DAYUHAN Ni Buenaventura Suri Ni Esperilakrizza 40

 

ULAT PAPEL SA PAGSUSURI NG MAIKLING KWENTO

DAYUHAN Buenaventura S. Medina, Jr.

Ipinasa ni:

ESPERILA,KRIZZA MAE C. 2ND Year EDFIL 

Ipinasa kay:

LOVE BATOON Propesor

 

DAYUHAN

Ni: Buenaventura S. Medina, Jr. {3.1}

Ilang hakbang lamang ang nakapagitan sa silid ng ama ko at sa akin, ilang hakbang ... lamang at maaari ko nang mabuksan ang pinto at itulak iyon upang makita ko ang nasa loob. Subalit ang mga hakbang ko ay karaniwang mabibigat, napipigilan, na tila naaatasan ng isang damdaming dayuhan pagkat di inaasahan.  At nang sumugat sa katahimikan katahimikan ng gabi ang daing na iyon, napakislot napakislot ako sa aking ... pagkakahiga. Ang tunog na iyon ay sinundan ng mga yabag, mabibilis, nagmamadali; at nadama kong kailangan kong magbalikwas, lumabas ng sariling silid, at tunguhin ang kay  Ama, subalit nagbaga nagbaga na naman ang damdaming banyaga. banyaga. Nang buksan ko ang aking pinto, binulaga ako ng liwanag. Napatigil ako. Nakita ko si Ina. {3.2}

 Alam ko na ang aking gagawin. Sapat na sana ang tingin ni Ina subalit ang isang matipid ... na galaw ng labi'y tinig pa ring narinig ko: "Si Ama..." "Opo," mahina kong sagot, sabaytalikod upang lundagin ang maikling hagdana't tawirin ang gabi, hanggang sa sapitin ko ang lansangang-bayan at tawirin iyon at magpatao po sa unang botikang matatagpuan sa hilaga at tawagin si Dr. Santos. Nakikinita-kinita kong iiling ang may pinilakang ulo, ngunit sasama pa rin sa akin, dala ang ... sutseng kinasisidlan kinasisidlan ng gamot ni Ama. Kay limit ko nang tinawag si Dr. Santos nang mga nakaraang taon. At minsan ay ninais ko nang imungkahi kay Dr. Santos. Ipaubaya na ninyo sa akin ang paggagamot, halos natutuhan ko na sa pagmamasid sa inyo; ngunit alam kong ang paggagamot ay may ibang kabuluhan kapag ginagampanan ng isang doktor, at ang panggagamot kay Ama ay higit sa pagdinig sa pulso nito at paglilinis ng balat at pagturok sa laman. Lagi nang may ipinagbabawal si Dr. Santos, at lagi namang may sinusuway si Ama ... pagkaraang pagkara ang makasunod nang mga ilang linggo. Saka ko maririnig ang paalala, pakiusap, pagsusumamo ni Ina: sa silid na iyon, sa silid ding iyon; saka ko maririnig ang sasabihin ni  Ama: "Maaari "Maaari bang pabayaan pabayaan mo na ako?" ako?" {3.3}

Hindi ko binigyan ng halaga ang mga salitang iyon noong una; natiyak ko na walang ibig ... sabihin iyon kundi huwag nang gaanong mag-alala si Ina. Hindi nga lamang mabini ang pangungusap ni Ama, subalit hindi maiaalis iyon sa isang nagkakasakit.Lalo na nga't napagsabihan na ng tanggapan ni Ama: mabuting mamahinga na ito nang tuluyan. Ngunit hi hind ndii maga magaga gawa wa ni Ama Ama ang ang mama mamahi hing nga a ng pama pamala lagi gian an:: kami kami na lama lamang ng ang ang nagkakatuwang sa pagtustos sa pamilya, at ang sahod ko naman ay totoong maliit. Nagnagkakatuwang asawa na ang dalawang babaing nakatutulong sana, bukod sa malayo ang kanilang tinitirahan ngayon.

{3.4}

"Alam ko ang aking ginaga..." ang narinig ko minsan. Marahil ay pinuna ni Ina ang pag- ... uwi ni Ama nang malalim sa gabi. Marahil ay nasabing makasasama iyon sa katawan nito. Kailangan ang pahinga. Sa akin man nasasabi iyon ni Ina, kaya alam kong iyon ay isang paalala lamang. Ngunit minsan ay nahuli ko ang aking ina na nagpapahid ng mata: may puwing na inalis o may hikbing pinugto? Hindi ko gaanong pinansin iyon ngunit naiwan sa isip ko ang larawan ni Ina: may lungkot na nakabalatay sa kanyang mukha. {3.5}

Sa umaga'y naririnig naririnig ko na ang mararahang yabag na patu patungo ngo sa silid ni Ama; alam kong ...

 

si Ina, gigisingin si Ama. Hiwalay sila ng silid, si Inia'y kasama ng dalawa kong kapatid na babaing nakababata, nakababata, si Ama'y sa sarili niya. May maliit akong silid na karatig ng sa aking ina, katapat ng sa aking ama. Ngunit ang nakapagitang mga dinding ay ginigiba ng mga tinig: mabini, marahas, malakas, mahina. Ang mga tinig ding iyon ang naghahatid naghahatid sa akin ng nangyayari sa maghapon; mga tinig na di ko man kusang pinakikinggan ay naririnig ko. {3.6}

Kaya tuwing maririnig ko ang daing ni Ama, madali akong nakakikilos sapagkat mataginting iy iyon on ka kahi hitt baha bahaw, w, at dala dala mara marahi hill ng pagk pagkab abat atid id ko sa saki sakitt niya niya,, an ang g baha bahagy gyan ang g pagk pa gkak akai aiba ba ng ya yaba bag g na patu patung ngo o sa kata katapa patt na sili silid d ay tand tandan ang g pags pagsum umpo pong ng ng karamdaman ni Ama. Lagi, nang si Ina ang unarig nakalalapit kay Ama, na tila ba tinig o kilos lamang ni Ama ang lagi na niyang pinakikiramdaman. At ako naman, sapagkat tanging lalaking anak, ay siyang umako ng tungkuling tumawag ng manggagamot sa anumang oras ng naroroon ako. {3.7}

Tuwina'y kakaunin ko si Dr. Santos, Tuwina'y Santos, susundan siya sa pagpasok pagpasok sa aming bakuran, tuloy ... sa kabahayan hanggang hanggang silid ni Ama: naging tagpong kilala ko na ang pagpulso niya kay  Ama, paglilinis paglilinis ng braso braso at pigi, at pagtuturo pagtuturok k dito ng karayom. karayom. Huhupa Huhupa ang daing daing ni Ama, makakatulog makakatu log iyon, makapagpapahinga. makapagpapahinga. At ihahatid ko naman si Dr. Santos. Santos. Iyon ay isang gawaing matapat kong nagagampanan. Hanggang sa muli kong matagpuan si Ina: hindi puwing iyon, hindi maaari, sa tuwina'y ... puwing? Mugto ang mga mata ni Ina: naroong muli ang lungkot na bumabalataw sa kanyang mukha minsan, minsan matagal na. At isang gabi'y nasalo ko ang tilamsik ng katotohanang piht na itinatago ng gabi at bulong at dingding: sabi ni Ama: "Nakikinig ka ng usapan sa tienda? Anong mapapala mor Wala na akong narinig pa. Piht kong inulinig ang tunog ng susunod. Liban sa marahang marahang yabag ni Ina at hilik ng mahihimbing na gabi'y wala na. {3.8}

Ibig ko sanang marinig ang tinig ni Ina: wala nga: walang mapapala kundi kapaitan. Ibig ... ko sanang maging marahas ang kanyang yabag, mapaghimagsik, tumututol. Ngunit si Ina'y laging si Ina: nasa kanya ang kapayapaan ng gabi. At sa aking pagkakahiga'y lalong didilim ang gabi mamumuo, mamimigat hanggang sa madama kong nakapataw sa akin: Ina! Ina! At saka ko maririnig ang kanyang mabining tinig kung kailangan kong tawagin.  Ang doktor: "Si Ama..." Dagling mapapawi ang kalagiman ng gabi. Ngunit nasa akin na ... ang an g pag-a pag-aala alala. la. Magugu Maguguni nita ta ko ang ang sinab sinabii ng dala dalawa wa kong kong kapa kapatid tid na babae babae nang nang magsisama sa kanilang napangasawa sa Kabisayaan: "Ikaw na ang bahala kay Ina..." "Bakit?"" Makahulugan ang tanong ko. Hindi makasasapat "Bakit? makasasapat na talaga sa tanong kong iyon, ... hindi makasasapat ang kabatiran kong ako ang naiwang pinakamatanda sa magkakapatid na kapiling ng aking mga magulang, hindi-makasasapat ang malaman kong tangi akong lalaki kaya may pananagutan. Sapagkat nariyan si Ama. Hindi sa akin, kundi kay Ama, dapat ipagbilin ang gayon. Ngunit naisip ko na maaaring hindi masabi nina Ate ang gayon kay Ama: subalit bakit? Bakit? {3.9}

"Hindi mo pa nga maiintindihan. Talagang bata ka pa." Ang nagsalita'y isa sa mga kapatid ... kong nakatatanda. Talagang malaki ang agwat namin sa gulang, sapagkat may namatay na dalawa pa bago ako isinilang. Ngunit gulang ang batayan nila, hindi ang kamalayan ko sa mga nangyayari. Nasumpungan ko na sila minsan, si Ina at ang mga kapatid kong nakat na katata atanda nda,, nagnag-uu uusap sap at nada nadama ma kong kong mahal mahalag aga a ang ang kanil kanilan ang g pinag pinag-u -uusa usapa pan, n, sapagkat paanas, pabulong, na tila ba ayaw na nilang may makahati pa sa pinagniniigan. Nguni Ng unitt kahit kahit ang mga mga bulon bulong g ay may may tinig, tinig, at nahag nahagip ip ko iyon; iyon; mabin mabinii pa rin kahit kahit ... nabahiran ng kapaitan ang tinig. "Hindi mangyayari iyon sa amin... Puputlin ko agad!" Ang isang iyon ay sa isa kong kapatid: sinuman sa kanilang dalawa ay maaaring magsabi niyon.  At nabuo na sa isip ko ang pinag-uusapan pinag-uusapan nila, sapagkat sa ibang umpukan sa maliit na ...

 

pamayanang iyon ay narinig ko: si Ama at si Ading at isang sanggol. Ngunit hindi dapat pansinin iyon, naisaloob ko. Hindi totoo iyon, sapagkat matanda na si Ama, masasakitin, hindi gaanong kumikita. Ngunit para ko pa ring naririnig si Ina; "Maraming ulit na .... hindi lang miminsan." Totoo nga marahil, at marami nang Ading at marami nang sanggol sa buhay ni Ama. {3.10}

Nakaraan iyon, nakaalis na rin sina Ate: nakita ko ang pamumugto ng mata ni Ina bago ... umal um alis is ang ang mga mga kapa kapati tid d ko na ka kasa sama ma ng akin aking g mga mga baya bayaw. w. Magt Magtut utun ungo go sila sila sa Kabisayaan upang doon hanapin ang nagkakait na tagumpay sa pangangalakal. May katuwiran sila, naisaloob ko. Kailangan nilang magtindig ng sariling kabuhayan. Si Ina'y walang kibo kahit sa gitna ng kanyang mahinang pagtutol, ayaw niyang mawalay ang mga anak, ngunit malaki ang pagnanais nina Ate na humanap ng sariling daigdig. Si Ama'y hindi na rin umimik noon. Bahagya man ay wala siyang nasabi. Subalit nang ... humalik ng kamay ang mga kapatid ko at mga bayaw ko, narinig ko si Ama: "Sumulat kayo sa amin." Tiningnan ako ng aking mga kapatid: Makabuluhan ang kalatas ng mga mata. Iyon ngang bilin nila. "Tingnan "Tingnan mo si Ina." Kunot ang noo ko ngunit ako'y tumango. Mangyari pang titingnan ko ang aming ina. Mangyari pa.

{3.11}

Noon ko unang nakilala ang lungkot ni Ina, ibayo pa sa luhang namuo't nadurog nadurog sa mata, ... ibayo pa sa impit na hikbi, ibayo pa sa buntunghininga. At nang yumakap ang mga kapatid ko sa aking ina, tila naulinigan ang bilin nila: "Huwag kayong mag-aalalang mabuti ..." May dumarating na sulat at hiro postal buhat sa mga kapatid ko buwan-buwan. Katuwaan na ni Ina ang gay on. Ang lungkot ng ilang buwan buhat nang umalis sina Ate ay unti-unti na sanang napapawi, subalit muling nagkasakit si Ama. Muli kong ginampanan ang aking tungkulin: tinatawag ko si Dr. Santos at inihahatid iyon. Muli kong natunghayan ang mukha ni Ina at ang namamahay na lungkot doon. Gumaling si Ama, subalit di na humihiwalay ang malungkot na katahimikan ni Ina. Gayunpaman, naririnig ko pa rin ang mabibining yabag ni Ina tuwing umaga. {3.12}

Isang gabi'y narinig ko ang mabining tinig ni Ina: "Makasasama sa iyo ang pagpupuyat. ... Kailangan mo ang pahinga." Yamot ang tinig ni Ama nang humakbang iyon ng ilan, padako sa aking silid at maglagos sa dingding at sa gabi. "Matanda na ako! Hayaan mo na ako sa maibigan ko!" {3.13}

Ibig kong magbalikwas. Ibig kong lumabas sa silid, lumayo, lumisan sa tahanang iyon. ... Nguni Ng unitt ang ang gayon gayon ay isan isang g maruw maruwag ag na pag-i pag-iwa was s sa katoto katotoha hana nan. n. Kaila Kailanga ngan n kong kong harapin iyon: nahulo kong ako'y nasa isang pakikipagtunggali, pakikipagtunggali, kami ni Ina (at nina Ate na nasa malayo) sa isang dako, at sa kabila, si Ama at si Ading at isang bata (at ang iba pang Ading at iba pang mga bata). Minsan, sa pag-uwi ko buhat sa paaralan, sa isang panulukang ilang, nakita ko site: si Ama at si Ading at isang bata. Huminto ako, ayaw kong masalubong sila. Hinayaan ko silang dumaan. At nagkasalubong ... ang mga paningin namin ni Ama. Hindi ko malilimot iyon: ang pagsasalubong ng aming mga mata - ang pagkalito sa kay Ama at ang pagkasindak sa akin. Madaling nabuhay ang mga tinig: marahas, mabini, malakas, mahina: "Ikaw na ang bahala kay Ina," "Pabayaan mo na ako!" "Makasasama..." Nakalayo na ang tatlo ay hindi pa rin ako nakaaalis sa aking kinatatayuan. Sa kauna-unahang pagkakataon ay ganap kong nakilala ang lungkot ni Ina. Sa pagbalik ko sa aming bahay, tuluy-tuloy ako sa aking silid. Ni hindi ko tinapunan ng ... tanaw ang silid ni Ama. {3.14}

 

Naghihintay si Ina sa pinto ng silid ni Ama. Katabi niya ang dalawa kong kapatid na ... nakababata. Hinihintay nila ang pagdating namin ni Dr. Santos: hinihintay nila ang lunas kay Ama. "Ngunit ikatlong araw na ito ng pagsumpong ng sakit ni Ama. Tatlong bahagi na ang an g ta tagp gpon ong g iy iyon on sa pint pintua uan n ni Ama. Ama. Hang Hangga gang ng pint pintua uan n lama lamang ng.. Sapa Sapagk gkat at may may damdaming pumipigil sa akin sa pagtuntong sa dakong iyon ng aming tahanan: namimigat ang mga hakbang ko. Si Dr. Santos ay susundan ni Ina at mga kapatid ko. Ngayong gabi'y nagtuloy ako sa ... aking silid. Sa karimlang pinupusyaw ng liwanag sa kabahayan ay hahanapin ko ang konting ginhawa: maaaring humiwalay kahit saglit ang damdaming dayuhan. Humiga ako sa aking katre, pumikit ako. Nagbakasakali akong maidlip, makalimot na saglit, kahit sa isang matipid na saglit ngunit maramot ang gabi, sapagkat naging mapagbigay: naghatid sa akin akin ng ti tini niti timp mpin ing g pagh paghik ikbi bi.. Si Ina Ina kaya kaya iyo iyon? Inul Inulin inig ig kong kong mabu mabuti ti.. Ako' Ako'y y napabalikwas. Tila malapit ang mga tunog na naririnig ko: ang hirap na paghingal, ang pigil na pag-iyak. {3.15}

Lumabas ako ng aking silid. Ang dalawa kong kapatid na nakababata'y nasa bungad ng ... silid ni Ama. Umiiyak sila. Mabibigat pa rin ang aking mga hakbang. Nahulo kong hindi humihiwalay sa akin ang damdaming banyaga. Pinipigilan ako niyon na tumuloy sa silid ni  Ama. Lumabas Lumabas si Dr. Dr. Santos, Santos, kasunod kasunod si Ina. {3.16}

Sinalubo Sinalu bong ng ko ang ang tingin tingin ni Dr. Santo Santos. s. Ibig Ibig kong kong malam malaman an kung kung bakit bakit umiiya umiiyak k ang ang .. dalawang kapatid ko, tiningnan ko si Ina, hinanap ko ang lungkot sa mukha niyon, ngunit pinanlabo ng damdaming dayuhan ang aking paningin. Saka narinig ko: "Ipagdasal ninyo si Ama." Mabini ngunit matatag ang tinig ni Ina. Si Dr. Santos ay humarap sa akin. Banayad ang kanyang salita: "Maiwan ka na. Kakailanganin ka...."

Ipinatong ni Dr. Santos ang isang kamay niya sa balikat ko, hindi ko na siya dapat ihatid, ... ang kahulugan niyon. Kakailanganin ako sa silid ni Ama. Sa palagay ko'y maraming saglit na hindi ako nakatinag, at nakakilos lamang ako nang katagpuin ni Ina ang aking mata, at nagkatinig ang tinging iyon: "Si Ama...." Sapat na iyon upang sumunod ako kay Ina sa silid ni Ama. Sa pagpasok ko sa silid ni Ama'y lalong sumidhi ang kakaibang damdaming nasa akin, tila .. ako isang dayuhan sa pook na iyon, at nadama kong dapat akong umalis, tumakas, ngunit wala wa lang ng lagu lagusa san. n. Nasu Nasund ndan an ng mata mata ko si Ina: Ina: umup umupo o siya siya sa gili gilid d ng katr katren eng g kinahihimlayan ni Ama. Saglit akong naligalig. Kailangan kong lumayo, sapagkat hindi maii ma iiwa wasa sang ng di tung tungha han n ang ang naka nakara rata tay y doon doon.. At ka kapa pag g nagk nagkag agay ayon on,, muli muli kong kong makakatagpo ang paningin ni Ama, at alam kong sa isang iglap ay makikita ko ang pagkalito pagkalit o roon, at sa isang iglap di'y mabubu mabubuhay hay sa akin ang pagkasindak. pagkasindak. Inilayo ko ang aking paningin. Ayaw kong tingnan si Ama. Subalit nagsalita si Ina. "Iho..." {3.18}

Napatingin ako kay Ina. At hindi sinasadya'y napako ang tingin ko sa mukha ni Ama: ... kumilos ang labi niyon, kumilos ang mata niyon. "Kailangan tayong makitang lahat ni  Ama." Matatag pa rin ang tinig ni Ina. Tiningnan ko siya. Ano ang aking gagawin? Napaghulo ... kong gagawin ko na naman ang ginawa ko noong minsan: pauwiing madali sina Ate na nasa Kabisayaan. Sasakay silang muli sa eroplano. Madali lamang silang makararating dito. At kasabay niyon ay darating din ang kanilang hinanakit. {3.19}

Sa akin nila ibubunton ang hinanakit. "Hindi mo tiningnan si Ina." Ngunit ano ang aking ... gagawin? Ito rin ang tanong ko ngayon kay Ina. Hindi sa akin. Pagkat nagsalita ang isang kapatid ko roon. "Ayaw pa kasing tumigil ... Ayaw sundin ang doktor!" "Iha, iha," sabi ni

 

Ina, "siya ang iyong ama...."  Ang isang kapatid ko, alam kong siya ang gugugol nang malaki (tulad noong minsan), ay .. maaaring muling magsalita: Para ano? Para ano pa? Nag-aaksaya lamang ng salapi! Iha, anak, ang tulong ninyo ang kailangan ng inyong ama...." Si Ina'y mabini sa habangpanahon. Noon pa'y natiyak ko na rin ang hinanakit ng mga kapatid ko: nasinag na rin nila ang hapis sa mukha ni Ina. {3.20}

Hinarap ako ng aking mga kapatid noon, at sa tingin nila'y nabasa ko ang ibig sabihin ng ... kanilang mga salita: hindi ako naging tapat sa pagtingin ko kay Ina. Pinababayaan ko si Ina, pinabayaan ko ... ngunit ano ang aking gagawin? Hindi nga ba't ni ayaw ko nang pasukin man lang ang silid ni Ama? Nagsalita ang isang .. kapatid ko: "Kung minsan, masasabi mo tuloy na mabuti nang mamatay ..." "Anak!" {3.21}

Noon, kaisa ako ng aking mga kapatid. Nagpupuyos ang aking kalooban habang mabilis ... na nagsisitindig sa aking gunita ang mga Ading at mga sanggol, ulit at ulit, kaya halos sumigaw na rin ako: mabuti na ngang mamatay! Ngunit di sumilang ang mga salitang iyon pagkat narinig ko si Ina: "Anak ... anak ..." "Ama!" sigaw ng isang kapatid kong nakababata. Nakaluhod sila sa paanan ng katre. ..  Ako'y hindi makatinag makatinag sa aking pagkakatayo pagkakatayo sa ulunan. ulunan. Si Ina'y nasa gilid pa rin ng katre: katre: hawa ha wak k niya niya ang ang isang isang kamay kamay ni Ama, Ama, hawak hawak niya iyon iyon nang nang mahig mahigpit pit,, na tila tila ibig ibig pandaluyan iyon ng init buhat sa kanyang palad, subalit nababatid kong kailanman ay hindi na makatatanggap iyon ng anuman. {3.22}

Inakala kong iiyak si Ina gaya ng dalawa kong kapatid, ngunit hindi, hawak pa rin niya ang ... kamay ni Ama. "Ina..." sabi ng isang kapatid ko, "makabubuti sa inyo kung iiyak kayo ..." Napatiim-bagang Napatiimbagang ako. May bumagabag sa aking loob. Isa nga akong dayuhan sa silid na ito, walang kilala, walang katalik. Umiling si Ina: "Tapos na ako sa pag-iyak, iha." Tumayo ang dalawang kapatid ko. Hindi .. na nila matimpi ang kanilang pag-iyak. Ibig kong lumabas. Ibig kong iwasan ang pagtitig ko sa paghawak ni Ina sa isang kamay ni Ama: ang mahigpit na paghawak, ang matalik na paghaw paghawak. ak. "Alam "Alam ninyo, ninyo, mga anak, anak, ngayon ngayon lamang lamang kami kami talagan talagang g mapag-ii mapag-iisan sang g inyong ama." May kumurotsa aking laman. Pilit kong nilunok ang panunuyo ng aking bibig. Saka ako napabuntunghininga. Naramdaman kong may nagpupumilit na bumalong sa aking mga mata. Ngayon ko lamang nadamang kilala ko ang silid ng aking ama: dati-rati ko nang napapasok ang kapirasong pook na ito! Lumapit ako kay Ama.

Dayuhan Buenaventura S. Medina, Jr.

I.

BANGHAY

 

A. SIMULA Pasalaysay

Sinimulan ang kuwento sa paraang pasalaysay na kung saan isinalaysay ng pangunahing tauhan ang distansya ng kanyang silid sa kanyang ama.  

Patunay:

Ilang hakbang lamang ang nakapagitan sa silid ng ama ko at sa akin, ilang hakbang  lamang at maaari ko nang mabuksan ang pinto at itulak iyon upang makita ko ang nasa loob. Subalit ang mga hakbang ko ay karaniwang mabibigat, napipigilan, na tila naaatasan ng  isang damdaming dayuhan pagkat di inaasahan.  At nang sumugat sa katahimikan ng gabi ang daing na iyon, napakislot napak islot ako sa aking   pagkakahiga. Ang tunog na iyon ay sinundan ng mga yabag, mabibilis, nagmamadali; at  nadama kong kailangan kong magbalikwas, lumabas ng sariling silid, at tunguhin ang kay   Ama, subalit nagbaga na naman ang damdaming banyaga. Nang buksan ko ang aking pinto, binulaga ako ng liwanag. Napatigil ako. Nakita ko si Ina. B. SAGLIT NA KASIGLAHAN  Ang pagsumpong pagsumpong ng sakit ng kanyang kanyang ama sa ikatlong ikatlong araw. Patunay:

Naghihintay si Ina sa pinto ng silid ni Ama. Katabi niya ang dalawa kong kapatid na nakababata. Hinihintay nila ang pagdating namin ni Dr. Santos: hinihintay nila ang lunas kay Ama. "Ngunit ikatlong araw na ito ng pagsumpong ng sakit ni Ama. Tatlong bahagi  na ang tagpong iyon sa pintuan ni Ama. Hanggang pintuan lamang. Sapagkat may  damda dam dami ming ng pumipi pumipigi gill sa akin akin sa pagt pagtunt untong ong sa dako dakong ng iyon iyon ng amin aming g taha tahana nan: n: namimigat ang mga hakbang ko. Si Dr. Santos ay susundan ni Ina at mga kapatid ko. Ngayong gabi'y nagtuloy ako sa aking silid. Sa karimlang pinupusyaw ng liwanag sa kabahayan ay hahanapin ko ang  konting ginhawa: maaaring humiwalay kahit saglit ang damdaming dayuhan. Humiga ako sa aking katre, pumikit ako. Nagbakasakali akong maidlip, makalimot na saglit, kahit sa isang matipid na saglit ngunit maramot ang gabi, sapagkat naging mapagbigay: naghatid  sa akin akin ng tini tiniti timp mpin ing g pagh paghik ikbi bi.. Si Ina Ina kaya kaya iy iyon on? ? Inul Inulin inig ig kong kong mabu mabuti ti.. Ako' Ako'y  y  napabalikwas. Tila malapit ang mga tunog na naririnig ko: ang hirap na paghingal, ang   pigil na pag-iyak. C.SULIRANIN  Ang naging suliranin sa kuwento ay ang galit at tampo na nararamdaman nararamdaman ng panguna pan gunahing hing tauhan tauhan kaya’t kaya’t nakarar nakararamda amdam m ito ng pagigin pagiging g isang isang dayuha dayuhan n sa kanyang ama. Hindi man lantarang ipinahayag ipinahayag na may galit at tampo ang persona sa kuwen kuwento to ngun ngunit it mahih mahihinu inuha ha natin natin na may ganoo ganoong ng nara nararam ramdam daman an ang panauhan.   Patunay: Subalit ang mga hakbang ko ay karaniwang mabibigat, napipigilan, na tila naaatasan ng isang damdaming dayuhan pagkat di inaasahan. Ngayong gabi'y nagtuloy nagtuloy ako sa aking silid. silid. Sa karimlang karimlang pinupusyaw ng liwanag sa kabahayan ay hahanapin ko ang konting ginhawa: maaaring humiwalay kahit saglit ang  damdam dam daming ing dayuha dayuhan. n. Humiga Humiga ako sa aking aking katre, katre, pumiki pumikitt ako. Nagbak Nagbakasa asakal kalii akong  akong  maidlip, makalimot na saglit, kahit sa isang matipid na saglit ngunit maramot ang gabi, sapagkat naging mapagbigay: naghatid sa akin ng tinitimping paghikbi. D. TUNGGALIAN

Tao laban sa Sarili  Mapapansin natin sa kuwento na pilit na pinipigilan ng pangunahing tauhan ang awa at pananabik na nararamdaman niya para sa kanyang ama. Patunay:  At nang sumugat sa katahimikan ng gabi ang daing na iyon, napakislot napak islot ako sa aking   pagkakahiga. Ang tunog na iyon ay sinundan ng mga yabag, mabibilis, nagmamadali; at  nadama kong kailangan kong magbalikwas, lumabas ng sariling silid, at tunguhin ang kay 

 

 Ama, subalit nagbaga na naman ang damdaming banyaga. Nang buksan ko ang aking pinto, binulaga ako ng liwanag. Tao laban sa Tao Sapagkat hindi lubos maintindihan ng pangunahing tauhan kung bakit siya ang naiwan sa kanilang bahay at umako ng tungkulin bilang isang panganay na anak kung kaya’t nagkakaroon ng hindi pagkakaunawaan ang magkakapatid. Patunay:  Ang doktor: "Si Ama..." Dagling mapapawi ang kalagiman ng gabi. Ngunit nasa akin na ang an g pagpag-aa aala lala la.. Magu Magugun gunit ita a ko ang ang si sina nabi bi ng dala dalawa wa kong kong kapat kapatid id na baba babae e na nang  ng  magsisama sa kanilangang napangasawa Kabisayaan: "Ikaw angabahala kay Ina..."  "Bakit?" "Bakit ?" Makahulugan tanong ko. sa Hindi makasasapat makasasapat nanatalaga talag sa tanong kong iyon, hindi makasasapat ang kabatiran kong ako ang naiwang pinakamatanda sa magkakapatid  na kapiling ng aking mga magulang, hindi-makasasapat ang malaman kong tangi akong  lalaki kaya may pananagutan. Sapagkat nariyan si Ama. Hindi sa akin, kundi kay Ama, dapat ipagbilin ang gayon. Ngunit naisip ko na maaaring hindi masabi nina Ate ang gayon kay Ama: subalit bakit? Bakit? E. KASUKDULAN  Ang kasukdulan kasukdulan ng kuwento ay noong lumabas siya sa kanyang kanyang silid at nakita ang mga kapatid na nasa bungad ng pinto ng silid ng kanyang ama at pilit niyang pinipigilan na tumuloy sa loob. Patunay:   Lumabas ako ng aking silid. Ang dalawa kong kapatid na nakababata'y nasa bungad  ng silid ni Ama. Umiiyak sila. Mabibigat pa rin ang aking mga hakbang. Nahulo kong hindi  humihiwalay sa akin ang damdaming banyaga. Pinipigilan ako niyon na tumuloy sa silid ni   Ama. Lumabas si Dr. Santos, kasunod si Ina. F. KAKALASAN Tuluyan na siyang pumasok sa silid nang kanyang ama ngunit sumisidhi pa rin sa kanya ang kakaibang damdamin ng pagiging dayuhan. Patunay:   Ipinatong Ipinatong ni Dr. Santos ang isang kamay niya sa balikat balikat ko, hindi ko na siya dapat  ihatid, ang kahulugan niyon. Kakailanganin ako sa silid ni Ama. Sa palagay ko'y maraming  saglit na hindi ako nakatinag, at nakakilos lamang ako nang katagpuin ni Ina ang aking  mata, at nagkatinig ang tinging iyon: "Si Ama...." Sapat na iyon upang sumunod ako kay  Ina sa silid ni Ama. Sa pagpasok ko sa silid ni Ama'y lalong sumidhi ang kakaibang damdaming nasa akin, tila ako isang dayuhan sa pook na iyon, at nadama kong dapat akong umalis, tumakas, ngunit  wala wa lang ng lagu lagusa san. n. Nasu Nasund ndan an ng mat ata a ko si Ina: na: umup umupo o si siya ya sa gil iliid ng ka kattreng  reng  kinahihimlayan ni Ama. Saglit akong naligalig. Kailangan kong lumayo, sapagkat hindi  maii ma iiwa wasa sang ng di tung tungha han n ang ang naka nakara rata tay y doon doon.. At kapa kapag g nagk nagkag agay ayon on,, mu muli li kong  kong  makakatagpo ang paningin ni Ama, at alam kong sa isang iglap ay makikita ko ang   pagkalito roon, at sa isang iglap di'y mabubuhay sa akin ang pagkasindak. Inilayo ko ang  aking paningin. Ayaw kong tingnan si Ama. Subalit nagsalita si Ina. "Iho..."  G. WAKAS Tuwi Tu wira ran n na is isin inal alay aysa say y ng may may akda akda ang ang waka wakas s ng kuwe kuwent nto. o. Mahi Mahihi hinu nuha ha nati nating ng mambabasa na tuluyang tinanggap ng pangunahing tauhan na dati ay napasok na niya ang silid nang kanyang ama. Napatawad na nito ang ama at tuluyang nawala ang pagiging dayuhan na nararamdaman nito. Patunay: May kumurot sa aking laman. Pilit kong nilunok ang panunuyo ng aking bibig. Saka ako napabuntunghininga. Naramdaman kong may nagpupumilit na bumalong sa aking mga mata. Ngayon Ngayo n ko lamang nadamang kilala ko ang silid ng aking ama: dati-rati dati-rati ko nang napapasok  ang kapirasong pook na ito! Lumapit ako kay Ama. II. TAUHAN 1. Pangunahing tauhan- isang lalaking anak na umako ng tungkulin bilang isang panganay at nakararamdam ng pagiging dayuhan.   Tauhang Bilog

 

Masasabi Masasa bing ng siya siya ay tauha tauhang ng bilog bilog sapa sapagk gkat at nagb nagbag ago o ang ang kanya kanyang ng nara nararam ramda daman man sa kanyang ama. Noong una ay pinipigilan nitong ipakita ang awa at pananabik sa kanyang ama ngunit kalaunan ay nagbago ito at napatawad ang ama. PANLOOB NA KATANGIAN: Masipag Mapagmahal Matapang May malasakit sa kapwa Masunurin            

Responsable

PANLABAS NA KATANGIAN: mahirap  

2. Si ama- may malubhang sakit   Tauhang Lapad-dahil hindi naman nag bago ang kanyang ugali. PANLOOB NA KATANGIAN: Lasinggero Babaero Suwail Mainitin ang ulo Masakitin Mapagmahal            

Panlabas na katangian: Payat mahirap  

3. Si Ina- isang mapagmahal na ina at may malasakit sa kanyang asawa  Tauhang lapad - masasabing siya ay tauhang lapad sapagkat simula sa umpisa at sa huli ay ganoon pa rin ang ipinakita niya at hindi naman nagbago ang kanyang paguugali. PANLOOB NA KATANGIAN: Mapagmahal May malasakit Iyakin Maawain mabuti     

PANLABAS NA KATANGIAN: mahirap 

4. DR. SANTOS- isang doktor na gumagamot sa kanyang ama at may ari ng botika sa hilaga. Tauhang lapad PANLABAS NA KATANGIAN: kalbo/ walang buhok 

PANLOOB NA KATANGIAN Maalalahanin Matulungin 5. Mga Ate- mga nakatatandang kapatid ng pangunahing tauhan na nagsisipag-asawa na.  tauhang lapad  

III. TAGPUAN   PINAGGANAPAN

 

SA SILID- ang silid ng kanyang ama na hindi niya mapasok-pasok Ilang hakbang lamang ang nakapagitan sa silid ng ama ko at sa akin, ilang hakbang lamang  at maaari ko nang mabuksan ang pinto at itulak iyon upang makita ko ang nasa loob. Sa pagbalik ko sa aming bahay, tuluy-tuloy ako sa aking silid. Ni hindi ko tinapunan ng tanaw  ang silid ni Ama. HAGDANAN- maikling hagdanan na tinatawid ng pangunahing tauhan sa tuwing pupuntahan niya si Dr. Santos.  Alam ko na ang aking gagawin. Sapat na sana ang tingin ni Ina subalit ang isang matipid na galaw ng labi'y labi'y tinig pa ring narinig narinig ko: "Si Ama..." Ama..." "Opo," mahina kong sagot, sagot, sabay-talikod  sabay-talikod  upang upa ng lundag lundagin in ang maikli maikling ng hagdan hagdana't a't tawiri tawirin n ang gabi, gabi, hanggan hanggang g sa sapiti sapitin n ko ang  lansangang-bayan at tawirin iyon at magpatao po sa unang botikang matatagpuan sa hilaga at tawagin si Dr. Santos. BAKURAN Tuwina'y kakaunin ko si Dr. Santos, susundan siya sa pagpasok sa aming bakuran, tuloy sa kabahayan hanggang silid ni Ama:  

PANAHON

GABI  At nang sumugat sa katahimikan katahimikan ng gabi ang daing na iyon, napakislot napakislot ako sa aking pagkakahiga.

Isang gabi'y narinig ko ang mabining tinig ni Ina: "Makasasama sa iyo ang pagpupuyat. Kailangan mo ang pahinga." Yamot ang tinig ni Ama nang humakbang iyon ng ilan, padako sa aking silid at maglagos sa dingding at sa gabi. "Matanda na ako! Hayaan mo na ako sa maibigan ko!" LINGGO Lagi La gi nang nang may ipi ipinag nagba baba bawa wall si Dr Dr.. Santo Santos, s, at lagi lagi naman namang g may sinus sinusuwa uway y si Ama Ama pagkaraang makasunod nang mga ilang linggo. Saka ko maririnig ang paalala, pakiusap, pagsusumamo ni Ina: sa silid na iyon, sa siHd ding iyon; saka ko maririnig ang sasabihin ni  Ama: "Maaari "Maaari bang bang pabayaan pabayaan mo na ako?" SA UMAGA Sa umaga'y naririnig ko na ang mararahang yabag na patungo sa silid ni Ama; alam kong si Ina, gigisingin si Ama. Hiwalay sila ng silid, si Inia'y kasama ng dalawa kong kapatid na babaing nakababata, si Ama'y sa sarili niya. May maliit akong silid na karatig ng sa aking ina, katapat ng sa aking ama. Ngunit ang nakapagitang mga dinding ay ginigiba ng mga tinig: mabini, marahas, malakas, mahina. Ang mga tinig ding iyon ang naghahatid sa akin ng nangyayari sa maghapon; mga tinig na di ko man kusang pinakikinggan ay naririnig ko. BUWAN-BUWAN May dumarating na sulat at hiro postal buhat sa mga kapatid ko buwan-buw buwan-buwan. an. Katuwaan na ni Ina ang gay on. Ang lungkot ng ilang buwan buhat nang umalis sina Ate ay unti-unti na sanang san ang napapawi, napapawi, subalit subalit muling muling nagkas nagkasakit akit si Ama. Ama. Muli kong ginampa ginampanan nan ang aking aking tungkulin: tinatawag ko si Dr. Santos at inihahatid iyon. Muli kong natunghayan ang mukha ni Ina at ang namamahay na lungkot doon. Gumaling si Ama, subalit di na humihiwalay ang malungkot na katahimikan ni Ina. Gayunpaman, naririnig ko pa rin ang mabibining yabag ni Ina tuwing umaga. IKATLONG ARAW Nagh Na ghihi ihinta ntay y si In Ina a sa pinto pinto ng silid silid ni Ama. Ama. Katab Katabii niya niya ang dalawa dalawa kong kong kapat kapatid id na nakababata. nakaba bata. Hinihintay nila ang pagdating namin ni Dr. Santos: hinihintay nila ang lunas kay  Ama. "Ngunit "Ngunit ikatlong araw na ito ng pagsumpong pagsumpong ng sakit ni Ama. Tatlong bahagi na ang tagpong iyon sa pintuan ni Ama. Hanggang pintuan lamang. Sapagkat may damdaming pumipigil sa akin sa pagtuntong sa dakong iyon ng aming tahanan: namimigat ang mga hakbang ko.

 

KALAGAYAN Pag-aalala   "Alam ko ang aking ginaga..." ang narinig ko minsan. Marahil ay pinuna ni Ina ang pag-uwi ni Ama nang malalim sa gabi. Marahil ay nasabing makasasama iyon sa katawan nito. Kailangan ang pahinga. Sa akin man nasasabi iyon ni Ina, kaya alam kong iyon ay isang paalala lamang.    Dagling mapapawi ang kalagiman ng gabi. Ngunit nasa akin na ang pag-aalala Kalungkutan   Hanggang sa muli kong matagpuan si Ina: hindi puwing iyon, hindi maaari, sa tuwina'y puwing? Mugto ang mga mata ni Ina: naroong muli ang lungkot na  

  

  

  

bumabalataw sag kanyang minsan, Noon No on ko unan unang naki nakila lala la mukha ang ang lu lungk ngkot ot niminsan Ina, Ina, ibayo ibmatagal ayo pa na. sa luha luhang ng namu namuo' o't  t  nadurog sa mata, ibayo pa sa impit na hikbi, ibayo pa sa buntunghininga. At  nang yumakap ang mga kapatid ko sa aking ina, tila naulinigan ang bilin nila: "Huwag kayong mag-aalalang mabuti ..."  Muli kong natunghayan ang mukha ni Ina at ang namamahay na lungkot doon. Gumaling Gumal ing si Ama, subalit di na humihiwala humihiwalay y ang malungkot na katahimikan katahimikan ni  Ina.. Gayunp Ina Gayunpama aman, n, naririn naririnig ig ko pa rin ang mabibi mabibining ning yabag ni Ina tuwin tuwing  g  umaga. Lumabas ako ng aking silid. Ang dalawa kong kapatid na nakababata'y nasa bungad ng silid ni Ama. Umiiyak sila.

Pagtutol   

Si Ina'y walang kibo kahit sa gitna ng kanyang mahinang pagtutol, ayaw niyang  mawalay ang mga anak, ngunit malaki ang pagnanais nina Ate na humanap ng  sariling daigdig.

kaligayahan   

May dumarating na sulat at hiro postal buhat sa mga kapatid ko buwan-buwan. buwan-buwan. Katuwaan na ni Ina ang gay on.

  

Nagpupuyos Nagpup uyos ang aking aking kalooban kalooban habang mabilis mabilis na nagsisit nagsisitindi indig g sa aking aking gunita ang mga Ading at mga sanggol, ulit at ulit, kaya halos sumigaw na rin ako: mabuti na ngang mamatay! Ngunit di sumilang ang mga salitang iyon pagkat narinig ko si Ina: "Anak ... anak ..." Sa akin nila ibubunton ang hinanakit. "Hindi mo tiningnan si Ina." Ngunit ano ang aking gagawin? Ito rin ang tanong ko ngayon kay Ina. Hindi sa akin. Pagkat nagsalita ang isang kapatid ko roon.

Galit

  

IV. BUOD

Isang gabi, napakislot sa pagkakahiga ang persona ng maikling kwentong ito o ang may akda nang marinig na naman niya ang daing ng kanyang masakiting ama mula sa silid nito. Nagbalikwas siya para tunguhin ang silid ng kanyang ama, subalit nagbaga na naman ang kanyang damdaming hindi maipaliwanag. Nang buksan niya ang kanyang pinto, nakita niya ang kanyang ina at sa pamamagitan ng tingin nito'y alam na niya ang dapat gawin. Pumunta siya sa lansangang-bayan para tawagin si Dr. Santos. Sumama naman ang doktor para tingnan ang kalagayan ng kanyang ama. Matagal ng may sakit ang kanyang ama ngunit hindi rin lubusang gumaling dahil sa lagi nitong sinusuway ang bilin ng doktor. Kung paalalahanan naman na man ng kany kanyang ang ina, ina, nagag nagagali alitt ang ang kany kanyang ang ama dahi dahill alam alam daw daw nito nito ang ang kanya kanyang ng ginagawa. Dahil tanging lalaking sa pamilya, ay inako na niya ang tungkuling tumawag ng manggagamot sa anumang oras naroroon siya tuwing maririnig niya ang daing ng kanyang ama.Iyon ay isang gawain na matapat na niyang nagagampanan matapos ibinilin sa kanya ng mga kapatid ang kalagayan ng kanilang ina nang nagsisama ang mga ito sa kanilang napangasawa sa Kabisayaan. At ito nga ang kanyang ginagawa, ang tulungan ang ina sa pag-aalaga sa kanyang ama. Lubos na lamang ang kanyang pagtataka kung bakit nasabi ng kanyang mga nakakatandang kapatid na siya na ang bahala sa kanilang ina. May mga bagay siyang hindi nalalaman na tanging mga kapatid lamang niyang nakakatanda ang nakakaalam mula sa kanilang kanilang pinag-uusa pinag-uusapan. pan. Ngunit nabuo na sa isip nito ang pinag-u pinag-uusa usapan pan nila, nila, sapagkat sa ibang umpukan sa maliit na pamayanang iyon, ay narinig niya: Ang kanyang ama, si Ading at isang sanggol. At sa isip niya, marahil ay marami pang Ading at marami pang sanggol sa buhay ng kanyang ama.Ang mga luhang nakikita niya sa kanyang ina, ang

 

hinanakit ng kanyang mga kapatid sa mga luhang nakikita niya sa kanyang ina, ang hinanakit ng kanyang mga kapatid sa ama, ang natuklasang katotohanan tungkol sa ama at kay Ading at sa sanggol ay ang mga rason marahil kung bakit nakakaramdam siya ng isang damdaming dayuhan. At iyon nga ang kanyang nararamdaman sa tuwing makikita niya ang ama sa silid nito at tila ba isa siyang dayuhan sa pook na iyon.Nang marating na niya at ni Dr. Santos ang kanilang bahay, nakita niya ang ina at dalawang nakakabatang Dr. Santos ang kanilang bahay, nakita niya ang ina at dalawang nakakabatang muling nagbalikwas ng marinig ang mga hirap na paghingal at pigil na pag-iyak. Nasalubong niya si Dr. Santos at sinabihan na maiwan nalang at huwag na siyang ihatid dahil kakailanganin daw siya. Mula sa mga sinasabi ng kanyang ina, iyakan ng mga kapatid hanggang sa nakaratay na ama, napagtanto niyang nalalapit na talaga ang oras ng kamatayan ng kanyang ama. May kumurot sa kanyang laman, at bigla ay nadama niyang kilala na niya ang silid na iyon at lumapit siya siya sa ama.

V. PAGLALAPAT NG MGA TEORYANG PAMPANITIKAN 1. TEOR TEORYA YANG NG BAYO BAYOGR GRAP APIK IKAL AL

Si Buen Buenav avent entura ura S. Medin Medina, a, Jr. Jr. ay isang isang Pilipi Pilipino nong ng manun manunula ulatt ng higit higit sa 25 na libro. libro. Karamihan dito ay mga nobela at libro sa kritisismo. Isa sa mga gawa nito ang Saan Patungo ang Langay-langayan. Siya ay pinanganak noong 1 Disyembre 1928. Nagtapos siya ng BA at MA sa Ingles sa Far  Eastern University at Ph. D. sa Centro Escolar University. Sumulat siya ng mga dokumento na pinakita sa mga internasyonal na kumperensiya sa Japan Japan at  at Thailand. Thailand. Naging professor  din siya sa Far Eastern University, University, Ateneo de de Manila Universit University y, at De La Salle University. University. Kabi lang ng sa mg mga a na nali limb mbag ag ni niya yang gawa ga wa Literature ay an ang g (1974), Pint Pi ntig ig (1 (196 969) 9), , Ga Gant ntim impa pala la Tagalog (197 (1 972) 2),, Kabila Confrontations, Past and Present in ng Philippine The Primal Passion, Literature in the Nineteenth (1976), Francisco Baltazar's Orosman at Zafira (1991) at Moog and an d Ala Alaga ga (1 (199 993). 3). Gin Ginant antimp impal alaan aan din si siya ya ka kanya nyang ng mg mga a ess essay ay at ma maiik iiklin ling g ku kuwe went nto. o. Nagtrabaho din siya bilang editor ng mga magasin gaya ng Free Press. Siya ay napabilang sa Don Carlos Palanca Memorial Awards Hall of Fame noong 1996. Pinarangalan din siya ng South East Asia Writer Award (SEAWRITE) noong 1994. Nagkaroon din siya ng Gawad Pambansang Alagad ni Balagtas Award for Literary Criticism. 2. TEOR TEORYA YANG NG FOR FORMA MALI LISM SMO O    Estilo at wikang ginamit 

 Ang wikang ginamit sa kwento ay antas lalawiganin lalawiganin dahil ito’y naglalaman naglalaman ng mga dayalek day alekto to ng Batangueṅ Batangueṅo o gaya gaya ng “gay on” at sa Ilocano Ilocano na ang salitan salitang g ading ading na ginagamit rin sa Filipino na ang ibig sabihin ay nakababatang kapatid na babae o lalaki. Ang wikang ginamit sa akda ay nasa antas ng pamapanitika pamapanitikan n din na kung saan ang an g mga salita salita ay payak payak ngunit ngunit pilin pilingg-pil pilii at may nais nais na ipakah ipakahulu uluga gan n at ang ang pangunahing tauhan ay siya rin mismo ang nagsasalaysay. 3. TEOR TEORYA YANG NG KLAS KLASIS ISMO MO

 



Nangingibabaw ang kanilang isip na maghanap nang sariling kabuhayan para sa kanilang pamilya

Patunay: Magtutungo sila sa Kabisayaan upang doon hanapin ang nagkakait na tagumpay sa  pangangalakal. May katuwiran sila, naisaloob ko. Kailangan nilang magtindig ng  sariling kabuhayan. Si Ina'y walang kibo kahit sa gitna ng kanyang mahinang pagtutol, ayaw aya w niyang niyang mawalay mawalay ang mga anak, anak, ngunit ngunit malaki malaki ang pagnanais pagnanais nina Ate na humanap ng sariling daigdig .  Sa kabila ng lungkot na nararamdaman ay nangibabaw pa rin ang isip ng kanyang

ina na kailangan niyang hayaang umalis ang kanyang mga anak. Patunay:   Noon ko unang nakilala ang lungkot ni Ina, ibayo pa sa luhang namuo't nadurog sa mata, ibayo pa sa impit na hikbi, ibayo pa sa buntunghininga. At nang yumakap ang  mga kapatid kapatid ko sa aking aking ina, tila naulinig naulinigan an ang bilin nila: "Huwag "Huwag kayong kayong magaalalang mabuti ..."   Sa kabila ng poot at tampo sa kanyang ama ay nangingibabaw pa rin ang kanyang isip na gampanan ang kanyang tungkulin bilang isang anak. Patunay:  Muli kong ginampanan ang aking tungkulin: tinatawag ko si Dr. Santos at inihahatid  iyon. 4. TEOR TEORYA YANG NG ROMAN ROMANTI TISI SISM SMO O   Nangingibabaw ang pag-aalala para sa kanyang ama sa kabila ng poot at galit. Patunay: Sapat na sana ang tingin ni Ina subalit ang isang matipid na galaw ng labi'y tinig pa ri ring ng nari narini nig g ko: "S "Sii Ama. Ama... .."" "Opo "Opo," ," mahi mahina na kong kong sagot sagot,, sa saba bay-t y-tal alik ikod od upan upang  g  lundagin ang maikling hagdana't tawirin ang gabi, hanggang sa sapitin ko ang  lansangang-bayan at tawirin iyon at magpatao po sa unang botikang matatagpuan sa hilaga at tawagin si Dr. Santos.   Nangingibabaw ang pagmamahal ng isang asawa sa kabila ng hindi magandang pag-uunawan ay nandoon pa rin ang pag-aalala. Patunay: Sa umaga'y naririnig ko na ang mararahang yabag na patungo sa silid ni Ama; alam kong si Ina, gigisingin si Ama.

       

 

 Alam ko ang aking ginaga..." g inaga..." ang narinig ko minsan. Marahil ay pinuna ni Ina ang  an g   pag-uwi ni Ama nang malalim sa s a gabi. Marahil ay nasabing makasasama iyon sa katawan nito. Kailangan ang pahinga. Sa akin man nasasabi iyon ni Ina, kaya alam kong iyon ay isang paalala lamang. Pagmamahal ng mga anak sa kanilang ama Pagmamahal ng isang ina sa kanyang mga anak  Galit na nararamdaman ng mga anak sa kanilang ama  Ang awang nangingibabaw  Ang pag-aalalang nararamdaman ng isang ama at ina sa kanyang mga anak  noong kailangan na nilang umalis.  Ang pananabik pananabik na Makita ang kanyang kanyang ama. ama.  Ang galit galit na nararamdama nararamdaman n ng pangunahin pangunahing g tauhan. tauhan. Patunay: Noon, kaisa ako ng aking mga kapatid. Nagpupuyos ang aking kalooban habang  mabilis na nagsisitindig sa aking gunita ang mga Ading at mga sanggol, ulit at ulit, kaya halos sumigaw na rin ako: mabuti na ngang mamatay! Ngunit di sumilang ang  mga salitang iyon pagkat narinig ko si Ina: "Anak ... anak ..." 

5. TEOR TEORYA YANG NG REAL REALIS ISMO MO umuuwi      Ang pagpuna ni ina kaya ma dahil sa gabi na ito umuuwi  6. TEOR TEORYA YANG NG IDE IDEYA YALI LISM SMO O Ang An g pag-a pag-ako ko ng isan isang g tu tung ngku kuli lin n bila bilang ng isan isang g pang pangan anay ay na anak anak na lala lalaki ki.. Masasabi Masasa bi kong kong isang isang ideyal ideyal na panauh panauhin in ang pangan panganuhi uhing ng tauhan tauhan sapagk sapagkat at inako niya ang responsibilidad bilang isang anak na lalaki na sana ay ang ama nito ang gumaganap.

 

Patunay: Magugunita ko ang sinabi ng dalawa kong kapatid na babae nang magsisama sa kanilang napangasawa sa Kabisayaan: "Ikaw na ang bahala kay Ina..."  "Bakit?" Makahulugan ang tanong ko. Hindi makasasapat na talaga sa tanong kong  iyon, iyo n, hindi hindi makasas makasasapa apatt ang kabati kabatiran ran kong ako ang naiwan naiwang g pinaka pinakamat matanda anda sa magkakapatid magkak apatid na kapiling kapiling ng aking mga magulang, magulang, hindi-makasasapat hindi-makasasapat ang malaman malaman kong tangi akong lalaki kaya may pananagutan. Sapagkat nariyan si Ama. Hindi sa akin, kundi kay Ama, dapat ipagbilin ang gayon. Ngunit naisip ko na maaaring hindi  masabi nina Ate ang gayon kay Ama: subalit bakit? Bakit?

7. TEOR TEORYA YANG NG NATU NATURA RALI LISM SMO O  Alam ko na ang aking gagawin. Sapat na sana ang tingin ni Ina subalit ang isang  matipid na galaw ng labi'y tinig pa ring narinig ko: "Si Ama..." "Opo," mahina kong  sago sagot, t, saba sabay-t y-tal alik ikod od upan upang g lu lund ndag agin in ang ang maik maikli ling ng ha hagd gdan ana' a'tt tawi tawiri rin n ang ang gabi gabi,, hanggang sa sapitin ko ang lansangang-bayan at tawirin iyon at magpatao po sa unang botikang matatagpuan sa hilaga at tawagin si Dr. Santos. Tuwina'y kakaunin ko si Dr. Santos, susundan siya sa pagpasok sa aming bakuran, tuloy sa kabahayan hanggang silid ni Ama: naging tagpong kilala ko na ang pagpulso niya kay Ama, paglilinis ng braso at pigi, at pagtuturok dito ng karayom. Huhupa ang  daing ni Ama, makakatulog iyon, makapagpapahinga. At ihahatid ko naman si Dr. Santos. Iyon ay isang gawaing matapat kong nagagampanan . 8. TEOR TEORYA YANG NG MORA MORALI LIST STIK IKO O  Pagiging masunurin ng pangunahing tauhan sa kanyang ina  Pagiging mapagmahal na ina 9. TEOR TEORYA YANG NG SIM SIMBO BOLI LISM SMO O Ading – nagpapakita na marami ang naging anak ng kanyang ama sa ibang babae. Patunay: Kailangan kong harapin iyon: nahulo kong ako'y nasa isang pakikipagtunggali, kami ni  Ina (at nina Ate na nasa malayo) sa isang dako, at sa kabila, si Ama at si Ading at  isang bata (at ang iba pang Ading at iba pang mga bata). Dayuhan- nagpapakita na may hindi pagkakaunawaan ang isang pamilya laolo na ang anak sa kanyang ama.

10.TEORYANG KULTURAL 



Pagiging maasikaso at maalaga sa may sakit. Patunay: Sa umaga'y naririnig ko na ang mararahang yabag na patungo sa silid ni Ama; alam kong si Ina, gigisingin si Ama. Pagpapadala ng sulat Patunay: May dumaratin dumarating g na sulat sulat at hiro hiro postal postal buhat buhat sa mga kapatid kapatid ko buwan-b buwan-buwa uwan. n. Katuwaan na ni Ina ang gay on.

VI. MGA KABISAAN A. Bisa Bisa sa Isip Isip Matapos basahin ang kuwento, naikintal sa aking isipan na kahit gaano man kalaki ang an g kasa kasalan lanan an ng isang isang ama ama sa kaniy kaniyan ang g pamily pamilya, a, ang ang pagma pagmamah mahal al ay hindi hindi nawawala, nawawa la, ang pananabik na mahagkan at makita ang ama lalong-la lalong-lalo lo na kung bilang na lamang ang oras nito sa mundo. Ang respeto, makikita rin dito ang kahalagahan ng buhay at pamilya, pagtitiis sa kabila ng galit at sakit, sakripisyo na likha ng respeto at pagmamahal.

 

B. Bi Bisa sa sa sa Damd Damdam amin in Habang binabasa ko ang kuwentong dayuhan, nagiging emosyonal ako dahil ako mismo ay minsan ding naging dayuhan, nakaramdam ng pagiging dayuhan sa sarili kong ama ngunit sa huli ay mauunawaan at makakalaya ka sa pagiging dayuhan. Sa pag-usad ng kuwento may galit kang mararamdaman dahil sa katangian na meron ang ama, galit na hindi mo maipaliwanag, awa naman para sa pangunahing tauhan dahil siya ang tumayo at umako ng isang tungkulin ng isang panaganay na lalaki at ganoon din sa kanyang ina na kahit gaano man kalaki ang kasalanan ng kanyang asawa ay nanatil nan atilii pa rin siyang siyang mabuti at mapagmah mapagmahal al na asawa. Sa pagbasa pagbasa ng maikling maikling

kwento na ito ayd matutunan mo angsakahalagahan ng sapat naang kaalaman at kakulangan pag-unawa o pagpapatawad pagpapatawa na makatutulong atin upang matanggap lahat ng kakulan gan at pagkakamali ng sino mang nalikha. C. Bi Bisa sa ng ng kaas kaasal alan an  Ang isang anak ay may moral na tungkulin sa kanyang mga magulang. magulang. Matapos basahin ang kuwento, may malaking aral na gustong ipabatid ang awtor sa kanyang mambabasa. Ang respeto na ipinapakita ng mga anak sa kanilang ama sa kabila ng mga kasalanan nito, ang pag-aaruga at pagmamahal na ipinapakita ng isang ina at ang palaging sinasabi ng ina sa kanyang mga anak na kahit anong mangyari ay ama pa rin nila ito na nangangailangan ng tulong at pag-aaruga. VII. SIMBOLO Dayuhan- sumisimbolo sa hindi pagkakaroon ng magandang ugnayan o di pagkakaunawaan sa isa’t-isa. Pinilakang ulo- sumisimbolo sa taong kalbo o walang buhok VIII. TEMA AT PAKSANG DIWA

 Ang paksa/ paksa/ tema ng kuwento kuwento ay tungkol tungkol sa pagmamahal pagmamahal ng isang anak anak sa kabila ng ng pagiging pagiging dayuhan na nararamdaman nito sa kanyang ama, isang pagmamahal na kahit hindi man niya maipakita ay mararamdaman mo ang awa at pananabik na gusto nitong ipakita. IX. PAGPAPALIWANAG SA PAMAGAT

Isang maikling kuwento na nasulat ni Buenaventura na pinamagatang “Dayuhan” isang salita lamang ang pamagat ngunit may malawak na kahulugan. Kuwentong mapapaisip ka kung sino ba ang tinutukoy tinutukoy na dayuhan gunit sa pag-usad ng kuwento maiintindihan maiintindihan mo kung ano nga ba ang pamagat. Dayuhan, hindi dahil sa dayo ka sa isang lugar, ito’y pinamagatang dayuhan dahil mababasa mo sa kuwento na ang pamilya ay may hindi pagkakaunawaan dahil sa mga rason at maling ginawa ng kanilang ama. Ito ay naglalarawan sa nararamdaman ng isang anak, galit, poot, pananabik, awa at pagmamahal na gusto niyang ipakita ngunit pilit niyang pinipigilan. Kaya pinamagatang dayuhan dahil sa bunga ng hindi pagkakaintindihan na nagdulot ng kaguluhan sa kanilang mga isipan. X. PANGKALAHATANG PAGSUSURI

 Ang maikling maikling kuwento kuwento na “Dayuhan “Dayuhan”” ay nagpapakita nagpapakita ng isang halimbawa ng isang isang pamilya na kahit gaano man katindi ang galit na nararamdaman sa isa’t-isa ay mananatili pa rin ang pagmamahal at pagrerespeto. Na ang isang pamilya ay hindi perpekto at nakagagawa ng isang pagkakamali. Ipinapakita rin sa kuwento na ang mga anak ay may moral na tungkulin sa kanilang mga magulang. Naipakita rin sa kuwento ang pagmamahal ng isang asawa, na

 

sa hirap at sa ginhawa ay hindi pa rin ito nawawalan ng pag-asa. Ipinapakita rin dito na ang ama ang pinakaubod ng isang pamilya ngunit ang pangunahing tauhan ang siyang tumayong panganay na lalaki para gampanan ang responsibilidad ng kanyang ama. Mahihinuha natin na kahit ikaw ay anak lamang ay pwedi kang tumulong at umako ng tungkulin basta kaya mo at kaya mong gampanan. Sa kabilang dako, ang taong may pag-aaruga sa kaniyang pamilya ay kinasisiyahan ng kapalaran. Ang pagtutulungang ito ay marahil ang pinakamatibay na sandata laban sa trahedya. Matibay din itong sanggalang sa kahit ano man ang nararamdaman ng isip at puso. Sa huli, mahihinuha na kahit ano man ang galit at hindi pagkakaunawaan sa loob ng isang tahanan ay mangingibabaw pa rin ang pagmamahalan at pagpapatawad.