Drzavljanstvo

Pravni fakulet u Nišu

SEMINARSKI RAD Sticanje i prestanak državljanstva u pravu Republike Srbije Predmet: Posebno upravno pravo

Nastavnik

Kandidat

Prof. dr Predrag Dimitrijević

Jelena Stamenković 41705 Niš, 2015.

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije

Sadržaj

Uvod ............................................................................................................................... 2 1. Državljanstvo ...................................................................................................... 3 1.1. Načini sticanja državljanstva ....................................................................... 3 1.2. Sticanje državljanstva Republike Srbije ....................................................... 4 1.3. Domaći državljanin i stranac ....................................................................... 6 1.4. Lica sa više državljanstva ............................................................................. 6 1.5. Apatridi ....................................................................................................... 6 2. Prebivalište, boravište, redovno boravište ......................................................... 7 2.1. Stalno nastanjenje i privremeno boravište stranaca u Srbiji ........................ 7 2.1.1. Stalno nastanjenje stranaca .............................................................. 7 2.1.2. Privremeni boravak .......................................................................... 8 Zaključak ........................................................................................................................ 9 Literatura ...................................................................................................................... 10

2

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije

1. UVOD

Tema seminarskog rada jeste državljanstvo i prebivalište. U prvom delu seminarskog rada će biti reči upravo o državljanstvu, šta ono predstavlja, kako se stiče, kao i o licima sa više državljanstva i o licima bez državljanstva. Pod držаvljаnstvom se uobičаjeno podrаzumevа odnos jаvno-prаvnog kаrаkterа između fizičkog licа i držаve. Nа osnovu držаvljаnstvа lice stiče stаtus držаvljаninа zemlje koji mu čini prаvno dostupnim određenа grаđаnskа, političkа, ekonomskа, socijаlnа i drugа prаvа, аli gа i stаvljа u situаciju dа mu se mogu nаmetnuti određene obаveze i dužnosti. Nаrodnа skupštinа Republike Srbije 14. decembrа 2004. godine donelа je Zаkon o držаvljаnstvu Republike Srbije, (”Službeni glаsnik Republike Srbije”, br. 135/04 i 90/07) koji je stupio nа snаgu 29. 12. 2004. godine i čijа primenа je počelа 27. 02. 2005. godine. Dаnom početkа primene Zаkonа o držаvljаnstvu Republike Srbije prestаo je dа vаži Zаkon o jugoslovenskom držаvljаnstvu i Zаkon o držаvljаnstvu Socijаlističke Republike Srbije. Dаnа 24.09.2007. godine Nаrodnа skupštinа Republike Srbije donelа je Zаkon o izmenаmа Zаkonа o držаvljаnstvu Republike Srbije, koji je stupio nа snаgu 09.10.2007. godine. Zаkon o držаvljаnstvu Republike Srbije uređuje: sticаnje i prestаnаk držаvljаnstvа Republike Srbije,

ponovno

sticаnje

držаvljаnstvа,

utvrđivаnje

držаvljаnstvа,

postupаk

sticаnjа

držаvljаnstvа, nаdležnost, kаo i vođenje evidencije o držаvljаnstvu.

3

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije

2. DRŽAVLJANSTVO

Pod državljanstvom se podrazumeva odnos javno – pravnog karaktera iumeđu fizičkog lica i države. Na osnovu državljanstva lice stiče status državljanina zemlje koji mu čini pravno dostupnim određena građanska, politička, socijalna, ekonomska i druga prava, ali ga stavlja u situaciju da mu se mogu nametnuti određene dužnosti i obaveze1. Narodna skupština Republike Srbije je 14. decembra 2004. godine donela Zakon o državljanstvu Republike Srbije2, koji je stupio na snagu 29.12.2004. godine i čija primena je počela 27.02.2005. godine. 24.09.2007. godine Narodna skupština Republike Srbije je donela zakon o izmenama i Zakona o državljanstvu Republike Srbije3 koji je stupio na snagu 09.10.2007. godine. Zakona o državljanstvu Republike Srbije uređuje: sticanje i prestanak državljanstva Republike Srbije, ponovno sticanje državljanstva, utvrđivanje državljanstva, postupak sticanja državljanstva, nadležnost kao i vođenje evidencije o državljanstvu.4

2.1.

Načini sticanja državljanstva

U uporednom zakonodavstvu postoje dva osnovna načina sticanja državljanstva: -

ius sanguinis (državljanstvo po poreklu) i

1

Lilić, Stevan. Posebno upravno pravo. Centar za publikacije Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 1998. „Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 135/04 3 „Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 90/07 4 http://www.mup.rs/cms_lat/dokumenta.nsf/drzavljanstvo-objasnjenje-zakona.h, preuzeto 23.01.2012. 2

4

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije -

ius soli (državljanstvo po rođenju).5

Državljanstvo po poreklu znači da dete stiče državljanstvo prema državljanstvu njegovih roditelja i karakterističan je za države koje su tradicionalno emigrantske i nastojale su da pod svojom vlašću zadrže građane koji napuste njihovu teritoriju. Državljanstvo po rođenju se stiče prema državi u kojoj je dete rođeno i karakterističan je za imigrantske zemlje koje su nastojale da podvedu pod svoju vlast novopridošla lica. Dopunski načini sticanja državljanstva su: -

prijem – kada lice prebiva određeni period vremena na teritoriji određene države i

-

ispunjava druge propisane uslove, stupanje u brak sa licem koje ima državljanstvo određene države, pozakonjenje – ako je bračnost deteta uslov za sticanje državljanstva, ono ga stiče ako

-

se utvrdi da su roditelji u braku, usvojenje – usvojenik, koga je usvojilo lice određenog državljanstva, stiče državljanstvo te države.

2.2.

Sticanje državljanstva Republike Srbije

Državljanstvo Republike Srbije se stiče: 1) 2) 3) 4)

poreklom, rođenjem na teritoriji Republike Srbije, prijemom, po međunarodnim ugovorima.6

Poreklom i rođenjem na teritoriji Republike Srbije državljanstvo Republike Srbije stiče se na osnovu upisa činjenice državljanstva u matičnu knjigu rođenih. Prijemom državljanstvo Republike Srbije stiče se na osnovu pravosnažnog rešenja koje ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove donosi nakon sprovedenog postupka predviđenog ovim zakonom.7 5

Međunarodno privatno pravo, Dr Dijana Marković – Bajalović, Projuris, Beograd 2011. str.60 Osnovi imovinskog prava, Ilija Babić, „Službeni glasnik“, Beograd 2008. str.82. 7 http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_drzavljanstvu_republike_srbije.html , preuzeto 23.01.2012. 6

5

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije Državljanstvo Republike Srbije poreklom stiče dete: 1) čija su oba roditelja u trenutku njegovog rođenja državljani Republike Srbije; 2) čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije a dete je rođeno na teritoriji Republike Srbije; 3) rođeno u inostranstvu, čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije a drugi je nepoznat ili nepoznatog državljanstva ili bez državljanstva.8 Državljanstvo Republike Srbije poreklom stiče dete rođeno u inostranstvu, čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije a drugi je strani državljanin, ako ga roditelj koji je državljanin Republike Srbije prijavi do navršene 18. godine života kod nadležnog diplomatskog ili konzularnog predstavništva Republike Srbije kao državljanina Republike Srbije i ako podnese zahtev za upis deteta u evidenciju državljana nadležnom organu u Republici Srbiji. Ako je dete pod starateljstvom, prijavu i zahtev podnosi staralac. Lice starije od 18 godina života rođeno u inostranstvu čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja bio državljanin Republike Srbije a drugi strani državljanin stiče poreklom državljanstvo Republike Srbije ako do navršene 23. godine života podnese zahtev za upis u evidenciju državljana nadležnom organu u Republici Srbiji. Dete rođeno ili nađeno na teritoriji Republike Srbije (nahoče) državljanstvo Republike Srbije rođenjem stiče ako su mu oba roditelja nepoznata ili nepoznatog državljanstva ili bez državljanstva ili ako je dete bez državljanstva.9 Stranac kome je shodno propisima o kretanju i boravku stranaca odobreno stalno nastanjenje u Republici Srbiji može biti, na svoj zahtev, primljen u državljanstvo Republike Srbije, pod uslovom: 1) da je navršio 18 godina života i da mu nije oduzeta poslovna sposobnost; 8 9

Zakon o državljanstvu Republike Srbije, „Službeni glasnik RS“, br.135/04 i 90/07, član 7. Ibidem, član 13. stav 1.

6

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije 2) da ima otpust iz stranog državljanstva ili da podnese dokaz da će otpust dobiti ako bude primljen u državljanstvo Republike Srbije; 3) da je do podnošenja zahteva najmanje tri godine neprekidno imao prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije; 4) da podnese pismenu izjavu da Republiku Srbiju smatra svojom državom. Posebni načini sticanja državljanstva se mogu predvideti međunarodnim ugovorima, koja važi među državama ugovornicama. Državljanstvo Republike Srbije se može steći na osnovu ratifikovanog međunarodnog ugovora, pod uslovom uzajamnosti.

2.3.

Domaći državljanin i stranac

Lica koja nisu domaći državljani, bez obzira na to da li imaju strano državljanstvo ili su lica bez državljanstva su stranci.10 Državljanin, koji ima i strano državljanstvo se smatra državljaninom RS kada se nalazi na njenoj teritoriji. Pod određenim okolnostima i za naročite svrhe domaći državljani se mogu smatrati strancima.

2.4.

10

Lica sa više državljanstva

Međunarodno privatno pravo, Dr Dijana Marković – Bajalović, Projuris, Beograd 2011. str.63.

7

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije Lice koji ima dva ili više državljanstva (bipatrid ili polipatrid), od kojih ni jedno nije domaće državljanstvo, će se smatrati državljaninom one zemlje čiji je državljanin i gde ima prebivalište, a ako nema prebivalište ni u jednoj zemlji čiji je državljanin, smatraće se da ima državljanstvo one države sa kojom je u najbližoj vezi.

2.5.

Apatridi

Apatridi su lica koja nemaju državljanstvo. Ovaj pojam je uređen Njujorškom konvencijom o pravnom položaju lica bez državljanstva iz 1954. godine, koju je ratifikovala bivša Jugoslavija. Licem bez državljanstva se smatra svako lice koje ni jedna država po svojim propisima ne smatra svojim državljaninom. Za takva lica merodavno je pravo države na čijoj teritoriji imaju prebivalište. Ako nemaju prebivalište, onda prema mestu boravka, a ako se ni boravište ne može odrediti, merodavno je, pravo Srbije kao lex fori.

8

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije

3. PRESTANAK DRŽAVLJANSTVA

Državljaninu Republike Srbije državljanstvo prestaje otpustom ako podnese zahtev za otpust i ako ispunjava sledeće uslove: - da je navršio 18 godina - da nema smetnji u pogledu vojne obaveze - da je izmirio poreze i druge zakonske obaveze - da je regulisao imovinskopravne obaveze iz bračnog i odnosa roditelja i dece prema licima koji žive u Republici Srbiji - da se protiv njega ne vodi krivični postupak - da ima strano državljanstvo ili dokaz da će biti primljen u strano državljanstvo. – Podnosilac zahteva pored gore navedenih dokaza prilaže i: dokaz da ima strano državljanstvo ili garanciju da će biti primljen u strano državljanstvo - uverenje da se protiv podnosioca ne vodi krivični postupak - uverenje da je izmirio poreze i doprinose - uverenje da je izmirio imovinsko pravne obaveze iz odnosa roditelja i dece od Centra za Socijali rad - dokaz o uplaćenoj naknadi u iznosu od 22.840,00 dinara prema Zakonu od državljanstvu RS. Državljanstvo može prestati na sledeće načine: 

Otpust državljanstva, postoje uslovi služenja vojnog roka, regulisanje bračne obaveze, odnos izmedju roditelja i dece, isplata kazne.



Odricanje može da se odrekne samo ako već ima strano državljansto.



Sticanjem stranog državljanstva.



Po medjunarodnim ugovorima. 9

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije Punoletni državljanin Republike Srbije koji je rođen i živi u inostranstvu, a ima strano državljanstvo može se do navršene 25. godine života odreći državljanstva Republike Srbije. U pogledu odricanja od državljanstva deteta do navršene 18. godine života shodno se primenjuju odredbe člana 30. Zakona o državljanstvu RS. Oduzimanje državljanstva se ne primenjuje po našem zakonu. Svaka država propisuje postpupak i uslove i odredjuje koji državni organi odlučuju o državljanstvu. Specifični slučajevi: Azilanti, ljudi pobegli zbgo političkog opredeljenja. Azil u užem smislu, davanje diplomatskog utočišta u krilima ambasade ili konzulata licima koja su progonjena zbog svog političkog delovanja. Azil u širem smisli pružaje utpčišta na teritoriji druge države. Azil – davanje utočišta. Iseljenici su oni koji su otišli iz ekonomskih razloga. Emigranti se iseljavaju zbog nacionalnih, verskih, rasnih ili političkih razloga. Izbeglice, ljudi napustili zemlju zbog toga što su ugroženi egzistencijalno i fizički, u vreme rata, nacija, vera. Izbeglički status ne traje doveka.

10

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije

4. ZAKLJUČAK

Državljanstvo jeste najvažnija veza fizičkog lica sa državom preko koje ono ostvaruje svoja prava. Videli smo kako se stiče državljanstvo, šta su apatridi

i lica sa dva ili više

državljanstva. Takođe sam obradila i prebivalište, boravište i redovno boravište koje je kako smo videli usko povezano sa državljanstvom. Lica bez državljanstva su u veoma nepovoljnom položaju u odnosu na lica sa državljanstvom što se tiče ostvarivanja prava.

11

Sticanje i prestanak drzavljanstva u pravu Republike Srbije

5. LITERATURA

1. Lilić, Stevan. Posebno upravno pravo. Centar za publikacije Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 1998. 2. Međunarodno privatno pravo, Dr Dijana Marković – Bajalović, Projuris, Beograd 2011. 3. Osnovi imovinskog prava, Ilija Babić, „Službeni glasnik“, Beograd 2008. 4. Zakon o državljanstvu Republike Srbije, „Službeni glasnik RS“, br.135/04 i 90/07 5. Zakon o strancima „Službeni glasnik RS“ br. 97/08 6. http://www.mup.rs/cms_lat/dokumenta.nsf/drzavljanstvo-objasnjenje-zakona.h 7. http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_drzavljanstvu_republike_srbije.html

12