E Drejta e Detyrimeve

 

E DREJTA E DETYRIMEVE NOCIONI, LËNDA, SISTEMI DHE RËNDËSIA E SË DREJTËS SËDETYRIMEVE  Nocioni : E drejta e detyrimeve është e drejtë pozitive,e cila paraqet tërësinë e normave juridike që i rregullojnë marrëdhëniet e detyrimeve, të cilat janë marrëdhënie marrëdhëni e juridike, në të cilat një subjekt që quhet kreditor, ka të drejtë të kërkojë nganjë subjekt tjetër që quhet debitor, një dhënie - dare, bërje facere,mosbërje - et non facere, dhe një pësim - pati, për të cilën gjë ky subjekt është i detyruar ti përmbahet sjelljes së tillë.  Termi e drejta e detyrimev detyrimeve e ka dy kupti kuptime: me: E drejta e detytimeve në kuptimin objektiv - paraqet grupin e rregullave me anën e të cilave rregullohen qëndrim qëndrimet et e pjesëmarr pjesëmarrësve ësve në marrëdhëniet e tyre tëndërvetshme të detyrimeve, kurse E drejta e detytim detytimeve eve në kuptimin subjektiv - paraqet pushtetin subjektiv, të cilin pjesëmarrësit e nxjerrin nga e drejta objektive. Subjektet në të drejten e detytimeve janë ndërmarrësit dhe individët. detytimeve është vet detyrimi - quid obligatio. Lënda - lëndë e së drejtes es detytimeve Sjellja e debitorit, prej të cilit kërkon diçka kreditori, është lëndë e së drejtes sëdetyrimeve, që kjo mund të përmbajë ndonjë dhënie, bërje, mosbërje ose pësim. Pra, mund tëka thuhet së lënda është prestim që duhet të paguajë debitori, i cili parimisht karakter pasuror.

Sistemi - e drejta e detytimeve ndahet në dy pjesë: pjesa e përgjithshme dhe ajo eveçantë. Pjesa e përgjithshme trajton çështje të përgjithshme dhe institutet themelore të kësajj dege, kësa dege, ku hyj hyjnë, në, noci nocioni, oni, ele elemente mentet, t, karakte karakterist ristikat ikat,bu ,buri rime met, t, ef efek ekte tet, t, ndërrimi i subjekteve në marrëdhëniet e detyrimeve, dheshuarja e detyrimeve. Në pjesën e veçantë bëjnë pjesë rregullat, të cilat u përkasin llojeve të veçanta të kontratave me emër. Ndarja e këtyre kontratave është bërë sipas efekteve të tyre. Sipas kësaj ndarjeje të gjitha kontratat e detyrimev detyrimeve e klasifikohen në pesë grupe: 1. Kontratat mbi tjetërsimin e sendeve s endeve / të drejtave (janë: kontrata mbi shitjen, mbi këmbimin, dhe kontrata mbidhuratën); mbidhuratën); 2. Kontratat e sendeve dhe të të drejtave (kontrata mbi qiranë, mbi shërbimin dhe mbi huanë); 3. Kon tratat tra tat mbi shë rbim et (ko (kontr ntr ata mbi ve vepr prën ën,, m mbi bi au auto tori rizi zimi min, n, dhe dhe m mbi bi depoziten); 4. Kontratat mbi bashkësinë pronësore dhe të punës (kontrata mbi ortakërinë); dhe 5. Kontratat aleatore, (kontrata mbi lojën dhe kushtin, kontrata mbi sigurimin dhe kontrata mbi mbrojtjen epërjetshme). BURIMET E SË DREJTES SË DETYRIMEVE  Ndahen në dy grupe: në burime formale dhe në burime materiale. rma a të n dr drys ys hm e me t ë ci la t sh preh pr eh et Burimet formale -  ja në at o fo rm vullneti, janë: kushtetuta dhe ligji për detyrimet e Kosovës. Ligji për detyrimet e E Drejta e Detyrimeve

Page 1

 

Kosovës (LMD) është burimi më i rëndësishëm formal për të drejtën edetyrimeve. Është miratuar me 27.7.2004. Me këtë l igj në mënyrë unike rregullohet materia e së drejtës së detyrimeve. Ligji përmban 1372 nene dhenë dhen ë tërësi përfshinë materien e detyrimeve. Parim Pa rim et kry es esor ore e në të cila ci latt mb mbësh ështet tetet et LMD jan janë: ë: p par arimi imi i ndali ndalimit mit të keqpërdorimit keqpërdor imit të të drejtave, autonomia e vullnetit, doket e mira afariste, parimi i ndër nd ërsh shmë mëri risë së dhendërgjegjsh dhendërgjegjsh mërisë , parimi i ndali mit të shkak timit të dëmit, detyra e përmbushjes së detyrimit, kujdesi i duhur. ato fakte, juridike jur relevante, relevante, të cilat mund të Burimet Buri metmarrëdhëniet mater material iale e -t janë krijohen marrëdhënie e detyrimeve detyrimeve, të idike ndryshohen dheme të shuhen ato. Këtofakte  janë: kontrata, shkaktimi shkaktimi i dëmi dëmit, t, pasurimi i pa pabazë, bazë, gjeri gjerimi mi i punëve të huaja p pa a porosi dhe shprehja e njëanshme e vullnetit.

NOCIONI, KARAKTERISTIKAT DHE KLASIFIKIMI I DETYRIMEVE  Nocion i i det detyri yrimev meve e - e drejta e detyrimeve, s i degë e së drejtës, merret me studimin e marrëdhënieve të detyrimeve të cilat janë marr ma rrëd ëdhë hëni ni e juri ju ridi dike ke ndërmjet ndërmjet kreditor kreditorit it dhe dhe de debito bitorit, rit, ku kr kredit editori ori ka të dr drejtë ejtë të kërkojë nga debitori një bërje, veprim, mosveprim, dhënie, ose pësim. Fjala detyrim shpreh kuptimin e fjalës latine “ obligatio” dmth lidhje me hallkë mes debitorit dhe kreditorit. Në kuptimin e gjerë , det yrim i par paraqet aqet marr ëdh ëdhëni ëniet et ju juri ridi dike ke ndër ndërmj mjet et dy

ose më shumë subjekteve, në mbështetje të të cilave një subjekt (kreditor (kreditori) i) ka të drejtë të kërkojë prej subjektit tjetër (debitorit) që ai të kryej diçka ose të heqë dorë nga kryerja e ndo një veprimi , të cilin ka të drej drejtë të ta bëj. bëj. Në kuptimin e ngushtë, fjala detyrim dmth, borxh - detyrë e debitorit, por

shikuar nga a shikuar aspek spekti ti i kredit kreditorit orit,, detyrimi detyrimi dm dmth, th, e dr drejtë ejtë p për ër të kërku kër kuar ar - kë rk rkes esë. ë. Detyrim e quh en e dhe le trat me vler ë, l etrat e prur ësit, të cila cilatt je jepe pen n me rastin e regjistrimit të huave publike.

Karakteristikat e detyrimeve - detyrimet janë marrëdhënie juridike, janë marrëdhënie ndërmjet subjekteve të caktuara, janë marrëdhënie me përmbajtje të caktuar, janë marrëdhënie që kanë vlerë të caktuar pasurore,dhe janë marrëdhënie me karakter relativ.

Detyrimet janë marrëdhënie me karakter juridik -  dmth se janë të

rregulluara në mbështjetje të rregullave juridike. Karakteri juridik i detyrimit dmth, që marrëdhënia e krijuar ndërmjet pjesëmarrësve jo vetëm që ësht ë rr rre e gu gullll ua r sipas të d drejtës, rejtës, por edhe gëzon mbrojtje juridike ose sa sanksion nksion juridik, dmth se pjesëmarrësi i detyrimeve ka të drejtë të përdorë mjete dhune për realizimin e të drejtave të veta. Mjet tipik për mbrojtjen e detyrimeve është padia civile - actio, me të cilën kreditori kërkon të vërtetohet ekzistimi i së drejtës së tij në marrëdhëniet e detyrimeve, me të cilën urdhërohet debitori që në afatin e caktuar ta përmbushë detyrën detyrën e vet ndaj kreditorit, e nëse këtë ai nuk e bën vullnetarisht në afatin e caktuar, caktuar, gjykata me mjete mjete të shtrëngimit do ta detyr detyrojë ojë debitorin ta përmbushë detyrimin.  

Mjete tjera janë:tegru kundërshtimi kthimi në gjendjen e mëparshme exceptio, që gëzojnë sanks ion, janë restit res tituti utio o inin ininte gru m . Këto- detyrime dety de tyrim rim e civi ci vile le.. Ek Ekzi zist stoj ojnë në ed edhe he d dety etyrim rime e që g gëzo ëzojnë jnë ssan anksi ksion on juri juridi dik, k, që nuk

E Drejta e Detyrimeve

Page 2

 

mund të realizohen me mjete juridike, e këto janë detyrimet natyrale obligationes naturales. Detyrimet janë marrëdhënie ndërmjet subjektëve të caktuar –  kjo

karakteristikë e detyrimit do të thotë se çdo pjesëmarrës në marrëdhëniet e detyrimeve detyrimev e ka pozitë të caktuar juridike. juridike. Këtu duhet të ekzistojnë së paku dy subjekte në role të caktuara, një subjekt quhet kreditor (sipas foljes credo - për të besuar dhe creditum - besim) dhe subjekti tjetër që quhet debitor(debeo  - pë r të pasur borxh dhe debitum  - borxh). Për debitorin detyrimi është detyrë, borxhpasi dheqë ai është subjekt epasiv në marrëdhëniet e detyrimit, kurse kreditori është aktiv ka të drejtën kërkesës. Detyrimet janë marrëdhënie me përmbajtje të caktuar -

ng a përm nga pë rmab abaj ajtj tja a e marr marrëdhën ëdhënies ies së de detyri tyrimit mit nd ndërmj ërmjet et kre kredito ditorit rit dhe debit debitorit orit përc pë rcak akto tohe hett se cili cilitt lloj të marrëdh marrëdhënies ënies se detyrimi t i takojnë takojn ë ato, dmth, se kemi të bëjmë memarrëdhënie të detyrimit nga kontrata e sh itjes, qirasë , veprës apo e shërbimit,etj. Detyra e debitorit ndaj kreditorit mund të rrjedhë nga ndonjë dhënie,veprim, mosveprim ose pësim. Përmbajtja e detyrimeve duhet të jetë në pajtim me parimet kushtetuese, dispozitat dhunuese dhe me normat e moralit. Detyrimet janë marrëdhënie me karakter relativ -  çdo marrëdhënie e

detyrimeve ka karakter inter partes  (me përjashtim të kontratës në dobi t ëpersonit të tretë). Në marrëdhëniet e detyrimeve, për realizimin realizimin e së drejtës së vet kreditori mund ti drejtohet vetëm debitorit e jo ndonjë subjekti tjetër. Ekzistojnë raste kur e drejta relative shndërohet në të drejtë absolute, psh,kur lidhet kontrata për për shfrytëzim shfrytëzimin in e tokës bujqësore e ci cila la regjistrohet regjistrohet në li brat br at e tokës, kur e drejta e parablerjes regjistrohet në librat publikë kakarakter ndaj personave të tretë, kur lidhet kontrata në dobi të personit të tretë në kontratën mbi licencën kur lidhet kontrata kolektive e punës me ç’rast kontrata krijon detyrim ndaj atyre që nuk kanë marrë pjesë në lidhjen e kontratës. Detyrimet janë marrëdhënie me karakter pasuror - parimisht çdo

marrëdhënie e detyrimeve mund të vlerësohet me para. Karakteri material I marrëdhënieve të detyrimeve paraqitet në ato raste kur mosekzistimi i detyrës nga ana që e debitorit do ti s hkaktojë debitorin të bëj dëmshpërblimin i cilidëm bëhetkreditorit me para. dhe do ta detyronte

Veti të e detyrime Vetit dety rimeve ve të plotf p lotfuqi uqishme shme - janë: detyrimi detyrimi të jetë i mundshëm, mundshëm, i caktuar dhe i lejueshëm. Detyrimi është i mundshëm -  në rast se debitori detyrohet për diçka

që nuk është e mundshme të bëhet (rregulla - imposibilum nulla est obligatio dhe ultrapose nemo tenetur ( nuk ka detyrim nëse debitori detyrohet për diçka që nuk është e mundshme të bëhet)). Sipas natyrës, pamundësia mund të jetë:  objektive, subjektive, fillestare, e mëvonshme, e natyrës fizike dhe juridike.

E Drejta e Detyrimeve

Page 3

 

Pamundësia objektive ekziston kur detyrimi objektivisht nuk mund të ekzekutohet,

psh, kur dikush merr detyrimin të fluturojë pa mjete të caktuara ose të caktuara ose ta kalojë lumin pa mjete përkatëse, etj. Pamundësia subjektive është kur detyrimi është i atillë që debitori i caktuar nuk

mund ta ekzekutojë, por mund ta ekzekutojnë subjektë të tjerë, psh, kurdebitori kurdebitori merr detyrën që t’ia punojë një skulpturë kreditori kreditorit, t, e ai nuk është skulptor). Pamundësia fillestare e detyrimit ekziston kur në çastin e krijimit detyrimi është i pamundshëm. Ky rast ekziston kur krijohen detyrime kundër ligjit. ligjit. Pamundësia e mëvonshme ekziston kur në çastin e krijimit detyri detyrimi mi ka qenë I

mundshëm, por në çast in e ekzekutimit është bërë i pamundshëm. Nëse debitori është fajtor për pamundësinë për ekzekutim, psh, e ka shkatërruar sendin individualisht individual isht të caktuar, detyrimi krijon efekt dhe debitori është i detyruar që në vend të detyrimit të mëparshëm, t’ia shpërblejë kreditorit dëmin që ky e ka pësuar, por, nëse kjo pamundësi është shkaktuar për shkak të fuqisë madhore, detyrimi nuk ekziston më. Pamundësia fizike ekziston kur debitori nuk mund ta përmbushë detyrimin sepse

sendi është zhdukur, psh, debitori ka pasur për detyrë t’ia dorëzojë se send ndiin individualisht individual isht të caktuar, por ky është shkatërruar nga rrufeja. Por nëse debitori është fajtor, atëherë ai bën shpërblimi shpërblimin. n. Pamundësia juridike paraqitet kur detyrimi nuk mund të ekzekutohet përshkaqe

 juridike, psh, debitori debitori detyr detyrohet ohet që kredito kreditorit rit t’ia dorëzoj dorëzojë ë sendin jashtë qarkul qarkullimit limit  juridik (armët (armët e zjarrit zjarrit,, helmet, etj.). Detyr Detyrimi imi i këtillë nuk ë është shtë i plotëfuqishëm plotëfuqishëm.. Detyrimi është i caktuar - nëse kreditori dhe debitori e dinë se cilat janë të

drejtat dhe detyrat e tyre në ato marrëdhënie. Lënda e detyrës së de debi bito to rit ri t mund mu mund nd të jjetë: etë: e ccaktua aktuarr plo plotësish tësishtt dhe e caktue caktueshme. shme. Detyrimi është i lejueshëm - nëse është në pajtim me rregullat rregullat

kushtetuese,ligjore dhe me normat e moralit shoqëror. Nëse krijohen marrëdhënie kushtetuese,ligjore detyrimesh të palejueshme, këto marrëdhënie nuk krijohen efekte juridike.

Kla sifikimi Klasifi kimi i detyri d etyrimeve meve – detyrimet klasifikohen: Sipas kriterit të karakterit juridik të detyrimeve: në detyrime civile dhe natyrale, Sipa Si pass llën ëndë dëss ssë ë ekzeku ekzekutimit: timit: në detyri me negati ve dhe pozitiv e, Sipa Si pass asaj as aj se a do të dor dorëzohe ëzohett sasi sasia a e ccaktu aktuar ar e par parave ave o ose se sen sendi di i caktuar caktuar:: në detyrime me para dhe jo me para, Sipas kohëzgjatjes se prestimeve: në detyrime të përhershmedhe të përkohshme, Sipas caktueshmërisë së detyrimit: në individuale dhe gjenerike, Sipas subjektëve: në detyrime të dhe përbëra prej shumëshumicës objektesh së ku objekteve bëjnë pjesë:dhe detyrimet fakultative, alternative kumulative, kurse kur se d dety etyrim rimet et m me e shu shumë më subj subjek ektë të kla klasif sifiko ikohen hen në de dety tyrim rim e të pë përbë rbë ra, akt iv ive e E Drejta e Detyrimeve

Page 4

 

dhe passive, Sipas subjektit që e ekzekuton detyrimin: në detyrime thjeshtë personale dhe jopersonale.  Llojet e detyrimeve sipas karakterit juridik - detyrimet civile janë ato që

mund të realizohen me mjete të dhunës nëse debitori nuk e përmbush detyrimin e vet. Titullari i së drejtës ka të drejtë që me anë të padisë, ose me kundërshtim apo me mjete tjera, të kërkojë realizimin realizimin e kërkesës së vet. Si detyrime civile paraqiten: e drejta e mbajtjes, e drejta e shitësit që të kërkojë çmimin, e drejta e porositësit që të kërkojë që puna të kryhet me k ohë, etj. Detyrimet natyrale - janë detyrimet të cilat gëzojnë sanksion juridik, që nuk mund të realizohen me mjete juridike (obligationes naturales), e këto raste janë: detyrimet që rrjedhin nga rastet kur për krijimin e tyre nuk është respektuar forma , det yrimet që i janë falur debito rit në pr ocedu ocedurën rën e fal falim imen enti timi mitt dhe dhe me pajtimin me dhunë të kreditorë kreditorëve, ve, detyrimet nga kontratat që kanë lidhur personat pers onat e pa paaftë aftë për të v vepru epruar ar si subjektë subjektë të m mitur itur,, ose os e subj su bjek ekte te ve që iu ësht ë mar rë af tësia për të ve pruar, kërkes kërkesat at që janë pa para rash shkr krir ir,, et etj. j. Llojet e detyrimeve sipas lëndës së ekzekutimit - detyrimet pozitive janë ato

ku debitori është i detyruar të sillet aktivisht, të ndërmarrë ndonjë veprim, bërje ose mosbërje - in faciendo . Detyrim Det yrimpër i poz itiv ekz ekzist iston on dorëzojë për blerës ble rësin in – q ë t’ t’ia ia pagu pa guaj ajë ë sshi hitë tësi sitt çmi çmimi min ne shitjes, shitësin - që t’ia sendinblerësit, etj. Detyrim Dety rimet et negat negative ive jan janë ë detyr detyrimet imet të cil cilat at përb përbëhen ëhen nga fakti fakti i mo moss vepr ve prim imit it os e pësimi. Kështu ndodhë: kur një subjekt i detyrohet tjetrit se nuk do të ndërtojë ndonj ë ob jekt banimi në to kën e vet ose kur një n jë ssubjekt ubjekt obli obligo gohe hett nd ndaj aj tjetrit që ai mund të kalojë nëpër tokën e tij. Llojet e detyrimeve sipas asaj se a dorëzohet sasi e caktuar parash osesendesh të caktuara - detyrim me para është pagimi i çmimit sipas

kontratës mbi qiranë nga ana e qiramarrësit, qiramarrësit, në kontratën mbi huanë huamarrësi mund t‘ia kthejë huanë huadhënësit, etj. Detyrimet me para kanë rëndësi të veçantë në aspektin e pagimit të kamatës për vonesë, të kamatës kontraktore, në aspektin e përmbushjes se detyrimit para afatit, vendit të përmbushjes, etj. Në këto detyrime ndalohen pjesëmarrësit që të kontraktojnë klauzola për pagesë me ar, klauzola valutare dhe klauzolat e indeksit. Ndodhë që nga çasti i krijimit të detyrimit e deri në ekzekutimin e tij rritet ose zvogëlohet fuqia blerëse e parasë. Për këtë arsye janë paraqitur dy teori: teoria e nominalizmit monetar dhe teoria teor ia e val valoriz orizmit mit monetar monetar.. Sipa Sipass teor teorisë isë se no nomina minalizi lizimit mit mon et etar ar,, debi de bito to ri duhet të paguajë vlerën e parave që kanë pasur n ë çastin e krijimit të detyrimit, pa marrë parasysh rritjen ose uljen e fuqisë blerëse të parasë. Sipas teorisë së valorizimit monetar, debitori duhet të ekzekutojë ose të dorëzojë vlerën e parave në çastin kur e përmbush detyrimin, dmth, se emerr parasysh rritjen rrit jen ose ulje uljen n e fu fuqisë qisë bler blerëse ëse ttë ë parasë parasë.. Kjo tteori eori është mira mi ratu tuar ar në Li Ligj gjin in për pë r Detyrimet të Kosovës - 2004. është rregull e përgjithshme që, nëse shkaktohet vonesa në detyrimet me para, paguhet kamata. Ekzistojnë disa lloj kamatash: kontraktore dhe për vonesë. ose kamata Anatocizmi kamatën ështëligjore, e ndaluar me dispozitë ligjore.  Detyrimet jo me para janë atombi

E Drejta e Detyrimeve

Page 5

 

detyrime në të cilat debitori është i detyruar tëdorëzoj tëdorëzojë ë sendin e caktuar ose të kryejë veprimin e caktuar. Llojet e detyrimeve sipas saktësimit të detyrimit -  detyrimet in indi divi vidu dual ale e janë ja në ato në ttë ë cil cilat at de debito bitori ri ka borx borxh h të pë përmb rmbushë ushë p presti restimin min e caktuar, dorëzimin e sendit të caktuar ose kryerjen e veprimit të caktuar. Lëndë është sendi individualisht i caktuar ( res in specie ), i pazëvendësuesh ëm. Detyrimet gjenerike janë ato detyrime lënda e prestimit e të cilave është caktuar sipas llojit, gjinisë (res in genere), ashtu që detyrimi mund të përmbushët pas dorëzimit të çfardo sendi të a tij lloji të sendit i c ili është lëndë e detyrimit (send i zëvendësueshëm), psh, kur debitori është i detyruar të dorëzojë 100kg grurë. Llojet e detyrimeve të përbëra prej shumë objektesh - detyrimi kumulativ ekziston kur debitori ka borxh shumë sende të ndryshme dhe ko nsid ns ider eroh ohet et se dety detyrim rimii është p përmb ërmbushur ushur në nëse se ai kr kredit editorit orit ia ia ka dorëzu dorëzuar ar të gjitha sendet,psh, kur debitori i ka borxh të dorëzojë sendin e caktuar ose sasinë e caktuartë parave ose të kryejë veprimin e caktuar. Ky detyrim konsiderohet i përmbushur kur dorëzohen të gjitha sendet e detyrimit, pra, kur përmbushet në tërësi. Detyrimet alternative janë ato detyrime ku detyrimi përbëhet prej shumë lëndëve, ku debitori është i obliguar të dorëzojë njërin prej tyre dhe të konsiderohet se obligimi është përmbushur, psh, kur debitori ka borxh një televizor ose 1,000$, 100 litra verë, e nëse debitori e bën dorëzimin e njërit prejfakultative tyre, konsiderohet e ka përmbushur e vet. por mund Detyrimet janë ato kusedebitori ka borxh një detyrimin lëndë të caktuar, të lirohet nga detyra e vet duke dorëzuar ndonjë lëndë tjetër. Në këto detyrime një lëndë është in obligatione e shumë lëndë janë in sulutione  “debitorit “debitorit i njihet kjo e drejtë e zëvendësimit të lëndës së detyrimit me lëndë tjetër derisa në proceduren e përmbarimit kreditorit nuk i përmbush et detyrimi”. Llojet e detyrimeve në shumë subjekte (solidare) -   solidare  janë ato detyrimetë përbëra në të cilat ka shumë subjekte, qoftë në anën e debitorit, apo në anën e kreditorit dhe që detyrimi edhe pse i ndashëm, paguhet në tërësi. Këto detyrime mund të krijohen sipas ligjit, kontratës apo testamentit. Këto detyrime ndahen në aktive dhe pasive, sipas asaj se a ka më shumë subjektënë anën e kreditorit apo të debitorit. Detyrimet solidare aktive janë ato në të cilat ka shumë kreditorë dhe një debitor, në të cilat secili kreditor është I autorizuar të kërkojë pagimin e tërë detyrimit dhe kur e merr kërkesën një kreditor, detyrimi shuhet edhe edhe pë përr kred kreditor itorët ët tjerë. tjerë. Sol Solidar idaritet itetii aktiv nuk mun mundtë dtë su supo pozo zo he het, t, por po r parashihet parash ihet me li gj o se m e ko ntrat ë. K Ky y ssolidari olidari tet krijon ef efek ektt të dyfi dyfish shtë të:: 1. efekti në marëdhëniet midi midiss kreditorëve dhe njërit debitor (në këto detyrime ka aqë kërke kërkesa sa sa ka ka kr kredit editor or , po porr çdo kred kreditor itor k ka a të drejt drejtëtë ëtë kë kërk rkoj ojë ë pagi pa gimi min ne kërkesës në tërësi, dhe në rast se paguhet detyrimi shuhet ndaj kreditorëve tjerë. Debitori ka të drejtë t’ia bëj pagesën cilit do kreditor), dhe 2. në marrëdhëniet midis kreditorëve, pasi që realizojnë  pagesën për kërkesën e tyre (nëse paguhet kërkesa ndaj njërit kreditor, detyrimi shuhet edhe për kredito rët tjerë. Kredit orët mund ta nda jnë kërkesë n e pag pagua uarr në pj pjes esë ë të barabarta). Detyrimet solidare pasive janë ato detyrime të përbëra, ku ekzistojnë shumë debito deb itorë rë in e një kre ditor tor dhemit secili secdetyrim ili de debi bitor tor ës ësht htë ë i edhe det yru qëitor të pag ua uajë të tërë rëë. det detyrim yrim dhekredi pas pagi det yrim i shu het ed heyruar për pëar rd deb ebit orët ët tj tjer erë ë jë sol solid idar arë. Ky solida solidarit ritet et mund mund ttë ëk kri rijoh johet et në bazë bazë të ligji lig jit, t, ko kont ntra ratës tës dhe dh e te test stam amen entit tit .

E Drejta e Detyrimeve

Page 6

 

Si raste të rëndësishme të detyrimeve solidare pasive janë: kur prindërit dhe fëmijët përgjigjen solidarisht për dëmin e shkaktuar nga i mituri; kur ka shumë nëns në nshk hkru rues es të kam bi bial alit it,, k kur ur shumë sh umë vet vetë ë e ma marr rrin in ro rolin lin e dorëza dorëzanit nit,, etj. etj. Ky solidaritet u ofron kreditorëve sigurinëe pagimit të borxhit. Rreziku i insolvencës (zhy (z hytj tja an në ëb bor orxh xhe) e) të nj njër ërit it nga nga debito rët so solida lida rë nuk e gode t kre kredito dito rin por debitorët tjerë solidarë. Këtodetyrime krojojnë dy lloj efektesh: 1. Efektin midis shumë debitorëve dhe një kreditori (kreditori mund të kërkojë pagimin e borxhit nga çdo debitor, dhe nëse njëri debitor e paguan borxhin në tërësi, debitorët tjerë lirohen nga detyrimi), dhe 2. Efektin në marrëdhëniet midis debitorëve pas kryerjes së pagimit (kur pagesa bëhet nga njëri debitor, detyrimi shuhet edhe për debitorët tjerë. Në këtë rast barra bar ra e borx borxhit hit ttë ë pa pagua guarr du duhet het të nda ndahet het ndër nd ërmj mjet et de debit bit or orëv ëve e so lid arë) ar ë).. Llojet e detyrimeve sipas kohëzgjatjes së prestimeve -  detyrimet e përkohshme janë ato ku debitori detyrohet ta përmbushë detyrimin detyrimin në një çast. Detyra e debitorit përbëhet prej një bërje ose lëshimi, psh, detyra e shitësit që të dorëzojë sendin në pronësi të blerësit, detyrat e blerësit që të paguajë çmimin. Detyrimet sukcesive janë detyrime të përhershme ku debitori detyrohet që veprimin ta përmbushë në intervale të caktuara, psh, pagimi i qirasë në kontratën mbi shfrytëzimin e banesës, e cila bëhet për çdo muaj në fillim të muajit. Detyrimet me prestime të përhershme janë ato ku debitori është i detyruar që kreditorit bëjë ose mos bëj një kohe të gjatë, psh, të kontrata e shitjes kurtiçmimi paguhet në diçka kiste, brenda etj. Llojet e detyrimeve sipas subjektit që e ekzekuton detyrimin -

detyrimet thjeshtë personale (obligationes intuita personae), janë ato që lidhen për cilësitë personale të debitorit, të cilat është i detyruar ti kryejë vetë debitori, e jo ndonjë subjekt tjetër në vend të tij, psh, detyra e piktorit që të punojë portretin e kreditorit, etj. Këto detyrime nuk mund të cedohen (barten) ose të trashëgohen, për këto nuk mund të hyhet dorëzan dhe nuk mund të bëhet ndërrimi i debitorit me marrjen e borxhit. Detyrimet jopersonale janë ato të cilat nuk janë të lidhura për subjektin e debitorit dhe ato mund ti përmbushëedhe dikush tjetër në emër dhe në vend të debitorit, debitorit, psh, në kontrat kontraten en mbi shitjen, detyr detyrën ën e shitësit që ti dorëzojë sendin blerësit mund ta bëj edhe dikush tjetër në vend të tij. Pra, këto detyrime mund të cedohen dhe tëtrashëgohen.

BURIMET E SË DREJTËS SË DETYRIMEVE KONTRATAT E DETYRIMEVE burim k kryes ryesor or dhe m më ë i rën rëndësis dësishëm hëm i marrë mar rëdh dhën ënie ieve ve  Noci Nocioni oni - kontrata kont rata  është burim të detyrimeve, është marrëveshje e dy a më shumë personave që ka për qëllim të krijojë, të ndryshojë ose të shuajë një marrëdhënie juridike të detyrimit.. Kontrata hyn në grupin e punëve juridike të dyanshme, është instrument detyrimit  juridik, me të cilin cilin krijohen detyr detyrime ime me vullnetin vullnetin e palëve kontra kontraktuese. ktuese. Me anë të kontratës rregullohen marrëdhëniet e pjesëmarrësvenë pjesëmarrësvenë qarkullimin e mallrave dhe në dhënien e shërbimev shërbimeve. e. Fusha e zbatimit zbati mit të kontratës - kontrata zbatohet gati në të gjitha degët e së drejtës, përveç nërreth të drejtën Në të drejtën e punës, kontrata gjen rndërmjet shprehje në marrëdhëniet punës,penale. në kontratën kolektive të punës, kontraten punëdhënësit dhe punëmarrësit, në të drejtën ekonomike më se shumti zbatohet

E Drejta e Detyrimeve

Page 7

 

kontrata për qarkullimin e mallrave dhe shërbimeve, në tëdrejtën ndërkombetare publike me anë të kontratës rregullohen marrë ma rrë dh dhën ënie iett mi midis dis sht shtete eteve, ve, etj. etj.  jan n ë: li ri a e ko nt rakt ra kt imi im i t dhe dh e pa pari ri mi Parime Par imett e se drej drejtës tës ko kontr ntrakt akt ore -  ja i konsensualizmit. Parimi i lirisë së kontraktimit -  do të thotë që çdo subjekt i së drejtës: të vendosë lirisht, të lidhë apo të mos lidhë kontratën e caktuar; të zgjedhë lirisht personin më të cilin do ta lidhë kontraten; të caktojë lirisht përmbajtjen përmbajtj en e kontrates, formën dhe mënyrën e lidhjes së saj; të vendosin lirisht mbii ndër mb ndërri rimi min n dhe m ënyrat e sh shuarjes uarjes së k ontrat es; n ëse k ontra ta lidh et mess sh me shte teta tasv sv e të ndry ndryshëm, shëm, a ata ta mund mund të zg zgjedh jedhin in lir lirisht isht legjis legjislaci lacionin onin i cili cili do të zbatohet në kontratën e tyre, si dhe caktojnë gjykatën në rast të kontestit. Vullneti I palëve - ka fuqin detyrimi dhe ai është mbi ligjin. Përmbajtja e kontratës caktohet lirisht nga palët dhe ajo ka vlerën e ligjit për palët, “ajo që kontraktuesit kanë përcaktuar me kontratë është ligj për ta” – contractus contrahendibus lex est.  Kufizimi i lirisë së kontraktimit -  liria e kontraktimit kufizohet në pikëpamje të mundësisë së zgjedhjes së palës kontraktuese, në pikëpamje të përmbajtjes se kontrat kontratës, ës, me anë ttë ë kont kontrata ratave ve ttë ë ade adezioni zionit, t, në kontr kon trat atat at fo rm rmal ale e nëpërm jet formës së kont ratës, në lidhjen e ko ntrata ve kole kolekt ktiv ive, e, si dhe dhe në rastet kur për lidhjen e kontratës kërkohet dhënia e pëlqimit. Parimi i konsensualizmit - dmth, se kontrata mund të lidhet thjeshtë në bazëtë vullnetit të palëve kontraktuese “solo consensus”, pa pasur nevojë për përmbushjen e formës së caktuar. Në bazë të këtij parimi kontrata lidhet duke u mbështetur në bona fides  -në mirëbesimin e palëve kontraktuese. Kushtet për lidhjen e kontratave -Ndahen në dy grupe: të përgjith përgjithshme shme dhe të

veçanta. Në kushtet e përgjithsm përgjithsme e bëjnë pjesë: aftësia e palëve punuese, pajtimi i vullnetit, dhe lënda e kontratës. Në g rupin e ku kushte shte ve të v eçanta bëjnë pjesë: forma e kon kontr trat ates es,, li lidh dhja ja e kontrates me dorëzimin e sendit, dhe dhënia e pëlqimit për lidhjene kontrates.  Aftësia punuese e palëve kontraktuese - është kusht kusht i përgjith përgjithshëm shëm që kërko kër kohe he t për lidhjen e kontratës. Subjekti që lidh kontraten me vullnetin e vet mund mund të krijojë krijojë të drejta drejta dhe detyrime të caktuar caktuar.. Aftësinë p punuese unuese duhet takët takë t ë si personi fizik, edhe ai juridik - ndërmarrësi. Pers Pe rson onii fizi fi zik k e fito fi ton n aftës af tës in inë ë pun punues uese ek kur ur e arr arrin in m mosh oshën ën madh madhore ore 18 vjet, vjet, d dhe he kur në moshën 16 vjeç ka lidhur kurorë - me emancipim. Ekziston edhe aftësia e kufizuar punuese, për personat e moshës 14 vjeç (nëse realizon të ardhura) dhe personat madhorë,të cilëve u është marrë pjesërisht aftësia punuese me vendimine organit kompetent. Personat e pa aftë për të lidhur kontratë janë ata të cilët nuk I kanë mbushur 14 vjet dhe personat e pa aftë mendor. Në rast se lidhet kontrata nga personat që nuk kanë aftësi për të vepruar, kontrata e tillë nuk krijon efekte juridike. Kushtet që duhet të plotësohen për lidhjen e kontrates nga ana e personave  juridikë janë: janë: 1. që personat plotë të punës;fizikë që lidhin kontratën për personin juridik të kenë aftësinë e 2. që këta persona të kenë autorizim për lidhjen e kontratës; dhe

E Drejta e Detyrimeve

Page 8

 

3. që lidhja e kontratave të këtilla ti përgjigjet veprimtarisë së atillë të personit  juridik me të cilin cilin ai merret v vazhdimisht. azhdimisht. Pëlqimi i vullnetit - është kusht i dytë i përgjithshëm për lidhjen lidhjen e kontrates,duhet të jetë i dyanshëm, dyanshëm, i përputhur, dhe në k këtë ëtë rast konside konsiderohet rohet se kontrata është lidhur duke u marrë vesh për elementet thelbësore të saj, si psh, të kontrata e shitjes si elemente thelbësore janë sendi dhe çmimi. Palët në këtë rast duhet të shprehin edhe qëllimin e kontraktimit (animus contrahendi). Vullneti I palëve mund të shprehet me fjalë, me shenja të rëndomta, shprehimish t, metë cilin dëshmohet se ekziston pëlqimi i vullnetit. Pëlqimi i vullnetit duhet të ketë veti të caktuara, duhet të jetë serioz, të bëhet lirisht, të jetë i vërtetë,dhe të jetë i mundshëm. Në marrëdhëniet e ndryshme juridike të detyrime vendoshë që vullneti i shprehur të mos pajtohet me vullnetin e brendshëm të palëve. Për kët ekzistojnë dy teori: 1. teoria e vullnetit - i jep përparësi vullnetit të brendshëm të palëve (e drejta franceze); 2. teoria e vullnetit të deklaruar - i jep përparësi vullnetit që është shprehur, që është deklaruar. Lënda e kontratës - nocioni i lëndës së kontrates është kusht i përgjithshëm për lidhjen e kontrates. Lënda e kontrates është ajo për të cilën palët janë marrë vesh, ose për ç është lidhur kontrata. Lëndë e kontrates mund të jetë ndonjë s en end, d, dorëzimi ndonjë veprim mosveprim, mosveprim, psh, nërrësitë, kontraten kontraten dhuratën dhur atën lëndëmund e saj është i senditose të premtuar dhuratmarrësitë, dhuratma etj. mbi Lëndë e kontrates të jetë sendi i luajtshëm, i paluajtshëm dhe i konsumueshëm. Si lëndë e kontrates mundtë paraqitet një e drejtë reale (e drejta e pronësisë, hipoteka, etj), ose e detyrimeve detyrimev e (çdo e drejtë që mund të bartet, cedohet). Cilësitë Cilësi të e lëndës së ko kont ntra rate tes s jan j anë: ë: Duhet të jetë e mundshme ( e pamundshmja nuk është detyrim),  Të  T ë j et ë e ca cak k tuar tu ar (s ip ipas as ll oj it , sa si s ë dh dhe e çmim çm im it ), dh dhe e  Të  T ë j et ë e le jues ju es hm e (n ë pajtim me ligjin dhe norma normatt e moralit). Nëse nuk ekzistojnë këto cilësi, kontrata shpallet e pavlefshme. Kushtet e veçanta për lidhjen e kontratës - janë: lidhja e kontratës me dorëzimin e sendit; dhënia e pëlqimit për lidhjen e kontratës, dhe forma ekontratës. Lidhja e kontratës me dorëzimin e sendit - për disa kontrata, që të konsiderohen se  janë të lidhura, lidhura, përveç kushteve të përgjithshme d duhet uhet tëbëh tëbë h et e dh dhe e do rë zi mi i sendi t. Këto kont rata quhen kontra ta r eale. Në k ëtë gruphyjnë gruphyjnë:: k kon ontr trat ata a mbi mbi huanë, dhuratën, depozitën, pengun, etj. Çdo kontrate reale i paraprinë lidhja e parakontratës. Ligji për detyrimet i Kosovës kontratat reale i konsideron si kontrata konsensuale. Dhënia e pëlqimit për lidhjen e kontrates - kur për lidhjen e kontrates është i nevojshëm pëlqimi i personit të tretë, ky pëlqim mund të jetë i dhënë para lidhjes së kontrates si leje, ose pas lidhjes se kontrates si pëlqim. Lidhur me natyrën juridike të lejimit ekzistojnë mendime të ndryshme, sipas të paritë – lejimi është pjesë e shprehjes së vullnetit, sipas të dytit - përfaqëson formën ekontrates, dhe sipas të kërkohet tretit - paraqet kushtin sshtyerjes. htyerjes.e interesit individual (të interesi i të Pëlqimi në dyraste: përembrojtjen miturit pëlqimin e japin kujdestarët - shprehje e njëanshme e vullnetit; ose organi i

E Drejta e Detyrimeve

Page 9

 

kujdestarisë - akt administrativ) dhe për mbrojtjen e interesit të përgjithshëm (pëlqimin e jep organi i shteti s hteti me qëllim që të mbrohet shoqëria, psh, të eksportimi /importimi /imp ortimi i drogave, narkotikeve, etj, organizata ekonomike duhet të kërkojënga organi kompetent i tregtisë s ë jashtme që ti kryej këto veprime). Forma e kontratës -  kuptimi i formës forma e ko ntrates është mani ma nife fe st im i jash jashtëm tëm i përm përmbaj bajtjes tjes së kont kontrate rates. s. Për disa ko kontra ntrata, ta, për përveç veç kushteve të përgjithshme, nevojitet që kontrata të lidhet në formë të caktuar, që është kusht i veçantë për lidhjen e saj, e ajo parashihet shprehimisht me ligj. Zakonisht kërkohet forma me shkrim për lidhjen e këtyre kontratave: ko nt ntra rata tatt mb mbii shitj shitjen en e sendeve sendeve të palu paluajtsh ajtshme, me, mb mbii shfryt shfrytëzim ëzimin in e bane banesës, sës, mbi qiranë e lokaleve afariste, mbi ndërtimin, mbi licencen, mbi sigurimin, etj. Llojett e fo Lloje form rmës ës jjan anë: ë: Solemne  (të kontrata për qiranë e lokaleve afarist e, për ndërtim,etj. Këtu përmbajtja e kontrates ka formën me shkrim), ekzi zist st on në at ato o raste kur dorëzimi dorëzimi i sen sendit dit ë është shtë kusht i veçantë veçantë për Reale  ( ek krijimin e disa kontratave, psh, të kontrata e huasë, të pengu, të depozita, etj.), Me shkrim (ës  (ësht htë ë fo form rmë ë e ti till llë,ose ë,ose rreda edaktim ktim i m e shkr s hkrim im i kont k ont rate s i shkruar me dorë, me makinë dhe e nënshkruar nga palët kontraktuese, elementet kryesore kryesore të këasaj ko kontrate ntrate janë teksti dhe nënshkrimi i palë palëve), ve), Ligjore (ekziston kur për vlefshmërinë e kontrates ligji shprehimisht parasheh formën e etj.), caktuar, e kjo është forma me shkrim,psh, s hkrim,psh, të kontrata mbi ndërti ndërtimin, min, mbi licencën, Provuese (shërben siprovë për vërtetimin e ekzistimit të kontrates në rast kontesti ndëmjet palëvekontraktuese), dhe Kontraktore (ekziston kur palët kontraktuese për vlefshmërinë e kontrates parashohi para shohin n formë formën n e cakt caktuar. uar. Që Qëllim llimii krye kryesor sor i kë kësaj saj form fo rme e ësht ës ht ë që të sigurohen prova për ekzistimin e kontratës. Këtu forma nuk ës ësht htë ë thelbësore por deklarati deklarative). ve). Sanksioni i mungesës së formës, nëse palët kontraktuese, kontratën e kanë kushtëzuar në formë të caktuar dhe këtë nuk e kanë respektuar, kontrata nuk ekziston dhe nuk krijon efekte juridike. Kontratat formale mund të zgjidhen duke pasur parasysh sa a ës htë parparë forma me ligj (z gjidhja bëhet me marrëveshje formale) apo me kont ko nt ra ratë të(zgj (zgjidhj idhja a bëhet me me marr marrëvesh ëveshje je joformal joformale). e).

Lidhja e kontratës Lidhjes se kontratës i paraprinë veprimet paraprake, e ato janë: negociatat,bisedimet negociatat,bi sedimet dhe parabisedimet parabisedimet e palëve kontraktuese. Pastaj palët ndërmarrin veprime konkrete rreth lidhjes se kontratës: oferta dhe pranimi i ofertës. N e g o c i a t a t - subjektët e interesuar mund të bisedojnë për elementet e caktimit të lartësisë së çmimit, për mënyrën dhe vendin e dërgimit, përcilësitë e sendit, për pagesën, etj. Në këtë fazë të bisedimeve palët nuk janë në detyrim ndaj njëra-tjetrës, negociatat i paraprijnë lidhjes së kontratës dhe nu nuk k obligojnë. Rëndësia e negociatave shprehet me faktin që palëve tu mundësohet njohja çkam detyrohen, me pasojat juridike të kontrates që do tëe lidhet, lidh et, se të me njihet njihet me e solv solvencën encëntëenjihen p palës alës tj tjetër etër, , etj. Në Nëse se ndonjë ndonjë subj su bjek ek t pa arsy ar sy tërhi qet nga negoc iatat e bë ra, shkak tohet dëmi. Dëmi i shk shkak aktu tuar ar si paso pasojë jë

E Drejta e Detyrimeve

Page 10

 

e sjelljes së fajshme të pjesëmarrësit quhet culpa incontrahendo. Shpërblimi në këtë rast përfshin humbjet e pësuara, shpënzimet e bëra dhe dobitë eventuale që do ti realizonte i dëmtuari. Ofer Of erta ta - nocioni, oferta është shprehje e vullnetit të një personi (ofertuesi) me anë tëtë cilit e fton personin tjetër (i ofertuari) të caktuar me qëllim që të lidhë kontratën. Oferta duhet ti plotësojë këto kushte: 1.Që të jetë dhënë nga personi i cili ka për qëllim të lidhë kontrate, ose nga personi i autorizuar i tij, 2.Ti përmbajë elementet thelbësore për lidhjen e kontrates, të cilën dëshirojnë ta lidhin, 3.Ti përmbajë qartë dhe seriozisht vullnetin e shprehur të propozuesit se dëshiron të lidhë kontrate kontrate në ba bazë zë të kushteve të propozuara, 4.Oferta duhet të bëhet me shkrim nëse lidhet kontrata formale. Malli që është ekspozuar në vitrinën e shitorës me çmim të caktuar paraqet ofertën për lidhjen e kontrates së shitjes me çdo konsumues. Ankandet duhet dalluar nga ofertat, sepse aty nuk kemi të bëjmë me ofertë, por thirrje e drejtuar pjesëmarrësve të ankandit që të bëjnë ofertë, me shkrim apo në mbledhje të caktuar, me qëllim që të lidhet kontratame ofertuesin, oferta e të cilit do të jetë më e përshtatshme. Mënyra e paraqitjes së ofertës,  oferta mund të paraqitet me shkrim, me gojëdhe në(të heshtje. Mënyrat ndahen dy grupe: drejtpërdrejta drejtpër drejta gjitha dekl deklaratat aratate eparaqitjes shprehjessëseofertës lirë të vullnetit vullne tit në të bëra me gojë gotëjë , me shkrim dhe me të gjitha mjetet t jera me anë të të cilave mund të tregohet qëllimi për të lidhur kontratë) dhe të tërthorta (të gjitha ato shprehje të vullnetit, prej të cilave nuk mund të kuptohet se shprehin vullnetin për të lidhur kontratë, por mund të kuptohet tërthorazi se ekziston një vullnet i tillë.Këtu hyjnë edhe veprimet konkludente.). Si rregull, ofertuesi është i lidhur për ofertën, të cilën ia ka bërë të ofertuarit dhe nuk mund ta revokojë, por edhe kjo rregull ka përjashtim përjashtime. e. Ofertuesi mund ta revokojë ofertën gjersa nuk i ka arritur të ofertuarit. Nëse prej parashtrimit e deri të pranimi i ofertës vdes ofertuesi, ose e ka humbur aftësinë e punës, oferta nuk e humb efektin, pra i obligon trashëgimtarët trashëgimtarët e ofertuesit (jo të kontrata intuita personae).Pranimi i ofertës është shprehje e njëanshme e vullnetit të të of ofer ertu tuar arit it,, me anën e të cilit e mira ton propoz imin e ofertue of ertue sit për lid hjen e ko nt ntrr në ku kush shte tetë të cak caktuar tuara a në ofer ofertë. të. Që d dekla eklarata rata e një personi personi,, e cila paraq paraqet et përg pë rgji jigj gjen en e një person i të ofert uar pë r propo zimin e of ofertues ertues it, të je të pran pr anim im i of ofer ertë tës, s, duhet duhet të pl plotëso otësohen hen kë këto to kush kushte: te: të të jetë jetë dhënë dhënë nga pers personi oni i ofertuar ose i autorizuar prej tij; që sipas përmbajtjes ti përgjigjet plotësisht ofertës (deklarimi për pranim me çfardo ndryshimi paraqet refuzim të ofertës); që tëpërmbajë tëpërmbajë shprehjen e qartë dhe serioze të vullnetit të të ofertuarit se dëshiron të lilidhë dhë kont kontrate rate në kushte kushtett e parapara parapara në ofertë; që ttii arrijë arrijë me ko kohë hë propozuesit (pas afatit nuk krijon efekt). Mënyrat e pranimit të propozimit ,  ose të ofertës, mund të jenë: 1. Të drejtpërdrejta (direkte) - hyjnë ato deklarata të bëra veçmas me gojë, me shkrim, me teleprinter ose me shenja të përgjithshme të pranimit (luajtja e kokës, duke dorën, kaparin,tëetj.). Në këto ose mënyra hyjnë: nënshkrimi i të të ofertuarit në dhënë ofertën me shkrim kontrates vënia e shenjës së gishtit; dhe

E Drejta e Detyrimeve

Page 11

 

2. Të tërthorta (indirekte) - për tu shprehur pranimi i ofertës në këtë mënyrë,duhet që nga sjellja e personit të ofertuar të kuptohet se ai ka dashur të shprehë pajtimin që të lidhet kontrata sipas propozimit të bërë, psh, nëse personi e merr në dorë sendin që dikush ia ofron për shitje dhe atë e vendosënë shportë, dmth se ai e pranon ofertën. Heshtja dhe pranimi i ofertës,  heshtja nuk hyn në mënyrat indirekte, me anëtë së cilës mund të shprehet pranimi i ofertës. Nga kjo rregull ekzistojnë disa përjashtime: 1. Nëse palët kanë lidhur ndonjë kontrate në kohë të caktuar,vazhdim caktuar,vazhdimii i kësaj marrëdhënie mund të bëhet duke heshtur, psh, në kontraten mbi qiranë, nëse qiramarrësi pas shuarjes se kont rates ende e ka mbajtur sendin e qiradhënësit dhe e ka shfrytëzuar, dmth dëshiron ta vazhdojë kontraten; 2. Nëse ndërmjet palëve ekzistojnë marrëdhënie të përhershme pune, heshjta e të ofertuarit konsiderohet si pranim i ofertës, psh. rasti i një ndërmarrje prodhuese dhe asaj hoteliere, e cila furnizohet me mall të njëjtë prej prodhuesit, ndërmarrja ndërmarrja hoteliere nuk është e detyruar që veçmas të paraqes mendimin për çdo dergesë. Nëse nuk dëshiron të marrë ndonjë dergesë,duhet që në afatin e caktuar ta refuzojë; 3. Nëse palët merren vesh që heshtja e të ofertuarit të konsiderohet se kontrata ësht ës htë ë llid idhu hurr d dhe he se ësht është ë arrit ur pajt imi ndër mje mjett tyr tyre. e. Efektet juridike të pranimit të ofertës, pranimi i ofertës është shprehje e njëanshme e vullnetit të ofertuarit me anënë tëofertë. së cilës pajtohet përi jep lidhjen e kontrates sipas të kushteve të propozuara Pasi i ofertuari pëlqimin për ofertë, lidhet kontrata e cila krijon të drejta dhe detyra ndërmjet atyre subjektëve. Deklarata për pranimin e ofertës mund të revokohet, nëse deklarata për revokimin e pranimit të ofertës arrin të ofertuesi para ose njëkohësisht kur arrin deklarata për pranimin pranimin e ofertës. Revokimi i vonuar i ofertës nuk do të krijoj kurrfarë efekti juridik. Mbi kohën e lidhjes së kontratës - nga çasti kur lidhet kontrata rrjedhin edhe efektet e saj, detyrat për debitori debitorin n dhe të drejtat për kreditorin, fillon të rrjedhafati i kontratës në bazë të së cilës palët kontraktuese janë të detyruara ta ekzekutojnë detyrimin. Çasti i lidhjes se kontrates është i rëndësishëm për caktimin e rrjedhës së afatëve të parashkrimit, s i dhe për ngritjen e padisë pauliana, me të cilën kreditori hedhë poshtë veprimet juridike të debitorit të ndërmarra me personin pers onin e ttretë retë m me e qël qëllim lim që që të d dëmto ëmtojë jë kredit kreditorin. orin. Koha Koha e lidhj lid hj es se ko kont nt rate ra tess është më lehtë të caktohet kur oferta bëhet ndërmjet palëvetë pranishme. Kontrata lidhet nga çasti kur p personi ersoni i ofert ofertuar uar e pranon o ofertën. fertën. Mirëpo, nëse lidhet kontrata ndërmjet palëve jo të pranishme, atëherë për këtë ekzistojnë 4 teori: 1.Teoria e dërgimit - kontrata kons iderohet e lidhur në çastin kur i propozuari e dorëzon në postë deklaratën deklaratën e vet mbi pranimin; 2.Teoria e deklarimit deklarimit - kontrata konsiderohet e lidhur në çastin kur i ofertuari e ka dhënë pëlqimin për ofertën e dhënë; 3.Teoria e marrjes - kontrata konsiderohet se është lidhur nga çasti kur ofertuesi e ka marrë përgjigjen për pranimin e ofertës; dhe 4.Teoria e njoftimit - kontrata konsiderohet se është lidhur kur ofertuesi është njoftuar për pranimin e ofertës. KLASIFIKIMI I KONTRATAVE TË DETYRIMEVE

E Drejta e Detyrimeve

Page 12

 

 Kriteret për klasifikimin e kontratave janë të ndryshme: 1. Sipas asaj se një kon trate a është paraparë sipas ligjit apo jo, kemi: kontrata me emër dhe pa emër; 2. Sipas kushteve të domos doshme që nevojiten për krijimin e tyre se kontrata alidhet në bazë të v ullnetit të palëve apo në bazë të f ormës së caktuar, kemi:kontrata konsensuale dhe formale; 3. Sipas asaj seme njëra palë përdhe atë pashpërblim; që kadhënë kemi: kontrata shpërblim pashpërbl im;a merr kundërvlerë adekuate apo jo, 4. Sipas të drejtave dhe detyrave që krijohen midis palëve kontraktuese, kemi: kontrata detyruese të njëanshme dhe të dyanshme; 5. Sipas asaj se me rastin e lidhjes se kontrates a i dinë palët të drejtat dhe detyrat e tyr edhe se a varet kjo nga një rrethanë e ardhshme dhe e pasigurtë, kemi: kont ko ntra rata ta komut ative dhe aleato re; 6. Sipas kohëzgjatjes së prestimit që duhet të përmbushet, kemi: kontrata me prestime të përhershme dhe të përkohshme; 7.Sipas asaj se në një kontrate a janë elementet e një kontrate apo ka elemente të disa kontratave, kemi: kontrata të thjeshta dhe të përziera; 8. Si Sipa pass m mën ënyr yrës ës së lidhjes se tyre, kemi: kontra ta të përgjith shme dhe të veçanta; 9. Sipa Si pass asaj as aj se një ko kontra ntrate te a mun mund d të ekz ekzistoj istojë ë pavarës pavarësisht isht ng nga a ekze ekzekutim kutimii i saj apo varet nga ndonjë kontratë tjetër, kemi: kontrata të pavarura dhe akcesore; 10. Sipa 10. Sipass asaj asajcse cse a li dhet një kont rate me që llim që të lidhet kontr ata tjetër, kemi: parakontrata dhe kontrata kryesore; 11.Sipas asaj se a merren parasysh cilësi të e veçanta të palë palëss kontraktuese apo jo, kemi: kontrata intuita personae dhe jo intuita personae; 12.Sipas asaj se a marrin pjesë në l idhjen e kontrates drejtpërdrejtë të gjithë subjektët që e kanë shprehur vullnetin apo një pe person rson e lidhë kontrat kontrate e në emër të tyre, kemi: kemi: kontrate individual individuale e dhe kolektive; 13. Sipas teknikës dhe mënyrës së lidhjes së kontratave, kemi: kontrata me përmbajtje të caktuar dhe kontrata të adezionit; 14. Sipas asaj se një kontrate a duket baza apo nuk duket, kemi: kontrata kauzale dhe abstrakte.

Kon trat at me emë Kontrat emërr dhe pa emër (con (contra tractu ctus s nominatu nomin atus s dhe innominatus) Kontrara me emër  janë  janë ato kontrata, që janë të parapara dhe të rregulluara shprehimisht me dispozita të ligjit të ose të kodeve civile. Janë: kontrata eshitjes, e dhuratës, e veprës, e qirasë, e këmbimit, etj. Kontrata pa emër  janë  janë ato kontrata, që nuk e kanë emrin e tyre dhe nuk janë të rregulluara me ligje ose kode civile, por krijohen nga palët duke u bazuar në rregullat e përgjithshme të se drejtës kontraktuese. Janë: kontrata për sefin, për ekspozimin, botimin, dhe për angazhimin e kapaciteteve hoteliere. E Drejta e Detyrimeve

Page 13

 

Kontratat konsensuale dhe formale Kontrata konsensuale  janë ato kontrata, të cilat lidhen me marrëveshjen e thjeshtë të palëve kontraktuese - solo consensus. Palët duhet të shprehin qëllimin e kontraktimit. Janë: kontrata mbi shitjen, mbi veprën, mbi qiranë, etj. Kontrata formale janë ato kontrata, për lidhjen dhe vlefshmërinë e të cilave me ligj është caktuar forma e posaçme, e cila paraqitet si element konstitui v I kontratës. Nëse forma parashihet me kontratë, forma është kontraktore, e nëse parashihet parashihet në b bazë azë të ligjit, for forma ma është ligjore. Janë: kontrata kontrata mb indërtimin, mbi përfaqësimin tregtar, mbi kredinë, mbi sigurimin, etj. indërtimin, Kontratat me shpërblim (oneroze) dhe pa shpërblim (lukrative) Kontrata me shpërblim (oneroze) në kontrata jepet shpërblimi për atë që

merret.Këtu hyjnë: kontrata mbi shitjen, mbi veprën, mbi qiranë, mbi ndërtimin, etj. Në kontratat me shpërblim ekziston barazvlera e prestimeve. Kontrata pa shpërblim (lukrative) janë ato kontrata në të cilat nuk jepet kurrfarë shpërblimi për atë që fitohet. Këtu hyjnë: kontrata mbi dhuratën, huanë pakamatë, mbi shërbimin, mbi depozitën, etj.

Kon trat a det Kontrat detyru yruese ese të njëan një anshm shme e (un (unila ilater teral ale) e) dhe të dya dyansh nshme me (bilaterale) Kontrata te njëanshme janë ato kontrata nga të cilat krijohen detyra vetëm për njërën palë palë kontrak kontraktuese, tuese, vetëm ajo palë palë bëhet debitor, kurse pa pala la ptjet ptjetërfi ërfi to n vetëm të drejtën për të kërkuar dhe bëhet kreditor i saj. Janë: kontrata Kontrata Kontr ata te mbidhuratën, mbi huanë, mbi depozitën, mbi autorizimin, etj. dyanshme këtu krijohen të drejta dhe detyra për të dy palët kontraktuese, pra krijohen edhe borxhe edhe kërkesa për të dy palët. Janë:kontrata mbi qiranë, mbi veprën, mbi ortakërinë, mbi sigurimin, etj.

Kontratat komutative dhe aleatore Kontrata komutative janë ato kontrata në të cilat palët kontraktuese që në çastin e lidhjes kontrates i dinë të drejtat detyratkëmbim. e tyre. Fjala komutativ rrjedh ngafjala ng afjala së latine - commutatio, dmthdhe ndërrim, Këto kontrata kanë rëndësi të madhe në qarkullimin e mallrave dhe dhënien e shërbimeve. Veçori kryesoree këtyre kontratave është barazvlera reciproke e prestimeve. Në këto kontrata,hyjnë: kontrata mbi shitjen, ndërtimin, këmbimin, qiranë, sigurimin, etj. Kontrata aleatore janë ato kontrata në të cilat palët në çastin e lidhjes së kontrates nuk I dinë të drejtat dhe detyrat e tyre, por kjo varet nga një rrethanë e ardhshmedhe e pasigurtë. Emërtimi aleatore rrjedh rrjedh nga fjala latine alea, dmth bixhoz,lojë fati, e që ndryshe këto kontrata quhen edhe kontrata fatore. Pasiguria e ngjarjes mund të jetë pacaktueshmëria pacaktueshmëria e kohës, psh, në kontraten mbi rëntën jetsore nuk dihet se deri kur do të jetojë marrësi i rëntës, i së drejtës sëmbajtjes. Në këto kontrata hyjnë: kontrata mbi sigurimin, mbi lojën dhe kushtin,mbi mbajtjen e përjetshme, etj.

Kontrat Kon trat at me pre presti stime me të përkoh për kohshm shme e dhe të përhersh përhe rshme me

E Drejta e Detyrimeve

Page 14

 

Kontrata me prestime të përkohshme janë ato në të cilat prestimi ekzekutohet ekzekutohet at aty y

për aty, menjëherë. Detyrimi i debitorit përbëhet prej një bërjeje ose mosbërjeje, prej një lëshimi të cilin e ekzekuton për një çast. Rasti i tillë ekziston kur lidhet kontrate e sh itjes së sendeve me para të gatshme, kontrata mbi dhuratën, mbi huanë, etj. Zgjidhja e kontratave me prestime të përkohshme përkohshme ka ka efekt retroaktiv, ex tunc . Kontrata me prestime të përhershme janë ato, në të cilat prestimi ekzekutohet me intervale më të gjata kohore. Këtu, detyra e debitorit përbëhet prej shumë bërjesh, mosbërjesh ose lëshimesh. Në këtë grup hyjnë: kontrata mbi qiranë, ndërtimin, sigurimin, shërbimin, etj. Sipas mënyrës së ekzekutimit të detyrave, në këto kontrata mund ti dallojmë dy nënlloje: kontrata me prestime periodike (detyra e debitor debitorit it ekzekuto ekzekutohet het në interv intervale ale të sa sakta kta ko kohore hore dhe dhe në mënyr mën yrë ë të nj njëj ëjtë të,, psh, pagimi i qirasë për çdo muaj nga qiramarrësi) dhe meprestime sukcesive (detyra e debitorit ekzekutohet në pjesë në afate të kontraktuara dhe në keste, psh, kontrata mbi shitjen e mallrave me dërgime të sasive të caktuara të mallrave për çdo muaj deri në dërgesën e fundit). Të kontrata me prestime të përhershme zbatohen rregullat e clausula rebus sicstantibus. Zgjidhja e kontratave me prestime të përhershme ka efekt në tëardhmen ex nunc .

Kontratat e thjeshta dhe të përziera Kontrata te thejshta  janë ato që kanë elemente të n jë kontrate dhe pa para raqe qett një nj lloj ll oj të ca caktuar ktuar kontr kontratas atash, h, psh, kontrata kontrata e shitj shitjes, es,Kontrata e qirasë qirasë,,eepërzier dhuratës, e ëkëmbimi këmbimit,etj. t,etj. është një kontrate, e cila sipas përmbajtjes ka elemente të disav llojeve të kontratave të thjeshta. Përmbajtja Përmbajtja e këtyre kontratave kontratave paraqet një tër tërësi ësi të një kontrate unike. Këtu hyjnë: kontrata mbi pansionin, mbi allotmanin,inxhinieringun, allotmanin,inxhinieringun, mbi sefin, etj. Lidhur me atë se me cilat rregulla duhet rregulluar kontratat e përziera përziera,, në shkencën juridike ekzistojnë 4 teori: 1.Teoria e absorbimit - zbatohen rregullat e asaj kontrate në të cilën dominojnë ato karakteristika karakteri stika që e absorbojnë kontratën në tërësi; 2. Teoria e kombinimit kombinimit - në rast kontesti në këto këto kontrata, gjykata gjykata duhet ti komb ko mbin inoj ojë ë rrre regu gull llat at e përbashkë përbas hkëta ta për kontra kon tratën tën e për përbërë bërë ; 3. teor te oria ia e k kre reimi imi t - gjy kata ka ta do të tëzba zbatoj tojë ë ato rregul rregulla la që i përg përgjig jigjen jen sit situat uatës ës konkrete, duke zbatuar rregullat e drejtshmërisë drejtshmërisë;; 4. Teoria e analogjisë - gjykata do të zbatojë rregulla analoge të ndonjë kontrate të rregulluar me dispozita ligjore.

Kontrata e përgjithshme dhe të veçanta Kontratat e përgjithshme janë ato, në të cilat palët i kanë caktuar, saktësuar, të drejtat dhe detyrat në mënyrë të përgjit përgjithshme, hshme, për një periudhë të gjatë kohore. Zakonisht, këto kontrata lidhen në ndërtimtari, në ndërtimin e fabrikave,rrugëve, fabrikave,rrugëve, etj. Prandaj me rastin e kryerjes se këtyre punëve lidhen dy lloj kontratash, të përgjithshme - për. Rregullat të gjitha punët e ndërtimit, veçanta zbatohen të cilat lidhen për çdo vit kalendarik kalendarik. e clausula  sic të vetëm rebusdhe stantibus për kontratat e përgjithshme.

E Drejta e Detyrimeve

Page 15

 

Kontratat e veçanta janë ato kontrata në të cilat janë konstatuar detyrat konkrete

të palëve për një periudhë të shkurtër kohore prej një viti. Kontrata e veçantë e konkretizon kontraten e përgjithshme, prandaj nuk mund të jetë në kundërshtimme të.

Kontratat e pavarura dhe akcesore Kontratat e pavarura (kryesore) krijojnë efekte juridike dhe shuhen pavarësisht nga ndikimi i ndonjë kontrate tjetër. Në këtë grup bëjnë pjesë: kontrata e shitjes,e qirasë, e veprës, e dhuratës, e shërbimit, etj. Kontrata akcesore lidhet, ekziston dhe varet varet n nga ga k kont ontrat rata a kr krye yesor sore. e. Këto Këto k kont ontra rata ta zako ni nish shtt li lidh dhen en si shte sh tesë së (aneks) e kontratës së pavarur ose si kontrate e veçantë por akcesore. Këtu hyjnë: hyj në: k kont ontra rata ta p për ër kapa kaparin rin,, pengun pengun,, dor dorëza ëzanin ninë,hipo ë,hipo te tekë kën, n, et etj. j. Me zgj idh idhje jen n apo anulimin e kontrates kryesore, zgjidhet edhe kontrata akcesore, kurse nëse zgjidhet apo anulohet kontratat akcesore nuk ka ndikim në kontrata kryesore. Kontratat klauzale dhe abstrakte Kontratat kauzale këtu shkaku i drejtpërdrej drejtpërdrejtë të juridik për çka është lidhur kontrata është i njohur, jo vetëm për palët kontraktuese, por edhe për personat e tretë. Sipas rregullës kontratat janë kauzale. Këtu bëjnë pjesë: kontrata mbiqiranë, Kontrata kauzale mund huanë, dhuratën, veprën, etj. të shnd shndër ërro rohe hett në kontr ate abstrak te m e mar rëvesh jen e pa lëve, psh, është li lidh dhur ur kont koabstrakte ntra rata ta pë për r qi qira ranë në,qira ,qiramar marrë rësi sinuk je jep p është ka kamb mbial ialin in për pëqëllimi r çmimi çmimin n etë qirasë qircilin asë.. Kontrata quhet ajo, në të cilën cekur për pal alët ët obligohen. Baza e kontrates ekzis ton në këto kontrata por shkaku nuk është I njohur për palët kontraktuese sepse obligohen. Në këto ko nt ntra rata ta s i ba bazë zë mund ttë ë jetë jetë pagesa pagesa e qira qirasë, së, kt kthimi himi i huasë, huasë, etj. Kontrata Kontrata abstrakte është kambiali, kambiali, ose kur dikush me shkrim obligohet se dikujt do t’ia paguajë shumën e caktuar të parave.

Kontratat individuale dhe kolektive Kontrata individuale janë ato me të cilat saktësohen detyrat ndërmjet subjekteve anëtarëve të grupit në emër të të cilëvë është lidhur kontrata kolektive. kolektive. Kontrata individuale individual e duhet të jetë në pajtim me kontraten kolektive. Këto raste janë: kontrata individuale e punës që lidh punëtori me punëdhënësin. Kontrata kolektive janë ato që krijojnë efekte juridike për të gjithë subjektët që I përkasin grupit të caktuar, pa marrë parasysh se të gjithë nuk i kanë dhënë pëlqimin për lidhjen e saj. Këto kontrata i lidhë përfaqësuesi i grupit, ku hyjnë: kontrata kolektive e punës, ajo e sigurimit kolektiv, pajtim pajtimii me dhunë I kreditorëve, etj. Kontratat paraprake (preliminare) dhe kryesore (definitive) Kontrata praprake (parakontrata) janë ato me anë të të cilave palët janë obliguar që në të ardhmen të lidhin kontratë tjetër, elementet e të cilave janë caktuar më parë. Që të krijojë efekte juridike parakontrata parakontrata duhet të këtë elementet thelbësore të kontrates kryesore. Lidhja e kontrates kryesore mund të kërkohet në afat prej 6 muajsh, e nëse n uk është paraparë, at atëh ëher erë ë pre j ditë di tëss ku kurrsepse sipas si pasparakontrata nat natyrë yrëss së pun punës ës d duhe uhett të lidhet lidqë het. . Pa Para rakon kontr trata ata dallon nga punktacioni, krijon obligimin të lidhet kontr kryesore, kurse punktacioni është kontrate definitive që obligon të përmbushet

E Drejta e Detyrimeve

Page 16

 

prestimi në përputhje me përmbajtjen. përmbajtjen. Kontrata kryesore janë ato, të cilat krijohen pasi të jetë përmbushur kontrata paraprake.Ky parapra ke.Ky klasifikim i kontrates ka rëndësi praktike, psh, nuk mund të zbatohen në kontrate paraprake rregullat për përgjegjësinë për mungesat fizike dhe juridike të sende ve, e tj.

Kontrata intuita personae dhe jo intuita personae Kontrata intuita personae (personale) janë ato, për lidhjen e të cilave merret parasysh cilësia e veçantë e palës kontraktuese. Për këto kontrata, cilësitë e njërës ose të të dy palëve janë elemente thelbësor thelbësore e të kontrates. Si cilësi të veçanta konsiderohen: mjeshtëria e veçantë, talenti, besimi i caktuar, etj. Kontrata intuita personae janë: kontrata mbi dhuratën, veprën, autorizimin, etj. Këto kontrata shuhen me vdekjen e palës. Përmbushja e kësaj kontrate nuk mund të bartet në persona tjerë dhe në disa nuk mund të bëhet ekzekutimi ekzekutimi me dhunë. Kontrata jo intuita personae janë ato, në të cilat nuk merret parasysh cilësia e veçantë e palës kontraktuese, psh, kontrata e shitjes, këmbimit, etj. Kontrat Kon trat at me për përmba mbajtj jtje e të caktua cak tuarr dhe ato të adezi adezioni onitt Kontrata me përmbajtje të caktuar  janë  janë ato, në të cilat është caktuar përmbajtja nga palët kontraktuese. Në këto kontrata palët me marrëve marrëveshje shje i caktojnë Kontrata të adezionit  janë elementet dhe kushtet e saj.   janë ato, në të kurse cilat njëra palë nuk që më përpara cakton elementet dhe kushtet kontrates, pala tjetër merr pjesë në përpilimine kësaj kontrate, e aseqë ndikon në ndonjë element të këtyre kontratave. kontratave. Pala kontraktuese që dëshiron të lidh këso kontrata mund ta lidhë me nënshkrimine kontrates ose ta refuzojë “en bloc” lidhjen e saj.

INTERPRETIMI I KONTRATËS  Nocion  Noci onii - kontrate është vepër e palëve kontraktuese. Lidhet me pajtimin e vullnetit të shprehur të dy ose më shumë subjekteve me qëllim të krijimit, ndryshimit ose shua rjes së marrëdhënies se caktuar të detyrimeve. Interpretimi i kontrates dmth, përcaktimi i kuptimit të vërtetë dhe efekteve të dispozitave të saj. Në rregullat e interpretimit të kontrates dallohen: rregullat e Rregullat të interpretimit përgjithshme dhe ato plotësuse. të kontratës - janë: gjatë interpretimit të kontrates nukplotësuese duhet tu përmbahemi domethënieve bukfale të shprehjeve të përdorura por duhet të vërtetohet qëllimi i përbashkët i palëve kontraktuese;nëse kontraktuese;nëse ndonjë kontratë ose ndonjë dispozitë e saj është e pakuptueshme, duhet bërë përpjekje që kontrata të ngelë në fuqi dhe që kur interpretohet të këtë ndonjë kuptim; nëse dispozitat e kontrates përbëhen nga fjalë të cilat mund të kenë kuptim të ngushtë ose të gjerë, dhe nuk dihet me siguri se cilin kuptim palët e kanë pasur parasysh, kontrata duhet të interpretohet në kuptimin e ngushtë (in dubio pro reo); nëse interpret interpretohet ohet kontrata me shpërblim shpërblim,, ajo duhet të interpretohet me synim që të realizohen rregullat e drej dr ejts tshm hm ëris ër isë ë në dhëni dhëniet et rec recipro iproke ke të palëve palëve,, kurse kurse në interpr interpretimi etimin n e kontrates kontrates pa shpërblim kontratat duhet të interpretohen në atë aspekt që detyrimi të jetë më pak I rëndë për debitorin (in dubio pro debitore); nëse kontrata është lidhur sipas përmbajtjes përmbajtjes që më përpara të shtypur, ose kur kontrata ka qenë e përgaditur në ndonjë mënyrë tjetër dhe e propozuar nga njëra palë kont raktuese, dispozitat e paqarta do të interpretohen në llogari të palës tjetër, dmth në dëm të

E Drejta e Detyrimeve

Page 17

 

përpiluesit (in dubio contra stipulatorem). Interpretimi është zakonisht punë e gjykatës.

Kontratat e ndaluara Nocioni - kontrata është e ndaluar nëse është në kundërs htim me parimet kushtetuese, me dispozitat dhunuese, me normat e moralit shoqëror dhe me normat e dokeve të mira. Rastet e kontratave të ndaluara praktikë, ë, janë: - rastet më të shpeshta në praktik Është e ndaluar kontrata lidhet avokatit dhe klientit, të cilën avokati, për shërbimet që ofronqë merr mëmidis të për shpërblim, se që me parashihet me tarifene paraparë që nxirret nga Oda e Avokatëve, e nëse kjo nuk është e caktuar,atëherë palët mund të merren vesh për lartësinë e shpërblimit; Ës h të e ndaluar kontr Ësh kontrata ata që lidhet m midis idis avokatit dhe dhe klientit të cil cilën ën avokati e blenë tërësisht ose pjesërisht gjënë kontestuese që i është besuar atij në mbrojtje; Është e ndaluar kontrata për dhënien e shumës së caktuar të parave ndërmjetësuesit për të lidhur kurorë midis personave të caktuar; Është e ndaluar kontrata me anë të se cilës një subjekt i premton tjetrit ndonjë dobi pasurore që pala tjetër të lidhë kurorë; Është e ndaluar kontrata kur me të premtohet dobia pasurore për të dhënë me qira lokalin afarist ose për të zbrazur atë me qëllim që të vendoset qiradhënësi ose personi i tretë; Është e ndaluar kontrata e lidhur mes personave fizikë dhe atyre juridik civil, e cila ka për lëndë të kontrates sendet në përdorim të përgjithshëm, psh, rrugët, sheshet,lumenjtë, etj.; Është e ndaluar kontrata mes palëve kur njëra palë merr detyrim nga pala tjetër që të kryejë vepër penale; etj.

Paso jat jur Pasojat juridi idike ke të kontratav kontr atave e të ndaluara ndalua ra - kontratat e ndaluara  janë kontrata të pavle pav le fs h me . Pavl Pa vl ef sh më ria ri a e ty re ës ësh h të r el elat at iv ive e (n ës ëse e ceno ce no he n inte in tere resa satt individ individuale uale ttë ë pa palëve lëve kont kontrakt raktuese) uese) ose absolut absolute e (nëse (nëse cenohet interesi I përgjithshëm përgjithshëm i shoqërisë). Anulimi i tyre bëhet ssipas ipas detyrës zyrtare (ex oficio)të pavlefshmëria absolute, ose me iniciativën e palës së dëmtuar të pavlefshmëria relative. relative. Anulimi i tyre krijon pasoja juridike, pra kthimi I gjendjes së mëparshme (restitutio in integrum), i cili mund të jetë I njëanshmë apo i dyanshëm. Çështja e pasojave juridik juridike e të këtyre kontratave nuk parashtrohet në raste kur është lidhur kontrata por n uk është ekzekutuar asgjë,sepse ato janë të pavlefshme, por pasojat paraqiten në rast se është kryer ekzekutimi i pjesshëm ose në tërësi i kontratës. Kontratat me fajde Nocioni - kontrate me fajde është ajo sipas se cilës njëra palë kontraktuese fiton për vete ose për personin e tretë një dobi të pamasë nga pala tjetër kontraktuese, duke shfrytëzuar nevojën, varësinë, mendjelehtësinë, papërvojën e palës tjetër kontraktuese. të ekzistuar kjo kontrate të plotësohen këto kushte mënyrë kumulPër ative: të jetë kontr ate me duhet s hpërblim ; t ë ekz ekzis isto tojë jë ne nevo voja ja e në njërës palë kontraktuese; të ekzistojë papërvoja; dhe të shkaktohet disproporcioni i prestimeve.

E Drejta e Detyrimeve

Page 18

 

Të drejtat e palës së dëmtuar -  ka të drejtë të kërkojë anulimin e kontratës.Nëse disproporcioni i dhënieve reciproke të palëve nuk mund të elim el imin inoh ohet et,, kontr kontrata ata shpa shpallet llet e pavl pavlefshm efshme. e. E drejta e anulim anulimit it të kontrates kontrates realizohet në afatin 1 vjeçar dhe rrjedh prej çastit të lidhjes se kontrates. Pala e dëmtuar ka të drejtë të kërkojë që kontrata të mbetet në fuqi, duke eliminuar disproporcionin e prestimeve të shkaktuara me kontrate me fajde. Pala e dëmtuar ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e dëmit nëse i është shkaktuar dëm palës së dëmtuar në lidhjen e kontrates me fajde. MJETET E SIGURIMIT TË EKZEKUTIMIT TË KONTRATËS Çdo kontrate e lidhur është e siguruar me sanksion juridik, që paraqet një garanc se në qoftë se nuk përmbushet kontrata vullneta vullnetarisht, risht, ajo do të përmbushet me mjete të dhunës, megjithatë megjithatë ka raste kur kreditor kreditorii nuk ka besim ndaj pales tjet tj et ër kontraktuese ose nuk e njeh sa duhet, kërkon që me anë të mjeteve tje tjera të sigurimit të sigurohet përmbushja e kontrates. Mjetet e sigurimit tëekzekutimit të kontr janë: Personale - pendimi, kushti penal, dhe dorëzania; dhe Reale - hipoteka, pengu, kapari, dhe kaucioni.

MJETET E SIGURIMIT PERSONAL TË EKZEKUTIMIT TË KONTRATËS   Dorëzania  Noci  No cion onii - dorëzania është mjet personal për sigurimin e ekzekutimit të kontrates.Krijohet kontrates.Krijo het në bazë të marrëveshjes së kreditorit dhe dorëzanit, me të cilën dorëzani merr obligim që të paguajë borxhin n ëse nuk do ta paguaj debitori.Dorëzania është kontrate akces ore, sepse lidhet bashkë me ko nt ntra rate ten n k ry ryes esor ore, e, me klauzolë klauzolë të veçantë veçantë në kontrate kontrate ose si kontrate kontrate e veçantë. Karakteristikat: Vlefshmëria e dorëzanisë varet nga vlefshmëria e detyrës kryesore, nëse nuk krijohet detyra kryesore e vlershme nuk është e vlershme as dorëzania; Nëse detyrimi si detyrim natyral, mund krij krijoh ohet et dorëzakryesor nia; do të krijohet Dorëza nia shuhet shuh et pasnuk shuarj estësë detyrës kryesore; Detyrimi I dorëzanisë nuk mund të j etë më i madh se detyra e debitorit, detyrimi mund të jetë i njëjtë o se më i vogel. Qëllimi i dorëz anisë - është sigurimi më i mirë i kreditorit. Kur ekziston dorëzania kreditori i ka dy debitor, të cilëve mund tu drejtohet për pagim. Në këtë rast dorëzani është debitor akcesor. Dorëzani nuk përgjigjet kra krahas debitoprit kryesor, por ai përgjigjet pas tij. Në dorëzani kreditori se pari i drejtohet debitorit kryesor, e pas tij i drejtohet dorëzanit. marrëdhëniesh: marrëdhëniet Efektet e dorëzanisë - me dorëzani krijohen dy lloj marrëdhëniesh: e kreditorit dhe e dorëzanit dhe ato të dorëzanit dhe debitori debitorit.Marrëdhënia t.Marrëdhënia e kreditorit dhe e dorëzanit manifestohet me faktin se dorëzani i përgjigjet kreditor kreditorit it ashtu siç i përgjigjet debitori kryesor, nëse debitori kryesor nuk i përgjigjet. Ekzistojnë dy raste kur kreditori i drejtohet menjëherë dorëzanit: 1. Kur debitori kryesor ka falimentuar, dhe

E Drejta e Detyrimeve

Page 19

 

2. Kurdebitori kryesor është zhdukur ose nuk i dihet vendbanimi. Dorëzani I përgjigjet kreditorit për tërë borxhin. Nëse dorëzani paguan borxhin e debitorit kryesor, atëherë ka të drejtë ti drejtohet debitorit kryesor për pagim.Marrëdhëniet pagim.Marr ëdhëniet midis dorëzanit dhe debitorit kryesor, kur dorëzani i paguan kreditorit kërkesën, ai ka të drejtë regresi ndaj debitorit kryesor, dhe tani dorëzani i ka të gjitha të drejtat, të cilat i ka pasur kreditori ndaj debitorit - subrogim  Dorëzani ani është është i detyruar detyruar që p para ara se të pa paguaj guajë ë borxh borxhin,të in,të in info fo rmoh rm ohet et personal. Dorëz nga borxhliu kryesor për gjendjen e borxhit, nëse borxhi është falur, është zvogëluar ose është parashkrua parashkruar. r. Llojet e dorëzanisë - janë: Dorëzani supsidiar  (ose  (ose i thjeshtë, është debitori I rendit të dytë, sepse ky detyrohet ta paguajë borxhin nëse këtë nuk e bën debitori në afatin e paraparë), Dorëzani pagues (ë  (ësht shtë ë debi debitor tor,, i cili cili për përgj gjigj igjet et bashkë bash kë me debit de bit or orin in kry es esor or.. Kreditori nuk është i detyruar që së pari tidrejtohet debitorit kryesor e mandej dorëzanit, por këtë mund ta bëjë menjëherë edhe dorëzanit.), Bashkëdorëzanët  (ekziston   (ekziston atëherë kur shuëm vetë në cilësinë e dorëzanitë dorëzojnë për borxhin e debitorit kryesor. Këta I përgjigjen solidarisht kreditorit. Nëse kreditori ka tentuar që kërkesën ta realizojë nga debitori kryesor dhe ka qenë i pasuksesshëm, atëherë ka tëdrejtë që ti drejtohet cilit do nga bashkëdorëzanët.), Dorëzani i dorëzanit  (ekziston  (ekziston kur një person detyrohet ndaj kreditorit se do të përgjigjet përgjig jet për përmbushjen e detyrimit të dorëzanit. Kreditori mund të kërkojë përmbushjene detyri mitndnga e mandej nga Dorëzani dorëzani pagues, nëse për do dorë rëza zani ni I vet nuk ndetyrimit uk mu të dorëzani realizo jëi vet k ërkesë n e tij), shpërblimin e dëmit   (ekziston kur një person i garanton dorëzanit se do ta shpërblejë dëmin nëse dorëzani ia paguan kërkesën kreditorit dhe në atë rast nuk mund të regresojë nga debitori kryesor).

Su arja Suar ja e dorë do rëza zani nisë së - dorëzania shuhet : 1. Kur shuhe t kontrata kryesore; 2. Kur kreditori kreditori ia fal borxhin dorë dorëzanit; zanit; 3. Me n ndërr dërrimin imin e de debito bitorit rit (mar (marrja rja ebo eborx rxhi hi t) t);; 4. Me konfondim. e detyrimit të debitorit Parashkrimi - me parashkrimin kryesor parashkruhet edhe detyrimi i dorëzanit.

Pendimi (multa poenitentialis)  Është mjet i sigurimit personal për ekze ekzekutimin kutimin e kontrates, si dhe është kontrate akcesore sepse lidhet pranë dhe ndan fatin e kontrates kryesore. Me marrëveshjen e palëve kontraktuese mund të autorizohet njëra ose të dypalët që të tërhiqen nga kontrata duke dhënë pendimin. Pendimi kontraktohet me klauzolë të veçantë në kontrata ose si kontrate e veçantë pranë kontratës kryesore. Pendimi është premtim i shumës së caktuar në të holla ose i ndonjë vlere pasurore të cilën do të paguajë njëra ose të dy palët në rast se heqë dorë nga kontrata e lidhur. Kushti penal (stipulatio poenae) N o c i o n i - është mjet personal i si gurimit të ekzekutimit të kontratës, ës ht ë kontrate akce akcesore sore që ndan fatin me me kontraten krye kryesore. sore. Ai ekziston kur debitori dhe kreditori merren vesh që debitori të paguajë shumën e parave ose

E Drejta e Detyrimeve

Page 20

 

dhënien endonjë vlere pasurore, në rast se nuk e ekzekuton detyrimin e vet në tërësi ose atë e përmbush në mënyrë të parregullt. Kushti penal vend të rëndësishëm zë në kontraten e detyrimev detyrimeve e dhe në ato ekonomike. Kushti penal caktohet në shumë të caktuar të të hollave, në përqindje përqindje të caktuar ose për çdo ditë vonesë. Kushti penal parashihet si klauzolë e veçantë në kontraten kryesore ose lidhet si kontr e veçantë akcesore.

Qëllimi i kushtit penal  - është që ti bëj presion debitorit që ai të pë rm rmbu buss hë kontraten me ko kohë hë dhe në mënyr mënyrë ë të rregullt, e në rast se atë nuk e bën, kushti i bën tëitmundur qëtmë lehtë ta realizojë shpërblimin Mënyrat Mëny rat e penal ko kontra ntra ktim ktimit ttë ë kushti ku shtit pe penal nal - kushti penalshpërblim mund të in e dëmit. kont ko ntra rakt ktoh ohet et në dy mënyra: 1. Për mosekz istimi n e plotë të kontrates (këtu kreditori mund të kërkojë nga debitori ose përmbushjen e kontrates, ose pagimin e kushtit penal. Zgjedhja që bën kreditori është definitive); dhe 2. Për ekzistimin e parr parregullt, egullt, jo të plotë të kontrates kontrates (këtu më se shpeshti vjen në shprehje vonesa e debitorit për përmbushje, këtu kreditori mund të kërkojë edhe përmbushejn e kontrates edhe pagimin e kushtit penal). Rastett ku Raste kurr kushti kus hti pena penall nu nuk k mu mund nd të kont kontrakt rakt ohet - janë: për detyrimet detyrimet me para, për arsye se në këto detyrime mos ekzistimi ose vonesa në ekzekutim, si rregull krijon obligimin e pagimit të kamatës; për detyrimet që rrjedhin nga akreditivi; akreditivi; dhe në rast se kontrata është e ndaluar dhe jo morale. Zvogëlimi i lartësisë së kushtit penal -  palët kontraktuese vendosin lirisht mbilartësinë e kushtit penal. Me qëllim që të pengohet keqpërdorimi i lirisë së kontraktimit të kushtit penal me shumë, shumë të l artë, është paraparë e drejta e debitorit që të kërkojë nga gjykata zbritjen e s humës së tëpërt të kushtit penal. Gjykata, në bazë të kërkesës së debitorit, mund të zvogëlojë shumën e kushtit penal nëse gjen se ajo është pa masë e lartë në krahasimme vlerën dhe rëndësinë e lëndës së detyrimit. Shpërblimi i caktuar me ligj dhe dënimi kontraktues (penalet)-Penalet  ja n ë mjet mj et e të ek ze ku kutt imit im it t ë ko nt rate ra te s , të ci la t pa para ra qe qess in s hu më n e caktuar të parave ose të ndonjë vlere tjetër pasurore, të cilën njëra palëkontraktuese palëkontrakt uese duhet t‘ia paguajë palës tjetër në rast se nuk e ka përmbushur detyrimin e vet ose e ka përmbushu r në mënyrë jo të rregullt. Penalet caktohen në shumë paushalle dhe paraqiten si shpërblim i dëmit gjer në lartësinë ee tij.penaleve Pala kontraktuese, e cila drejtë nëdhe penale nukpenal. mund Penalet të bëj si kumulimin dhe të dëmit, osekatëtëpenaleve kushtin detyrim akcesor rrjedhin rrjedhin nga urdhëri i ligjit, nga tarfiat e caktuaradhe nga doket tregtare. MJETET REALE TË SIGURIMIT TË EKZEKUTIMIT TË KONTRATËS  Janë ato, me të cilat kreditori do të fitojë të drejtë reale për sendet e debitorit ose të ndonjë subjekti të tretë. Këto mjete janë: hipoteka, pengu, kapari,kaucioni, dhe avansi.

Kapari (arha)Është mjet real i ekzekutimit të kontrates, është ajo shumë para pa rash sh os e nd ndon onjë jë vler vlerë ë tje tjetër tër pasur pasurore ore e ccila ila d dorëz orëzohet ohet m me e rastin rastin e lidhj lidhjes es së kontrates, si shenjë se kontrata është lidhur si mjet sigurimi për ekzekutimin e saj. Kontraktohet siklauzolë veçantë nëse. kontraten kryesore ose lidhet si kontrate veçantë ndërmjet palëvee kontraktuese. kontraktue Është kontrate akcesore, ndan fatin mee kontraten kryesore. Përveç parave dhe letrave me vlerë, lëndë e kaparit

E Drejta e Detyrimeve

Page 21

 

mund të jetë sendi konsumues, jokonsumues, res in specie, dhe res in genere . Kapari ka funksiontë dyfishtë: si shenjë se kontrata është lidhur, dhe si mjet i sigurimit të ekzekutimit të kontrates.

Kaucioni (cautio) Është mjet real i sigurimit të ekzekutimit të kontrates, që jepet në të holla me rastin e lidhjes së kontrates. Zakonisht kaucioni deponohet për kthimin e ambalazhit të sendit që është blerë. Me këtë blerësi garanton shitësin se do të kthejë ambalazhin, e nëse nuk e kthen, shitësi e ndal kaucionin. Me kaucion sigurohet lidhja e kontrates me anë të ankandit publik, ku së pari deponohet kaucioni, e pastaj fitohet mundësia e pjesëmarrjes në ankand. Paradhënia (avansi)Është mjet real i sigurimit të ekzekutimit të kontrates. Jepet në çastin kur lidhet kontrata e cila si lëndë ka sasinë e caktuar të parave ose sendin e luajtshëm që ka ndonjë vlerë pasurore. Paradhënia më së shumti përdorët në kontratat përndërtim, mbi autorizimin, etj. Paradhënia llogaritet llogaritet si ekzekutim i pjesshëm I kontrates.

EFEKTET E KONTRATAVE Kontrata e lidhur midis palëve kontraktuese krijon efekte të caktuara lidhur me krijimin, ndryshimin dhe shuarjen e marrëdhënies juridike kontraktore. Në tëdrejtat tëdrejtat e ndryshme ek zistojnë disa qëndrime rreth efekteve të kontratave në detyrime. Sipas grupit të parë të të drejtave, kontrata ka e fekt juridikoobligues,dmth, se për fitimin e pronësisë në mënyrë derivative ësh të e ne vo vojs jshm hme e tëekzi të ekzistojn stojnë ë dy kushte: kushte: 1. Baza Baza juri juridike dike (shitja, (shitja, dhurata, etj.); 2. Mënyra e fitimit të pronësisë (dorëzimi i sendit të luajtshëm ose dorëzimi i tapisë te sendet e paluajtsh me, ose regjistrimi në librat e t okës). Sipa Si pass grup gr upit it të dy dytë të,kontrata ,kontrata ka e efekt fekt juri juridiko diko-real -real,, dmt dmth, h, ef efekt ekt transl translativ ativ.. Me anët të kontrates fitohet pronësia, ashtu që nga çasti i krijimit të kontrates se pl plot otëf ëfuq uqis ishm hme, e, pron pronës ësia ia është ësh të fit fituar uar,, pa marr marrë ëp para arasys sysh h s e lënd l ënda ae kontrates nuk i ësh të dorëzuar blerësit. Sipas grupit të tretë, për bartjen e të drejtave reale paraqiten dy kontrata: njëraështë kauzale (obligon), kurse tjetra është reale (është e pavarur dhe sherben për dorëzimin e sendit). Efekti Efek ti i kontr k ontr ates n ndërm dërmjet jet palë p alëve ve kontra ko ntraktue ktuese se Kontrata e detyrimeve krijon të drejta dhe detyra të caktuara ndërmjet palëve kontraktuese. Ka efekt relativ, relativ, nuk krijon efekte juridi juridike ke ndaj personave të tret tr et ë res inter alio acta  - send që për ta ish te juridikisht irelevant. Si palë në një kontrate konsiderohet çdo subjekt që ka marrë pjesë në lidhjen e saj në emër të vet dhe në llogari të vet, si dhe ai subjekt që nuk ka marrë pjesë drejtpërdrejt drejtpër drejt në lidhjen e saj, por që e ka lidhur kontrate në mënyrë të tërthortë, nërmjet përfaqësuesit. Efektet e kontratave shtrihen edhe në një kategori personash, të cilët nuk kanë marrë pjesë në lidhjen e saj por që nuk mund të konsiderohen si persona të tretë, e ata janë: sukcesorët univerzal -pasardhësit e së drejtës së palëve kontraktuese. Kurse të sukcesorët singular  nuk shtrihen efektet e kontratave. Sukcesorët singular janë ata persona, të cilët kanë fituar të drejtat dhe detyrat nga personi tjetër. Kontratat e paraardhësvetë tyre nuk krijojnë për sukcesorët

E Drejta e Detyrimeve

Page 22

 

sin gula rë kur kurrfa rfarë rë të drej ta dhe detyra. det yra. Mi Mirë rëpo po,, m mun und d ttë ë ssig igur uroh ohet et veçm veçmas as efekti efe kti i kont kontra rates tes se par paraar aardh dhësi ësitt edhe edhe ndaj ndaj suk sukce ceso sorë rëve ve si sing ngul ular, ar, ps psh, h, nëse në se në librat e tokës shënohet e drejta e qirasë së një ndërtese në dobi të qiramarrësit, atëherë ajo e drejtë do të lidhet edhe për blerësin e asaj ndërtese.  Efe Efekte ktett e ko kontr ntrata atave ve në dob dobii të perso per sonav nave e të tret tretë ë - kontratat e detyrimeve nuk kanë efekt ndaj personave të tretë. Nevojat e qarkullimit juridik kanë kërkuar që të lejohet mundësia e lidhjes se kontratave në dobi të personit të tretë.Kontrata në dobi të personave të tretë (pactum in favorem kontrate e kontraktuesit detyrimeve, ku një (kontraktues  -(promitenti  tereti ) – është premtuesei) obligohet ndaj tjetër stipulentit kontraktuesi), se do të ekze ekzeku kuto tojë jë presti min e cak tuar në d obi të pe rsoni t të tretë ( beneficarit   - shfry tëzues ). Palë Pa lëtt kontraktuese janë: promitenti, stipulenti dhe beneficari. Personi i tretë nga kontrata kontr ata e lid lidhur hur fito fiton n të drejt drejtën ën që pavarësi pavarësisht sht dhe në më mënyrë nyrë të drejt dre jtpë përd rdre rejt jtë, ë, të kërkojë përmbushjen e prestimit në dobi të vet edhe pse nuk ka marrë pjesë personalisht në aktin e lidhjes së kontrates, e as që është paraqitur me anë të autorizuesit. Kontrata në dobi të personit të tretë është kur lidhet kontrata për sigurimin e jetës ndërmjet siguruesit dhe të siguruarit, që shuma e siguruar ti jepet ndonjë subjekti të afërm të të siguruarit kur shkaktohet rasti i siguruar, kur lidhet kontrata për depozitën ndërmjet depozitorit depozitorit dhe deponentit që sendi i deponuar, pas skadimit të afatit, ti jepet personit të tretë, kur lidhet kontrata e dërguesit të mallit, që malli ti dorëzohet personit të tretë (destinatorit), etj. Kushte Kus htett pë përr li lidhj dhjen en e kon kontr tr në dob dobii të per person sonit it të tretë tre të - stipul sti pulen enti ti  dhe promitenti duhet ti përmbushin kushtet e përgjithshme që vlejnë për të gjitha kontratat e detyrimeve, e këto janë: aftësia punuese e palëve kontraktuese,pajtimi kontraktuese,pajtimi i vullnetit, lënda dhe baza e kontratës. Nëse për përmbushjen e kontrates që lidhet kërkohet përmbushja e formës së caktuar, atëherë klauzola “do dobi bia a e të tret it ” duhet gjiths esi të shprehet në formë përkatëse. Shfrytëzuesi n uk duhe duhett të këtë domosdo aftësinë e veprimit, por zotësinë juridike duhet ta këtë, ndryshe nuk mund të jetë bartës i së drejtës. Ekziston mundësia që beneficiari në çastin e lidhjes se kontrates mes promitentit dhe stipulentit të mos jetë i caktuar në mënyrë të saktë, por është e domosdoshme të caktohen elementet në bazë të të cilave do të caktohet, psh, studenti më i mirë në gjeneratën e tij të studimeve, etj.

Fusha e zbatimi t - kjo kontr ka rëndësi të madhe s idomos në materien e sigurimit ku me anë të kontrates mbi sigurimin e jetës në dobi të personit të tretë,dobinë e fiton i siguruari duke gëzuar të drejtën e kërkesës në pagimin e shumës së siguruar, në kushte të përcaktua përcaktuara ra me anë të kontrates, në kontraten eshitjes (psh, kur blerësi është i detyruar që çmimin t’ia paguajë ndonjë tëtreti), në kontraten mbi dhuratën me urdhër, në pagimin e rentës së përjetshme. Efektet Efek tet juridik juri dike e të kontrate kontrates s në dobi të personit personi t të tretë - klasifikohen përmes tri lloj marrëdhëniesh që krijohen në këta tre subjektë, e këto marrëdhënie janë: Marrëdhënia ndërmjet promitentit dhe stipulentit; Ajo ndë ndërmje rmje t prom ite itenti nti t dhe dhe b ben enef efic icia iari rit; t; d dhe he Ajo ndërmjet stipulentit dhe beneficiari beneficiarit. t.

Marrëdhënia ndërmjet promitentit dhe stipulentit - janë të rregulluara në

tërësi me kontraten që e lidhin këta subjektë. Këta e lidhin kontrate në dobi të

E Drejta e Detyrimeve

Page 23

 

personit të tretë, ku në bazë të kësaj kontrate stipulenti ka të drejtë të kërkojë nga promitenti që të përmbush ndaj p personit ersonit të tretë atë atë që është kontrak kontraktuar tuar në do bi të tij. Këtë mund ta kërkojë nga promitenti edhe beneficiari. Këtu promitenti është debitor, kurse stipulenti kreditor. Në këtë kontrate duhet tëekzistojë klauzola klauzola “në dobi të p personit ersonit të tretë”. Dobia nga kontrata kontrata në dobi tëpersonit të tretë mund të revokohet gjer në çastin kur vdes stipulenti, përveç në në rast se nuk ësht ë kontraktuar ndryshe ose n uk rrjedh diçka tjetër nga rrethanat e kontratës. Baza e k ontrates mund të jetë, përveç sigurimit ose mbajtjes se përjetshme, edhe shitblerja, huaja, dhurata, etj. marrëdhënie Marrëdhëniet ndërmjet promitentit dhe beneficiarit -  këto marrëdhënie shprehin raportin ndërmjet kreditorit kreditorit dhe debitorit debitorit të krijuar në bazë të kontrates së lidhur. Beneficiari ka të drejtë të kërkojë nga promitenti përmbushjen e veprimit të caktuar. Promitenti mund t’ia paraqes beneficiarit të gjitha kundërshtimet objektive (psh, se nuk ka arritur afati për përmbushjen e detyrimit, se kontrata është e pavlefshme, etj.), dhe kundërshtimet personale(psh, kundërshtimi për kompensim, për faljen e borxhit, etj.), psh, shitësi në pozitën e promitenti promitentitt mund t’ia paraqes beneficiarit kundërshtimin kundërshtimin se blerësi nuk ia ka paguar shitësit sshumën humën e çmimit, prandaj shitësi nuk do ta dorëzojë sendin derisa nuk dorëzohet edhe pjesa tjetër e shumës së çmimit. Mirëpo,promitenti nuk mund të paraqesë çdo kundërshtim kundër beneficiarit, sepseai është personi i tretë ndaj tij. Sipas LMD beneficiari e fiton të drejtën e drejtpërdrejtë drejtpërdrejtë dhe personale ndaj debitorit, përveç në rast se nëse, varësisht rre than th anat at e r as asti tit, t,kanë nu nuk k kontraktuar rrj ed edh h di diçka çka ndryshe tje tjetër tër.. Në Nëose k kont ontrat rate e në dobi dobi të nga perso personit nit të tretë, beneficiari, si shfrytëzues në këtë kontrate ka të drejtë të kërkojë nga promitenti për mbushjen e kontrates. Marrëdhëniet ndërmjet stipulentit dhe beneficiarit - stipulenti e kontrakton dobinë në llogari të personit të tretë, sepse me këtë dëshiron t’ia paguajë ndonjë borxh të vetin beneficiarit, mund të ia jep ndonjë dhuratë, ose mund të jetë që stipulenti dëshiron të krijojë marrëdhënie kreditore. Kontrata në dobi të personit të tretë, paraqitet si instrument juridik me ndihmën e të cilit stipulenti përmbushë ndonjë detyrim ndaj beneficiarit beneficiarit të bazuar në ndonjë kontrate mirëbërëse ose me shpërblim s hpërblim,, ngarkuese. Stipulenti është pale kontraktuese dhe kreditor kred itor në k kontra ontraten ten e li lidhur dhur në d dobi obi të p person ersonit it të tr tretë. etë. Ai Ai e ka të drej dr ejtë të n e revidimit të dobisë në të mirë të beneficiarit gjer në çastin e pranimit të dobisë nga beneficiari, e cila është e drejtë personale e tij që nuk mund të bartet në trashëgimtarët e tij. Natyra juridike e kontratave në dobi të personit të tretë -  lidhur me këtë ekzistojnë 4 mendime: Sipas mendimit të parë: natyra juridike e ko ntrates

në dobi të personit të tretë, duhet të shpjegohet duke u mbështetur në ofertën që është e njohur edhe si teori e ofertës. Ky mendim e thekson efektin relativ të kontrates, sepse kontrata që lidhet nëpërmjet promitentit dhe stipulent it ndikon që stipulenti të fitoj të drejtën për vete, me të cilën ofron mundësinë që e drejta ti bartet personit të tretë. Në të drejtën bashkëkohore ky mendim nuk përkrahet, për arsye se nuk merret parasysh se efekti i kësaj kontrate është në faktin që personi i tretë e fiton të drejtën e drejtpërdrejtë pa pranimin e tëtjerëve. Vdekja e stipulentit nuk ndikon që beneficiari të humb të drejtën. Sipas mendimit të dytë: kontrat  kontrata a në dobi të per personit sonit të tretë tretë lidhet lidhet ndër ndërmjet mjet pro mi mite tent nt it dhe stipulentit me klauzolë n ë dobi të personit të t retë, në bazë të shprehjes se njëanshme të vullnetit të promitentit. Promitenti këtu krijon të drejtën

E Drejta e Detyrimeve

Page 24

 

ndaj beneficiarit. Ky mendim nuk mund të pranohet, sepse mund ti bëhet vërejtje se nuk shpjegon efektin e kontrates në dobi të personit të tretë në bazë të vullnetit të promitentit dhe stipulentit. Nuk e shpejgon revokimin e stipulentit dhe rëndësinë e akceptimit të personit të tretë. Sipas mendimit tëtretë:  kontrata në dobi të person it të tretë është një ras t i zgjerimit të punëve të huaja pa porosi, ku stipulenti kryen punët në dobi të tij. Ai lidh kontrate në emër emër të vet dhe në llogari të per personit sonit të tretë. Stip Stipulenti ulenti ka të drejtë ta revokojë dobinë në llogari të beneficiar beneficiarit it deri në çastin e pranimit të dobisë së beneficiarit. Në zgjerimin zgjerimin e punëve të huaja i zoti i punës nuk mund ta revokojë dobinë e marrë. Stipulenti dhe promitenti lidhin kontrate në favor të personit të tretë, kurse në zgjerimin zgjerimin e punëve të huaja pa porosi nuk lidhet fare fa re kontrate. Ky mendim mbështetet në institucionet klasike dhe e rëndon pozitën e stipulentit. Sipas mendimit mend imit të ka katërt tërt:: kon kontrat trata a në dobi të p person ersonit it të tr tret etë ë ësht ës htë ë kont ko nt rate ra te e veçantë e së drejtës së detyrimeve. Doktrina juridike bashkëkohore, këtë kontrate e konsideron plotësisht të pavarur, të veçantë prandaj kjo kontrate i ka rrregullat regullat e veta specifike. Premtimi i veprimit të personit të tretë -  ekziston kur një subjekt i premton subjektit tjetër se personit të tretë do t’ia kryej një prestim të caktuar. Ky premtim, parimisht nuk krijon detyrime për personin e tretë, sepse prej vullnetit të personit të tretë varet se a do të përmbushë ky atë që një subjekt i ka premtuar subjektit tjetër. M tjetër. Me e kon kontrat traten en mb mbii pr premti emtimin min e vepr veprimit imit të p person ersonit it të tr tret etë, ë, prem pr emtu tues esii i bën premtim kontraktuesit se person i i tretë do të përmbushë premtimin e cak tuar, i ci li k a të bëj m e dhë nie ose veprim ose me ndonj ndonjë ë mosv mosvep epri rim ma pësim. Ky presim mund të jetë detyrim pozitiv ose negativ. Qëllimi kryesor i premtimit të veprimit të personit të tretë është që i treti të marrë detyrimin që diçka të kryej. Nëse një subjekt i premton personit të tretë dhe garanton se i treti me të vërtetë do të kryejë diçka dhe atë nuk ebën, atëherë premtuesi do të përgjigjet.

EFEKTET E VEÇANTA TË KONTRATAVE ME SHPËRBLIM  Kontratat me shpërblim  kanë efekte të veçanta për arsye se bartësi i s en endi di t duhet të garant garantoj oj që sendin që e bartë bartë nuk ka mungesa mungesa fizike apo jur juridike idike oseme anë tëkontr kontrnëse nuk është shkaktuar dëmt masë,që oseedo të revidohet ose os e të zgjidhet paraqiten rrethdëmtimi ana imi të pa caktuar rëndojnë tëpërekzekutimin e kontr në dëm të njërës palë kontraktuese. Efektet e veçanta me shpërblim, shprehen në: kundërshtimin për mospërmbushjen e kontrates, në kundërshtimin për përmbushje të parregulltt të kontrates, në dëmtimin pa masë,në revidimin ose zgjidhjen e parregull kontrates, të mungesat fizike dhe juridike të sendit,të garancioni për funksionim të mirë të sendit.

Kundërs Kund ërshtim htimii për pë r mospërmb mos përmbushj ushjen en e kont kontrrates Nocioni - është mjet juridik me të cilin mbrohet barazia në pikëpamje të njëkohësisë së përmbushjes së kontratës në kontratat e dyanshme detyruese.Me këtë mjet juridik pala kontraktuese e ndërgjegjshme, e njofton anën tjetër kontraktuese se doetëgatshme përmbushë detyrimin e vet detyrimin nëse ajokontraktor. nga ana e vet e përmbushë ose është të përmbushë detyrimin Ës ht ë mjet jurid juridik ik që imponon përm përmbushjen bushjen e detyri detyrimit mit kontraktor d derisa erisa nuk

E Drejta e Detyrimeve

Page 25

 

krijohen kushtet optimale për përmbushjen e kontratës. Bën pjesë në grupin e kundërshtimeve dilatore dilatore (shtyese), që mbron ekuivalencën e prestimeve,ndërshmërinë prestimeve,nd ërshmërinë dhe barazinë e palëve kontraktuese. Kushtet e kundërshtimit - kushtet që kërkohen të përmbushën për këtë mjet juridik, janë: të ekzi ekzistojë stojë kontrata e dyanshme dety detyruese ruese me shpërblim; shpërblim; që nga ligji, kontrata dhe rrethanat e rastit nuk rrjedh se njëra palë është e detyruar që më parë të përmbushë detyrimin e vet; që njëra palë deri në paraqitjen e kundërshtimit nuk e ka përmbushur detyrimin e vet; që ana paditëse nuk i kadhën deklaratë të vetën të paditurit së është e gatshme që të përmbushë detyrimin e vet. ve t.Kur Kur plotësoh en këto kushte asn jëra palë nuk është e detyruar të përmb pë rmb us ushë hë det detyr yrim imin in e v vet. et.

Kundërshtimi për përmbushje të pasigurtë të kontratës Nocioni - është një mjet juridik në marrëdhëniet kontraktore, me anën e tëcilit, palës së ndërgjegjshme i ofrohet mundësia që të shtyhet përmbush ja ekontratës, derisa pala tjetër të mos e përmbushë detyrimin e vet ose kur n uk ofron sigurim të mjaftueshëm se do ta përmbushë përmbushë kontratën. Kushtet e kundërshtimit - që të mund të paraqitet kundërshtimi për ërpërmbushje përmbushje të pasigurtë duh et të plotësohe n këto kus hte: duhet të  je t ë e lidh li dh ur ko nt ra ta e dy an anss h me de dett yrue yr ue s e më sh pë rbli rb li m; të rr rrje je dhë dh ë nga ng a kontrata se njëra palë kontraktuese duhet e para ta përmbushë kontraten; se pas lidhjes së kontrates gjendja materiale e palës tjetër kontraktuese, që duhet të për mbushë kontrata, është keqësuar në atë masë sa që është e pasigurtë se a mund ta përmbushë detyrimin e vet; kljo gjendje materiale e palës tjetër duhet të jetëe vështirë, serioze dhe e rëndë; ana tjetër mund të mos i këtë ditur këto rrethana,e as ka qenë e detyruar ta dijë.Kur plotësohen këto kushte, pala e ndërgjegjshme ndërgjegj shme ka të drejtë të prolongojë përmbushjen e detyrimit të vet, derisa pala tjetër nuk sjell siguri të mjaftueshme se do ta përmbushë detyrimin e vet. Nëse Në se pala pala nuk nuk e bë bën n këtë këtë me kohë, koh ë, pala e n ndërg dërgjeg jegjsh jshme me ka të drej të të kërkojë zgjidhjen e kontratës. Dëmtimi i pamasë Nocioni - është ai dëm material, të cilin e pëson njëra palë kontraktuese me kontratat e dyanshme për shkak të disproporcionit të prestimeve të shkaktuara në çastin e lidhjes së kontratës. Ky dëmtim ekziston kur shitësi e shet një send që nuk e ka as gjysmën e vlerës së vërtetë. Kushtet për dëmtimin e pamasë -  që të zbatohen rregullat e dëmtimit të pamasë, duhet të plotësohen këto kushte: të jetë kontrata e dyanshme me shpërblim, të ekzistojë disproporcioni në prestime, pala e dëmtuar të mos këtë ditur për vlerën e vërtetë vërtetë të sendit në çastin e lidhjes se sendit. Dëmtimi i pa masë ekziston vetëm të kontratat me shpërblim. Përgjegjësia për dëmtimin e pa masë nuk ekziston në disa raste. Këto jan ë: kontrata aleatore, në shitjen e sendit në ankand publik, etj. Për përgjegjësinë nga dëmtimi pa masë është e nevojshme të ekzistojë disproporcioni në dhëniet re reci cipr prok oke, e, e m më ë sse e shp shpes esht htii cakto caktohet het me thy esa matemat mat emat iko re, ½, 1/3 e çmimit, më tëpër së gjysma evlerës së vërtetë e sendit, etj. Në dëmtimin e pamasë duhet të ekzistojë mungesa e vullnetit të njerës palë, që paraqitet në formë lajthimi lidhur mevlerën e sendit që shitet. Të drejtat e palës së dëmtuar në kontrate lesionare - pala që është dëmtuar pamasë të kontrates e lidhur me shpërblim shpërblim,, ka të drejtë të kërkojë anulimin e

E Drejta e Detyrimeve

Page 26

 

kontrates,e cila mund të realizohet ose me anë të ngritjes së padisë ose me anë tëparaqitjes tëparaqitj es së kundërshtimi kundërshtimit. t. Në rastin e anulimit të kontrates konsiderohet sikursetë mos ishte lidhur fare ajo. Nëse kontrata është ekzekutuar, secila palë është edetyruar që të kthejë atë që ka marrë prej palës tjetër. Por nëse kjo është e pamundur të bëhet, atëherë në vend të kthimit të sendit që është marrë, paguhet barasvlera me para. E drejta e anulimit të kontr skadon pas 1 viti.

Përgjegjësia për mungesat materiale të sendit  Nocioni - bartësi i sendit ka për detyrë ta mbrojë marrësin nga mungesat materiale të sendeve. Ekziston përgjegjësia përgjegjësia e bartësit ndaj marrësit, nëse sendi i bartur nuk i ka vetitë e kontraktuara, të rëndomta, vetitë ligjore ligjore ose të supozuara, vetitë e veçanta ose që rregullisht i ka sendi i caktuar. Kushtet -  që të ekzistojë detyra e mbrojtjes n ga mungesat materiale në anën  e bartësit, duhet të plotësohen këto kushte: 1.Që 1.Q ë sen sendi di i d dorë orëzua zua r t ë këtë k ëtë mung munges esa am mat ater eria iale le;; 2. Që mungesa të jetë e fshehur; fs hehur; 3. Që mungesa të paraqitet në çastin e kalimit të rrezikut; 4. Për mungesat e sendit duhet tënjoftohet bartësi i sendit. Të drejtat e marrësit të sendit me mungesa materiale - marrësi ka të drejtë që nga marrësi i sendit të kërkojë: të menjanojë mungesen, nëse ajo mund të menjanohet; të zëvendësojë sendin me mungesa me sendin e llojit të njëjtë pa pa mungesa; të bëj zbritjen e çmimit sipas përmasës së mungesës; shpërblimin shpërblimi n e dëmit; dhe të kërkojë zgjidhjen e kontrates. Humbja e të drejtave - marrësi i sendit me mungesa materiale duhet ti realizojë të drejtat e veta në afat të caktuar. Të drejtat e blerësit i cili me kohë e ka njoftuar shitësin për mungesat e sendve, shuhen pas skadimit të një viti. Të drejtat e marësit sipas bazës së përgjegjësisë për mungesat materiale të sendeve parashkruhen në afat prej 3 vjetësh. P ërgje ërgjegjësi gjësi a për mung esat jjuridi uridike ke të sen sendeve deve (E (Evicti victio) o) Nocioni - fjala evoctio rrjedh nga fjala latine “evinco “ ere, dmth, të fitohet nëgjykatë. Evictioni paraqet rastin e shqetësimit juridik të marrësit të sendit, i cili qëndron në faktin që një subjekt shprehë ndonjë të drejtë për sendin, që i është dhënë marrësit, e cila e drejtë që është krijuar para se ai ta këtë marrë sendin, e për të cilin marrësikur nuk ka ditur me rastin së kontrates. Shqetësimi juridik ekziston bartësi sendin e huajeialidhjes shet marrësit dhe personi i tretë si pronar i atij sendi me padinë e re i vi ndikimit merr sendin nga marrësi, ose rasti kur kreditori hipote kar e merr sendin nga blerësi të sh itur me qëllim që të realizojë kërkesën kërkesën e vet, ose kur shitet toka për të cilën është hapur procedur e eksproprijimit, eksproprijimit, a konfiskimit. Shqetësimi juridik juridik bëhet me anë të kontestit. Llojet -  janë: 1. Evikcioni i plotë -  ekziston në rastet kur marrësi e humbë në tërësi posedimin e sendit, kur një subjekt ia shet sendin e huaj blerësit, kurse ky send merret nga pronari i vërtetë; 2. Evikcioni Evikcioni i pjesërishëm - ekz  ekzis isto ton n kurmarrësi kurmarrësi ësht ë zh veshur veshu r n nga ga p osedi mi i njërës n jërës pjes pj esë ë të se send ndit it,, os ose e kur ku r në sen sendi din n e hu huaj aj ekzist ekziston on ndon ndonjë jë e drejt drejtë ë e per person sonit it të të tretë me të cilën janë kufizuar të drejtat e tij, psh, kur një subjekt ia shet sendin e vet blerësit pa servitut, kurse në atë send ekziston servituti i ndonjë personi të tretë dhe marrësi zhveshet nnga realizimi i të drejtave të veta. Kushtet Kush tet e përgje përgjegjës gjësisë isë për mungesat munge sat juri juridik dike e të send sendit it - që të ekzistojë

E Drejta e Detyrimeve

Page 27

 

përgjegjësia për mungesat juridike të sendit, duhet të plotësohen këto kushte: që të ekzistojë mungesa juridike, që ajo mungesë të jetë e fs hehtë,që mungesa të ekzistojë në çastin e kalimit të rrezikut, që të jetë bërë njoftimi me kohë për ekzistimin e mungesës. Të drejtat e marrësit të sendit me mungesa juridike - janë: ti evitojë mungesat juridike; të kërkojë zëvendësimin e sendit me mungesa juridike me send pa mungesa; të kërkojë zvogëlimin e çmimit; të kërkojë zgjidhje zgjidhjen n e kontrates; dhe të kërkojë shpërblimin e dëmit. Humbja Humb ja e të dre drejtave - sip  sipas as afati li ligjit gjit humb humbja jaar. e tëK ydr drejtë ejtëss është së m marr arrësit ësit për reali rea lizi zimi kë këty re jtave është 1 vjeç afat prekluziv,sep preklu ziv,sepse semin këtu këntue nu nuk ktyre

ekziston as ndërprerja e as ndalja e rregullave të parashkrimit.

Garancioni për funksionim të mirë të sendeve Ky garancion është paraparë për shitjen e mallrave teknike (makinave,aparateve elektrike në amvisëri, etj.), të cilat i shoqëron lista e garancisë. Me anë të garancisë bartësi i sendit teknik premton se malli i caktuar ka veti dhe kualitete të caktuara pozitive dhe nuk ka mungesa funksionale gjatë përdorimit. Këtë siguri e shton lista e garancisë me të cilën garantohet se sendi do të funksionojë mirë deri në skadimin e kohës se caktuar. Listen e garancisë e jep prodhuesi, kurse për mallrat e importuara - importuesi. Lista e garancisë përmban: të dhënat për mallin, llojin e prodhimit, afatin egarancisë, datën e prodhimit të sendit, nënshkrimin e shitësit, vendbanimin e garantit, kushtet e garancisë dhe ditën e shitjes, etj. Për funksionimin e mire të sendeve teknike blerësit i përgjigjet shitësi i sendit dhe prodhuesi. Në praktikë ndodhë që për prodhimin e një sendi të marrin pjesë disa prodhues,psh, prodhimi i aeroplanëve, anijëve, etj. Kushtet e përgjegjësisë - që të ekzistojë përgjegjësia e subjektit përgjegjës duhet të plotësohen këto kushte: të ekzistojë mungesa funksionale, kjo mungesë të paraqitet në sendin teknik që posedon garanci, mungesa funksionale të paraqitet në afatin e garancisë, blerësi të mos jetë fajtor për mungesën funksionale dhe që blerësi të njoftojë shitësin ose prodhuesin për mungesën funksionale. Të drejtat e blerësit - janë: ti evitojë mungesat funksionale; ta zëvendësojë sendin me mungesat funksionale me send pa mungesa; të kërkojë zvogëlimin proporcional të çmimit, të kërkojë zgjidhjen e kontrates, dhe të kërkojë shpërblimin e dëmit. Humbja e të drejtave ligjin ato e detyrimeve humbja t ëdrejtave nëse blerësi nuk  në i realizon brenda afatitështë prej 1paraparë viti, nga data ku e rblerësi ka kërkuar prej prodhuesit evitimin e mungesave ose zëvendësimin e sendit, me send të ri pa mungesa. Ky afat është prekluziv.Ndikimi i rrethanave të ndryshuara në ekzekutimin e kontratës ( clausula rebussic stantibus) Nocioni -  nëse prej momentit të lidhjes se kontrates e deri në momentin

e përmbushjes së saj paraqiten paraqiten rrethana të cila cilatt e rëndojnë ekzekutimin e kontrtës vetëm njërës palë kontraktuese, k ontrata e lidhur mund të zgjidhet a po të revidohet -clausula rebus sic stantibus. Clausula rebus sic stantibus arsyetohet me barazinë e palëve me parimin e ekuivalencës së prestimeve,parimin prestimeve,p arimin e ndërshmërisë dhe ndërgjegjshmërisë ndërgjegjshmërisë dhe me parimin e Kushtet për zbatimin e clausula rebus sic stantibus drejtshmërisë. duhet të plotësohen këto kushte: rrethanat e ndryshuara duhet haptazi të rëndojnë përmbushjen e detyrimit të njërës palë kontraktuese; rrethanat e ndryshuara

E Drejta e Detyrimeve

Page 28

 

duhett të jenë duhe jenë të paparas paparashikuar hikuar a dhe të jas htëzak onsh me (te rmeti, vërs vë rshi hime met, t, et etj. j.); ); rre th than anat at e ndr ndrysh yshuar uara a du duhet het të par paraqi aqiten ten pas pas mo momen mentit tit të lidhjes së kontrates; dhe rrethanat e ndryshuara duhet të paraqiten në kontratat e dyanshme detyruese dhe pa fajin e palëve kontraktuese. Të drejtat e palës së dëmtuar të clausula rebus sic stantibus -  pala e dëmtuar për shkak të paraqitjess se rrethanave të ndryshuara mund të kërkojë me anëtë padisë ose të paraqitje kundërshtimit zgjidhjen e kontrates. Kontrata nuk zgjidhet nëse pala tjetër ofron ose pranon që kushtet gjegjëse të kontrates të ndryshohen nëmënyrë të drejtë.

SHUARJA E KONTRATAVE  Shuarje e kontratave konsidero konsiderohet het shuarja e kontrates se plotëfuqishme me vullnetin e palëve kontraktuese për shkaqe të parapara me ligj. Kontrata shuhet: 1. Me marrëve shjen e pa lëve; 2. Kur zhduket lënda e saj; 3. Kur vdes pala kontraktuese; 4. Me anulimin e kontratrs; 5. Mosekzekutimi i kontrates. Shuarja Shua rja e kon kontr trates me mar marrëve rëveshj shjen en e pal palëve ëve Nocioni - kontrata krijohet me vullnetin e palëve kontraktuese dhe me vullnetin e tyre edhe mund të zgjidhet. Sh uarja e kontrates me marrëveshjen e palëve kontraktuese gjen shprehje në rastet kur ato nuk dëshirojnë që kontrata të krijojë efekte juridike juridike të cilat i kanë pasur në çastin e krijimit të saj. Efektet  juridike të shuarjes së kontrates me marrëveshjene marrëveshjene palëve - këto efekte shprehen në faktin se kontrata e krijuar më nuk krijon efekte juridike. Kontrmund të këtë efekte retroaktive prej fillimit dhe në të ardhmën prej çastit të zgjidhjes. Nëse njëra palë nuk e ka përmbushur fare detyrimin e vet të arritur,atëherë atë pjesë deri në çastin e shuarjes së kontr duhet t’ia dorëzojë pales tjetër. Nëse kontrata është përmbushur pjesërisht, këtu shuarja ka efekt në të ardhmën (ex Por në di disa sa ra raste ste ko kontra ntrata ta nuk mund të kët këtë ë efe efekt kt tje tjetër tër përve për veçç ef efek ekti ti t në nunc). Por të ar dhmen. Këtë rast e kemi në k ontrat at me prest ime të përh përher ersh shme me ku kurr nuk është e mundshme që zgjidhja të këtë efekt retroaktiv(ex tunc) ku ajo ka zjgatur një kohë të caktuar. Shuarja e kontr ates kur zhduket llënda ënda e saj  Nocioni -  është një rast i shuarjes se kontrates që mund të shkaktohet n ën ndikimin e fuqi fuqisë së madhore ose të rastit, rastit, që shkaktohet pas pas lidhjes së kontrates me qe nëse zhdukja e lëndës së kontrates shkakton pamundësinë e përmbushj esdhe shuarjen e kontrates. Rrezikun për zhdukjen e sendit e ka debito debi tori ri.. K Kur ur në një një kontrate të dyans dyanshme hme detyru detyruese ese ekzekutimi ekzeku timi i detyrës së njërë nj ërë s pa palë lë ko kont ntra rakt ktue uese se bë bëhet het i p pamu amunds ndshëm hëm p për ër sh shka kak k të shka shkatër tërrim rimit it të

E Drejta e Detyrimeve

Page 29

 

sendit nga fuqia madhore,atëherë as pala tjetër kontraktuese nuk do të jetë e detyruar që ta ekzekutojë detyrën e vet dhe kontrata nuk do të ekzistojë më. Kushtet e shuarjes së kontrates në këtë rast -  që një kontrate e dyan dy ansh sh me dety de tyru rues ese e të shuhet shuhet për për shkak shkak të zhdukj zhdukjes es së lëndës lëndës së saj, duhet të pl plot otës ësoh ohen en këto këto kushte kus hte:: 1; Që kon kontra trata ta të jet jetë ë e dyanshme me s hpërblim; 2. Që lënda e kontrates s ë dyanshme detyruese të jetë sen d individualisht i3.caktuar ; in zhdukur specie )nën Që sendi( res të jetë ndikimin e fuqisë madhore - vis maior. Nëse shkatërrimi i lëndës është bërë me fajin e debitorit, kontrata nuk shuhet.Shuarja e kontrates për shkak të zhdukjes se lëndës ka efekt retroaktiv retroaktiv,, pra krijon efekte prej fillimit të lidhjes se kontrates.

Shua rja e kon Shuarja kontr trates me vde vdekje kjen n e palës pal ës ko kontra ntraktu ktuese ese Është rregull e përgjithshme që kur vdes pala kontraktuese, kontrata nuk shuhet por kalon mbi trashëgimtar trashëgimtarët ët e tij universal. Në të drejtën kontraktore bëhe bë hett përjashtim përjas htim në dy raste : 1. Kontr ata do të shuh et kur vdes vd es pal a ko kont ntrak rak tu tues ese e në nëse se ësh është të llid idhur hur d duk uke e pasur pasur par parasy asysh sh cilë cilësit sitë ëe veçanta personale të pales kontraktuese, pra kur është lidhur kontrata intuita dhe 2. Nëse palët kontraktuese janë marrë vesh q që ë ndjekja e nj njërës ërës personae; dhe palë do të shkaktojë shuarjen e saj. Kontratat që shuhen kur vdes pala kontraktuese janë: ajo mbi veprën, autorizimin, dhe kontrata mbi ortakërinë. Kur kontrata shuhet për arsye të vdekjes së palës kontraktuese, kontrata ka efekt në të ardhmen, ex nunc. Në rast se gjatë jetës së njërës palë kontraktuese është kryer një punë, kurse pala nuk ka marrë për këtë shpërblim, trashëgimtarët e tij do të kenë tëdrejtë të kërkojnë atë shpërblim. Anulimi i kontratës  Anulimi i kontrates shkakton pamundësinë që kontrata të krijojë efekte  juridike.Kontrata  juridike.Kontr ata anulohet kur cenohet interesi interesi i përgj përgjithshëm ithshëm shoqëror, ose ndonjë interes individual. arsyet se çka ekzistojnë dy lloje të pavlefshmërisë: pavlefshmëri së: ajoVarësisht absolutenga e kontratave dhe cenohet, ajo relative. Kontrat Kon trat at absol absoluti utisht sht të pav pavlef lefshm shme e -  ja në at o të ci la t ja në në kundërshtimme dispozitat ligjore, imperative, me normat e moralit dhe me normat e dokeve të mira. Kontrata është absolutisht e pavlefshme nëse e ka lëndën të ndaluar, kur është caktuar afati më i gjatë ose më i shkurtë i para pa rash shkr krim imit it,, ku kurr lidh lidhet et kontrat kontrata a me fajde fajde dhe kur kur nd ndërma ërmarrja rrja ekon ekonomik omike e krijon krijon dhe shfrytëzon shfrytëzon pozi pozitën tën monopoli monopoliste ste në treg. Anulimin e këtyre kontratave mund ta bëjnë organet përkatëse sipas detyrës zyrtare ose subjektët e interesuara (në radhë të pare pala kontraktuese e ndërgjegjshme, trashëgimtarët universal dhe ata singul singulartë artë tij) ti j).. Konversioni i këtyre kontratave -  nëse një kontrate e pavlefshme i plotëson kushtet për një kontrate tjetër të vlefshme, k kjo jo quhet konversion. Për konversionin e kontratave të pavlefshme palët duhet të mos kenë ditur për pavlerësinë e saj. Kjo kontrate e lidhur duhet ti plotësojë kushtet për lidhjen e kontrates tjetë të plotëfuq plot ëfuqishme ishme.. Me ko kontra ntrate te tje tjetër tër p palët alët duhet të realiz realizojnë ojnë të të njëj nj ëjti tin n qëll që llim im që do

E Drejta e Detyrimeve

Page 30

 

ta realizonin me kontraten e parë. Pasoj at juri dike të këtyr e ko kont ntra rata tave ve - janë se kontratat konsiderohet konsiderohet sikur

të mos ishte lidhur fare, dmth kaefekt retroaktiv, kthehet gjendja e mëparshme. Vendimi gjyqësor për këtokontr ka karater deklarativ.

Ko ntrr at Kont atat at re rela lati tivi vish shtt të pavl efsh ef shme me -  ja n ë at o me an ën e të ci cila lave ve ce nohe no he n interesa interesatt indi individu viduale ale të palë palëss kont kontrakt raktuese. uese. K Kontr ontrata ata është është relativisht e pavlefshme kur lidhet nga personi i mitur me aftësi të kufizuar punuese: pa lejen e prindit ose të kujdestarit, me lajthim, me mashtrim, kur lidhet kontrate fiktive. Anulimin Anulimin e këtyre kontratave mund ta kërkojnë pal pala a e dëmtuar, trashëgimtarët trashëgimtar ët e ssaj aj dhe personi i tretë që ka interes të shpallet kontrata epavlefshme. Vendimi gjyqësor për këto kontrata ka karakter konstituiv. Konvalidimi i këtyre kontratave -  konvalidim është fuqizimi i ko nt ntra rate tes, s, që gjen gj enss hpr hprehje ehje v vetëm etëm për k kontra ontratat tat rrelat elativis ivisht ht të pavle pavlefshm fshme. e. Efektet e konvalidimit shprehen në atë që kontrata relativisht e pavlefshme bëhet e vlefshme. Efektet e konvalidi konvalidimit mit janë retroaktive dhe rrjedhin prej fillimit të krijimit të kontrates së fuqizuar. Pasojat juridike të anulimit dhe shuarja e të drejtave -  anulimi i kontratave relativisht të pavlefshme shkakton pasoja juridike të caktuar që shprehen: kthimi në gjendje gjendje të të mëp mëparshm arshme e dhe sh shpërb përblimi limi i d dëmi ëmit. t. Anulimi Anulimi i kët yre yr e kont ko nt rata ra tave ve shkakton efekt retroaktiv, ex tunc . Af ati p ër an anulim ulim është 1 vit ,pr ,prej ej di ditë tëss kur pala e dëmtuar e ka kuptuar shkakun e pavlefshmërisë relative të kontrates, përkatësisht pas shuarjes së anulimit. Ky afat është subjektiv brenda të cilit mund të anulohet kjo kontrate. Kjo e drejtë shuhet në çdo rast nëse kalon afati prej 3 vjetesh. Zgjid hja e kon trates p ër shka shkak k të mosek mosekzekut zekut imit Nocioni -  është mënyrë e shuarjes së kontrates së plotëfu qishme për shkak të mosekzekutimit me faj të njërës palë kontraktuese. Kushtet për zgjidhjen e kontr për shkak të mosekzekutimit    - janë: që të ekzistojë kontr kontrata ata me shpërb shpërblim, lim, që kontrata të mos jetë ekze ekzekutuar kutuar pjesërisht, as tërësisht, që debitori të jetë fajtor për mos ekzekutimi ekzekutimin n e kontrates, dhe që kreditori të caktojë afatin plotësues. Kontrata për mosekzekutim zgjidhet nga gjykata, prandaj vendimi i saj është me karater konstituiv. Me zgjidhjen e kontrates për shkak të mosekzekutimit kontrates shuhet dhe konsiderohet se fare nuk ka qenë e lidhur. Zgjidhja e kontrates ka efekt retroaktiv, ex tunc. Në disa di sa ka efekt në të ardhme n, ex nunc , psh të kontratat me pres time të përhershme (ajo e qirasë, sigurimit, etj.). Zgjidhja e kontrates për mosekzekutim nuk kaefekt ndaj personit të tretë. SHKAKTIMI I DËMIT SI BURIM I DETYRIMEVE Përgje Për gjegjë gjësia sia deliktor delik tore e civ civile ile Kur dëmi i shkaktohet të dëmtuarit, krijohet përgjegjësia përgjegjësia - detyra e dëmtuesit për shpërblimin e dëmit. Në kuptimin e gjërë, përgjegjësia për dëmin dmth,detyrim i shpërblimitt të dëmit që i është shkaktuar tjetrit shpërblimi tjetrit.. Përgjegjësia Përgjegjësia përdëmshpër përdëmshpërblim blim quhet edhe përgjegjësi deliktore - civile. Në kuptimin e ngushtë, përgjegjësia deliktore - civile është kur i shkaktohet dëm tjetrit me veprimin kundërligjor me fajin e dëmtuesit. dëminsi paraqitet si pasojë e dëmitdhe të shkaktuar. Përgjeg Përgjegjës jës Përgjegjësia mund të jetëpër subjekti shkaktues i dëmit, ose ndonjë subjekt tjetër, që është në marrëdhëni marrëdhënie e të veçantë

E Drejta e Detyrimeve

Page 31

 

me shkaktuesin e dëmit, në rend të parë, poseduesi i sendit të rrezikshëm ose organizu orga nizuesi esi i aktiv aktivitet itetit it të rrezikshë rrezikshëm. m. Përg Përgjegj jegjësia ësia e këtyre këtyre su subj bjek ekte te ve ësht ës htë ë përgjeg jësi juridi ke, sepse ajo është ës htë e rregu lluar me no rma jur jurid idke ke të se drejtës objektive. Në përgjegjësinë juridike civile ekziston rregulla juridike e përgjithshme,, që çdo subjekt duhet të përmbahet nga veprim përgjithshme veprimet et që mund ti shkaktojnë dëm tjetrit. Në të gjitha rendet juridike të shteteve në botë, ndalohet që tjetrit ti shkaktohet dëm. Janë të njohura dy lloj të përgjegjësisë juridik juridike e civile: deliktor;; përgjegjësia deliktore civile, në të cilën dëmi është pasojë e veprimit deliktor dhe të cilën dëmi shkaktohet nga përgjegjësia juridike kontraktore cenimi cen imi i kon kontra tratës tës. . Në det detyrim yrim et e krij,në uar uara a ng nga a sshk hkak akti timi mi i dëm dëmit it ekzi ekzist stoj ojnë në dy subjektë: dëmtuesi që është debitor, dhe idëmtuari që është kreditor.

Shkaqet e shkaktimit të dëmit  Si shkaqe të shkaktimit të dëmit mund të paraqiten: s jellja e njerëzve (e bëjnë personat fizikë dhe juridik me veprim aktiv ose pasiv); sendet (nga helmet, eksplodimi i gazrave, rryma elektrike, etj.); veprimet e rrezikshme(dëmi i shkaktuar në xehërore, në trafik, në ndërtimtar ndërtimtari, i, etj.); dhe ngjarjet (natyrore (natyrore:: rrufeja, stuhia, vërshimet, termetet, etj.). Delikt, quhet dëmi qëshkaktohet me qëllim, kurse kuazidelikti, është ai veprim në të cilin dëmi është shkaktuar nga pakujdesia. Përgjegjësia deliktore dhe përgjegjësia kontraktore  Përgjegjësia  Përgjegj ësia deliktore c ivile paraqitet rrjedhojë detyrës së pë përg rgji jith thsh shme me ligjore ligjore që askuj askujt t të mos isish shkakt kaktohet ohet dëmi. deëmi. Në Në përgjeg përgjegjësi jësinë në kontraktore,debitori kontraktore,d ebitori e ka cenuar detyrën e vet që buron nga kontrata e lidhur, sep se pse ai fare fare nuk e ekze kuton detyrën e vet , os e vonohet, von ohet, ose n uk e ekze ek zeku kuto to n si du duhe het, t, prandaj prandaj për debit debitorin orin k krijo rijohet het detyra detyra e dëmshpër dëmshpërblim blimit it të kreditorit.. Të dy këto përgjegjësi bartin detyrën e dëmshpërblimit, kreditorit dëmshpërblimit, mirëpo, ka edhe dallime të dukshme: përgjegjësinë deliktore e krijon fakti i shkaktimit të deliktit, kurse përgjegjësia kontraktore kontraktore ekziston me vetë faktin e cenimit të kontrates për mosekzekutim të saj; në përgjegjësinë deliktore dëmtuesi përgjigjet sipas fajit, përveç në rastet kur dëmi shkaktohet nga sendet e rrezikshme ose n ga veprimtaria e rrezikshme, kurse në përgjegjësinë ko ntraktore, cenuesi i kontrates përgjigjet sipas fajit të supozuar; rregullat e përgjegjësisë deliktore  janë imperative imperative dhe nuk mund të p përjashtohen, ërjashtohen, por duhe duhett të zbatohen ashtu si janë paraprë me ligj, kurse rregullat e përgjegjësisë kontraktore janë dispozitive, për arsye se palët kontraktuese këto regulla me anë të kontes rmund ti përjashtojnë, ti kufizojnë ose ti zgjërojnë; në përgjegjësinë deliktore detyrimi kryesor është shpërblimi i dëmit, kurse në përgjegjësinë ko nt ntra rakt ktor ore, e, deb debitor itorii në rast të cenimit cenimit të detyr detyrimit imit të ve vet, t, duhet të përmbus përmbushë hë kontraten dhe të shpërblej shpërblejë ë dëmin; në përgjegjësinë deliktore mund të përgjigjet përgjigjet shkaktuesi i dëmit, ndihmësi, shtytësi, pronari, poseduesi dhe organizuesi i vepr ve prim imta tari risë së së rre ziksh me, ku rse n ë përgj egjësi në k ontrak tore përgjigj et vetëm pala kontraktuese dhe trashëgimtarët e saj (nëse kontrata nuk është intuita personae); të përgjegjësia deliktore afati i parashkrimit është 3 vjet dhe fillontë rrjedh prej çastit kur i dëmtuari merr vesh për dëmin e shkaktuar të dëmtuesit, e ky afat nuk mund të jetë më i gjatë se 5 vjet.

Përgjegjësia deliktore dhe penale  Me një veprim të njëjtë të palejueshëm mund të shkaktohet delikti civil dhe vepra penale (psh, vjedhja e veturës) ose mund të ekziston vepra penale e nuk ekziston

E Drejta e Detyrimeve

Page 32

 

delikti (psh, tentimi i vjedhjes). Ndërmjet këtyre përgjegjësive ekzistojnë dallime të konsiderueshme: vepra penale është vepër e rrezikshme shoqërore, kurse përgjegjësia deliktore civile është rrezikshmëri më e vogël; në përgjegjësinë penale vlen parimi “nullum crimen sine lege, nulla poenasine lege” - vepra penale duhet të parashihet me ligjin penal dhe duhet të parashihet dënimi i caktuar cakt uar p për ër të, kurse në pë përgj rgjegjë egjësinë sinë d delik eliktore tore ccivil ivile e deli de likt ktii nuk nu k ësht ës ht ë i numëruar në mënyrë taksative, por kryesore këtu është që dëmi të jetë shkaktuar nga veprimi i palejuar, i kundërligjshëm; sanksioni i përgjegjësisë përgjegjësisë penale është personal, kurse përgjegjësia sanksioni i përgjegj përgjegjësisë ësisë deliktore është në në përgjegjësinë përgjegj ësinë penale, mund të ekzistojë edhe për pasuror; tentim, kurse përgjegjësinë deliktore jo; lartësia e dënimit me para me përgjegjësinë penale parashihet sipas ligjit, kurse në përgjegjësinë deliktoreg jykata e cakton shpërblim shpër blimin in me para duke pasu pasurr pa parasy rasysh sh rr rrethan ethanat at e ca cakt kt ua uara ra;; rreg rr egul ul la latt e parashkrimit parash krimit në përgjeg jësin jësinë ë penale janë me afat më të gj gjat atë ë se rr rreg egul ulla latt e përgjegjësisë deliktore civile; gjykata civile është e lidhur me vendimin e gjykatës penale; për vepër penale kryesi dënohet me burgim, me vdekje dhe me dënim me para (nëse vdes i dënuari ky dënim nuk mundtë trashëgohet), kurse të përgjegjësia përgjegj ësia deliktore civile nuk paraqit paraqitet et kjo siutatë.

KUSHTET E PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN E SHKAKTUAR Që të ekzistojë përgjegjësia deliktore civile për dëmin e shkaktuar, duhet të plotësohen këto kus hte: të shkaktohet dëmi; dëmi të jetë shkaktuar me veprimin e kundërligjshëm; të ekzistojë faji i dëmtuesit; të ekzistojë aftësia deliktore; të ekzistojë lidhja kauzale ndërmjet veprimit të kundërligjshem kundërligjshem dhe dëmit. Këto kushte duhet të ekzistojnë për përgjegjësinë subjektive, kurse në përgjegjësinë objektive (përgjegjësia për sendet dhe veprimtaritë e rrezikshme) faji nuk merret parasysh, kurse në përgjegjësinë për të tjerët, ka raste kur faji supozohet dhe ka karakter absolut, ose kur faji nuk merret parasysh fare.

Dëmi  Kuptimi -   dëmi paraqet një ndër kushtet e përgjithshm përgjithshme e dhe më të rëndësishme

të përgjegjësisë deliktore deliktore civile. Dëmi në kuptimin e ngushtë katë bëj me çdo cenim të pasurisë, me çdo humbje të pasurisë, kurse në kuptimin e gjërë, dëmi paraqet cenimi n e pasuri së së n ndonjë donjë subjek ti, cenim in e të të drej drejta tave ve os ose e personali pers onaliteti tetin n e tij. Si Sipas pas LM LMD D për përcakt cakton on kup kuptimi timin n e dëmit dëmit –si zvo gëli gë lim m i pasu pa su ri risë së së dikujt (dëmi i vërtetë) dhe pengim i rritjes së pasurisë(fitimi i h umbur), si dhe kur tjetrit i shkaktohet dhëmbje fizike, psikike ose frikë (dëmi  jomaterial).. Dëmi mund të shka  jomaterial) shkaktojë ktojë pasoja si në p pasuri asuri ashtu edhe në personalitetin personaliteti n e të dëmtuarit. Në kuptimin ekonomik, dëmi është humbje e pasurisë, kurse në kuptimin juridik, dëmi është humbje të mirave të cilat juridikisht  janë të mbrojtura. mbrojtura. Llojet -   varësisht se çka është dëmtuar dallohen dëmi material (cenohet pasuria e të dëmtuarit) dhe ai jomaterial - moral (cenohen të mirat personale të të dëmtuarit). Dëmi material (i pasurisë)   - është cenimi i vlerave materiale materiale subjekti, ku hyjnë dëmi i shkaktuar i sendeve të ndonjë objekti, kurtë ndonjë

merret,dëmtohet, merret,dëm tohet, ose asgjësohet sendi. Dëmi material në sende manifestohet

E Drejta e Detyrimeve

Page 33

 

duk uke e mos e bërë të mundshme ose duke e vës htirësuar përdorimin dhe shfrytëzimin e sendit. Dëmi material ekziston edhe në rastin e cenimit të integritetitt fizik të ndonjë njeriut, lëndimi trupor, dëmtimi i shëndetit që ka integriteti shkaktuar shpenzime për shërim, humbjen e të ardhurave personale të të dëmtuarit, etj. Llojet e dëmit material janë: 1. Dëmi i vërtetë (damnumemergens) - është zvogëlimi i pasurisë ekzistuese të subjektit të dëmtuar,psh, kur dëmtuesi e then dritarën, etj.; 2. Fitimi i munguar (lucrum ) -ështëngjarja, kur i dëmtuari pengohet cessans rrisë pasurinë, dmth sikur të mos ndodhte subjekti do ta rriste që ta pasu pa suri rinë në në të ardh ardhme men, n, psh, psh, kur kur vozitësi vozit ësi t të taks it i është ësh të djeg ur vetura vet ura,, etj.; 3. Dëm i abs abstr trak aktt - ësht ës htë ë lloj ll oj idëmi idëmitt ma mater terial ial që cak caktoh tohet et në në mëny mënyrë rë abst abstra rakte kte,, duke mos marrë parasysh dëmin konkret, duke e caktuar në mënyrë paushalle ose me përqindj përqindje; e; 4.Dëmi konkret - vërtetohet dhe llogaritet sipas rregullave rregullave konkrete, të cilat ekzistojnë në rastin konkret të dëmit të shkaktuar. Është shprehja në të holla,e caktuar në mbështetje të vlerës në treg të sendit të dëmtuar; 5. Dëmi - drejtpërdrejtë - është dëm në të cilin është cenuar ndonjë vlerë juridike e të dëmtuarit, psh, në dëmtimin e shëndetit dëmi i drejtpërdr drejtpërdrejtë ejtë përfshin: shpenzimet e mjekimit, shërbimet e ndryshme lidhur me shërim, kurse nëse dëmi u është s hkaktuar sendeve të të dëmtuarit, si dëm i drej dr ejtp tpër ërdr drej ejtë të konsi konsider derohen ohen shp shpenzi enzimet met llidhu idhurr me rripar iparimin imin e sendit sendit të dëmtuar; dhe 6.Dëmi i tërthortë - është ai dëm, i cili e godet pasurinë e të dëmt dëmtua uari ritt n në ë të tërë rësi si,në ,në m mëny ënyrë rë të tër tërtho tho rtë si pasojë pas ojë e v epri meve kund ku ndër ër jurid ju rid ike ik e të dëm tu tues esit it.. Ky llo llojj dëmi dëmi ma mater teria iall ësht është ë kur kur par paraq aqite itett fitim fitimii i humbur nga shkatërrimi i sendit,kurse në dëmtimin e shëndetit do të jetë me humbjen e të ardhurave personale që janë pasojë e dëmtimit të shëndetit. Dëmi moral (jo material)  - ekziston kur të dëmtuarit i shkaktohet dhembje fizike, vuajtje psikike dhe frikë. Dëmi moral cenon të mirat personale të të dëmtuarit: dinjitetin, autoritetin, prishjen e qetësisë personale dhe familjare,cenimin e lirisë, shkaktimin e dhembjes fizike, psikike, frikës, cenimit të nderit, etj. Ky dëm shkaktohet pavarësisht nga dëmi material, por më së shpeshti paraqitet bashkë me dëmin material, psh, lëndimi trupor, shëmtimi,etj. shëmtimi,etj.  Aftësi  Aft ësia a de lik liktor tore e Është kusht i përgjithshëm i përgjegjësisë deliktore, ësht ë aftësia e një subjekti që ti kuptojë veprimet e veta. Për personat fizikë aftësia e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar varet prej moshës dhe zhvillimit mendor të tij. Sipas LMD i mituri deri në moshën 7 vjeç nuk përgjigjet për dëmin e shkaktuar, i mituri deri në moshën 14 vjeç nuk përgjigj përgjigjet et për dëmin eshkaktuar, përveç nëse vërtetohet se gjatë shkaktimit të dëmit ka qenë i aftë për gjykim, kurse i mituri mbi moshën 14 vjeç përgjigjet sipas rregullave të përgjithshme të përgjegjësisë. Edhe personat që nuk janë të aftë për gjykim për shkak të ngecjes se zh villimit mend me ndor or os ose e së sëmu mund ndje jess psik ps ikik ike, e, nukpërg nu kpërgjig jigjen jen për dë dëmin min e shka shkaktu ktuar ar.. P Pers ersoni oni  juridik përgjigjet përgjigjet për or organet ganet e veta nës e at a, në ve prim pr im et e pa le ju jues es hm e, u shkaktojnë dëm personave të tretë.

Lidhja kauzale

E Drejta e Detyrimeve

Page 34

 

 Nocioni - lidhja kauzale ekziston midis veprimit të kundërligjshëm dhe dëmit të

shkaktuar. Lidhja kauzale është një kategori objektive, sepse këtu nuk kërkohet ekzistimi dhe vërtetimi i fajit. Lidhja kauzale ekziston, psh, kur pronari i lokalit afarist para lokalit të vet nuk e largon borën, akullin dhe kalimtar kalimtarët ët e rastit duke kaluar lëndohen.

Teo rit ë ju Teorit jurid ridike ike mbi l idhjen idh jen kauzal kau zal e -  ja n ë:  1. Teoria e kushtit - veprimi i dëmshëm paraqet njërin prej shkaqeve të dëmit pa të cilin nuk do të shkaktoheshin pasojat dëmtue dëmtuese, se, psh, nëse një subjekt pengon subjektin tjetër të udhëtojë me aeroplan dhe ai udhëton me aeroplanin tjetër në kohë tjetër dhe në të pëson fatkeqësi, sipas kësaj teorie ka për tu përgjegjur subjekti i cili e ka penguar të dëmtuarin të udhëtojë.Dmth, kjo teori, si ngjarje merr një zingjirë të pandërprerë, si radhitje e thjeshtë e ngjarjeve në kohë, por duke e lënë pa e shqyrtuar ligjshmërinë ligjshmërinë ecaktimit të tyre; 2. Teoria e kauzalitetit të drejtpërdrejtë - sipas kësaj çdo kusht nuk është shkak i dëmit, por vetëm ai i cili është i drejtpërdrejtë, psh, për lëndimin trupor që pëson udhëtari në fatëkeqësinë e trafikut hekurudhor do tëpërgjigjet tëpërgjigjet organizata hekururdhore, e jo subjekti që e ka penguar udhëtarin në trenin e parë; 3. Teoria e kauzalitetit adekuat - sipas kësaj merret si shkak i dëmit vetëm ajo ngjarje, ai veprim që është adekuat me dëmin, psh, subjekti që e ka penguar tjetrin udhëtojë me aeroplani aeroplanin e parë do të përgjigjet për dëmin, të cilin në e ka pësuartë për shkak të vonimit, e jon për shkak lëndimit trupor të shkaktuar fatkeqësinë e trafikut. Kjo teori është pranuar në LMD.

 Veprimi  Ve primi i k undërl igjshëm igjs hëm Nocioni - është ai veprim njerëzor me anë të të cilit cenohet ndonjë norrmë juridike, ose ndonjë n ormë e moralit njerëzor. Veprimi i no kund ku ndër ërli ligj gjsh shëm ëm nënkupton nënkupton shkelj shkeljen, en, ce cenimi nimin n e së dre drejtës jtës së huaj huaj subjekt subjektive, ive, p psh, sh, kur vozitësi vozit me shpejtësi s hpejtësi të palejuar e shkel ndonjë kalimtar duke i shkaktuar lëndime trupore, veprimi i tij ësh të i kundërligjshëm dhe krijon detyrën e shpërblimit, shpërblimi t, mirëpo kur vozitësi vozit me shpejtësi të palejuar, por nuk shkakton asnjë lëndim të kalimtarëve, edhe pse veprimi i tij është i kundërligjshëm nuk cenohet asnjë e drejtë e huaj subjektive, por bën kundërvajtj kundërvajtje e në trafik. Teoritë juridike mbi veprat e kundërligjshme -  veprimi i kundërligjshëm mund të shkaktohet: me veprimin aktiv të dëmtuesit, psh, kur dëmtuesi do ti shkaktonte lëndim trupor subjektit të dëmtuar; me veprimin pasiv, psh, kurndërruesi i binarëve harron të bëj ndërrimin e binarëve dhe ndodhë ndeshja e trenave. Ekzistojnë tri teori lidhur me nocionin e veprimit të kundërlig kundërligjshëm: jshëm: 1. Teoria objektive (veprim i kundërligjshëm është ai veprim i cili është në kundërshtim me normat juridike dhe cenohet interesi i përgjishëm shoq sh oqëro ëro r) r),, 2. Teoria Teoria sub subjek jektiv tive e (veprim i kundërligjshem është ai veprim, që cenon interesin individual të subjektit të dëmtuar, sepse dëmtuesi është fajtor për dmëin që i është shkaktuar të dëmtuarit), dhe 3. Teoria objektive-subjektive objektive-subjektive (verpim i kundërligjshem kundërligj shem ekziston si kur cenohet interesi individual ashtu edhe ai shoqëror). Për jas hti mi i vepri mit ant ij ijuri uri dik - i kundr lig jsh ëm- disa veprime njerëzore nuk kanë karakter kundërli kundërligjor, gjor, dhe dëmtuesi nuk përgjigjet për to,ato raste janë: dëmi i shaktuar duke kryer të drejtën, dëmi i shkaktuar me pranimin e

E Drejta e Detyrimeve

Page 35

 

të dëmtuarit, dëmi i shkaktuar në mbrojtje të nevojshme, dëmi ishkaktuar në nevojën ekstreme, dëmi i shkaktua r duke kryer detyrën z yrtare,d yrtare,dhe he dëmi i shkaktuar në vetëndihmën vetëndihmën e lejuar. Këto raste duhet të jenë:reale, objektive dhe të vërtetuar vërtetuara. a. Dëmi i shkaktuar duke kryer të drejtën e vet - nëse një subjekt i shkakton s hkakton

dëm tjetrit duke kryer të drejtat e veta në kuadër të autorizimeve dhe suazave të ligjit, nuk do të konsiderohet veprim i kundërligjshëm. Autorizimet që i ka subjekti nuk të shndërrohen në keqpërdorim të të drejtave, sepse keqpërdorimi keqpërdorimi nuk lironduhet nga përgjeg përgjegjësia jësia deliktore civile. Lidhur me natyrën juridike të keqpërdorimit të të drejtave ekzistojnë tri teori: 1. Teoria objektive - keqpërdorimi i së drejtës ekziston kur e drejta real re aliz izoh ohet et kund kundër ër qëllimi qëllimitt të vet, pë përr të cilin cilin është ndë ndërmar rmarrë; rë; 2. Teoria subjektive - keqpërdorimi i së drejtës ekziston kur dikus h real re aliz izon on të drej drejtën tën me q qëlli ëllim m që tjetri tjetritt ti shkaktoj shkaktojë ë dëm; 3. Teoria objektive-subjektive - keqpërdorimi i të drejtave ekziston kur e drejta realizohet me qëllim që tjetrit ti shaktohet dëmi dhe kur e drejta realizohet kundër qëllimit për të cilin është ndërmarrë. Dëmi i shkaktuar duke kryer detyrën zyrtare -   në këtë rast dëmtuesi

nuk përgjigjet për dëmin e tillë nëse vërtetohet se nuk janë tejkaluar kufijtë e autorizimeve autorizimev e të tij, psh, kur rrënohet objekti ndërtimor i palës që ka bërë ndërtimin pa lejen e organit kompetent, ose kur zjarrfikësit duke shuar zjarrin shkaktojnë dëm, etj. Dëmi i shkaktuar në mbrojtje të nevojshme - në këtë rast nuk ka veprim

kundërligjor. Mbrojtja e nevojshme paraqet kundërshtimin e sulmit të kundërligjor. kundërligjshëm kundërligj shëm nga vetvetja, ose nga një subjekt tjetër. Subjekti i cili gjatë mbrojtjes së nevojshme shkakton dëm, sulmuesi nuk është i detyruar ta shpërblejë atë, përveç në rast të tejkalimi tejkalimitt të mbrojtjes së nevojshme. Kemi shembullin, kur vozitësi i automobolit për të evituar ndeshjen që do të shkaktohej me fajjin e vozitësit tjetër, del në anën tjetër të rrugës dhe e lëndon kalimtarin e rastit, këtu për dëmin do të përgjigjet vozitësi që shkaktoj rrezikun e ndeshjes. Dëmi i shkaktuar në mbrojtje të nevojës ekstreme -  nevojë ekstreme

ës ht ë gjendja që e ekziston kziston kur dikush i shk shkakton akton dëm vetvetës vetvetës ose tjetrit, duke e menjanuar rrezikun që i kanoset drejtpërdrejtë. Për dëmin e tillë dëmtuesi nuk përgjigjet. Subjekti që ka vepruar nga nevoja ekstreme, nëse ka pësuar dëm, ka të drejtë që nga subjekti të cilit ia ka mënjanuar rrezikun të kërkojë shpërblimin e dëmit që ka pësuar. Dëmi i shkaktuar në vetëndihmën e lejuar - vetëndihma është mbrojtje ose

realizim i të drejtave subjektive me forcen vetanake pa ndihmën e organeve të pushtetit publik. Kjo mënyrë paraqitet kur ekziston rreziku, ngadalshmëria e mbrojtjes gjyqësore. Dëmi i shkaktuar me pranimin e të dëmtuarit - kur dëmi shkaktohet me

pëlqimin e të dëmtuarit, nuk ka veprim të paligjshëm. Pëlqimin duhet ta jep personi i aftë për punë dhe para se të ndërmerret veprimi i dëmshëm, por pëlqimi

E Drejta e Detyrimeve

Page 36

 

nuk duhet të jetë n ë kundërshtim me normat imperative dhe të moralit shoqëror, psh rasti i pranimit të të dëmtuarit janë intervenimet e mjekut, kur i dëmtuari pranon intervenimin kirurgjik.

Faji  deliktore e civile, e në veçanti i Nocioni - faji është kusht i përgjegjësisë deliktor përgjegjësisë subjektive. Në disa raste të përgjegjësisë për të tjerët, faji mund të paraqitet si kusht i përgjegjësisë. Faji është kategori subjektive. Me anë të fajit vërt vërtetohe marrëd marrëdhënia e ëshka shkaktues ktuesit it tëekzis dëmitton ndaj ve vepri primit mit tëkund tëku ndër ërli ligj gjsh shëm ëm dheetohet ndaj tdëmit sihënia pasoj e tij. Nëse ekziston veprimi ikund iku ndër ërli ligj gjsh shëm ëm dhe dh e dëmi, por nuk ekziston faji i ndonjë subjekti, ky nuk do tëpërgjigjet tëpërgjigjet për fajin e shkaktuar. Sipas LMD faji ekziston “kur dëmtuesi e ka shkaktuar dëmin me qëllim apo nga pakujdesia”. Shkalla e fajit - sipas peshës se fajit, dëmi mund të jetë i s hkaktuar: me dashje (dolus) dhe nga pakujdesia (culpa). Dashja (dolus) -  është shkalla më e rëndë e fajit, që paraqitet kur dëmtuesi me qëllim i shkakton dëm tjetrit. Këtu dëmtuesi dëshiron dhe di pasojat e dëmshme të veprimit ose mosveprimit të vet. Dashja mund të jetë e drejtpërdrejtë  kur dëmtuesi me qëllim ka ndërmarrë sjellje të dëmshme dhe ka dashur që nga ky veprim të shkaktohet pasoja; dhe Dashja Dash ja m mund und të jjetë etë eve nt ntua ua le -  është nëse vullneti i dëmtuesit nuk do të drej dr ejto to he hejj në të, të , po porr pra prapë pë se prap prapë ë ka leju lejuar ar q që ë ti shkak shkaktohet tohet dëm subje subjektit ktit tjetër. Nëse shkaktohet dëmi me dashje, detyra e dëmshpërbl dëmshpërblimit imit të dëmtuesit do të përfshinte shpërblimin e dëmit në tërësi (dëmin e vërtetë dhe fitimin e humbur). Përgjegjësia për dëmin e shkaktuar me das hje nuk mund të përjashtohet. Pakujdesia (culpa) - është shkallë e fajit që prezumon një sjellje të parregullt të të dëmtuesit. Pakujdesia përcaktohet në mënyrë abstrakte në mbështetje të standardeve të sjelljeve të njerëzve, s i: sjellja e njeriut mesatar si ekonomist i mirë, si shtëpiak i mirë, etj. Format e pakujdesisë janë: Pakujdesia e rëndë(culpa lata) - është forma më e rëndë e pakujdesisë në shkallëzimin shkallëzimi n e fajit, e cila barazohet me dashjen. Në këtë rast dëmtuesi e shkakton dëmin duke cenuar kujdesin rëndomtë, me të madhe dhe i edehur, etj.; psh, nëse vozitësi e ka vozitur automjetin  shpejtësi Pakujdesia e rëndomtë (culpa levis) - është kur dëmtuesi me veprimin e vet nuk ka pa pasur sur kuj kujdes des të duhur, duhur, siç do të kis ht hte e nj njer eriu iu i kujde ku jde ss sshë hëm. m. Këtu dallojm ë: pakujde sin e ve tëdijs tëdijshme, hme, të pav pavet etëd ëdij ijsh shme me,, culpa lata in abstracto, culpa lata in concreto.

PËRJASHTIMI I PËRGJEGJËSISË PËR DËMIN E SHKAKTUAR Në rastet e përj përjashtimit ashtimit të për përgjegjësisë gjegjësisë për dëmin hyjnë: 1. fuq fuqia ia madhore; 2. faji i të dëmtuarit; 3. faji i personit të tretë.

Fuqia madhore (vis maior)  Nocioni dhe karakteristikat -  fuqia madhore është n jë prej rasteve të lirimit nga përgjegjësia për dëmin e shkaktuar, është ngjarje e jashtme që nuk është paraparë, ose që nuk mu nd të parashihet saktësisht se kur do të

E Drejta e Detyrimeve

Page 37

 

ndodhë dhe që nuk mund të përballohet përballohet ose të shmanget. Në doktrinën juridike lidhur me nocionin janë paraqitur tri teori: 1. Teoria objektive – fuqia madhore paraqet ngjarjen e jashtme, të paparaparë dhe të pa shmangshme, e cila është shkaktuar pavarësisht nga vullneti i ndonjë personi; 2. Teoria subjektive – fuqia madhore paraqe paraqett ngjarjen, se cilës nuk mund ti shm sh man ange gemi mi përkun dër kujdes it të duhur ; 3. Teoria objektive-subjektive – fuqia madhore ekziston kur shkaktohet nga ngjarjaështë e cilaegjendet jashtë sendit të shkaktuar,siNëdhe nëse kjo ngjarje paparaparë dhe e pashmangshme. LMDekziston kjo teori. Karakteristikat Karakteristi kat më të rëndësishme të fuqisë madhore janë: ngjarja duhet të jetë e paparaparë, paparap arë, të mos këtë mundësi të pengohet, të menjanohet ose tëshmanget dhe ngjarja duhet të jetë e jashtme. Rasti (casus)

 Rasti në të drejtën e detyrimeve paraqet mungesen e sjelljes së fajshme gjatë kryerjes së veprimit veprimit deli deliktor. ktor. Rasti shkaktohet pavarësisht pavarësisht nga v vullneti ullneti i subjekteve i cili mund të parashihet ose të evitohet. Në rast nuk ka faj dëmtuesi. Dëmtimi i rastësishëm i bie atij personi, pasuria e të cilit është dëmtuar ose integriteti i të cilit është cënuar “rasti dëmton të zotin, rastiështë zero prestim casum sentit dominus, casus a nula praestatur”.Ekzistimin e rastit duhet ta provojë dëmtuesi nëse provon të lirohet nga përgjegjësia përgjegjësia.. Dëmi i shka ktuar nga personi per soni i tret ë Nëse dëmi i shkaktuar rrjedhë nga personi i tretë, ai do të jetë përgjegjës për dëmin. Personi i tretë është në marrëdhënie juridike me personin përgjegjës,psh, në rast se në rrugë nuk ndriqohet gropa e hapur nga ndërmarrja e caktuar dhe nga kjo shkak shkaktohet tohet dëmi dëmi,, ose n nga ga autob autobusi usi e hedhë ciga cigaren ren udh udhët ëtar arii dh dhe e në kë këtë të rast shkaktohet zjarri, këtu personi përgjegjës duhet të vërtetojë se personi i tretë e ka shkaktuar dëmin fshehurazi dhe se ai nuk përgjigjet për dëmin e shkaktuar.

BAZA E PËRGJEGJËSISË DELIKTORE CIVILE  Baza e përgjegjësisë paraqet arsyen për të cilën përgjigjet dikush për dëmin e shkaktuar,e arsyet e përgjegjësisë për atë dëm janë: faji dhe rreziku i krijuar.Llojet e përgjegjësisë deliktore janë: 1.Përgjegjësia 1.Përgjeg jësia subjektive; 2.Përgjegjësia objektive; dhe 3.Përgjegjësia për të tjerët. Përgjegjësia subjektive Përgjegjësia subjektive për dëmin e shkaktuar është lloj i përgjegjësisë  ju ridi ri dik k e ci vi le , n ë të cilën personi për përgjegjës gjegjës përgjigjet përgjigjet për dëmin që e ka shkaktuar me veprimin etij deliktor dhe ai është fajtor për dëmin e shkaktuar, e që quhe qu hett përg përgje jegj gjë ë sisipas sisipas fajit. Subjekt i që i s hkakton dëm tjetri t, është i detyruar ta shpërblejë atë, nëse nuk mund ta vërtetojë së dëmi nuk është shkaktuar me fajin e tij. Përgjegjësia objektive (përgjegjësia për sendet dhe veprimtaritë errezikshme)  Nocioni -  përgjegjësia për dëmin e shkaktuar është ai lloj i përgjegjësisë deliktore civile që mbështetet në faktin e shkaktimit të dëmit nga sendet

E Drejta e Detyrimeve

Page 38

 

errezikshme, a veprimtaritë e rrezikshme,e që ndryshe quhet përgjegjësia errezikshme, pa faj, apo përgjegjë përgjegjësi si për sendet e rrezikshme, dhe veprimtarit e rrezikshme, si përgjegjësi përgjegj ësi kauzale ose përgjeg përgjegjësi jësi që mbështetet në parimin e kauzalitetit. kauzalitetit. rrezikshëm, Subjekti përgjegjës - nëse dëmi shkaktohet nga sendi i rrezikshëm, përgjigjet përgjig jet pronari i atij sendi, kurse për dëmin e shkaktuar nga veprimtaria veprimtaria e rrezikshme, përgjigjet subjekti që merret me veprimtari të rrezikshme. Baza e përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar nga sendet e rrezikshme - në përgjegjësinë për dëmin nga sendet e rrezikshme bazë e

përgjegj përgjegjësisë ësisë nu nuk kë është shtë faji, i, p por or epërgjegj përgjegjësia ësia është pa pakafaj. faj. Prandaje edhe quhet përgjegjësi objektive. Përfaj bazën kësaj përgjegjësie mendimet ndryshme. Një mendim i vjetër bazën e kësaj përgjegjësie e mbështet në idenë e kauzalitetit,ku kauzaliteti t,ku pronari i sendit të rrezikshëm duhet të përgjigjet për çdo dëm që ka lidhje kauzale me sendin e rrezikshëm. Në teorinë franceze përfaqësohet ideja errezikut, ku rreziku kuptohet si rrezik i dobisë ekonomike, s epse ai subjekt që e përdorë sendin e rrezikshëm, me të realizon fitim ekonomik. Mend Me ndim imii i tret tretë ë paraqite t n në ë t erinë gjerman e, ku baza e pë rgjegjës isë objektive mbështetet në idenë e interesit, ku çdo subjekt është i detyruar të shpërblejë dëmin, të cilin ia ka shkaktuar tjetrit duke realizuar ndonjë interes të vetin, e me të duke e kanosur interesin e të tjerëve. Mendoh Men dohet et që bazë bazën n e për përgj gjegj egjësi ësisë së p për ër dëmi dë min n e sh shkak kak tu tuar ar ng nga a se send ndet et e rreziks rre ziks hme duh duhet et mbës hte tur në rre rreziku ziku n e kr krij ijua uar, r, seps sepse ep pro rona nari ri i ssen ende deve ve të rrezikshme i ka dobitë e veta nga përdorimi i atyre sendeve. Argumentet kryesore për pë përg rgjeg jegjës jësinë inë obj objekt ektive ive jan janë ë sse e kjo kjo përgj pë rgj eg egjë jësi si ësht ës htë ë pa fa faj, j, spse sp se për dëmin e shkaktuar dëmtuesi përgjigjet pa u v ërtetuar se a është fajtor. Rastet e veçanta të përgjegjësisë për sendet e rrezikshme dhe veprimtaritë e rreziks hme - LMD parasheh këto raste përgjegjësia për dëmin e shkaktuar: 1.Në organizatat industriale dhe në vendndërtime; vendndërtime; 2. Në trafik; 3. Nga rrëzimi, hedhja, derdhja nga ndërtesa; 4. Nga godina; 5. Dëmi nga kafshët; 6. mjetin motorik në lëvizje; 7. Me Përgjeg Përg jegjës jësia ia ep prod rodhue huesit sit ttë ë se send ndit it me mung mu nges esa; a; 8.Me akte terroriste, me demonstrata os e manifestime; 9. Përgjegjësia e organizuesit të manifestimit; manifestimit; 10.P 10 .Për ër dë dëmi min np për ër sh shka kak k të të mosofrim moso frim it të ndih mës së nev ojs ojshme hme;; 11.P ërg ërgjegj jegj ësi ësia a përk ita zi me detyrën det yrën pë përr llid idhj hjen en e kon kontr trat ates es;; d dhe he 12.Përgjegjësia për dëmin përkitazi me kryerjen e punëve me interes të përgjithshëm. Përgjegjësia për dëmin të shkaktuar në organizatat industriale dhe në vendndërtime -  në kushtet e jetës bashkëkohore, një numër i madh

dëmesh shkoktohen në organizatat industriale, në vendndërtime, në xehërore, në fabrika, etj. Këto organizata industriale industriale dhe të ndërtimtarisë merren me veprimtari të rrezikshme, e cila mund tu shkaktojë dëme vetë organizatës industriale, punëtorëve të saj dhe personave të tretë. Këto organizata përgjigjen sipas bazës së përgjegjësisë përgjegjësisë objektive. Përgjegjësia për dëmin të shkaktuar ne

E Drejta e Detyrimeve

Page 39

 

trafik -  trafiku publik organizohet si trafik automobilistik, ajror, ujor, dhe

hekurudhor. Për dëmin që pësojnë udhëtarët dhe personat e tretë në trafik publik ekziston sigurimi i detyrueshëm, kështu që subjektit të dëmtuar i është lehtësuar rruga e realizimit të sh përblimit të dëmit, në bazë të sigurimit ose os e si pa pass ba bazë zëss së për përgjeg gjegjësis jësisë ë për dëmi dëmin n nga ssende endett e rr rrezik ezikshme, shme, por jo jo edhe ti kumulojë. Përgjegjësia për dmëin të shkaktuar nga rrëzimi, hedhja, derdhja nga ndërtesat -  dëmi shkaktohet kur bie saksia nga ballkoni dhe e lëndon ndonjë subjekt, kur hidhet diçka nga objektet ose kur dikush nga derdh hedhë tjera mesitëi cilat shk shkakt aktohe ohen n dë dëme. me. Për këtë kët ë dëm dbanesa ëm përg përgji jigj gjet et ujë,ose posed pos edue uesi si dhe dhsende e sh shfr fryt ytëz ëzue uesi ndë rtes ës, përv eç në ras rastet tet kur dëmi ësh të sh shka kakt ktua uarr n nga ga fu fuqi qia a mad madho hore re,, o ose se me fajin e të dëmtuarit, apo personit të tretë. Përgjegjësia për dëmin e shkaktuar nga godina -  dëmi në

këtë rast shkaktohet kur rrëzohet një pjesë e ndërtesës ose e tërë ndërtesa. Baza e përgjegjësisë është objektive. Nëse godina rrëzohet, shembet për shkak të të metave në konstruksion, bazë e përgjegjësisë është faji i supozuar. Për dëmine shkaktuar nga godina përgjigjet përgjigjet pronari, poseduesi dhe shfrytëzuesi i banesës, godinës. Dëmi nga kafshët -  përgjegjësia që paraqitet me dëmin e shkaktuar nga kafshët është një rast i veçantë për sendet e rrezikshme. Baza e rgje jegj gjës ësis isë kët këtë ë ohin rast n nuk uk ësht është unik unike. e.ar, Dis Disa a kodedisa civil civile epërgjeg si bazë bazë jësin të ë përgje përg jegj gjës ësis isë ë ëe në parash parashohin fajin e supozu sëupozuar, kurse jësinë obje ob jekt ktiv ive. e. Psh, Ps h, në ko di din n civil të Gjer Gjermanis manisë ë bëhe bëhett dallimi dallimi mes kafshëve kafshëve shtëpiake dhe atyre të egra,kurse ndërmjet kafsheve të egra bëhet dallimi në mes atyr atyre e që i sshë hërb rbej ejnë në prona rit për të kryer ndonj ë funks ion - qeni rojtar (bazohet në fajin e s upozuar), dhe atyre për argetim - qeni luks oz (baz (b azoh ohet et në për gj gjegj egj ësin ës inë ë pa faj faj-ob -objek jektiv tive). e). P Për ër d dëm ëmin in e shka shkaktu ktuar ar n nga ga k kafs afshët hët përgjigjet përgjig jet pronari ose poseduesi i kafshës. Kur dëmin e shkakton kafsha e egër në pyll py llin in e ruaj ruajtu tur, r,për për dëmin përgjigj et ndërma rrja që m erret me m brojtje n e pyje py jeve ve,, ku kurs rse e jashtë py pyllit llit të m mbroj brojtur tur nuk përgj përgjigje igjett askush. askush. Përgjegjësia për dëmin e shkaktuar me mjetin motorik në qarkullim – nëse aksidenti është shkaktuar me mjetin motorik në qarkullim ekskluzivisht me fajin e një subjekti, posduesit ose shfrytëzuesit, zbatohen rregullat e përgjegjësisë përgjegj ësisë sipas fajit. Nëse që të dy pronarët e mjeteve motorike janë fajtor për dëmin e shkaktuar, atëherë secili posedues përgjigjet për tërë dëmin në proporcion me dëmin e shkaktuar. Në rast se asnjëri nuk është fajtor, atëherë do të përgjigjen në pjesë të barabarta. Nëse këtu pëson dëm personi i tret, pronarët e mjeteve motorike përgjigjen solidarisht për të. Përgjegjësia e prodhuesit të sendit me mungesa - prodhuesi është përgjegjës për dëmin e shkaktuar në rast së plotësohen këto kushte: prod pr odhu hues esii e lësh lë shon on në qa qarkul rkullim lim se sendin ndin m me e mungesa; mungesa; nuk ka dijeni dijeni për mungesat mungesat e send sendit it;; se send ndii me m unges ungesa a duhet du het të paraqes paraqesë ë rr ezik për të shkakt uar dëmi dë min n nj erëz er ëzve ve os ose e sendeve; sendeve; dhe sendi me m munge ungesa sa du duhet het të të shkaktoj shkaktojë ë dëmin. dëmin. Baza epërgjegjësisë në këtë rast është objektive. Përgjegjësia për dëmin e shkaktuar me akte terroriste dhe me demonstrata - për dëmin e shkaktuar vdekje ose me lëndim trupor për shkak të aktevetë dhunës, të përdorimit tëme forcës ose terrorit, si dhe gjatë demo de mons nstr trat atav ave e publ publike ike dhe manifes manifestime timeve, ve, për përgjig gjigjet jet komuna, komuna, organet organet e së cilë cilëss kanë qenëtë detyruara, sipas dispozitave në fuqi, të pengojnë dëmin e tillë. Që të

E Drejta e Detyrimeve

Page 40

 

ekzistojë kjo përgjegjësi, duhet të plotësohen këto kushte: duhet të shkaktohet dëmi nga akti terrorist, demonst ratat ose manifestimet publike.Baza e përgjegjësisë është objektive. Mirëpo, k omuna mund të lirohet n ga përgjegjësia për dëmin e shkaktuar në rast s e ekziston subjekti që ësh të përgjegjës për dëmin. Përgjegjësia e organizuesit të manifestimit publik -  si organizues të manifestimeve publike publike mund të jenë: klubet sportive, shoqatat e ndryshme amatore dhe muzikore, etj. Këtu mund të ndodhin shtyrje, ndrydhje të njerëzve për shka shkak k të masës masës së ma madhe dhe ttë ë njerëzv njerëzve eme të vdekje tubua tubuar. r. ose S Sipas ipas LMD or orga gani nizu zues esii të i tu tubi bimi mit përgjigjet për dëmin të shkaktuar me lëndim trupor, cilin et pëson dikush për shkak të rrethanave të jashtëzakonshme jashtëzakonshme,, psh, në teatër, në kinema, në fuhsën sportive, etj. Masa e tubuar mund të rrezikohet edhe prej koh ës së keqe , ose shkakt shk aktimi imi i zjar rit rit,etj ,etj,, e kj kjo o kon konsi side dero rohe hett si lë lëshi shim mi organizuesit për ndërmarrjen e masave të duhura për organizim. Organizuesi përgjigjet përgjig jet sipas bazës së përgjeg përgjegjësisë jësisë objektive. Dëmi duhet të shkaktohet: në vendin e ku janë tubuar njerëzit; tubimi duhet të këtë organizuesin; dhe duhe du hett të sh shka kakt ktoh ohet et rre th than ana a e jasht jashtëza ëzakon konshm shme, e, psh psh,, në fushë fushë të sport sportit it ose në stadium ka kapacitet për 5 mijë shikues, e organizuesi i lëshon 10 mijë. Përgjegjësia për shkak të mosofrimit të ndihmës së nevojshme -

de tyrë dety rë e çd çdo o njer njeriu iu ësht është ë që të of ofrojë rojë n ndihm dihmë, ë, e cil cila a është e domo domosdoshm sdoshme e për  jetën dhe shendetin shendetin e subjektit të rrezikuar. rrezikuar. Që të ekzistojë ekzistojë përgj përgjegjësia egjësia , duhet të plotësohen këto kushte: dëmi të shkaktohet si pasojë e mosofrimit të ndihmës; personit të rrezikuar ti rrezikohet jeta ose shendeti; n dihma të mundtë ofrohet pa ndonjë rrezik për vete. Baza e përgjegjësisë është objektive. Përgjegjësia për dëmin përkitazi me detyrën për lidhjen li dhjen e kontrates -

sipas LMD subjekti i cili sipas ligjit është i detyruar të lidhë ndonjë kont ko ntra rate te,, ës ësht htë ë i de dety tyru ruar ar të sh shpër përbl blejë ejë dëmin dëmin nëse nëse m me e kërke kërkesën sën e sub subjek jektit tit të interesuar pa shtytje nuk e lidhë këtë kontrate. Është detyrim ligjor lidhja e kontrates për siguri sigurimin min e detyrueshëm ttë ë pasurive për shfrytëzuesit e mjet mjeteve eve moto mo tori rike ke ng nga a përgjegjësi a për dëmin e shkakt uar. Përgjegjësia lidhur me kryerjen e punëve me interes të përgjithshëm –

sipas LMD, ndërmarrja që kryen veprimtari komunale ose me interes të përgjithshëm,, përgjigjet për dëmin nëse pa shkaqe të arsyeshme e ndërprenë përgjithshëm kryerjen e shërbimit të bajtjen vet nëemënyrë Këto ndërmarrje at o që merren me mirëm mirëmbajtjen rrugëve të publike, pubparregullt. like, të ndërtesave të ba banimit. nimit. janë: Këto ndërmarrje ndërmarrj e duhet ti plotësojnë këto kushte që të ekzistojë përgjegjëesia: përgjegjëesia: të shkaktohet dëmi nga ndërprerja e pa arsyeshme e kryerjes se shërbimit; ose kur ndërmarrja refuzon ti kryejë këto shërbime.

Sigur imi dh Sigurimi dhe e përgjegjës përgje gjësia ia për dëmin dë min e shka ktuar Me sigurim nga dëmi nënkuptohet marrëdhënia marrëdhënia juridike ndërmjet siguruesit siguruesit d dhe he të siguruarit e krijuar në mbështetje të kontrates ose ligjit, ku siguruesi detyrohet t’ia paguajë shumën e siguruar të siguruarit, në rast se ndodhë rasti i siguruar, kurse i siguruari detyrohet që organizuesit t’ia paguajë preminë e sigurimit në çastin e krijimit të marrëdhënies se tyre. Rregullat e sigurimit zbatohen në përgjegjësinë për sendet dhe veprimtaritë e rrezikshme.Në marrëdhëni marrëdhëniet et e sigurimit krijohen raportet midis siguruesit dhe të siguruarit, personit të tretë dhe shfrytëzuesit të sigurimit. vullnetar dhe ai i Llojet e sigurimit nga përgjegjësia -  janë: sigurimi vullnetar detyrueshëm. Sigurimi vullnetar - krijohet ndërmjet siguruesit

E Drejta e Detyrimeve

Page 41

 

dh e të siguruarit me q dhe qëllim ëllim të mbrojtjes mbrojtjes së të siguruar siguruarit it nga pasojat m materiale ateriale të shkaktimit të dëmit tjetrit. Sigurimi i detyrueshëm - që kontraktohet nga përgjegjësia, është rast kur subjektët e caktuara lidhin lidhin kontraten e sigurimit nga përg përgjegjësia jegjësia e tyre. Me këtë mbrohet mbrohet personi i tretë i dëmtuar. Janë këto lloje të sigurimit të detyrueshëm: 1. Ai Ai nga nga pë përg rgjeg jegjës jësia ia p për ër d dëmi ëmin n nga sen sende dett e rre rrezi ziks kshm hme e dh dhe e vep ri rimt mtari ari a e rreziks rre ziks hme (ps (psh, h, sigurim sig urim i i udhëta udh ëtarëv rëve e në tr tran ansp spor orti tin n pub publi lik k nga nga fa fatk tkeq eqës ësit itë ë dhe për dëmin e shkaktuar personave tëtretë); 2. Ai i udhëtarëve në trafikun publik (këtu i siguruar është ndërmarrja qytetari që transporton udhëtarët, sigurues është bashkës ia e os e sigurimit,kurse udhëtarët janë personat e tretë si shfrytëzues të sigurimit); ai ip ronarve të mjeteve motorike dhe ajrore nga përgjegjësia për dëmin eshkaktuar personave të tretë.

PËRGJEGJËSIA PËR VEPRIMET E TJETRIT përgjegjësia ësia për të tjerët është krijuar në interes të subjektit të dëmtuar  Noci  No cion onii - përgjegj që ti ofrohet mbrojtje më e mirë ndaj shkaktuesit të dëmit, i cili zakonisht nuk ka mjete mjet e të b bëjë ëjë sh shpër përblim blimin in e dë dëmit. mit. N Në ë kët këtë ë ra rast st nuk për përgj gjig igje jett ai që e ka shkaktu s hkaktuar ar d ëmin, por subjek ti tj etër në v end të t ij. Në këtë këtë pë përg rgje jegj gjës ësii dallohet: shkaktuesi i dëmit, dëmtuesi dhe subjekti përgjegjës (prindi i dëmtuesit, kujdestari, etj.). Kushtet e përgjegjësisë për tëtjerët janë: duhet të shkaktohet dëmi; që dëmin ta shkaktojë subjekti që është në lidhje të veçantë juridike me subjektin përgjegjës; të ekzistojë lidhja kauzale midis veprimit të kundërligjshëm dhe dëmit të shkaktuar; dhe dëmi të shkaktohet shkaktohet nga lëshimet e subjekti subjektitt përgjegjës. Baza e përgjegjësisë është faji i supozuar. Ky faj në disa raste është relativ - presumtio iuris tantum , dmth, subjekti përgjegjës përgjegjës ka mundësi që me prova të kundërta ta provojë pafajësinë e vet, kurse në disa raste ai është me karakter absolut – pr pres esum umti tio o iuris iur is et de iure iur e , dmth, subjekti përgjegjës nu k mund të provojë se nuk është fajtor për dëmin e shkaktuar nga një subjekt tjetër. Rastet e përgjegjësisë për veprimet e tjetrit - janë: përgjegjësia e prindërvepër prindërve për fëmijët, e kujdestarit për të mitur ose e organit të kujdestarisë, e subjektit të zhveshur tërësisht nga aftësia për të vepruar, e punëdhënësit për punëtorët vet, eendërmarrjes ekonomike për e vet dhe përgjegjësia e shtetit përedëmin shkaktuar nga punëtorët nëpunëtorët shërbim të shtetit. s htetit. Përgjegjësia e prindërve për fëmijët -  kjo përgjegjësi hyn në radhën e përgjegjësisë përgjegjësisë për të tjerët. Kushtet e përgjegjësisë së prindërve për dëmin e shaktuar nga i mituri janë: 1. Që dëmi të shkaktohet nga fëmija i mitur; dhe dëmtuesi (i mituri) të jetojë përherë me prindërit prindërit ose me njërin prej tyre. Merastin e shkaktimit të dëmit nga i mituri përgjigjen të dy prindëritë (solidarisht), por në rast se janë të shkurorëzuar, përgjigjet ai të cilit i është besuar fëmija. Për të miturin gjer në moshën 7 vjeçare përgjigjen prindërit e tij pa marrë parasysh a janë fajtor apo jo, prej moshës 7 - 18 vjeçare përgjegjësia e tyre është sipas fajit të supozuar. Kur fëmija gjer në mos hën 14 vjeç shkakton dëm, për këtë përgjigjen prindërit por edhe fëmija nëse vërtetohet se e ka kuptuar veprimin e vet me të cilin e ka shkaktuar dëmin.Kur dëmin e shkakton fëmija fëmi ja prej prej m moshës oshës 14 - 18 v vjeç, jeç, baza baza e p përg ërgjegj jegjësisë ësisë ës ësht ht ë si sipa pass fa faji jitt të supozuar. Përgjegjësia e kujdestarit ose e organit të kujdestarisë për dëmin e shkaktuar nga

E Drejta e Detyrimeve

Page 42

 

 personat tërësisht të zhveshur nga aftësia aftësia për të vepruar - për

personat me sëmundje psikike ose ngecje të zhvillimit mendor përgjig përgjigjet jet kujdestari i tij.Kujdestari mund të lirohet nga përgjegjësia nëse vërteton se nuk e ka bërë mbikqyrjen si duhet, ose n ëse provon se dëmi do të shkaktohej edhe nëse do ta kishte mbikqy mbikqyrur rur si duhet. Personi i zhveshur nga aftësia punuese mund të përgjigjet përgjig jet vetë për dëmin e shkaktuar, nëse në çastin e shkaktimit të dëmit ai ka qenë i aftë për gjykim - lucidum inter valum (çasti i ndriçu ndriçuar). ar). Pe Personi rsoni izhv izhves eshu hurr pjesërisht nga aftësia pun uese do të përgjigjet vet për dëmin që ia shkakton tjetrit. Baza e përgjegjësisë kujdestarit sipas fajit tësupozuar (me karakter relati relativ, v, sepse ai mund tësëprovojë se e është ka kryer si duhet obligimin e vet). Përgjegjësia e punëdhënësit për  punëtorët e vet - punëdhënësi është fajtor nëse një punëtor i shkakton dëm një tjetri ose një personi të tretë për shkaktë zgjedhjes së gabuar të punëtorit të cilit i është besuar kryerja e punëve - culpa in eligendo , ose për shkak se nuk i ka mbikqyr mbi kqyr ur si duh duhet et pun punët ët që ia ka besu besuar ar pu punë nëto tori ritt të të v vet et - culpa in incipiendo, ose për shkak se nuk i ka dhënë instruksione të duhura punëtorit, ose nuk e ka aftësuar punëtorin për atë punë - culpa in instruendo. Baza e përgjegjësisë së punëdhënësit për dëmin e shkaktuar personit të tretë nga punëto pun ëtori ri i tij ësh është të ffaj aj i sup supozu ozuar ar i cili cili k ka a karakt kara kter er rel at ativ iv.. Nës e sh shka kakt ktoh ohet et dëmi nga personi i tret, me fajin e të dëmtuarit apo nga fuqia madhore, dhe nëse punëtori shkakton dëmin me dashje apo nga pakujdesia e rëndë, punëdh pun ëdhënë ënësi si nuk do të përg përgjig jigjet jet.. Në ras rastt se punë punëdh dhën ënës ësii e shpë shpërb rble len nd dëm ëmin in,, ai ka të drejtë që shpërblimin e dëmit ta kërkojë nga punëtori në afat prej 6 muajsh. Që punëdhënësi të përgjig përgjigjet jet duhet të plotësohen këto kushte: dëmin ta këtë shkaktuar punëtori i tij, dëmitë jetë nga puna ose lidhur me punën, dëmi të  jetë shkaktuar gjatë gjatë orarit të punës, punës, dëmi të jetë shkaktuar shkaktuar duke kryer kryer veprimtarinë veprimtar inë e punëdhënësit. Përgjegjësia e ndërmarrjes ekonomike për punëtorët e vet - që ndërmarrja të përgjigjet për dëmin të cilin punëtori ua ka shkaktuar personave të tretë,duhet të plotësohen këto kushte: që dëmin ta këtë shkaktuar punëtori i ndërmarrjes ndërmarrj es ekonomike, që dëmi tu jetë shkaktuar individëv individëve e ose personave juridikë, që dëmin ta këtë shkaktuar punëtori i cili ka qenë në punë të ndërmarrjes ekonomike dhe dëmi të jetë shkaktuar me veprimtarinë e kundërligjshme kundërligj ose jo tëkarakter rregullt të punëtorit. Baza e përgjeg përgjegjësisë është faji ishme supozuar me relativ. Ndërmarrja Ndërmarrja mund të lirohet nga jësisë përg pë rgje jegj gjës ësia ia në këto raste: nëse dëmi shkak tohet nga p erson ersonii i tretë; nëse dëmi dë mi sh shka kakt kt oh ohet et nga ve vetë të i dëm dëmtuar tuari; i; nëse d dëmi ëmi sh shkakt kaktohet ohet nga nga fuqia fuqia madhore; madhore; kur punëtori shkakton dëmin me qëllim, atëherë i dëmtuari e realizon shpërblimin e dëmit drejtpërdrejtë nga dëmtuesi; kur punëtori e shkakton dëmin  ja s h të o ra rari ri t të pu në s , ja sh të s ua za zave ve të ve pri pr i mtar mt ar is ë s ë nd ërma ër ma rr rrje je s dhe jasht ë au torizi mevetë sa saj. j. Përgjegjësia e personit juridik për organet e veta - personi juridik përgjigjet përgjig jet për dëmin që mund ti shkaktohet pesonit të tret, ose punëtorit të personit juridik nga o organi rgani i tij me kry kryerjen erjen ose në lidhje me me kryerjen e funksioneve të veta. Funksionin e vet e realizon nëpërmjet organe organeve ve të veta inokse -drejtorit, dhe kolegjiale - kuvendi, këshilli i punëtorëve. Baza e përgjegjësisë përgjegj ësisë është faji i supozuar. Kushtet e përgjeg përgjegjësisë jësisë në këtë rast janë: dëmi ishkaktuar të jetë pasojë e veprimit të organit inoks ose kolegjial të personit juridik; organi i per personit sonit juridik duhet të ketë shkaktu shkaktuar ar dëmin duke kryer

E Drejta e Detyrimeve

Page 43

 

funksionin ose rreth kryerjes se funksioneve të veta dhe dëmi duhet t ëshkaktohet nga organi i personit juridik, personit të tretë ose vet punëtorit tëpersonit juridik.

SHPËRBLIMI I DËMIT  Noci  No cion onii - me shpërblim të dëmit nënkuptojmë detyrën juridike të dëmtuesit që ta zhdëmtojë materialisht dhe moralisht subjektin e dëmtuar. Ky detyrim idëmtuesit krijohet në mbështetje të rregullave objektive që detyrojnë dëmtuesin për ta shpërblyer dëmin e shkaktuar. Qëllimi i shpërblimit shpërblimit të dëmit është që ti menjanojë pasojat e dëmshme të dëmit të shkaktuar. Ai parimisht ka qëllim të krijojë gjendjen që ka ekzistuar tek i dëmtuari para shkaktimit të dëmit. Shpërblimi i dëmit në të kaluaren ka pas karakter ndëshkues, kurse tash ka karakter preventiv, karakter të kompensimit përkatës, kurrse ku seshpërblimi shpërblimi i dëmit jomaterial është s atisfaksion. Shpërblimi i dëmit material  Dëmi material ekziston kur dëmtohen sendet e ndonjë subjekti: kur thyhet dera, vetura, kur cenohet dinjiteti dhe përhapja e fakteve të pavërteta që pasqyrohen përmes faktit se i dëmtuari nuk ka mundur të punojë, ka humbur klientet, ose nuk mund të punësohet. Dëmi material mund të shkaktohet me vepër penale. Shpërblimi i dëmit material mund të realizohet para gjykatës civile, ku inicohet procedure e veçantë. NëseKadëmi shkaktohet mecilat vepër penale,këtë mund ta shqyrtojë gjykata penale. dy mënyra me të mund të realizohet dëmshpërblimi material: dëmshpërblimi në natyrë dhe me para. Dëmshpërblimi në natyrë

Bëhet me kthimin e gjendjes së mëparshme - restitutio in integrum in natura,në pasurinë e të dëmtuarit. Ky shpërblim bëhet me kthimin e se nd ndit it në at atë ë gjen gjendje dje q që ë ka qenë qenë par para a se të shkakt shkaktohet ohet dëmi. dëmi. Në rrasti astin ne dëmtimit të shëndetit, kthimi në gjendje të mëparshme bëhet me përmirësimin përmirësimin e shëndetit të të dëmtuarit ose aftësimin e tij për punën që ka kryer më parë.Në disa raste shpërblimi i dëmit material në natyrë nuk mund të realizohet, psh, kur sendi i dëmtuar është individualisht i caktuar - res in specie, ose kur sendi nuk mund të riparohet as të zëvendësohet. Shpërblimi i dëmit me para Në dëmshpërblimin dëmshpërblimin me para, i dëmtuari në vend të sendit të asgjësuar merr një shumë të caktuar parash për ta blerë sendin e llojit të njëjtë. Kjo ndodh nëse shpërblimi i dëmit në natyrë nuk është i mundshëm. Duke pas parasysh natyrën e dëmit të s hkaktuar, në disa raste s hpërblimi i dëmit caktohet nëfor nëformë rente. Lëndimet trupore, ose dëmtimi i shëndetit, shkaktojnë s hkaktojnë pasoja tëshumta, të kohë paskohshme, suksesive, por edhe të përhershme, që manifestohen të i dëmtuari në formë dhembjesh fizike, vuajtjesh psikike, si humbje e aftësive punuese, zvogëlim i mundësisë për punësim. Renta në të holla jepet si mjet për sigurimin e ekzistencës së të dëmtuari dëmtuarit. t.

Reali zimi i shpërb limi limitt të dëmit material  Realizimi i këtij dëmi bëhet në kontestin e veçantë civil para gjykatës kompetente. Nëse dëmi është pasojë e veprës penale, gjykata penale mundta shqyrtojë çështjen e dëmshpërblimit, por jo në rastet kur vërtetimi i dëmit dh dhe e caktimi i lartësisë së tij do ta zgjaste punën e gjykatës penale. Me rastin e shqyrtimit të kërkesës për shpërblimin e dëmit të shkaktuar me vepër penale,gjykata penale,gjyk ata civile është e lidhur me vendimin e gjykatës penale lidhur me

E Drejta e Detyrimeve

Page 44

 

veprën penale dhe përgjegjësinë penale, por jo edhe sa i përket ekzistimit të deliktit civil dhe përgjegjësisë juridike civile, por edhe rasti kur gjykata pena pe nale le e liro li ron n të akuz akuzuari uarin n nga për përgjeg gjegjësia jësia p penal enale e për ve vepër për pe penale nale,, këtu gjykata civile nuk do të jetë e lidhur me vendimin e gjykatës penale. Kontesti për shpërblimin shpërblimi n e dëmit hapet në gjykatën kompetente me anë të padisë, në të cilën paditësi paraqet kërkesë të caktuar në pikëpamje të çështjes kryesore (s (shp hpër ërbl blim imii i dëmi dëmit), t), pa paraqi raqiten ten fak faktet, tet, p prova rovatt dhe vl vlera era e k kontest ontestit. it. Kriteret për caktimin e lartësisë së shpërblimit me para të dëmit material janë: Lartësia e-dëmit (kriteri objektiv e sendit të dëmtuar; kriterii subjektiv vlerësimi i dëmit sipas- vlera vlerësobjektive së posaçme, individuale, psh,sendi dhuruar për kujtim); Shkalla e fajit (kur dëmi shkaktohet me dashj edhe nga pakujdesia e rëndë, shpërblimi i dëmit përfshinë dëmin e vërtetë dhe fitimin e munguar; kurse kur dëmi shkaktohet s hkaktohet nga pakujdesia e rëndomtë,shpërblehet vetëm dëmi i vërtetë), gjendja materiale e dëmtuesit dhe e të dëmtuarit (edhe këtu kihet parasysh se a është shkatuar dëmi me dashje apo nga pakujdesia e rëndomtë, i dëmtuari sa ka kontribuar në shkaktimin e dëmit, çfarë gjendje materiale kanë i dëmtuari dhe dëmtuesi).

Rastet e veçanta të shpërb limi limitt të dëmit materia material l  Janë: shpërblimi shpërblimi i dëmit mater material ial për shka shkak k të lëndimit trupor trupor dhe dëmtim dëmtimit it të shëndetit; për shkak të shkaktimit të vdekjes, shpërbli shpërblimi mi i dëmit material të shkaktuar me cenimin e dinjitetit dhe përhapjes së fakteve të pavërteta, dhe shpërblimi i dëmit material kur dëmin e shkaktojnë shumë subjektë. Shpërblimi i dëmit material për shkak të lëndimit trupor dhe dëmtimit tëshëndetit   Me lëndim trupor dhe dëmtimi i shëndetit

kuptohet çrregullimi i integritetit trupor ose psikik të një subjekti që ka për pasojë dëmin material. Ky shpërblim përfshinë shpenzimet s hpenzimet e shërimit, të rehabiliti rehabilitimit mit për të dëmtuarin,ku hyjnë: intervenimet mjekësore, barnat, shpenzimet e qëndrimit në spital,shpenzimet spital,shpenzim et e transportit, etj., këtu hyn edhe fitimi i humbur për shkak të paaftësisë së përkohshme punuese, ku hyjnë të ardhurat e punës, etj., si dhe rastet kur shkaktohet paaftës ia e përhershme punuese e të dëmtuarit, ku idëmtuari humb aftësinë punuese dhe fitimin e të ardhurave (shpërblimi në këtë rast caktohet në formë të rentës jetësore). Shpërblimi i dëmit material për shkak të vdekjes së personit 

  Vdekja në rrethana të ccaktuara aktuara mund të jetë shkak i shpërblimit të dëmit. Pas vdekjes së personit të lënduar, të drejtë shpërblimi kanë anëtarët e familjes se të vdekurit, ku përfshihen shpenzimet e varrimit. Në këtë rast dëmtuesi është i detyruar ti paguajë ato dhënie njerëzve, të cilët i vdekuri i ka mbajtur.Shpërblimi mbajtur.Shp ërblimi i dëmit material në këto raste paguhet në formë të rentës mujore,dhe zgjatë aqë sa supozohet se do të jetonte i vdekuri, po të mos shkaktohetj vdekja. Shpërblimi i dëmit materia Shpërblimi materiall për shkak të cenimit të dinjitetit dhe  pë r ha pj es se fakteve të pavërteta

Cenimi i dinjitetit të ndonjë subjekti ekziston kur për personalitetin e tij përhapen fakte të pavërtet pavërteta a mbi të kaluarën, mbi aftësinë profesionale,dituri profesionale,diturinë, në, për aftësitë e personit të tretë për të cilat dëmtuesi është i vetdijshëm se janë të pavërteta, me të cilat shkaktohet dëm material të dëmtuarit. Në këtë rast dëmi material shprehet në humbjen e të ardhurave personale për shkak të humbjes se

E Drejta e Detyrimeve

Page 45

 

punës ose për shkak s e do të jetë penguar në përparimin në vendin e punës, pun ës, në hum bjen e k klie liente nte ve ose të paci pacient ent eve, et etj. j. Ceni Cenimi mi i di dinj njit itet etit it mund mund të bëhet me shkrim, me gojë, me gjeste,publikisht ose vetëm para të dëmtuarit. dëmtuarit. Kjo e drejtë e shpërblimit është personale dhe nuk mund të bartet. Shpërblimi i dëmit material të shkaktuar nga ana e shumë subjektëve   Kur shumë veta i shkaktojnë të dëmtuarit

dëm material, ata solidarisht përgjigjen për dëmshpërblim. Kur njëri nga shkaktuesit e dëmit i ka paguar dëmshpërblimin të dëmtuarit, ai ka të drejtë të kërkojë prej pjesëmarr ësve tjerë paguajnë atëpjesëmarrësve që e ka paguar për që ta. kanë kontribuar në shkaktimin e dëmit, që t’ia

Shpërblimi i dëmit jomaterial (moral)  Nocioni - është mënyrë e zhdëmtimit të subjektit të dëmtuar, për shkak të cenimit të të mirave personale, psh, kur cenohet e drejta në jetë, integriteti trupor, shëndeti, ndëri, kur përhapen fakte të pavërteta për të dëmtuarin, etj.Cenimet e këtyre të mirave shkaktojnë humbjen e nderit, autoritetit, dhembje fizike, vuajtje psikike, frikë, etj. Kushtet për shpërblimin e dëmit jomaterial -janë:

1. Që dë dëmi mi ishkaktu ishkaktuar ar ti ce cenojë nojë vlerat vlerat p person ersonale ale të njer njeriut; iut; 2. Të ekzistojë faji i të dëmtuarit; 3. Të ekzistojë intensiteti dhe kohëzgjatja e përjetimi përjetimitt të dhembjeve; dhe 4. Gjendja materiale e dëmtuesit. Dëmi jomaterial mund të jetë si pasojë e veprës penale, e veprimit deliktor dhe si pasojë e cenimit të kontratës. Shpërblimi Shpërblimi i dëmit jomaterial ka për qëllim që të dëmtuarit ti mundësohet rivendosja e ekuilibri ekuilibritt psikik-emocional që ka ekzistuar par ara a veprimit të dëmtuesit. K y funks ion i shpërblimit të dëmit jomaterial kakarakter subjektiv dhe quhet satisfaksion. Rastet e shpërblimit të dëmit jomaterial - janë: cenimi i autoritetit,

nderit,lirisë, frika, dhembja fizike, vuajtja psikike, shëmtimi, zvogëlimi i Shpërblimi i dëmit aktivitetitt jetësor, etj. aktiviteti  jo m at er ia l p ër s hk ak t ë s hk ak t im it t ë fr ik ës

Frika është formë e dëmit jomaterial dhe manifestim më i shpeshtë i cenimit të integritetitt trupor dhe dëmtimit të shëndetit. Frika është përjetim psikik i integriteti brendshëm, i pakëndshëm i të dëmtuarit e shkaktuar me veprim deliktor t ë dëmtuesit, në fatkeqë fatkeqësi si të trafikut, në lëndime që shkaktohe shkaktohen n në vendin e punës ose që kanë të bëjnë me punën. Frika mund të jetë parësore, dytësore,e drejtpërdrejtë, drejtpër drejtë, e tërthor tërthortë, të, frika për je jetë të dhe frika gja gjatë të shërimit. Për turealizuar kërkesa për shpërblimin e dëmit jomaterial për shkak të frikës, duhet të plotësohen këto kushte: 1. Që subjekti i dëmtuar të këtë pësuar frikë; 2. Që frika të jetë e intensitetit të lartë; 3. Që frika të ketë kohëzgjatje të caktuar; 4. Që frika ti shkaktojë pasoja të dëmtuarit; dhe 5. I dëmtuari t’ia paraqesë kërkesën gjykatës kompetente për realizimin e shpërblimit të dëmit të tillë. Shpërblimi i dëmit jomaterial me para për shkak të Shpërblimi i dëmit frikës për tëf iz dëmtuarin.  jo m atka er ia l pqëllim ër s hksatisfaksionin ak t ë dh em bjpër ev e ik e

Si dhembje fizike paraqiten ndjenjat e ndryshme të pakenaqësisë, psh, merastin e paaftësi paa ftësisë së fizike fizike,, deform deformitet itetit it të rëndë estetik, estetik, zhdukja zhdukja e aftësi aftësisë së rep r epro rodu duku kues ese, e,

E Drejta e Detyrimeve

Page 46

 

të cilat manifestohen si vuajtje, brengosje, frikë ose çfardo ndjenjë tjetër. Kushtett thelbësore për gjykimin e shpërblimit me para të dëmit jomaterial për Kushte shkak të dhembjeve fizike janë: kohëzgjatja dhe intensiteti i lartë i përjetimi përjetimitt të tyre nga i dëmtuari të cilat i konstaton eksperti. Shpërblimii i dëmit jomat Shpërblim jomaterial erial për shk shkak ak të vuajt vuajtjeve jeve psikik psikike e

Vuajtjet psikike paraqesin një ndjenjë ose përjetim të pakëndshëm si rrjedhim rrjedhimii faktorëve të natyrës psikike, impulseve vitale dhe sociale e që pasqyrohen si dëmtim i jetës shpirtërore, si rregullim i jetës psikike emocionale t ë personit të caktuar. Vuajtjet psikike më psikik vështirë të konstatohen, sepse në masë të madhe varen nga konstitucioni dhemund dispozicionet e të dëmtuarit, nga ng a mentaliteti i tij dhe rrethanat tjera. LMD parasheh që, për vuajtjet psikike të pësuara, gjykata nëse gjen se rrethanat e rastit e veçanarisht intensiteti,kohëzgjatja intensiteti,kohëzg jatja atë e arsyetojnë, arsyetojnë, do të gjyk gjykojë ojë shpërblim shpërblimin in e drejtë në të hollla pavarësisht nga shpërblimi i dëmit material apo mungesës së tij. ho Në rast të invaliditetit të rëndë, gjykata mund ti gjykojë bashkëshortit, fëmijëve dhe prindërve shpërblimin e drejtë për vuajtje psikike. Shpërblimi i dëmit jomaterial për shkak të shëmtimit

Shëmtimi paraqet prishjen e pamjes se jashtme, të formës së trupit të njeriut ose të ndonjë pjese të tij. Rasti më i shpeshtë i shëmtimit është ndryshimi ifytyrës, për shkak të varrgëve të mëdha, deformimi i hundës, syve, këputja ose lëndimi qenësor i ekstremiteteve ose pjesëve tjera të jashtme të njeriut.Shëmtimi manifestohet në prishjen e ekuilibrit psikik të të dëmt dë mtua uari ritt pë përr shka sh kak k të ndjenj ndjenjës ës së vler vlerës ës së ulët ulët,, gjendje gjendjess dep depresi resive, ve, pengi pengimi mi i përparimit përparim it më tëmirë në jetën e mëtejme të të dëmtuarit, etj. Për realizimin e këtij shpërblimitë dëmit duhet të shkaktohet shëmtimi, deformimi trupor i su subj bjek ek tit ti t të dëmt dëmtuar, uar, d dhe he shëm shëmtimi timi ttë ë shka shkaktoj ktojë ë vuajtje vuajtje shpi shpirtër rtërore ore me intensitet dhe kohëzgjatje të caktuar. Kjo e drejtë është personale, nuk trashëgohet. Trashëgimi i së drejtës për shpërblimin e dëmit jomaterial 

Kërkesa për shpërblimin e dëmit jomaterial u kalo n trashëgimtarëve vetëm nëse është pranuar me vendim të formës së prerë, ose m e marr ma rrëv ëves eshj hj e me shkr shkrim. im. Në kë këtë të rast ligji ligji ës është htë nisu nisurr nga funk funksioni sioni i shpërbl shpërblimit imit të dëmi dëmitt jomat erial, i cili manifes manifestohet tohet në satis faksi onin që realizohet realizoh et në person per sonali alitet tetine ine të dë dëmt mtua uari rit. t. Kamata për shpërblimin e dëmit jomaterial

Rrjedh nga dita e marrjes së formës së prerë të aktgjykimit (deri sa të paguhet vullnetarisht ose me dhunë), e jo nga dita e ekzekutimi ekzekutimitt të aktgjykimit. aktgjykimit. Parashkrimi i të drejtës për shpërblimin e dëmit jomaterial .  Janë të parapara parapara dy afate: a afati fati subjektiv dhe ai objektiv objektiv..  Afati subjektiv (3vjet) lidhet me dy rrethana: me njoftimin e të dëmtuarit për dëmin dhe me subjektin që e ka shkaktuar dëmin.  Afati objektiv (5 vjet) fillon të rrjedh pa marrë parasysh njoftimin e të dëmtuarit për dëmin dhe dëmtuesin, duke llogaritur objektivisht nga çasti kur është shkaktuar dëmi.

BURIMET TJERA TË KRIJIMIT T Ë MARRËDHËNIEVE TË DETYRIMEVE  Janë: pasurimi pa bazë, gjerimi i punëve të huaja pa porosi, shprehja e njëanshme e vullnetit.

E Drejta e Detyrimeve

Page 47

 

PASURIMI PA BAZË   Nocioni  Pasurimi pa bazë është një marrëdhënie juridike e detyrimeve dhe krijohet kur pasuria kalon nga një subjekt në subjektin tjetër, pa bazë juridike dhe pa shkak të  justifikuar. Subjekti Subjekti që pasurohe pasurohett pa bazë juridike juridike quhet i pasur pasuruar uar dhe e ka pozitën e debitorit, kurse subjekti që i është zvogëluar pasuria,quhet i varfëruar dhe e ka pozitën juridike të kreditorit. Kushte t e nevo jshme për pas pasurimi urimin n pabazë paba zë  Ja n ë: 1. Eekzistimi i pasurimit të një subjekti; 2. Të ekz ekzist ist ojë varf ërim i i subj subjek ekti titt tj tjet etër ër;; 3. Të ekzistojë lid lidhja hja kauzale nd ndërmjet ërmjet varfërimit varfërimit dhe pasuri pasurimit; mit; dhe 4. Mungesa e b bazës azës jur juridike. idike.

Rastet e pasuri mit të p abazë Pasurimi pa bazë ndodhë në mënyra të ndryshme, nga vetë veprimi i tëv arfëruarit, ose të pasuruarit, por mund të shkaktohet edhe me veprimin e personit të tret, të rastit dhe të fuqisë madhore. Rastet e pasurimit pa bazë janë: pagimi pa pasur borxh; pagimi duke pasur parasysh bazën e cila nuk është realizuar; pagimi sipas bazës e cila më vonë ka dështuar; pasurimi pa bazë me veprimin e subjektit të pasuruar; pasurimi pa bazë me veprimin e personit të tretë ose nga efekti i fuqisë madhore. Pagimi pa pasur borxh (condictio in debiti)

Është kur një subjekt ekzekuton diçka që nuk duhej ta ekzekutonte. Atë që tjetrit ja ka ekzekutuar ndonjë dhënie, të cilën nuk është dashur ta kryente,ka të drejtë për të kërkuar kthimin e saj me padinë nga pasurimi i pabazë(condictio in debiti). Për të ekzistuar ky rast, duhet të plotësohen këto kushte: 1. Që të jetë bërë pagimi - solventi causa; 2. Që të jetë bërë pagimi i borxhit që nuk ka ekzistuar; 3. Që subjekti i cili e ka paguar borxhin të ketë qenë i hutuar (lajthitja). Pagimi bazës që nuk është realizuar Ekzistonsipas kur ekzekutohet prestimi i caktuar, duke pritur që baza e caktuar dotë

realizohet, e në realitet nuk realizohet. Ky rast i pasurimit të pa bazë krijohet kur një person paguan borxhin e ardhshëm, por ky nuk krijohet, apo kur ndonjë person  jep dhuratë për për martesë e ajo nuk ndodhë, etj. Në ra rast st të mos realizimit realizimit të bazës, ekziston e drejta e kthimit të asaj me çka është pasuruar i pasuruari. Këtë kthim mund ta realizojë me padi të veçantë -conditio ob causam futuram. Pagimi sipas bazës që ka dështuar më vonë (conditio ob causam finitam)

Ekziston kur dikush paguan diçka , për të cilën në çastin e pagimit ka ekzistuar baza, mirëpo kjo bazë më vonë ka dështuar. Ky rast më së shpeshti ndodhë kur kontrata kontr ata e llidhu idhurr në me mess palë palëve ve anulohe anulohett më v vonë, onë, os ose e kur dh dhur urat atë ë dh dhën ënës ësii e revokon dhuratën, etj. E drejta për kthim nuk i takon personit i cili e ka bërë pagimin pagi min që të ar arrihe rihett diçka diçka e pale palejueshm jueshme, e, e ndal ndaluar uar os ose e jo jomo mo rale ra le..

E Drejta e Detyrimeve

Page 48

 

Pasurimi pa bazë me veprimin e subjektit të pasuruar

Pasurimi pa bazë me veprimin e palejueshëm të personit të pasuruar është kur dikush e ndërton shtëpinë në tokën e vet, por duke përdorur materia materialin lin e huaj. Personi të cilit i është zvogëluar pasuria mund të paraqesë padi për pasurimin pa bazë me kërkesë kërkesë që ti kthehet a ajo jo gjë me të cil cilën ën personi tjetër është pasuruar, si dhe të paraq paraqesë esë pa padinë dinë p për ër shpërbl shpërblimin imin e d dëmi ëmitt (për dëmin dëmin e vërt vë rtet etë ë dh dhe e pë përr fitimin e humbur). Pasurimi pa bazë me veprimin e personit të tretë

Paraqitet kur ndonjë subjekt e merr sendin e huaj, e përpunon dhe ia tjetërson sendin e ri personit të tretë, ose kur ndonjë person i përzien sendet e pronarve të huaj në llogari të vet ose të tjetrit. I varfëruari mund të kërkojë kthimin me anë të padisë së veçantë - actio de in rem verso, e që quhet padie verzionit. Pasurimi i pabazë nga ndikimi i fuqisë madhore ose i rastit

Në praktikë shpesh ndodhë që dikush të pasurohet pa bazë në saje të ndonjë ngjarje natyrore natyrore,, kur shkaktohen vërshimet, kur ndërrohet shtrati i lumit ku një pjesë e tokës shkëputet dhe i bashkohet tokës tjetër, etj. Personi i varfëruar ka të drejtë që të paraqesë padinë kundër pasurimit të pabazë në kuptimin e ngushtë - conditio sine causa, që ti kthehet vlera me para e atyre sendeve që janë tjetërsuar nga fuqia madhore, e është rritur pasuria e subjektit tjetër.

Efekt et e pasuri mit të pabazë pa bazë Shprehen ndërmjet të varfëruarit dhe të pasuruarit, ku i pasuruari e ka pozitën e debitorit, kurse i varfëruari atë të kreditorit. I varfëruari ka të drejtë që me anë të padisë të kërkojë nga i pasuruari t’ia kthejë atë që i është marrë pa bazë juridike (restitutio in integrum - kthimi në gjendjen e mëparshme). mëparshme). Kur kthehet ajo që është fituar pa bazë, duhet të kthehen edhe frytet dhe të paguhet kamata për vonesë, dhe nëse fituesi është i pandërgj pandërgjegjshëm, egjshëm, kamata llogarite llogaritett nga dita e fitimit, e nëse jo ajo paguhet nga dita e paraqit paraqitjes jes së kërkesës. Personi i pandërgjegjshëm pandërgje gjshëm edhe në rast se asgjësohet sendi nga fuqia madhore nuk lirohet nga detyra për kthimin e sendit, kurse ai i ndërgjegjshëm do të lirohet. Nëse nuk ekziston mundësia e restituimit, kthimii asaj me çka është pasuruar mund të bëhet edhe me para. Natyra juridike e padisë së pasur imit të pabazë dhe marrëdhëniet e saj  me paditë tjera

 Padia e pasurimit të pabazë ( conditio sine causa) është padi e detyrimeve, me të cilën kërkohet kthimi i asaj që është marrë pa bazë të justifikuar. Është padi personale, ndryshe quhet edhe padi me karakter relativ, sepse mund të ngrehet vetëm kundër subjektit të pasuruarë. Qëllimi i padisë është restituimi (kthimi) në natyrë, e nëse jo kthehet n ë kundërvlerë me para. Kjo padi quhet edhe padi e kondikcionit dhe është e natyrës juridike detyruese. Kjo padi ka marrëdhënie me padinë për zgjidhjen e kontrates, me padinë për shpërblimin e dëmit, me padinë e rei vindikimit. Padia e pasurimit të pabazë dhe padia për zgjidhjen e kontrates

Padia e kondikcionit për mosekzekutimin ndonjë kontrate nuk mund të shkojnë paralelishtdhe dhepadia ti konkurojnë njëra-tjetrë njëra-tjetrës. s.e Nëse plotësohen kushtet për paraqitjen paraqitje n e padisë për mosekzekutim mosekzekutimin in e kontrates, nuk mund të paraqitet padi padia a e kondikcionit. Kërkesa e kreditorit rrjedh nga kontrata dhe është e mbrojtur me

E Drejta e Detyrimeve

Page 49

 

padi nga marrëdhënia konkrete kontraktore ku kreditori nuk mund të paraqesë kundër debitorit padinë për pasurim pa bazë derisa ekziston kontrata. Padia kundër pasurimit të pabazë dhe padia për shpërblimin e dëmit   Me padinë për shpërblimi shpërblimin n e dëmit synohet

rivendosja e ekuilibrit në pasurinëe subjektit të dëmtuar, kurse me padinë nga pasurimi pa bazë synohet drejtë rivendosja e ekuilibrit në pasurinë e subjektit të pasuruar dhe atij të varfëruar. Padia kundër pasurim pasurimit it pabazë mund të konkurrojë me padinë për shpërblimin e dëmit. Nëse subjekti i varfëruar me realizimin e kërkesës nga pasurimi i pabazë, me padinë për shpërblimin e dëmit mund të realizojë atë ndryshim, të cilin nuk ka mundur ta realizojë me kërkesën e parë. Padia e fitimit pabazë dhe padia e rei vindikimit

Këto e përjashtojën njëra-tjetrën, pra edhe thuhet se kush mund të vindicojë,nuk mund të condicionojë. Padia e rei vindikimit është padi pronësore me karakter  juridik real dhe dhe shërben për m mbrojtjen brojtjen e pronësisë, pronësisë, kurse padia e pasurimit të pabazë ka efekt juridiko-detyrues juridiko-detyrues dhe është personale, që shërben për kthimin e asaj që ka kaluar pa bazë të tjetri ose kthimin e kundërvlerës së tij. Nëse përdorët njëra prej tyre, tjetra nuk mund të përdorët. Parashkrimi i kërkesës në pasurimin pabazë

Kërkesa kundër pabazë parashkruhet afatin e përgjithshëm të parashkrimit prejpasurimit 5 vjetësh, dhe rrjedh prej ditësnëkur i varfëruari kupton përfitimin pabazë dhe për subjektin e pasuruar.

GJERIMI I PUNËVE TË HUAJA PA POROSI  Nocioni  Në të drejtën e detyrimeve detyrimeve ekziston rregulla e përgjithshme që askush nuk mund ti kryejë punët e subjektit tjetër pa porosi, por nga ky rregull ka edhe përjashtime, kur veprimi që duhet të kryhet nuk duron shtyerje, ose duhet të kryhet në mënyrë urgjente, kur ekziston nevoja për mbrojtjen e integritetit të njeriut, ose të pasurisë së tij. Të gjerimi i punëve të huaja pa porosi është fjala për përzierjen në pasurinë e huaj dhe në mbrojtjen e pasurisë së huaj pa marrjen paraprake të autorizimit të titullarit të asaj pasurie. Gjerimi i punëvetë huaja pa porosi ekziston kur një subjekt i kryen punët juridike ose faktike në vend të subjektit tjetër për llogari të tij pa autorizimin e tij. Kushte t e gjeri gjerimit mit të punëve të huaja pa porosi   Janë: duhet të ekzistojë ekzistojë kryerja e punës; punës; duhet të kryhet puna e huaj; dhe puna të kryhet pa autorizim. Puna duhet të kryhet  

Kushti kryesor për të ekzistuar gjerimi i punëve të huaja pa porosi është që të kryhet puna, e ajo mund të jetë juridike (lidhja e ndonjë kontrate, etj.), apo faktike, psh, ti ofrohet ndihma e nevojshme tjetrit, që të shpëtohet pasuria e tjetrit nga zjarri, vërshima, etj. Puna që kryhet duhet të jetë urgjente që nuk durojnë shtyerje, ashtu që nga mos kryerja e tyre do të shkaktohej dëm. Puna që kryhet është e huaj   ((negotium alenum)

E Drejta e Detyrimeve

Page 50

 

Kushti i dytë i gjerimit të punëve të huaja pa porosi është që puna apo veprimi që kryhet të jetë me të vërtetë e huaj. Në teorinë juridike bëhet dallimi ndërmjet punëve të huaja në kuptimin objektiv dhe subjektiv. Në ku pt im imin in obj ek ti v si punë e huaj trajtoh et, psh, kur një subjekt e paguan faturën e energjisë elektrike të shpënzuar të fqiut që nuk është në shtëpi, apo ap o ka riparuar gypin e ujësjellesit që i ka pelcitur fqiut në banesë, e tj. N ë ku kupti ptimin min su subj bjekt ektiv iv punë të huaja janë ato të cilat sipas natyrës janë neutrale por hyjnë në gjerimin e punëve të huaja pa porosi duke pasur parasysh orientimin e vullnetit të kryesit të punës. Veprimi i ndërmarrë duhet të bëhet për hir të mbrojtjes së interesit të huaj, marrëdhënie marrëdhëni e që veprimi i punëdrejtuesit të paftuar ti sjellë dobi pasurisë së huaj. Puna duhet të kryhet pa porosi 

Kushti i tretë për të qenë gjerimi i punëve të huaja pa porosi paraqite paraqitett puna ose veprimi i ndërmarrë i të zotit të punës që ajo të kryhet pa autorizimin e paraparë sipas ligjit, kontratës apo vendimit gjyqësor. Animus obliganti ekziston në çastin kur përzihet kryesi i punëve në punët e të zotit të punës. Efektet juridike të gjerimit të punëve të huaja pa porosi

Gjerimi i punëve të huaja pa porosi krijon efekte të caktuara të cilat shprehen në të drejtat dhe detyrat e kryesit të punëve të huaja pa porosi dhe të zotit të punës. Të drejtat dhe detyrat e kryesit të punëve të huaja pa porosi

(negotiorumgestor) Detyrë kryesore e kryesit të punës është që ta njoftojë të zotin e punës për punën e kryer; pastaj të sillet me kujdesin e ekonomikut të mirë ose sishtëpiak i mirë; të  jap llogari llogari dhe ti bartë atij për të cilin është kr kryer yer puna (të zot zotit it të punës), gjithë atë që e ka marrë duke kryer punë e tij; kryesi i punës është i detyruar të paraqesë raportin mbi punën që e ka kryer, psh, faturën e pagesës së energjisë elektrike, etj.; kryesi i punës ka të drejtë të kërkojë nga i zoti i punës që ta lirojë nga të gjitha e marra, ti paguajë shpenzimet e domosdoshme dhe të dobishme, si dhe të shpërblej dëmin. Detyrimet e zotit të punës (dominus negoti)

 Janë: ti paguajë të gjitha shpenzi shpenzimet met e dobishme dhe dhe të domosdoshme; ta zhdëmtojë kryesin e punëve për veprimet që ka ndërmarrë; dhe ta sh shpë përb rble lejë jë dëm dëmin in në rast rast se kry kryesi esi i pu punës nës ka pësuar pësuar dëm dëm të caktu caktuar. ar.

Natyra juridike e gjerimit të punëve të huaja pa porosi  Lidhur me natyrën juridike të gjerimit të punëve të huaja pa porosi ka mendime të ndryshme. Sipas një mendimi, gjerimi i punëve të huaja pa porosi është gati kontratë - quasi contractus, pasi që krijohen marrëdhëni marrëdhëniet et e njëjta me marrëdhëniet kontraktore kontraktore;; Sipas mendimit tjetër, është punë e njëanshme juridike; Kurse mendimi i tretë e barazon gjerimin e punëve të huaja pa porosime kontratën mbi autorizimin, e që sipas këtij mendimi, i zoti i punës ka pozitë të njëjtë me atë të pushtetdhënësit, kurse kryesi i punës me punën e të autorizuarit. autorizuarit. Në të drejtën bashkëkohore ekziston mendimi se gjerimi i punëve të huaja pa

E Drejta e Detyrimeve

Page 51

 

porosi është burim i veçantë material i së drejtës së detyrimeve me karakter dhe rregulla të veçanta ashtu që gjerimi i punëve të huaja paraqet institucion të llojit të veçantë, i cili nuk mund të barazohet mendonjë institucion tjetër.

Lloje t e gjeri gjerimit mit të punëve të huaja pa porosi   Janë: gjerimi i domosdoshëm, domosdoshëm, gjer gjerimi imi i dobishëm, dhe gjerimi i nda ndaluar. luar. Gjerimi i domosdoshëm i punëve të huaja pa porosi 

Është kur kryesi i punëve të huaja pa porosi ndërmerr veprime për të shmangur dëmin e drejtpërdrejtë që i kanoset ndonjë subjekti tjetër ose pasurisë së tij, psh, e ndreq gypin e ujësjellësit që ka pelcitur në shtëpin e huaj, apo shuan zjarrin, etj. Në këtë rast i zoti i punës i ka këto detyra ndaj kryesit të punës: që ti paguajë shpenzimet e arsyeshme dhe të domosdoshme që i ka pasur rreth kryerjes se punës; dhe që t’ia paguajë humbjen e të ardhurave personale në rast se i ka humbur. Gjerimi i dobishëm i punëve të huaja pa porosi 

Është kur kryerja e punës së huaj nuk ka qenë e domosdoshme, po megjithatë i ka sjell dobi të zotit të punës, psh, kur kryesi i blen të zotit të punës ndonjë send me çmim të volitshëm. Në rast se ekziston dobia nga punae kryer, i zoti i punës ka për detyrë dety rë t’ia pag paguajë uajë kryesit kryesit të punës punës ttë ë gjitha gjitha shpe sh penz nzim imet et pë përr p pun un ën e ndërmarr sikurse edhe në gjerimin e domosdoshëm. Gjerimi i palejueshëm i punëve të huaja pa porosi 

Është kur gjeruesi ndërmerr ndonjë veprim për të zotin e punës edhe pse ekziston ndalimi nga i zoti i punës që të mos kryhet ajo punë, psh, kur dikushi ofron mbajtje edhe pse nuk është i detyruar sipas ligjit për ta mbajtur, e në këtë rast për zotin e punës nuk krijohen kurrfarë detyrash.

SHPREHJA E NJËANSHME E VULLNETIT SI BURIM I DETYRIMEVE   Ndryshe nga kontratat si burim i detyrimeve, detyrimeve, në të cilat marrëdhënia e detyrimit krijohet, ndryshohet ose shuhet me pëlqimin e vullnetit të të dy subjektëve, në shprehjen e njëanshme të vullnetit krijohet detyra me vullnetine shprehur, kurse e drejta drej ta krijohet krijohet më vo vonë në me para paraqitj qitjen en e subjek subjektit tit i cili kërko kër ko n përm pë rmbu bush shje jen ne detyrimit sipas deklaratës së dhënë. Ek zi zist st ojnë oj në kë këto to r as aste te të krij krijimit imit të mar marrëdh rëdhënie ënieve ve të detyrime detyrimeve ve në bazë bazë të shprehjes së njëanshme të vullnetit: 1. Oferta për lidhjen e kontratës; 2. Premtimi publik ishpërblimit; dhe 3. Dhënia e letrave me vlerë. Premtimi publik i shpërblimit  Nocioni-   Premtimi publ publik ik i shpërblimit është shprehje e njëa nshme e vullnetit që i bëhet një numri të pacaktuar subje subjektësh ktësh me anë të së cilës premtuesi merr detyrimveprim që t’ia ose paguajë e caktuar eatij subjekti i cili dosubjekti të kryente ndonjë do tëshpërblimin realizonte rezultatin caktuar. Psh, kur i caktuar i premton shpërblim nëpërmjet nëpërmjet shtypit atij që e gjen sendin ehumbur, kur shkruan romanin ose veprën shkencore më të mirë, etj. Subjekti që kryen veprimin nga

E Drejta e Detyrimeve

Page 52

 

premtimi, ose arrin rezultat nga ai, autorizohet që të kërkojë shpërblimin nga vetë pr prem emti timi mi.. Kus hte htett e nevojs nev ojshme hme për premtimi n publik të shpër blimit Janë Janë:: 1. Që premtimi të jetë publik; 2. Premtimi ti jetë bërë një numri të pacaktuar njerëzish; 3. Të jetë i caktuar veprimi që duhet të kryhet; 4. Duhet të caktohet afati i kryerjes së veprimit; veprimit; dhe 5. Duhet të caktohet shpërblimi shpërblimi.. Efektet juridike të premtimit publik të shpërblimit  

Premtimi i detyron premtuesin dhe e autorizon kryesin e veprimit që të kërkojë shpërblimin shpërblimi n për veprimi veprimin n e kryer ose për rezultatin e arritur. Detyrimi shkaktohet për premtuesin në çastin kur jepet deklarata. Nëse shumë persona bashkërisht do ta kr yenin veprimin , m irëpo është premtuar premtu ar vet ëm n një jë shp shpër ërbl blim im,, ai do të ndahet në pjesë të barabarta. Sipas LMD të drejtën për shpërblim e ka ai, kush i pari e kryen veprimin për të cilin shpërblimi është premtuar. Premtuesi është debitor ndaj kryesit të punës, kurse kryesi i punës kreditor. Por, nëse dy persona një kohësisht e kanë kryer veprimin, secilit i takon pjesa e njëjtë e shpërblimit, përveç nëse drejtshmëria nuk kërkon ndarje tjetër. Revokimi i premtimit publik të shpërblimit

Që të realizohet revokimi, ai duhet të bëhet në formë të caktuar, dhe veprimi duhet të mos jetë i kryer, kryer, sepse nëse di dikush kush kreyn vepri veprimin min dhe nuk ka ditur ditur as që ka pasur mundësi të dijë se premtimi është revokuar, ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e premtuar. Subjekti i cili gjer në revokim ka pasur shpenzime për kryerjen e veprimit të caktuar me premtimin publik ka të drejtë për shpërblimin e tij. Nëse premtuesi heq dorë nga e drejta e revokimit, ai më nuk mund ta revokojë premtimin e dhënë. Natyra juridike e premtimit publik të shpërblimit

Për këtë ka dy mendime: 1. Sipas mendimit të parë, premtimi publik i shpërblim s hpërblimit it është ofertë për lidhjen e kontrates që i bëhet numrit të pacaktuar të subjekteve (ofertë gjenerale), ku premtuesi publikisht ofron pagimin e shpërblimit çdo subjekti që e kryen veprimin e kërkuar. Kjo teori quhet edhe teori kontraktuese, që e përkrah e drejta amerikane dhe angleze; 2. Sipas mendimit të dytë, premtimi publik i shpërblim shpërblimit it është sshprehje hprehje e njëanshme e vullnetit, e cila krijon detyrën për premtuesin në çastin kurr ajo ku aj o de dekl klar arat at shpal shpallet let p publi ublikisht kisht.. Ky det detyrim yrim krij krijohet ohet me vetë vetë pr premti emtimin, min, e jjo o me pranimin etij. Premtimi publik i shpërblimit nuk paraqet ofertë për lidhjen e kontrates porështë burim i veçantë i detyrime detyrimeve. ve. Sot ky mendim është dominues. Shuarja e detyrimit nga premtimi publik i shpërblimit

Kur askush në afatin e caktuar në premtim nuk paraqitet se e ka kryer veprimin, e nëse në premtim nuk është caktuar afati për kryerjen e veprimit,a veprimit,atëherë tëherë detyrimi shuhet me skadimin e afatit prej një viti.

Le Letra tra t me vlkarakteristikat  erë ë   Nocioni dhevler Letrat me vlerë janë dokumente me shkrim me të cilat mund të përcaktohet ndonjë e drejtë pasurore që është inkorporuar në letër dhe është e

E Drejta e Detyrimeve

Page 53

 

patjetërsueshme pa ekzistimin e letrës me vlerë. Për letrat me vlerë është rregull patjetërsueshme që e drejta i takon atij që e ka letrën, e drejta është e lidhur me fatin e letrës. Roli i letrave me vlerë është i shumëfishtë, sepse këto në qarkullimin qarkullimin e mallrave dhe në ekonominë e tregut mund të paraqiten si mjete për kreditim,mjete të sigurimit, të pagesës, etj. Sipas natyrës se të drejtave që përmban, letrat me vlerë ndahen në tri grupe: 1. Në let letrat rat me vl vlerë erë me nat natyrë yrë jur jurid idike ike të de dety tyrim rimev eve e (ka mbi al alii dhe dh e çeku çe ku); ); 2. Letrat me vlerë realo-juridike(konosmani, letrat hipotekare, dhe fletëmagazionimi); fletëmagazi 3. Letrat meonimi); vlerë tëdhe koporacionev koporacioneve e (fletaksionet). Detyrimi nga letra me vlerë krijohet kur dhënësi i saj atë ia dorëzon shfrytëzuesit të saj, remitentit. Karakteristikat kryesore të letrave me vlerë janë: Duhet të saktësohet lloji i letrës me vlerë(kambial vlerë(kambialii apo çeku); Emërtimin, firmën, dhe selinë e lëshuesit të letrës me vlerë; Emrin e subjektit me urdhërin e të cilit lëshohet letra me vlerë; Caktimine saktë të detyrimit që del nga letra; Vendi dhe data e lëshimit të letrës; dhe Nënshkrimi i lëshuesit të letrës ose faksimili i lëshuesit të letrës me vlerë e cila lëshohet në seri. Llojet e letrave më vlerë

Sipas bartësit të të drejtave, letrat me vlerë ndahen në: 1. Letrat në emër (janë ato në të cilat është cekur emri i bartësit të të drejtave pronësore juridike dhe autorizimet që i përmban letra); 2. Letrat sipas urdhërit (janë ato letra me vlerë në të cilat është shënuar emri i titullarit të së drejtës, por përmban edhe klauzolën, e cila e autorizon titullarin e së drejtës se mundet të drejtën në letër t’ia bartë subjektit tjetër, e ky personit të tretë); 3. Letrat me vlerë sipas prurësit.

Letra t me vlerë Letrat vle rë sip sipas as pru prurësi rësitt  Janë ato letra, në të cilat cilat ai që e ka lletrën, etrën, e ka të drejtën drejtën ta reali realizojë zojë të drej drejtën tën e shënuar nëi letër. Kërkesa nga me është e lidhur përprurësi vetë letrën. Poseduesi ligjshëm i letrës meletra vlerë tëvlerë prurësit konsiderohet isaj. Poseduesi i letrës këtu është kreditor, ndërsa botuesi është debitor. Dhënësi i letrës bëhet debitor prej momentit kur e ka dhënë letrën. Këto letra nuk mund të autorizohen, kështu që me humbjen e letrës humb e drejta në letër. Elementet thelbësore të këtyre letrave janë: caktimi i llojit të letrës,firmës, letrës,firmës, emrit dhe selisë, detyrimi i dhënësit që rrjedh nga letra, vendi dhe data e botimit, nënshkrimi, etj. Kushtet e nevojshme për ekzistimin e letrave me vlerë të prurësit janë: Duhet që një person juridik ose fizik të lëshojë dokumentin me shkrim me të cilin obligohet se do të paguajë të drejtën e shënuar në të (pra, debitori debitori); ); Letra me vlerë e prurësit duhet të arrijë në dorë të subjektit që nuk është botues i saj (pra, kreditori); kreditori); Poseduesi i letrës t’ia paraqesë paraqesë botuesit letrën për kry kryerjen erjen e veprimit të shënuar në letër. Efektet juridike të letrës me vlerë për prurësin

E Drejta e Detyrimeve

Page 54

 

Krijohen midis dhënësit të letrës dhe poseduesit të letrës. Detyra për botuesin e kësaj letre qëndron në atë që ta kryej atë veprim ashtu si e ka marrë detyrimin në vetë letrën. Këto letra jepen në formë të detyrave absolute, në të cilat nuk shihen bazat e tyre. Bazë e letrave letrave me vlerë mund të jetë kontrate mbi huanë, mbi lojën në llotari e prognozë sportive, marrja e borxhit n ëdorëpagesa, etj. Dhënësi i letrës ka të d drej rejtë të ttë ëp para araqe qesë së k kund undërs ërshti htimin min në pi pikë këpam pam je të plo të tëfu fuqi qish shmë mëris ris ë të letrës, psh, se është falsifikuar ose është botuar me kërcenim ose kundërshtim sepse e drejta nga letra është parashkrir parashkrirë ë ose refuzohet pagesa ngase kushti nuk është plotësuar. Natyra juridike e letrave me vlerë të prurësit  

Për këtë ekzistojnë tri teori: 1. Te Teor oria ia ko kont ntra rakt ktor ore e - detyra nga lletra etra e prurësi prurësitt krijohe krijohett me lidh lidhjen jen e kontr kontratës atës ndërmjet dhënësit dhe marrësit të letrës. Sipas kësaj teorie letra e prurësit nuk paraqet para qet b burim urim të ve veçant çantë ë të det detyr yrim imev eve; e; 2. Teoria e kreimit - në lëshimin e letrës me vlerë të prurësit bëhet kreimi i detyrimit të dhënësit të tij sipas përmbajtjes përmbajtjes se saj. Nëse botuesi e humb letrën për prurësin, ose atë e vjedh dikush, kështu që ajo bienë duart e marrësit të pandërgjegjshëm, pandërgje gjshëm, dhënësi do të jetë i detyruar që t’iakryej dhënien e caktuar në letër; 3. Teoria e metimit - detyrimi nga letra krijohet jo në vet çastin e krijimit, por vetëm në çastin e dorëzimit të letrës ndonjë subjekti, kur lëshohet në qarkullim.

Le tra t e le Letra legj gjit itim imac acio ioni nitt  Jan  J anë ë do ku me ment nt e me s hk rim ri m në ba zë të të c il ave av e po se dues du es i ës ht ë i auto au tori rizu zuar ar të lësho lëshojë jë nga dhënësi dhënësi për përmbus mbushjen hjen e vepr veprimi imitt të cekur në të. Në këto letra hyjnë: biletat (e autobuseve, kinemave, etj.), librezat e kursimit (kursimet postale), deftësat e pengut, etj. Letrat e legjitima legjitimacionit cionit nuk janë letra me vlerë. Sh enja Shen jatt e le legj gjit itim imac acio ioni nitt  Janë ato letra, në të cilat cilat është shtypur nd ndonjë onjë numër dhe nuk ceket ceket ndonjë detyrim i veçantë për dhënësin e letrës. Si shenja të legjitim legjitimacionit acionit janë shenjat e garderob garderobës ës që përbëhen një copë letre, metali, ku është shtypur ndonjë numër, qënga shërben të tregohet se kush është ikreditori i kësaj marrëdhënie. marrëdhëni e. Këto shenja nuk janë letra me vlerë.

EFEKTET E DETYRIMEVE  Shprehen në të drejtat e kreditorit dhe në detyrat e debitorit. Detyrimi i debitorit mund të jetë ndonjë bërje, mosbërje, veprim ose pësim. Palët (debitori dhe kreditori) e caktojnë përmbajtjen e detyrimit, mirëpo ka raste kur cenohet marrëdhënia marrëdhëni a e detyrimi detyrimitt e krijuar nga palët. Debitori është ai që në shumicën e rasteve e bën cenimin e detyrimit, në atë mënyrë që fare nuk e përmbushë detyrimin, ose nuk e përmbushë në vend, në kohë, ose nëmënyrë të caktuar. Edhe kreditori e bën cenimin e detyrimit në rast se nuk i ndërmerr veprimet me të cilat është i lidhur ekzekutimi i detyrimit të debitorit,ose i shmanget marrjes se ekzekutimit të detyrës.  Vonesa

E Drejta e Detyrimeve

Page 55

 

 Subjektët e cenojnë detyrimin në rastin e vonesës, kur veprimi që pritet të përmbushët prej tyre, nuk bëhet në afatin e nevojshëm. Ekziston vonesa e debitorit dhe ajo e kreditorit. kreditorit.

Vone sa e d Vonesa debit ebitorit orit Është kur debitori me kohë nuk e përmbushë dhe as që ofron përmbushjen e veprimit të vet. Në rastet kur afati i përmbushjes nuk është i caktuar, debitoribie në vonesë kur për ta përmbushur detyrimin kreditori kreditori e fton, me shkrim,me vërejtje jashtë gjyqësore ose duke filluar ndonjë procedur qëllimi i se cilës është që të arrihet përmbushja e detyrimit. Vonesa e debitorit nuk ekziston nëse ai e përmbushë detyrimin detyrimin në vend ose në mënyrë tjetër, si dhe në rast ttë ë pamu pa mund ndës ësis isë ë së kr kryer yer jes . Kus Kushte htett për von vonesë esën n e deb debito itori ritt janë: janë: 1. Që detyra e debitorit të këtë arritur për pagim; 2. Që kreditori ti paraqesë vërejtje debitorit; 3. Debitori duhet të jetë fajtor për vonesë. Faji i debitorit

Debitori që vonohet, është fajtor për mos ekzekutimin me kohë të detyrimit.Ky detyrimit.Ky faj prezumohet se ekziston dhe ai do të përgjigjet, derisa nuk vërteton se vonesa për përmbushjen e detyrës së vet është bërë pavarësisht nga vullneti itij, nga ndikimi i fuqisë madhore, me fajin e kreditori kreditoritt ose subjektit të tretë. Pasojat vonesëse së debitorit Vonesa eedebitorit keqëson pozitën e tij në raport me kreditorin. Nëse debitori

është vonuar ne detyrimet me para, përveç borxhit kryesor, debitori ka për detyrë të paguajë edhe kamatën e vonesës. Nëse debitori ka detyrë t’ia kthejë sendin kreditorit,, duhet të ia kthejë edhe frytet që ja ka sjell ai send, në rast se debitori kreditorit është i pandërgjegjshëm. Debitori që vonohet ka edhe rrezikun që ta humb sendin (sepse ai nuk lirohet nga detyrimi, në rastin e fuqisë madhore), si dhe debitori ka për detyrë t’ia shpërble shpërblejë jë kreditori kreditoritt dëmin që e pëson për shkak të vonesës. Shuarja e vonesës së debitorit

Vonesa e debitorit shuhet: 1. Kur debitori ofron përmbushjen e detyrimit të vet kryesor me detyrimet akcesore; 2. Kur kreditori e zgjatë afatin për përmbushjen e detyrimitvërejtjen të debitorit; tërheqë e vetdhe që ia ka paraqitur debitorit.

3. Kur kreditori e

 Von esa e kr  Vonesa kredi editor torit it Paraqet një rast të cenimit të detyrimev detyrimeve. e. Ekziston kur kreditori refuzon të marrë përmbushjen nga debitori, ose me sjelljen e vet e pengon përmbushjen e detyrimit.. Kreditori bën vonesë, nëse refuzon që të marrë sendin e dorëzuar, nuk e detyrimit dërgon mjetin transportues ose ambalazhi ambalazhin n për përgadi përgaditjen tjen emallit për transportim, ose e pengon përmbushjen e veprimi veprimitt të caktuar. Kushtet për vonesën e kreditorit Janë: 

1. Që debitori të refuzojë përmbushjen e detyrimit, dhe 2. Që kreditori ta refuzojë marrjen e përmbushjes. Pasojat e vonesës së kreditorit  

Vonesa e kreditorit nuk paraqet shuarjen e detyrës së debitorit, por e lehtëson pozitën e tij. Pasojat kryesore juridike të vonesës shprehen në shuarjen e

E Drejta e Detyrimeve

Page 56

 

vonesës së debitorit, rrezikun e shkatërrim shkatërrimit it eventual të sendit që e pëson kreditori sepse ai ësh është të faj fajtor tor pë përr vone vonesë, së, de detyri tyrimet met e k kredi reditori toritt për sh përb pë rbli limi min n e dë dëmi mitt debitorit, për pagimin e shpënzimeve të ruajtjes së sendit të debitorit, mundësia që debitori të kërkojë zgjidhjen e detyrimit që ekziston ndërmjet tyre, etj. Shuarja e vonesës së kreditorit  

Vonesa e kreditorit shuhet me: shuarjen e kërkesës, kur kreditori cakton afat të ri për përmbushje, dhe kur debitori e tërheq ofertën për përmbushjen e detyrimit. E drejta e ndaljes  - Me të drejtën e ndaljes nënkuptohet e drejta e kreditorit që ndonjë send Nocioni  të luajtshëm të debitorit që e ka në posedim të vet, e që i përket debitorit t’ia ndalë derisa të mos realizohet kërkesa e arritur e debitorit, pa marrë parasyshse nga cila marrëdhënie juridike buron kërkesa e tij (nga delikti apo nga marrëdhënie tjetër detyruese, etj.). E d drejta rejta e nd ndaljes aljes ka funksionin e mjetit ju juri ri di dik k për pë r realizimin e kërkesës së kreditorit nga s endi i debitorit. Kushtet për ekzistimin e së drejtës së ndaljes Janë:

1. Kërkesa e debitorit duhet të jetë arritur për ekzistim; 2. E drejta e ndaljes duhet të realizohet në kërkesat me para dhe ndaj sendit të caktuar. Efektet e së drejtës së ndaljes

E drejta e ndaljes është mjet juridik për realizimin e kërkesës së kreditorit.Është kreditorit.Është mjet dhunues, sepse kreditori nga ky send mund të inkasojë kërkesën e vet, dhe e shtyn debitorin për të e kzekutuar detyrimin detyrimin e vet. Kreditori në rast se nuk realizon kërkesën e vet deri në skadimin e afatit, mund të kërkojë nga gjykata për të nxjerrë nxje rrë ven vendim dimin in për shi shitjen tjen e sen sendit dit në më mënyrë nyrë p publi ublike, ke, sipas sipas çmi ç mimi mitt rrje rr jedh dhës ës kur sendi ka çmimin në panair apo në treg.

Kundërshtimi i veprimeve juridike të debitorit  Nocioni i padisë Pauliana - E drejta e kreditorit për kundërshtim është e drejtë e atillë me anë të veprime së cilës kreditori për ta mbrojtur kërkesën kërk esën e vet, mund ti kundërshtojë ato juridike të debitorit, me të cilat e ka zvogëluar pasurinë e vet në llogari të pasurisë së ndonjë personi të tretë. Qëllimi i kryesor i padisë pauliana është ta mbrojë interesin e kreditori kreditoritt duke kundërshtuar veprimet e debitorit të pandërgjegjshëm. Me ngritjen e padisë Pauliana kërkohet që veprimi  juridik i goditur goditur i debitorit debitorit,, të bëhet pa efekt v vetëm etëm ndaj kreditorit, kreditorit, dmth q që ë sendi që ka dalë nga pasuria e debitorit të kthehet në pasurinë e tij për pagimin e kreditorit.. Në këtë rast me kët padi nuk anulohet veprimi juridik i debitorit me kreditorit personin e tretë, por lihet jashtë fuqisë pa efekt dhe kjo vetëm ndaj kreditorit,psh, me padi pauliana kthehet sendi që debitori ia ka dhënë personit të tretë. Veprimet që mund të kundërshtohen me padinë pauliana

Çdo veprim juridik i bërë nga debitori me qëllim që të pakësojë pasurinë e tijnë dëm tëveprimet kreditorit, me kërkimin e tij mund deklarohet pavlefshëm. Këtutë bëjnë pjesë: veprim et faktike, punët juridi juridike ke dhetëlëshimet. Në iveprim veprimet et juridike debitorit bëjnë pjesë: veprimet antijuridike, punët juridike të simuluara, mosveprimet, lëshimet, marrëdhënia kont raktore, etj. Nuk mund të

E Drejta e Detyrimeve

Page 57

 

kundërshtohen punët juridike të cilat janë me karakter thjeshtë personal të lidhura ngushtë me personalitetin e debitorit, revokimi i dhuratës. Palët në kontest me rastin e parqitjes së padisë Pauliana

 Janë: kreditori, kreditori, debitori, dhe p personi ersoni i tretë.

1. Paditësi -  personi që ka tëdrejtë kundërshtimi në kontest, i cili paraqitet në padinë Pauliana, quhet kundërshtues dhe ai rëndom është paditës në kontest. Çdo kreditor ka tëdrejtë ti vërtetojë kundërshtimet juridike të debitorit me personat e tretë, portëduhet këtë shfrytëzuar mëtaparë të gjithadebitorin mjetet e për mbrojtjes së të të drejtave veta ti ndaj debitorit, dmth, kët ndjekur përmbushje, këtë marrë aktgjykimin aktgjykimin e plotëfuqishëm të prerë dhe që të mos këtë mundur të marrë atë që i përket nga pasuria e debitorit as me mjete të dhunës. Padinë Pauliana mund ta paraqesë kreditori, trashëgimtarët trashëgimtarët e tij dhe subjekti në të cilin ka ceduar kërkesën kreditori (cesionari), si dhe sukcesorët singularë. Kjo padi, si rregull ngritet nga kreditori i thjeshtë, sepse kreditori pengmarrës o se hipotekar e ka të siguruar kr kredinë edinë me pengun apo hipotekën, hipotekën, mirëpo nëse vlera e pengut apo e hipotekës nuk e mbulon kredinë, atëherë ka të drejtë tëparaqet këtë padi. 2. I padituri -  personi i tretë kundër të cilit paraqitet padia Pauliana në kontest quhet i kundërshtuari i sulmit, dhe ai rëndom është i padituri. Subjektët kundër të cilëve mund të bëhet kundërshtimi në marrëdhëni marrëdhënie e me kreditorin, janë persona të tretë, ose subjektë në të cilët debitori ka ceduar ndonjë porosi të vet. Rëndom ai është bashkëkontraktues i debitorit. Me sulmim synohet nga ajo që veprimi juridik të anulohet vetëm sa i përket marrëdhënies ndërmjet debitorit debitorit dhe atij personi të tretë, që kreditoritë mund ta realizojë kërkesën e vet ndaj debitorit. Kushtet për suksesin e padisë Pauliana

Kreditori do të këtë sukses s ukses ti kundërshtojë veprimet e caktuara juridike të debitorit nëse ka sukses të vërtetojë ekzistimin e tri kushteve: së pari, se m ekundërshtimin ek undërshtimin e veprimeve juridike të debitorit është dëmtuar; së dyti, s e debitori ka ndërmar ndërmarrë rë veprime juridik juridike e me qëllim që ta dëmtojë kreditorin; dhe së treti, se personi i tretë, i kundërshtuar i sulmit ka qenë i pandërgjegjshëm, pandërgjegjshëm, dmth, ka qenë i njohur me qëllimin e tillë të debitorit.

Dëmtimi i kreditorit Dëmtimi i kreditorit duhet të jetë me të vërtetë. Kreditori duhet të provojë se me veprimin juridik të debitorit është pakësuar sasia ose vlera e pasurisë së këtij në atë mënyrë që nga pasuaria e njohur nuk mund të realizojë kërkesën e tij. Çdo veprim juridik i ndërmarrë nga debitori me qëllim që të pakësojë pasurinë e tij në dëm të kreditorit, me kërkimin e këtij mund të deklarohet e pavlefshme, si edhe heqja dorë nga trashëgimia. Qëllimi i debitorit për ta dëmtuar kreditorin

Është kushti i dytë për tu paraqitur padia Pauliana. Debitori duhet të jetë i vetdijshëm se me veprimin e juridik pakësoht pasuria e tij dhe si pasojë dëmtohet e drejta e kreditorit, pasi që nuk ka mundësi të realizohet ngn pasuria që mbetet. Nuk mund të deklarohet i pavlefshëm tjetërsimi i një sendi të debitorit, debitorit, kur në pasurinë e tij ka sende të tjera që janë të mjaftueshme për realizimin e së drejtës së debitorit, si dhe nuk mund të deklarohet si i pavlefshëm pagimi pagimi që bën një debitor në dobi të njërit prej kreditorëve të tij,sepse mungon qëllimi për ta

E Drejta e Detyrimeve

Page 58

 

pakësuar pasurinë dhe për të dëmtuar kreditorët tjerë.Personi i tretë duhet të këtë dijeni për qëllimin e debitorit për ta dëmtuar kreditorin Është kushti i tretë për suksesin e padisë Pauliana që quhet edhe faj i personit të tretë, ose pandërgjegjshmëri pandërgjegjshmëri e personit të tretë. Për t’iu njohur kreditorit e drejta e kundërshtimit të veprimeve juridike të debitorit duhet të konkurrojë edhe dijenia e personit të tretë, me të cilin është kryer veprimi  juridik i debitorit debitorit mbi qëll qëllimin imin e debito debitorit, rit, por vetëm në ve veprimet primet jurid juridike ike me shpërblim. Për veprimet pa shpërblim, siç është dhurimi, konkurimi i dijenisë së personit të tretë nuk është nevojshëm. nëse personi tretë bashkëshort i debitorit ose ikushëri sipas Sipas gjakutLMD, i shkallës së parë iose nëështë vijë anësore apo të krushqisë deri në shkallën e katërt, supozohet se ka qenë i njohur me faktin se debitori ndërmerr veprimin për ti shkaktuar dëm kreditorit.

Efektet juridik juridike e të padisë Paulia Pauliana na Efekti themelor juridik i padisë Pauliana është që veprimi juridik juridik i debitorit të zhvlerësohet vetëm ndaj kreditorit dhe vetëm aqë sa do të nevojitej që të paguhet kreditori. Vepra juridike juridike nuk anulohet, ajo ngel e vlefshme, por efektet e saj suspendohen për të paguar kërkesën e kreditorit. Kjo padi ka efekt relativ. Efektet  juridike të padisë padisë Pauliana p pasqyrohen asqyrohen në: marrëdhëniet marrëdhëniet e kre kreditorit ditorit dhe per personit sonit të tretë, dhe marrëdhëniet e debitorit dhe personit të tretë. Marrëdhëniet e kreditorit dhe personit të tretë

Kundërshtari i goditjes është i detyruar ta kthejë në pasurinë e debitori debitoritt atë që e ka marrë prej tij që të paguhet kreditori për kërkesat e veta. Mirëpo, ai mund ta ndalë sendin, kurse kreditorit t’ia paguajë shumën e caktuar të parave për pagimin e borxhit. Si rregull, kundërshtari i sulmimit përgjig përgjigjet jet si posedues i pandërgjegjshëm, pandërgje gjshëm, dmth, përveç sendeve do ti kthejë edhe frytet.Trashëgimtari i kundërshtarit të sulmimit do të përgjigjet si posedues i pandërgjegjshëm, pandërgjegjshëm, nëse ka ditur ose ka qenë i detyruar të dijë për rrethanat,në të cilat paraardhësi i tij e ka fituar pasurinë e debitorit debitorit.. Marrëdhëniet e debitorit dhe të personit të tretë

Kur kreditori me sukses i ka kundërshtuar veprimet juridike juridike të debitorit,marrëdhëniet debitorit,m arrëdhëniet e debitorit dhe të personit të tretë rregullohen në mënyra të ndryshme, varësisht nga lloji dhe natyra e veprimit juridik në rastin konkret.Nëse i sulmit iajuridik ka dorëzuar kreditorit sendin, që e ka ka për realizuar ngai kundërshtuari debitori me veprimin të kundërshtuar, debitori de ty rë kompensimin sip sipas as rregullave të evikcionit. Nëse d debitori ebitori ia ka shitur personit të tretë sendin e sekuestruar, por ende nuk e ka dorëzuar, dhe për këtë arsye kreditori e kundërshton me padinë Pauliana, debitori do ti përgjigjet personit të tretë për mosekzistimin e detyrimit detyrimit kontraktor. Nëse i kundërshtuari i sulmit ia ka bërë pagesën kreditorit, por e ka mbajtur sendin, do të paraqitet subrogimi subrogimi personal. Këtu i kundërshtuari i sulmit paraqitet në vend të kreditorit dhe ka ndaj debitorit ato të drejta sikur para paraqitjes se padisë.

Afati i paraqitjes së padisë Pauliana Padia për kundërshtimin e veprimeve juridike të debitorit mund të paraqitet në afatin prej një viti për deponimet e debitorit me shpërblim, kurse në deponimet pa shpërblim afati është tre vjet. Këto afate janë prekluzive dhe për to nuk vlejnë

E Drejta e Detyrimeve

Page 59

 

dispozitat për afatet procedurale, e as për afatet e parashkrimit. Për këto afate gjykata kujdeset sipas detyrës zyrtare.

NDËRRIMI I SUBJEKTËVE NË MARRËDHËNIET E DE TYRIMEVE  Mund të bëhet si në anën e kreditorit, ashtu edhe të debitorit. Kur ndërrohet personaliteti i kreditorit në marrëdhëni marrëdhëniet et e detyrimi detyrimitt ekziston cedimi dhe bartja e kontratës, ndërsa kur ndërrohet debitori ekziston marrja e borxhit dhe dërgimi. NDËRRIMI I PERSONALITETIT TË KREDITORIT - BARTJA E KËRKESËSCEDIMI

 Cedimi - nocioni dhe kushtet e bartjes së kërkesës Me anë të cedimit bëhet ndërrimi i kreditorit, ku në vend të tij paraqitet kreditori i ri në bazë të marrëve marrëveshjes shjes mbi cedmin të lidhur mes kreditorit të vjetër (cedenti) dhe personit të tretë (kreditori i ri - cesionari), me anë të së cilës kërkesa ekzistuese i bartet atij subjekti, i cili bëhet kreditor në marrëdhënien e njëjtë të detyrimit.. Debitori këtu quhet cesus. detyrimit

Lënda e cedimit  Mund të jetë kërkesa e bartshme, e cila mund të jetë kërkesë parash,kërkesat që përbëhen nga dorëzimi i ndonjë sendi dhe kërkesat të cilat përbëhen nga bërja. Lënda e cedimit që bartet përfshin kërkesën kryesore, e me të edhe atë akcesore (kushti penal, kamata, pengu, hipoteka, etj).Ekzistojnë disa kërkesa, të cilat sipas natyrës janë thjeshtë personale dhe nuk mund të cedohen (e drejta e mbajtjes, e ushqimit, etj.), si dhe ato kërkesa për të cilat kreditori dhe debitori janë marrë vesh që të mos cedohen, kurse disa kërkesa nuk mund të cedohen sepse janë të ndaluara me ligj, etj. Baza e cedimit  Cedimi krijohet në bazë të kontratës, testamentit, sipas ligjit,me vendim gjyqësor. Baza e cedimit mund të jetë pagimi i borxhit të cedentit, cesionarit ose kreditimi i cesionarit nga ana e cedentit, dhe qëllimi i bëmirësisë së cedentit nga cesionari. Bartja e kërkesave mund të bëhet në bazë të ligjit,psh, dorëzani e paguan borxhin në vendmund të debitori debitorit t kryesor, kërkesa i kalonnë dorëzanit. Cedimi të bëhet me vendim gjyqësor proceduren e përmbarimit,d përmbarimit,duke uke sekuestruar kërkesën e debitorit ndaj personit të tretë dhe duke e bartur nga kreditori të debitori.

Kushtet e cedimit janë: 1. Duhet të lidhet kontrata ndërmjet kreditorit kreditorit të vjetër dhe atij të ri (cedentit dhe cesionarit); 2. Për këtë kontratë të njoftohet debitori (cesusi ); 3. Kërkesa duhet të jetë e bartshme (me para ose bërje, por jo mosbërje). Efektet e cedimit  Shprehen në marrëdhëniet marrëdhëniet në mes cedentit dhe cesusit; cesionarit dhe cesusit; dhe cedentit dhe cesionarit. Marrdhëniet e kreditorit të vjetër dhe atij të ri (cedentit dhe cesusit)

Cilësinë e kreditorit të vjetër e merr kreditori i ri, debitori njoftohet për cedimin e bërë dhe ai nuk është më i detyruar t’ia përmbushë detyrim detyrimin in e vet kreditorit të vjetër, por këtë ia bën kreditori kreditoritt të ri.

E Drejta e Detyrimeve

Page 60

 

Marrëdhëniet e kreditorit të ri dhe debitorit (cesionarit dhe cesusit)

 Në cedimin e bërë cesionari i fiton të gjitha të drejta që i ka pasur cedenti ndaj debitorit. Debitori ka të drejta dhe detyra të njëjta ndaj cesionarit ashtusi i ka pasur ndaj cedentit. Pozita juridike e debitorit nuk ndryshohet përshkak të kalimit të kërkesës. Debitori ka të drejtë t’ia paraqesë kreditor kreditorit it të rikundërshtimet rikundërshtimet objektiv obje ktive e dhe subje subjektiv ktive, e, psh, psh, kund kundërsht ërshtim im për për komp kompensi ensim,pë m,përr mo moss ek zeku ze kuti timi min n e kontratës, për parashkrim, etj. Marrëdhëniet e kreditorit të vjetër dhe atij të ri (cedentit dhe cesionarit)

Kjo marrëdhënie krijohet sipas bazës së kontratës së shitjes, dhuratës, huasë.Sipas llojit të kontratës caktohet marrëdhënia ndërmjet cedentit dhe cesionarit. Nëse kërkesa është ceduar me shpërblim, atëherë cedenti merr pozitën e shitësit, kurse cesionari pozitën e blerësit. Nëse cedimi është bërë pa pagesë, atëherë cedenti është dhuratë dhënës, e cesionari dhuratëmarrës. dhuratëmarrës.

Rastet e veçanta të cedimit  Janë: cedimi fiducar, blankocedimi, cedimi pa njoftim, cedimi i letrave të prurësit, cedimi gjyqësor dhe ai ligjor. Blankocedimi (cesio)

Këtu cedenti nuk e cek cesionarin (kujt i bën cedimin), andaj edhe cesionari cesionari këtu është i caktueshëm dhe është e dukshme se cila kërkesë po cedohet. Cedimi fiducar (pactum fiducia)

Këtu cedenti ia cedon kërkesën tjetrit si fiducarit të vet, dmth, subjektit në tëcilin ka besim. Janë tri raste të këtij cedimi: cedimi në vend të përmbushjes;cedimi për inkasim; dhe cedimi për sigurim. Cedimi pa njoftim

 Çdo kreditor mund t’ia bart kërkesën e vet me anë të kontratës personit të tretë pa e njoftuar debitorin. Në këtë rast debitori ende është borxhli i kreditorit kreditorit të vjetër dhe vetëm atij duhet t’ia bëj pagimin e borxhit. Cedimi i letrave me vlerë të prurësit   Në letrat me vlerë kërkesa lidhet me vet letrën, ashtu që me dorëzimin e letrës me vlerë të prurësit bartet edhe kërkesa e shënuar në të. Në letrat me vlerë me emër duhet të dorëzohet letra dhe shënimi i kreditorit të ri. Në këtë rast bëhet shënimi i veçantë legis) me anë të indosimit. Cedimi ligj or (cesio Kur dorëzani e përmbush detyrimin në vend të debitorit kryesor, ai vjen në vend të kreditorit,, kur pronari i sendit të dhënë peng paguan në vend të debitorit, ai vjen kreditorit në vend të kreditori kreditoritt të vjetër ashtu që kërkon kërkesën nga debitori kryesor. Cedimi gjyqësor   Bëhet me vendim gjyqësor, pavarësisht nga vullneti i bartësit të kërkesës.Kështu ndodh kur para gjykatës kontestimore ndahet pasuria etrashëgimtar etrashëgimtarëve. ëve.

Bartja e kontratës Nocioni

Është kur ceduesi në kontraten e dyanshme detyruese ia bartë personit të tretë,marrë tretë,marrësit, sit, tëi drejtat detyrat e veta i përkasin nga kontratë, marrësi (personi tretë) edhe pranon këtë, dukeqë u bërë titullar i tëkjo drejtave dhekurse detyrave të bartësit si palë kontraktuese në vend të tij. Bartja e kontrates bëhet në bazë të ligjit (në rastet e sukcesionit universal ligjor, psh, kur vdes ndonjë palë

E Drejta e Detyrimeve

Page 61

 

kontraktuese, në vend të tij vjen trashëgimtari universal nëse nuk është fjala për kontrate intuita personae); dhe të kontratës. Kushtet për bartjen e kontratës

 Janë: duhet të lidhet kontrate e dyanshme; pala tjetër kontraktuese duhet të jap pëlqimin që në vend të bashkëkontraktuesit bashkëkontraktuesit të vijë personi i tretë, të cilit i është bartur kontrata; të drejtat dhe detyrat që barten duhet të jenë të bartshme ( jo  jo intuita personae); duhet të ekzistojë marrëveshja e bartësit dhe e personit të tretë për bartjen e kontrates; dhe pëlqimi për bartjen e kontrates duhet të bëhet në formënjuridike e paraparë ligji ligjit. t. së kontrates Efektet tësipas bartjes Shprehen në të drejtat dhe detyrat e marrësit dhe të bartësit të kontrates. Marrësi kalon në vend të bartësit, dhe vazhdojnë marrëdhëniet ndërmjet tyre. Marrësi bëhet palë kontraktuese ndaj palës tjetër në kontratën e parë. Marrësi ka të drejtë të kërkojë përmbushjen e kontratës, zgjidhjen e saj dhe shpërblimin e dëmit. Në rastin kur bartësi ia bart të drejtat dhe detyrat e veta personit të tretë - marrësit, ai nuk është më palë kontraktuese ndaj palës tjetër, tani pala tjetër ka të drejtë të kërkojë nga marrësi përmbushjen e detyrimit të vet,ashtu siç mban detyrën për ta përmbushur detyrimin e vet.

NDËRRIMI I DEBITORIT  Marrja e borxhit (aceptilatio) Nocioni -   Është ndërrimi i subjektit pasiv në detyrim, është ndërrimi ku në vend të debitorit të vjetër, vjen ai i ri në marrëdhënien endërrim njëjtë itëi debitorit, detyrimit,me detyrimit ,me pëlqimin e kreditorit. Si bazë e marrjes se borxhit mund të jetë përmbushja e ndonjë detyrimi detyrimi të marrësit të borxhit ndaj debitorit të vjetër,os vjetër,ose e marrja e borxhit me shpërblim apo mund të jetë si bazë e dhurata. Kushtet e marrjes së borxhit 

 Janë: duhet të lidhet kontrate ndërmjet debitorit të vjetër dhe marrësit të borxhit; kreditori duhet të jepë pëlqimin për këtë; dhe borxhi që bartët duhet të jetë i bartshëm. Efektet e marrjes së  Shprehen: borxhit  Shprehen: 1. Në marrëdhëniet e debitorit të vjetër dhe kreditori kreditoritt (debitori i vjetër lirohet nga detyrimi ndaj kreditorit të vet); 2. Në marrëdhëniet e debitorit të ri dhe kreditorit (debitori i ri i ka borxh kreditorit të gjitha ato që i ka pasur borxh debitorit i vjetër); dhe 3. Në marrëdhëniet e debitorit të vjetër dhe debitorit të ri (debitori i ri vjen në vend të debitorit të vjetër (i cili lirohet nga detyrimi ndaj kreditorit)).

Hyrja në borxh (intercesio cumullativa) dhe marrja e përmbushjes  Hyrja në borxh është kur personi i tretë detyrohet ndaj kreditorit kreditorit se do t’ia përmbushë detyrimin detyrimin që debitori ka ndaj tij. Këtu i treti dhe kreditori lidhin kontrate, ku i treti merr detyrimin ta përmbushë detyrimin që debitori ka ndaj kreditorit,, pa pëlqimin e debitorit. Kurse marrja e përmbushjes është kur bëhet me kreditorit anë të kontrates ndërmjet debitorit debitorit dhe ndonjë personi të tretë me të cilin ky detyrohe dety rohett ndaj d debit ebitorit orit që që të për përmbush mbushë ë dety detyrimi rimin n e vet ndaj ndaj kre di dito to ri ritt të ti tij, j, psh, me përmbushjen e detyrimit të blerësit nga kontrata me shitjen me pagesë në rata. Dërgimi (Asignatio)

E Drejta e Detyrimeve

Page 62

 

Nocioni -   Me anë të asignacionit në marrëdhëniet e detyrimeve bëhet ndërrimi i

debitorit. Asignacioni paraqet deklaraten deklaraten e një subjekti (asignanti - debitori i vjetër), me të cilën dërgon dhe autorizon personin tjetër (asignatin - debitori iri), që në llogari të asignantit, t’ia përmbushë prestimin e caktuar personit të tretë ( asignatarit kreditori). Lëndë e asignacionit mund të jenë paratë, letrat me vlerë (çeku, kambiali, etj.). Asignacioni mund të këtë baza të ndryshme të krijimit, sepse në një rast asignanti dëshiron ti sjellë dobi asignatarit, ose dëshiron të kreditojë, apo të paguajë ndonjë borxh të vetin. Asignacioni është mjet kredie, sepse me anë të tij asignanti mund ti sigurojë hua asignatarit ose për vete në barrë të asignatit. Asignacioni është mjet i pagimit të tërthortë,sepse në një pagesë mund të shuhen dy marrëdhënie detyrimi. Kushtet e asignacionit 

 Që të ekzistojë asignacioni duhet të plotësohen këto kushte: të ndërrohet ose ndryshohet marrëdhënia e detyrimit; të ndërrohet debitori i marrëdhënies së detyrimit;; të bëhet subrogimi personal i detyrimit; dhe kërkesa që bartet të jetë e detyrimit bartshme. Efektet e asignacionit Shprehen: 1.Me marrëdhëniet ndërmjet dërguesit dhe të dërguarit (as ignantit dheasignatit); 2. Me marrëdhëniet e dërguesit dhe marrësit të dërgimit (asignantit (asignantit dheasignatarit); 3. Me marrëdhëniet e marrësit të dërgimit dhe të dërguarit (asignatarit dheasignatit).  Janë: Llojet kryesore të asignacionit  Janë: 1. Asignacioni i plotë - paraqitet kur për të japin pëlqimin asignati, asignatari,dhe asignanti; 2. Asignacioni jo i plotë - paraqitet kur për këtë nuk ka pëlqim nga të gjithë subjektet në asignacion; 3. Asignacioni titullar - paraqi paraqitet tet kur asignanti e dërgon asignatin për ti paguar diçka asignatarit aqë sa asignati është i detyruar për t’ia paguarasignantit; 4. Asignacioni abstrakt - shprehet në faktin së marrëdhëniet marrëdhëni midispara asignatit dhe dh e të asignatarit janë marrëdhënie abstrakte, sepse midisett yre, pranimit asignacionit, nuk ka ekzistuar marrëdhënia e pavarur sipas ndonjë baze juridike, por marrëdhënia e tyre është krijuar në çastin kur kanë dhënë pëlqimin për asignacion; 5. Asig siganc ancioni ioni në fo formë rmë të letrë letrës s së p prurë rurësit sit - paraqitet në marrëdhëniet të cilat me dërgim me shkrim shkaktohen ndërmjet asignatarit dhe asignatit ku krijohen midis secilit posedues të letrës dhe subjektit që e ka bartur letrën; 6. Asigna signacioni cioni në fformë ormë të letrë letrës s sipas urdhërit - është lloj i asignacionit në të cilin dërgimi me shkrim që është me para, letër me vlerë o se send I zëvendësueshëm, mund të jepet me dispozitë “sipas urdhërit” nëse asignanti është subjekt që merret me veprimta veprimtarinë rinë ekonomike dhe nëse ajo që duhet të përmbushë hyn në suazat e asaj veprimtarie.

SHUARJA E MARRDHËNIEVE TË DETYRIMIT

E Drejta e Detyrimeve

Page 63

 

 Marrëdhëniet e detyrimit krijohen për të krijuar efekte të caktuara juridike juridike dhe pas realizim real izimit it të që qëllim llimit, it, shuhe shuhen. n. Janë dy dy mënyra mënyra të sh shuarj uarjes es se marrë mar rëdh dhën ënie ieve ve të detyrimeve: 1.M ëny ënyra ra vul vullne lne tar tare e ( përm bus bushja hja,, k ompe nsi mi, mi,fa falj lja a e borx borxhi hit, t, përt përtri rirj rja, a, konfondimi, dhe skadimi i kohës); dhe 2. Mënyra kundër vullnetit (pamundësia e përmbushjes, vdekja, parashkrimi, dhe sipas urdhërit të ligjit).

MËNYRAT VULLNETARE TË SHUARJES SË DETYRIMEVE Shuarja e detyrimeve me përmbushje (ekzekutimi, pagesa) Shuarja e detyrimit me anë të përmbushjes është mënyra më e natyrshme e realizimitt të prestimi realizimi prestimitt nga ana e debitorit. Kur ekzekutimi bëhet në mënyrën e duhur dhe në afatin e caktuar, atëherë është arritur qëllimi i detyrimi detyrimit,kreditori t,kreditori e ka realizuar të drejtën e tij dhe detyrimi pushon se ekzistuari- shuhet. Përmbushja e detyri detyrimit mit e ka k kupti uptimine mine pag pagesës esës o ose se të ekz ekzekuti ekutimit. mit.Pë Përm rmbu bush sh je e dety de tyri rimi mitt dmth, realizim i prestimit që është objekt i marrëdhënies së detyrimit. Që të shuhet detyrimi me anë të pagesës duhet të përmbushën këto kushte: 1. Që debitori të këtë ndërmarrë veprime të caktuara me qëllim që të bëhet përmbushja e detyrimit dhe të lirohet nga detyrimi; 2. Që veprimin ta këtë përmbushur personalisht debitor debitorii ose personi i autorizuar i tij; 3. Që pagesa të jetë përmbushur ose ekzekutuar për kreditorin ose personin eautorizuar të tij; dhe 4. Që veprimi të jetë ekzekutuar në mënyrë të rregullt në pikëpamj pikëpamje e të kohës,mënyrës dhe vendit. Subjektët e pagesës

 Janë: subjekti që e paguan borxhin e që është debitori në marrëdhënien marrëdhënien e detyrimit dhe subjekti të cilit i bëhet pagesa që është kreditor nëmarrëdhënien e detyrimit. Subjekti që ekzekuton  pagesën

Ky subjekt quhet pagues. Pagesën e kryen debitori personalisht ose nëpërmjet përfaqësuesit të vet. Debitori duhet të këtë aftësi të plotë punuese,si rregull personi i paaftë për punë nuk mund të përmbushë detyrimin e vet,por ka raste kur edhe debi debitori tori me p paaft aaftësi ësi është punues punuese mun mund d të përm përmbushë bushë dety de tyri min n e afati ve vett po arritur përqë se ekzistimi i detyrimit iepadyshimtë dhe nëse karimi përmbushjen e tij. Në detyrime detyrimett intuita personae debitori duhet personalisht të bëjë pagesën. Përveç debitorit pagesën mund ta bëje dhe ndonjë subjekt tjetër në vend të tij nëse ka interes juridik për ekzekutimin e detyrimit, e këta janë: dorëzani, pronari i sendit të luajtshëm të dhënë peng, ose sendit të paluajtshëm në formë të hipotekës dhe kundërshtari i përzierjes përzierjes në padinë Pauliana. Kreditori Kreditori është i detyruar që tamarrë pagesën nga këta subjektë që kanë ndonjë interes  juridik për përmbushjen përmbushjen e det detyrimit yrimit madje madje edhe kur deb debitori itori kundërshton at atë ë përmbushje. Nëse kreditori refuzon marrjen e pagesës nga këta subjektë,konsiderohet subjektë,konsid erohet se e ka refuzuar mallin nga vet debitori dhe do të krijohet vonesa e kreditorit. Pagesën mund ta bëj edhe personi i tretë që nuk ka ndonjë interes për përmbushjen e detyrimit, me ç’rast kreditori është i detyruar të pranojë atë nga personi i tretë nëse pajtohet më atë të debitorit. Pagesa me subrogim Nëse personi i tretë e bën pagesën dhe e zë vendin e kreditorit të paguar,ekziston paguar,ekziston

E Drejta e Detyrimeve

Page 64

 

rasti i pagimit me subrogim (ndërrim). Subrogimi e ka domethënien e ndërrimit, dhe mund të jetë i dyllojshëm: real dhe personal. Subrogimi personal - paraqet ndërrimin e personalitetit të kreditorit. Kjo ndodh kur dorëzani e ekzekuton detyrimin dhe ai vjen në vend të kreditorit kreditorit,, kurse pozita e debitorit fare nuk ndryshohet. Kur personi i tretë e paguan borxhin për debitorin dhe e zë vendin e kreditorit, krijohet ndërrimi personal. Borxhi shuhet ndaj kreditorit të vjetër, por ndaj debitorit debitorit ngel i njëjtë, por tani ndaj paguesit, i cili si kreditor i ri ka të drejtë të kërkojë nga debitori pagimin e borxhit. Subrogimi real - paraqitet kur ndërrohet lënda, sendet e pagesës.Pagimi me

subrogim mund të krijohet në dy mënyra: sipas urdhërit të ligjit dhe me vullnetin e paguesit. Subrogimi ligjor - krijohet në bazë të dispozitave ligjore. Paraqitet kur dorëzani, pronari i sendit peng ose kundërshtari në padinë Pauliana kryen pagesën sipas vet ligjit. Kërkesa e paguar kalon të ata dhe debitori tani ua ka borxh pagesën atyre. Subrogimi kontraktor - krijohet me lidhjen e kontratës ndërmjet kreditorit dhe paguesit të të detyrimit. Për vlefshmërinë e kësaj kontrate nuk është i domosdoshëm pëlqimi i kreditorit,sepse kreditorit,sepse pozita e tij nuk ndryshon në rastin e lidhjes se kontratës për subrogim ndërmjet kreditorit dhe paguesit, si dhe ndërmjet debitorit dhe paguesit, të drejtat e kreditorit kalojnë mbi paguesin në çastin e pagesës. Subrogimi me rastin e përmbushjes së pjesshmë -  të kreditorit mbi paguesin kalojnë të drejtat akcesore me të cilat sigurohet përmbushja e kësaj kërkese, vetëm nëse nuk janë të nevojshme për përmbushjen e pjesës së ngelur të kërkesës së kreditorit. kreditorit. Subjekti të cilit i bëhet pagesa Pagesa i bëhet kreditorit ose të autorizuarit autorizuarit të tij. Për të marrë pagesën të plotëfuqishme, kreditori kreditori duhet të këtë aftësi të plotë punuese. Nëse debitori ia ka ekzekutuar pagesën pagesën kredi kreditorit, torit, i cili nuk e ka aft aftësinë ësinë e plotë punuese,m punuese,mun un d të  je t ë i de ty ruar ru ar t’ia t’ ia pa gu guaj aj ë e dh dhe e nj ë he rë pa page gess ën me kë rk rkes es ën e përfaqësuesit të kujdestarit të kreditorit, dhe nëse ndodh që kreditori të jetë krejtësisht i paaftë për punë dhe ka shpenzuar sendin e marrë. Pagesa në këto raste mund ti bëhet edhe personit të tretë: 1. Nëse debitori dhe kreditori merren vesh ashtu, psh, banka nga e cila ka marrë hua kreditori; 2. Nëse është caktuar sipas ligjit; 3. caktuar nga me vendim gjyqësor; 4. Nëse Nëse është është caktuar vetë kreditori, psh, me asignacion; 5. Nëse personi i tretë është cedenti kurse debitori nuk është i njoftuar për cedimin; 6. Nëse kreditori më vonë e paraqet pagimin për personin e tretë.

Deponimi i borxhit  Debitori ka mundësi që në mënyrë të plotëfuqishme ta bëj pagesën në gjykatë dhe të konsiderohet sikurse t’ia kishte bërë vetë kreditorit. Për tu bërë deponimi i borxhit duhet të plotësohen këto kushte: 1. Kreditori duhet të jetë në vonesë me marrjen e borxhit; 2. Kur nuk dihet se ku është kreditori; 3. Kur kreditori është i panjohur; 4. është me paaftësi për tëlehtë vepruar dhe nuk e kaepërfaqësuesin e vet; 5. Kur Kur kreditori është sendi i luajtshëm, që ruhet (paratë, sendet çmueshme, etj.); 6. Për deponimin e bërë debitori duhet ta njoftojë kreditorin nëse di për të ose vendbanimin vendbanimi n e tij. Përveç deponimit të rregullt në gjykatë, ekziston

E Drejta e Detyrimeve

Page 65

 

edhe deponimi duke ia dhënë sendin objektit tjetër, e ky quhet deponim me ndërmjetësim - sekuestrim.Këtu hyjnë rastet e deponimit të sendit të huaj në ruajtje, psh, drithërat,m drithërat,material aterial ndërtimor, etj. Ruajtësin - sekuestrin duhet ta caktojë gjykata me kërkesë të debitorit, i cili ruajtjen e bën në llogari dhe me shpënzime të debitorit.

Lënda e pagesës Është ajo të cilën debitori ia ka borxh kreditorit. Lënda e pagesës përbëhet nga ekzekutimi i asaj që përfshin përmbajtjen e detyrimit. Lënda e pagesës mund të përbëhet nga dorëzimi i një sendi, kryerja e një pune, veprimi icaktuar, dhënia e sasisë së caktuar të parave, nga mosveprimi ose pësimi. Zëvendësimi i  përmbushjes (datio in solutum) Paraqitet kur debitori dhe kreditori merren vesh që në vend të lëndës së borxhit, debitori t’ia dorëzojë lëndën tjetër, psh, për veturë jep shumën e parave për vlerë të njëjtë. Me zëvendësim zëvendësimin in e përmbushjes bëhet ndërrimi I marrëdhënies ekzistuese të detyrimit, ku ndërrohet lënda e dhënies, por lënda e detyrimit ngel e njëjtë. Dhënia për përmbushje (datio pro solvendo) Është kur debitori i dorëzon kreditorit ndonjë send ose i cedon kërkesën me qëllim që kreditori atë send shesë e të tepric marrëën kërkesën, ashtu që ngadebi ajo torit. që ka Detyra fituar ta realizojë kërk kërkesën esën përtavete, kurse tepricën eventuale t’ia kthejë debitorit. shuhet pas inkasimit të debitorit nga shuma e mbetur. Dhënia për përmbushje ekziston, kur debitori ia dorëzon kreditorit kreditorit veturën e vet që ta shesë dhe që me shumën e marrë ta realizojë kërkesën e vet, kurse pjesën e mbetur të çmimit t’ia kthejë debitorit. Në këtë rast kreditori merr pozitën e të autorizuarit.

Koha e pagesës  Afat i pagesës është intervali kohor brenda të cilit duhet të përmbushet detyrimi. Afatin e pagesës e caktojnë kreditori dhe debitori me marrëveshjen e tyr tyre. Ky afat quhet i kontraktuar. Koha e pagesës mund të jetë e caktuar nëmënyrë absolute (kur është e fiksuar kalendarisht, kalendarisht, psh, 1 maj 2007, apo fundi i muajit maj); dhe në mënyrë relative (nëse lidhet me ndonjë ngjarje të caktuar, psh, tre muaj pas martesës së kreditori kreditorit, t, etj.). Nëse kreditori dhe debitori nuk e kanë caktuar kohën e pagesës, këtë e bën ligji, psh, detyra e ushqimit, mbajtjes, paguhet pagu het ssukce ukcesivis sivisht ht në fill fillim im të çdo m muaji uaji.. Në ato rastekur rastekur kur ku r nuk nu k ësht ës htë ëi caktuar afati me anë të kontratës apo të ligjit, kurse qëllimi i punës, natyra e detyrës dhe rrethanat tjera nuk kërkojnë ndonjë afat për përmbushje, kreditori mund të kërkojë menjëherë përmbushjen e detyrës,kurse debitori nga ana e vet mund të kërkojë nga kreditori që ta marrë menjëherë pagesën. Kur kreditori ia tërheq vërejtjen debitorit që të bëj pagesën, ai është i detyruar ta bëj këtë menjëherë, ashtu siç është i detyruar kreditori ta marrë pagesën kur debitori ia ofron këtë. Përmbushja e detyrimit mund të bëhet para afatit të përmbushjes nëse plotësohen këto kushte: 1. caktuar 2. Afati Afati ii përmbushjes përmbushjes duhet duhet të të jetë jetë inë llogarinë të kontratë; debitorit; dhe 3. Debitori duhet të këtë të drejtë të mos e shfrytëzojë kët veprim në pak kohë.

E Drejta e Detyrimeve

Page 66

 

 Ven di i pa  Vendi page gesë sës s Detyrimi duhet të përmbushet në vendin ku është caktuar sipas marrëveshjes së kreditorit dhe debitorit, ose sipas ligjit. Kur vendi i përmbushjes nuk është caktuar me punë juridike e as me ligj, ai caktohet në bazë të qëllimit të detyrimit, natyrës së detyrës dhe në bazë të rrethanave tjera. Sipas natyrës së detyrimit, vendi i përmbushjes caktohet në këtë mënyrë: nëse sendi është i paluajtshëm, vendi i përmbushjes është ku ndodhet sendi i tillë - locus reisite, kurse kur është sendi i luajtshëm, vendi ku është lidhur kontrata. Detyrime Detyrimett me para përmbushen në vendin në virman, të cilin kreditori e ka apo vendqëndrimin. Nëse bëhet me detyrimet mevendbanimin para bëhen në selinë e organizatës tekpagesa e cila janë mjetet në para tëkreditorit.

 Vër tetimi  Vërtet imi i pages pa gesës ës Kur debitori i bën pagesën, ai lirohet nga detyrimi. Ai ka të drejtë të kërkojë që kreditori për këtë të lëshojë deftesë me shkrim për marrjen e prestimit të debitorit, e cila shërben si provë për debitorin ndaj personave të tretë ose ndaj gjykatës. Kur debitori e ka në duarë të veta deftesën për borxhin,ekziston supozimi relativ se është kryer pagesa. Nëse është lëshuar dëftesa për borxhin kryesor, supozohet se  janë paguar kamatat, kamatat, shpenzimet shpenzimet gjyqë gjyqësore, sore, nëse ka pasur.  Llogaritja e përmbushjes (imputacioni) 

Çështja e efektit të pagesës ndërlik ndërlikohet ohet kur ndërmjet kreditoritedhe debitoritme katë më shumë marrëdhënie detyrimi dhe debitori e kreyn pagesën pjesëshme cilën nuk i ka plotësuar të gjitha detyrat e veta. Në këtë rast shtrohet çështja e llogaritjes së pagesës së kryer që bëhet me marrëveshjen e kreditorit dhe debitorit. Nëse nuk ekziston marrëveshja, zbatohen këtorregulla: 1. Nëse nuk ekziston deklarata e debitorit për llogarit llogaritjen jen e përmbushjes, sëpari përmbushën kërkesat e arritura sipas radhës për përmbushje; 2. Nëse njëkohësisht arrijnë më shumë detyra, së pari përmbushen detyrimet më pak të siguruara, e kur të gjitha sigurohen njësoj, së pari përmbushen ato që janë barrë më e madhe për debitorin; 3. Nëse detyrimet janë të barabarta barabarta në të gjitha aspektet, përmbushen sipas radhës që janë krijuar, e nëse njëkohësisht janë krijuar, atëherë ajo që është dhënë në emër të përmbushejs radhite radhitett në të gjitha detyrimet proporcionali proporcionalisht sht me shumën e tyre.

SHUARJA E DETYRIMIT ME KOMPENSIM Nocioni  - Kompensimi është një mënyrë e shuarjes së dy detyrimeve reci re cipr prok ok e dh dhe e të njël njëllojta lojta gjer në shu shumën mën e dety detyrim rimit it më të të vogël. vogël. Kom Kompens pensimi imi paraqitet në rastet kur debitori bëhet kreditor i kreditorit të tij. Kur dy subjekte bëhen reciprokisht edhe kreditor edhe debitor, borxhet shuhen në tërësi nëse janë të vlerës së njëjtë, përkatësisht deri të vlera e më të voglit prej tyre nëse janë të vlerave të ndryshme. Në kompensim marrin pjesë së paku dy subjekte: ai qërealizon kompensimin kompensimin dhe ai me të cilin realizohet kompensim kompensimi. i. Kushtet kompensimit  Janë: që tëe ekzistojnë kërkesat reciproke, të njëllojshme, likuide (të vërteta),dhe të arritura.  Janë: Rastet në të cilat nuk mund të bëhet kompensimi  Janë:

E Drejta e Detyrimeve

Page 67

 

1. Kur kreditori dhe debitori merren vesh për disa kërkesa të cilat nuk mund të kompensohen; 2. Kërkesat që për lëndë të detyrimit kanë aso sendesh të cilat nuk mund të kompensohen; 3. Kërkesat e sendeve të cilat i janë dhënë debitorit debitorit për ruajtje ruajtje ose shërbim,ose shërbim,os e që i ka ndaluar debitori në mënyrë të padrejtë; 4. Kërkesat që rrjedhin nga shkaktimi s hkaktimi doloziv i dëmit; 5. Kërkesat e shpërblimit të dëmit të shkaktuar me dëmtimin e shëndetit ose me shkaktimin e vdekjes; 6. Kërkesa që rrjedh nga detyrimi ligjor për mbajtje.

Mënyrat e kompensimit  Janë: me vullnetin e palëve (kompensimi kontraktor), në bazë të ligjit, dhe në bazë të vendimit gjyqësor. Kompensimi kontraktor Është kur debitori dhe kreditori lidhin kontratë me të cilën merren vesh për kompensimin e kërkesave të tyre reciproke. Në atë rast ata i vërtetojnë edhe ed he kusht kushtet et e rr rrafshi afshimit. mit. Kompen Kompensimi simi ligjor Është ai kompensim në situata kur kompensimi bëhet automatikisht në atë mënyrë kur dy kërkesa që gjenden njëra ndaj tjetrës i plotësojnë kushtet e parapara ligjore për kompensim. Ky kompensim kons iderohet si mjet dhune pë përr inkasimin e borxhit, dhe bëhet pa njohurinë e kreditorit dhe të debitorit. Kompensimi gjyqësor

Është kur në kontest para gjykatës i padituri, që nuk e mohon borxhin ndaj kreditorit, thekson s e edhe ai ka kërkesë të caktuar ndaj paditësit, duke paraqitur kundërshtimin për kompensim i c ili është me karakter proceduralo- juridik. Rrafshimi i kërkesave në këtë rast bëhet në bazë të vendimit gjyqësor.

Efek ti i komp Efekti kompensi ensimit mit Shprehet në shuarjen e detyrimeve ekzistuese në mes debitorit dhe kreditorit ,ashtu që kërkesat reciproke të tyre të shuhen nëse janë në vëllim të njëjtë. Nëse nuk janë me vëllim të njëjtë, bëhet shuarja e kërkesës më të vogël,kurse më e madhja zvogëlohet atë pjesë sa ka qenë kërkesa më e vogël dhe do të mbetet në atë pjesë, e cila për e tejkalon kërkesën e shuar. Kërkesa nuk mund të bëhet në dëm të personave të tretë. Me kompensimin e kërkesës kryesore shuhet edhe ajo akcesore (pengu, dorëzania dorëzania,, hipoteka, etj.).

SHUARJA E DETYRIMEVE ME FALJEN E BORXHIT  Nocion i i falje s së borxhi t Falja e borxhit është mënyrë vullnetare e shuarjes së detyrimeve në bazë të deklaratës së kreditorit me të cilën deklaron se nuk ka për të kërkuar kurrfarë pagese nga debitori. Për faljen e borxhit është e domosdoshme deklarata mbi pëlqimin e debitorit dhe të kreditorit. Nëse nuk ekziston pëlqimi i debitorit, deklarata e kreditorit nuk paraqet faljene borxhit por premtimin e njëanshëm të kreditoritmund dhënëtëdebitorit debitori se prej tijme nukshkrim, ka përdrejtpërdrejtë të kërkuar pagimin e kërkesës. Kontrata lidhet tgojarisht, drejtpër drejtë ose nëpërmjet gjykatës.

E Drejta e Detyrimeve

Page 68

 

Lloj et e fa Llojet falje ljes s së bo borxhi rxhitt Klasifikohen sipas kritereve të caktuara, siç janë: pjesëmarrja e një apo mëshumë kreditorëve kreditorëv e në faljen e borxhit (falje individuale ose kolektive), dhe vëllimi i borxhit (falje e plotë ose e pjesëshme). Efek ti i falje Efekti fa ljes s së bo borxhi rxhitt Shprehet në shuarjen e kërkesës. Në rast të faljes së plotë të borxjit, kërkesa shuhet në tërësi, si ajo kryesore, ashtu edhe ajo akcesore. Me faljen e pjesëshme, kërkesat akce sore shuhen nëtëatë masë, në të cilëntë është borxhi. Me faljen kryesore e borxhitdhe nuk akcesore mund të cenohen drejtat e personave tretëfalur (e drejta e gëzimit të fryteve të kërkesës nga e cila ka hequr dorë kreditori, e drejta e pengut, etj.).

SHUARJA E DETYRIMEVE ME PËRTËRIRJE (NOVATIO)   Nocioni i përtërirjes Përtërirja (novatio) është mënyrë e shuarjes vullnetare të detyrimit, dhe bëhet në atë mënyrë që kreditori dhe debitori merren vesh që detyrimin ekzistues të plotëfuqishëm ta zëvendësojnë me tjetrin, i cili dallohet nga i vjetri për nga lënda ose për nga baza. Përtërirjen Përtërirje n duhet kuptuar në mënyrë të dyfishtë: ajo paraqet mënyrën e shuarjes së detyrimit të vjetër dhe do të thotë edhe krijim i detyrimit të ri. Përtërirja konsiderohet si modifikim i marrëdhënies se detyrimit, por përtërirja nuk do të thotë ndërrim i personalite personalitetit tit të debitorit dhe kreditorit. Përtërirja dallohet nga ndërrimi i përmbushjes në të cilën debitori në një detyrim të njëjtë me përmbajtje të caktuar, jep diçka tjetër dhe lirohet përfundimisht nga dety de tyri rimi mi.. Nd Ndër ërri rimi mi i për përmbush mbushjes jes ë është shtë p përm ërmbushj bushje e e detyr detyrimit imit,, kurse kurse përtër përtërirja irja nuk është përmbushje, por shuarje e detyrimit të vjetër dhe krijimi i atij të ri. Kushtet e përtërirje s (novatio)  Janë: 1. Të ekzistojë detyrimi i vjetër i vlershëm; 2.Të krijohet detyrimi i ri i vlershëm; 3. Të ekzistojë dallimi midis detyrimit të vjetër dhe të ri; dhe 4. Të ekzistojë qëllimi i palëve për ta kryer përtëritjen. Efekti i përtërirjes  Është shuarja e detyrimit të vjetër dhe krijimi i atij të ri në mes debitorit dhe kreditorit të njëjtë. Me shuarjen e detyrimit të vjetër shuhet edhe pengu,dorëzania, me përjashtim kur me dorëzanin apo pengdhënësin është kontraktuar ndryshe. BASHKIMI I KËRKESAVE DHE BORXHIT - KONFONDIMI  Nocioni i konfondimit  Konfondimi ësh të mënyrë e shuarjes së detyrimit. Në këtë mënyrë borxhi dhe dh e kërkesa shkrihen në një subjekt. subjekt. Në rast se i njëjti subjekt bëhet edhe kred kreditor itor edhe debitor në marrëdhënien e njëjtë të detyrimit, detyrimi do të shuhet, sepse nuk mundet që dikush ti këtë borxh vetvetes. Për personat fizikë konfondimi paraqitet me anë të sukcesorit universal, ashtu që debitori e trashëgon kreditorin ose anasjelltas. Konfondimi mund të krijohet edhe te sukcesori singular në atë atë mënyrë mënyrë që k kërke ërkesa sa do do ti cedoh cedohet et ve vetëm tëm d debit ebitorit. orit. Ko nf nfon ondi dimi mi para pa raqi qite tett

E Drejta e Detyrimeve

Page 69

 

edhe të personat juridikë me rastin e bashkimit,integrimit të ndërmarrjeve ekonomike, me ç’rast të gjitha të drejtat dhe detyrat e ndërmarrjeve të bashkuara kalo ka lojn jnë ën në ë nd ndër ërma marr rrje jen n e ffor ormu muar ar ris rishta htas, s, kur kurse se kërk esat esa t rec recipro ipro ke ndërmje ndë rmje t ndërma rrjeve të bas hkuara sh shuh uhen en..

Rastet kur nuk mund të shkaktohet konfondimi   Janë: 1. Kur dorëzani bëhet kreditor, detyra e dorëzanit nuk shuhet; 2. Detyra e regjistruar në librin publik nuk shuhet me konfondim kur bëhet bëh et regji re gji stri st rimi mi fs fshi hirj es;cenohen ; 3. Kon Konfon dimii enuk mund mund tëtë sjellë sjetretë llë shu shuar arjen jen efrytet, detyrimit detyrimit, , nëse mei të dorjes të tëfondim drejtat personave (pengu, etj.); 4. Konfondimi nuk shkaktohet kur letra e prurësit gjendet në duartë e dhënësit të sajj (b sa (bot otue uesi sit) t);; 5. Nuk mun mund d të sh shkakt kakt ohe t kon konfon fon dimi kur kred kr edito ito rët rë t e tras tr ashë hëgim gim lënë lë nësi sitt kër kërkoj kojnë në ndarj ndarjen en e pasu pasuri risë së së trashë trashëgi giml mlënë ënësit sit nga pasuria e trashëgimta trashëgimtarit,me rit,me ç’rast kreditorët e trashëgimlënësit trashëgimlënësit e rezervojnë përr ve pë vete te të drej drejtë tën nq që ë at ata a së pari të pagu hen nga tra trashë shë gimi a, e n ë rrast ast së pas tyre ty re ng ngel el diç ka ka,, të pa paguh guhen en k kred redito itorët rët e tr trash ashëg ëgimt imtar arit; it; 6. Konfondimi nuk shkaktohet edhe në rastin kur marrësi i sendit të ngarkuar me hipotekë paguan kreditorit të hipotekuar.

Efektet e konfondimit Shprehen me shuarjen detyrimitt kryesor dhe akcesor (dorëzania (dorëzania,, pengu,hipoteka, pengu,hipoteka , etj.). e detyrimi Efektet e konfondimit krijohen në detyrime detyrimett solidare pasive, nëtë cilat detyrat e debitorëve debitorëv e të tjerë zvogëlohen për shumën që i bie këtij.Në detyrimet solidare aktive, kur në një subjekt të kreditorit solidar bashkohet edhe vetia e debitori debitorit,çdo t,çdo kreditor ka të drejtë të kërkoj nga ai vetëm pjesën e vet të kërkesës.

SHUARJA E DETYRIMEVE ME SKADIMIN E KOHËS  Nocio ni i skadi  Nocioni s kadimit mit të kohës kohë s Skadimi i kohës është mënyrë mënyrë vullnetare e shuarjes së detyrimeve, detyrimeve, kur me anë an ë të kontratës është caktuar koha e zgjatjes së detyrimit, por mund të përfshihet edhe në mënyrën kundër vullnetit të palëve kur me ligj ose me vendim të gjykatës është caktuar koha e zgjatjes së detyrimeve. Kjo mënyrë e shuarjes së detyrimeve vlen për detyrimet e përhershme dhe s ukcesive. Koha e zgjatjes së detyrimit mund të caktohet me kontratë, me testament, me vendim gjyqësor, dhe me ligj. Me kalimin e kohës detyrimi shuhet dhe në të ardhmën nuk ekziston më. Si raste të shuarjes së detyrimeve me skadimin e kohës konsiderohen: 1. Kontrata mbi marrëdhënien e e nënqiragji nënqiragjinjeve njeve që lidhet me afat prej viteve dhe pas skadimit të këtij afati, detyrimi shuhet; 2. Lënësi ia lë detyrimin trashëgimta trashëgimtarit rit me legatë që ti paguajë ndonjë subjekt 1000€ për çdo muaj deri në moshën madhore të tij; 3. Sipas ligjit ekziston detyra e vëllait të madh që ta mbajë vëllaun e mitur deri në moshën madhore.

E Drejta e Detyrimeve

Page 70

 

MËNYRAT E SHUARJES SË DETYRIMEVE KUNDËR VULLNETIT TËSUBJEKTËVE

 Vde kja e sub  Vdekja subjek jektëve tëve Shkakton shuarjen e detyrimit për kundër vullnetit të subjektëve. Si rregull,detyrimi rregull,detyrimi nuk sshuhet huhet pas vdekjes së subjekteve të tij, por kalon në trashëgimtarët e tyre. Në disa raste ka detyrime të cilat shuhen pas vdekjes, me vdekjen e debitorit apo kreditorit shuhet detyrimi në rast se është krijuar duke pasur parasysh vetitë personalePra, të ndonjërës kontraktuese,ose aftësitë personale të debitorit. është fjalanga përpalët detyrimet , intuita personae ku bëjnë pjesë: detyrimet nga kontrata mbi autorizimin (vdekja e autorizuesit); mbi ortakërinë (vdekja e ortakut); mbi mbajtjen e përjetshme (vdekja e marrësit apo dhënësit të mbajtjes); mbi veprën (vdekja e rrobaqepësit apo klientit të tij); detyra e shpërblimit të dëmit jo material (nësevde (nësevdess i dëmtuari). Në këto raste me vdekjen e njërit nga subjektët në detyrim, detyrimi detyrimi shuhet dhe nuk krijon efekte juridike.

Shuarja e detyrim detyrimeve eve me urdhërin e ligj ligjit it Sipas urdhërit të ligjit detyrimet kontraktore shuhen, por mund të anulohen edhe detyrimet e krijuara, psh, nga letrat e prurësit. Anulimi i kontratave absolutisht të pavlefshme në bazë të vendimit gjyqësor, shkakton shuarjen e detyrimit, me ç’rast vendimi gjyqësor është me karakter konstituiv. Kontrata mbi shfrytëzimin e banesës mund shuhetpa me urdhërin e ligjit në dy raste: 1. Nëse titullari i të drejtës përtëbanesë shkaqe të arsyeshme nuk hyn në banesë në afat prej 30 dite dite nga dita e lidhjes se kontratës; kontratës; dhe 2. Nëse ndërtesa në të cilën është banesa duhet të rrënohet me aktvendim aktvendimine ine organit kompetent, kompetent, apo në bazë të aktvendimi aktvendimitt duhet ta lëshojë banesën se seps ps e nuk i plotëson kushtet higjieno-teknike.

Shuarja e detyrimeve me denoncim Denoncim kemi kur koha e zgjatjes së marrëdhënies së borxhit nuk është caktuar, prandaj secila anë mund ta ndërprejë me denoncim. Denoncimi është shprehje e njëanshme dhe joformale e vullnetit të njërës palë drejtuar palës tjetër për shuarjen e detyrimit. Secili subjekt mund ta sjell denoncimin nëpërmes gjykatës dhe në mëny mënyrë rë jash jashtëg tëgjyq jyqëso ësore. re. Me den denonc oncim im paral ajm ëro het he t subje su bje kt ktii tj tjet etër ër se detyrimi konkret në etj. mes tyre duhet tëshuhet, psh,d enoncimi vjen në shprehje të kontrata e qirasë, Detyrimi shuhet me denoncim kur skadon afati i denoncimit i cili është i saktësuar me kontratë, e nëse afati nuk është i caktuar me kontrate, detyri detyrimi mi shuhet pas skadimit të afatit të caktuar me ligj, ose me doke, apo me skadimin e afatit plotësues. Efekti kryesor i denoncimit është shuarja e detyrimit.

Pamundësia e përmbushjes Ekziston kur pas çastit të krijimit të detyrimit është paraqitur ngjarja që ia bëntë pamundshme debitorit që ti përmbushë detyrat e veta. Me paraqitjen e ngjarjes së tillë, qëllimi i detyrimit nuk mund të realizohet, gjë që sjell shuarjen e detyrimit në tërësi. Llojet e pamundësisë së përmbushjes

Pamundësia e përmbushjes mund të shkaktohet nga ngjarjet e ndryshme natyrore, siç janë: tërmetet, zjarrët, vërshimet, thatësirat, etj. Këto ngjarje shkaktojnë pamundësinë e përmbushjes së detyrimit, e cila mund të  jetë e llojeve të ndryshme, ndryshme, por me nj një ë vlerë dhe rëndësi rëndësi praktike jjanë anë këto:

E Drejta e Detyrimeve

Page 71

 

1. Pamundësia fizike; 2. Pamundësia juridike; 3. Pamundësia objektive dhe subjektive; s ubjektive; 4. Pamundësia e plotë dhe e pjesëshme; dhe 5. Pamundësia fillestare dhe e mëvonshme.

Kushtet e pamundësisë

 Janë: që të shkaktohet shkaktohet pamundësia e përmbushjes përmbushjes pas pas çastit të krijimit krijimit të detyrimit detyrimit dhe pamundësia e përmbushjes të mos jetë shkaktuar me fajin edebitorit por nën ndikimin e fuqisë madhore. Efektet e pamundësisë së përmbushjes

Pamundësi e plotë e përmbushjes paraqitet kur lënda e detyrimit zhduket në tërësi. Nëse paraqitet pamundësia e tillë, detyrimi shuhet ipso facto n ë tërësi.Në pamundësinë e pjesëshme, kur detyrimi bëhet në një pjesë i pamundshëm për përmbushje, debitori debitori lirohet nga detyra për atë pjesë e cila është e pamundshme që të përmbushet.

Parashkrimi  Nocioni -   Është mënyrë e shuarjes së detyrimeve detyrimeve kundër vul vullnetit lnetit të subj subjekteve. ekteve. Parashkrimii është humbje e mundësisë juridike që me anë të padisë të kërkohet Parashkrim përmbushja e detyrimit pas skadimit të afatit, i cili është përcaktuar me ligj. Me parashkrim nuk humbet e drejta në tërësi, por mundësia e realizimit të autorizimit me anë të mjeteve të dhunës, të cilat i përmbajnë përmbajnë të drejtat subjektive. Por, në rast se debitori e përmbush detyrimin detyrimin e parashkrirë parashkrirë nuk ka të drejtë të kërkojë kthimin e asaj që e ka dhënë, edhe nëse e ka diturse detyra është parashkrirë, parashkrirë, sepse nuk ka paguar diçka që nuk ka pasur borxh. Me parashkrimin e kërkesës kryesore parashkruhen edhe ato akcesore (kërkesat e fryteve, kamatave, shpenzimeve, etj.). Nëse parashkruhen kërkesat ndaj debitorit kryesor, konsiderohet se është parashkruar edhe kërkesa ndaj atij akcesor (dorëzanit). Nëse detyra e debitorit ka qenë e bsiguruar me peng ose me hipotekë, pas parashkrimit parashkrim it të detyrimit kreditori mund të paguhet nga sendi i lënë. Parashkrim Parashkrimi i nuk përfshin të gjitha tëdrejtat subjektive. e. Si rregull, nuk parashkruhen të idrejtat reale, por vetëm ato subjektiv të detyrimeve, mirëpo, ka disa të drejta të detyrimeve të cilat nuk shuhen me parashkrim, si detyra e mbajtjes si detyri det yrim m lig ligjor jor d dhe he e dr drejt ejta a që të nda ndahen hen send et e përba pë rba sh shkë këta ta.. Ësht ë i ndalu ndaluar ar renon cimi nga parashkrimi. parash krimi. Debitor i nuk nuk m mun und d ttë ë rren enon onco cohe hett para skadimit të kohës së caktuar për parashkrim parashkrim,por ,por nëse kjo ndodh, klauzola e tillë nuk krijon efekte juridike. Rregullat e parashkrimit parashkrimit janë rregulla imperative, sepse me vullnetin e palëve nuk mund të ndryshohen, por duhet të respektohen. Koha e parashkrimit 

 Për parashkrimin është me rëndësi që të vërtetohet koha se kur fillon të rrjedhë afati i parashkrimit. Nëse detyrimi është në dare, facere afati i parashkrimit fillon të rrjedhë prej ditës së parë kur kreditori ka pasur të drejtë të kërkojë përmbushjen e detyrimit, nëse me ligj për disa raste nuk është paraparë ndryshe. Nëse detyra përbëhet nga mosbërja, apo nga pësimi,parashkrimi pësimi,parashkrimi rrjedh prej ditës kur debitori

E Drejta e Detyrimeve

Page 72

 

ka bërë diçka ose nuk ka pësuar diçka që është dashur të mos bëj, përkatësisht përkatësisht të pësojë. Llogaritja e afateve bëhet sipas ditëve.  Afatet e parashkrimit 

 Ligji ka paraparë afatin e përgjithshëm të parashkrimit dhe afatet e veçanta për disa lloje të kërkesave. Nëse për kërkesat e caktuara nuk është paraparë afati i veçantë, për ato zbatohet afati i përgjithshëm përgjithshëm.. Afati i përgjithshëm i parashkrimit parashkrimit është 10 vjet (në këtë afat parashkruhen të gjitha kërkesat për të cilat nuk është caktuar me ligj ndonjë afat tjetër i parashkrimit; në afatin e përgjithshëm prej 5 vjetësh parashkruhen të gjitha detyrimet, nëse me ligj nuk është caktuar ndonjë afat i veçantë), kurse si s i afate të veçanta paraqiten afati 3 vjeçar (kërkesat e kohëpaskohshme, kërkesat reciproke reciproke të personave juridikë, kërkesat nga kontrata mbi qiranë, nga kompensimi i dëmit, etj.), dhe 1 vjeçar i parashkrimit (kërkesat lidhur me pagimin e energjisë elektrike, ujit,ngrohjes, etj, kërkesat e postës, etj.). Kemi edhe edhe a afatin fatin subj subjekti ektiv v dhe obje ob jekt ktiv iv..  Afa  A fa ti su bj ek ti v   ii parashkrimit ka të bëj me fillimin e parashkrimit nga çasti kur kuptohet për dëmin e shkaktuar nga i dëmtuari, ose nga rasti kur kuptohet për dëmin e shkaktuar nga i dëmtuari, ose nga rasti kur kuptohet shkaktuesi i dëmit.  është afat absolut dhe fillon të rrjedh nga çasti objektiv, pra nga  Afati objektiv  është shkaktimi i dëmit. Ndalja e parashkrimit 

 Paraqitet në ato raste kur ligji urdhëron që rrjedhja e parashkr parashkrimit imit të ndalohet për një kohë të caktuar dhe që pas kalimit të asaj kohe të fillojë rrjedhjen. Parashkrimii ndalet nëse paraqit Parashkrim paraqiten en këto raste: 1. Parashkrimi nuk rrjedh në kërkesat ndërmjet bashkëshortëve; 2. Ndërmjet prindërve dhe fëmijëve,kujdestarit dhe të mbrojturit, derisa të zgjatë e drejta prindërore ose e kujdestarisë; 3. Gjatë kohës së s ë mobilizimit dhe luftës sa u përket kërkesave tës ubjekteve me detyra ushtarake; 4. Gjatë tërë kohës për të cilën kreditori për shkak të pengesave të pakapërcyeshme nuk ka mundur me anë të gjykatës tëkërkojë përmbushjen e detyrimit. detyrimit. Ajo që e karakteri karakterizon zon ndaljen e parashkrimit parashkrimit është se kur ndërpritet arsyeja për të cilën ligji urdhëron që parashkrimi të ndalet, atëherë ai vazhdon të rrjedh. Ndërprerja e parashkrimit 

 Mund të shkaktohet me veprimin e debitorit ose me veprimin e kreditorit. Parashkrimi ndërpritet kur debitori e pohon borxhin. Pohimi i drej dr ejtp tpër ërdr drej ejtë të i borx borxhit hit mu mund nd të bëhet bëhet m me e shkr shkrim, im, me me gojë, gojë, kurse kurse poh pohimi imi i tërthortë është kur jepet dhënia e kesteve, pagimi i kamatave, dhënia e sigurimit. Mënyrat e pohimit të borxhit janë kur debitori kërkon nga kreditori të caktojë afatin për pagim, ose kur kreditori apo debitori bëjnë negociata për mënyrën e përmbushjes se detyrimit siç ës htë marrja e borxhit ose e përmbushjes.Rastet më të sh peshta të ndërprerjes së parashkrimit shkaktohen meveprimin e kreditorit. Ndërprerja e parashkrimit shkaktohet me ngritjen e padisë kukndër debitorit para gjykatës me qëllim që të vërtetojë, të sigurojëose të realizojë kërkesat siç janë: mbështetja në mbrojtje nga shqetësimi juridik, paraqitja e kërkesës në proceduren e falimentimit mbi pasurinë e debitorit. Parashkrimi nuk ndërpritet me dorëheqje, me hedhje poshtë ose me

E Drejta e Detyrimeve

Page 73

 

refuzimine padisë. Për ndërprerje ndërprerje të parashkrimit parashkrimit nuk mjafton vërejtja e kreditorit,, por duhet të konkretizohet duke e ushtruar të drejtën subjektive pranë kreditorit organit përkatës. Dallimet e parashkrimit dhe usucapio

Me anë të parashkrimit humb e drejta, mundësia e realizimit të së drejtës së caktuar me mjete të dhunës, ndërsa me anë të usucapios fitohet në mënyrë origjinale pronësia, e drejta e shfrytëzimit, e drejta e servitutit duke bërë kryerjen faktike të së drejtës brenda një kohe të caktuar dhe duke e pasur posedimin e atij sendi. Parashkrimi dhe prekluzioni

Me anë të parashkrimit humb e drejta që me mjete të dhunës të realizohet një e drejtë, kurse të preklizioni shkaktohet humbja e të drejtës në tërësi pas skadimit të kohës së caktuar me ligj. Afatet e parashkrimit janë të shumta ,për nga numri, kurse afatet prekluzive për nga numri janë të pakta dhe më të shkurtra s hkurtra për nga kohzgjatja e tyre dhe janë afate të rrepta ligjore. Rregullat e parashkrimit mund të ndalen dhe të ndërpriten, kurse ato të prekluzionit nuk mund të ndalen as të ndërpriten. ndërprite n. Për afatet prekluzive kujdeset gjykata, kurse për ato të parashkrimit subjektet e caktuara (sipas iniciativës së tyre). Afatet prekluzive i cakton ligji, gjykata dhe me punë juridike, kurse afatet e parashkrimit i parasheh vetëm ligji.