk din për këto të drejta prandaj prokurori publik, gjyqtari i procedurës paraprake dhe kryetari i trupit gjykues kanë për detyrë ta njohtojnë ate për këto të drejta dhe faktin se i dëmtuari është njohtuar për to duhet shënuar në procesverbal. Te dëmtuarit me qëllim të mbrojtjes së interesave të tij, në rastin kur ai është fëmijë, është në marrëdhënie familjare me të pandehurin, është viktimë e veprave penale trafikimit me njerëz apo veprave penale kundër integritetit seksual, kur ai ka çrregullime ose paaftësi mendore dhe kur gjykata vlerëson se ai është i pazoti për të mbrojtë interesat e veta, nëse ai apo përfaqësuesi i tij ligjor nuk angazhojnë përfaqësues të autorizuar, përfaqësuesin e autorizuar do t’a caktojë gjykata apo organi që zbaton procedurën paragjyqësore, në shpenzime publike. KAPITULLI VIII - AFATET Afati është koha brenda së cilës pala e autorizuar duhet të ndërmarrë veprimin e caktuar procedural. Afatet janë ligjore dhe gjyqësore. Afatet ligjore janë ta parapara në KPPPK ose KPPK ndërsa ato gjyqësore i cakton gjykata. Afatet ligjore të parapara në KPPPK janë afate procedurale ndërsa ato në KPPK janë afate materialo-juridike. Afatet ligjore nuk mund të vazhdohen përveq në rastet kur këtë shprehimisht e lejon ligji si është psh. rasti nga neni 306 paragrafi 2 kur gjyqtari i procedurës për konfirmim të aktakuzës mund t`ia shtyjë afatin prej tri ditesh prokurorit publik për përpilimin e aktakuzës në pajtim me dispozitat e nenit 305 të KPPPK. Afatet llogariten me orë, rastet e ankesave kundër aktvendimit mbi caktimin e paraburgimit, neni 283 paragarfi 3, në ditë që janë ankesat kundër aktvendimeve të gjykatës të marrë në shkallë të parë, neni 432 paragrafi 1, kundër aktgjykimeve të shkallës së parë, neni 398 paragrafi 1. Ndërsa në muaj janë afatet për paraqitjen e propozimit për ndjekje penale dhe padi private, neni 54 par1., apo kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë sa i përket të pandehurit dhe mbrojtësit, neni 452 paragrafi 3. Në vite llogariten kryesisht afatet material-juridike si është llogaritja 76

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

e parashkrimit të ndjekjes penale apo parashkrimit të ekzekutimit të dënimit dhe me kalimin e tyre shuhet një e drejtë e organit kompetent për ndjekje penale apo ekzekutimin e dënimit. Lidhur me paralajmërimin e ankesës apo paraqitjen e ankesës kundër aktgjykimit apo aktvendimit mbi konfiskimin e dobisë pasurore gjykata mund t’i lejojë vetëm të pandehurit kthimin në gjendjen e mëparme nën kushtet nga neni 96 i pandehuri duhet të mos ketë paralajmëruar ankesën apo paraqet ankesën për shkaqe të arsyeshëm. Cilat janë shkaqet e arsyeshme është çështje faktike mirëpo gjykatat kanë marrë se është shkak i arsyeshëm lëshimi i gjykatës për të shënuar në aktgjykim të drejtën në ankesë. I pandehuri duhet argumentuar shkaqet e arsyeshme në kërkesën për kthim në gjendjen e mëparme. Kjo e drejtë është e lidhur vetëm me personalitetin e të pandehurit dhe nuk i njihet mbrojtësit të tij. KAPITULLI IX - SHPENZIMET E PROCEDURËS PENALE Shpenzimet e procedurës penale janë shpenzimet e procedures që janë shkaktuar lidhur me procedurën penale. Shpenzimet e policisë të bëra në procedurën e zbulimit të veprës penale dhe kapjes së të dyshuarit nuk bijnë në shpenzime të procedurës penale ndërsa shpenzimet për mbrojtësin e caktuar sipas detyrës zyrtare nga policia dhe ato të bëra lidhur me kqyrjen në vendin e ngjarjes bijnë në barrë të shpenzimeve të procedurës penale. Shpenzimet për dëshmitar përfshijnë shpenzimet e transportit, ushqimit dhe fitimin e humbur ndërsa për ekspertë, përveq këtyre, edhe kompenzimi për ekspertim. Shpenzimet e transportit të të pandehurit janë shpenzimet e transportit për sjelljen e tij në gjykatë të bëra qoftë lidhur me urdhër-arrestin për sjelljen e tij në gjykatë, neni 270, apo për sjelljen e tij në gjykatë nga institucioni në të cilin ai është në paraburgim apo shërim. Shpenzimet e nevojshme për mbrojtësin dhe përfaqësuesve të autorizuar të paditësit privat dhe paditësit subsidiar, kur këta janë avokat, janë shpenzimet e tyre të udhëtimit dhe kompenzimit në bazë të tarifës që shërben për avokat ndërsa kur ata i cakton sipas detyrës zyrtare organi që zbaton procedurën në bazë të tarifës së UNMIK-ut mbi kompenzimin e shpenzimeve avokatëve të caktuar sipas detyrës zyrtare. Të gjitha shpenzimet e procedurës penale përveq atyre për të cilat thuhet shprehimisht se nuk do t’i paguaj i paguan i pandehuri kur ai shpallet fajtor. I pandehuri nuk do ti paguaj shpenzimet e procedurës penale kur ndaj tij pushohet procedura penale apo me aktgjykim lirohet nga aktakuza apo 77

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

ndaj tij aktakuza refuzohet dhe në këtë rast shpenzimet bijnë në barrë të mjeteve buxhetore të prokurorit publik nëse ai ka pushuar procedurën apo të gjykatës kur i pandehuri lirohet nga aktakuza apo aktakuza ndaj tij refuzohet. Kur i pandehuri lirohet nga aktakuza apo ndaj tij refuzohet aktakuza në procedurë të zbatuar në bazë të padisë private apo padisë së paditësit subsidiar shpenzimet e procedurës penale i bartin paditësi apo paditësi subsidiar. Kur procedura penale pushon për arsye se i dëmtuari tërheq propozimin për ndjekje në shqyrtimin gjyqësor shpenzimet i paguan i dëmtuari nëse i pandehuri nuk është pajtuar ti paguajë vet. Shpenzimet paushale janë shpenzimet që caktohen në bazë të ndërlikueshmerisë dhe kohëzgjatjes së procedurës penale. Gjykata mund ta lirojë të pandehurin nga detyrimi i pagimit të shspenzimeve të procedurës penale në momentin kur merr vendim për këto shpenzime. Për shpenzimet e procedurës penale gjykata rëndom vendos me aktgjykim mirpo nëse në kohën e marrjes së aktgjykimit mungojnë të dhënat për këto shpenzime vendos me aktvendim të posaqëm procesmbajtësi. Aktvendimin e tillë duhet ta aprovojë kryetari i trupit gjykues. I pandehuri mund të lirohet nga detyrimi i pagesës së shpenzimeve penale me aktgjykim nëse gjatë shqyrtimit gjyqësor vërtetohet se pagesa e shpenzimeve do të rrezikonte gjendjen materiale të tij apo personave që ai është i detyruar t`i mbajë. Në rast së këto arsyera konstatohen pas marrjes së vendimit të formës së prerë me të cilin i pandehuri është detyruar ti paguaj shpenzimet e procedurës penale vendimin mbi lirimin nga pagesa e tyre e merr kryetari i trupit gjykues me aktvendim të posaqëm. I pandehuri mund të lirohet tërësisht apo pjesërisht nga detyrimi i pagimit të shpenzimeve të procedurës penale. KAPITULLI X - KËRKESAT PASURORE-JURIDIKE Kërkesën pasurore-juridike mund ta paraqaes vetëm personi i autorizuar dhe vetëm gjer në përfundimin e procedurës penale. Kërkesa mund të paraqitet në procedurën paraprake pranë prokurorit publik dhe gjykatës. Prokurori publik me rastin e marrjes së të dëmtuarit në pyetje si dëshmitar dhe policia gjyqësore nëse marrjen e tij në pyetje e kryen në bazë të autorizimit të prokurorit publik duhet të udhëzojnë të dëmtuarin në të drejtën e paraqitjes së kërkesës pasurore-juridike në procedurën penale ndërsa nëse i dëmtuari nuk është deklaruar lidhur me këtë para ngritjes së aktakuzës ai udhëzohet se këtë kërkesë mund ta paraqes gjer në përfundim të shqyrtimit gjyqësor. 78

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Personi i autorizuar për të paraqitur kërkesën pasurore-juridike duhet ta paraqet atë qartë dhe të ofrojë prova që mbështesin kërkesën. Prova që mbështesin një kërkesë të tillë janë ato që në kontestin civil mbështesin kërkesëpadinë. Persona të autorizuar për të paraqitur kërkesën pasurore-juridike janë personat që kanë legjitimitet aktiv për paraqitjen e kërkesës së tillë në kontest civil. Në rastin e dëmtimit të pasurisë në pronësi publike, shtetërore a shoqërore kërkesën pasurore-juridike mund ta paraqes personi vetë përgjegjës që në bazë të ligjit është i autorizuar të kujdeset për atë pasuri apo nëpërmjet përfaqësuesit të autorizuar. Pasojë e veprës penale, në mes tjerash, mund të jetë marrja e sendit, shkaktimi i dëmit apo krijimi i ndonjë raporti juridik me ndërmarrjen e veprimeve juridike. Për këtë arsye me kërkesë pasurore juridike mund të kërkohet kompenzimi i dëmit, kthimi i sendit apo prishja e një raporti juridik të krijuar me ndërmarrjen e veprimeve juridike të cilat në të njëjtën kohë paraqesin vepër penale. Sipas ligjit mbi marrëdhëniet detyrimore dëmi shkaktohet me zvogëlimin e pasurisë, dëmi real dhe pengimin e shtimit të saj, fitimi i humbur që paraqesin dëm pasuror si dhe shkaktimi i dhembjeve fizike, psiqike apo frikës që paraqesin dëm jopasuror. KAPITULLI XI - MARRJA DHE KOMUNIKIMI I VENDIMEVE Organet që marrin pjesë në zbatimin e ligjit gjatë procedurës penale vendimet i marrin në formë të aktgjykimit, aktvendimit dhe urdhëresave. Aktgjykimin mund ta merr vetëm gjykata ndërsa aktvendimet i merr gjykata, prokurori publik dhe policia. Në procedurën pranë gjykatës aktvendimet i merr trupi gjykues, kryetari i trupit gjykues dhe gjyqtari i procedurës paraprake. Në gjykatë aktgjykimet i merr kryetari i trupit gjykues si gjyqtari i vetëm, në bazë të kompetencës lëndore, neni 22 paragrafi 2 dhe trupi gjykues. Aktgjykimi kur gjykata gjykon në trup gjykues mirret pas këshillimit gojor dhe votimit të cilin e drejton kryetari i trupit gjykues dhe ai voton i fundit. Nuk ka rregulla për radhën e votimit përveq për kryetarin e trupit gjykues. Praktika ka aprovuar radhën e votimit ashtu që i pari voton anëtari më i ri i trupit gjykues. Këshillimi gojor dhe votimi mbahen me dyer të mbyllura. Çështjet për të cilat votohen janë të dhëna në ligj me radhë të cilës duhet përmbajtur. Së pari votohet për faktin se a u provua se i pandehuri ka 79

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

kryer vepren penale, për përgjegjësinë penale, dënimin dhe sankcionet tjera penale ose trajtimin e detyrueshëm, shpenzimet e procedurës penale, kërkesat pasurore juridike, konfiskimin e dobisë pasurore të fituar me vepër penale dhe në fund për çeshtjet tjera që duhet vendosur, caktimin apo heqjen e paraburgimit, arrestit shtëpiak, etj. Në parim vendimet në formë të aktgjykimit u komunikohen palëve gojarisht nëpërmjet të shpalljes së aktgjykimit e cila mund të shtyhet më së shumti tri ditë nga dita e marrjes së aktgjykimit. Me rastin e shpalljes së aktgjykimit prezenca e palëve, mbrojtësit, të dëmtuarit dhe përfaqësuesve ligjor apo të autorizuar të të dëmtuarve nuk është e domosdoshme. Pala që është prezente menjëherë në procesverbal mund të paralajmërojë ankesë. Aktgjykimet e gjykatës të marra në shkallë të dytë dhe të tretë dhe ato të marra me rastin e mjeteve të jashtëzakonshme juridike nuk shpallen dhe për to palët njohtohen me marrjen e tyre me shkrim. Në parim, aktvendimet nuk komunikohen gojarisht. Palëve në procedurë aktvendimet u dërgohen në kopje të shkruara. Aktvendimi i prokurorit publik mbi fillimin e hetimit nuk i dërgohet të pandehurit dhe mbrojtësit të tij. KAPITULLI XII - DORËZIMI I SHKRESAVE A. SHKRESAT PËR TË CILAT NUK ËSHTË I DETYRUESHËM DORËZIMI PERSONAL Për të gjitha shkresat tjera për të cilat nuk është thënë shprehimisht me ligj se duhet dorëzuar personalisht, personit që i dërgohen nuk është i domosdoshëm dorëzimi personal. Të tilla janë të gjitha vendimet gjyqësore ndaj të cilave nuk është e lejuar ankesa me përjashtim të thirrjes që i dërgohet të pandehurit nën kushtet e parapara shprehimisht me ligj. Anëtaret e rritur të familjes së personit që i dërgohet shkresa dhe personi i cili është i autorizuar të pranojë shkresat në vendin e punës ku punon i pandehuri janë të detyruar të pranojnë shkresën nëse i pandehuri nuk gjendet në banesë apo në vendin e punës ndërsa shkresat e tilla nuk janë të detyruar ti pranojnë kujdestari, fqinji apo personi i punësuar në të njëjtin vend të punës me personin të cilit shkresën duhet dorëzuar. B. SHKRESAT PËR TË CILAT ËSHTË I DETYRUAR DORËZIMI PERSONAL Pa marrë parasysh se ka apo nuk ka mbrojtës, detyrimisht të 80

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

pandehurit duhet t’i dorëzohet personalisht thirrja për marrjen e tij në pyetje në procedurën paraprake, për seancën për konfirmimin e aktakuzës dhe për shqyrtimin gjyqësor. Kundër aktakuzës, propozim akuzës dhe padisë private i pandehuri nuk mund të paraqet ndonjë mjet juridik dhe kur ai nuk ka mbrojtës këto shkresa poashtu duhet dorëzuar atij personalisht. Në rastin kur ai nuk ka mbrojtës vendimet e gjykatës, aktgjykimi dhe aktvendimet kundër të cilave është e lejuar ankesa apo ankesa e palës kundërshtare në të cilën ai ka të drejtë të paraqes përgjigje dhe për të cilat afati për paraqitjen e ankesës apo përgjigjes në ankesë rrjedh nga dita e dorëzimit poashtu i dorëzohen personalisht të pandehurit mirëpo këto mund ti dorëzohen edhe personit që cakton i pandehuri. I pandehuri mund të caktoj ti dorëzohen shkresat çdo personi i cili ka zotësi të ndërmarr veprime juridike. Në paragrafin 3 të nenit 127 është paraparë një mbrojtje e detyrueshme që nuk parashihet në dispozitat e nenit 73 të KPPPK. Kjo kushtëzohet me dënimin e shqiptuar me burgim pa marrë parasysh kohëzgjatjen e tij. Kur të pandehurit me aktgjykim të gjykatës së shkallës së parë i shqiptohet dënim me burgim dhe atij nuk mund ti dorëzohet aktgjykimi gjykata atij i cakton një mbrojtës sipas detyrës zyrtare të cilit duhet dhënë një afat të nevojshëm për tu njohtuar me shkresat e lëndës. Paraqitja e ankesës kundër aktgjykimit në bazë të ligjit nuk është e detyrueshme mirëpo mbrojtësi i tillë do të duhej detyrimisht të paraqes ankesë. Kur me aktgjykim të gjykatës së shkallës së parë nuk është shqiptuar dënim me burgim dhe të pandehurit nuk mund ti dorëzohet aktgjykimi apo ankesa e pales kundërshtare për arsye se ai nuk gjendet në adresen e mëparme atëhere atij nuk i caktohet mbrojtës sipas detyrës zyrtare por shkresa që duhet dorëzuar vihet në stendën, tabelën e shpalljeve, të gjykatës. Kur i pandehuri ka mbrojtës, aktakuza, propozim akuza, padia private, aktgjykimi, aktvendimi kundër të cilit lejohet ankesa dhe ankesa e palës kundërshtare i dorëzohen personalisht atij dhe mbrojtësit dhe me këtë rast afati i paraqitjes së mjetit juridik rrjedh nga dita e dorëzimit të shkresës të pandehurit. Po qe se aktgjykimi apo aktvendimi ndaj të cilit mund të ushtrohet ankesa dhe ankesa e palës kundërshtare nuk mund ti dorëzohen të pandehruit që ka mbrojtës ato vetëm shpallen në stenden, tabelën e shpalljeve, të gjykatës dhe pas kalimit të afatit konsiderohet së dorëzimi është kryer me rregull. Shpallja e shkresave në stendën e gjykatës është veprim procedural dhe me rastin e ndërmarrjes së tij duhet hartuar procesverbal në të cilin do të konstatohet data e shpalljes së shkresës dhe data e heqjes së saj nga stenda e gjykatës. Me dispozitën e nenit 86 është paraparë së për çdo veprim të kryer gjatë procedurës penale shkruhet procesverbal, sipas mundesisë, në të njëjten kohë kur ndërmirret veprimi. 81

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Nëse i pandehuri ka më shumë mbrojtës dhe kemi të bëjmë me shkresa që duhet dorëzuar të pandehurit dhe mbrojtësit atëherë ato shkresa u dorëzohen të gjthë mbrojtësve të tij mirëpo dorëzimi i shkresës kryhet me rregull nëse ajo i dorëzohet vetëm njërit prej mbrojtësve. KAPITULLI XIII- SHIKIMI I SHKRESAVE Me shikimin e shkresave të lëndës nënkuptohet shikimi, kopjimi dhe fotografimi i tyre. Shpenzimet e kopjimit dhe fotografimit të shkresave të lëndës bijnë në barrë të pjesëmarrësit në procedurë që bënë kopjimin dhe fotografimim e tyre dhe janë shpenzime të nevojshsme të tyre të cilat kanë të drejtë ti kërkojnë në procedurë penale dhe për të cilat vendos organi që zbaton procedurën. Shikimin, kopjimin dhe fotografimin e shkresave të lëndës e lejon prokurori publik apo gjykata varësisht se në zotërimin e kujt janë ato. I pandehuri dhe mbrojtësi nuk kanë nevojë të legjitimojnë interesin e tyre për shikimin e shkresave, kopjimin e tyre apo fotografimin ndërsa të dëmtuarit, përfaqësuesit e tyre ligjor dhe të autorizuar duhet legjitimuar interesin e tyre për shikimin, kopjimin apo fotografimin e shkresave apo provave. Arsyet për ti mohuar këtë të drejtë mbrojtësit janë rrezikimi i qëllimit të hetimit, jetës apo shëndetit të njerëzve, në radhë të parë dëshmitarëve dhe privatësisë së tyre dhe mbrojtja e informatave konfidenciale. Nëse shikimin, kopjimin apo fotografimin e shkresave e refuzon prokurori publik vendimin përfundimtar e merr gjyqëtari i procedurës parapraake ndërsa nëse gjyqëtari i procedurës paraprake refuzon kërkesën e tillë lidhur me shkresat a provat që i zotëron ai, atëherë vendimin përfundimtar e merr kolegji prej tre gjyqëtarësh. Të dëmtuarit, përfaqësuesve të tyre ligjor dhe të autorizuar në parim nuk u lejohet shikimi, kopjimi apo fotografimi i shkresave pa u marrë në pyetje në veti të dëshmitarit nëse i dëmtuari duhet marrë në pyetje në këtë veti.

82

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

PJESA E DYTË KAPITULLI XIV- DISPOZITAT E PËRGJITHSHME LIDHUR ME PROVAT Gjykata, prokurori publik dhe policia janë të detyruar që me rastin e marrjes së provës të respektojnë rregullat e parapara me KPPPK dhe ligj që rregullojnë mënyrën e marrjes së provës konkrete. Ndër provat e papranueshme janë deklarata e të pandehurit dhënë para prokurorit publik apo policisë në kundërshtim me dispozitat e neneve 155 paragrafi 1, 231 paragrafet 2 dhe 3 ose nenit 234 par. 2, deklarata e dëshmitarit dhënë prokurorit publik apo policisë e cila nuk mund të kundërshtohet me marrjen në pyetje në ndonjë fazë të mëvonshme të procedures, neni 156 par. 2, dhe deklarata e dëshmitarit e dhënë në kundërshtim me dispozitat e neneve 159, 160 dhe 155, provat e mbledhura nëpërmjet kontrollit nën kushtet e parapara në nenin 246, provat e marra nëpërmjet masave të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit, neni 264 paragrafi 1, etj. Mbështetja e aktgjykimit në provë të papranueshme paraqet shkelje esenciale të dispozitave të procedurës penale, neni 403 paragrafi 1 nënparagrafi 8. Çështja e pranueshmërisë së një prove mund të shqyrtohet në kërkesë të palëve apo nga gjykata sipas detyrës zyrtare çdo herë kur gjykata në mungesë të kërkesës së palëve dyshon në ligjshmërinë e provës. Gjykata vendos lidhur me pranueshmerinë e një prove me aktvendim dhe ajo menjëherë veçon provën nga shkresat e lëndës dhe në të mund të ketë qasje vetëm kolegji prej tre gjyqëtarëve në procedurën e vendosjes lidhur me ankesën e paraqitur kundër aktvendimit me të cilën prova është shpallur e papranueshme. KAPITULLI XV- DËSHMITARËT Dëshmitari mund të jep njohtime për vepren penale, kryesin e veprës penale apo ndonjë rrethane të rëndësishme për veprën penale siq janë njohja e sendeve, personave, etj. Dëshmimi është detyrë e çdo personi që thirret në këtë veti në gjykatë duke përfshirë edhe të dëmtuarin. Personi mund të jetë shtetas i Republikës së Kosovës apo shtetas i huaj. Nga kjo rregull bëjnë përjashtim 83

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

vetëm dëshmitarët e privilegjuar nëse nuk lirohen nga detyra e ruajtjes së fshehtësisë zyrtare apo ushtarake nga organi kompetent dhe mbrojtësi të cilit i pandehuri nuk i ka kërkuar të dëshmojë. Dëshmia përmbahet në ato çështje që dëshmitari i ka mësuar me anë të shqisave të pamurit dhe të dëgjimit lidhur me ato ngjarje që kanë ndodhur në të kaluarën. Dëshmitari mund të ketë mësuar për çështjet për të cilat kërkohet nga ai të dëshmojë edhe pas kryerjes së veprës penale dhe edhepse nuk ka qenë prezent në vendin ku është kryer vepra penale. Dëshmitari mund të pyetet edhe për mbresat e tij gjatë shikimit dhe dëgjimit mirëpo duhet vlerësuar me kujdes peshën provuese të mbresave. Dëshmitarët mirren në pyetje gojarisht prandaj nuk është e lejuar marrja në pyetje e dëshmitarit me shkrim. Nëse ai është i shurdhët apo memec ai mirret në pyetje me ndihmën e përkthyesit i cili mund të komunikojë me të me anë të shenjave. Nëse një perkthyes i tillë nuk ekziston atëherë me ndihmën e një personi i cili mund të komunikojë me dëshmitarin. Në procesverbal mbi marrjen e dëshmitarit në pyetje nga ana e policisë, prokurorit publik apo gjyqëtarit të procedures paraprake sipas mundësisë së jashtëzakonshme hetuese, neni 238, dëshmitari duhet të udhëzohst në të drejtat e tij dhe ky udhëzim dhe deklarimi i tij lidhur me udhëzimin duhet shënuar në procesverbal. Dëshmitari anonim, neni 170 paragrafi 1 dhe 171 paragrafi 1 dhe 172 paragrafi 1 nuk pyetet për të dhënat personale, moshën dhe raportet me të dëmtuarin dhe të pandehurin. Deklarata e dëshmitarit në procesverbal duhet shënuar me fjalët e dëshmitarit dhe në vend të tyre nuk duhen shënuar fjalë të cilat dëshmitari nuk i kupton, psh, nëse dëshmitari thotë se dikush kishte veshur setër nuk duhet shënuar se ai person kishte të veshur sako apo nëse dëshmitari thotë se në kohën e kryerjes së veprës penale vetëm sa kishte filluar të zdritej nuk mund të shënohet së vetem sa kishte filluar agu, e të ngjashme. Shpeshherë ndodh që në procesverbal të shënohen fjalë që kinse i ka thënë dëshmitari, e edhe personat tjerë që dëgjohen në procedurë ndërsa për kah niveli i arsimimit të përgjithshëm dhe jurdik të tyre shihet sheshazi se ato nuk janë fjalë të tyre por të atij që dikton procesverbalin. Ne procedurën e hetimit dëshmitarët gjithnjë dëgjohen ndaras. Ballafaqimi i dëshmitarëve mund të bëhet edhe në procedurën e hetimit sipas rregullave që ky veprim procedural ndërmirret në shqyrtimin gjyqësor. Me marrjen e dëshmitarit në pyetje në shqyrtimin gjyqësor prezentohen provat. Dëshmitarët e propozuar nga paditësi i merr i pari në pyetje paditësi ndërsa në bazë të propozimit nga mbrojtja apo i pandehuri, së pari i merr në pyetje mbrojtësi apo i pandehuri. 84

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Dëshmitaret e marrur në pyetje në shqyrtimin gjyqësor, përveq kur dëshmitari është fëmijë, neni 361 par. 3, në parim nuk lejohen të dalin nga gjykatorja përveq nëse këtë ua lejon kryetari i trupit gjykues. Para së të japë lejen për largim, kryetari i trupit gjykues duhet të dëgjojë palët. Qëllimi i dëgjimit të palëve është të vërtetohet nëse ata kanë nevojë që dëshmitari të ballafaqohet me ndonjë dëshmitar tjetër apo me të akuzuarin. Gjykata mund të kërkojë nga dëshmitari të japë betimin ndërsa nëse dëshmitari betimin e ka dhënë në procedurën paraprake gjykata i njohton të pranishmit se dëshmitari është nën betim.

PJESA E TRETË PROCEDURA PENALE KAPITULLI XVI - KALLZIMI PENAL A. MËNYRAT E PARAQITJES SË KALLZIMIT PENAL Paraqitja e obligueshme e veprave penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare vlen vetëm për organet shtetërore të të gjitha niveleve, lokal dhe qendror dhe ndërmarrjeve publike që menaxhojnë me mjete publike. Ky obligim vlen pa marrë parasysh se organi shtetëror apo ndërmarrja publike ka apo nuk ka njohuri për kryesin e mundshëm të veprës penale. Paraqitjen e veprës penale të zbuluar gjatë ushtrimit të detyrës janë të detyruar ta bëjnë personat zyrtar dhe personat përgjegjës. Qytetarët kanë të drejtë të paraqesin veprat penale që ndiqen sipas detyrës zyrtare. Ata janë të detyruar të paraqesin vetëm veprat penale të dënueshme me burgim afatgjatë. Kallzimi penal përmban sa me tepër që është e mundshme të dhëna për veprën penale dhe kryesin dhe mund të paraqitet me shkrim, me mjete teknike të telekomunikimit apo gojarisht. Personi që dëshiron të paraqet gojarisht kallzimin penal duhet të paralajmërohet për pasojat e kallimit të rremë dhe fakti së ai për këtë është paralajmëruar duhet shënuar në procesverbal që hartohet me rastin e pranimit të këtij lloji të kallzimit penal. 85

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Kallzimi penal i paraqitet prokurorit publik dhe nëse ai nuk ka kompetencë lëndore a territoriale të vendos për të ai i’a dërgon kallzimin penal prokurorit publik kompetent. B. DETYRAT DHE AUTORIZIMET E PËRGJITHSHME TË POLICISË Policia ka për detyrë hetimin e veprave penale, ndërmarrjen e masave për parandalimin e fshehjes apo zhdukjes së provave, gjetjen e kryesit, sendeve me të cilat është kryer vepra penale apo që janë përfituar me vepër penale dhe mbledhjen e informatave që mund të përdoren në procedurën penale. Për vepra të kryera penale apo të tentuara kur tentativa është e dënueshme e që ndiqen sipas detyrës zyrtare policia është e detyruar ta njohtojë prokurorin publik menjëherë dhe jo më vonë së njezetekatër orë nga momenti kur policia mëson për veprën e kryer apo të tentuar penale. Ky njohtim i bëhet prokurorit publik nga se ai drejton dhe mbikqyr punën e policisë në fazën paraprake të procedures penale. Për të përmbushur këto detyra policia është e autorizuar të mbledh informacione nga personat e ndryshëm si për veprën penale ashtu edhe për kryesin e mundshëm, të kryej kontrolle të përkoheshme me qëllim të sigurimit të provave apo kapjes së kryesit, të kufizojë lëvizjen në zona të veçanta për të penguar asgjësimin apo dëmtimin e provave, të marrë masa për identifikimin e personave dhe sendeve me qëllim të zbulimit të kryesit, gjetjes së deshmitarëve apo identifikimit të sendeve me të cilat është kryer vepra penale apo që janë perfituar me vepër penale, të organizojë kontrollime me qëllim të gjetjes së personave apo sendeve që kërkohen, të kontrollojë lokalet e punës dhe shqyrtojë dokumentet që mund të shërbejne si prova, të konfiskojnë sendet që duhet të konfiskohen sipas KPPK, ta dergojë të dëmtuarin për ekzaminime mjekësore dhe të ndërmarrë masa dhe veprime tjera të parapara me kod. Për veprimet e ndërmarra në bazë të këtyre autorizimeve polica përpilon shënim zyrtar ose procesverbal. C. DETYRAT DHE AUTORIZIMET E PROKURORIT PUBLIK Kallzimi penal është parashtresë dhe ai mund të mospërmbajë të gjitha ato të dhëna të nevojshme në bazë të të cilave prokurori publik do të mund të merrte vendimin e caktuar. Në raste të këtilla prokurori publik mund 86

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

të kërkojë nga policia gjyqësore mbledhjen e të dhënave të duhura të nevojshme për marrjen e vendimit lidhur me kallzimin penal dhe policia gjyqësore është e detyruar të veprojë sipas kërkesave të ligjshme të prokurorit publik. Prokurori publik, të dhënat e duhura mund t’i mbledhë edhe vet apo nëpërmjet organeve publike. Mbledhja e të dhënave të duhura kur prokurorit publik i paraqitet kallëzim penal ndaj kryesit të panjohur të veprës penale nënkupton mbledhjen e të dhënave lidhur me zbulimin e kryesit dhe të dhënave që mund të shërbejnë si prova në procedurën penale. Prokurori publik hedh kallëzimin penal kur gjenë se nuk ka prova që tregojnë në ekzistimin e dyshimit të arsyeshëm se i dyshuari ka kryer veprën penale për të cilën është paraqitur kallëzimi penal apo ndonjë vepër tjetër e cila ndiqet sipas detyrës zyrtare. Paraqitësi i kallëzimit penal mund të mos kualifikojë juridikisht veprën penale apo asaj mund t’i jap kualifikim të gabuar dhe prokurori publik nuk është i lidhur me kualifikimin juridik të veprës penale të dhënë në kallzimin penal dhe është i detyruar të vlerësojë se a ka dyshim të arsyeshëm se i dyshuari ka kryer vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare. Arsyet tjera për të cilat prokurori publik hedh kallëzimin penal janë se vepra penale nuk ndiqet sipas detyrës zyrtare, është parashkruar ndjekja penale, vepra penale është përfshirë me amnisti apo falje, i dyshuari gëzon imunitet dhe ai nuk i është hequr nga organi kompetent dhe kur ekzistojnë rrethana tjera që përjashtojnë ndjekjen penale. Rrethana tjera janë mosha, nuk mund të ndiqet penalisht fëmija nën moshën katërmbedhjetë vjeqare, vepra është kryer nga personi që nuk është penalisht përgjegjës, etj. Detyrë e prokurorit publik është t’a njohtojë të dëmtuarin për hedhjen e kallëzimit penal, arsyet e hedhjes dhe ta udhëzojë në të drejtën të ndërmerr ndjekjen penale si paditës subsidiar apo privat. Qëllimi i njohtimit të policisë për hudhjen e kallëzimit penal të paraqitur nga ajo është që në të ardhmen, për çështjet e njëjta, policia të mos paraqet kallëzim penal. KAPITULLLI - XVII ARRESTIMI I PËRKOHSHËM DHE NDALIMI NGA POLICIA Prokurori publik mbikqyr punën e policisë gjyqësor në fazën e procedurës paraprake dhe në bazë të kësaj është detyrim i policisë që atë t’a njohtojnë pa vonesë e me së largu njëzet e katër orë pasi ajo të njohtohet për 87

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

dyshimin se është krye vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare. Dispozitat e këtij kapitulli flasin për arrestimin e përkohshëm, privimin nga liria dhe ndalimin. Arrestimi i përkohshëm nga neni 210 është veprim procedural që policia ndërmerr në fazën e procedures paraprake, në të shumtën e rasteve pa urdhër të gjykatës apo autorizim paraprak të dhënë nga prokurori publik. I autorizuar për të arrestuar përkohësisht një person të kapur në flagrancë gjatë kryerjes së një vepre penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare përveq policisë është edhe çdo person tjetër. Arrestimi i përkohshëm i personit të kapur në flagrancë gjatë kryerjes së një vepre penale nuk është vepër penale privim i kundërligjshëm nga liria edhe nëse me vone vertetohet së vepra penale nuk është që ndiqet sipas detyrës zyrtare por vepër penale që ndiqet sipas padisë private apo kundërvajtje. Kur një kryes hyn në një objekt shitjeje dhe me dashje të përfitoje fitim të vogël të kundërligjshëm pasuror përvetëson sendin me vlerë nën 25 euro kryen vepër penale Vjedhje e imtë që ndiqet sipas padisë private. Kryesin e tillë mund ta arrestojë policia, çdo qytetar dhe çdo punëtor në objektin e shitjes ngase në momentin e kryerjes së veprës penale policia apo personi që arreston me bazë kanë mund të besojnë se ai po kryen një vepër penale të vjedhjes e cila ndiqet sipas detyrës zyrtare. Personi i arrestuar mund të ndalohet shtatëdhjetë e dy orë nga momenti i arrestimit dhe atij, jo më vonë se gjashtë orë nga arrestimi duhet dorëzuar vendimin mbi ndalimin i cili duhet të përmbajë të dhënat nga neni 211 par. 5 dhe të drejtën në ankesë e cila nuk pezullon vendimin e lidhur me të cilën vendos gjyqtari i procedurës paraprapake. Nuk është infromuar drejtë për arsyet e arrestimit personi që nuk e flet gjuhën në të cilën informohet nga polici nëse nuk i është siguruar një përkthyes i pavarur apo nuk është deklaruar në procesverbal se e kupton gjuhën në të cilën njohtohet për arsyerat e arrestimit. Ky përkthim është falas, neni 214 paragrafi 1 nënparagrafi 4. I arrestuari është i detyruar të jep të dhënat mbi identitetin e tij dhe duhet të informohet se edhe vetëm mosmundësia e vërtetimit të identitetit të tij është bazë për caktimin e paraburgimit, neni 281 paragrafi 1 nënparagrafi 2 pika (i), e me këtë edhe për ndalimin e tij. Duke heshtur dhe mos u përgjegjur në asnjë pyetje të bërë i arrestuari i realizon të drejtën që të mos detyrohet të mbrohet dhe të mos e akuzojë vetveten të afërmit e tij apo ta pranojë fajësinë, neni 11 paragrafi 2. Policia duhet ti mundësojnë të arrestuarit të realizojë të drejtën e ndihmës së mbrojtësit. I arrestuari ka të drejtë në mbrojtës sipas zgjedhjes së tij; në mbrojtës që i angazhojnë personat nga neni 69. paragrafi 9 dhe në mbrojtës sipas detyrës zyrtare kur ai nuk ka mundësi të paguaj shpenzimet e 88

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

mbrojtësit. Shpenzimet e mbrojtësit sipas detyrës zyrtare paguhen nga fondet e policisë apo Shërbimit Doganor kur arrestimi është bërë për vepra penale të parapara me Kodin Doganor të Kosovës ndërsa procedurën paraprake e zbaton oficeri i Shërbimit Doganor i cili në ato raste ka cilësinë e policisë gjyqësore. Njohtimi mbi arrestimin e një anëtari të familjes apo i një personi që kërkon i arrestuari konsiderohet përmbushje të së drejtës së të arrestuarit për të lajmëruar për arrestimin e tij. Për arrestimin e personave nën moshën tetëmbëdhjetë vjeqare policia detyrohet sipas detyrës zyrtare, edhe nëse këtë nuk e kërkon i arrestuari, të njohtojë përfaqësuesin e tij ligjor në mosmundësi të njohtimit të tillë qendrën për punë sociale. Njohtimi për ndalim përfshin edhe njohtimin për vendim ku mbahet i ndaluari. Nevojë e jashtëzakonshme e hetimit që prokurori publik të kërkojë nga policia të mos i mundësojë të arrestuarit apo të ndaluarit që menjëherë t’a njojtojë anëtarin e familjes apo personin që ai zgjedh për arrestimin dhe ndalimin e tij për 24 orë është çështje faktike dhe duhet vlerësuar prej rasti në rast. Pokurori publik do të mund të kërkonte të vonohet njohtimi nëse personi është arrestuar në flagrancë duke transportuar narkotik apo armë dhe vlerësohet se duhet bërë kontrolli i shtëpisë së tij apo vendit të tij të punës apo i ndonjë personi tjetër për të cilin dyshohet se mund të jetë bashkëpunues i tij në kryerjen e veprës penale dhe njohtimi do të rrezikonte mbledhjen e provave për shkak të mundësisë së fshehjes së provave nga anëtaret e familjes apo bashkëpunuesit. Qëllimi i trajtimit mjekësor duke përfshirë edhe trajtimin psikiatrik ka për qëllim kryesor, në mes tjerash edhe sigurimin e provave. Shpeshherë i arrestuari gjatë kryerjes së veprës penale lëndohet apo mund të vërtetohet së është person i pallogaritshëm dhe vërtetimi i këtyre fakteve është me rëndësi primare për procedurën e mëtejme. Disa prej këtyre fakteve nuk mund të vërtetohen më vonë në procedurën penale nëse nuk vërtetohen në kohëzgjatjen e ndalimit. Komunikimi me gojë i shtetasit të huaj me përfaqësuesin e misionit diplomatik të shtetit të vet apo, kur ai është refugjat apo nën mbrojtjen e ndonjë organizate ndërkombëtare realizohet me vizitë në qendrën ku i arrestuari mbahet në ndalim. Kjo mundësi e vonimit nuk vlen për personin e arrestuar nën moshën tetëmbedhjetë vjeqare ose personin që tregon shenja të çrregullimit apo paaftësisë mendore. Qasje në të dhënat dhe rezultatet mbi kontrollimet mjekësore të të arrestuarit dhe ndaluarit mund të kenë mbrojtësi dhe personi i arrestuar.

89

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

KAPITULLI XVIII - FILLIMI DHE KOHËZGJATJA E HETIMIT A. FILLIMI I HETIMIT Hetimi i veprave penale është ndër përgjëgjesitë më të rëndësishme të prokurorit publik. Hetimi fillohet me aktvendim mbi fillimin e hetimit në bazë të të cilit përcaktohet i pandehuri ndaj të cilit fillohet hetimit, vepra penale duke përfshirë përshkrimin e mënyrës së kryerjes, vendin, kohën, mjetet me të cilat është krye, lloji i dashjes apo pakujdesisë dhe pasojat. Hetimi zbatohet me marrjen e veprimeve hetimore të cilat mund t’i ndërmerr prokurori publik vet apo t’a autorizojë policinë gjyqësore. Kur prokurori publik për ndërmarrjen e veprimeve hetimore autorizon policinë ai mbikqyr punën e saj. Mbikqyrja ka për qëllim sigurimin së provat mirren me respektimin e dispozitave mbi marrjen e provave dhe se mirren provat e nevojshme për të vendos lidhur me ngritjen e aktit akuzues apo pushimin e hetimit. Aktvendimi mbi filllimin e hetimit nuk i dorëzohet të pandehurit e as mbrojtësit të tij. Ai i dorëzohet gjyqtarit të procedures paraprake për arsye se hetimi është i kufizuar kohësisht prandaj në hetim duhet shënuar edhe kohën e fillimit të hetimit. Hetimi kryhet ndaj personit të caktuar në drejtim të veprës së caktuar penale. nëse gjatë hetimit, hetimi duhet zgjeruar ndaj ndonjë personi tjetër apo për ndonje vepër tjetër ndaj personit të njëjtë prokurori publik merr aktvendim mbi zgjerimin e hetimit. Në këtë rast hetimi i zgjeruar duhet të përfundohet mbrenda kohës që duhet kryer hetimin. Arsye për të kërkuar zgjatjen e hetimit është edhe zgjerimi i hetimit. B. PEZULLIMI I HETIMIT Pezullimi i hetimit do të thotë ndërprerja e përkohshme e hetimit i cili nuk mund të vazhdohet dhe përfundohet për arsye të pengesave ligjore. Pengesa ligjore për pezullimin e hetimit janë sëmuarja e të pandehurit nga sëmundjet që rezultojnë me çrregullim apo paaftësi të përkohshme mendore, sëmuarja nga ndonjë sëmundje e rëndë, arratisja e të pandehurit dhe rrethana tjera që përkohësisht pengojnë ndjekjen e suksesshme penale. Rrethanat tjera që përkohësisht pengojnë ndjekjen e sukseshme janë të llojllojshme dhe paraqesin çështje faktike. Ato mund të jenë psh. fakti se të pandehurit ka refuzuar t’i heq imunitetin organi kompetent, nevoja e marrjes 90

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

së provës nëpërmjet dëgjimit të ndonjë dëshmitari kyq prania e së cilit nuk mund të sigurohet para së të skadojë afati gjatë të cilit duhet kryer hetimi e të ngjashme. Pezullimi i hetimit ndërpren afatin brenda të cilit prokurori publik duhet të kryej hetimin dhe për këtë arsye për pezullimin e hetimit njohtohet pa vonesë gjyqtari i procedures paraprake. Para se të pezullojë hetimin prokurori publik ka për detyrë të mbledh të gjitha provat që që ka mundësi ti mbledh lidhur me vepren penale dhe përgjegjësine penale të të pandehurit. C. PUSHIMI I HETIMIT Hetimi pushohet pasi prokurori publik të ketë përfunduar hetimin dhe në bazë të provave të mbledhura me ndërmarrjen e veprimeve hetimore gjen se provat nuk vërtetojnë ekzistimin e dyshimit të arsyeshëm se i pandehuri ka kryer veprën penale në drejtim të së cilës hetimi u zbatua apo ndonjë vepër tjetër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare. Kualifikimi i veprës penale nga akti akuzues i prokurorit publik nuk do të thotë të jetë i njëjtë me kualifikimin nga aktvendimi mbi fillimin e hetimit. Prokurori publik mund të fillojë një hetim p.sh. për veprën penale Vrasje nga neni 146 të KPPK ndërsa aktakuzën ta paraqes për veprën penale Lëndim i rëndë trupor nga neni 154 paragrafi 4 lidhur me paragrafin 1 të KPPK dhe ai nuk do të pushojë hetimin për veprën penale në drejtim të së cilës ka filluar dhe zbatuar hetimin. Ndryshimin e kualifikimit juridik prokurori publik do t’a bëjë gjithnjë kur provat e mbledhura me veprime hetimore tregojnë se kemi të bëjmë me vepër tjetër penale nga ajo për të cilën është zbatuar hetimi. Hetimi pushohet gjithnjë kur provat tregojnë së nuk kemi të bëjmë me vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare, kur është parashkruar ndjekja penale, kur vepra penale është përfshi me amnisti apo falje dhe kur ekzistojnë rrethana tjera që përjashtojnë ndjekjen penale. Pas pushimit të hetimit detyra të prokurorit publik janë njohtimi i të dëmtuarit për faktin e pushimit të hetimit dhe arsyerat e pushimit dhe të drejtën e tij të ndermerr ndjekjen si paditës subsidiar dhe njohtimi i gjyqtarit të procedures paraprake për pushimin e hetimit.

91

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

KAPITULLI XIX - VEPRIMET HETIMORE A. MARRJA E TË PANDEHURIT NË PYETJE Të pandehurin në procedurën e hetimit mund ta marrë në pyetje prokurori publik apo policia gjyqësore kur prokurori publik i beson asaj ndërmarjen e këtij veprimi hetimor. Policia gjyqësore janë oficerët e policisë që përveq punëve tjera policore, janë të autorizuar të kryejnë hetimet dhe punë të ngjashme nën mbikqyrjen e prokurorit publik, neni 151 nënparagrafi 18 i KPPPK. Rregullat e procedurës për marrjen e të pandehurit në pyetje kanë të bëjnë me të arrestuarin, të ndaluarin, të paraburgosurin dhe të pandehurin që mbrohet nga liria. I pandehuri që mbrohet nga liria për të drejtat nga neni 231 paragrafi 2 nënparagrafet 1 dhe 4 njohtohet me anë të thirrjes kur ajo i dërgohet me shkrim. Njohtimi për veprën penale për të cilën akuzohet përfshin edhe njohtimin për veprimet me të cilat është kryer vepra penale dhe kualifikimin e saj juridik. Lidhur me të drejtat nga neni 231 paragrafi 2 nënparagrafet 2 dhe 3 vlejnë të gjitha ato që janë thënë për të drejtat e personit të arrestuar neni 214 paragrafi 1 nënparagrafet 2 dhe 3. E drejta në ndihmën e mbrojtësit për të pandehurin, i cili më nuk është person i dyshuar por person ndaj të cilit është filluar hetimi apo është paraqitur akt akuzues, sipas ligjit është më e gjerë se ajo e të dyshuarit. I arestuari me interpretimin e ngushtë të dispozitës së nenit 214 par. 1 nënparagrafi 4 nuk ka të drejtë të konsultohet me mbrojtësin para dhe gjatë marrjes në pyetje të cilën të drejtë e ka i pandehuri neni 231 paragrafi 2 nënparagrafi 4. Mirëpo, të drejtën e konsultimit me mbrojtësin para marrjes në pyetje duhet pranuar edhe personit të dyshuar. Mbrojtësi nuk mund ti jap të dyshuarit ndihmën e nevojshme nëse praraprakisht nuk i mundësohet konsulltimi i tillë. Konsultimi i të pandehurit me mbrojtës gjatë marrjes në pyetje nuk nënkupton konsultimin për përgjigje në pyetje të caktuar dhe gjatë marrjes në pyetje i pandehuri nuk e gëzon këtë të drejtë para se të jep përgjigje në pyetjen e parashtruar. Ndërprerja e marrjes së të pandehurit në pyetje dhe kohëzgjatja e saj duhet shënuar procesverbal. Deklarata e të pandehurit e dhënë me rastin e marrjes në pyetje të zbatuar sipas dispozitave të ligjit është prove e pranueshme dhe të pandehurin duhet njohtuar se deklarimi i tij mund të përdoret si provë në gjykatë. Ky 92

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

deklarim mund të mirret si provë edhe në raport me personat e tjerë nëse zbatohet procedurë e përbashkët ndaj disa të pandehurve. E drejta për të kërkuar marrjen e provave në mbrojtjen e tij realizohet me propozimin e marrjes së provave organit që zbaton procedurën, gjykatës, policisë dhe prokurorit publik, mundësia hetuese e jashtëzakonshme, neni 238, kërkesa e të pandehurit për mbledhjen e provave, neni 239. Deklarimi i të pandehurit për të dhënë të dhëna për rrethanat familjare, të ardhurat personale, pozitën materiale dhe faktin se a zbatohet ndaj tij ndonjë procedurë tjetër penale janë me rëndësi me rastin e vendosjes për shpenzimet procedurale dhe eventualisht bashkimin e procedures me ndonjë procedurë tjetër që ndaj të pandehurit zbatohet pranë atij apo ndonjë organi tjetër për zbatimin e ligjit. Asnjë herë nuk mund të pyetet i pandehuri për një fakt a rrethanë që ai nuk e ka pranuar në bazë të supozimit se ai ato i ka pranuar. Nuk mund ti parashtrohet pyetje të pandehurit p.sh, çka biseduat me personin e caktuar pasi u takuat në lokalin x.y. nëse i pandehuri më parë nuk ka thënë se është takuar me atë person, apo pyetja në ç`drejtim e mbaje revolen kur ke shtënë me të nëse i pandehuri më parë nuk ka thënë se a ka pasur revole dhe se ka shtënë. I pandehuri që nuk flet gjuhën në të cilën organi për zbatimin e procedures zbaton procedurën mirret në pyetje me ndihmën e përkthyesit ndërsa personat e shurdhër ose memec me ndihmën e përkthyesit të kualifikuar që di të komunikojë me të padnehurin. Prokurori publik, varësisht nga strategjia e ztatimit të hetimit, vendos lirisht se në cilën faqe të hetimit do ta marrë të pandehurin në pyetje mirëpo ai atë duhet ta marrë në pyetje, në çështjet e thjeshta, ti jep mundësi edhe të përgjigjet me shkrim, më së voni gjer në përfundimin e hetimit. Prokurori publik mund të vendos të mos e merr të pandehurin në pyetje nëse para ndërmarrjes së këtij veprimi hetimor vendos të pushojë hetimin. B. MUNDËSIA HETUESE E JASHTËZAKONSHME Të drejtën për të kërkuar zbatimin e mundësisë hetuese të jashtëzakonshme nuk mund ta kërkojnë i dëmtuari dhe as përfaqësuesit e tij. Këtë të drejtë e kanë vetëm prokurori publik dhe i pandehuri, dhe nuk e ka as mbrojtësi. Sipas nenit 77 paragrafi 1 mbrojtësi i gëzon të njëjtat të drejta që ligji i’a njeh të pandehurit përveq atyre që shprehimisht i rezervohen vetëm të pandehurit dhe në dispozitën e nenit 238 paragrafi 1 thuhet shprehimisht se cilët pjesëmarrës në procedurë e gëzojnë këtë të drejtë. Qëllimi i mundësisë hetuese të jashtëzakonshme është marrja e 93

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

provave të rëndësishme, jo secilës do provë, të cilat duhet ruajtur nga asgjësimi dhe provat për të cilat ekziston rreziku se nuk do të mund të mirren në shqyrtimin gjyqësor. Ruajtja e proves nga asgjësimi sigurohet me marrjen e mendimit të ekspertit të cilin e cakton gjyqëtari i procedures paraprake. Dëshminë e një dëshmitari sipas kësaj mundësie duhet marrë sidomos në rastet e trafikimit me njerëz, kontrabandimit me migrant apo kur dëshmitari është i shtyer në moshë dhe i sëmurë. Viktimat e trafikimit me njerëz dhe kontrabandimit me migrant askush nuk mund t’i detyrojë të që ndrojnë në Kosovë gjer në pë rfundimin e procedures penale. Ato viktima kryesisht kthehen në vendet e tyre dhe nuk mund të sigurohet prania e tyre në shqyrtimin gjyqësor. Mundësinë hetuese të jashtëzakonshme e zbaton gjyqtari i procedures paraprake dhe me rastin e marrjes së dëshmisë së dëshmitarit apo mendimit të ekspertit lidhur me ruajtjen e provës mbahet seancë dëgjimore, një lloj shqyrtimi i pjesërishëm gjyqësor, në të cilë n duhet të marrin pjesë i pandehuri, mbrojtësi dhe prokurori publik. Për seancën e dëgjimit njohtohet i dëmtuari apo përfaqësuesi i tij ligjor apo i autorizuar, dhe ai mund të marrë pjesë në seancë. Nëse gjyqtari i procedures paraprake miraton kërkesën për marrjen e provës apo mendimit të ekspertit lidhur me ruajtjen e provës ai nuk merr ndonjë vendim formal por zbaton mundesinë hetuese të jashtëzakonshme ndërsa nëse nuk pranon kërkesën merr vendim kundër të cilit prokurori publik apo i pandehuri kanë të drejtë ankese kolegjit prej tre gjyqëtarësh. Vendimi i kolegjit është përfundimtar. C. KERKESA E TË PANDEHURIT OSE E TË DËMTUARIT PËR MBLEDHJEN E PROVAVE As këtë të drejtë nuk e gëzon mbrojtësi i të pandehurit sepse shprehimisht thuhet se këtë të drejtë për të kërkuar nga prokurori publik marrjen e provës konkrete e kanë vetëm i pandehuri dhe i dëmtuari që nuk përjashton përfaqësuesin e tij të autorizuar dhe nëse i dëmtuari është i mitur as përfaqsuesin e tij ligjor. Në dispozitën e nenit 81 nuk është parapa së ka të drejta të të dëmtuarit që janë të lidhura shprehimisht me personalitetin e tij apo përfaqsuesin e tij ligjor të cilat ai nuk do të mund t’i bartë te përfaqsuesi i tij i autorizuar. Në dispozitën e nenit 239 paragrafi 2 thuhet shprehimisht së prokurori publik do ta merr provën e kërkuar kur ekziston rreziku për humbjen e provës, prova arsyeton lirimin e të pandehurit nga paraburgimi kur ekzistojnë shkaqe të arsyeshme për marrjen e provës së tillë. 94

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Rreziku i humbjes së provës varet nga natyra e provës. Me kalimin e kohës mund të zhduket prova lidhur me sasinë e alkoolit të konsumuar nga i pandehuri apo i dëmtuari në ndonjë vepër penale kundër trafikut publik, lëndimet e lehta trupore, etj. Ndër provat më të rëndësishme që arsyeton lirimin e të pandehurit nga paraburgimi janë alibi dhe identifikimi i të pandehurit. Shkak i arsyeshëm për marrjen e provës është në radhë të parë rëndësia e provës për procedurë penale. Nëse i pandehuri dyshohet se prodhon në shtëpinë e vet para të falsifikuara dhe së në shtëpinë e tij gjenden mjetet e prodhimit ndërsa ato gjenden në shtëpinë e një personi tjetër që është prodhues ndërsa i pandehuri paratë i ka blerë nga ai dhe kërkon nga prokurori publik të bëhet kontroll në shtëpinë e tij dhe të personit të përmendur dhe të vërtetohet me ekspertizë se ato para janë prodhuar me mjetet e atij personi sigurisht së rëndësia e kësaj prove arsyeton marrjen e saj. Nëse prokurori publik pajtohet me kërkesën merr provën e kërkuar pa marrë ndonjë vendim formal ndërsa nëse e refuzon kërkesën, për refuzimin e njohton paraqitësin e kërkesës i cili ka të drejtë ankese gjyqtarit të procedures paraprake. Vendimi i gjyqtarit të procedures paraprake për të marrë provën e kërkuar e detyron prokurorin publik. C. KONTROLLI DHE KONFISKIMI I PËRKOHSHËM C.1. KONTROLLI Kontrolli i shtëpisë, lokaleve tjera dhe të punës, mund të kryhet vetëm në bazë të urdhërit me shkrim, ndërsa në raste të parapara shprehimisht me ligj edhe me urdhër gojor të gjyqtarit të procedures paraprake. Kontrolli i shtëpisë, lokaleve tjera dhe lokaleve të punës së një personi mund të kryhet ndaj një personi të dyshuar apo personit që nuk dyshohet për kryerje të veprës penale. Në raport me personin e dyshuar qëllimi i kontrollit është arrestimi i tij, zbulimi dhe konfiskimi i provave, neni 240 par. 1 ndërsa në raport me personin që nuk dyshohet se ka krye vepër penale qëllimi i kontrollit është arrestimi i të pandehurit nga se ka gjasa se i pandehuri fshihet aty dhe ruajtja e provave dhe konfiskimi i sendeve për të cilat ka gjasa reale se gjenden në ato lokale, neni 241 par. 1. Kërkesën për lëshuarjen e urdhërkontrollit mund ta paraqesin prokurori publik dhe policia, neni 240 paragrafi 3. Personi kundër të cilit lëshohet urdhërkontrolli duhet identifikuar nga se policia me rastin e zbatimit të kontrollit urdhërin për kontroll duhet 95

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

prezentuar personit kundër të cilit urdhëri është lëshuar dhe duhet kërkuar nga ai vullnetarisht të dorëzojë personin ose sendin që kërkohet. Përshkrimi i veprës penale në urdhërkontroll nënkupton emërtimin ligjor të veprës penale dhe dispozitën gjegjëse të ligjit penal. Shpjegimi i arsyeve për dyshim nënkupton rrethanat që shtyjnë gjyqtarin për të besuar se me kontroll do të mund të gjendet personi i dyshuar apo sendet që duhet konfiskuar e që shërbejnë si prova në procedurë. Përshkrimi i sendeve duhet të përmbajë përshkrim sa më real dhe sa me të plotë të tyre. Nëse dyshohet se në shtëpinë e një personi gjenden një palë rroba meshkujsh që ai i ka blerë nga kryesi i një vepreje tjetër penale kundër pasurisë duhet përshkruae sa më detajisht të jetë e mundur markën, ngjyrën, llojin e stofit dhe të gjitha tiparet që i dallojnë ato rroba nga rrobat tjera sepse pothuajse secila shtëpi ka rroba meshkujsh. Përshkrimi i shtëpisë apo lokaleve në të cilat do të zbatohet kontrolli poashtu është me rëndësi. Një person mund të ketë më shumë shtëpi në një qytet apo qytete të ndryshme. Mund të ketë më shumë së një lokal pune prandaj duhet shënuar adresën e saktë dhe përshkruar shtëpinë duke përfshirë katet, dukjen e jashtme, etj. Kur urdhërohet kontrollimi i një personi konkret urdhëri përveq identifikimit të personit duhet përfshirë edhe infomacionet mbi qëllimin e kontrollit që mund të jetë zbulimi i gjurmëve të veprës penale apo konfiskimin e sendeve që shërbejnë si prova në procedurë penale ndërsa personi ato i bart me vehte në trup apo ndonjë mjet tjeter si janë çantat, valigjet apo ngarkesat tjera që mund të jetë edhe thesi. Kushtet nën të cilat policia mund të kryej një urdhërkontroll në bazë të urdhërit me gojë të gjyqtarit të procedurësparaprake janë dhënë në dispozitat e nenit 245 paragrafi 3 ndërsa kushtet për kryerjen e kontrollit pa urdhër të gjyqtarit të procedurësparaprake në nenin 245 paragrafi 1. Arsyet që i bëjnë të papranueshme provat e mbledhura me anë të kontrollit janë dhënë në dispozitat e nenit 246. C.2. KONFISKIMI I PËRKOHSHËM Konfiskimit të përkohshëm i nënshtrohen sendet të cilat duhet konfiskuar sipas KPPK dhe sendet që mund të shërbejnë si prova në procedurën penale apo dyshohet se janë dobi pasurore e fituar me anë të veprës penale. Te gjitha sendet për të cilat me KPPK është paraparë se mirren detyrimisht mund të jenë objekt konfiskimi. Objekt i konfiskimit mund të jenë edhe sendet të cilat mund të mirren në bazë të nenit 489 par. 1 edhe në 96

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

rastet kur procedura penale nuk përfundon me aktgjykim me të cilin i akuzuari shpallet fajtor. Askush nuk mund ta mbajë dobinë pasurore të fituar me vepër penale dhe edhe ajo i nënshtrohet konfiskimit të përkohshëm. Me rastin e konfiskimit të përkohshëm në procesverbal duhet shënuar vendin ku sendet apo dobia pasurore janë gjetur dhe përshkruar ato. Personit nga i cili sendet konfiskohen i lëshohet vërtetim me shkrim mbi konfiskimin e përkohshëm. Sendet e konfiskura pëkrohësisht mund të mbahen në polici, në agjensionin për ruajtjen e aseteve dhe janë nën mbikqyrje dhe kontroll të prokurorit publik. D. KQYRJA DHE RIKONSTRUIMI Kqyrja e vendit të ngjarjes ndërmirret kur është i nevojshëm vërtetimi apo qartësimi i ndonjë prove në procedurë nëpërmjet shiqimit të drejtëpërdrejtë. Rikonstruimi i vendit të ngjarjes ka për qëllim vërtetimin e besueshmërisë së provave apo fakteve të vërtetuara në procedurë me rikrijimin e tyre sipas dëshmive, mbrojtjes apo provave tjera. Kur dëshmitë mbi rrjedhën e ngjarjes janë të ndryshme në parim rekunstruksioni i vendit të ngjarjes kryhet veçmas për secilën nga ato dëshmi. Kqyrja e vendit të ngjarjes nga policia dhe prokurori publik janë prova të pranueshme vetem nëse ata për ndërmarrjen e këtyre veprimeve hetimore kanë njohtuar të pandehurin a mbrojtësin të cilët sipas paragrafit 3 të nenit 254 mund të marrin pjesë gjatë kqyrjes apo rikonstruimit të vendit të ngjarjes. Për kqyrjen dhe rikonstruksionin e vendit të ngjarjes procesverbalin e harton organi që ndërmerr veprimin. E. IDENTIFIKIMI I PERSONAVE DHE SENDEVE Qëllimi i këtij veprimi hetimor është nevoja për të vërtetuar së një dëshmitar e njeh apo jo personin apo sendin e caktuar. Para se të fillojë procedura e identifikimit dëshmitari duhet përshkruar personin apo sendin të cilin nga ai kërkohet ta identifikojë. Identifikimi i personit dhe sendit mund të bëhet duke i prezentuar dëshmitarit personin me persona tjerë, sendin me sende të llojit të njëjtë apo fotografitë e personave dhe sendeve. Me rastin e ndërmarrjes së këtij veprimi procedural personi që e 97

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

ndërmerr harton procesverbal në të cilin veq tjerash duhet shënuar se dëshmitari është njohtuar se është me rëndësi të njëjtë të tregojë se nuk e njeh sendin apo personin sikur të tregojë se nuk e njeh. KAPITULLI XX - MASAT E FSHEHTA DHE TEKNIKE TË VËZHGIMIT DHE HETIMIT Masa të fshehta dhe teknike të vëzhgimit dhe hetimit janë vëzhgimi i fshehtë fotografik dhe me video, monitorimi i fshehtë i bisedave, kontrollimi i dërgesave postare, përgjimi i telekomunikimeve, pqrgjimi i komunikimeve me rrjet kompjuterik, dërgimi i kontrolluar i dërgesave, shfrytëzimi i përcjelljes ose vendosja e mjeteve të përgjimit, blerja e simuluar e sendit, simulimi i një vepre të korupsionit, hetimi i fshehtë, regjistrimi i thirrjeve telefonike dhe zbulimi i të dhënave financiare. Vëzhgimi i fshehtë fotografik dhe me video dhe monitorimi i fshehtë i bisedave mund të kryhet në vende publike dhe private dhe janë masa të vecanta varqsisht nga vendi ku kryhen. Prokurori publik mund t’i urdhërojë masat vëzhgimi i fshehtë fotografik dhe me video në vende publike, monitorimi i fshehtë i bisedave në vende publike, hetimin e fshehtë dhe regjistrimin e bisedave telefonike. Gjyqëtari i procedures paraprake mund të urdhëorojë masat tjera duke përfshirë edhe vëzhgimin e fshehtë të bisedave në vende private dhe monitormin e fshehtë të bisedave në vende private. Kushtet nën të cilat prokurori publik mund të lëshojë urdhër të përkohshëm edhe për masat që i urdhëron gjyqtari i procedures paraprake janë dhënë në dispozitën e nenit 258 paragrafi 4. Nuk është e nevojshme plotësimi i të gjitha kushteve në mënyrë kumulative, mjafton të plotësohet cili do prej tyre. Provat e mbledhura me urdhër të tillë janë të pranueshme vetëm nëse urdhërin e konfirmon nga gjyqtari i procedurës paraprake në afat prej njëzetekatër orëve nga lëshimi i urdhërit të përkohshëm. Person i dyshuar se ka kryer vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare është i dyshuari prandaj masat e fshehta mund të urdhërohen edhe pa filluar hetimin formal prokurori publik. Përpos të dyshuarit kundër të cilit mund të urdhërohet të gjitha masat, masat regjistrimi i bisedave telefonike dhe zbulimi i të dhënave financiare mund të urdhërohen edhe ndaj personave që nuk janë të dyshuar se kanë krye vepër penale nëse ekziston dyshim i bazuar se personi i tillë e ndihmon të dyshuarin duke transmetuar komunikimet nga dhe për të dyshuarin, personi i tillë merr pjesë në transankcionet financiare të të dyshuarit apo i dyshuari përdor telefonin e tij. 98

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Për urdhërimin e cilësdo masë ndaj të dyshuarit apo personit që e ndihmon atë duke ia pranuar dhe transmetuar komunikimet, duke marrë pjesë në transankcionet e tij financiare apo duke ia dhënë të dyshuarit telefonin në përdorim, kushti themelor është ekzistimi i dyshimit të bazuar, që është përtej dyshimit të arsyeshem, se i dyshuari ka kryer vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare. Ekzistimin e dyshimit të bazuar se një person ka kryer vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare prokurori publik duhet arsyetuar në kërkesën për lëshimin e urdhërit apo në urdhërin që ka kompetencë ta lëshojë vetë. Urdhëri për cilën do masë dhe pa marëe parasysh kush e lëshon duhet bërë me shkrim dhe duhet të përmbajë të dhënat mbi identitetin e personit ose personave që i nënshtrohen urdhërit, emërtimin e masës së urdhëruar, arsyet e urdhërimit të masës, kohëzgjatjen e urdhërit dhe emrin e zyrtarit përgjegjës dhe agjencionit që do të zbatojë urdhërin.

KAPITULLI XXI - MASAT PËR SIGURINË E PRANISË SË TË PANDEHURIT, PENGIMIN E RIKRYERJES SË VEPRËS PENALE DHE SIGURIMIN E SUKSESSHEM TË ZHVILLIMIT TË PROCEDURËS PENALE A. LLOJI I MASAVE Këto masa kanë tri qëllime. Sigurimin e pranisë së të pandehurit në procedurë, pengimin e rikryerjes së veprës penale dhe sigurimin e zhvillimit të suksesshem i procedures penale. Masat që sigurojnë këto qëllime janë thirrja, urdhërarresti, premtimi i të pandehurit se nuk do të braktis vendqëndrimin, ndalimi për t`iu afruar vendit ose personit të caktuar, paraqitja në stacionin policor, dorëzania, arresti shtëpiak dhe paraburgimi si masa më e rëndë e cila mund të aplikohet vetëm atëherë kur vërtetohet se masat tjera më të buta nuk mund të arrihet ndonjë nga këto tri qëllime. Thirrja, urdhërarresti, premtimi i të pandehurit se nuk do t’a lëshojë vendqëndrimin, paraqitja në stacionin policor dhe dorëzania kanë për qëllim të vetëm sigurimin e pranisë së të pandehurit në procedurë. Sigurimi i pranisë së të pandehurit në procedurë penale është kusht për zbatimin e susksesshëm të procedurës nga se i pandehuri nuk mund të gjykohet në mungesë. Këto masa urdhërohen kur nuk ekziston rreziku se i pandehuri do të pengojë zhvillimin e suksesshëm të procedures penale duke ndikuar në dëshmitar, bashkëpunëtor apo duke asgjësuar a fshehur provat dhe kur nuk ekziston 99

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

rrezik se ai do të përsëris apo tentojë të përfundojë veprën e tentuar penale. Ndalimi për t`iu afruar vendit dhe personit të caktuar ka për qëllim pengimin e të pandehurit në asgjësimin dhe fshehjen e provave, ndikimin në dëshmitar dhe bashkëpunues, në përsëritjen apo përfundimin e veprës së tentuar penale. Arresti shtëpiak dhe paraburgimi kanë për qëllim sigurimin e pranisë së të pandehurit në procedurë, pengimin e fshehjes, asgjësimit, ndryshimit ose falsifikimit të provave, pengimin e zbatimit të suksesshëm të procedures penale duke ndikuar në dëshmitar dhe bashkëpunëtor dhe pengimin e rikryerjes së veprës penale apo të përfundimit të veprës së tentuar penale apo të kryerjes së veprës penale që kanoset se do ta kryejë. Arresti shtëpiak dhe paraburgimi mund të urdhërohen për arrijtjen e secilit nga këto tri qëllime me kusht që ato nuk mund të arrihen me masa më të buta nga neni 268 paragrafi 1 nënparagrafet 1-6. Në procedurën penale të gjitha masat nga ky kapitull, përveq thirrjes, të cilën të pandehurit mund t`ia dërgojnë edhe prokurori publik, policia gjyqësore dhe gjykata, i urdhërojnë gjyqtari i procedures paraprake apo kryetari i trupit gjykues, kolegji prej tre gjyqtarëve nën kushtet nga neni 306 paragrafi 4, ndërsa nën kushtet e nenit 393 paragrafi 1 edhe trupi gjykues. B. PARABURGIMI Paraburgimi është masa më e rëndë që mund t’i urdhërohet të pandehurit dhe që nëse rendi i kufizon të drejtat e tij dhe për këtë arsye urdhërohet vetëm kur me masat tjera më të buta nuk mund të arrihen qëllimi i masave nga ky kapitull. Për këtë arsye aktvendimi mbi caktimin dhe vazhdimin e paraburgimit janë vendimet e vetme të gjykatës me të cilat procedura nuk përfundohet në formë të prerë e ndaj të cilave është e lejuar kërkesa për mbrojtje të ligjshmërisë, neni 451 paragrafi 4. Paraburgimi, përveq në rastin nga neni 306 paragafi 4 dhe neni 393 paragrafi 1, gjithnjë caktohet në kërkesë të prokurorit publik. Prokurori publik mund të fillojë hetimin për cilëndo vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare nëse ekziston dyshim i arsyeshëm se një person ka kryer vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare, neni 220 paragrafi 1. Mirëpo, për të urdhëruar masën e paraburgimit, kjo vlen edhe për masat ndalimi për t`iu afruar vendit a personit të caktuar, paraqitja në stacionin policor, dorëzania dhe arresti shtqpiak, duhet të ekzistojë dyshimi i bazuar se i pandehuri ka kryer veprën penale për të cilën prokurori publik zbaton hetimin apo ka paraqitur aktakuzë. 100

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Dyshimi i bazuar se i pandehuri ka krye vepër penale vërtetohet në bazë të informacioneve apo provave që ka siguruar prokurori publik në procedurën paraprake apo gjatë hetimit. Ato mund të jenë rezultatet nga kqyrja e vendit të ngjarjes, sendet e konfiskuar me rastin e kontrollit, deklaratat e dëshmitarëve dhe të pandehurit dhënë në polici, etj. Rrethana që vërtetojnë se i pandehuri fshihet janë mosmundësia e dorëzimit të thirrjes në adresën e vendqëndrimit apo vendbanimit, nëse është i punësuar e nuk paraqitet në vendin e punës, mosrespektimi i urdhërit për paraqitje në stacionin policor, etj. Nuk mund të vërtetohet identiteti i të pandehurit kur ai nuk tregon identitetin e vet, kur policia identitetin e tij nuk mund t’a vërtetojë me bazën e të dhënave që ajo posedon apo kur identiteti i tij nuk mund të vërtetohet me ndihmën e personave tjerë. Ndër rrethanat që tregojnë rrezikun e ikjes janë, në mes tjerash, furnizimi me apo vazhdimi afatit të vlefshëmrisë së dokumentit të udhëtimit, pasaportës, shitja e pasurisë së luajtshme apo të paluajtshme, largimi i anëtarëve të familjes jashtë shtetit, transferimi i parave nga llogaria në vend në llogaritë në banka në shtetet tjera, etj. Të gjitha këto veprime të të pandehurit mund të jenë ndër arsyet për caktimin e paraburgimit nga pika (i) e nënparagrafit 2 të paragrafit 1 të nenit 281. Nuk ekziston arsye për të besuar se i pandehuri mund të asgjësojë, fshehë, ndryshojë apo falsifikojë provat nëse i pandehuri për shkak të vendndodhjes së provave nuk mund ta bëjë një gjë të tillë. Ai nuk mund të asgjësojë, fsheh, ndryshojë apo falsifikojë provat që i ka konfiskuar përkohësisht policia, provat që janë mbledhur me rastin e kqyrjes së vendit të ngjarjes apo të eliminojë gjurmët e kryerjes së veprës penale në trupin e viktimës pasi ato ti ketë konstatuar eksperti. Rrethanat që tregojnë se ai do të pengojë rrjedhën e procedures penale duke ndikuar në dëshmitar, në të dëmtuarin apo në bashkëpunues duhet të jenë të posaçme. Ato janë të posaçme vetëm atëherë kur janë të besueshme dhe të mundshme. Nuk mund të mirret se është e posaçme rrethana se i pandehuri mund të ndikojë në policin që ka krye kqyrjen e vendit të ngjarjes dhe duhet dëgjuar si dëshmitar në rrethanat se çka ka parë në vendin e ngjarjes. Mund të jetë rrethanë e posaçme se i pandehuri do të ndikoëq në dëshmitar ose në të dëmtuarin nëse me ta është në farefisni qoftë në atë që e liron dëshmitarin nga detyra e dhënies së dëshmisë në farefisni më të largët, nëse dëshmitari është në pozitë të vartësit të tij në punë apo nëse vërtetohet se i pandehuri vet ose nëpërmjet personave tjerë ka tentuar të ndikojë në dëshmitar apo në të dëmtuarin. Bashkëjesëmarrës në kryerje të veprës penale mund të jenë 101

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

bashkëpunuesit: bashkëkryesi apo bashkëkryerësit, shtytësi apo shtytësit, ndihmësi apo ndihmësit, personat që të pandehurit i kanë dhënë ndihmë pas kryerjes së veprës penale, apo mbajtësit e sendeve apo dobisë pasurore të fituar me anë të veprës penale. Rrethanat që tregojnë se i pandehuri mund të ndikojë te këta persona poashtu duhet të jenë të posaçme dhe reale. Të gjitha këto, në mes tjerash, janë arsye për caktimin e paraburgimit sipas pikës (ii) të nënparagrafit 2 të paragrafit 1 të nenit 281. Pesha e veprës penale vetvetiu nuk është arsye për caktimin e paraburgimit nga se me KPPPK nuk është paraparë parabuargimi i detyrueshëm. Për caktimin e paraburgimit sipas KPPPK pesha e veprës penale duhet të jetë në lidhje me ndonjërën nga arsyet tjera të përmendura në dispozitën e nenit 281 paragrafi 1 nënparagrafi 2 pika (iii). Në çështjet penale që kanë mbetur të pagjykuara ndërsa aktakuza është paraqitur në gjykatë para hyrjes në fuqi të KPPPK e të cilat duhet përfunduar sipas Ligjit mbi procedure penale, neni 550, paraburgimi është i detyrueshëm nëse gjykata në shkallë të parë shqipton aktgjykim me të cilin të akuzuarin e gjykon me dënim 5 vjet ose dënim më të rëndë burgimi. Karakteristikat personale dhe sjellja e mëparshme janë të lidhura me personalitetin e të akuzuarit. Agresiviteti, impulsiviteti, konzumimi i alkoolit, etj., janë karakteristika personale të një personi, gjithnjë duke pasur parasysh edhe peshën e veprës, që tregojnë rrezikun se ai mund të përsëris një vepër penale p.sh. të dhunës ndaj anëtarëve të familjes. Sjellja e mëparme ka të bëjë kryesisht me dënueshmërinë e mëparme të një të akuzuari dhe nëse ai me parë ka qenë i gjykuar dhe pas vuajtjes së dënimit prapë ka kryer vepër të njëjtë ose të ngjashme penale tregon rrezikun se ai mund të përsëris veprën penale. Ambienti dhe kushtet nën të cilat jeton sidomos janë me rëndësi me rastin e caktimit të paraburgimit sidomos të të miturve, por jo vetëm atyre. Tri janë arsye përcaktimin e paraburgimit sipas kësaj baze ligjore, të pengohet përsëritja e veprës penale, të pengohet përfundimi i veprës së tentuar penale dhe pengimi i kryerjes së veprës penale për të cilën i akuzuari është kanosur se do ta kryej mirëpo nuk është e nevojshme që të ekzistojnë që të tri arsyet në mënyrë kumulative, mjafton ekzistimi i secilës prej tyre. C. KOHËZGJATJA E PARABURGIMIT Ne procedurën e hetimit kohëzgjatja e paraburgimit është e kufizuar në nëntë muaj për vepra penale të dënueshme me burgim gjer në pesë vjet burgim dhe dymbëdhjetë muaj për vepra penale të dënueshme me burgim mbi pesë vjet. Nëse brenda këtyre afateve nuk paraqitet aktakuza atëherë 102

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

heqja e paraburgimit është e detyrueshme. Teksti ligjor në gjuhën shqipe, angleze dhe serbe sa i përket dispozitës së nenit 284 paragrafi 2 nënparagrfi 1 është i njejtë dhe në të gjitha gjuhët thuhet për vepër penale të dënueshme me më pak se pesë vjet. Sipas KPPK për asnjë vepër penale nuk është paraparë dënimi me burgim mbi tri e më pak se pesë vjet. Për vepra penale të dënueshme me burgim gjer më tri vjet zbatohet procedurë e shkurtër në të cilën kohëzgjatja maksimale e paraburgimit para paraqitjes së propozimakuzës është 15 ditë, neni 463 paragrafi 2. Për këtë arsye kjo dispozitë duhet ndryshuar dhe në vend të fjalëve “me më pak se pesë vjet” duhen shënuar fjalët “gjer më pesë vjet”. Njëjtë duhet vepruar edhe në nënparagrafin 1 të paragrafit 3. Në këtë drejtim flet edhe nënparagarfi 2 i paragrafit 2 të nenit 284 në të cilën thuhet “gjashtë muaj kur procedura zbatohet për vepër penale të dënueshme me burgim mbi pesë vjet”. Gjyqtari i procedurës paraprake cakton paraburgimin në kërkesë me shkrim të prokurorit publik. Gjyqtari i procedures paraprake mund të caktojë paraburgimin në kohëzgjatje më së shumti një muaj nga dita e arrestimit. Nëse i pandehuri është arrestuar 72 orë para se të vendoset për parabaurgimin e tij, këtë kohë të kaluar në arrest, gjyqëtari i procedures paraprake do t`ia llogaritë në muajin e parë të paraburgimit. Gjyqëtari i procedurës paraprake cakton paraburgimin pas mbajtjes së seancës dëgjimore për paraburgimin në të cilën janë prezent prokurori publik, i pandehuri dhe mbrojtesi. Paraburgimin e caktuar nga gjyqëtari i procedures paraprake kolegji prej tre gjyqëtarësh, në propozim me shkrim të prokurorit publik, mund t’a zgjasë edhe dy muaj. Kolegji nuk mban seancën dëgjimore. Mirëpo, kjo nuk do të thotë se të pandehurit dhe mbrojtësit nuk u mundësohet të kundërshtojnë me shkrim propozimin e prokurorit publik nga se atyre duhet dorëzuar propozimin e prokurorit publik për zgjatjen e paraburgimit të paktën tri ditë para ditës së skadimit të paraburgimit të caktuar nga gjyqëtari i procedurës paraprake. Të informuar për propozimin e prokurorit publik ata kanë të drejtë t’a kundërshtojnë propozimin me shkrim. Mosinfomimi i të pandehurit dhe mbrojtësit për propozimin e prokurorit publik për zgjatjen e paraburgimit paraqet shkelje esenciale të dispozitave të procedures penale neni 403 par. 2, lidhur me nenin 285 paragrafi 2. Pas çdo dy muaj të zgjatjes së paraburgimit nga kolegji prej tre gjyqëtarësh për zgjatjen e paraburgimit prapë vendos gjyqëtari i procedurës paraprake pas mbajtjes së seancës dëgjimore sikur me rastin e caktimit të paraburgimit. Kundër aktvendimit të gjyqtarit të procedures paraprake mbi 103

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

caktimin e paraburgimit gjithnjë është e lejuar ankesa për të cilën vendos kolegji prej tre gjyqëtarësh ndërsa kundër akvendimit mbi vazhdimin e paraburgimit të marrë nga kolegji prej tre gjyqëtarësh lidhur me ankesën vendos kolegji i gjykatës drejtëpërdrejtë më të lartë. D. HEQJA E PARABURGIMIT Heqja e paraburgimit duhet bërë gjithnjë posa të vërtetohet se kanë pushuar kushte të caktimit apo vazhdimit të tij. Gjatë hetimit paraburgimin gjyqtari i procedures paraprake mund ta heq në çdo kohë me pëlqim të prokurorit publik ndërsa kolegji prej tre gjyqëtarëve në rastin e mosmarrëveshjes në mes të prokurorit publik dhe gjyqëtarit të procedures paraprake. Dhënia e pëlqimit nuk e përjashton të drejtën e prokurorit publik që edhe ai të propozojë heqjen e paraburgimit aq me parë kur ai, i autorizuar të zbatojë hetimin, ka pasqyrën me të mirë se a kanë pushuar kushtet për mbajtjen e mëtejme të të pandehurit në paraburgim. Ngase me masën e paraburgimit kufizohen shumë nga liritë dhe të drejtat themelore të njeriut i pandehuri dhe mbrojtësi në çdo kohë, kur konsiderojnë se kanë pushuar arsyet për të cilat paraburgimi është caktuar apo vazhduar kanë të drejtë t’i paraqesin ankesë kryetarit të trupit gjykues apo gjyqëtarit të procedurës paraprake për të vendosur për ligjshmërinë e mbajtjes së mëtejme të të pandehurit në paraburgim. Mbajtja e seancës dëgjimore në bazë të ankesës së të pandehurit a mbrojtësit për ligjshmërinë e paraburgimit nuk është e domosdoshme. Seanca do të mbahet çdo herë kur nga ankesa vërtetohet se kanë pushuar arsyet për paraburgimin sipas vendimit të fundit dhe se mbajtja e mëtejme e të pandehurit në parabuargim nuk është e ligjshme. Pas mbajtjes së seancës dëgjimore heqja e paraburgimit është e detyrueshme kur vërtetohet se kanë pushuar kushtet për parabaurgim, ka kaluar afati i paraburgimit i caktuar nga gjykata, kanë kaluar afatet maksimale të zgjatjes e paraburgimit dhe kur ndalimi për ndonje arsye është i paligjshëm.

KAPITULLI XXII - DËSHMITARËT BASHKËPUNUES Dëshmitari bashkëpunes mund të shpallet në procedurën paraprake, në procedure e hetimit dhe në procedurën pas akuzimit, konfirmimit të aktakuzës dhe më së voni para leximit të aktakuzës në shqyrtimin gjyqësor. 104

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Ai mund të jetë person i dyshuar apo i pandehur. Shpallja e të dyshuarit për dëshmitar bashkëpunes ka mbështetje edhe në dispozitën e nenit 300 paragrafi 4 nëpnaragrafi 2 sipas të cilit urdhëri për shpalljen e një personi dëshmitar bashkëpunues mund të parasheh edhe ndalimin e fillimit të procedures penale. Parandalimi i kryerjes së veprave tjera penale nga persona tjerë paraqitet në rastet kur dëshmitari bashkëpunues është anëtar i ndonjë bashkimi kriminal, i ndonjë grupi të organizuar i cili në planin e vet ka kryerjen e veprave penale sikur kishte me qenë rasti kur i dyshuri është shitës i narkotikëve në rrugë në sasi të vogla dhe se me sasi më të mëdha furnizohet nga një apo më shumë persona tjerë të cilët në intervale të caktuara narkotikun e sjellin nga jashtë. Në këtë rast nëse dëshmia e tij është e rëndësisë së tillë që mund të parandalojë personin apo personat tjerë që sjellin narkotik nga jashtë të vazhdojnë me veprimtarinë kriminale dhe kjo arsyeton shpalljen e këtij të dyshurari për dëshmitar bashkëpunues. Detyrë e paditësit është për të vërtetuar se një i pandehur ka kryer një vepër penale. Kur prokurori publik nuk disponon me prova të mjaftuara për të nxjerrë çështjen në gjykatë apo kur nuk është i sigurtë se do të ketë sukses t’a mbrojë rastin në gjykatë nëse ndonjë i pandehur nga grupi i të pandehurve që në bashkëpunim kanë kryer një apo me shumë vepra penale dëshiron të bashkëpunoj dhe të shpallet dëshmitar bashkëpunues prokurori publik nuk do të duhej të hezitonte ti propozojë gjykatës që të pandehurin e tillë t’a shpallë dëshmitar bashkëpunues. Dëshmitari bashkëpunues në gjykatë duhet të dëshmojë të vërtetën prandaj gjykata nuk do të urdhërojë shpalljen e tij pa vlerësuar si të vërtetë dhe të vërtetë të plotë dëshminë e tij. Kjo e vërtetë duhet të jetë e atillë që do të sigurojë ndjekje të suksesshme penale të kryesve të tjerë të veprave penale, qofshin ato vepra të kryera nga persona tjerë në bashkëpunim me dëshmitarin bashkëpunues apo të kryera pa bashkëpunimin e dëshmitarit bashkëpunues. Kërkesën për shpalljen e një dëshmitari dëshmitar bashkëpunues mund t’a bëjë vetëm prokurori publik dhe jo edhe paditësit tjerë. Qëllimi i këtij instituti është ndjekja e suksesshme, sidomos e krimeve të rënda dhe krimit të organizuar. Deklarata e veçantë e prokurorit publik mbi pretendimet faktike është deklarata me të cilën prokurori publik i tregon gjykatës se çka do të dëshmojë i dëshmitari bashkëpunues dhe atë se çfarë do të arrihet me dëshminë e tij. Do të ndikojë ajo në parandalimin e tjerëve të kryejnë vepra penale, do të ndikojë qenësisht në vërtetimin e drejtë dhe të plotë të gjendjes faktike dhe me këtë edhe në ndjekjen e suksesshëm penal të kryesve tjerë të veprës penale të cilën dëshmitari bashkëpunues e ka kryer bashkë me ta. 105

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Dispozita e nenit 299 paragrafi 2 në gjuhën shqipe është e dhënë gabimisht dhe nga ajo mund të përfundohet se prokurori publik mund të kërkojë nga gjykata që për pretendimet faktike nga deklarata e dëshmitarit bashkëpunues të mos njohtohet edhe mbrojtësi. Kjo nuk ka të bëjë me mbrojtësin e dëshmitarit bashkëpunues por me të pandehurit tjerë dhe mbrojtësit e tyre sepse në seancën e mbyllur në të cilën dëgjohet kërkesa e prokurorit publik prezent mund të jetë edhe mbrojtësi i dëshmitarit bashkëpunues. Në tekstin ligjor në gjuhën serbe dhe angleze thuhet se pretendimet faktike nga deklarata mund të bëhen të fshehta nga pjesëmarrësit tjerë dhe përfaqësuesit e tyre ligjor. Në seancën e mbyllur gjykata dëgjon dëshmitarin bashkëpunues. Qëllimi i mbajtjes së seancës është për të vlerësuar besueshmërinë e dëshmitarit bashkëpunues dhe për të vlerësuar se a janë plotësuar kushtet nga neni 298 për shpalljen e të pandehurit a të dyshuarit dëshmitar bashkëpunues. Nëse gjykata pas dëgjimit gjënë së dëshmia e dëshmitarit bashkëpunues nuk është e besueshme apo se nuk janë plotësuar kushtet nga neni 298 do të refuzojë kërkesën e prokurorit publik dhe me këtë rast dëshmia e dëshmitarit bashkëpunues e dhënë në seancën nuk mund të përdoret në procedurë penale kundër dëshmitarit bashkepunues e as kundër ndonjë personi tjetër si provë për vërtetimin e fajësisë. Ndjekja penale ndaj personit që zbulon pretendimet faktike nga deklarimi i prokurorit publik në deklaratën e veçant të bashkangjitur kërkesës e për të cilën gjykata ka urdhëruar të mbahet fshehtë nuk përjashtohet dhe personi që zbulon fshehtësinë nuk mund të thirret në përjashtimin nga përgjegjësia penale në bazë të nenit 169 paragrafi 2., i KPPK. Urdhërin për shpalljen e dëshmitarit bashkëpunues në procedurën parapenale dhe gjatë hetimit e lëshon gjyqëtari i procedures paraprake ndërsa në fazën e akuzimit kryetari i trupit gjykues që nënkupton edhe gjyqtarin e procedures për konfirmim të aktakuzës, neni 151 nënparagrafi 14. Urdhëri është në të vërtetë marrëveshje e arritur në mes të prokurorit publik dhe dëshmitarit bashkëpunues. Veprimet me të cilat është krye vepra apo veprat penale dhe kualifikimin saj apo i tyre jurdik për të cilën apo për të cilat ndalohet fillimi i procedures penale, ndalohet vazhdimi i procedures penale apo për të cilën apo për të cilat nuk do t’i shqiptohet dënimi dëshmitarit bashkëpunues duhet paraqitur në urdhër në mënyrën si paraqiten ato në dispozitiv të aktvendimit mbi fillimin e hetimit apo të aktakuzës. Dëshmitari bashkëpunues mund të ketë kryer me shumë vepra penale dhe urdhëri për ndalimin e fillimit të procedurës penale, ndalimi i vazhdimit të saj apo ndalimi i shqiptimit të dënimit mund të jipet vetëm për disa nga 106

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

ato dhe në këtë rast në urdhër duhet shënuar veprat penale konkrete për të cilat ndalohet fillimi, vazhdimi i procedures penale apo shqiptimi i dënimit. Përmbajtja e bashkëepunimit do të thotë përmbajtja e asaj se çka do të dëshmojë dëshmitari bashkëpunues. Urdhëri për shpalljen e dëshmitarit bashkëpunues mund të revokohet në kërkesë të prokurorit publik. Urdhërin mund t’a revokojë kolegji prej tre gjyqëtarëve kur gjen se vërtetohet së dëshmia e dëshmitarit bashkëpunues është e rreme apo nuk është e plotë në masën për të cilën është arritur marrëveshja për përmbajtjen e bashkëpunimit. Me deklarim të rrejshëm dëshmitari bashkëpunues kryen veprën penale Deklarata e Rrejshme e dëshmitarit bashkëpunues nga neni 308 paragrafi 1 dhe me rastin e marrjes së tij në pyetje gjyqëtari i procedures paraprake apo kryetari i trupit gjykeus duhet t’i tërheqin vërejtjen për këtë dhe ai duhet të nënshkruajë procesverbalin se është njohtuar dhe i ka kuptuar pasojat e dëshmisë së rreme.

KAPITULLI XXIII AKTAKUZËS

-

AKTAKUZA

DHE

KONFIRMIMI

I

A. NGRITJA E AKTAKUZËS Aktakuze mund të paraqesin prokurori publik dhe paditesi subsidiar ndërsa paditesi privat vetem propozimakuzë. Aktakuza mund të ngritet në bazë të provave të mbledhura në procedurën e hetimit, në praktiken gjyqësore e emërtuar si aktakuze pas hetimit, dhe në bazë të informacioneve që disponon prokurori publik dhe për të cilat ai vlerson së paraqesin bazë të mjaftueshme për ngritjen e aktakuzes, në praktiken gjyqësore e emërtuar si aktakuzë e drejteperdrejte. Informacionet që i disponon prokurori publik janë kryesisht informacione të mbledhura me masat e fshehta dhe teknike të vezhgimit dhe hetimit. Me rastin e paraqitjes së aktakuzes së drejteperdrejte prokurori publik do të duhej të jete i vemendshem sepse gjyqtari i procedurës paraprake ka autorizim të vlersoj së informacionet dhe provat e prezentuara mbeshtesin apo jo dyshimin e bazuar së i pandehuri ka krye vepren penale dhe nëse gjen së ato ato nuk janë të tilla do ta pushoje procedurën dhe hudhe aktakuzen, neni 316 par. 1 nepragrafi 4. Me aktakuze percaktohet personi apo persosnat të cilit duhet gjykuar dhe vepra apo veprat penale për të cilat ekziston dyshim i arsyeshem së ai apo ata i kanë kryer. 107

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Aktakuza në parim është parashtrese që paraqitet me shkrim dhe sikur edhe të gjitha parashtresat tjera duhet të permbaje të gjitha ato që janë të nevojshme për të mund me veprua sipas saj. Emri dhe mbiemri i të pandehurit percktojne personin të cilit duhet gjykuar ndërsa të dhënat e tij personale kanë të bëjne emrin dhe mbiemrin e prindërve, për nenen edhe mbiemri i vajzerise, datelindjen, vendlidjen, perkatesine kombetare, shtetesine, punesimin, gjendjen statusore, gjendjen ekonmike, të dhënat mbi paraburgimin dhe arrestin shtepiak, të dhënat mbi denueshmerine e mëparme apo procedurat penale që eventualisht zbatohen ndaj tij. I dyshuari dhe i pandehuri janë të detyruar të tregojne të dhënat për identitetin e tyre. Mirpo nuk prjashtohet mundesia që ai të jep identitet të rreme apo edhe të mos e tregoje fare identitetin e tij pa marre parasysh pasojat që mund të këtë për caktimin dhe zgjatejen e paraburgimit. nëse gjer në momentin e paraqitjes së aktakuzes nuk mund të vertetohet identiteti i tij atëherë atij i vehet një emër me të cilin ai percaktohet në ate procedurë penale. Te dhënat mbi paraburgimin dhe arrestin shtepiak kanë rendesi për llogaritjen e tyre në vendimin eventual me të cilin gjykata do ta gjykoje të pandehurin, të dhënat mbi denueshmerine e mëparme kanë rendesi me rastin e marrjes së vendimit mbi denimin ndërsa të dhënat për procedurat tjera janë me rendesi për bashkimin e procedures. Eshte e domosdoshme që për veprat penale të perdoret emertimi ligjor i tyre dhe jo shkurtesat si psh. vepra penale armembajtje pa leje nga neni 328 par. 2 apo shtija e paautorizuar e narkotikve nga neni 229 par. 1. Koha e kryerjes së veprës penale është rrethanë me rendesi primare lidhur me gjendjen faktike e sidomos për vertetimin e alibise së të pandehurit. Koha është me rendesi edhe për aplikimin e drejtë të dispozitave mbi parashkrimin e ndjekjes penale. Vendi i kryerjes e veprës penale është me rendesi për percaktimin e kompetences teritoriale të gjykates, gjykatat gjithnjë janë të detyruara të kujdesen sipas detyrës zyrtare për kompetencen e tyre teritoriale. Objekti në të cilin është krye vepra penale nekupton, edhe pse gjuhesisht jo nga së njeriu nuk mund të jete objekt, edhe njeriun ndaj të cilit kryehen penale kundër jetes dhe trupit, kundër integritetit seksual, ne raste të caktuar ato kundër trafikut publik etj. Mjeti apo mjetet me të cilat është krye vepra penale janë të rëndësishme për vlersimin e pershtatshmerise së tentatives dhe vertetimin e dashjes së të pandehurit. Rrethane tjera të nevojshme për percaktimin me të sakt të veprës penale mund të jene, vetia e të pandehurit nga së disa vepra penale mund ti 108

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

kryej vetem personat me veti të caktuara, personi pergjegjes, prindi, kujdestari etj. Te gjitha këto duhet perfshi në pershkrimin e ngjarrjes për të cilen duhet gjykua gjykata. Gjykata nuk është e lidhur me kualifikimin juridik të veprës penale të dhënë në aktakuze por është e lidhur me gjykimin e ngjarrjes nga e kaluara e cila është prezentua në aktakuze. Shpjegimi i arsyeve për ngritjen e aktakuzes është arsyetimi që ajo duhet ta permbaje. në arsyetim prokurori publik jep pershkrimin e shkurter të provave materiale, deshmive, mbrojtejs së të pandehurit, vlersimin e tyre, arsyet pse gjykata duhet besoje provës apo provave të caktuara dhe arsyet që tregojnë së nuk perjashtohet pergjegjesia penale e të pandehurit dhe arsyet që tregojnë së i pandehuri ka krye mu vepren penale për të cilen akuzohet e jo ndonje tjeter . Nga percaktimi i gjykatës vertetohet së cilës gjykate i është paraqitur aktakuza ndërsa rekomandimi mbi provat që duhet prezentuar në shqyrtimin gjyqsor, emrat e ekspertve dhe deshmitarve që duhet ftuar në shqyrtimin gjyqësor dhe rekomandimi për shkresat që duhen lexuar kanë për qellim që ti mundesojne gjykatës të vlersoje dhe planifikoje kohen e nevojshme për mbajtjen dhe kohezgjatjen e shqyrtimit gjyqsor. Propozimi në aktakuze për caktimin e paraburgimit kur i pandehuri gjendet në liri si dhe propozimi për heqjen e paraburgimit kur ai është në praburgim duhet arsyetuar. të pandehurit që gjendet në liri paraburgimi mund ti caktohet për të gjitha arsyet nga neparagrafi 2 i paragrafit 1 të nenit 281. Edhe pas ngritjes së aktakuzes i pandehuri mund të ndikoje në deshmitare, në të demtuarin, bashkekryresit apo ekspertet. Nëse i pandehuri është në praburgim prokurori publik nuk mund të propozoje në aktakuze vazhdimin e tij. Kur i pandehuri është në praburgim dhe prokurori publik nuk propozon heqjen e paraburgimit gjykata, sipas detyrës zyrtare, në afat prej tri diteve vlerson së a eksiztojne ende kushtet për mbajtjen e të pandehurit në paraburgim, neni 306 paragrfi 5. B. TË DREJTAT E TË PANDEHURIT NË SEANCEN E KONFIRMIMIT TË AKTAKUZES. Seanca për konfirmimin e aktakuzes zbatohet sipas dispozitave të shqyrtimit gjyqësor sa i perket udheheqjes, shtyerjes dhe nderprerjes mirpo ajo nuk është seance publike. Ajo mbahet me së voni dy muaj dite nga dita e ngritjes së aktakuzes,neni 312 paragrafi 2. I pandehuri dhe mbrojtësi kanë të drejtë të konsultohen dhe pergadisin mbrojtjen prandej është detyre e gjykatës që aktakuzen t`ua 109

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

dorëzoj se paku tetë dite para dites së mbajtjes së séances për konfimimin e aktakuzes. E drejta e të pandehurit për të hequr dore nga shqyrtimi i aktakuzes dhe provave nekupton heqjen dore nga e drejta për të kundershtua aktakuzen sa i perket pershkrimit të ngjarrjes, kualifikimit juridik të veprës penale dhe pranueshmerise së provave që mbeshtesin aktakuzen. Te heq dore nga seanca për konfimimin e aktakuzes ka të drejtë i pandehuri nëse paraqet kundërshtim me shkrim kundër aktakuzes dhe pranueshmerise së provave. Kundershtimi i të pandehurit dhe kerkesa e tij për shpalljen e ndonje provë të papranueshme vendoset nga gjyqtari për konfirmim të aktakuzes pa mbajtjen e seances për konfirmim, neni 312. Seanca për konfimimin e aktakuzes duhet mbajtur gjithsesi nëse i pandehuri nuk ka heq dore nga séanca e tille. Mosdeklarimi i të pandehurit se heq dorë nga seanca për konfirmim të aktakuzes nënkupton së ai dëshiron që të vazhdohet me seancën. Thirrja e dorzuar të pandehurit për seancen për konfirmim të aktakuzes duhet të jete thirrje e cila permban njohtimin për të drejten e të akuzuarit të heq dore nga shqyrtimi i aktakuzes, të heq dore nga séance për konfimimin e saj dhe të drejten e praqitjes së kundershtimit me shkrim kundër aktakuzes dhe pranueshmerise së provave dhe të drejten në vazhdimin e seances. Prokurori publik është i detyruar ti dorzoje mbrojtesit materialet nga neni 307 pragrafet 1, 2 dhe 3. nëse ai nuk ka mbrojtës këto duhet dorzuar të pandehurit nga se mbrojtësi nuk mund të këtë në procedurë të drejta me të medha së i pandehuri. Edhe mbrojtësi i të pandehurit, apo i pandehuri që nuk ka mbrojtes, njohtohet në thirrje për seancen për konfirmimin e aktakuzes për detyrimin e tij nga neni 308. C. VENDIMET E GJYQTARIT PËR KONFIRMIMIN E AKTAKUZES Perveq vendimit mbi konfirmimin e aktakuzes dhe pranueshmerise së provave në bazë të nenit 312 dhe mbi konfirmimin e aktakuzes kur i pandehuri pranon fajsine, neni 315, gjyqtari për konfirmimin e aktakuzes mund të marr edhe vendimin mbi hudhjen e aktakuzes dhe pushimin e procedurës penale kur gjen se janë plotësuar ndonjë nga kushtet e parapara në nenin 316 paragrafi 1 dhe 2 të KPPPK. Vepra penale nuk është vepër penale nëse si e tille nuk është e parapare me ligj, nuk janë percaktuar me ligj tiparet e saj dhe për të cilen me ligj nuk ështe parapa sankcioni penal ose masa e trajtimit të detyrueshem, neni 6, apo është vepër e rendesise së vogel, neni 7, vepër e kryer në 110

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

mbrojtje të nevojshme, neni 8 dhe në kushtet e nevojes ekstreme neni 9 . Rrethanat që perjashtojne pergjegjesine penale mund të jene mosha, paaftesia mendore, mungesa e lidhjes shkakore, lajthimi faktik, lajthimi juridik etj. Nuk mund të ndermirret ndjekja penale pas kalimit të afatit të parashkrimit, relative nëse procedura penale nuk ka filluar dhe absolut nëse ajo nuk ka perfundura në afatin e parashkrimit të tille. Njekja penale nuk mund të ndermirret as në rastin e amnistise apo faljes. Fakti së në seancen për konfirmimin e aktakuzes nuk nxirren prova me marrjen e deshmitarve apo ekspertve në pyetje dhe as nuk prezentohen prova tjera, neni 314 paragrafi 6, nuk e liron gjyqtarin për konfirmimin e aktakuzes të vlersoje provat dhe mjaftueshmerine e provave të propozuara nga paditesi. Vlersimi i tille i gjyqtarit të procedurës paraprake nuk do të thote vlersim i lire i provave të cilen të drejtë e ka trupi gjykues apo kryetari i tij kur qeshtjen e gjykon një gjyqëtar i vetem. Ky vlersim ka të beje me mjaftueshmerine e provave që mbeshtesin dyshimin e bazuar. Kur gjyqtari i procedurës paraprake shpall të papranueshme provat e prezentuara në anktakuze, apo gjen se aktakuza dyshimin e bazuar e mbeshtet vetem në prova në bazë të së cilave i pandehuri nuk mund të shpallet fajtor, neni 157 do të thotë se nuk ka prova të mjaftueshme që mbështesin dyshimin e bazuar dhe gjyqtari për konfimimin e aktakuzes do të hudhe aktakuzen dhe pushoje procedurën penale. D. ANKESA KUNDËR AKTAKUZES

AKTVENDIMIT PËR

HUDHJEN E

Kunder aktvendimit mbi konfimimin e aktakuzes nuk është e lejuar ankesa nga së me konfimimin e aktakuzes qeshtja penale i kalohet gjykatës për gjykim ndërsa kundër aktvendimit mbi hudhjen e aktakuzes dhe pushimin e procedurës penale ka të drejtë ankese prokurori publik dhe i demtuari. Duke i dhënë ketyre këtë të drejtë sigurohet zbatimi i parimit të dyshkallshmerise në vendosje. Aktvendimi për hudhjen e aktakuzes mund të kundrshtohet për arsyet nga neni 402 par. 1 neparagrafet 1, 2 dhe 3.

111

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

PJESA E KATËRT SHQYRTIMI GJYQESOR DHE AKTGJYKIMI KAPITULLI XXXIV- SHYRTIMI GJYQESOR A. ARSYET E PERJASHTIMIT TË PUBLIKUT Shqyrtimi gjyqësor në parim, neni 328 par.1është i hapur dhe në të mund të marrin pjese personat e rritur pa kurfar kufizimi. I vetmi kusht është që ata të mos jene të armatosur me arme apo mjete të rrezikshme. Për këtë qellim është i lejuar kontrolli fizik i personave që marrin pjesë në shqyrtimin gjyqësor. Perjashtimin mund ta bëj gjykata sipas detyrës zyrtare apo në propozim të paleve. Perjashtimi asnjehere nuk mund të behet pa degjimin e paleve sepse kjo paraqet shkelje esenciale të dispozitve të procedurës penale nga neni 403 paragrafi 1 neparagrafi 4. Perjashtimi i publikut mund të urdherohet nga i tere shqyrtimin gjyqësor ose vetëm nga një pjesë e caktuar e tij që kryesisht ka të bëj me prezentimin e ndonje prove të caktuar. Arsyetimi i aktgjykimit duhet të permbajë arsyera për perjashtimin në të kunderten atij i mungojne arsyerat lidhur me faktet vendimtare. Sekreti zyrtar nuk ka të bëj me procedurën penale por me ruajtjen e sekretit të asaj që mesohet nga degjimi i deshmitarve të privilegjuar të cilet në shqyrtim gjyqësor merren në pyetje pasi të jene liruar me parë nga organi kompetent nga detyra e ruajtjes së sekretit zyrtar apo ushtarak. Ruajtja e rendit publik nekupton ruajtjen e rendit publik në gjykatore, në ndertesen e gjykatës dhe jashte saj në vendin ku është selia e gjykates. Ruajtja e jetes së të akuzuarit, të dëmtuarit apo personave tjere ka të bej me ruajtjen e integritetit të tyre fizik ndërsa ruajtja e jetes së tyre familjare do të thote pengimi i publikut për të mesuar diçka nga jeta e tyre familjare e cila do të kishte pasoja për integritetin e tyre moral. Femijet, sidomos kur janë viktima të veprave penale kundër integritetit seksual, trafikimit me njerez etj. janë shume të ndijshem dhe 112

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

është në interes te tyre që të mos mesohet së cka kanë pesuar ata gjatë kryerjes së veprës penale. Ruajtja e të dëmtuarit dhe deshmitarit, kur kemi të bëjme me deshmitarin me anonimitet të kufizuar dhe ate me anonimitet të plote, është detyre e shtetit dhe mosperjashtimi i publikut nga shqyrtimi gjyqësor ka gjasa se mund të zbuloje identitetin e tyre dhe ta sjelle jeten e tyre në rrezik. Nëse publiku është perjashtuar nga i tere shqyrtimi gjyqësor dhe shqyrtimi nderpritet dhe nuk ka nevoje të filloje perseri, me rastin e vazhdimit të tij, nuk ka nevoje të mirret vendim tjeter për perjashtimin e publikut por, nëse shqyrtimi gjyqësor i nderprere fillon serish atëherë duhet marre vendim të ri për perjashtimin e publikut nga se kemi të bëjmë me një shqyrtim të ri gjyqesor. B. PRISHJA E RENDIT NË SHQYRTIMIN GJYQESOR Kryetari i trupit gjykues udhëheq me shqyrtimin gjyqesor dhe kujdeset për mbajtjen e rendit në gjykatore dhe ruajtjen e dinjitetit të gjykatës dhe për këtë ai ua terhjek vrejtjen të pranishmeve menjihere pas hapjes së shqyrtimit gjyqesor, neni 333 paragrafai 1 dhe 335 paragrafi 1. Prishja e rendit në shqyrtimin gjyqesor do të thot pengimi i rrjedhes së qete të shqyrtimit gjyqesor ose mosveprimi sipas urdherave të kryetarit të trupit gjykues. në të dy rastet kemi të bëjmë me pengimin e zhvillimit të papenguar të shqyrtimit gjyqesor. Rendin në shqyrtimin gjyqesor mund ta prishe çdo pjesmarres, i pandehuri, mbrojtesi, prokurori publik, perfaqsuesi ligjor apo i autorizuar, i demtuari, dëshmitari apo çdo person tjeter i pranishem ne gjykatore. Çdo të pranishmi në shqyrtimin gjyqësor me rastin e prishjes së rendit kryetari i trupit gjykues i terhjek së pari vrejtjen dhe kur kjo nuk ka sukses mund të ndermerr masen e largimit të te pandehurit nga shqyrtimi gjyqësor ndërsa personat tjere, përveq prokurorit publik, mund ti largoje dhe në të njëjtën kohë ti denoje me gjobe gjer me 1.000 eruro. Aktvendimi mbi denimin me gjobe është aktvendim i posaqem i perpiluar dhe arsyetuar me shkrim dhe kundër tij është e lejuar ankese e posaqme neni 337 paragrafi 1. Dispozita e nenit 336 paragrafi 2, në të tri gjuhet, është në kundershtim me vetevehten dhe parimet themelore të shqyrtimit gjyqesor. Në të thuhet se i akuzuari mund të nxirret perkohesisht nga gjykatorja por nëse është marre në pyetje në shqyrtimin gjyqësor ai mund të nxirret gjatë tere kohes së shqyrtimit të provave. në bazë të nenit 371 paragrafi 1 i pandehuri mirret në pyetje pas perfundimit të procedurësse nxjerrjes së provave dhe 113

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

marrja e tij në pyetje para nxjerrjes së provave praqet shkelje esenciale të dispozitave të procedurëspenale neni 403 par. 1 neparagrfi 9. Kur i akuzuari pranon fajsine dhe gjykata bindet së me rastin e pranimit të fajsise janë permbushur kerkesat nga neni 315 paragrafi 1 në shqyrtimin gjyqesor nuk nxirren provat por shqyrtimi gjyqesor vazhdohet me dhenien e fjaleve perfundimtare. Nga kjo rrjedh se nga dispozita e nenit 336 paragrafi 2, fjalia e parë duhet hequr presa e dytë dhe fjalet “ por nëse ai është marre në pyetje në shyrtimin gjyqësor, atëherë ai mund të nxirret”. Heqjen e ketyre fjaleve nga kjo dispozite e kushtezon dhe arsyeton fjalia e dytë e saj në të cilen thuhet se kryetari i trupit gjykues para perfundimit të procedurës se provave, që nënkupton edhe para marrjes së tij në pyetje, therret të akuzuarin dhe e njohton për rrjedhen e shqyrtimit gjyqesor. në rastin e tille i pandehuri nuk ka qene prezente në shqyrtim gjatë nxjerrjes së provave dhe ai ka të drejtë të njojhtohet me to dhe ti kundershtoje ato me marrjen në pyetje ndërsa ka edhe të drejtë të propozoje prova të reja, neni 370. I pandehuri i nxjerre nga shqyrtimi gjyqësor gjatë nxjerrjes së provave dhe i thirrur për tu njohtua nga kryetari i trupit gjykues për rrjedhen e shqyrtimit gjyqësor nëse serish vazhdon të prish rendin mund të nxirret serish nga shqurtimi gjyqësor dhe me këtë rast e humbe edhe të drejten edhe në dhenien e fjales perfundimtare. Në rastin e ketille atij aktgjykimin ia komunikon kryetari i trupit gjykues apo gjyqtari i trupit gjykues në prani të procesmbajtesit dhe për një komunikim të tille hartohet procesverbal. Mbrojtesit dhe perfaqsuesit të autorizuar që vazhdojen me prishjen e rendit edhe pas denimit me gjobe mund tu mohohet e drjeta në mbrojtje apo perfaqesim. i pandehuri dhe i dëmtuari kanë të drejtë të angazhojne mbrojtës apo perfaqsues të autorizuar tjeter. Kur i pandehuri kerkon të angazhoje mbrojtës tjeter shqyrtimi gjyqësor nderpritet ndërsa sa i perket perfasuesit të autorizuar nderprerja e shqrytimit gjyqësor nuk është e detyruar. Për mohimin e të drejtes në mbrojtje mbrojtesit dhe në perfaqsim perfaqsuesit të autorizuar mirret aktvendim në procesverbal dhe ai nuk u dergohet paleve nga së ndaj aktvenedimit të tille nuk është e lejuar ankesa e veqant, neni 336 paragrafi 3. Edhe paditesi subsidiar dhe ai privat mund të largohen nga shqyrtimi gjyqësor po qe se vazhdojne me prishjen e rendit pas denimit me gjobe. Ata në shqyrtimin gjyqësor mund të jene prezent së bashku me perfaquesit e tyre të autorizuar apo ligjor. Kur bashke me ta janë prezent edhe perfasuesit e tyre shqyrtimi gjyqësor nuk nderpritet, vazhdohet me perfaqsuesit e tyre por kur ata nuk kanë perfaqsues të autorizuar apo ligjor, shqyrtimi nderpitet dhe vazhdohet pasi ata të angazhojne perfaqsues të autorizuar. Femiun apo të miturin e demtuar si paditës apo paditës subsidiar 114

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

mund ti perfaqsojne perfaqsuesi i autorizuar, prinderit apo kujdestaret. Në se femiu apo i mituri ka të dy prinderit secili prej tyre mund të jete perfaqsues i tij ligjor dhe nëse njeri prej tyre është larguar nga shqyrtimi gjyqësor perfaqsimin mund ta merr prindi tjeter. Kunder prokurorit publik nuk mund të mirret vendim për dënim me gjobe nëse ai edhe pasi ti jete terhjek vrejtja vazhdon të prish rendin në shqyrtimin gjyqësor por për këtë mund të njohtohet kryeprokurori i tij e nëse kemi të bëjmë me prishjen e rendit nga ana e kryerpokurorit atëherë njohtohet kryeprokurori publik i prokurorise publike drejteperdrejte me të larte. Nëse shqyrtimi gjyqësor ndërpritet nga kryeporkurori publik mund të kerkohet të caktoje një prokuror publik tjeter për të përfaqsuar qeshtjen në vazhdim të shqyrtimit gjyqesor. Gjykata domosdoshmerisht duhet ta njohtoje Oden e Avokatve të Kosovës për denimin e avokatit me gjobe dhe për largimin e tij nga shqyrtimi gjyqesor, neni 336 paragrafi 7. C. SHTYRJA DHE NDERPRERJA E SHQYRTIMIT GJYQESOR Shtyerja e shqyrtimit gjyqesor mund të behet për arsye të nevojes së nxjerrjes së provave të reja kryesisht ato që palet i kanë propozuar gjatë shqyrtimit gjyqesor dhe gjykata ka aprovua propozimet e tille ndërsa prova nuk mund të nxirret aty për aty. Palet kanë të drejtë të propozojne prova dhe ato ti sjellin në shqyrtimin gjyqësor apo dëshmitarët dhe ekspertet që propozojne të degjohen ti therrasin të vijne në gjykate diten e mbajtjes së shqyrtimit gjyqsor. Në këtë rast gjykata mund të vendos të nxjerr menjehere proven materiale apo degjimin e ekspertit apo deshmitarit Prove e re është edhe paraqitja e çrregullimit apo paaftesise mendore të te akuzuarit pas kryerjes së veprës penale. I akuzuari i tille nuk mund të percjell shqyrtimin gjyqësor dhe ai duhet shty. Shqyrtimi gjyqesor në parim duhet shty për kohë dhe date të caktuar. Kur te i pandehuri verehen shenja të çrregullimit apo paaftesise mendore dhe duhet sherim i tij shqyrtimi kryesor nuk mund të shtyhet për dite dhe kohë të pacaktuar dhe shqyrtimi i ri gjyqesor nuk do të caktohet para së të vertetohet së ai është sheruar. Shqyrtimi i shtyre gjyqësor domosdoshmërisht duhet të filloje përsëri në rastet e ndryshimit të perberjes së trupit gjykues dhe kur shtyerja ka zgjatur më shumë së tre muaj, është ndryshuar trupit gjykues, nëse është ndryshuar kryetari apo secili prej anetarve të trupit gjykues.

115

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

D. PERMBAJTJA GJYQESOR.

E

PROCESVERBALIT MBI SHQYRTIMIN

Procesverbali mbi shqyrtimin gjyqesor është pasqyre e asaj që është zhvilluar gjatë mbajtjes së tij. Shenimi i kohes së mbajtjes së shqyrtimit gjyqesor është me rendesi për të vlersuar së a ka pasur shtyerje të shqyrtimit gjyqesor me shume së tre muaj dhe për të vlersuar së a është deshte të filloje serish. Të dhënat mbi shtyerjen dhe nderprerjen e shqyrtimit gjyqësor nuk shenohen në aktgjykim dhe vertetimi i tyre mund të behet vetem me shiqimin në procesverbal. Aktgjykimi mund të kudershtohet edhe për arsye se ajo që thuhet në arsyerat e tij është në kundërshtim me permbajtjen e provave në shkresa të lëndës dhe me rastin e shqyrtimit të aktgjykimit të kundershtuar për këtë arsye procesverbali, mirpo jo vetem ai, sherben si bazë për vertetimin e bazueshmerise së pretendimeve të tilla. Ne permbajtjen e procesverbalit mbi shqyrtimin gjyqesor palet mund të ndikojne me propozimet dhe vrejtjet e tyre. Vrejtjet mund të behen lidhur me të gjitha ato që shenohen në procesverbal, vrejtjet në perberjen e trupit gjykues dhe në saktesine e shenimit të deshmive apo deklaratave të bera. Aktgjykimi mund të kundershtohet për arsye së ai bazohet në prova që nuk janë nxjerre në shqyrtimin gjyqsor, neni 387 dhe nëse aktgjykimi kundershtohet për këtë bazë vertetimi i pretendimeve të tilla mund të behet vetem me shiqimin në procesverbal. Palet kanë të drete të propozojne nxjerrjen e provave të reja në shqyrimin gjyqesor dhe propozimet e tilla shenohen në procesverbal pa marre parasysh a aprovohen apo jo. Palet kanë të drejtë të komentojn proven e nxjerr dhe menyren e marrjes së saj në shqyrtimin gjyqesor menjehere pas marrjes së provës dhe këto komente duhet të shenohen në procesverbal. Shenimi i pyetjeve të drejtuara të pandehurit,dëshmitarit apo ekspertit në procesverbal parashtrimin e të cilave ka refuzuar kryetari i trupit gjykues apo trupi gjykues është i rendesishem për të vlersuar se a është vertetuar drejtë dhe në mënyrë të plotë gjendja e fakteve. Shenimi i dispozitivit të plotë në procesverbal është me rendesi sepse dispozitivi nga procesverbali mbi shqyrtimin kryesor është dispozitivi burimor, origjinal, i aktgjykimit. Pas shpalljes së aktgjykimit në procesverbal duhet shënuar faktin se gjykata i ka paralajmerua palet në detyrimin e paralajmrimit të ankeses dhe paralajmrimin nëse ai behet menjehere pas shpalljes së aktgjykimit. 116

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

E. FILLIMI I SHQYRTIMIT GJYQSOR Prokurori publik dhe paditesi privat apo ai subsidiar lexojne aktin akuzues që i kanë paraqitur gjykatës me shkrim sepse ai akt akuzues i është dorzuar të pandehurit dhe mbrojtesit. Kryetari i trupit gjykues që udhëheq me shqyrtimin gjyqesor mund të vendos që ta prezentoje vete aktin akuzues të paditesit subsidiar apo privat pa ua kontestua atyre të drejten që ta plotesojne prezantimin e bere nga kryetari i trupit gjykues. Leximi i aktit akuzues, që paraqet edhe fillimin e shqyrtimit gjyqësor ka rendesi për tu njohtuar me të antaret e trupit gjykues dhe publiku të cilet rendom nuk kanë njohuri se për cka dhe kujt do ti gjykohet. Gjyqtari për konfirmimin e aktakuzes me rastin e marrjes së vendimit mbi konfirmim nuk është i lidhur me kualifikimin juridik të paditesit të dhënë në aktakuze dhe rrjedhimisht kesaj mund ta konfirmoje aktakuzen për ndonje vepër tjeter e jo për ate që i pandehuri është akuzuar me aktakuzen e paraqitur me shkrim, 316 paragrafi 6. në rastin e tille vepra penale për të cilen do të gjykohet është vepra penale e percaktuar në aktvendimin mbi konfirmimin e aktakuzes. F. RENDI I PREZENTIMIT TË PROVAVE Rendin e prezentimit të provave në shqyrtimin gjyqesor e cakton kryetari i trupit gjykues mirpo ai nuk mund të percaktoje që i pandehuri të mirret në pyetje para prezentimit të provave sepse kjo praqet shkelje esenciale të dispozitave të procedures penale, neni 403 pararagrfi 1 neparagrfi 9 Se pari, në parim, prezenton provat e veta paditesi ndërsa pas tij mbrojtësi apo i pandehuri që nuk ka mbrojtes. Kjo është e rëndësishme sepse i pandehuri me rastin e marrjes së tij në pyetje mund të ballafaqohet me provet e prezentuara nga paditesi ndërsa me këtë atij i ipet mundesia që para së të mirret në pyetje të këtë pasqyre lidhur me të gjitha provat që e ngarkojne apo e shfajsojne. Ne dispoziten e nenin 360 paragrafi 3 nuk është thene së kur është radha e të dëmtuarit të prezentoje provat e veta por duke pasur parasysh së rendi i dhenies së fjales perfundimtare është percaktuar me ligj dhe së i dëmtuari është ai që jep fjalen perfundimtare pas prokurorit publik, neni 380, i demtuari duhet edhe të prezentoje provat e veta pas prokurorit publik dhe para mbrojtjes 117

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Ne shqyrtimin gjyqesor së pari prezentohen provat e propozuara me parë e pastaj provat të cilat janë propozuar në shqyrtimin gjyqesor dhe për të cilat gjykata ka marre vendim të nxirren në shqyrtimin gjyqesor. Perveq provave të propozuara nga palet dhe i dëmtuari gjykata gjithnji, sipas detyrës zyrtare mund të vendos të prezentohen edhe prova që ajo gjen së duhet prezentua e që janë me rendesi për vertetimin e plote dhe të drejtë të gjendjes faktike. Kunder vendimit të gjykatës me të cilin refuzohet propozimi për nxjerrjen e një provë të caktuar nuk është e lejuar ankese e posaqme por nxjerrja e provës së refuzuar një here mund të kerkohet perseri gjer në përfundim të shqyrtimit gjyqesor. G. NDRYSHIMI DHE ZGJERIMI I AKTAKUZES Paditesi nuk mund ta ndryshoje aktin akuzues para së të filloje shqyrtimi gjyqesor dhe perfundoj prezentimi i provave sepse këtë të drejtë e gezon vetem në ratstin kur provat e nxjerra në shqyrtimin gjyqesor tregojnë së vertetohet një gjendje tjeter faktike nga ajo e paraqitur në aktin akuzues. Me ndryshimin e aktakuzes para fillimit të shqyrtimit gjyqësor do të mohohej e drejta e të pandehurit që lidhur me aktakuzen të deklarohet në seancen për konfirmimim e aktakuzes apo e drejta e paraqitjes së kundershtimit me shkrim kur hjek dore nga seanca për konfirmim. Eshte e drejtë e paditesit të ndryshoje aktin akuzues dhe pershkrimin t`ia pershtat gjendjes së vertetuar me provat e nxjerra në shqyrtimin gjyqesor dhe paditesi do të duhej ta beje këtë gjithnjë kur kjo paraqitet e nevojshme nga së rrezikon ta humbe rastin. Kur gjendja e fakteve në shqyrtimin kryesor ndryshon paditesi ka dy mundesi të ndryshoje aktin akuzues gojarisht në shqyrtimin gjyqesor apo të kekoje që shqyrtimi gjyqesor të nderpritet për pergaditjen e aktakuzes së re. Gjykata nuk është e detyruar të aprovoje kërkesën për nderprerjen e shqyrtimit gjyqesor ndesra nëse kërkesën e tille e aprovon i cakton paditesit afatin brenda të cilit ai është i detyruar të paraqes aktakuzen me shkrim sepse kopja e saj duhet dorzuar të pandehurit para vazhdimit të shqyrtimit gjyqesor. Për aktakuzen e ndryshuar nuk zbatohet procedura e konfirmimit. Kur prokurori publik ndryshon gojarisht aktakuzen apo e zgjeron ate në shqyrtimin gjyqësor gjykata, varësisht nga vellimi dhe rendesia e ndryshimit apo zgjerimit, në kërkesë të mbrojtesit dhe të pandehurit mund të nderprese shqyrtimin gjyqesor për tu mundesua atyre pergaditjen e mbrojtjes. 118

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Janë dy mundesi të zgjerimit të aktakuzes në shqyrtimin gjyqesor, i pari kur i pandehuri në shqyrtimin gjyqesor kryen vepër të re penale dhe i dyti kur në shqyrtimin gjyqesor mesohet për një vepër tjeter penale të kryer nga i pandehuri. Vepra e re e kryer në shqyrtimin gjyqesor apo ajo e kryer me parë nga i pandehuri dhe e zbuluar në shqyrtimin gjyqesor mund të mos jete në kompetencë lendore të gjykatës prane të cilës është duke u mbajtur shqyrtimi gjyqesor dhe nëse kjo ndodhe gjykata, pas degjimit të paleve, mund t`ia dergoje shkresat gjykatës me të larte për të gjykuar për të dy veprat penale në një procedurë të vetme. Kjo është edhe në interes të te pandehurit. Ai ka të drejtë në një procedurë unike sepse do të kishte shpenzime me të vogla dhe nuk do të sjellej në pozite që të këtë dy aktgjykime të formes së prere dhe të kerkoje me vone rishikimin e procedurëspenale. Gjykata domosdoshmerisht nuk është e obliguar të gjykoje edhe për vepren penale për të cilen është zgjeruar aktakuza dhe mund të vendos që për këtë vepër penale të gjykohet ndaraz në një shqyrtim tjeter gjyqesor. Zgjerimi i aktakuzes mund të behet me goje apo me shkrim. nëse është bere me shkrim kopja e aktakuzes së zgjeruar i dorëzohet të pandehurit para vazhdimit të shqyrtimit gjyqësor dhe procedura për konfirmimin e aktakuzes së zgjeruar edhe me këtë rast nuk zbatohet. H. FJALA PERFUNDIMTARE E PALEVE Fjalen perfundimtare mund ta japin paditesi, i demtuari, mbrojtësi dhe i pandehuri. Pjesmarresit tjere në procedurë nuk kanë të drejtë në dhenien e fjales perfundimtare. Shqyrtimi gjyqësor është gojor dhe fjalet perfundimtare duhet të paraqiten gojarisht sepse palet duhet të dijne për konkluzionet, argumentet dhe propozimet e njera tjetres nga së kanë të drejtë tu pergjigjen atyre. Paraqitja e fjales perfundimtare vetem me shkrim nga ana e paditesit pa u dhënë ajo edhe gojarisht në shqyrtimin gjyqësor paraqet shkelje esenciale të dispozitave të procedurëspenale, neni 403 paragrafi 2 lidhur me nenin 381 paragrafi 1 i KPPK sepse të pandehurit i mohohet e drejta në mbrojtje nga së ai ka të drejtë ti komentoje pretendimet dhe konkluzionet e paditesit në fjalen e tij perfundimtare. Ne fjalen perfundimtare palet nuk mund tu referohen provave të shpallura të papranueshme. Fjala perfundimtare mund të mbeshtetet dhe ilustrohet me mjete të ndryshme që mund të shihen, shkrime të ndryshme, tabela apo inqizime tonike apo vizuele të marra me masa të fshehta të hetimit dhe vezhgimit. 119

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Karakteri dhe sjellja e deshmitarve gjatë procedurës penale dhe raporti i tyre me të pandehurin dhe të demtuarin janë me rendesi për të vlersuar besueshmerine e deshmive të tyre. Lidhur me kualifikimin jurdik të veprës penale paditesi mund të paraqes qendrimet e tij pse vepren për të cilen e ka akuzuar të pandehurin duhet kualifikua ashtu si konsideron ai. Paditesi, nëse kemi të bëjmë me vepra penale të denueshme me gjobe ose me burgim, ka të drejtë të propozoje llojin e denimit sepse në ligj nuk është thene shprehimisht së nuk e ka këtë të drejtë mirpo nuk mund të propozoje edhe lartesine e denimit. Ai mund të propozoje shqiptimin e denimit me kusht dhe vrejtjes gjyqësore. Kerkesen pasurore-juridike të te dëmtuarit nuk mund ta perfaqsoje prokurori publik. Këtë kërkesë mund ta paraqet vetem i dëmtuari dhe ai duhet të arsyetoje ate në fjalen perfundimtare. për ta arsyetuar bazen juridike e detyrimit të te pandehurit për ta permbushur kërkesën pasurore-juridike ai ka të drejtë të jep komente lidhur me pergjegjesine penale të te pandehurit dhe tu referohet provave që vërtetojnë pergjegjesine e tille. Mbrojtesi dhe i pandehuri para se të japin fjalet e tyre perfundimtare janë njohtua me fjalet perfundimtare të paditesit dhe të dëmtuarit dhe ata gjatë fjales së tyre perfundimtare kanë të drejtë të paraqesin pretendimet e veta lidhur me të gjitha ato qeshtje për të cilat kanë të drejtë paditesi dhe i dëmtuari dhe njekohesisht edhe tu referohen dhe dhënë pergjigje në fjalet e dhena perfundimtare të paditesit dhe të demtuarit. Nëse paditesi dhe i dëmtuari e komentojne fjalen perfundimtare të mbrojtesit apo të pandehurit mbrojtësi dhe i pandehuri kanë serish të drejtë tu pergjigjen komenteve të tyre dhe kjo siguron që fjala e fundit në shqytim gjyqesor gjithnjë të jete ajo e të pandehurit. I. ARSYET E HUDHJES SË AKTAKUZES Me këtë dispozite ligjedhenesi nuk ka respektur sistematiken e KPPPK. Hudhja e aktakuzes sipas dispozites së nenit 384 është parapa pas dispozitave që rregullojne procedurën e dhenies së fjaleve perfundimtare, që në parim është veprimi i fundit i paleve dhe gjykatës para shpalljes së pefundimit të shqyrtimit. Fakti se aktakuza, sipas paragrafit 1 të nenit 384 mund të hudhet edhe pasi të caktohet shqyrtimi gjyqësor tregon së ajo për arsyet nga kjo dispozite do të duhej të hudhej në mes të fazes pas konfirmimit të aktakuzes e gjer në fazen e caktimit të shqyrtimit gjyqësor, që është faza e pergaditjes së shqyrtimit gjyqsor. Arsyet e hudhjes së aktakuzes sipas kesaj dispozite janë të njejta me arsyet për të cilat gjyqtari i procedurës për 120

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

konfirmimin e aktakuzes mund ta hudhe aktakuzen dhe pushoj procedurën penale, neni 316 paragarfi 2. Parashikimi i kesaj dispozite në fazen e pergaditjeve për shqyrtimin gjyqësor dhe i mundesise së hudhjes së aktakuzes nga ana e kryetarit të trupit gjykues do ta arsyetonte ekzistimin e dispozites. Me një autorzim të tille gjykata do të eleminote gabimet eventuale të gjyqtarit të procedurës për konfimimin e aktakuzes kur ai të konfirmoje një aktakuze perkunder ekzistimit të arsyerave për hudhjen e saj dhe pushimin e procedurës penale, neni 316 paragrafi 1. në këtë drejtim flet edhe dispozita e nenit 384 paragrafi 2 që parasheh mundesine e hudhjes së aktakuzes edhe pas caktimit të shqyrtimit gjyqesor që nënkupton fazen para fillimit të tij. XXXV AKTGJYKIMI Ne mes të aktakuzes dhe aktgjykimit duhet të ekzistoje identiteti subjektiv dhe objektiv dhe realizohet me faktin së aktgjykimi mund ti referohet vetem personit apo personave të akuzuar me aktakuze dhe veprës apo veprave penale që është apo janë objekt i saj, neni 386 paragrafi 1. Aktakuza perfundimtare të cilës duhet referuar aktgjykimi është ajo prane së cilës ngel paditesi në fjalen perfundimtare. A. AKTGJYKIMI ME TË CILIN REFUZOHET AKTAKUZA Me rastin e marrjes së aktgjykimit me të cilin refuzohet aktakuza gjykata nuk leshohet fare në shqyrtimin e qeshtjes dhe vetem konstaton arsyet e refuzimit. Nëse paditesi terhiqet nga aktakuza nga momenti i hapjes së shqyrimit gjyqësor gjer në perfundimin e tij gjykata merr aktgjykim me të cilin refuzon aktakuzen. Gjykat nuk mund të vlersoje së a ka të drejtë apo jo prokurori publik të terhiqet nga aktakuza. Edhe pse parimi i legalitetit, neni 6 paragrafi 3, prokurorin publik e detyron të filloje ndjekjen penale kur ekziston dyshim i arsyeshem së është krye vepër penale që ndiqet sipas detyres zyrtare prokurori publik disponon me aktakuze dhe ai në çdo kohë mund të hjek dore nga ajo pa dhënë arsye në shqyrtimin gjyqesor për një veprim të tille. Ai nga aktakuza mund të terhiqet edhe në shqyrtimin gjyqësor që mbahet pran gjykates së shkalles së dytë. Paditesi subsidiar dhe paditesi privat nuk janë persona zyrtar prandaj ndjekja penale varet vetem nga vullneti i tyre. I dëmtuari posedon me të drejten e terhjekjes nga propozimi për ndjekje për veprat penale që ndiqen sipas propozimit dhe ai këtë propozim 121

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

mund ta terhjeke gjer në përfundim të shqyrtimit gjyqesor në mungese të propozimit të te dëmtuarit për veprat penale që ndiqen në bazë të propozimit prokurori publik e humb cilesine e paditesit të autorizuar dhe ai detyrohet të terhiqet nga akti akuzues. Askush nuk mund të gjykohet me shume së një here për të njëjtën vepër penale apo për vepër penale për të cilen me parë është liruar nga aktakuza me aktgjykim të formes së prere apo për të cilen vepër penale ndaj tij procedura penale është pushuar me aktvendim të formes së prere, neni 4 paragrafi 1. Veprimet hetimore të ndermarra nga ana e policise, prokurorit publik apo gjyqtarit të procedurësparaprake në fazen kur kryesi i veprës penale ende nuk është i njohur nuk nderprejn rrjedhen e parashkrimit të ndjekjes penale. Amistia dhe falja mund të jene bazë për refuzimin e aktakuzes nëse ato kanë të bëjnë me amnistine apo faljen nga ndjekja penale gjer në përfundim të procedures penale me aktgjykim të formes së prere. B. AKTGJYKIMI ME TË CILIN I AKUZUARI LIROHET NGA AKTAKUZA Vepra penale nuk është vepër penale nëse asaj i mungojne ndonje nga elementet qensore të veprës penale për të cilen i pandehuri është akuzuar apo nëse i mungon ndonje nga elementet e përgjithshme të veprës penale të paraprara në pjesen e përgjithshme të KPPK, nëse ajo nuk është e parapare me ligj, nëse ka rrethana që perjashtojne kunderligjshmerine dhe nëse ajo është e rrezikshmerise së vogel. Kunderligjshmerine e perjashtojne mbrojtja e nevojshme, neni 8, nevoja ekstreme, neni 9, urdherat nga larte, neni 10, kur plotesohen edhe kushtet tjera nga tre nenparagrafet e paragrafit 1 të këtij neni , dhe vepra e rendesise së vogel, neni 7 i KPPK. Për të perjashtua kundrligjshmerine sipas nenit 7 të KPPK është e nevojshme që vepra të permbaje të gjitha elementet qensore të veprës penale por ajo duhet të jete e rendesise së vogel. Rrethanat që perjashtojne pergjegjesine penale janë dhënë poshtu në pjesen e përgjithshme të KPPK dhe janë paaftesia mendore, neni 12 paragrafi 1. lajthimi faktik, neni 18 paragrafi 1., lajthimi juridik, neni 19 paragrafi 1, lidhja shkakore, neni 14 dhe mosha, neni 11 paragrfi 2 i KPPK. Penalisht është pergjegjes vetem kryesi të cilin dispozitat e përgjithshme të KPPK e percaktojne penalisht të pergjegjshem. Në kryerjen e një vepre penale në bashkepunim mund të marrin pjese persona që janë dhe 122

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

që nuk janë penalisht pergjegjes. Në se një person i afte të jete penalisht pergjegjes shtyt një femije nen moshen katermbedhjete vjeqare të kryej një vrasje, femiu nuk është penalisht pergjegjes për shkak të moshes por shtytesi është penalisht pergjegjes dhe mund të denohet brenda kufijve të denimit të parapare për ate vepër penale brenda të cileve do të mund të denohej kryesi. Lirimi i të pandehurit nga aktakuza sipas bazes së eksiztimit të rrethanave që perjashtojne pergjegjesine penale vjen në konsiderim vetem atëherë kur vepra penale është krye apo tentue kur tentativa është e denueshme sipas ligjit. Ndaj të pandehurit që vertetohet së vepren penale e ka krye në gjendje të paaftesise mendore prokurori publik mund të propozoje të urdherohet masa e trajtimit të detyrueshme psikiatrik, neni 76 i KPPK. Baza me e favorshme e lirimit nga aktakuza për të pandehurin është ajo së nuk është provuar së ai ka krye vepren penale për të cilen akuzohet. Në rastet nga nenparagragrafi 1 i këtij neni i pandehuri ka ndermarre veprime të caktuara me dashje apo nga pakujdesia apo nuk ka ndermarre veprimet të cilat është deshte ti ndermerr mirpo në veprimet e tij nuk përmbahen elementet qensore të një vepre penale ndërsa në rastin nga nenparagrfi 2 i pandehuri ka krye vepren penale por ka rrethana që perjashtojne pergjegjesine e tij penale. I pandehuri i liruar nga aktakuza sipas bazave nga nen paragrafet 1 të nenit 390 ka të drejtë të paraqes ankese kundër aktgjykimit lirues dhe të propozoje që të lirohet nga anktakuza sipas bazes nga neparagrafi 3, bazes së nuk është provua së ai ka krye vepren penale për të cilen akuzohet. C. AKTGJYKIMI ME TË CILIN I AKUZUARI SHPALLET FAJTOR. Dispozita e neparagrfit 1 të paragrafit 1 të nenit 391 thot së aktgjykimi duhet të këtë bazen e fakteve të aktgjykimit që përfshijnë konkretizimin e veprimeve të ndermarra apo mosveprimeve që është deshte ti ndermerr i pandehuri kur ai ka qene i detyruar të veproje, faktet dhe rrethanat që permbajne elementet qensore të veprës penale dhe të gjitha faktet tjera të rëndësishme për dallimin e veprës penale nga veprat tjera dhe aplikimin e drejtë të ligjit penal. Për emertimin të veprës penale duhet perdore emertimin e plote të veprës penale të dhënë nga ligjedhenesi. Perveq dipsozites ligjore që vepra penale ka sipas ligjit, në dispozitiv të aktgjykimit duhet shënuar edhe dispozitat tjera të KPPK që kanë të bëjnë me vendimin mbi denimin, zbutjen apo ashpersimin e tij, lirimin nga denimi, denimet alternative, konfiskimin, etj. Nëse një vepër penale mund të kryhet 123

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

me dashje dhe nga pakujdesia, rasti i veprave penale kundër trafikut publik, në dispozitiv duhet shënuar edhe paragrafet që ligjedhenesi i ka parapa për dashje, për pakujdesi apo për pasojen e caktuar. Me shenimin e denimit në dispozitiv të aktgjykimit nekuptohet shënimi i denimeve të caktuara për secilen vepër penale në rastin e bashkimit të veprave penale, denimin unik, denimet alternative ndërsa në rastin e shqiptimit të denimit me kusht kur ekzekutimi i tij kushtezohet me permbushjen e ndonje detyrimi nga neni 43 paragrafi 3 i KPPK edhe detyrimi apo detyrimet që duhet permbushe i akuzuari dhe afatet për permbushjen e tyre. Nëse të pandehurit bashke me denimin kryesor i është shqiptuar edhe masa e trajtimit të detyrueshem aktgjykimi permban urdherin për masen konkrete ndërsa nëse është urdherua konfiskimi i dobise pasurore edhe urdherin për konfiskim. Ne denimin e shqiptuar me burgim apo me gjobe llogaritet edhe koha e kaluar në paraburgim apo arrest shtepiak. Dënim i mëparme i vuajtur mund të jete denimi i shqiptuar për kundervajtje nëse lidhur me një ngjarrje për të cilen gjykohet i akuzuari me parë ka qene i denuar për kundervajtje. Rasti i dytë i llogaritjes së denimit të mëparme të vuajtur në praktike mund të paraqitet kur me mjete të jashtezakonshme juridike anulohen aktgjykimet dhe urdherohet nderprerja e ekzekutimit të denimit kur i pandehuri ka filluar ta vuaj denimin në bazë të aktgjykimit të anuluar dhe në gjykimin e serishem i pandehuri perseri shpallet fajtor dhe gjykohet me dënim me burgim. Dispozitivi duhet të permbaje edhe vendimin mbi shpenzimet e procedurës penale dhe kohen mbrenda së cilës i pandehuri duhet ti paguaj ato. Obligimi i të padnehurit për pagimin e shpenzimeve të procedurës penale nuk mund të shendrohet në dënim sikur mund të zevendesohet me denim me burgim denimi me gjobe nen kushtet e vendosura në aktgjykim. D. PERMBAJTJA E AKTGJYKIMIT TË PERPILUAR ME SHKRIM Aktgjykim burimor është aktgjykimi nga procesverbali mbi shqyrtimin gjyqësor për këtë arsye në procesverbal mbi shqyrtimin gjyqësor shenohet i tere dispozitivi i aktgjykimit. Aktgjykimi i perpiluar me shkrim ka tri pjese, ate hyrese, dispozitivin dhe arsyetimin. Ne hyrje të aktgjykimit duhet shënuar se ishte apo jo i pandehuri prezent në shqyrtimin gjyqësor nga se shqyrtimi gjyqësor, në rastet e parapara me ligj, neni 472 par. 1. mund të mbahet edhe pa prezencen e të pandehurit. 124

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Ne hyrje shenohet emertimi dhe kualifikimi jurdik i veprës penale të dhënë në aktakuze apo të ndryshuar në shqyrtimin gjyqësor e jo emertimi i veprës penale për të cilen gjykata të akuzuarin e shpall fajtor. Gjykata gjykon për vepren penale për të cilen i pandehuri akuzohet dhe ajo duke mos qene e lidhur me kualaifikimin juridik të veprës penale të dhënë në aktakuze të pandehurin mund ta shpall fajtor për cilen do vepër tjeter penale dhe në arsyetim të aktgjykimit do të jep arsyera për dallimin në mes të veprës penale të dhënë në aktakuze dhe kualifikimit të saj juridik dhe veprës penale dhe kualifikimit juridik të asaj vepre penale që gjykata ka gjetë se ka krye i pandehuri. Nuk është e domosdoshme të shenohet në hyrje të aktgjykimit emri dhe mbiemri i prokurorit publik ndërsa duhet shënuar emrin dhe mbiemrin e paditesit subsidiar apo atij privat. Pa marre parasysh llojin e aktgjykimit në dispozitiv të tij duhet shënuar pershkrimin e veprës penale, emertimin e saj ligjor dhe kualifikimin juridik. në dispozitiv të aktgjykimit me të cilin është refuzua aktakuza apo i pandehuri është liruar shenohet dispozitivi i aktakuzes ndërsa dispozitivi i aktgjykimit me të cilin i pandehuri shpallet fajtor nuk do të thote së domosdoshmerisht duhet të jete i njëjtë sikuar ai nga aktakuza. Pershkrimit i veprës penale perfshin elemetet objektive, veprimet e të pandehurit, kohen dhe vendin e ndermarjes së tyre, mjetin apo mjetet me të cilat ato veprime janë ndermarre, pasojat e veprës penale në dispozitiv duhet shënuar dhe elementin subjektiv të veprës penale, dashjen apo pakujdesine. Kur kemi të bëjmë me aktgjykim të marre me rastin e gjykimit të njehereshem të veprave penale dhe gjykata për disa vepra refuzon aktakuzen, për disa të pandehurin e liron nga aktakuza ndërsa për disa e shpalle fajtor së pari duhet shenua veprat për të cilat aktakuza refuzohet, pastaj ato për të cilat i pandehuri lirohet nga aktakuza dhe në fund ato për të cilat gjykata të pandehurin e shpall fajtor. Kur kemi të bëjme me vepa penale të kryera në bashkim në dispozitiv së pari shenohen denimet e caktuar për secilen nga ato e pastaj denimin unik me të cilin gjykata e gjykon të pandehurin. Kur kemi të bëjmë me vepër të vazhduar penale në dispozitiv të aktgjykimit nuk shenohen veprat penale për të cilat gjykata gjen së i pandehuri nuk i ka krye apo për të cilat duhet refuzua aktakuza nga e cila nuk është terhjek paditesi. Provat në procedurën penale rendom janë kunderthenëse dhe për këtë në arsyetim të akgjykimit duhet pershkruar shkurtimisht permbajtjen e tyre dhe arsyet pse gjykata ka gjetur së me një provë është vertetua ndonje fakt vendimtar në procedure. Aktgjykimi lidhur me provat duhet të 125

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

permbaje arsye pse gjykata i fali besimin provës së caktuar dhe pse provës tjeter nuk i fali besimin. Palet kanë të drejtë të propozojne nxjerrjen e provave të reja gjer në përfundim të shqyrtimit gjyqësor dhe nëse gjykata nuk ua mundeson këtë të drejtë aktgjykimi duhet të permbaje arsyet e refuzimit të propozimit për nxjerrjen e provës apo provave të reja të propozuara. Aktgjykimi duhet të permbaje arsyera për kualifikimin juridik të veprës penale dhe arsyera pse gjykata nuk aprovoi propozimin e paleve lidhur me kualifikimin juridik. Gjykata është e autorizuar të individualizoje denimin dhe në këtë drejtim ka mundesi ta zbuse ate apo ta ashpersoje. në të dy këto raste aktgjykimi duhet të permbaje arsyera pse denimi është zbute apo ashpersua. Nëse gjykata në kushtet e parapara me ligj të pandehurin e liron nga denimi duhet dhënë arsyera pse të pandehurin e liroi nga denimi. Ne arsyetimin e aktgjykimit me të cilin refuzohet aktakuza shenohet vetem e dhena së paditesi i autorizuar ka hjeke dorë nga aktakuza. Aktgjykimi kundër të cilit nuk është paralajmerua ankese nga asnje pale me të drejtë ankese nuk ka nevoje të permbaje arsyetim, neni 400 paragrafi 3 ndërsa aktgjykimi i marre në bazë të pranimit të fajsise duhet të permbaje arsyera lidhur me plotesimin e kerkesave nga neni 315 paragrafi 1 dhe arsyera lidhur me vendimin mbi denimin dhe nëse janë shqituar edhe për denimet alternative, masat e trajtimit të detyrueshem dhe konfiskimin e dobise pasurore të fituar me ane të veprës penale.

126

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

PJESA E PESTË PROCEDURA ME MJETE JURIDIKE KAPITULLI XXXVI - ANKESA KUNDËR AKTGJYKIMIT TË GJYKATËS SË SHKALLES SË PARE Ankesa e praqitur në afat dhe nga pala e autorizuar pezullon ekzekutimin e aktgjykimit, pa marre parasysh arsyet e kundershtimit. Aktgjykim i kundershtuar vetem për arsye të vendimit mbi sankcionet penale pezullon aktgjykimin edhe sa i perket zbatimit të ligjit penal dhe rregullueshmerise së marrjes së tij sepse gjykata e shkalles së dyte,sipas detyrës zyrtare e lidhur me ankesen, e shqyrton ate edhe lidhur me shkeljet e caktuara esenciale të dispozitave të procedurëspenale dhe shkeljes së ligjit penal në dëm të te pandehurit. A. E DREJTA NË ANKESE Ne dëm të te pandehurit ankese mund të paraqet paditesi prokurori publik dhe për veprat e caktuara penale edhe i demtuari. KPPPK nuk parasheh mundesine që ndonje person tjeter përveq mbrojtesit, perfaqsuesit ligjor të te pandehurit dhe prokurorit public të kene të drejtë të paraqesnin ankse kundër aktgjykimit në favor të te pandehurit. Paditesi privat dhe ai subsidiar edhe pse sipas dispozites së nenit 65 par. 1 i gezojne të gjihta të drejtat që i gezon edhe prokurori publik përveq atyre që këtij i takojne si organ shtetror prap se prap nuk kanë të drejtë të paraqesin ankese në favor të te pandehurit. Vetem prokurori publik është në të njëjtën kohë organ shtetror i autorizuar të ndermarr ndjekjen penale dhe të kujdeset për mbrojtjen e ligjshmerise. Kunder aktgjykimit të gjykatës së shkalles së parë ka të drejtë të paraqes ankese përveq prokurorit publik kompetent për të veprua prane asaj gjykate dhe prokurori publik me i larte me kusht që të dëshmojë i së ka vendosur të marr persipër ndjekjen penale nga prokurori publik me i ulte në bazë të autorizimit që i jep Ligji mbi Prokurorine Publike. Ai nuk mund të paraqes ankese jashte afatit e as në rastin kur prokurori publik kompetent për 127

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

të vepruar prane gjykatës që ka marre aktgjykimin në shkalle të parë nuk e ka paralajmerua ankesen apo ka hjeke dore nga ankesa. LPP të drejten e paraqitjes së ankesen në favor të te pandehurit ua njeh edhe bashkeshortit, të afermit në vije të drejtë të gjakut, adoptuesit, të adoptuarit, vllaut, motres dhe mbajtesit të te pandehurit dhe kjo vlene vetem për ato procedura që sipas nenit 550 të KPPPK duhet të perfundohen me dispozitat e LPP. Prokurori publik, mbrojtesi, perfaqsuesi ligjor i të pandehurit mund paraqaesin ankese kundër aktgjykimit për të gjihta arsyet nga neni 402 ndërsa i dëmtuari vetem për shkak të vendimit mbi sankcionet penale dhe ate vetem për veprat penale të caktuara në dispoziten e nenit 399 paragrafi 3. Kur prokurori public ndermerr ndjekjen nga paditesi subsidiar i dëmtuari e humbe cilsine e paditesit mirpo, duke pasur parasysh së është merite e tij që procedura penale nuk është pushuar, ka të drejtë të paraqes ankese sipas të gjitha arsyeve nga neni 402. I pandehuri ka të drejtë të terheq ankesen e paraqitur nga mbrojtësi kundër aktgjykimit me të cilin atij i është shqiptuar dënim me i bute së denimi me burgim afatgjate sepse mbrojtsi nuk mund të paraqes ankese kundër vullnetit të te tij edhe pse për paraqitjen e ankeses mbrojtesit nuk i nevojitet autorizim i posaqem. Personi të cilit i është konfiskua pasuria apo personi nga i cili është konfiskua dobia pasurore e fituar me ane të veprës penale kanë të drejtë të paraqesin ankese kundër aktgjykimit edhe për arsyerat tjera e jo vetem për vendimin mbi konfiskimin. Personi që ka paralajmerua ankesen, brenda afatit për ankese, mund të paraqet me shume së një ankese dhe plotesime të ankeses, ndërsa nga ankesa ankuesi mund të terhiqet gjer në momentin kur gjykata e shkalles së dytë të merr vendim lidhur me ankesen. B. DETYRIMI I PARALAJMERIMIT TË ANKESES Afati i paralajamerimit të ankeses është me së voni tete dite nga dita e shpalljes së aktgjykimit mirpo ankesa mund të parlajmerohet edhe në procesverbal menjehere pas shpalljes. Personat me të drejtë ankese detyrohen ta paralajmerojne ankesen edhe nëse gjykata gabon dhe nuk i udhezon për detyrimin e paralajamerimit të ankeses. Kjo zgjidhje ligjore është krejtesisht e drejtë sa i perket prokurorit publik dhe mbrojtesit të cilet duhet të kene njohuri për ligjin. Eshte shkak i arsyeshem për ti mundesua të pandehurit që nuk ka mbrojtës kthimin në gjendjen e meparshme dhe paraqitjen e ankeses kundër 128

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

aktgjykimit nëse gjykata ka gabuar dhe nuk e ka njohtua për detyrimin e paralajmerimit të ankeses. Mosparlajmerimi i ankeses konsiderohet hjekje dore nga e drejta në ankese. D. PERBAJTJA E ANKESES Ankesa duhet të permbaje të dhënat mbi atkgjykimin dhe gjykaten që e ka marre, arsyet e kundershtimit, arsyetimin, propozimin dhe nenshkrimin e ankuesit. Me ankesen e paraqitur e cila nuk permban të gjihta apo disa nga këto pese pjese të saj veprohet varësisht nga ajo së kush e ka paraqitur. të pandehurit, të demtuarit, paditesit subsidiar dhe atij privat, që mund të mos kene njohuri juridike, gjykata ua kthen ankesen për ta plotesuar me parashtrese me shkrim, nesa ankesa nuk i ka arsyet, arsyetimin dhe nenshkrimin duke u caktuar në të njëjtën kohë edhe afatin brenda të cilit duhet plotesuar ankesen duke i njohtuar në të njëjtën kohë për pasojat e leshimit. Kur ankusesi në aftin e dhënë nuk e ploteson ankesen ajo hudhet. Mungesa e të dhenave për aktgjykimin e kundeshtuar mund të jete bazë për hudhjen e ankeses vetem nëse nuk mund të konstatohet aktgjykimi kundër të cilit ajo është paraqitur por ankesen nuk e hudhe gjykata e shkalles së parë por ajo e shkalles së dyte. I autorizuari i paditesit privat apo subsidiar dhe prokurori publik kanë njohuri juridike dhe kur ankeses së tyre i mungojen arsyet e kundershtmit të aktgjykimit, arsyetimi dhe nenshkrimi apo kur nuk mund të vertetohet së kundër cilit aktgjykim ajo është paraqitur ankesa hudhet pa ua kthye atyre me parë në plotesim. Arsyetimi i ankeses është i nevojshmem nga së gjykata e shkalles së dytë pa arsyetimin e saj nuk do të kishte njohuri së për c`arsye kundershtohet aktgjykimi. Mungesa e propozimit në ankese nuk e bene ankesen të papershtatshme për të veprua sipas saj. Propozimet në ankese duhet të jene në harmoni me arsyet e ushtrimit të ankeses. nëse aktgjykimi kundershtohet për të gjitha arsyet gjithnji, në radhe të pare, duhet propozua anulimin e tij por edhe ndryshimin e tij sa i perket aplikimit të ligjit penal dhe vendimit mbi sankcionet penale nëse aktgjykimi kundershtohet për arsye të shkeljes esenciale të dispozitave të procedurëspenale dhe vertetimit të gabuar dhe jot e plote të gjendjes faktike gjithnjë duhet propozua anulimin e tij ndërsa ndryshimin kur aktgjykimi kundershtohet për shkak të shkeljes së ligjit penal dhe vendimit mbi denimin. 129

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

E. ARSYET E USHTRIMIT TË ANKESES Kunder një aktgjykimi mund të ushtrohet ankese për shkak te shkeljes esenciale të dispozitave të procedurës penale, shkeljes së ligjit penal, vertetimit të gabuar dhe jo të plote të gjendjes faktike dhe vendimit mbi sankcionet penale, konfiskimin e dobise pasurore të fituar me ane të veprës penale, shpenzimeve të procedurëspenale, kerkesave pasurore juridike dhe vendimit mbi publikimin e aktgjykimit. Çdo person që kryen vepër penale ka të drejtë që ndaj tij të zbatohet procedurë e drejtë dhe e ligjshme. E drejtë dhe e ligjshme është vetem ajo procedurë që është zbatur sipas dispozitave të KPPPK. Dispozitat e procedurës penale mund të shkilen me aplikimin e tyre të gabueshem apo me mosaplikimin e tyre. Shkeljet esenciale të dispozitave të procedurës penale mund të jete të ashtuquajtura absolute, neni 403 paragrafi 1, që gjithmone kanë për pasoje anulimin e aktgjykimit dhe ato relative, neni 403 paragrafi 2, që kushtimisht mund të kene për pasoje anulimin. Shkelja e ligjit penal ekziston çdo here kur një person është shpalle fajtor për një vepër që nuk është vepër penale, është shpallur fajtor edhepse ekzistojne rrethana që perjashtojne pergjegjesine e tij penale, eksiztojne rrethana që perjshtojne ndjekjen penale, lidhur me vepren penale është zbatur ligji i cili nuk mund të zbatohet, lidhur me vendimin mbi sankcionet penale gjykata tejkalon kompetencat që ka në bazë të ligjit dhe kur në denimin e shqiptuar nuk është llogaritur apo është llogaritur gabimisht koha e kaluar në paraburgim apo denimi i vuajtur me pare. Për shkak të vertetimit të gabuar dhe jo të plote të gjendjes faktike nuk mund të ushtrohet ankese kundër aktgjykimit të marre në bazë të pranimit të fajsise për të gjitha pikat e aktakuzes. Vertetimi i gabaur i gjendjes faktike do të thote vertetimi i gabuar i ndonje fakti të rendesishem në procedurë e që ka të beje me veprimet e të pandehurit dhe pergjegjsine e tij penale. F. KUFINJET E SHQYRTIMIT TË ANKESES Qeshtja penale nxirret prane gjykatës së shkalles së dytë me ankese të afatshme dhe të paraqitur nga personi me të drejtë ankese. Kur kundër aktgjykimit është paraqitur të pakten një ankese e tille gjykata e shkalles së dytë sipas detyrës zyrtare e shqyrton aktgjykimin për shkeljet e caktuara të 130

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

dispozitave të procedurëspenale dhe shkeljes së ligjit penal në dëm të te pandehurit. Sa u perket shkeljeve esenciale të dispozitave të procedurës penale, gjykata e shkalles së dytë aktgjykimin e shqyrton vetem lidhur me shkeljet nga nenparagrafi 1, piket 1,2,6, 8, 9, 10, 11. dhe 12 të nenit 403 dhe kur konstaton së aktgjykimi permban këto shkelje ate e anulon sikur e anulon edhe nëse gjen së shqyrtimi gjyqesor është mbajtur në mungese të te akuzuarit në kundërshtim me dispozitat e KPPPK dhe në rastin kur është parapa mbrojtja e detyrueshme dhe i pandehuri nuk ka pasur mbrojtes. KPPPK nuk njeh mundesine e gjykimit të te pandehurit në mungese mirpo nen kushtet e parapara në dispozitat e nenit 336 paragrafi 2 ai mund të largohet nga gjykatorja për shkak të prishjes së rendit dhe mosnenshrtimit të urdherave të kryetarit të trupit gjykues. Gjykata sipas detyrës zyrtare nuk shqyrton aktgjykimin lidhur me shkeljen e ligjit penal në dobi të te pandehurit por vetem ato në dëm të tij dhe kur konstaton një shkelje të tille ndryshon aktgjykimin dhe eleminon shkeljen e ligjit penal. Lidhur me ankesen e paraqitur në dobi të te pandehurit e cila nuk permban arsyet e kundershtimit dhe arsyetimin e ankeses gjykata sipas detyrës zyrtare e shqyrton përveq për shkeljet e dispozitave të procedurësdhe aplikimit të ligjit penal si edhe çdo aktgjykim tjeter lidhur me ankesen por edhe për vendimin mbi denimin dhe konfiskimin e dobise pasurore të fituar me vepër penale. Lidhur me vertetimin e gjendjes faktike gjykata nuk e shqyrton aktgjykimin sipas detyrës zyrtare e lidhur me ankesen. Gjendjen faktike e vlerson vetem atëherë kur ajo kundershtohet me ankese. G. VENDIMET E GJYKATËS SË SHKALLES SË DYTË LIDHUR ME ANKESEN. Gjykata e shkalles së dytë me aktvendim e hudhe ankesen dhe anulon aktgjykimin, anulon aktgjykimin dhe refuzon aktakuzen ndërsa me aktgjykim verteton ose ndryshon aktgjykimin, ose ndryshon aktgjykimin lidhur me aplikimin e ligjit penal dhe vendimit mbi denimin dhe mund të shqiptoje edhe vrejtjen gjyqësore.. Ankesa hudhet e palejuar me aktvendim kur është paraqitur nga personi pa të drejtë ankese, kur është terhjeke ndërsa e paafatshme kur është paraqitur pas kalimit të afatit për ankese. Gjykata e shkalles së dytë refuzon aknesen dhe verteton aktgjykimin kur gjen së gjykata e shkalles së parë drejtë ka vertetua gjendjen faktike, 131

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

aktgjykimi nuk permban shkelje esenciale të dispzoitave të procedurëspenale dhe ligjit penal dhe kur pajtohet me vendimin e denimit të shqiptuar me aktgjykim. Me këtë rast gjykata nuk i pranon pretendimet ankimore në ankesa dhe gjen së aktgjykimi nuk permban as shkelje të dispozitave të procedurëspenale dhe shkelje të ligjit penal për të cilat aktgjykimin e shqyrton sipas detyrës zyrtare. Vertetimi i gabuar dhe jo i plote i gjendjes faktike dhe shkeljet esenciale të dispozitave të procedurës penale nga neni 403 par. 1 kushtezojne anulimin e aktgjykimit.Shkelja e dispozitave të procedues penale nga neni 403 paragrafi 2 kushtezojne shkeljen e aktgjykimit vetem atëherë kur aplikimi i gabuar apo mos aplikimi i tyre kanë shkelur të drejten në mbrojtje dhe kanë ndikuar apo mund të ndikojne me marrjen e vendimit të ligjshem. Vertetimi i gabuar e gjendjes faktike reflekotohet rendem në aplikimin e ligjit penal ndërsa shkeljet esenciale tregojnë së vendimi gjyqësor nuk është marre në procedurë të zbatuar sipas dispozitave të KPPPK Ndyshimi i aktgjykimit mund të behet vetem në drejtim të aplikimit të ligjit penal dhe lidhur me sankcionet penale. në dëm të te pandehurit atëherë kur akgjykimin e kanë kundershtua paditesi dhe i demtuari, në rastet kur kemi të bëjmë me vepren penale për të cilat ai mund ta kundershtoje aktgjykimit për arsye të vendimit mbi denimin. nëse keta dy pjesmarres në procedurë nuk e kanë kundershtua aktgjykimin për shkak të shkeljes së ligjit penal gjykata e shkalles së dytë nuk eleminon shkeljen por vetem konstaton së me aktgjykim është shkel ligji penal në dobi të te pandehurit. Aktgjykimi gykues mund të ndryshohet në lirues dhe ai lirues në aktgjykim gjykues me aprovimin e ankeses kur gjykata e shkalles së dytë gjene së gjendja faktike me aktgjykimin e kundershtaur është vertetuar drejtë por me zbatimin e drejtë të ligjit duhet marre aktgjykim tjeter, neni 426 paragrafi 1.

KAPITULLI XXXVIII - ANKESA KUNDËR AKTVENDIMIT Dispozitat ldhur me të drejten në ankese, neni 339, të drejten e terheqjes së ankeses, neni 400 paragrafi 5, permbajtjen e ankeses, neni 401, procedurën e ankimit neni 407, 409 dhe kufinjet e shqyrtimit të ankeses, neni 419 zbatohen pershtatshmerisht edhe në procedurën e ankimit kundër aktvendimit. Ankesa kuder aktvendimeve të gjyqtarit të procedurës paraprake dhe gjykatës së shkalles së parë është gjithnjë e lejuar vetem në rastet kur me dispozitat e KPPPK thuhet shprehimisht së ajo nuk është e lejuar. 132

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Kolegji prej tre gjyqtarve i gjykatës së shkalles së parë me aktvendim vendos lidhur me ankesat e paraqitura kundër aktvendimeve të gjyqtarit të procedurës paraprake dhe në rastin nga neni 317 paragrafi 2. ndërsa në shkalle të parë vendos për propozimet për vazhdimin e paraburgimit, neni 285 paragrafi 3 ose 306 paragrafi 4. Kunder aktvendimeve të kolegjit prej tre gjyqtarve të marre në shkalle të dytë dhe kundër aktvendimeve të Gjykatës Supreme të Kosovës nuk është e lejuar ankesa.

KAPITULLI XXXIX - MJETET E JASHTEZAKONSHME JURIDIKE A. RISHIKIMI I PROCEDURËS PENALE Rishikimi i procedurës penale në fakt do të thote perseritja e saj. Me ane të këtij mjeti të jashtezakonshme juridik aktgjykimi i formes së prere mund të ndryshohet, sipas nenit 439, vetem sa i perket vendimit mbi denimin dhe pa rishikimin e procedurës penale, në tri raste: -

kur një person denohet me dy ose me shume aktgjykime dhe nuk janë zbatuar deispozitat mbi denimin unik për veprat penale në bashkim, kur një personi në denimin unik i është perfshi edhe ndonje dënim i shqiptuar me parë me aktgjykim të mëparme e i cili dënim është perfshi në denimin unik dhe pasi aktgjykimi të këtë marre formen e prere ai nuk mund të ekzekutohet nga së ndonje nga denimet veprat penale në bashkim, të perfshira në denimin unik, për shkak të amnistise, faljes apo arsyerave tjera.

Ndryshimi i aktgjykimit për arsyet nga neni 439 paragrafi 2 behet me aktgjykim të cilin palet kanë të drejtë ta kundershtojne për arsye të shkeljes së ligjit penal dhe vendimit mbi denimin. Shkelja e ligjit penal mund të qendroje në tejkalimin e autorizimeve që ka gjykata në bazë të ligjit me rastin e shqiptimit të denimit. Rishikimi, perseritja, e procedurës penale lejohet vetem në dobi të te pandehurit ndërsa perjashtimisht edhe në dëm të tij. Rishikimi i procedurës penale në dobi të te pandehurit nuk është i kufizuar me kohë dhe ai mund të kerkohet edhe pasi ai të këtë vdekur, të këtë vuajtur denimin apo veprat penale për të cilat është denuar dhe ka vuajte denimin të jene parashkrua, perfshi me amnisti apo falje. 133

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Lejimin e rishikimit të procedures penale gjykata e merr me aktvendim dhe qeshtjen mund të kthej në fazen e shqyrtimit gjyqësor apo hetimit. Rishikimi i procedures penale në dëm të te pandehurit lejohet kur me atktgjykim të formes së prere të marre në një procedurë tjeter, vertetohet së aktgjykimi është bazuar në dokument të falsifikuar, deklarate të rreme të deshmitarit, ekspertit apo perkthyesit, aktgjykimi është pasoje e veprës penale të gjyqtarit, gjyqtarit laik ose prokurorit publik apo policise gjyqsore që ka ndermarre veprime hetimore dhe së dokumenti i falsifikuar, deklarata e rreme e deshmitarit, ekspertit, vepra penale e gjyqtarit, gjyqtarit laik, prokurorit publik apo pilicit gjyqesor janë kryer si pasoje e veprës penale të te pandehurit apo personit të shtytur nga i pandehuri kundër deshmitarit, ekspertit, perkthyesit, gjyqtqarit, prokurorit publik, policit apo të afermeve të tyre. Për lejimin e rishikimit të procedures penale në dobi të te pandehurit nevojitet të plotesohet cili do nga kushtet nga pese neparagrafet e paragrafit 1 të nenit 442. B. ZBUTJA E JASHTEZAKONSHME E DENIMIT Zbutja e jashtezakonshme e denimit ka për qellim gjykimin me denimme të bute për vepren e njëjtë penale lidhur me të cilen është marre aktgjykimi i formes së prere. në kërkesë mund të paraqiten rrethana të rëndësishme për lartesine e denimit e të cilat lejojne zbutjen e jashtezakonshem të denimit. Këto rrethana mund të jene të reja, të paraqitura pas shqiptimit të denimit apo të vjetra të cilat kanë ekzistuar në kohen e marrjes së aktgjykimit për të cilat gjykata nuk ka pasur dijeni. Rrethanat e reja kanë të bëjne kryesisht me rrethana nen të cilat jeton i pandehuri, gjendjen e tij statusore, shendetin e tij, situaten e tij materiale, eliminimin vullnetar të pasojave të veprës penale kur ato mund të eliminohen ndërsa si rrethana që kanë ekzistuar në kohen e marrjes së aktgjykimit e për të cilat gjykata nuk ka pasur dijeni mund të jene të gjitha rrethanat me rendesi për matjen e denimit të cilat me rastin e shqiptimit të denimit nuk janë vlersuar nga së edhe pse ato kanë ekzistuar nuk është ditur për to. Keto rrethana të reja të paraqituara pas plotfuqishmerise së aktgjykimit dhe ato që kanë ekzistuar me rastin e marrjes së tij e por për të cilat gjykata nuk ka pasur dijeni duhet të jene të atilla që me gjase do të ndikonin që i pandehuri të gjykohet me dënim me të bute.

134

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

C. KERKESA PËR MBROJTJE TË LIGJSHMERISE Kekrekesa për mbrojtje të ligjshmerise mund të paraqitet kundër vendimit të formes së prere të gjykatës dhe procedurës gjyqsore në bazë të së cilës vendimi është marre. Kerkesa për mbrojtje të ligjshmerise mund të paraqitet për shkak të shkeljes së ligjit penal, në dëm dhe në dobi të te pandehurit, për shkak të shkeljeve esenciale të dispozitave të procedurës penale dhe shkeljes së ciles do dispozite të KPPPK kur shkelja e tille ka ndikuar në ligjshmerine e vendimit gjyqesor. Lidhur me kërkesën për mbrojtje të ligjshmerise në dëm të te pandehurit gjykata nuk ndryshon aktgjykimin vetem konstaton shkeljen e ligjit penal dhe një vendim ti tille ka rendesi vetem për nderitmin e praktikes gjyqesore dhe aplikimit të drejtë të ligjit penal në të ardhmen. Me aktvendimet mbi caktimin dhe vazhdimin e paraburgimit nuk perfundon procedura penale me vendim të formes së prere mirëpo edhe kundër ketyre vendimeve të gjykatës është e lejuar kerkesa për mbrojtje të ligjshmerise. Kerkesa për rishqyrtim të jashtezakonshem të aktgjykimit të formes së prere, mjet i jashtzakonshem juridik sipas ligjit të meparme, me nuk mund të paraqitet pa marre parasysh së procedura penale perfundohet me dispozitat e ligjit të meparm të procedurës penale nga së tani të drejten e paraqitjes së kerkeses për mbrojtje të ligjshmerise e ka edhe i pandehuri.

135

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

PJESA E GJASHTE PROCEDURA E SHKURTER, DHENIA E URDHERIT NDESHKIMOR DHE SHQIPTIMI i VREJTJES GJYQSORE. KAPITULLI XL - PROCEDURA E SHKURTER A. AKTET ME TË CILAT FILLOHET PROCEDURA E SHKURTER DHE PERMBAJTJA E TYRE. Padites të autorizuar për fillimin e procedurës se shkurter janë prokurori publik, paditesi subsidiar dhe paditesi privat. Prokurori publik dhe paditesi subsidiar procedurën e fillojne me propozim akuze ndërsa paditesi privat me padi private. Propozimakuza dhe padia private nuk konfirmohen sepse në procedurë të shkurter nuk ka procedurë për konfirmimin e aktakuzes. Propozimakuza dhe padia private janë parashtresa dhe ato duhet të permbajne të gjitha të dhënat e nevojshme për të mund me veprua sipas tyre. Propozimakuza dhe padia privat mund të mos permbajne arsyetimin. B. PRABURGIMI NË PROCEDURË TË SHKURTER Arsyet për caktimin e paraburgimit janë ekzistimi i dyshimit të bazuar së i pandehuri ka krye vepër penale dhe së masat tjera nga neni 268 paragrafi 1 nuk janë të mjaftura për sigurine e pranise së të tij në procedure. Rrethanat tjera që tregojnë së ekziston reziku nga ikja duhet të jene të atilla që tregojnë qarte rrezikun e tille. Për arsyet nga piket (ii) dhe (iii) të paragrafit 2 të paragrafit 1 të nenit 281 paraburgimi mund të caktohet vetem për veprat penale kundër rendit publik dhe veprimeve ligjore, veprat penale kundër integritetit seksual, veprat penale me element dhune të denueshme me me tepër së dy vjet burgim dhe të gjitha veprat e parapara me KPPK për të cilat është parapare denimi me tri vjet burgim. 136

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Kohezgjatja e paraburgimit në procedurën paraprake para paraqitjes së propozim akuzes është e kufizuar në 15 dite ndërsa pas paraqitjes së propozimakuzes kohëzgjatja e parabaurgimit nuk është e kufizuar. Derisa në procedurën e rregullt trupi gjykues apo kryetari i trupit gjykues detyrohen të shqyrtojn çdo dy muaj nëse ekzistojne ende shkaqet për të cilat parabuargimi është caktuar apo vazhduar në procedurën e shkurter kjo shqyrtohet pas kalimit të çdo muaji. C. HUDHJA E PROPOZIMAKUZES OSE PADISE PRIVATE. Për të gjitha arsyet për të cilat gjyqtari për konfirmim të aktakuzes mund ta hudhe aktakuzen propozimakuzen dhe padine private mund ti hudhe edhe gjyqtari. Propozimakuza dhe padia private hudhen me aktvendim të arsyetuar kundër të cilit është e lejuar ankesa kolegjit prej tre gjyqtarve.

KAPITULLI XLI PRODEDURA PËR DHENIEN E URDHERIT NDESHKIMOR Dhenien e urdherit ndeshkimor mund ta kerkoje vetem prokurori publik. Kerkesa për dhenien e urdherit ndeshkimor paraqitet me propozimakuze. Me kërkesë për urdher ndeshkimor prokurori publik mund të kerkoje vetem denimin me gjobe si dënim kryesor, denimet plotesuese ndalimin e drejtimit të automjetit, konfiskimin e sendit, vrejtejn gjyqsore, urdherin për publikimin e aktgjykimit dhe konfiskimin e dobise pasurore të fituar me vepër penale. Kerkesen për dhenien e urdherit ndeshkimor e hudhe gjyqtari kur gjene së vepra nuk është vepër penale për të cilen mund të kerkohet dhenia e urdherit, kur në kërkesë është kerkuar shqiptimi i denimit i cili nuk mund të shqiptohet me urdher dhe kur gjyqtari vlerson së të dhënat nga propozimakuza nuk ofrojne bazë të mjatftueshme për dhenien e urdherit ndeshkimor apo shqiptimin e denimit dhe denimeve alternative të kerkuara. Ne rastin e hudhjes së kerkeses procedura penale nuk pushohet dhe ajo vazhdohet sipas propozimakuzes. Urdheri ndeshkimor ipet me aktgjykim dhe kundër tij i pandehuri dhe mbrojtësi kanë të drejtë kundershtimi. Paraqitja e kundershtimit nga i pandehuri ose mbrojtësi e bene aktgjykimin për dhenien e urdherit ndeshkimor të paqene dhe procedura vazhdohet sipas propozimakuzes. 137

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Prokurori publik nuk mund ta kundershoje aktgjykimin mbi dhenien e urdherit ndeshkimor sepse gjykata jep urdherin vetem nëse pajtohet të shqiptoi llojin e denimit, denimin ose denimet plotesuese dhe konfiskimin e dobise pasurore që ka kerkua prokurori publik dhe nga së kundershtimi nuk e nxjer qeshtjen për vendosje në shkalle të dyte.

KAPITULLI XLII SHQIPTIMI I VREJTEJES GJYQESORE Vrejtja gjyqesore shqiptohet vetem me aktgjykim me të cilin vertetohet së i pandehuri ka krye vepren e caktuar penale dhe së është penalisht pergjegjes për kryerjen e saj. Ne dispozitiv të aktgjykimit i pandehuri nuk shpallet fajtor mirpo në të shenohen koha, vnedi dhe menyra e kryerjes e veprës penale, pasojat e veprës spenale dhe kualifikimi juridik i saj. Qellimi i vrejtejes gjyqesore është qortimi i të pandehurit kur gjykata gjen së vetem me vrejteje gjyqsore mund të arrihet qellimi i denimit. Vrejtja gjyqesore shqiptohet vetem për vepra penale të denueshme me dënim deri në një vit burgim apo me gjobe dhe në kushte të parapara me ligj edhe për vepra penale të denueshme me burgim gjer me tri vjet. Për vepra penale të kryera në bashkim vrejtja gjyqesore mund të shqiptohet vetem atëherë kur ajo mund të shqiptohet për secilen nga veprat penale të kryera në bashkim. Kunder aktgjykimit mbi shqiptimin e vrejtjes gjyqesore është e lejuar ankesa sipas të gjitha bazave për të cilat mund të kundrshtohet aktgjykimi, përveq arsyeve nga neni 402 par. 1 neparagrafi 4 sepse vrejtja gjyqsore nuk është sankcion penal dhe aktgjykimi mbi shqiptimin e vrejtjes gjyqsore duhet të permbaje edhe arsyetimin për lidhur gjendjen faktike, aplikimin e ligjit penal dhe arsyet për të cilat gjykata të pandehurit i shqipton vrejtjen gjyqesore. Me aktgjykim mbi vrejtjen gjyqesore mund të vendoset: për masat e trajtimit të detyrueshem për rehabilitim, për konfiskimin e dobise pasurore të fituar me ane të veprës penale, shpenzimeve të procedurës penale dhe kerkesave pasurore juridke dhe aktgjykimi duhet të permbaje arsyera lidhur me secilin nga këto vendime.

138

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

PJESA E SHTATË PROCEDURAT E VECANTA KAPITULLI XLIII - PROCEDURA NDAJ PERSONAVE TË CILET KANË KRYE VEPËR PENALE NEN NDIKIMIN E ALKOOLIT OSE TË DROGES. Masa e trajtimit të detyrushem për rehabilitimin e kryresve të veprave penale të varur nga alkooli dhe dorga shqiptohet me aktgjykim denues dhe me aktgjykim me të cilin eshe shqiptuar vrejtja gjyqsore. këto masa ekzekutohen pavarsisht asaj së i pandehuri është në liri apo jo. Koha e qendrimit në institucionin shendetesor në të cilin zbatohen masa llogaritet në denimin e shqiptuar me burgim. Kohezgjatja e mases nuk caktohet me aktgjykim dhe varet nga suksesi i trajtimit ndërsa gjykata është e detyruar që çdo dy muaj të vendos sipas detyrës zyrtare së a ekzistojne ende kushtet për zbatimin e kesaj mase. Zbatimi i mases pushon kur trajtimi i detyrueshem dhe rehabilitimi me nuk është i nevojshem. Kur masa e trajtimit të detyrueshem është shqiptuar bashke me dënim me burgim ajo nuk mund të zgjase me shume së denimi me burgim ndërsa nëse ajo është shqiptuar bashke me denimin me gjobe, me vrejtje gjyqsore apo me lirim nga denimi ajo mund të zgjase me së shumti 2 vite, neni 77 paragrafi 3 i KPPK. KAPITULLI XLIV - PROCEDURA E KONFISKIMIT Sipas KPPK, neni 60 nga kryesi mund mirren sendet me të cilat është krye vepra penale, sendet e dedikuara për kryerjen e veprës penale dhe sendet e perfituara me ane të veprës penale. në dispozitat e KPPK, lidhur me veprat e caktura penale parashihet marrja e detyrueshme e sendit, vepra penale nga neni 222, 223, 224, 240, 241 etj. Keto sende në parim mirren me aktgjykim me të cilin i pandehuri shpallet fajtor apo i shqiptohet vjretja gjyqsore apo me aktvendim me të cilin shqiptohet masa e trajtimit të detyrueshem për rehabilitim të kryresve të veprave penale të varur nga alkooli ose droga.. 139

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

Nje procedurë e filluar penale mund të pushohet nga prokurori publik në fazen e hetimit apo nga gjykata në procedurën e konfirmimit të atakuzes, në shqyrtimin gjyqesor dhe në procedurën e shkurter nga një gjyqëtar i vetem. I pandehuri mund të lirohet nga aktakuza apo të refuzohet aktakuza e paraqitur ndaj tij. të gjitha këto janë vendime me të cilat ai nuk shpallet fajtor. Mirpo pa marre parasysh së ai nuk shpallet fajtor nga i pandehuri duhet të konfiskohen sendet që mund të perdoren për kryerjen e veprës penale dhe kur marrjen e sendit të tille e kerkon interesi i sigurise publike apo arsyet e moralit. Varesisht nga faza në të cilen është pushuar procedura penale aktvendimin mbi marrjen e sendit mund ta merr prokurori publik apo gjykata. kundër aktvendimit gjithnjë është e lejuar ankese. Lidhur me ankesen e prokurorit publik vendos kolegji prej tre gjyqtarve i gjykatës prane të cilës ka kompetencë të veproj prokurori publik që ka marre aktvendimin. Kur aktvendimin e merr gjyakta ajo është në perberje të kolegjit prej tre gjyqtareve dhe lidhur me ankesen vendos kolegji prej tre gjyqtarve i gjykatës me të larte. Askush nuk mund të mbaje dobine pasurore të fituar me ane të veprës penale prandej organet e zbatimit të ligjit, policia, sherbimi doganor, prokurori publik dhe gjykatat janë të detyruara që sipas detyrës zyrtare ta vërtetojnë këtë dobi. Dobia e tille pasurore mund të konfiskohet nga cili do person të i cili gjendet ajo. Me qellim të vertetimit të saj është e nevojshme zbatimi i hetimeve integrale që është një hetim paralel i veprës penale dhe hetimet financiare. Hetimet financiare kanë të bëjnë me vertetimin e vendndodhjes së dobise pasurore, sasine e saj dhe pronesine, posedimin dhe qarkullimin e saj. Nëse kryesi i veprës penale i ka tjetersua sendet e perfitura me vepër penale dhe i ka shendrua në para marrja e parave nuk mund të mirret me dispozitat e marrjes së sendit por me dispozitat për konfiskimit të dobise pasurore.

140

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

KAPITULLI XLIX PROCEDURA PËR KOMPENSIMIN E DËMIT, REHABILITIMIT DHE PËR USHTRIMIN E TË DREJTAVE TË TJERA TË PERSONAVE TË DENUAR OSE TË ARRESTUAR PA ARSYE. PROCEDURA PËR KOMPENSIMIN E DEMIT Personi mud të denohet apo arrestohet pa arsye për shkak të procedures penale që i ka parapri denimit dhe si pasoje e denimi apo arrestimit të paarsye ai mund të pesoje dëm material për kompenzimin e të cilit ka të drejtë sipas dispozitave të këtij kapitulli. Te drejtë për kompenzimin e demit nuk ka i denuari nëse ai është denuar në bazë të pohimit të rreme së është kryes i veprës penale përveq nëse ai ka qene i shternguar ta pohoje rrejshem kryerjen e saj, nëse procedura e re ka perfunduar me aktgjykim me të cilin refuzohet aktakuza e paditesit subsidiar apo privat ndërsa refuzimi është pasoje e mareveshtjes së të pandehurit me paditesin subsidiar apo privat dhe nëse në procedurën e rishikimint është refuzua aktakuza për shkak të moskompetences së gjykatës ndërsa paditesi i autorizuar ka ndermarr ndjekjen prane gjykatës kompetente. Kerkesa për kompenzimin e dëmit mund të realizohet në procedurë administrative dhe i denuari apo i arrestuari pa arsye së pari duhet ti drejtohet me kërkesë për kompenzim organit publik për qeshtje gjyqsore, Keshillit gjyqësor të Kosoves, dhe nëse nuk arrin ta kompenzoje demin me mareveshtje ka të drejtë ti drejtohet gjykatës kompetente për të kerkuar kompenzimin e demit në procedurë civile. Kerksa për kompenzimin e dëmit parashkruehet me kalimin e tri viteve nga dita kur aktgjykimi me të cilin ai në procedurën e re është lirua nga aktakuza apo aktakuza është refuzuar me vendim të formes së prere. Dëmi në kompenzimin e të cilit ka të drejtë i denuari apo i arrestuari pa asrye është dëm material dhe jomaterial. Trashigimtaret e të denuarit apo të arresutarit pa asrsye kanë të drejtë në kompenzimin e demit material por jo edhe të atij jomaterial. Në se i denuari gjatë jetes ka hjeke dore nga e drejta në kompenzim të dëmit trashigimtaret nuk kanë të drejtë të paraqesin kërkesën për kompenzim. Paraburgimi është heqje e lirise duhet të llogaritet në denimin e shqiptuar prandej personi që gjatë procedurëspenale ka qene në paraburgim dhe me aktgjykim të formes së prere është liruar nga aktakuza apo ndaj tij është refuzuar aktakuza ka të drejtë në kompenzimin e demit për kohen e kaluar në parabrugim. 141

E DREJTA PENALE (MATERIALE)

KAPITULLI XL PROCEDURA PËR DHENIEN LETERRRESHTIMIT DHE SHPALLJEVE PUBLIKE

E

Për të urdheruar leshimin e fleterreshtimit duhet plotesuar kumulativisht tri kushte. i pandehuri duhet të gjendet në arrati, ndaj tij duhet të jete filluar procedura penale për vepër penale që ndiqet sipas detyrës zyrtare dhe vepra penale duhet të jete e atille që për të mund të shqiptohet dënim me dy vjet burgim ose dënim me i rende. Arsye tjera për të urdheruar leshimin fleterreshtimit janë mosmundesia e sigurise së të pandehurit në procedurë në bazë të fletearrestit dhe kur nuk mund të ekzekutohet aktvendimi mbi caktimin e paraburgimit të caktuar në bazë të dispozitave të neneve 271 paragrafi 3, 272 paragrafi 5, dhe 273 paragrafi 4 me të cilat raste nuk mbahet seanca e degjimit për caktimin e paraburgimit. Ne procedurën paraprake leshimin e leterreshtimit e urdheron gjyqtari i procedures paraprake në propozim të prokurorit publik ndërsa në procedurën pas ngaritjes së aktit akuzues kryetari i trupit gjykues. Ndaj personave të denuar të arratisur nga institucioni për vuajtje të denimit apo institucioni ku zbatohet masa e trajtimit të detyrueshem e shqiptuar bashke me denimin me heqje liria leshimin e leterreshtimit e urdheron drjetori i institucionit. Leterreshtimin e ekzekuton policia pa marre parasysh së kush ka urdheruar leshimin, gjykata apo drejtori i institucionit.

142

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

SHEMBUJ TË AKTEVE PROCEDURËN PENALE

TË

1. MENDIMI I PROKURORIT KOMPETENCËS.

PROKURORIT

PUBLIK

NË

LIDHUR ME KONFLIKTIN E

REPUBLIKA E KOSOVËS PROKURORIA PUBLIKE E QARKUT PPN nr. 7/08 Date 10.08.2008 P R I SH T I N Ë ( në shembujt në vazhdim “ emërtimi i prokurorisë” GJYKATËS SË QARKUT P R I SH T I N Ë ( në shembujt në vazhdim “ emërtimi i gjykatës” Ua kthej shkresat e lëndës PN. nr. 7/08 dhe në bazë të nenit 39 paragrafi 2 të KPPPK jap MENDIM Për të vepruar ne çështjen penale e të pandehurit H.H. nga Podujeva Kompetencë territoriale ka Gjykata Komunale në Podujeve. Arsyetim Prokuroria Publike Komunale ne Prishtine, Gjykatës Komunale ne Podujeve, i ka paraqitur propozim akuzën PP. nr. 7/08 date 10.07.2008, kundër te pandehurit HH nga Podujeva për shkak te veprës penale Vjedhje pylli nga neni 285 paragrafi 2 te KPPK. Gjykata Komunale në Podujeve me aktvendimin P. nr. 7/08 date 10.07.2008 ka shpallur jokompetenten territoriale dhe shkresat e lendes ia ka dërguar Gjykatës Komunale në Prishtine. Gjykata Komunale ne Prishtine pretendon se nuk ka Kompetence territoriale 143

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

për te vendosur këtë çështje penale dhe ka filluar konfliktin e kompetencës. Vepra penale është kryer në vendin e quajtur Komunës së Podujevës ndërsa i pandehuri është zënë nga roja e pyllit në , Komuna e Prishtinës, duke transportuar drunjte e prere për në treg me qëllim qe ti shesë. Nga se dihet vendi i kryerjes se veprës penale dhe se ai është në territorin e Komunës së Podujevës, kompetencë territoriale e Gjykatës Komunale në Podujeve është të gjykoj çështjen penale e të pandehurit HH pa marre parasysh se ai është zënë në territorin e Komunës së Prishtinës, duke transportuar drunjte për t’i shitur në treg.

që është në territorin e

PROKURORI PUBLIK Nëse ky konflikt i kompetencës do të ishte në mes te Gjykatës Komunale ne Podujeve dhe asaj ne Mitrovice, te cilat gjykate drejtpërdrejte me te larte e kane Gjykatën Supreme te Kosovës këtë konflikt te kompetencës do ta zgjidhte ajo gjykate dhe mendimin do ta jepte Prokurori i Prokurorisë Publike te Kosovës.

2. PROCESVERBAL MBI PRANIMIN E PROPOZIMIT TË TË DEMTUARIT PËR NDJEKJE PENALE Emërtimi i prokurorisë. (komunale) Procesverbal mbi pranimin e propozimit të të dëmtuarit për ndjekje penale Të pranishëm Prokurori i Shtetit K.K Sekretarja Juridike A.A I dëmtuari G.G. Filluar ne ora 10,00 Policia e Kosovës, Stacioni nr. 1 i Policisë në Prishtine, ka paraqitur kallëzim 144

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

penal kundër HH nga Prishtina për shkak te dyshimit te arsyeshëm se ai ka krye veprën penale Shpërdorim nga neni 257 paragrafi 5. Policia nuk ka dëgjuar të dëmtuarin G.G. në procedurën paraprake. Unë thirra të dëmtuarin G.G. dhe e njoftova për kallëzimin penal dhe të drejtën e tij që të deklarohet lidhur me faktin se a dëshiron të ndiqet penalisht i pandehuri HH. Dhe pas kësaj ai Deklaroi Te pandehurin e kam fqinje dhe është rritur me fëmijët e mi. Ai kur ka gjetur kuletën time, para shtëpisë time ka mund te kuptoje se është e imja nga se në kuletë kam pasur letërnjoftimin dhe kartelën e identitetit për pune. Policia me ka kthye kuletën me 10 euro por jo edhe dokumentet e për të cilat me ka njoftuar se i pandehuri i kishte hedh në kontejner . Për këtë arsye unë Ju dhe propozimin për ndjekje dhe njëherësh praqes kërkese për kompensimin e dëmit ne shume prej 70 euro për parat qe i kam pasur ne kulete e te cilat i pandehuri i ka përvetësuar dhe 20 euro për fitimin e humbur nga se me është dashur të humb një ditë pune për të nxjerr letërnjoftimin e ri. U krye ne ora 1.15 I dëmtuari E vërtetojnë Prokurori publik Sekretarja juridike

145

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

3. PROCESVERBAL MBI MARRJEN E DËSHMITARIT NË PYETJE NË HETIME. Emërtimi i prokurorisë Procesverbal mbi marrjen e dëshmitarit në pyetje I hartuar nga Prokurori publik me datë 10.08.2008, me rastin e marrjes në pyetje të dëshmitarit SS nga Prishtina, në çështjen penale të të pandehurit HH dhe PP nga Prishtina për shkak të veprës penale Shantazhi nga neni 268 paragrafi 2 lidhur me paragrafin 1 lidhur me nenin 23 të KPPK. Të pranishëm: Prokurori publik Sekretarja Juridike Dëshmitari- i dëmtuari Mbrojtësi i të pandehurit HH Mbrojtësi i të pandehurit PP Filluar në ora 10. Të dhënat personale të dëshmitarit. Dëshmitari të pandehurin e ka, nip, djalë të vëllait. Ngase te pandehurin HH e keni nip, djalë të vëllait, Ju njoftoje se në bazë të nenit 160 paragrafi 1 nënparagrafi 2 të KPPK jeni i liruar nga detyra e dëshmisë. Nga se jeni i liruar nga kjo detyre për te pandehurin HH, ne baze te nenit 160 paragrafi 5, jeni i liruar edhe nga detyra e dëshmisë ndaj të pandehurit PP, sepse ndaj tyre zbatoj hetimin se veprën penale e kane krye në bashkëkryerje dhe se dëshmia e Juaj nuk mund të kufizohet vetëm në të pandehurin PP. Dëshmitari deklaroi se e ka kuptuar njoftimin dhe deklaroi se do te dëshmojë. nënshkrimi i dëshmitarit. Ju deklaruat se do të dëshmoni dhe unë ju udhëzojë se nuk jeni i detyruar të përgjigjeni ne pyetjet konkrete, kur ka gjase se me përgjigje në atë pyetje do 146

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

ta veni veten ose ndonjë person të afërm para turpit te rende, demit te konsiderueshëm material apo ndjekjes penale. Ju tërheq vërejtjen se jeni te detyruar të flisni të vërtetën, se nuk guxoni te heshtni asgjë që dini dhe njëherësh Ju beje me dije se dhënia e dëshmisë së rreme, është vepër penale Deklarim i rreme nga neni 307 I KPPK Dëshmitari

deklaroi se e ka kuptuar udhëzimin , nënshkrimi i dëshmitarit.

dhe

vërejtjen

Deklarata e dëshmitarit. Deklarata e dëshmitarit duhet shënuar në procesverbal në mënyrë sa më besnike dhe me fjalët qe i ka thëne vete dëshmitari. Nuk duhen shënuar fjalë të cilat dëshmitari nuk i kupton dhe për të cilat ne shqyrtimin gjyqësor, mund të thotë se nuk janë fjalë të tij. Në procesverbal nuk duhet shënuar pyetjet por vetëm përgjigjet e dëshmitarit. Pyetjet duhet shënuar vetëm nëse paraqitja e pyetjes konkrete është kundërshtuar nga ndonjë pjesëmarrës në procedure dhe është paraqitur edhe përkundër kundërshtimit. Pasi prokurori publik të merre dëshmitarin në pyetje atij pyetje mund ti bëjnë edhe mbrojtësit e të pandehurve. Nuk është e nevojshme as shënimi i pyetjeve të mbrojtësve por vetëm përgjigjet e dëshmitarit. Shënohen vetëm pyetjet te cilat prokurori publik ka refuzuar ti parashtrohen dëshmitarit nga ana e mbrojtësve. Unë e udhëzova të dëmtuarin në të drejtën e paraqitjes se kërkesës pasurore juridike dhe ai deklaroi; i bashkëngjitëm ndjekjes penale mirëpo, nuk parashtroj kërkesë pasurore- juridike nga se jam zhdëmtuar në tërësi, më janë kthyer 5.000 euro të cilat nga të pandehurit i ka konfiskua policia. Ne procesverbal, nëse ai është lexuar, konstatohet se është lexuar dhe se a ka vërejtje në atë që është konstatua ne procesverbal. U krye ne ora 11.00 Dëshmitari Mbrojtësi i te pandehurit HH Mbrojtësi i te pandehurit PP E vërtetojnë Prokurori publik Sekretarja juridike. 147

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

4. PROCESVERBAL MBI PRANIMIN E KALLXIMIT PENAL NGA PROKURORI I SHTETIT. Emërtimi i prokurorisë Procesverbal mbi pranimin e kallëzimit penal I hartuar me 10.08.2008 nga Prokurori publik KK me rastin e pranimit të kallëzimit penal nga përfaqësuesi ligjor i të dëmtuarit. Të pranishëm Prokurori publik Sekretarja Juridike Përfaqësuesi ligjor i të dëmtuarës. Filluar në ora 10. Pa ftese u paraqit në Prokurorinë e Shtetit DD përfaqësues ligjor i të dëmtuarit të mitur FF dhe kërkoi të paraqes kallëzim penal. Legjitimitetin e vet se është përfaqësues ligjor i të miturit e vërteton në certifikatën nga libri amze për të miturin. Unë e njoftova përfaqësuesin ligjor të të dëmtuarit se kallëzimi i rreme paraqet vepër penale Lajmërim i rremë nga neni 306 te KPPK. Përfaqësuesi ligjor i të dëmtuarit deklaroi se ka kuptuar paralajmërimin. nënshkrimi i përfaqësuesit ligjor. Deklarata e përfaqësuesit ligjor: Me ish bashkëshorten time kam zgjidhur martesën në vitin 2000. Qe te tre fëmijët e tone i janë ndare me vendim të gjykatës. Ajo para dy vitesh është martuar me I.I. nga Prishtina. Unë kam kontakt te rregullte me ta e sidomos me te miturën, vajzën time, të dëmtuarën. Ajo bashke me dy fëmijët tjerë, vëllezërit e saj, po ashtu të mitur, vjen në shtëpinë time gjate çdo vikendi. Kohëve te fundit kam vërejt se është e trishtuar dhe se ka një problem te cilin e mban sekret. Dje ishte vajza ime prapë dhe me tregoi se tani e tre muaj, shpeshherë natën e trazon njerku i saj I.I. Herën e fundit ai e kishte sulmuar 148

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

seksualisht me 06.08.2008. Derisa ajo ishte duke fjetur ai për qellim seksuale e ka preke duke e ledhatuar në gjinj dhe organ seksual. Vajza me ka treguar se i ka tregua te ëmës por se nuk ka gjetur mirëkuptim te ajo, nga se ajo mendon se vajza e jone po trillon. Ajo për këtë i kishte treguar shoqes se klasës DD dhe edhe kujdestares së klasës J.J. Kujdestarja i kishte premtuar se do te bisedoje me te ëmën e saj dhe për ketë qellim atë e kishte ftuar ne shkolle me 08.08.2008. Pasi ishte kthyer në shtëpi e ëma e kishte qortuar pse i kishte treguar kujdestares dhe prapë i kishte thënë se ajo po trillon nga se njerku i saj është njeri i mire dhe nuk do ta bënte kur një gjë të tillë. Vajza ime ka 14 vjet. Unë nuk e kam paraqitur rastin ne polici. Kërkoj te filloni procedurën penale kundër I.I. nëse këto veprime te tij paraqesin vepër penale. Propozoj te thirrni si dëshmitar shoqen e saj të klasës DD, Kujdestaren e saj të klasës JJ dhe mua dhe të miturën. U krye ne ora 11.00 Përfaqësuesi ligjor i dëmtuarës E vërtetojnë Prokurori publik Sekretarja juridike.

149

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

5. AKTVENDIM I PROKURORIT KALLËZIMIT PENAL

MBI

HUDHJEN

E

Emërtimi i prokurorisë Prokurori i Shtetit I.I. me sekretaren juridike VV ne baze te nenit 208 paragrafi 1 në 2 I KPPPK merr AKTVENDIM Hedhet kallëzimi penal i Policisë së Kosovës, Stacioni i Policisë nr. 1 ne Prishtine nr. i paraqitur datë kundër te pandehurit HH nga Prishtina për shkak të veprës penale Vjedhje e rë nga neni 253 paragrafi 1 nënparagrafi 2 i KPPK. Arsyetim Policia e Kosovës, Stacioni i Policisë nr. 1 ne Prishtine ka paraqitur kallëzimin penal kundër te pandehurit HH për shkak të veprës penale Vjedhje e rënde nga neni 253 paragrafi 1 nënparagrafi 2 I KPPK. Nga kallëzimi penal rrjedh se i pandehuri veprën penale e ka krye në dë të axhës se tij, te dëmtuarit DH i cili është me punë të përkohshme në Zvicër. Me 08.10.2008 kam ftuar në bisede të dëmtuarin në bazë të autorizimeve nga neni 209 paragrafi 2 te KPPPK dhe i dëmtuari me atë rast ka deklaruar se nuk është i pajtimit qe i pandehuri HH te ndiqet penalisht dhe nuk me ka dhëne propozimin për ndjekje penale. Ndjekja për veprën penale Vjedhje e rende nga një 253 paragrafi 1 nënparagrafi 2 i KPPK kur është kryer në dëm të personit me te cilin kryerësi ka lidhje familjare, ai me axhën e vet është ne shkallen e trete të gjinisë se gjakut në vijë anësore, ndërmerret sipas propozimit. Ngase nuk kam propozimin e te dëmtuarit për ndjekje penale nuk jam paditës i autorizuar për të ndërmarrë ndjekjen penale sipas detyrës zyrtare. PROKURORI PUBLIK

150

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

6. NJOHTIM I POLICISE PER HUDHJEN E KALLXIMIT PENAL Emërtimi i prokurorisë POLICIA E KOSOVES Stacioni i Policisë nr. 1 P R I SH T I N E kam hedh kallëzimin e

Ju njoftoje se me aktvendimin PP nr.

date

Juaj penal nr të paraqitur datë kundër HH për shkak të veprës penale Vjedhje e rënde nga neni 253 paragrafi 1 nenparagrafi 2 i KPPK për arsye se i dëmtuari D.H. nuk me ka dhëne propozimin për ndjekje penale. Në bazë të nenit 275 ndjekja penale, në mes tjerash, edhe për veprën penale Vjedhje e rënde nga neni 253 I KPPK kur kryesi është në marrëdhënie familjare me të dëmtuarin ndërmerret sipas propozimit dhe nga se ketë propozim, nuk kam mund ta siguroi nga i dëmtuarit D.H., Përndryshe axhe i te pandehurit, unë nuk jam paditës i autorizuar për te ndërmarrë ndjekjen penale sipas detyrës zyrtare. PROKURORI PUBLIK. 7. NJOHTIM I TE DEMTUARIT PER HUDJEN E KALLXIMIT PENAL Emërtimi i prokurorisë Emri dhe adresa e të dëmtuarit. Ju njoftojë se me aktvendimin PP. nr. kallëzimin penal te Policia e Kosovës, Stacioni i Policisë nr. 1 ne Prishtine nr. datë të paraqitur kundër të pandehurit HH për shkak të vepër penale Mashtrim nga neni 261 paragrafi 2 lidhur me paragrafin 1 të KPPK kam parashtruar

datë

dhe se në afat prej 8 ditësh nga dita e pranimit të këtij njoftimi, ne baze te nenit 62 paragrafi 2 te KPPPK keni te drejte te ndërmerrni ndjekjen penale pranë Gjykatës Komunale ne Prishtine. Ndjekjen penale mund ta ndërmerrni duke paraqitur padi private, ndërsa nga zyra ime i keni ne dispozicion te gjitha shkresat te cilat i disponoj. 151

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Kallëzimin penal e kam hedh nga se kam gjetur se vepra penale të cilën ju e keni paraqitur në polici, nuk është vepër penale por raport juridiko civil, dhe çështje e broqit. PROKURORI PUBLIK. 8. AUTROZIM I PROKURORI PER ARRESTIM DHE NDALIM Emërtimi i prokurorisë POLICIA E KOSOVES Stacioni i Policisë nr. 1 P R I SH T I N E Prokurori publik, I.I. me sekretaren juridike V.V. në bazë të nenit 212 paragrafi 2 të KPPPK Autorizon Policinë e Kosovës ta arrestoje menjëherë posa ta gjeje te dyshuarin HH nga Prishtina. Arsyetim Sot jam njoftuar nga DD oficer i policisë gjyqësore se në Prishtinë, në rrugën Sami Frashëri, është krye vepër penale Rrezikim i Trafikut Publik nga neni 297 paragrafi 5 lidhur me paragrafin 3 dhe 1 te KPPK me c’rast ka humb jetën kalimtari J.J. Jam njoftuar se i dyshuar për kryerjen e kësaj vepre penale është HH nga Prishtina i cili ka ik nga vendi i ngjarjes me automjetin “Golf 2’ me targa xxxKSxxx. Nga se ekziston dyshim i bazuar se ai ka krye veprën e përmendur penale e cila ndiqet sipas detyrës zyrtare dhe se ekzistojnë arsye për ndalimin e tij sepse ekziston frika e bazuar se ai pasi ka ikur nga vendi i ngjarjes do te fshihet, neni 281 paragrafi 1 nënparagrafi 2 pika (i) janë plotësuar kushtet ligjore nga neni 212 par. 1 nënparagrafi 1 dhe 3 për arrestimin e tij. PROKURORI PUBLIK 152

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

9. AKTVENDIM I PROKURORI MBI FILLIMIN E HETIMIT Emërtimi i prokurorisë Prokurori publik I.I. me sekretaren juridike V.V, ne baze te nenit 221 paragrafi 1 te KPPPK, me 10.08.2008 merr AKTVENDIM MBI FILLIMIN E HETIMIT ne Podujeve ku dhe

, shqiptar,

Kundër te pandehurit HH. Nga Podujeva, i lindur me jeton rruga

e dhe I , nr gjin biri isë shtetas i Republikës se Kosovës, me profesion tregtar, pronar i DPT “ Dielli” ne Podujeve, i martuar babe i tre fëmijëve prej të cilëve një i mitur, i gjendjes se mesme ekonomike, ne ndalim policor nga data 08.08.2008 në ora 12,30, Sepse

1.Ekziston dyshimi i arsyeshëm se me 06.08.2008, ne ora 11.00, ne Podujeve, ne restorantin “ Hëna” që gjendet ne rrugën “Sami Frashëri” nr. 32, me dashje vrau tani të ndjerin F.F në atë mënyre pas një fjalosje të shkurtër lidhur me pagesën e borxhit qe i kishte tani i ndjeri pasi ai i tha se “ borxhin do t`ia ktheje kur të bëjë shelqja rrush” me revolen “TT” kal 9 mm, numër serik 123456, shtëni tri herë në të dhe e goditi me tre plumba, një në kraharor, një në syrin e djathte dhe një në dorën e majte duke i shkaktuar plage vdekjeprurës nga te cilat tani i ndjeri vdiq ne vend, Me çka kishte për të krye veprën penale Vrasje nga neni 146 te KPPK. 2. Prej ditës, muajit dhe vitit te pacaktuar e gjer me 08.08.2008 ne ora 12.30, kur ia dorëzoi policisë, mbajti pa leje te organit kompetent revolen e përshkruar nën piken 1 të kësaj dispozite, Me çka kishte për te kryer veprën penale Mbajtja në pronësi, ne kontroll, ne posedim ose ne shfrytëzim te paautorizuar te armeve nga neni 328 paragrafi 2 te KPPK ne bashkim real më veprën penale të përshkruar nen piken 1 të kësaj dispozitë.

153

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Arsyetim Dyshimi se i pandehuri ka krye veprat penale ne drejtim te se cilave kam filluar dhe do të zbatoj hetimin rrjedh nga kallëzimi penal i Policisë së dhe shkresave datë Kosovës, Stacioni i Policisë në Podujeve nr. tjera te lendes me të cilat disponoj. Nga kallëzimi penal rrjedh dyshim i arsyeshëm se i pandehuri ka krye veprat penale ne drejtim te se cilave kam filluar hetimin. Ne deklaratën e dhëne policisë me rastin e arrestimit, ne prani të mbrojtësit, i pandehuri nuk konteston faktin se ditën kritike ka shtëne me revole tri here ne tani te ndjerin dhe se revolen e ka mbajtur pa leje te organit kompetent. Mbrohet se ne tani te ndjerin ka shtëne në vetëmbrojtje nga se ai e ka drejtuar dorën ne bel dhe nga se e din se tani i ndjeri ka mbajtur gjithnjë revole me vete ka arritur ta nxjerre revolen i pari dhe të shtëne në të. Mbrohet se revolen e ka mbajtur për siguri personale nga se punon si tregtar dhe shpeshherë barte me veti shuma te konsiderueshme te parave. Këto prova dhe procesverbali mbi shikimin në vend, procesverbali mbi obduksionin e kufomës se tani të ndjerit ofrojnë bazë të mjaftuar për te vërtetuar se ekziston dyshimi i arsyeshëm se i pandehuri kreu veprat penale nga dispozita i këtij aktvendimi. Nga kallëzimi penal rrjedh me tutje se prezent me rastin e kryerjes se veprës penale kane qene edhe dëshmitaret XHX, DV.GA dhe HD. Me rastin e shikimit te vendit te ngjarjes janë gjetur katër gëzhoja që dyshohet te jene te plumbave te shkrepur nga i pandehuri. Ne procedurën e hetimit me ane te veprimeve hetimore, dëgjimin e dëshmitarëve, ekspertizën balistike do te sigurojë prova në baze të të cilave do te vendosi se do ta akuzoje te pandehurin apo do te pushoje procedurën penale. PROKURORI PUBLIK

154

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

10. AKTVENDIM I PROKURORIT MBI PEZULLIMIN E HETIMIT. Emërtimi i prokurorisë Prokurori publik II. me sekretaren juridike V.V. në çështjen e hetimit kundër të pandehurit HH nga Podujeva, për shkak të veprës penale Lidhja e kontratës së dëmshme nga neni 237 paragrafi 2 lidhur me paragrafin 1 te KPPK, ne baze te nenit 232 paragrafi 1 te KPPPK, me 15.12.2008 merr AKTVENDIM MBI PEZULLIMIN E HETIMIT datë

Heti mi i fillu ar kund ër të pand ehur it me aktv endi min PP. nr.

/ pezullohet sot me 15.12.2008 dhe ai do te rifillohet menjëherë pas eliminimit të pengesave për zbatimin e tij. Arsyetim Me aktvendimin e përmendur në dispozitë, kam filluar hetimin kundër të pandehurit HH nga Podujeva për shkak të dyshimit të arsyeshëm se ka krye veprën penale Lidhja e kontratës se dëmshme nga neni 237 paragrafi 2 lidhur me paragrafin 1 te KPPK. Gjate hetimit kam dëgjuar përfaqësuesin e organizatës se dëmtuar afariste dhe eksperti financiar ka kryer ekspertizën e urdhëruar nga ana e gjyqtarit te procedurës paraprake. Me datën 6.12.2008 kam ftuar me thirrje te pandehurin për ta marre ne pyetje. Nga flete-kthesa rrjedh se ai është në studime pasuniversitare ne Angli. Kam kërkuar nga Policia e Kosovës qa të pandehurin ta sjelle forcërisht ne prokurori me datën 10.12.1008. Me shkresën e Policisë së

Kosovës date 11.08.2008 jam njoftuar se i pandehuri është në Angli dhe se nuk ka gjasa te kthehet para datës 01.05.2009. Për të kryer hetimin me sukses kam gjetur se është e domosdoshme të dëgjojë edhe të pandehurin, se nuk është e mjaftuar që të kërkojë nga ai te deklarohet vetëm me shkrim prandaj mos mundësia e marrjes se tij në pyetje është rrethane që përkohësisht pengon ndjekjen e suksesshme penale. PROKURORI PUBLIK I.I. 155

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

11. AKTVENDIM I PROKURORIT MBI PUSHIMIN E HETIMIT Emërtimi i prokurorisë Prokurori publik II. me sekretaren juridike VV. në çështjen e hetimit kundër të të pandehurit HH nga Podujeva, për shkak të veprës penale Përvetësimi gjate ushtrimit të detyrës nga neni 340 paragrafi 1 te KPPK, ne baze te nenit 224 paragrafi 1 nenparagrafi 1 te KPPPK, me 12.12.2008 merr AKTVENDIM MBI PUSHIMIN E HETIMIT Hetimi i filluar kundër te pandehurit HH nga Podujeva me aktvendimin PP nr / date pushon sot me 12.12.2008. Arsyetim Me aktvendimin e përmendur në dispozitë, kam filluar hetimin kundër të pandehurit HH nga Podujeva për shkak te dyshimit të arsyeshëm se ka krye veprën penale Përvetësimi gjate ushtrimit të detyrës nga neni 340 paragrafi 1 te KPPK. Gjate hetimit kam mbledhur prova ne baze të të cilave, vërtetohet se i pandehuri ka punuar arkëtar në Ndërmarrjen tregtare “XX”nga Podujeva. Me 12.08.2008 ne ora 15,00 nga ana e Komisionit për inventarizim të ndërmarrjes është krye inventarizimi i arkës dhe pas barazimit me është konstatuar se në arke mungojnë 840 euro. Në procedurën e hetimit i pandehuri është mbrojtur se nuk ka përvetësuar këto para por se është e mundur te mos i jene regjistruar te gjitha pazaret e ditës te cilat i ka dorëzuar ne ndërmarrje. Të njëjtën gjë e ka deklaruar edhe me rastin e barazimit lidhur me inventarizimin. Nga ana e ekspertizës se kryer nga eksperti i caktuar nga ana e gjyqtarit të procedurës paraprake vërtetohet se ne arke nuk ka mungese qe do të thotë se i pandehuri nuk ka përvetësuar 840 euro nga parat e besuara ne pune. Nga mendimi i ekspertit rrjedh se ne arkën qendrore të ndërmarrjes është konstatuar teprice ne shume prej 840 euro dhe se kjo shume ne librat e ndërmarrjes është regjistruar si e ardhur e jashtëzakonshme. Ne baze të këtyre provave gjej se nuk ekziston me dyshimi i arsyeshëm se i 156

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

pandehuri ka krye veprën penale ne drejtim te së cilës kam zbatuar hetimin e as ndonjë vepër tjetër penale, qe ndiqet sipas detyrës zyrtare, prandaj vendosa te pushoje hetimin. PROKURORI PUBLIK

12. NJOHTIMI I TË DËMTUARIT PËR PUSHIMIN E HETIMIT Emërtimi i prokurorisë NDERMARRJA TREGTARE “XX” Podujeve rr. Marin Barleti 7. kam pushuar hetimin

datë

Ju njoftoje se me aktvendimin PP nr.

/ kundër të pandehurit HH nga Podujeva te zbatuar për shkak të veprës penale Përvetësimi gjatë ushtrimit te detyrës nga neni 340 paragrafi 1 te KPPK nga se me provat qe kam mbledhur gjate hetimit kam gjetur se nuk ekziston dyshim i arsyeshëm se ai e ka krye ketë vepër penale. Ju njoftoje së në baze te nenit 62 paragrafi 1 dhe 2 te KPPPK keni te drejte qe ne afat prej tetë ditësh nga dita e pranimit të këtij njoftimi të ndërmerrni ndjekjen penale kundër HH nga Podujeva pranë Gjykatës Komunale ne Podujeve. Ju njoftoje gjithashtu se mund t’i keni në diskonim te gjitha provat me te cilat unë disponoj. PROKURORI PUBLIK

157

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

13. PROCESVERBAL MBI MARRJEN E TE PANDEHURIT NE PYETJE Emërtimi i prokurorisë Procesverbal mbi marrjen e te pandehurit ne pyetje I hartuar nga ana e prokurorit publik me 12.08.2008 me rastin e marrjes ne pyetje te pandehurit HH nga Podujeva. Të pranishëm Prokurori publik Sekretarja juridike I pandehuri HH Mbrojtësi i të pandehurit, avokati AA Filluar në ora 10.00 Unë ftova të pandehurin dhe nga ai mora këto të dhëna personale. Emir, mbiemri, nofka nëse ka, datëlindja, vendi i lindjes, vendbanimi, emri dhe mbiemri i babës, emri dhe mbiemri i nenës dhe mbiemri i saj i vajzërisë, shtetësia, gjendja statusore familjare, i pamartuar, i martuar, i veje, i ndare, fëmijët, fëmijët e moshës se mitur, profesioni, punësimi, gjendja pasurore, të dhënat mbi dënimin apo procedurat tjera penale nëse zbatohen ndaj tij, të dhënat mbi paraburgimin apo arrestin shtëpiak nëse janë urdhëruar apo konstatimi se mbrohet nga liria. Unë e njoftova te pandehurin se ndaj tij kam filluar hetimin me aktvendimin PP nr / për shkak date te dyshimit të arsyeshëm se ka krye veprën penale Pengimi i personit zyrtar ne kryerjen e veprës penale nga neni 316 paragrafi 3 lidhur me paragrafin 2 dhe 1 te KPPK. I pandehuri deklaroi: e kam kuptuar se për cilën vepër penale ndaj meje është duke u zbatuar hetimi dhe nuk kam nevoje për shpjegime shtese. Unë ju udhëzoj se keni te drejte te angazhoni mbrojtës dhe se keni te drejte qe me mbrojtësin të konsultoheni para se të ju marr në pyetje dhe gjatë marrjes në pyetje, se keni të drejte të heshtni dhe të mos përgjigjeni në asnjë

158

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

pyetje që do t`ua parashtrojë dhe se keni të drejte të kërkoni nga unë që gjate tërë kohës se zbatimit te hetimit të mbledhin provat qe Ju i konsideroni te rëndësishme për mbrojtjen e Juaj. Pas këtij udhëzimi i pandehuri deklaroi se ka angazhuar për mbrojtës avokatin AA nga Prishtine që është prezent, sepse për ketë të drejte jam udhëzuar edhe me ftesën qe me keni dërguar, nuk kam nevoje të konsultohem me mbrojtësin para se të merrem në pyetje, do ta dhe mbrojtjen dhe përgjigjem ne pyetjet e parashtruara dhe se kam te drejte te kërkojë marrjen e provave qe i konsideroj te nevojshme për mbrojtjen time. Nënshkrimi i të pandehurit Deklarimi i të pandehurit në pyetjet e prokurorit publik. Deklarimi i të pandehurit në pyetjet eventuale të mbrojtësit Kërkesat eventuale të të pandehurit për mbledhjen e provave Ne fund te procesverbalit duhet shënuar konstatimin se u lexua apo jo, procesverbali dhe vërejtjet eventuale të të pandehurit a mbrojtësit në procesverbal. U krye ne ora 11,30 I pandehuri Mbrojtësi E vërtetojnë Prokurori publik Sekretarja juridike

159

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

14. KERKESA E PROKURORIT PER MARRJEN E PROVES Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Gjyqtarit të procedurës paraprake Në çështjen penale të të pandehurve GG.nga Prishtina, për shkak të veprës penale Trafikimi me njerëz nga neni 139 paragrafi 1 I KPPK dhe HH nga Podujeva dhe SS nga Ferizaj, për shkak të veprës penale Trafikimi me njerëz nga neni 139 paragrafi 5 I KPPK, në bazë të nenit 238 paragrafi I i KPPK paraqes KËRKESE PËR ZBATIMIN JASHTEZAKONSHME

E

MUNDËSISE

Marrjen në pyetje të dëmtuarës, dëshmitares SS nga

HETUESE shtetase e

TË .

Arsyetim Me aktvendi min mbi fillimin e hetimit PP nr. zbatuar hetimet kundër të pandehurit GG për shkak të veprës penale Trafikimi me njerëz nga neni 139 paragrafi 1 I KPPK dhe te pandehurve HH dhe SS për nga një vepër penale Trafikimi me njerëz nga neni 139 paragrafi 5 i KPPK.

jam duke

/

datë

E dëmtuara dëshmitarja SS është shtetase e se ajo ka kërkuar nga Organizata Ndërkombëtare për Migracion Ti mundësohet të kthehet në shtetin amë. Ajo ka të drejtë të kthehet në shtetin e saj nga se është viktime e trafikimit me njerëz dhe nuk ka mundësi ta detyrojmë të qëndroje në Kosovë gjer në kohën e mbajtjes së shqyrtimit gjyqësor në të cilin ajo do të duhej të dëshmoj.

. Nga policia jam njoftuar

Duke pasur parasysh se janë shume të vogla gjasat se atë do të mund ta sigurojmë të dëshmojë ne shqyrtimin gjyqësor kërkojë qe sipas mundësisë hetuese të jashtëzakonshme ta merrni ne pyetje dhe se me rastin e marrjes ne pyetje të ftoni mbrojtësit e te pandehurve avokatet DD.FF.dhe TT qe te tre nga Prishtina dhe te pandehurit GG, HH dhe SS që të tre në paraburgim në Qendrën e Paraburgimit ne . PROKURORI PUBLIK

160

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

15. AKTVENDIM I PROKURORIT PËR REFUZIMIN E KËRKESES PËR MARRJËN E PROVËS Emërtimi i prokurorisë Prokurori publik I.I. me sekretaren juridike V.V. në çështjen penale të hetimit kundër të pandehurit HH. Nga Podujeva, për shkak të veprës penale Mashtrim nga neni 261 paragrafi 2 lidhur me paragrafin 1 të KPPK, duke vendosur lidhur me kërkesën e të pandehurit për marrjen e provës, ne baze te nenit 239 paragrafi 2 merr Vendim Refuzohet kërkesa e të pandehurit për marrjen e provës me dëgjimin e dëshmitarit GH. Arsyetim Gjatë hetimit që jam duke zbatuar kundër të pandehurit, ai me ka propozuar të dëgjojë në veti të dëshmitarit G.H nga Podujeva. Sipas kërkesës rrjedh se dëshmitari duhet të dëgjohet në rrethanat se iniciativa për rregullimin e çështjeve mbi nxjerrjen e Vizës Shengen për të dëmtuarin GS nuk ishte e të pandehurit por e te dëmtuarit. Dëshmitari GH si rrjedh nga kërkesa është djali i te pandehurit HH. Rrethanat nën të cilat është vene kontakti ne mes të të pandehurit dhe të dëmtuarit janë vërtetuar në tërësi me dëshminë e të dëmtuarit dhe mbrojtjen e te pandehurit. i dëmtuari ka deklaruar se pasi ka mësuar se i pandehuri HH mund t`ia nxjerr Vizën Shengen ai ka shkuar në shtëpinë e te pandehurit dhe me atë rast ka takuar djalin e tij, dëshmitarin e propozuar GH dhe se ai ia ka dhënë numrin e telefonit të të pandehurit. I pandehuri nuk e konteston këtë ne mbrojtjen e tij. Dëshmitari me tutje deklaron se e ka thirre te pandehurin me telefon dhe se kane caktuar vendtakimin dhe as këto fakte nuk i konteston i pandehuri në mbrojtjen e tij. Nga kjo rrjedh se nuk ekzistojnë shkaqe të rëndësishme për marrjen e kësaj prove sepse me marrjen e saj nuk do të vërtetohej ndonjë fakt tjetër i rëndësishëm për procedurën penale. PROKURORI PUBLIK 161

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Udhëzim juridik: kundër këtij vendimi i pandehuri ka të drejte ti paraqes ankesë gjyqtarit të procedurës paraprake të Gjykatës Komunale në xxxx. 16. KERKESA PARABURGIMIT

E

PROKURORIT

PER

CAKTIMIN

E

Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Në çështjen penale kundër të pandehurit HH nga Podujeva, për shkak të veprës penale Vrasje në tentative nga neni 146 lidhur me nenin 20 të KPPK në baze të nenit 282 paragrafi 1 i KPPPK paraqes KËRKESË PËR CAKTIMIN E PARABURGIMIT Kundër të pandehurit HH nga Podujeva i biri I D.H. dhe S.H e gjinisë , i lindur ne nr , shqiptar, ku dhe jeton rruga Podujevë me shtetas i Republikës se Kosovës, i martuar, babe i tre fëmijëve nga te cilët dy te mitur, me profesion , ne ndalim policor nga i punësuar ne 10.08.2008 ne ora 12.00 Për shkak te ekzistimit te dyshimit te bazuar me 10.08.2008, në Podujeve, në rrugën përpara shtëpis ë se tij, me dashje qe ta privoje nga jeta te dëmtuarit XX , pas një fjalosje të shkurtër lidhur me zënkën që një ditë me parë kishin pasur fëmijët e tyre te mitur G.H dhe Z.X, me revolen shtini 3 here në nr kalibër të dëmtarin nga një largësi prej 7 metrash dhe e goditi me dy plumba në dorën e majte dhe ne anën e djathte të kraharorit duke i shkaktuar lëndime të renda trupore të rrezikshme për jetë në momentin e shkaktimit ndërsa veprën nuk e përfundoi sepse u pengua nga bashkëshortja e tij S.H. e cila i doli përpara dhe ia morri revolen nga dora. Me çka kishte për te kryer veprën penale Vrasje ne tentative nga neni 146

lidhur me nenin 20 te KPPK. A r s y e t im Dyshimi i bazuar se i pandehuri ka krye veprën penale në drejtim të së cilës ndaj tij kam filluar hetimin me aktvendimin PP nr. / date 12.08.2008 te 162

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

depozituar ne gjykate po atë ditë, rrjedh nga kallëzimi penal i Policisë së Kosovës, Stacioni i Policisë në Podujevë, procesverbalit mbi shikimin ne vendin e ngjarjes, deklaratës së të pandehurit dhëne me rastin e arrestimit dhe shkresave tjera të lëndës. Në ketë çështje penale duhet te dëgjohen përveç dëshmitarëve tjerë edhe dëshmitarja S.H bashkëshorte e të pandehurit, dëshmitari S.S fqinji i parë i të pandehurit. Duke pasur parasysh këto raporte të të pandehurit me këta dy dëshmitar ka baze për te besuar se ai do te pengoje rrjedhën e procedurës penale duke ndikuar ne këta dy dëshmitar me te cilët ai po të jetë në liri mund të kontaktojë pa kurrfarë pengesash. Masat tjera dhe as masa e arrestit shtëpiak nuk janë te mjaftuara për të siguruar zbatimin e suksesshëm te procedurës penale, sepse me arrest shtëpiak nuk eliminohet mundësia e kontaktimit të të pandehurit me dëshmitaret e përmendur. Konsideroj se këto janë arsye për caktimin e paraburgimit kundër të pandehurit në bazë të nenit 281 paragrafi 1, nënparagrafi 1 dhe 2 pika (ii) te KPPPK prandaj gjej se kjo kërkesë është e bazuar dhe se duhet aprovuar. PROKURORI PUBLIK 17. AKTAKUZA E PROKURORIT PA ZBATIMIN E HETIMIT Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Në bazë të nenit 46 paragrafi 1 dhe nenit 304 paragrafi 1 të KPPPK paraqes këtë AKTAKUZE i lindur me

, jeton në

, nr,

e gjin isë

dhe

Kundër të pandehurit HH nga Podujeva, rruga ne I biri i

Republikës e Kosovës, i martuar, babe i tre fëmijëve te mitur, i papune, i dënuar me pare me aktgjykimin e Gjykatës Komunale në me aktgjykimin P. nr. date 163

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

, për veprën penale Vjedhje e rende nga neni 253 paragrafi 1 nën paragrafi 1 të KPPK me dënim 6 muaj burgim, ka vuajtur dënimin, ndaj atij nuk zbatohet procedure për ndonjë vepër tjetër penale, ne ndalim policor nga data 10.08.2008 në ora 05,00, Sepse Me 08.08. 2008, në ora 04.00, me qëllim të përvetësimit të kundërligjshëm për vete, morri pasurinë e huaj te luajtshme, në atë mënyrë që së pari kaloi murin rrethues të oborrit të shtëpisë së të dëmtuarit GG, që gjendet në nr , e pastaj Podujevë rruga me shofer metali theu drynin në derën hyrëse të kuzhinës verore të të dëmtuarit dhe nga aty morri një televizor të markës “ Soni” në vlerë prej 120 euro dhe u largua nga vendi duke hapur nga brenda derën hyrëse të oborrit, Me çka ka kryer veprën penale Vjedhje e rendë nga neni 253 paragrafi 1 nenparagrafi 1 i KPPK prandaj Propozoj Qe pranë asaj gjykate të caktohet dhe mbahet shqyrtimi gjyqësor ne te cilin do te thirren Prokurori publik komunal ne Prishtine, I pandehuri HH tani në ndalim policor në Stacionin e Policisë në Podujevë, Mbrojtësi i të pandehurit SS, avokat nga Podujeva, n I dëmtuarit GG nga Podujeva rruga r. Dëshmitari SF nga Podujeva rruga nr . Qe gjykata në procedurën e provave të vështroj foto-dokumentacionin e përpiluar , të lexojë datë nga Policia, Stacioni Policor në Podujevë nr vërtetimin mbi marrjen e përkohshme të sendit dhe vërtetimin mbi kthimin e sendit të dëmtuarit, Që ndaj të pandehurit të caktohet paraburgimi për arsyet nga neni 281 paragrafi 1 nënparagrafet 1 dhe 2 pika (iii)

Që pas mbajtjes së shqyrtimit gjyqësor gjykata të pandehurin ta shpall fajtor për veprën e akuzuar për atë dhe ta gjykojë në bazë të ligjit. Arsyetim 164

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Dyshimi i arsyeshëm se i pandehuri ka krye veprën penale për të cilën e akuzoj, rrjedhë nga provat e mbledhura në procedurën paraprake dhe kallëzimi penal i Stacionit të Policisë në Podujevë. Nga këto prova, vërtetohet se i pandehuri ditën dhe kohën e përshkruar në dispozitë me qellim përvetësimi të kundërligjshëm morri pasurinë, televizorin, e të dëmtuarit pasi me parë kaloi murin rrethues të oborrit dhe me shufër hekuri theu drynin në kuzhinën verore të të dëmtuarit. Dëshmitari, SF i deklaroi policisë se ishte në shtëpinë e tij, ai është fqinjë i parë i të dëmtuarit, dhe se rreth orës 04,00 kishte dëgjuar një krisme qe vinte nga oborri i te dëmtuarit dhe për ketë kishte shkuar ne katin e dyte dhe kishte parë një person duke dalë nga kuzhina verore e të dëmtuarit me televizor në dorë. Menjëherë për ketë kishte thirre me telefon policinë. Pastaj e kishte thirre me telefon edhe të dëmtuarin. I dëmtuari deklaroi se dera hyrëse e kuzhinës verore ishte e mbyllur me dry dhe se rreth orës 04,00 e kishte thirre me telefon dëshmitari SF duke i thëne se dikush është në oborrin e tij. Pasi ka dale ne oborr ka pare në toke pranë derës se kuzhinës verore drynin e thyer dhe një shufër hekuri. Rreth orës 05,00 në shtëpinë e tij ka ardhur policia dhe ka fotografua vendin e ngjarjes, ka marr drynin dhe shufrën e hekurit. Me datën 07.08.2008 policia i ka kthye televizorin. Televizorin e ka ble para dy muajsh me çmim prej 120 euro. Nga foto-dokumentacioni i vendit të ngjarjes vërtetohet se shtëpia e te dëmtuarit është e rrethuar me mur, se dera e kuzhinës se te dëmtuarit është e hapur dhe pranë saj ne toke është gjetur dryni i thyer dhe një shufër hekuri. I pandehuri ne deklaratën e vet dhëne ne polici, ne prezencën e mbrojtësit, pranoi se ka hyrë në oborrin e shtëpisë së të dëmtuarit duke kaluar murin, ka thyer drynin në derën e një lokali dhe nga aty ka marre një televizor dhe se në momentin, kur ishte larguar afro 200 metra nga shtëpia ishte arrestua nga policia. Për televizorin e marre policia i kishte dhëne vërtetim me shkrim. Deklaroi se është i gjendjes se varfër, i papunë dhe se ka pasur për qëllim që televizorin ta shesë dhe blejë ushqim për familjen. Te gjitha këto janë prova te pranueshme dhe vërtetojnë ekzistimin e dyshimit të bazuar se i pandehuri ka krye veprën penale për të cilën e akuzoje dhe se nuk ka rrethana që përjashtojnë përgjegjësinë e tij penale prandaj ai penalisht është përgjegjës për veprën e kryer. 165

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

I pandehuri ishte i dënuar me parë për vepër të njëjtë penale dhe ka vuajtur dënimin gjashtë muaj burgim. Dënimi i mëparshëm ndaj tij nuk ka arrit qëllimin e dënimit dhe duke pasur parasysh se përsëri ka kryer vepër penale kundër pasurisë ekziston frika e bazuar se ai po të jetë në liri do të përsëris veprën penale prandaj edhe propozimi për caktimin e paraburgimit është i bazuar. Në bazë të të gjitha këtyre kjo aktakuzë është me vend dhe e bazuar ne ligj. PROKURORI PUBLIK 18. AKTAKUZE E PROKURORIT PAS HETIMIT Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Në bazë të nenit 46 paragrafi 1 dhe nenit 304 paragrafi 1 të KPPPK paraqes këtë AKTAKUZE Kundër të pandehurit HH nga Podujeva, shënimet personale si në aktakuzën e mëparshme me dalim se ky nuk është i dënuar, Sepse dhe

1. Me 08.0 8.20 08, rret h orës 21,0 0, në rrug ën në mes fsha trav e komuna e Podujevës, përvetësoi pasurinë e luajtshme të të dëmtuarit me

qellim që vetës t’i sjell dobi pasurore të kundërligjshme në atë mënyre që nga larg pa se në drejtim të fshatit vinte një automjet, vuri një dru në rrugë duke pamundësuar kalimin dhe në momentin kur i dëmtuari SS me automjetin e tij “Golf 2” me targa xxxKSxxx arriti te pengesa dhe ndali automjetin i pandehuri doli nga mali me revolen e markës TT kal 9 mm., ne dorë dhe e detyroi të dëmtuarin ta hap derën e automjetit e pastaj e detyroi edhe të dal jashtë dhe derisa me një dorë i mbante revolen me dorën tjetër i morri nga xhepi këmishës kuletën me para ne shume prej 250 euro dhe dokumentet personale ndërsa nga xhepi i pantallonave telefonin celular Nokia me numër 044 xxx xxx, dhe duke pare në drejtim të vendit të ngjarjes vinte një automjet tjetër iku, nga vendi i ngjarjes dhe duke ikur nga dora i ra telefoni i të dëmtuarit. 166

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Me çka ka kryer veprën penale Grabitje nga neni 255 paragrafi 3 lidhur me paragrafin 1 të KPPK 2. Se nga mbarimi i luftës në e gjer me 09.09.2008, pa autorizim të organit kompetent mbajti në pronësi revolen e markës TT me numër serik xxxxx kalibër 9 mm. dhe shtatë fishek të kalibrit 9.oomm, Me çka ka krye veprën penale Mbajtja ane pronësi, në kontrolle, në posedim ose në shfrytëzim të paautorizuar të armeve nga neni 328 paragrafi 2 te KPPK në bashkim real me veprën penale të përshkruar nën piken 1 të kësaj dispozite, prandaj Propozoj Që pranë asaj gjykate të caktohet dhe mbahet shqyrtimi gjyqësor në të cilin gjykata do të thërras Prokurori publik të qarkut në Të pandehurin në paraburgim në Qendrën e Paraburgimit në Mbrojtësin e të pandehurit GG, avokat nga Të dëmtuarin SS nga fshati komuna Që gjykata në procedurën e provave të lexojë procesverbalin e hartuar me rastin e kontrollit të shtëpisë së të pandehurit, vërtetimin mbi marrjen e përkohshme te sendeve nga i pandehuri, vërtetimin mbi kthimin e sendeve të dëmtuarit, foto-dokumentacionin mbi vendin e ngjarjes dhe kontrollit, mendimin e ekspertit mjeko-ligjor dhe procesverbalin dhe fotodokumentacioni mbi njohjen e personit te hartuar nga policia. Që gjykata pas mbajtjes se shqyrtimit gjyqësor të pandehurin ta shpall fajtor për veprën e akuzuar penale dhe ta gjykoje në bazë të ligjit. Arsyetim Dyshimi i arsyeshëm se i pandehuri ka kryer veprën penale për te cilën e akuzoj me këtë aktakuze, rrjedh nga provat e mbledhura në procedurën e hetimin qe kam zbatuar ndaj tij në drejtim të veprës penale Grabitje nga neni 255 paragrafi 3 lidhur me paragrafin 1 të KPPK.

167

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Me provat e mbledhura gjate hetimit vërtetohet në tërësi kryerja e veprave penale, vërtetohet se veprat penale i kreu i pandehuri dhe se nuk ka rrethana që përjashtojnë përgjegjësinë e tij penale. Nga dëshmia e të dëmtuarit vërtetohet se ai natën kritike, rreth orës 21 duke u kthyer ne shtëpi me automjetin e vet “Golf 2” me targe xxx KS xxx, në hasi ne një pengesë të dhe rrugën në mes fshatrave shkaktuar nga një dru i venë në mes të rrugës. Me tutje nga kjo dëshmi vërtetohet se ai posa ndali automjetin, nga mali doli një person i armatosur me revole dhe e detyroi atë te dale nga automjeti dhe derisa ia mbante te drejtuar revolen nga xhepi i këmishës i morri kuletën me para dhe dokumente personale ndërsa nga xhepi i pantallonave telefonin celular. Në kulete ka pasur para në shumë prej 250 euro, ndërsa telefoni ishte i markës Nokia me kartelë me numër 044 xxx xxx. Duke ikur ka pare se të pandehurit i ka rene telefoni nga dora mirëpo nuk e ka prekur dhe i ka treguar vendin policisë dhe se policia e ka marre telefonin për ekzaminim. Personi i cili ka krye veprën penale ishte i gjatë rreth 170 cm, kishte ngjyrë te verdhë të flokëve dhe mustaqe ndërsa të veshura kishte pantallona e zeza dhe këmishë të zezë. Në kohën e kryerjes së veprës penale vetëm sa kishte filluar të bie muzgu dhe dukshmëria në largësi deri në 30 metra, ende ishte e mirë. Nga foto-dokumentacioni i vendit të ngjarjes vërtetohet se në rrugë ekziston pengesa e shkaktuar me një dru dhe se 10 metra afër vendit te ngjarjes është gjetur telefoni i të dëmtuarit. Me ekzaminimin forenzik (mjeko-ligjor) të telefonit, të kryer në bazë të urdhëresës së gjyqtarit të procedurës paraprake, në të janë gjetur gjurmët e vijave papilare të gishtërinj, të madh dhe tregues të të pandehurit. Me rastin e zbatimit te kontrollit të kryer në shtëpinë e të pandehurit është gjetur në dhomën e tij te fjetjes, në orman, kuleta me dokumente personale, letërnjoftimin, patentë shoferin dhe kartelën e Bankës për Biznes në emër të të dëmtuarit dhe revolja e markës TT me numër xxxxx kal 9 mm. Nga procesverbali dhe foto-dokumentacioni i hartuar me rastin e njohës së personit vërtetohet se i pandehuri ishte i shënuar me numrin 2 dhe se i dëmtuari e njohu atë si kryes të veprës penale. I pandehuri në hetime në mbrojtjen e vet deklaroi se revolen e posedon si kujtim nga Lufta në Kosovë dhe se nuk e ka përdorë asnjëherë pas çlirimit 168

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

dhe se e mban për siguri personale, ndërsa mohon në tërësi të ketë kryer veprën penale të grabitjes. Deklaron se kuletën e ka gjetur ne rruge të fshatit dhe se në të nuk ka pasur para por vetëm dokumente personale dhe ka pasur për qellim ta dorëzoje ne polici në mënyrë qe t’i kthehet të dëmtuarit. Mbrojta e këtillë e të pandehurit sa i përket veprës penale nën piken dy te dispozitës vërtetohet me vërtetimin mbi marrjen e revoles dhe me vështrimin në revolen e konfiskuar përkohësisht dhe 7 plumbat e kalibrit 9 mm. Mbrojtja e të pandehurit lidhur me veprën penale nga pika 1 e dispozitës është e pabazuar dhe në kundërshtim me provat mendimin e ekspertit të forenzikes, procesverbalin mbi kontrollin e shtëpisë se te pandehurit dhe procesverbalin mbi njohjen e të pandehurit prandaj si e tillë është e drejtuar me qëllim të shmangies se përgjegjësisë penale dhe gjykata duhet a vlerësoje si e tille. Ne baze të të gjitha këtyre rrjedh se kjo aktakuzë është me vend dhe e bazuar në ligj. PROKURORI PUBLIK 19. ANKESA E PROKURORIT PËR SHKELJE ESENCIALE Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Për Emërtimi i gjykatës se shkalles se dyte /

Kundër aktgjykim it të Gjykatës Komunal e në Prishtine, P. nr. në çështjen penale të të pandehurit HH nga Podujeva, për shkak të veprës penale mashtrim nga neni 261 paragrafi 1 te KPPK, në bazë të nenit 47 paragrafi 2 nënparagrafi 3 dhe neni 399 par 1 dhe 2 të KPPPK paraqes datë

Ankesë Për shkak te shkeljeve esenciale te dispozitave te procedurës penale 403 paragrafi 1 nënparagrafi 12 I KPPPK dhe Propozoj

Të aprovohet ankesa e bazuar dhe aktgjykimi të anulohet. 169

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Arsyetim /

Gjykata Komunale në Prishtine, me aktgjykimin P.nr. bazë të nenit 390 nënparagrafi 3 liroi nga aktakuza për veprën penale Mashtrim nga neni 261 paragrafi 1 të pandehurin HH nga Podujeva. date

në

Aktgjykimi përmban shkelje esenciale të dispozitave të procedurës penale nga neni 403 par. 1 nënparagrafi 12 I KPPPK nga se dispozitës është në kundërshtim me arsyetimin ndërsa ajo që thuhet në arsyetim të aktgjykimit lidhur me faktet vendimtare është në kundërshtim me përmbajtjen e provave në shkresa të lëndës. Nga dispozita rrjedh se gjykata të pandehurin e liroi nga aktakuza nga se nuk u provua se ai kreu veprën penale për të cilën akuzohet. Përkundër kësaj nga arsyetimi i aktgjykimit rrjedh se gjykata te pandehurin e liroi për arsye se vepra penale për të cilën ai akuzohej nuk është vepër penale. Në pjesën e aktgjykimit, faqe tre kryerreshti 2, gjykata thotë” nuk është kontestuese se i pandehuri nga i dëmtuari morri borxh shumën prej 2000 euro me kusht qe t`ia ktheje për pesë dite. Me huazimin e parave në mes te kontraktuesve krijohet raport juridiko civil dhe nëse ndonjëri prej kontraktuesve nuk përmbush obligimet nga kontrata ka te drejte të kërkojë përmbushjen nga procedure gjyqësore në kontest civil. Nga ky fakt gjykata gjen se në veprimet e të akuzuarit nuk përmbahen elementet qenësore të veprës penale dhe se kemi te bëjmë me raport juridiko civil”. Në arsyetim të aktgjykimit gjykata me rastin e paraqitjes se përmbajtjes se provave ato i paraqet në kundërshtim me përmbajtjen e tyre. I dëmtuari në shqyrtimin gjyqësor deklaroi se te pandehurin e njeh qe dy muaj. Dy ditë para datës 08.08.2008 i dha 2000 euro hua për pesë ditë nga se i nevojiteshin për ta dërguar të ëmën e sëmurë nga kanceri për shërim ne Republikën e Shqipërisë. I kishte thëne se vëllai i tij që është në Suedi brenda pesë dite do t`ia dërgonte paratë ne shume prej 2000 euro. Me tutje i dëmtuari ka deklaruar se ka bisedua me dëshmitarin GG dhe i ka treguar për huan. Dëshmitari i kishte thënë se të ka mashtruar nga se në këtë mënyrë ka vepruar edhe me persona tjerë. Pas kalimit të afatit për kthimin e borxhit i pandehuri gjithnjë është fshehur dhe nuk është paraqitur në takimet e caktuara në telefon. I dëmtuari nga dëshmitarja DH motër e të pandehurit ka kërkuar numrin e telefonit të vëllait të saj në Suedi dhe kur i dëmtuari ka biseduar me të me telefon ai i ka treguar se nuk është e vërtetë se ka marre për detyre t’i dërgojë të pandehurit 2000 euro nga se nenën as nuk e ka të sëmure nga 170

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

kanceri. I kishte thënë edhe se ky është personi i pestë që atij i tregon se i pandehuri i ka mashtruar” Në arsyetim të aktgjykimit gjykata vetëm thotë se i dëmtuari ka deklaruar se i pandehuri i ka kërkuar 2000 euro hua për pesë ditë për të dërguar të ëmën në shërim dhe se ky ka pranuar dhe se ia ka dhënë. Me tutje shton vetëm edhe se i dëmtuari ka deklaruar se disa here ka kërkuar nga i pandehuri kthimin e borxhit dhe se i pandehuri gjithnjë i ka thëne që t’i vazhdoje afatin e kthimit të borxhit dhe se borxhin do t`ia paguan gjithsesi. Nga kjo shihet se ajo qe gjykata në arsyetim të aktgjykimit thotë lidhur me përmbajtjen e deklaratës se të dëmtuarit është në kundërshtim të plotë me përmbajtjen e deklaratës në shkresa të lëndës. Te gjitha këto paraqesin shkelje esenciale te dispozitave të procedurës penale dhe se aktgjykimi i këtillë nuk është i ligjshëm dhe se duhet anuluar. PROKURORI PUBLIK.

20. ANKESA E PROKURORIT PER GJENDJE FAKTIKE Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës për Emërtimi i gjykatës së shkallës se dytë datë

Kundër aktgjykim it të Gjykatës Komunale në Prishtinë P

nr në çështjen penale të të pandehurit HH nga Podujeva për shkak të veprës penale vjedhje pyllit nga neni 285 paragrafi 1 I KPPK paraqes Ankese Për shkak të vërtetimit të gabuar dhe jo të plotë të gjendjes faktike dhe

Propozoj Të aprovohet ankesa e bazuar dhe aktgjykimi të anulohet. 171

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Arsyetim Me aktgjykimin e përmendur, gjykata në bazë të nenit 390 nënparagrafi 3 i KPPPK liroi nga akuza të pandehurin HH nga Podujeva për veprën penale Vjedhje pylli nga neni 258 paragrafi 1 i KPPK. Gjykata nuk vërtetojë në mënyrë të plotë gjendjen faktike kur gjet se nuk u provua se i pandehuri kreu veprën penale për të cilën u akuzua. Në këtë çështje penale gjykata dëgjoi si dëshmitar dëshmitarin XX roje e pyllit dhe GG nga fshati xx. Me dëshminë e dëshmitarit XX u vërtetua se i pandehuri ditën kritike në pyllin ne vendin xx kishte prere 1.70 m3 dru me qellim të vjedhjes dhe se drunjte e prere i ka bartë me qerre te hekurt qe e tërhiqnim dy lope nga te cilat njëra e kuqe dhe tjetra e zeze. Me dëshminë e tij me tutje u vërtetua se ai shënimet personale për të pandehurin, nga se ky kishte refuzuar t`ia jap, i kishte marre nga dëshmitari SS i cili e njeh të pandehurin dhe i cili atë e kishte pare me qerre te ngarkuar me dru qe e tërhiqnin dy lopë duke kaluar rrugës se fshatit për në shtëpinë e vet. Dëshmitari GG deklaroi se të pandehurin e ka dhëndër dhe se ditën kritike ai ishte ne shtëpinë e tij ne fshatin xx dhe se tere ditën se basku kishin punuar në hapjen e pusit për ujë të pijshëm. Gjykata nuk vërtetoj në mënyre të plotë dhe të drejtë gjendjen faktike nga se refuzoj të dëgjojë dëshmitarin SS i cili do të dëshmonte se ditën kritike dëshmitarit XX i kishte treguar për identitetin e të pandehurit dhe se e kishte parë të pandehurin me qerre qe e tërhiqnin dy lopë e të ngarkuar me dru duke kaluar rrugës se fshatit për në shtëpi. Pas vendosjes lidhur me këtë ankese dhe anulimit te aktgjykimit propozoj që ta udhëzoni gjykatën e shkalles se parë që në rigjykim të merr këtë prove me dëgjimin e dëshmitarit SS nga fshati xx. PROKURORI PUBLIK

172

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

21. ANKESA E PROKURORIT PUBLIK PER SHKELJE TE LIGJIT PENAL Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Për Emërtimi i gjykatës së shkallë se dytë. datë

Kundër aktgjyki mit të Gjykatës së Qarkut në Prishtinë, P. nr

/ në çështjen penale të të pandehurit HH nga Podujeva për shkak të veprës penale Mbajtja në pronësi në kontrolle, në posedim ose shfrytëzim të paautorizuar të armëve nga neni 328 paragrafi 1 i KPPK paraqes Ankesë Për shkak të shkeljes se ligjit penal, neni 404 nenparagrafi 1 lidhur me nenin 328 paragrafi 1 I KPPK dhe Propozoj Të aprovohet ankesa e bazuar të ndryshohet aktgjykimi i kundërshtuar dhe i pandehuri të shpallet fajtor për veprën penale për të cilën është akuzuar e të dënohet në bazë të ligjit. Arsyetim Gjykata e Qarkut ne Prishtine me aktgjykimin e përmendur në bazë të nenit 390 nenparagafi 1 i KPPPK liroi të pandehurin nga aktakuza. Me aktgjykim gjykata në mënyrë të plotë dhe të drejtë vërtetoi gjendjen faktike mirëpo në gjendjen e vërtetuar faktike aplikoi gabimisht ligjin penal kur gjet se vepra për të cilën akuzohet i pandehuri nuk është vepër penale për që eventualisht mund të jetë kundërvajtje. Gjykata vërtetoj se i pandehuri me lejen e organit kompetent mban armën, pushkën e gjuetisë të markës xx kalibër 12 mm. Ajo me tutje vërtetoj drejtë

se i pandehurit me këtë armë shtini dy here ne ajër në shenjë gëzimi se djalit të tij i kishte lindur një fëmijë. Po ashtu gjykata vërtetoj drejte se pandehuri ditën kritike armën e përdori në mënyrë të paautorizuar.

173

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Qëndrimi i gjykatës se për të ekzistuar vepra penale nga neni 328 paragrafi 1 I KPPK përdorimi i paautorizuar i armës duhet kryer me qëllim fiksimi apo kërcënimi është i gabuar. Kjo vepër penale mund të kryhet me armë që kryesi e mban pa autorizim dhe me autorizim të organit kompetent. Mënyra e parë e kryerjes së kësaj vepre është përdorimi me frikësim , kërcënim ose në ndonjë mënyrë tjetër të paautorizuar, mënyra e dytë është vringëllimi me armë me frikësim, kërcenim apo në ndonjë mënyrë tjetër të paautorizuar dhe mënyra e tretë e kryerjes së kësaj vepre penale kryhet me urdhërimin e personit tjetër për të ndërmarrë ndonjërin nga veprimet me te cilat kryhet vepra penale. Përdorimi i paautorizuar i arrës do të thotë përdorim i saj në ndonjë mënyrë tjetër të paautorizuar përveç përdorimit dhe vringëllimit me qëllim kërcënimi apo frikësimi. Duke shtëne me arme në gazmend në kundërshtim me rregullat e mbajtjes dhe përdorimit të armës së gjuetisë, pandehuri kreu veprën penale për të cilën akuzohet. PROKURORI PUBLIK

22. ANKESA E PROKURORIT PUBLIK KUNDËR AKTVENDIMIT Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Për Kolegjin e asaj gjykate nga neni 22 paragrafi 3 i KPPPK Kundër aktvendimit të gjyqtarit të procedurës paraprake nr. 59/08 datë 08.08.2008 në bazë të nenit 283 paragrafi 3 të KPPPK paraqes Ankese Për arsye të aplikimit te gabuar të dispozitës se nenit 273 paragrafi 1 të KPPPK dhe p r o p o z oj 174

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Që ankesa të aprovohet dhe aktvendimi të ndryshohet dhe të pandehurit t’i caktohet paraburgimi në bazë të nenit 281 paragrafi 1 nënparagrafi 1 dhe 2 pika (ii) e KPPPK Arsyetim Gjyqtari i procedurës paraprake me aktvendimin nr 59/08 të datës 08.08.2008, refuzoi kërkesën për caktimin e paraburgimit te pandehurit HH nga Podujeva dhe atij i urdhëroi masën paraqitje në stacionin policor nga neni 273 paragrafi 1 te KPPPK. Me aktvendim gjykata aplikoi gabimisht dispozitën e nenit 273 paragrafi 1 te KPPPK. Në kërkesë për caktimin e paraburgimit dhe shkresat e lëndës rrjedh se në në procedurën e hetimit duhet dëgjuar dëshmitaret GG., KD, dhe GL. të gjithë punëtor në të njëjtën organizatë të biznesit me të pandehurin dhe se për këtë arsye të pandehurit duhet caktuar paraburgimin sipas bazës nga pika (ii) e nenparagrafit 2 të paragrafit 1 te nenit 281 të KPPPK. Gjykata vërtetoi gabimisht se masa e urdhëruar është e mjaftueshme për të penguar të pandehurin të ndikojë në dëshmitarë. Ne bazë të masës së urdhëruar i pandehuri duhet të paraqitet në stacionin policor çdo të shtunën e dytë. Kjo do te thotë se ai është i lirë, se mund të kontaktojë cilindo person sipas dëshirës se tije, pra edhe dëshmitaret që duhet dëgjuar në hetime dhe edhe të tentojë të ndikojë. Për të penguar të pandehurin të ndikojë në këta dëshmitare nuk është e mjaftuar kjo masë dhe as masa e arrestit shtëpiak sepse edhe kjo mase nuk siguron pengimin e te pandehurit te takohet me dëshmitarët. Gjatë arrestit shtëpiak i pandehuri duhet të qëndrojë në shtëpi por kjo masë nuk nënkupton edhe pengimin e vizitave të pandehurit nga persona të ndryshëm edhe nga dëshmitaret me te cilët ai është koleg i punës. I pandehuri edhe gjatë procedurës paraprake ka tentuar të ndikojë në dëshmitar, Djali i të pandehurit HD me datën 08.08.2008 i ka telefonuar dëshmitarit GG derisa me të bisedonte policia në vendin e tij të punës dhe ka kërkuar të takohet me dëshmitarin. Dëshmitari GG ka deklaruar se nuk e njeh djalin e të pandehurit dhe nga kjo mund të kuptohet se arsyeja e vetme që ai i kërkoj dëshmitarit takim është që të tentojë të ndikojë në të. PROKURORI PUBLIK 175

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

23. KËRKESA E PROKURORIT PUBLIK PËR MBROJTJE TË LIGJSHMËRISË REPUBLIKA E KOSOVËS PROKURORIA PUBLIKE E KOSOVËS /08 PKL nr Datë P R I SH T I N Ë GJYKATËS SË QARKUT Për GJYKATËN SUPREME TË KOSOVËS P R I SH T I NË Kun dër aktg jyki mit të Gjy katë s së Qar kut në dhe atij të Gjy katë s Sup rem e të Kos ovë s AP nr. çështjen penale të të gjykuarve HH nga Podujeva dhe GG nga Gjilani, në bazë të nenit 452 paragrafi 1 dhe 2 të KPPPK paraqes

datë në

P. nr. datë

KËRKESË PËR MBROJTJE TË LIGJSHMËRISË Për shkak te shkeljes esenciale te dispozitave të procedurës penale nga neni 403 paragrafi 1 nenparagrafi 12 dhe 403 paragrafi 2 lidhur me nenin 387 paragrafi 1 të KPPPK dhe Propozoj Të aprovohet kërkesa e bazuar dhe aktgjykimet të anulohen. Arsyetim Gjykat me ae aktg Qarkut jyki në min P. nr. fajtor të gjykuarit HH nga Podujeva dhe GG nga Gjilani për veprën Rrezikim i trafikut publik nga neni 297 paragrafi 5 lidhur me paragrafin 3 dhe 1 të ndërsa të KPPK dhe i gjykoi, të gjykuarin HH me dënim burgimi gjykuarin GG me dënim burgimi . shpalli

datë

176

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Gjykata Suprem ee Kosovë s, me aktgjyk imin AP nr. të pabazuara ankesat e të gjykuarve dhe vërtetoi aktgjykimin e gjykatës se shkallës së parë.

refuzoi

datë

Aktgjykimi i gjykatës së shkallës së parë ka dispozitë të pakuptueshëm. Nga dispozitë rrjedh se që të dy të gjykuarit kanë kryer një vepër penale për të cilën ata u shpallen fajtor mirëpo ata nuk u shpallen fajtor se veprën penale e kane kryer në bashkëkryerje. Dy të akuzuar një vepër penale mund ta kryejnë vetëm në bashkëkryerje ndërsa nga dispozita rrjedh se gjate kryerjes se veprës penale secili nga ata ka vepruar pavarësisht nga njeri tjetri dhe jo ne bashkëkryerje si rrjedh nga përshkrimi në dispozitë i veprimeve me të cilat gjykata gjet se ata e kryen veprën penale. Aktgjykimi i gjykatës së shkalles së parë bazohet në prova që nuk u proceduan në shqyrtimin gjyqësor. Sipas dispozitës se nenit 387 paragrafi 1 I KPPPK gjykata e bazon aktgjykimin vetëm në faktet dhe provat e proceduara në shqyrtimin gjyqësor. Dëgjimi në veti të dëshmitareve i të dëmtuarve XX , LL, dhe SS, përfaqësuesit të të dëmtuarit KP dhe leximi me pajtimin e palëve i deklaratës së të dëmtuarit HR, të dhënë në hetime, janë, sipas procesverbalit mbi shqyrtimin gjyqësor, të vetmet prova qe u proceduan në procedurën e provave. Provat materiale, raportet mjeko-ligjore, fotodokumentacioni i vendit te ngjarjes dhe as konstatimi dhe mendimi i ekspertit të komunikacionit nuk u lexuan dhe nuk prezantuan fare ne shqyrtimin gjyqësor. Gjykata edhe përkundër kësaj aktgjykimin e vet e bazon kryesisht në këto prova e sidomos në mendimin e ekspertit të komunikacionit lidhur me veprimet e të gjykuarve gjatë kryerjes se veprës penale dhe pasojat e veprës penale që është në kundërshtim me dispozitën e nenit 387 paragrafi 1 I KPPPK. Duke vepruar në këtë mënyrë dhe duke mos zbatuar këtë dispozite gjykate shkeli të drejtën e të gjykuarve në mbrojtje dhe kjo shkelje ka ndikuar me marrjen e aktgjykimit të ligjshëm dhe të drejtë. Duke pasur parasysh këto shkelje që përmban aktgjykimi i gjykatës se shkallës së parë Gjykata Supreme e Kosovës do të duhej, me rastin e shqyrtimit të kësaj kërkesë, të zbatojë dispozitën e nenit 458 te KPPPK nga se saktësia e fakteve të vërtetuara me aktgjykim vihet plotësisht në dyshim nga se me aktgjykim faktet u vërtetuan me prova që nuk u proceduan ne shqyrtimin gjyqësor.

177

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Duke mos eliminuar këto të meta të aktgjykimit të gjykatës së shkallës së parë të njëjta shkelje esenciale të dispozitave të procedurës penale i përmban edhe aktgjykimi i gjykatës së shkallës së dytë. PROKURORI PUBLIK 24. PROPOZIM AKUZE E PROKURORIT PUBLIK Emërtimi i prokurorisë Emërtimi i gjykatës Në bazë të nenit 47 paragrafi 1 nënparagrafi 2 dhe nenit 462 paragrafi 1, 2 dhe 3 të KPPPK paraqes PROPOZIM AKUZE Kundër HH nga Podujeva, i biri I G dhe H e gjinisë L, i lindur në Podujevë me 12.12.1988 ku , shqiptar, shtetas i nr. dhe jeton rruga Republikës së Kosovës, i papunë, i martuar, babe i tre fëmijëve, ka qenë në ndalim policor nga data 08.08. 2008 ne ora 12,00 gjerë më 09.08. ne ora 17,00, mbrohet nga liria, Sepse me datën 08.08.2008, rreth orës 11,30, në tregun e bagëtive në Podujevë morri pasurinë e luajtshme të të dëmtuarit DD, me qëllim të përvetësimit të kundërligjshëm për vete në atë mënyre që padiktueshëm, nga mbrapa, nga xhepi i pasmë i pantallonave të të dëmtuarit, nxori kuletën e tij në të cilën kishte 250 euro dhe dokumentet tjera personale dhe duke u larguar u privua nga liria nga dëshmitari XX i cili e kishte parë duke ia marrë te dëmtuarit kuletën, Me çka ka kryer veprën penale Vjedhje nga neni 252 paragrafi 1 të KPPK dhe Propozoj Që pranë asaj gjykatë të caktohet dhe mbahet shqyrtimi gjyqësor në të cilin gjykata do të thërras 178

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

Të pandehurin HH në adresën e dhënë, Të dëmtuarin DD nga fshati komu Dëshmitarin XX nga fshati na e Poduj evës komu na e Mitro vicës Që gjykata në procedurën e provave të lexojë vërtetimin mbi marrjen e përkohshme të kuletës dhe parave nga i pandehuri dhe vërtetimin mbi dorëzimin e tyre të dëmtuarit që të dy të datës 08.08,.2008. Që gjykata pas mbajtjes së shqyrtimit gjyqësor të pandehurin të shpall fajtor dhe dënojë në bazë të ligjit. PROKURORI PUBLIK

25. PROPOZIM AKUZE E PROKURORIT PUBLIK ME KËRKESË PËR DHËNIEN E URDHËRIT NDËSHKIMOR Emërtimi i Prokurorisë Emërtimi i gjykatës Ne baze te nenit 47 paragrafi 1 nënparagrafi 2, neni 462 paragrafët 1, 2 dhe 3 dhe neni 476 paragrafi 1 te KPPPK paraqes PROPOZIM AKUZE ME KËRKESË PËR DHËNIEN E URDHËRIT NDËSHKIMOR i lindur në

Kundër HH nga Podujeva, i biri i G dhe H e gjinisë

Podujevë me ku dh e jet on rru ga Republikës se Kosovës, i pa pune, i martuar babe i tre fëmijëve, ka qenë në ndalim policor në kohen prej 08.08.2008 në ora 12,00 gjerë me 09.08.2008 në ora 17, 00, mbrohet nga liria,

shqiptar, shtetas i

nr.

Sepse me datën 08.07.2008, rreth orës, duke ditur se kartëmonedhat nr. Nxxxxxxxxxxx dhe Dxxxxxxxxxxx në poenë prej nga 20 euro secila, janë të 179

E DREJTA E PROCEDURES PENALE

falsifikuara, sepse dëshmitari GG, pronar i DPH “ Lisi” në Podujeve, me rastin e pagimit të llogarisë nuk ia kishte pranuar dhe e kishte njoftuar se ato janë të falsifikuara, i vuri në qarkullim në lokalin në DPT “ Lisi” në Podujevë nr rruga në atë mënyr ë që mallin e blerë në vlerë prej 34,90 euro ia pagoi me ato bankënota të miturit HL i cili punonte në lokal. Me çka ka krye veprën penale Falsifikimi i parasë nga neni 244 paragrafi 3 i KPPPK dhe Kërkojë që të pandehurit ti shqiptohet Urdhri ndëshkimor me të cilin gjykata do ta gjykojë me dënim me gjobe. Nëse urdhri ndëshkimor nuk shqiptohet apo i pandehuri paraqet kundërshtim ndaj urdhrit të shqiptuar Propozoj Që pranë asaj gjykatë të caktohet dhe mbahet shqyrtimi gjyqësor në të cilin gjykata do të ftoj:

dhe HL nga Podujeva

Prokurorin Publik Komunal ne Prishtinë, Të pandehurin HH në adresën e dhënë, Dëshmitarët GG nga Podujeva rruga nr

rruga

nr

Që gjykata në procedurën e provave të lexojë mendimin lidhur me ekzaminimin e parave të falsifikuara dhe vërtetimin mbi marrjen e parave nga dëshmitari HH. Që gjykata pas mbajtjes se shqyrtimit gjyqësor te pandehurin ta shpall fajtor dhe gjykojë në bazë të ligjit. PROKURORI PUBLIK

180