Danh Muc Cac Loai Thuy San Nuoc Lo Va Nuoc Man Viet Nam

DANIDA -----------

Bé Thñy s¶n ----SUMA

Hîp phÇn hç trî nu«i trång thñy s¶n biÓn vµ n−íc lî

Danh môc c¸c loµi nu«i biÓn vµ n−íc lî ë ViÖt nam

Biªn tËp :

KS. Vò V¨n Toµn (SUMA).

C¸c t¸c gi¶ :

TS. §µo M¹nh S¬n (RIMP). ThS. NguyÔn C¬ Th¹ch (RIA III). PGS-TS. NguyÔn ChÝnh (RIA III).

KS. Ph¹m ThÞ Nhµn (RIMP). TS. Ph¹m Th−îc (RIMP). vµ c¸c Céng sù.

Hµ Néi 2002 SUMA - Mofi - Danida

1

C¸c t¸c gi¶ Biªn tËp :

KS. Vò V¨n Toµn (SUMA)

C¸c t¸c gi¶ :

PGS-TS. NguyÔn ChÝnh (RIA III) TS. NguyÔn V¨n Chung (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) TS. NguyÔn H÷u §¹i (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) TS. §µo TÊn Hç (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) KS. Ph¹m ThÞ Nhµn (RIMP) TS. NguyÔn H÷u Phông (ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha trang) TS. §µo M¹nh S¬n (RIMP) ThS. NguyÔn C¬ Th¹ch (RIA III) TS. Ph¹m Th−îc (RIMP) TS. NguyÔn ThÞ Xu©n Thu (RIA III) vµ c¸c Céng sù.

SUMA - Mofi - Danida

2

Giíi thiÖu Dùa vµo c¸c tµi liÖu ®· cã, lÇn ®Çu tiªn Danh môc c¸c loµi nu«i biÓn vµ n−íc lî ë ViÖt Nam ®−îc biªn so¹n nh»m: - Giíi thiÖu tÝnh ®a d¹ng vµ phong phó c¸c loµi nu«i cã ph©n bè ë biÓn ViÖt Nam. - Lµ tµi liÖu gióp cho c«ng t¸c quy ho¹ch nu«i trång thuû s¶n lùa chän c¬ cÊu ®µn gièng nu«i phï hîp cho tõng vïng sinh th¸i kh¸c nhau vµ ®−a ra c¸c kiÕn nghÞ b¶o vÖ nguån lîi mét c¸ch cã c¬ së khoa häc. - Gióp ng−êi nu«i ph©n biÖt ®−îc sù gièng vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c loµi vµ hä cã thÓ tù chän cho m×nh loµi nu«i thÝch hîp. Danh môc gåm 85 loµi chia thµnh 5 nhãm chÝnh: nhãm c¸, nhãm nhuyÔn thÓ, nhãm gi¸p x¸c, nhãm rong vµ nhãm c¸c loµi kh¸c. Víi mçi loµi ®−îc cung cÊp mét sè th«ng tin ng¾n: tªn Mô gäi, ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, vïng ph©n bè, ®iÒu kiÖn m«i tr−êng sèng, ®Æc ®iÓm sinh s¶n, gi¸ thÞ tr−êng vµ t×nh h×nh nu«i. Sau khi cã b¶n th¶o, chóng t«i ®· nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp söa ch÷a vµ bæ sung cña c¸c nhµ khoa häc vµ c¸c chuyªn gia thuéc ViÖn nghiªn cøu NTTS I, Trung t©m nghiªn cøu thuû s¶n III vµ ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha Trang. Nh©n ®©y, chóng t«i xin göi tíi c¸c quý vÞ lêi c¶m ¬n vÒ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ®ã. Do biªn so¹n lÇn ®Çu, ch¾c ch¾n cßn nhiÒu lçi, chóng t«i mong b¹n ®äc gãp ý bæ sung ®Ó Danh môc c¸c loµi nu«i biÓn vµ n−íc lî ë ViÖt Nam thªm hoµn thiÖn, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Ban biªn so¹n.

SUMA - Mofi - Danida

3

Môc lôc Trang (5)

Néi dung

TT

Danh môc c¸c loµi nu«i n−íc lî vµ biÓn ë ViÖt Nam (1)

1 2

Giíi thiÖu Môc lôc nhãm c¸

A

8

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam Tªn khoa häc (2)

Tªn tiÕng Anh (3)

Tªn tiÕng ViÖt (4)

1

Epinephelus tauvina (Forskal, 1775)

Greasy grouper

C¸ song mì, C¸ song gÇu

8

2

Epinephelus bleekeri (Vaillant, 1878)

Duskytail grouper / Bleekeri grouper

C¸ song B¬lªk¬ri, C¸ song dÑt

9

3

Lates calcarifer (Bloch, 1790)

Sea bass, Barramudi

C¸ v−îc, C¸ chÏm

10

4

Lutjanus erythropterus (Bloch, 1790)

Crimson snapper / Redfin snapper

C¸ hång ®á, C¸ hång

5

Lutjanus argentimaculatus (Forskal, 1775)

Mangrover red snapper

C¸ hång b¹c, C¸ hång ¸nh b¹c

12

6

Rachycentron canadum (Linnaeus, 1766)

Black kingfish, Cobia

C¸ giß, C¸ bíp biÓn

13

7

Bostrichthys sinensis (Lacepede, 1801)

Four-eyed sleeper

8

Mugil cephalus (Linnaeus, 1758)

Gray mullet, Flathead mullet, Sea mullet

C¸ ®èi môc, C¸ ®èi

15

9

Sparus latus (Houttuyn, 1782)

Yellowfin seabream

C¸ tr¸p vµng

16

10

Seriola dumerili (Risso, 1810)

Greater amberjack, Yellowtail

C¸ cam, C¸ bß biÓn

11

Chanos chanos (Forskal, 1775)

Milkfish

12

Oreochomis niloticus (Linnaeus, 1758)

Nile tilapia

13

Oreochromis mossambicus (Pepers, 1852)

Mozambique tilapia

C¸ bèng bíp, C¸ bíp

C¸ m¨ng, C¸ m¨ng biÓn C¸ r« phi v»n

4

14

17 18 19

20 C¸ r« phi

SUMA - Mofi - Danida

11

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

14

Sciaenops ocellatus (Linnaeus, 1766)

Red drum

C¸ ®ï ®á Mü, hång ®á Mü

C¸

15

Anguilla marmorata (Quoy & Gaimard, 1824)

Gaint mottled eel

C¸ ch×nh cÈm th¹ch, C¸ ch×nh b«ng

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng nu«i

21 22 23

16

Epinephelus akaara (Temminck & Schlegel, 1842)

Hong Kong grouper, Redspotted grouper

C¸ song chÊm ®á, C¸ mó chÊm ®á

23

17

Epinephelus fuscoguttatus (Forskal, 1775)

Brown-marbled grouper

C¸ song hoa n©u

24

18

Psammoperca waigiensis (Cuvier, 1828)

Waigieu seaperch

C¸ v−îc mâm nhän

25

19

Cromileptes altivelis (Valenciennes, 1828)

Humpback grouper, Barramundi cod

C¸ mó dÑt, C¸ mó chuét

26

20

Eleutheronema tetradactylum (Shaw, 1804)

Fourfinger threadfin

C¸ nhô 4 r©u, C¸ nhô, C¸ géc

27

21

Sparus macrocephalus (Bleeker, 1854)

Black porgy

C¸ tr¸p ®en

28

22

Siganus guttatus (Bloch, 1787)

Orange-spotted spinefoot, Golden rabbitfish

C¸ d×a c«ng, C¸ d×a chÊm

29

23

Anguilla anguilla (Linnaeus, 1758)

European eel

C¸ tr×nh Ch©u ©u

30

24

Hippocampus kuda (Bleeker, 1852)

Sea horse, Spotted seahorse, Yellow seahorse

C¸ ngùa ®en

31

NHãm gi¸p x¸c

B

32

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë viÖt nam

25

Penaeus monodon (Fabricius, 1798)

Tiger shrimp, Giant tiger prawn

T«m só, T«m cá

34

26

Penaeus orientalis (Kishinouye)

White shrimp.

T«m n−¬ng, T«m ®u«i xanh, T«m r©u dµi, T«m lít.

36

27

Penaeus merguiensis (deMan, 1888)

White shrimp

T«m he, T«m b¹c, T«m b¹c thÎ, T«m lít, T«m he mïa

38

28

Penaeus japonicus (Bate, 1888)

Japanese shrimp.

T«m h¶i qu©n, T«m he NhËt

39

SUMA - Mofi - Danida

5

(1)

(2)

(3)

(4)

29

Meatapenaeus ensis (de Haan, 1850)

Greasy-back shrimp

T«m r¶o, T«m ®Êt

30

Penaeus indicus H. Milne (Edwards, 1837)

Indian white prawn

T«m he Ên §é

31

Macro brachium rosenbergii (de Man, 1879)

Giant prawn

T«m cµng xanh

Lipopenaeus vannamei / Penaeus vannamei (Bone, 1931)

White shrimp

T«m ch©n tr¾ng, T«m b¹c Th¸i B×nh D−¬ng, T«m b¹c T©y ch©u Mü

32

T«m Hïm

(5) 41 43 44

45

Palinuridae

§Æc ®iÓm chung c¸c loµi thuéc hä T«m Hïm Gai

33

Panulirus ornatus (Fabricus 1798).

Yellow ringspiny lobster.

T«m hïm b«ng, T«m hïm sao

47

34

Panulirus Homarus (Linnaeus, 1758)

Scalloped spiny lobster.

T«m hïm ®¸, T«m hïm xanh.

48

35

Panulirus longipes (A.Milne Edwards, 1868).

Purplish brown spiny lobster.

T«m hïm ®á, T«m hïm gÊm.

49

36

Panulirus stimpsoni (Holthuis, 1963)

Chinese spiny lobster.

T«m hïm sái, T«m hïm mèc.

50

37

Scylla paramamosain (Estampado 1949)

Mud crab

Cua biÓn, Cua bïn

51

38

Postunus pelagicus (Linnaeus, 1766)

Green crab

GhÑ xanh, GhÑ hoa

53

Nhãm nhuyÔn thÓ

C

46

55

C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam Trai tr¾ng, Trai ngäc m· thÞ.

39

Pteria martensii.

Pearl oyster

40

Pinctada maxima (Jameson, 1901)

Golden lip pearl oyster / Yellow lip pearl oyster

41

Chlamys senatoria nobilis (Reeve, 1852)

Noble scallop

42

Anadara subcrenata.

Suberenata ark

Sß l«ng.

60

43

Arca gralossa (LinnÐ)

Blood cockle, Arca cuneata reeve

Sß huyÕt, Sß trøng, Sß trßn

61

SUMA - Mofi - Danida

6

Trai ngäc m«i vµng §iÖp qu¹t

55 57 58

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

44

Tegillarca nodifera (V.Martens, 1860).

Blood cockle, Ark-shell

Sß nodi, Sß dµi

62

45

Meretrix lyrate (Sowerby, 1851).

Lyrate asiatic, Hard clam.

Nghªu bÕn tre.

63

46

Paphia undulata (Born, 1778)

Undulating venus

Nghªu lôa

64

47

Meretrix meretrix (LinnÐ, 1758)

Asiatic hard clam

Ngao DÇu, Ngao v¹ng.

65

48

Crasostrea rivularis (Gould, 1861)

Oyster

HÇu cöa s«ng

67

49

Perna viridis (LinnÐ, 1758).

Green mussel

VÑm vá xanh.

68

50

Babylonia areolata (Link, 1807)

Areolata

èc h−¬ng

69

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng nu«i

70

51

Haliotis asinina (LinnÐ, 1758)

Donkey’s Ear Abalone.

Bµo ng− vµnh tai.

70

52

Haliotis diversicolor (Reeve, 1846)

Ear abalon.

Bµo ng− chÝn lç, Cöu khæng.

72

53

Haliotis ovina (Gmelin, 1791)

Oval abalone / Sheep ear shell

Bµo ng− bÇu dôc

74

54

Logigo formosana (Sasaki, 1929)

Squid

Mùc èng

75

55

Sepia tigris (Sasaki)

Squid

Mùc nang da hæ

76

56

Pinna strangei.

Bµn mai nøa

77

57

Luthlaria philippinarum.

Offer Clam

Tu hµi.

78

58

Lucina Philippinarum

Clam

Ng¸n

79

59

Tridacna squamosa (Lamark, 1819)

Scaled clam / Frilled clam

Ngao tai t−îng

80

Nhãm rong

D

81

C¸c loµi ®ang trång ë ViÖt Nam

60

Gracilaria asiatica.

Seaweed.

Rong c©u chØ vµng.

81

61

Gracilaria heteroclada (Zhang et Xia)

Seaweed.

Rong c©u c−íc.

82

SUMA - Mofi - Danida

7

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

62

Gracilaria tenuistipitata (Zhang et Xia) G. tenuistipitata (var.liui Zhang et Xia).

Seaweed.

Rong c©u chØ, Rong c©u sîi m¶nh.

83

63

Kappaphycus alvarezii (Doty) Doty.

Seaweed.

Rong sôn.

84

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng trång

85

Seaweed.

Rong hång v©n.

Gracilaria lemaneiformis (Bory) Greville.

Seaweed.

Rong c©u thõng

86

66

Gracilar bangmeiana (Zhang et Abbott)

Seaweed.

Rong c©u bµnh mai

87

67

Gracilaria eucheumoides (Harvey)

Seaweed

Rong c©u ch©n vÞt

88

68

Sargassum spp.

Seaweed.

Rong m¬.

89

64

Betaphycus gelatinum (Esper) Doty ex Silva.

65

E

85

Nhãm C¸c loµi kh¸c

91

Rïa biÓn – mét sè ®Æc ®iÓm chung

91

69

Caretta caretta (Linnaeus, 1758).

Loggerhead turtle.

Rïa Qu¶n ®ång, §ó

93

70

Eretmochelys imbriacata (Linnaues, 1766)

Hawsbill turtle.

§åi måi

94

71

Lepidochelys Olivacea (Eschscholtz, 1829).

Olive Ridle turtle

VÝch.

95

72

Chelonia mydas (Linnaues, 1755)

Green turtle

§åi måi døa, Tr¸ng b«ng

96

73

Dermochelys coriacea (Vandelli, 1761).

Leatherback turtle.

Rïa da.

97

74

Diadema Setosum (Leske, 1778)

Black sea urchin.

CÇu gai ®en, Nhum ®en

98

75

Tripneustes Gratilla (Linnaeus, 1758)

Edible sea urchin

CÇu gai sä dõa, Nhum sä

99

Slate pencil urchin

CÇu gai ®¸, Nhum ®¸

100

76

Heterocentrotus Mammillatus

(Linnaeus, 1758)

SUMA - Mofi - Danida

8

(1)

(2)

(4)

(3)

(5)

77

Actinopyga echinites (Jaeger, 1833)

Redfish

H¶i s©m mÝt, §ån ®ét mÝt

101

78

Actinopyga Mauritiana (Quoy & Gaimard, 1833)

Surf red fish, White soled fish

§ån ®ét dõa, H¶i s©m mÝt hoa

102

79

Holothuria / Halodeima (Atra Jaege, 1833)

Lolly fish

H¶i s©m ®en, §ån ®ét ®en

103

80

Holothuria Leucospilota (Brandt, 1835)

H¶i s©m ®en mÒm

104

81

Holothuria / Metriatyla (Scabra Jaeger, 1833)

Sand fish

H¶i s©m tr¾ng, §ån ®ét c¸t

105

82

Microthele Nobilis (Selenka, 1867)

Black teatfish

H¶i s©m vó, §ån ®ét vó

106

83

Thelenota Ananas (Jaeger, 1833)

Prickly red fish

H¶i s©m lùu, §ån ®ét lùu

107

84

Astropecten spp. Pentagonaster spp.

Sea stars

Sao biÓn

108

85

Tachypleus tridentatus (Leach)

King crab

Sam, Cua Mãng Ngùa

110

Tµi liÖu tham kh¶o

SUMA - Mofi - Danida

9

111

A. nhãm c¸ C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam

1 - C¸ song mì Tªn gäi : * Khoa häc : Epinephelus tauvina (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Greasy grouper. * TiÕng ViÖt : C¸ Song Mì, C¸ Song GÇu (H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh).

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : §Çu vµ th©n c¸ cã mµu xanh x¸m nh¹t hoÆc mµu n©u víi c¸c chÊm trßn kh¸c nhau tõ mµu ®á, g¹ch mê ®Õn mµu n©u tèi, trung t©m chÊm trßn cã mµu tèi h¬n so víi r×a ngoµi. Mét vÕt ®en lín ë trªn l−ng th©n phÇn gèc gai v©y l−ng thø 4 ®Õn gai cuèi. ChiÒu dµi lín nhÊt 75 cm, th«ng th−êng lµ 50 cm. C©n nÆng tèi ®a lµ 12 kg. Vïng ph©n bè: Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: tõ BiÓn §á ®Õn Nam Phi vµ vÒ phÝa ®«ng tíi c¸c ®¶o gi÷a Th¸i B×nh D−¬ng nh− Duice ë Pitcaim Group, tõ NhËt B¶n ®Õn New South Wales (Australia) vµ ®¶o Lord Howe. ë ViÖt Nam: Däc theo bê biÓn tõ B¾c vµo Nam §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * §é mÆn: 15 – 320/00 * NhiÖt ®é: 20 – 300C * §é pH: 7,5 – 9 * §é s©u: 1 – 300m * ChÊt ®¸y: R¹n san h« , r¹n ®¸ ph¼ng, ®¸y cøng vïng ven bê. Sinh tr−ëng: ¨n c¸c loµi c¸ S¬n, c¸ phÌn, c¸ thia … Sinh s¶n: Thêi gian Êp në 27 giê trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 260C; ®é mÆn 29 – 320/00 vµ 17 – 18 giê ë nhiÖt ®é 29 – 320C. §iÒu kiÖn tèi −u cho Êu trïng ph¸t triÓn lµ 26 – 290C vµ ®é mÆn tõ 28 – 300/00. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Tõ 160.000 ÷ 190.000 ®ång/ kg tïy thuéc theo mïa. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Hång K«ng, §µi Loan, Philipines, Singapore, Malaysia, Th¸i Lan, Kuwait, ViÖt Nam. Nu«i bÌ næi, ao vµ lång. Thøc ¨n lµ c¸ t¹p t−¬i. SUMA - Mofi - Danida

10

2 - C¸ song B¬lªk¬ri Tªn gäi : * Khoa häc : Epinephelus bleekeri (Vaillant, 1878). * TiÕng Anh : Duskytail grouper, Bleeker's grouper. * TiÕng ViÖt : C¸ Song B¬lªk¬ri, C¸ Song DÑt (H¶i phßng, Qu¶ng Ninh).

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh thon dµi, dÑt bªn; chiÒu dµi th©n b»ng 3 – 3,5 lÇn chiÒu cao. MiÖng réng r¨ng s¾c nhän. Cì tr−ëng thµnh dµi lín nhÊt 76 cm, b×nh th−êng : 30 ÷ 50cm. Vïng ph©n bè : Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng : tõ vÞnh Persian ®Õn Trung Quèc, §µi Loan, Indonesia, Philipines, Th¸i Lan, b¾c australia. ë ViÖt Nam : tõ vÞnh B¾c Bé ®Õn biÓn Kh¸nh Hoµ. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * §é s©u tõ 5 ÷ 104 m. * NhiÖt ®é 15 ÷ 320C, Sèng ë vïng n«ng, xung quanh vïng ®¸ r¹n san h«. ë vïng biÓn nhiÖt ®íi trong ph¹m vi 300N – 280S. Sinh tr−ëng : Sinh s¶n : Mïa sinh s¶n b¾t ®Çu tõ mïa xu©n th¸ng 3 ®Õn th¸ng 8, ®Î ré vµo th¸ng 4 ®Õn th¸ng 6. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Kho¶ng 170.000 - 200.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, ViÖt Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Thanh Hãa ®Õn tØnh Qu¶ng B×nh). Nu«i trong lång bÌ næi, lång s¾t.

SUMA - Mofi - Danida

11

3 - C¸ v−îc Tªn gäi : Khoa häc : Lates calcarifer (Bloch, 1790). TiÕng Anh : Sea bass, Barramundi. TiÕng ViÖt : C¸ V−îc, C¸ ChÏm.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : C¬ thÓ dµi, miÖng réng, kh«ng c©n, hµm trªn kÐo tíi tËn sau m¾t. ChiÒu dµi tèi ®a: 200 cm, c©n nÆng: 60 kg. Vïng ph©n bè : Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Tõ bê phÝa ®«ng cña Ên §é ®Õn Indonesia, Philippines, Th¸i Lan, Trung Quèc, ®Õn §µi Loan vµ nam NhËt B¶n, vÒ phÝa nam ®Õn Papua New Guinea vµ b¾c Australia. ë ViÖt Nam: cã ë däc bê biÓn tõ b¾c ®Õn nam. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : §iÒu kiÖn ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 15 – 280C * §é s©u: 5 – 20m * §é mÆn: 2 – 350/00 Th−êng sèng ë vïng n−íc ven bê, cöa s«ng, rõng ngËp mÆn cho tíi ®é s©u 40m. Sinh tr−ëng : Lµ loµi c¸ d÷, thøc ¨n −a thÝch lµ c¸c loµi c¸ t¹p, t«m, kh«ng ¨n thùc vËt vµ c¸c loµi gi¸p x¸c kh¸c nh− cua, c¸y, … Sinh tr−ëng nhanh, sau mét n¨m tõ cì c¸ gièng 4 – 5cm cã thÓ ®¹t träng l−îng 1,5 – 3,0 kg/c¸ thÓ. Sinh s¶n: C¸ ®Î quanh n¨m, mïa ®Î ré tõ th¸ng 3 – 5 vµ tõ th¸ng 7 – 8. Thêi gian Êp në 18 giê trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é tõ 28 – 300C; ®é mÆn: 30 – 320/00 vµ 12 – 17 giê khi nhiÖt ®é 29 – 320C. §©y lµ loµi c¸ ch−a ph©n ra giíi tÝnh khi cßn nhá. Gi¸ trÞ kinh tÕ : ThÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 gi¸ tõ 40.000 ÷ 60.000 ®ång/kg, cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. T×nh h×nh nu«i : §−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan, Philippines, … ë ViÖt Nam ®· s¶n xuÊt ®−îc gièng c¸ nµy vµ ®−îc nu«i trong ao ®Êt ë mét sè ®Þa ph−¬ng. SUMA - Mofi - Danida

12

4 - C¸ hång ®á. Tªn gäi : * Khoa häc : Lutjanus erythropterus (Bloch, 1790). * TiÕng Anh : Crimson snapper, Redfin snapper. * TiÕng ViÖt : C¸ Hång §á, C¸ Hång.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh thoi, dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 2,4 – 2,6 lÇn chiÒu cao; ®Çu to, miÖng réng, hµm trªn mçi bªn cã 02 r¨ng nanh. Th©n ph¶i v¶y l−îc cøng, cã c¶ ë m¸ vµ n¾p mang. Th©n c¸ mµu ®á t−¬i, phÝa bông hång nh¹t, c¸c v©y mµu ®á, r×a sau v©y ®u«i mµu ®en x¸m. ChiÒu dµi lín nhÊt 81,6 cm, th«ng th−êng lµ 40 ÷ 50 cm. Vïng ph©n bè : Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: VÞnh Oman ®Õn §«ng Nam ¸, phÝa b¾c ®Õn nam NhËt B¶n vµ phÝa nam ®Õn b¾c Australia. Loµi nµy ®−îc nhiÒu t¸c gi¶ quy cho lµ Lutjanus malabaricus (non Schneider) hoÆc L. altifrontalis. Cã ë c¸c vïng biÓn ViÖt Nam tõ B¾c ®Õn Nam. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Th−êng sèng s¸t ®¸y ë nh÷ng vïng cã r¹n ®¸, ®¸ sái, r¹n san h«, nÒn ®¸y cøng cã ®é s©u tõ 5 – 100m. C¸ ch−a tr−ëng thµnh cã chiÒu dµi th©n kho¶ng 2,5cm sèng trong c¸c vïng n−íc n«ng cã nhiÒu bïn. Sinh tr−ëng: C¸ sinh tr−ëng nhanh trong mïa hÌ, nhiÖt ®é tõ 25 – 300C. Thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi c¸ t¹p vµ mét l−îng nhá gi¸p x¸c, mùc vµ c¸c ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng kh¸c. Chóng th−êng t×m måi vµo ban ®ªm. Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ: Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: 80.000 – 100.000 ®ång/kg. Mang c¸ vµ ruét c¸ hång ®á còng lµ s¶n phÈm hµng ho¸. T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, Hawaii, Philippines, Th¸i Lan vµ Malaysia. ë ViÖt Nam ®ang nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o loµi nµy. Gièng ®−îc thu gom tõ tù nhiªn vµ nu«i trªn bÌ næi vµ ao ®Çm. SUMA - Mofi - Danida

13

5 - C¸ hång b¹c Tªn gäi : * Tªn khoa häc : Lutjanus argentimaculatus (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Mangrover red snapper. * TiÕng ViÖt : C¸ Hång B¹c, C¸ Hång ¸nh B¹c.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh thoi dÑt, chiÒu dµi th©n b»ng 2,5 – 2,9 lÇn chiÒu cao. Th©n mµu n©u hång tÝa, bông mµu tr¾ng x¸m b¹c. Con ch−a tr−ëng thµnh cã mét d·y gåm 8 v¹ch mµu h¬i tr¾ng v¾t qua c¸c bªn, cã 1 hoÆc 2 säc xanh ngang qua n¾p mang. ChiÒu dµi toµn th©n lín nhÊt 150 cm. Vïng ph©n bè: Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng Phi ®Õn Samoa vµ ®¶o Line vÒ phÝa b¾c ®Õn ®¶o Ryukyu (NhËt B¶n), vÒ phÝa nam ®Õn Australia. §· cã r¶i r¸c ë ®«ng §Þa trung H¶i qua kªnh ®µo Suez nh−ng kh«ng nhiÒu. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : §iÒu kiÖn ph¸t triÓn: * §é s©u: 10 – 120m * NhiÖt ®é: 16 – 300C * §é mÆn: tõ vïng n−íc lî ®Õn biÓn kh¬i. * ChÊt ®¸y: bïn, c¸c r¹n ®¸ ngÇm vµ r¹n san h«. Khi nhá sèng ë vïng cöa s«ng, tr−ëng thµnh di ra vïng biÓn s©u cã ®é mÆn cao vµ ®¸y cøng. Sinh tr−ëng: C¸ sinh tr−ëng nhanh, b¾t måi vµo ban ®ªm lµ chÝnh. Thøc ¨n lµ c¸ vµ c¸c loµi gi¸p x¸c. Sinh s¶n: Thêi gian Êp trøng tõ 17 – 18 giê ë nhiÖt ®é 28 – 300C; 12 giê ë nhiÖt ®é 34,50C vµ 24 giê ë 250C. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ loµi c¸ cã gi¸ trÞ trªn thÞ tr−êng vïng Ên §é – Th¸i b×nh D−¬ng. T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Philippines, Th¸i lan vµ ViÖt Nam (Kh¸nh Hoµ). C¸c ao ®Çm trong vïng rõng ngËp mÆn vµ l¾p ®Æt c¸c lång l−íi ë ven bê. SUMA - Mofi - Danida

14

6 - C¸ giß Tªn gäi: * Khoa häc : Rachycentron canadum (Linnaeus, 1766). * TiÕng Anh : Black kingfish, Cobia. * TiÕng ViÖt : C¸ Giß, C¸ Bíp BiÓn.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh thon rÊt dµi, chiÒu dµi th©n b»ng 5,5 – 7,5 lÇn chiÒu cao. Mâm nhän h¬i chÕch, hµm d−íi dµi h¬n hµm trªn. L−ng vµ c¸c bªn cã mµu n©u sÉm, cã 2 d¶i hÑp mµu tr¾ng b¹c. ChiÒu dµi lín nhÊt 200 cm, trung b×nh 110 cm, c©n nÆng tèi ®a: 68 kg. Vïng ph©n bè: Ph©n bè réng ë vïng biÓn nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi (trõ vïng biÓn ®«ng Th¸i B×nh D−¬ng, t©y §¹i T©y D−¬ng, vïng Bermuda vµ Massachusetts, tõ Mü ®Õn Argentina bao gåm vÞnh Mexico vµ toµn bé biÓn Caribbean) Ên §é – T©y Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng Ch©u Phi, NhËt B¶n ®Õn Australia. ë ViÖt Nam : c¶ vïng n−íc ven bê vµ xa bê tõ B¾c ®Õn Nam. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sèng ë nhiÒu d¹ng kh¸c nhau: bïn, c¸t, sái, r¹n san h«, r¹n ®¸ xa bê vµ c¶ vïng ®Çm lÇy rõng ngËp mÆn. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ thÞt c¸c loµi c¸ t¹p vµ c¸c loµi gi¸p x¸c. L−îng tiªu thô måi rÊt lín. Sinh tr−ëng nhanh, sau mét n¨m nu«i cã thÓ ®¹t tõ 1,5 – 2,0 kg/con. Sinh s¶n: Mïa ®Î tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 6. Êu trïng sèng phï du. Gi¸ trÞ kinh tÕ: N¨m 2000, gi¸ tõ 40,000 – 60,000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i: ë ViÖt Nam ®· s¶n xuÊt ®−îc gièng c¸ giß. B»ng nguån gièng tù nhiªn vµ gièng nh©n t¹o, c¸ giß ®· ®−îc nu«i trªn lång bÌ, ao ®Çm quanh c¸c ®¶o. Vïng nu«i lµ VÞnh H¹ Long (Qu¶ng Ninh). SUMA - Mofi - Danida

15

7 - C¸ bèng bíp Tªn gäi : * Khoa häc : Bostrichthys sinensis (Lacepede, 1801). * TiÕng Anh : Four - eyed sleeper. * TiÕng ViÖt : C¸ Bèng Bíp, C¸ Bíp.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh trô trßn, hai v©y l−ng t¸ch biÖt nhau, hai v©y bông gÇn nhau vµ dÝnh nhau ë gèc v©y. §Çu ng¾n, mâm tÇy vµ m¾t nhá. Cã líp ngoµi vÈy nhá nªn th©n c¸ rÊt tr¬n. ChiÒu dµi lín nhÊt : 25cm, th«ng th−êng: 15 ÷ 18cm, träng l−îng tõ 150 – 300 gram. Vïng ph©n bè: Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: tõ Ên §é ®Õn Australia, §µi Loan, NhËt B¶n, Trung Quèc. ë ViÖt Nam: däc theo bê biÓn tõ B¾c ®Õn Nam ë rõng ngËp mÆn, cöa s«ng vµ vïng triÒu. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * §é mÆn: 2 – 250/00 §iÒu kiÖn ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 20 – 300C * §é pH: 7 – 8,2 * §é s©u: 0,1 – 1,5m. * ChÊt ®¸y: bïn, bïn sÐt. Th−êng sèng trong c¸c hang ®Êt trong rõng ngËp mÆn theo tõng ®«i ®ùc c¸i hoÆc sèng thµnh ®µn trong hang. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ c¸c loµi gi¸p x¸c nh−: cßng, c¸y, t«m, cua, c¸ sinh tr−ëng chËm. Sinh s¶n: Mïa ®Î cña c¸ tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 8. Thêi gian Êp në tõ 72 – 90 giê trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é 28 – 300C; ®é mÆn: 17 – 200/00 Gi¸ trÞ kinh tÕ: Tõ 150.000 ÷ 200.000 ®ång/kg (gi¸ n¨m 2000 t¹i c¸c tØnh phÝa B¾c) T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, ViÖt Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Nam Hµ, Th¸i B×nh ®Õn NghÖ An, Hµ TÜnh). Nu«i trong c¸c ao ®Êt cã t−êng g¹ch, c¸c ao th−êng vµ c¸c lång Hapa ®−îc l¾p ®Æt ch×m trong hå hoÆc ®Çm ph¸. SUMA - Mofi - Danida

16

8 - C¸ ®èi môc Tªn gäi : * Khoa häc : Mugil cephalus (Linnaeus, 1758). * TiÕng Anh : Gray mullet, Flathead mullet, sea mullet. * TiÕng ViÖt : C¸ §èi Môc, C¸ §èi.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n dµi, tiÕt diÖn gÇn trßn. ChiÒu dµi b»ng 3,9 – 4,7 chiÒu cao. M¾t to vµ cã mµng mì rÊt dµy. L−ng cã mµu xanh «liu, mÆt bªn cã mµu tr¾ng b¹c kÐo xuèng mµu tr¾ng ë phÇn bông. ChiÒu dµi lín nhÊt: 120 cm, th«ng th−êng 50 cm, c©n nÆng tèi ®a: 8,000gram. Vïng ph©n bè: PhÝa ®«ng Th¸i B×nh D−¬ng: California (Mü) ®Õn Chilª, t©y Th¸i B×nh D−¬ng: Trung Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Th¸i Lan ®Õn Phillipines, t©y §¹i T©y D−¬ng: Nova Scotia, Canada ®Õn Brazil; ®«ng §¹i T©y D−¬ng: vÞnh Biscay ®Õn Nam Phi bao gåm c¶ biÓn §¹i Trung H¶i vµ biÓn §en. ë ViÖt Nam c¸ ®èi môc ph©n bè tõ B¾c ®Õn Nam, vïng tËp trung lµ biÓn Nam §Þnh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : §iÒu kiÖn ph¸t triÓn: * §é mÆn: tõ 15 – 300/00 * NhiÖt ®é: 24 – 300C * §é s©u: 1 – 120m * ChÊt ®¸y: c¸t, c¸t pha bïn. C¸ th−êng sèng trong c¸c vïng ven bê vµ cöa s«ng. Sinh tr−ëng : C¸ th−êng sèng theo ®µn, thøc ¨n lµ ®éng vËt phï du, ®éng vËt ®¸y vµ mïn b· h÷u c¬ vµ thùc vËt phï du. Sinh tr−ëng sau mét n¨m cã thÓ ®¹t tõ 300 – 500 gram/c¸ thÓ. Sinh s¶n: Mïa ®Î tõ th¸ng 7 – 10, c¸ c¸i ®Î tõ 5 – 7 triÖu trøng, thêi gian Êp në tõ 34 – 38 giê, ë nhiÖt ®é 23 – 240C vµ 49 – 54 giê, ë nhiÖt ®é 22 – 230C, ®é mÆn 30 – 340/00. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ ®èi t−îng cã gi¸ trÞ rÊt cao trong thÞ tr−êng néi ®Þa. Cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa tõ 60.000 ÷ 70.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Hawaii, Philippine, ViÖt Nam SUMA - Mofi - Danida

17

(toµn quèc). C¸c kiÓu nu«i chÝnh: ao ®Êt, lång nu«i, ®Çm qu¶ng canh.

SUMA - Mofi - Danida

18

9 - C¸ tr¸p vµng Tªn gäi : * Khoa häc : Sparus latus (Houttuyn, 1782). * TiÕng Anh : Yellowfin seabream. * TiÕng ViÖt : C¸ Tr¸p Vµng.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi réng, dÑt. ChiÒu dµi th©n gÊp 2,4 – 2,6 chiÒu cao. Cã 01 v©y l−ng, v©y ngùc dµi vµ nhän. Th©n mµu x¸m cã nhiÒu säc vµng. V©y bông, v©y hËu m«n vµ l¸ d−íi v©y ®u«i mµu vµng. ChiÒu dµi lín nhÊt 50 cm vµ tuæi tèi ®a ®¹t ®−îc lµ 14 n¨m. Vïng ph©n bè: Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: VÞnh Persian vµ vïng biÓn ven bê phÝa ®«ng Ên §é D−¬ng ®Õn Philippines, Trung Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, ViÖt Nam vµ Th¸i Lan, phÝa b¾c ®Õn NhËt B¶n vµ phÝa nam ®Õn óc. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Th−êng sèng ë vïng ven bê vµ cöa s«ng. ChÊt ®¸y ®a d¹ng tõ c¸t, c¸t bïn vµ bïn. Sinh tr−ëng: C¸ sinh tr−ëng chËm, thøc ¨n chÝnh lµ Da Giai, Giun, Gi¸p x¸c vµ ®éng vËt th©n mÒm. Sinh s¶n: Thµnh thôc giíi tÝnh khi ®¹t 3,5 – 4 tuæi, cã chiÒu dµi 24 cm trë lªn. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 lµ 15.000 – 18.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Kuwait, Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, ViÖt Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng). C¸c kiÓu nu«i chÝnh: Nu«i bÌ næi ë vïng n−íc tÜnh, ao ®Çm vµ lång.

SUMA - Mofi - Danida

19

10 - C¸ Cam Tªn gäi : * Khoa häc : Seriola dumerili (Risso, 1810). * TiÕng Anh : Greater amberjack, yellowtail. * TiÕng ViÖt : C¸ Cam.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thon dµi, dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,9 – 3,2 lÇn chiÒu cao. Hai v©y l−ng ë gÇn s¸t nhau. V©y l−ng thø nhÊt cã mét gai h−íng phÝa tr−íc. Cã mµu xanh x¸m hoÆc mµu «liu ë bªn trªn, mµu tr¾ng b¹c ë phÝa d−íi, säc mµu hæ ph¸ch ë gi÷a c¬ thÓ, v©y mµu x¸m sÉm. ChiÒu dµi lín nhÊt : 190 cm, th«ng th−êng: 100 cm, c©n nÆng tèi ®a: 81 kg. Vïng ph©n bè : Ên §é - T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Nam Phi, vÞnh Arabian, nam NhËt B¶n, Hawaii, Trung Quèc vµ ViÖt Nam, vÒ phÝa nam ®Õn New Caledonia; Mariana vµ ®¶o Caroline ë Micronesia, t©y §¹i T©y D−¬ng: tam gi¸c quû Bermuda, Nova Scotia, Canada ®Õn Brazil; VÞnh Mexico vµ biÓn Caribean, ®«ng §¹i T©y D−¬ng: bê biÓn Anh ®Õn Moroco vµ §Þa Trung H¶i. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Vïng biÓn cËn nhiÖt ®íi, ®¸y lµ c¸c r¹n ®¸ ngÇm, xa bê. Khi cßn nhá th−êng theo c¸c rong t¶o tr«i næi. §é s©u tõ 15 – 360m, th«ng th−êng tõ 18 – 72m. Sinh tr−ëng: Khi nhá ¨n thùc vËt næi hoÆc c¸c m¶nh vôn h÷u c¬. Tr−ëng thµnh ¨n c¸ sßng m¾t to vµ ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng. Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ : Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 lµ 60.000 – 80.000 ®ång/kg. Sö dông c¸ ë d¹ng t−¬i vµ ®«ng l¹nh. ChÕ biÕn theo mãn r¸n, n−íng. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë NhËt B¶n, Hång K«ng, Trung Quèc vµ ViÖt Nam (§µ N½ng, thµnh phè Nha Trang). C¸c kiÓu nu«i chÝnh: lång bÌ næi vµ c¸c ®Çm ao gÇn c¸c ®¶o. SUMA - Mofi - Danida

20

11 - C¸ m¨ng biÓn Tªn gäi : * Khoa häc : Chanos chanos (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Milkfish. * TiÕng ViÖt : C¸ M¨ng, C¸ M¨ng BiÓn.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi, dÑt bªn. M¾t t−¬ng ®èi lín cã mµng mì rÊt dµy, che kÝn. MiÖng nhá vµ kh«ng cã r¨ng. V©y ®u«i ch¹c s©u. ChiÒu dµi lín nhÊt 190 cm, c©n nÆng tèi ®a lµ 14 kg, tuæi tèi ®a ®−îc ghi l¹i lµ 15 n¨m. Vïng ph©n bè : Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: Ph©n bè däc theo thÒm lôc ®Þa vµ xung quanh c¸c ®¶o. Tõ §«ng Nam ¸ bao gåm ViÖt Nam, Philippine, §µi Loan vÒ phÝa b¾c ®Õn NhËt B¶n 350N, vÒ phÝa nam ®Õn Victoria (Australia) 380S, phÝa t©y ®Õn BiÓn §á 210N vµ Nam Phi 340S, phÝa ®«ng ®Õn Hawaii vµ ®¶o Marquesas vµ ë ®«ng Th¸i B×nh D−¬ng tõ San Pedro, California 330N (Mü) ®Õn Galapagos trªn ®−êng xÝch ®¹o. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Lµ loµi c¸ sèng réng muèi tõ n−íc ngät, n−íc lî vµ biÓn. Cã thÓ chÞu ®−îc n¬i cã nhiÖt ®é 200C. Khi nhá sèng ë vïng ven bê, cöa s«ng vµ vïng cã rõng ngËp mÆn n¬i cã ®é mÆn thÊp. Tr−ëng thµnh sèng ë biÓn, ®¸y lµ r¹n ®¸ ngÇm. Sinh tr−ëng: Sinh s¶n: Khi tr−ëng thµnh míi thµnh thôc giíi tÝnh. C¸ ®Î trøng ë vïng n−íc mÆn. Giai ®o¹n nhá tr«i d¹t vµo vïng gÇn bê vµ cöa s«ng, ®Õn gÇn tr−ëng thµnh trë l¹i biÓn. Thêi gian Êp në cña trøng 20 – 24 giê ë nhiÖt ®é 26 – 320C vµ ®é mÆn lµ 28 – 340/00. §iÒu kiÖn tèi −u ®Ó −¬ng c¸ bét lµ ë nhiÖt ®é 21 – 230C vµ ®é mÆn 150/00. §Æc ®iÓm m«i tr−êng ph©n bè : Sèng ë n−íc ngät, n−íc lî, vµ biÓn n¬i cã nhiÖt ®é trªn : 200C, ®é s©u tõ 10 ÷ 13 m. Vïng biÓn nhiÖt ®íi trong ph¹m vi 400N ÷ 400S. Gi¸ trÞ kinh tÕ : B¸n trªn thÞ tr−êng d−íi d¹ng t−¬i, hun khãi, ®ãng hép vµ ®«ng l¹nh, kho¶ng 30.000 ÷ 50.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë §µi Loan, Hawaii, Philippine, ViÖt Nam (miÒn Trung), nu«i trong c¸c ao ®Çm, lång vµ c¶ bÌ næi. SUMA - Mofi - Danida

21

12 - C¸ r« phi v»n Tªn gäi : * Khoa häc : Oreochromis niloticus (Linnaeus, 1758). * TiÕng Anh : Nile tilapia. * TiÕng ViÖt : C¸ R« Phi V»n, C¸ R« Phi.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi vµ dÑt bªn râ rÖt. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,3 – 2,6 lÇn chiÒu cao. MiÖng réng, hµm trªn mçi bªn cã 02 r¨ng nanh. VÈy l−îc cã c¶ ë m¸ vµ n¾p mang. ChiÒu dµi lín nhÊt 60 cm, c©n nÆng tèi ®a 3.650 gram. Vïng ph©n bè: Chñ yÕu ë Ch©u Phi vµ c¸c s«ng ven bê cña Israel; l−u vùc s«ng Nile tõ d−íi Albert Nile ®Õn vïng ch©u thæ s«ng Nile; Jebel Marra; l−u vùc hå Chad vµ c¸c s«ng Niger, Benue, Volta vµ Gambia. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: §iÒu kiÖn ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 20 – 320C * §é s©u: 0,5 – 2,5 m

* §é mÆn: 0 – 300/00 * ChÊt ®¸y: bïn, bïn c¸t, c¸t.

Sinh tr−ëng: C¸ ¨n t¹p vµ sinh tr−ëng rÊt nhanh. Trong ao nu«i chØ sau 3 th¸ng cã thÓ thu ho¹ch. C¸ thÓ lín sau 2 tuæi cã thÓ ®¹t 3kg. Sinh s¶n: Mïa ®Î trøng kÐo dµi tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 9. Trong mïa sinh s¶n c¸ ®Î nhiÒu lÇn. Trøng ®−îc Êp trong khoang miÖng mÑ. C¸ con còng ®−îc ngËm trong miÖng khi cã nguy hiÓm. V× ®−îc b¶o vÖ cÈn träng nªn ®µn c¸ t¨ng nhanh vÒ sè l−îng trong mïa hÌ. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 12.000 – 15.000 ®/kg. T×nh h×nh nu«i: N¨m 1972 c¸ r« phi v»n ®−îc nhËp tõ §µi Loan vµo ViÖt Nam N¨m 1977 chuyÓn ra B¾c vµ nu«i rÊt cã hiÖu qu¶. SUMA - Mofi - Danida

22

13 - C¸ r« phi Tªn gäi : * Khoa häc : Oreochromis mossambicus (Peters, 1852). * TiÕng Anh : Mozambique tilapia. * TiÕng ViÖt : C¸ R« Phi.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi vµ dÑp bªn râ rÖt. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,5 lÇn chiÒu cao. V©y ngùc lín dµi b»ng chiÒu dµi ®Çu. Th©n mµu x¸m tro hoÆc n©u nh¹t, bông x¸m tr¾ng, mÐp r×a v©y l−ng mµu ®á, kh«ng cã c¸c v»n ngang trªn th©n. ChiÒu dµi lín nhÊt 30cm, th«ng th−êng 10 – 25 cm. Vïng ph©n bè: Cã nguån gèc tõ c¸c n−íc §«ng Ch©u Phi. §Õn nay ®· di sang c¸c n−íc: NhËt B¶n, Trung Quèc, §µi Loan vµ mét sè n−íc §«ng Nam ¸. ë ViÖt Nam cã ë hÇu hÕt c¸c tØnh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * NhiÖt ®é: 8 – 420C * §é s©u: 0,5 – 10,5 m

* §é mÆn: 0 – 300/00 * ChÊt ®¸y: bïn, bïn c¸t.

Sinh tr−ëng: Sinh tr−ëng rÊt nhanh, c¸ ®ùc lín nhanh h¬n c¸ c¸i. Sau 4 th¸ng tuæi con ®ùc nÆng 30 – 40g, con c¸i 25 – 30g; sau 8 th¸ng con ®ùc ®¹t 250 – 300g, con c¸i 150 – 200g. Sinh s¶n: Sinh s¶n quanh n¨m, mçi n¨m c¸ c¸i ®Î 5 – 6 løa. Khi ®Î chóng ®µo æ d−íi ®¸y ao. Trøng sau khi ®Î vµ thô tinh ®−îc c¸ mÑ hót vµo miÖng ®Ó Êp. C¸ bét còng ®−îc hót vµo miÖng khi gÆp nguy hiÓm trong 15 – 20 ngµy ®Çu. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 10.000 – 15.000 ®ång/kg. §−îc sö dông réng r·i trong d©n. T×nh h×nh nu«i: Lµ ®èi t−îng nu«i cña nhiÒu n−íc Ch©u ¸, Ch©u Phi. ë ViÖt Nam, c¸ r« phi ®−îc nu«i ë hÇu hÕt c¸c tØnh. SUMA - Mofi - Danida

23

14 - C¸ §ï ®á mü Tªn gäi : * Khoa häc : Sciaenops ocellatus (Linnaeus, 1766). * TiÕng Anh : Red drum. * TiÕng ViÖt : C¸ §ï §á Mü, C¸ Hång §á Mü.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n dµi h¬i dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 3,9 – 4,2 lÇn chiÒu cao. Mµu th©n tõ xanh n©u trªn l−ng ®Õn n©u b¹c ë bông. V©y ®u«i mµu tèi. Vïng ph©n bè : T©y Th¸i B×nh D−¬ng Masschusetts ë Mü ®Õn phÝa b¾c Mexico, bao gåm c¶ Nam Florida, Mü. ë ViÖt Nam ®· di gièng c¸ §ï §á Mü tõ Trung quèc vµ ®−îc nu«i ë C¸t Bµ (H¶i Phßng). §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Cã thÓ thÝch øng ®é mÆn tõ 0 – 320/00. Sèng vïng cöa s«ng vµ ven bê cã nhiÒu c¸t, c¸t bïn, ®é s©u 10m. Sinh tr−ëng : Sinh tr−ëng nhanh, thøc ¨n chñ yÕu lµ gi¸p x¸c, nhuyÔn thÓ vµ c¸. Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ : Tõ 40.000 ÷ 50.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i: Mü, Trung Quèc, ViÖt Nam (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng vµ Nam Hµ). C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi vµ trong ao ®Êt.

SUMA - Mofi - Danida

24

15 - C¸ ch×nh cÈm th¹ch Tªn gäi : * Khoa häc : Anguilla marmorata (Quoy & Gaimard, 1824). * TiÕng Anh : Giant mottled eel. * TiÕng ViÖt : C¸ Ch×nh CÈm Th¹ch, C¸ Ch×nh B«ng

¶nh: Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh trô trßn, chiÒu dµi th©n b»ng 13 – 15,9 lÇn chiÒu cao. Khe miÖng kÐo dµi ngang d×a sau m¾t. Khe mang th¼ng gãc víi trôc th©n. L−ng mµu n©u ®en, bông tr¾ng x¸m. Toµn th©n vµ ®Çu cã rÊt nhiÒu vÕt ®en s¾p xÕp t−¬ng ®èi ®Òu ®Æn. ChiÒu dµi lín nhÊt 200cm, th−êng gÆp 50 – 60cm. Vïng ph©n bè : Cã ë vïng Ên §é – Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng Ch©u Phi ®Õn Ph¸p Polynesia, tõ b¾c ®Õn phÝa nam NhËt B¶n. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Trong c¸c s«ng n−íc ngät, lî vµ biÓn. §¸y lµ bïn, sÐt. Th−êng sèng trong c¸c hang ®Êt, ®¸ ë hai bªn bê s«ng. Sinh tr−ëng : Lµ loµi c¸ hung d÷, thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi gi¸p x¸c, ®éng vËt ®¸y vµ c¸… Sinh s¶n: C¸ ®Î ë biÓn kh¬i, trøng vµ Êu trïng tr«i d¹t vµo vïng n−íc lî ven bê vµ cöa s«ng. Mét sè c¸ con ng−îc dßng lªn vïng n−íc ngät vµ sinh sèng ë ®ã. Khi thµnh thôc chóng l¹i trë ra biÓn ®Ó sinh s¶n. Gi¸ trÞ kinh tÕ: ThÞt ngon ®−îc −a chuéng. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 300.000 ®Õn 400.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Phó Yªn (ViÖt Nam) b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i lång trªn s«ng.

SUMA - Mofi - Danida

25

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng nu«i

16 - C¸ Song chÊm ®á Tªn gäi : * Khoa häc : Epinephelus akaara (Temminck & Schlegel, 1842) * TiÕng Anh : Hongkong grouper, redspotted grouper. * TiÕng ViÖt : C¸ Song ChÊm §á, C¸ Mó ChÊm §á.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi dÑt bªn, chiÒu dµi th©n b»ng 2,7 – 3,2 lÇn chiÒu cao. Mâm nhän, miÖng réng, r¨ng s¾c nhän. Hai v©y l−ng liÒn nhau. V©y ®u«i låi trßn, mµu hång x¸m cã nhiÒu chÊm nhá. ChiÒu dµi tèi ®a lµ 51 cm, chiÒu dµi th«ng th−êng: 31 cm. Ph©n bè : Tõ nam Trung Quèc, §µi Loan, BiÓn §«ng, Hµn Quèc, phÝa nam NhËt B¶n (Kyushu ®Õn kho¶ng 380N trªn c¶ 2 vïng ven bê cña Honshu). ë ViÖt Nam ph©n bè däc theo ven bê VÞnh B¾c Bé. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * §é s©u: 20 – 25m * NhiÖt ®é : tõ 22 – 280C * ChÊt ®¸y : r¹n ®¸ ngÇm, r¹n san h«, ®¸y cøng. N¬i sèng lµ vïng n−íc ven bê quanh c¸c ®¶o. Sinh tr−ëng : Thøc ¨n lµ c¸c loµi c¸ t¹p, gi¸p x¸c vµ ®éng vËt th©n mÒm. Sinh s¶n: Thêi gian Êp në cña trøng 24 giê ë nhiÖt ®é 22 – 250C vµ 23 giê ë nhiÖt ®é 25 – 270C. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ loµi c¸ lµm thùc phÈm cã gi¸ trÞ cao. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 180.000 - 200.000 ®ång/kg. Cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ cã nhiÒu ë thÞ tr−êng Hång K«ng. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Hång K«ng, §µi Loan, Hawaii. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi vµ lång l−íi s¾t. SUMA - Mofi - Danida

26

17 - C¸ Song hoa n©u Tªn gäi : * Khoa häc : Epinephelus fuscoguttatus (Forskal, 1775). * TiÕng Anh : Brown-marbled grouper. * TiÕng ViÖt : C¸ Song Hoa N©u.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh thoi dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,6 – 2,9 lÇn chiÒu cao. M¾t rÊt to, miÖng réng, r¨ng s¾c. V©y ®u«i låi trßn. Th©n mµu n©u vµng x¸m. Cã 5 v¹ch ngang mµu n©u nh¹t cã nhiÒu chÊm n©u ®Ëm. ChiÒu dµi lín nhÊt 120cm, th«ng th−êng 50cm, c©n nÆng tèi ®a 11kg. Ph©n bè : Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: BiÓn §á vµ däc theo ven bê phÝa ®«ng cña Ch©u Phi ®Õn Mod¨mbich; vÒ phÝa ®«ng ®Õn Samoa vµ ®¶o Phoenix, vÒ phÝa b¾c ®Õn NhËt B¶n, phÝa nam ®Õn Australia. Kh«ng thÊy ë vÞnh Persian, Hawaii vµ French Polynesia. Th−êng bÞ nhÇm lÉn víi E.polyphekadion (E.microdon cña nhiÒu t¸c gi¶ hiÖn nay). ë ViÖt Nam, tõ b¾c ®Õn nam cã ph©n bè ë vïng biÓn mÆn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : C¸ ch−a tr−ëng thµnh sèng trªn c¸c th¶m cá biÓn. Tr−ëng thµnh sèng ë n¬i cã ®¸y ®¸ dèc, vïng cã nhiÒu san h« ph©n bè. * NhiÖt ®é: 18 – 320C * §é s©u: 1 – 60m; ®é trong cao. Sinh tr−ëng : Thøc ¨n chÝnh lµ c¸, cua vµ mùc. Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ: Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 150.000 - 170.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i: Lµ ®èi t−îng nu«i chÝnh ë Singapore vµ còng ®· ®−îc nu«i ë Hång K«ng, Philippines. SUMA - Mofi - Danida

27

18 - C¸ V−îc mâm nhän Tªn gäi : * Khoa häc : Psammoperca waigiensis (Cuvier, 1828). * TiÕng Anh : Waigieu seaperch. * TiÕng ViÖt : C¸ V−îc Mâm Nhän.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi, dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,7 – 3,6 lÇn chiÒu cao. §Çu to, mâm nhän, chiÒu dµi hµm trªn kÐo dµi ®Õn ngang gi÷a m¾t. Hai v©y l−ng liÒn nhau, gi÷a lâm. V©y ®u«i trßn låi. Th©n mµu n©u x¸m, bông tr¾ng b¹c. ChiÒu dµi lín nhÊt 47cm, th«ng th−êng 19 – 25cm. Ph©n bè : Ên §é – T©y Th¸i B×nh D−¬ng, Ên §é, Srilanca, Australia, Indonesia, Malaysia, Philippines, Trung Quèc, §µi Loan, NhËt B¶n, Th¸i Lan. ë ViÖt Nam cã ph©n bè tõ vÞnh B¾c Bé ®Õn vÞnh Th¸i Lan nh−ng Ýt. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sèng trong c¸c hang ®¸ hoÆc vïng ®¸y cã cá biÓn. Còng thÝch nghi n¬i ®¸y lµ c¸c r¹n san h«. Ban ngµy th−êng Èn m×nh trong c¸c bôi rong hoÆc hang ®¸, cã ph©n bè c¶ vïng n−íc lî. Sinh tr−ëng: Sinh tr−ëng nhanh, thøc ¨n lµ c¸c loµi c¸, gi¸p x¸c… Sinh s¶n: ë ViÖt Nam ®· nghiªn cøu s¶n xuÊt nh©n t¹o gièng c¸ nµy. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 dao ®éng 40.000 – 80.000 ®ång/kg. Trªn thÞ tr−êng ®−îc b¸n t−¬i, cã mÆt ë thÞ tr−êng c¸ t−¬i Hång K«ng. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan vµ ë ViÖt Nam míi ®−îc nu«i ë MiÒn Nam. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: trong c¸c ao ®Êt vµ lång l−íi. SUMA - Mofi - Danida

28

19 - C¸ Mó dÑt Tªn gäi : * Khoa häc : Cromileptes altivelis (Valenciennes, 1828). * TiÕng Anh : Humpback grouper, Barramundi cod. * TiÕng ViÖt : C¸ Mó DÑt, C¸ Mó Chuét (H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh).

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi, dÑt bªn râ rÖt. ChiÒu dµi th©n b»ng 2,6 – 3,0 lÇn chiÒu cao. Mâm nhän, ®Ønh tr¸n lâm xuèng râ rÖt. V©y ®u«i låi trßn. Toµn th©n mµu n©u x¸m cã rÊt nhiÒu chÊm ®en n©u. ChiÒu dµi lín nhÊt 70cm, th«ng th−êng 40 – 50cm. Ph©n bè: T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Tõ nam NhËt B¶n ®Õn Palau, Guam, New Caledonia, Philippines, Indonesia vµ nam Queensland (Australia), ®«ng Ên §é D−¬ng: tõ Nicobars ®Õn Broome (Australia). §Æc ®iÓm sèng: §é s©u tõ 2 – 40m. §¸y lµ nh÷ng r¹n ®¸, r¹n san h« cña c¸c vïng ®Çm ph¸, vÞnh vµ ven ®¶o. Sinh tr−ëng: C¸ sinh tr−ëng chËm, thøc ¨n lµ c¸c loµi c¸ t¹p, gi¸p x¸c. Sinh s¶n: Trøng tr«i næi trong n−íc, ®−êng kÝnh tõ 0,8 – 0,83 mm. N¨m 1979, Tany vµ c¸c céng sù ®· thö nghiÖm cho ®Î nh©n t¹o loµi c¸ nµy nh−ng ch−a thu ®−îc kÕt qu¶. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 200.000 ÷ 220.000 ®ång/kg. Cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, Hawaii. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi. SUMA - Mofi - Danida

29

20 - C¸ Nhô 4 r©u Tªn gäi : * Khoa häc : Eleutheronema tetradactylum (Shaw, 1804). * TiÕng Anh : Fourfinger threadfin. * TiÕng ViÖt : C¸ Nhô Bèn R©u, C¸ Nhô, C¸ Géc.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n dµi, dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 3,7 – 4,4 lÇn chiÒu cao. §Çu ng¾n m¾t to cã mµng mì h×nh bÇu dôc rÊt ph¸t triÓn. L−ng mµu n©u x¸m vµng nh¹t, bông mµu tr¾ng x¸m. Cã 04 r©u. ChiÒu dµi tèi ®a lµ 200 cm, c©n nÆng tèi ®a: 145kg Ph©n bè : Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: §«ng vÞnh Persian vµ däc theo ven bê biÓn t©y Ên §é D−¬ng, Srilanca ®Õn Malaysia, Philippines, Indonesia, New Guinea, Australia, Th¸i Lan, c¶ vïng cöa s«ng Mª k«ng vµ ch©u thæ S«ng Hång, Trung Quèc, §µi Loan vµ cã thÓ ®Õn nam NhËt B¶n. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Lµ loµi réng muèi, sèng ®−îc c¶ trong m«i tr−êng n−íc lî, n−íc biÓn. * §é s©u tõ 0,5m – 23m. * ChÊt ®¸y lµ bïn, c¸t bïn vµ c¸t. * N¬i sèng: s«ng, vïng n−íc n«ng ven bê, trong vïng ®Çm lÇy cã rõng ngËp mÆn. Sinh tr−ëng : Lµ loµi c¸ d÷, thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi c¸ nhá, t«m vµ cua. Sinh tr−ëng rÊt nhanh trong c¸c ®Çm n−íc lî. Sinh s¶n : §©y lµ loµi c¸ l−ìng tÝnh cã yÕu tè ®ùc chÝn tr−íc. Mïa sinh s¶n tËp trung vµo tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 7. Gi¸ trÞ kinh tÕ : §©y lµ mét trong nh÷ng loµi c¸ thÞt th¬m ngon. Nh©n d©n ViÖt Nam cã c©u vÝ “Chim, Thu, Nhô, §Ð” lµ 4 loµi c¸ thÞt ngon ®−îc −a thÝch trªn thÞ tr−êng. T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan, Philippines. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: ao ®Êt vµ lång, c¸c ®Çm n−íc lî. SUMA - Mofi - Danida

30

21 - C¸ Tr¸p ®en Tªn gäi : * Khoa häc : Sparus macrocephalus (Bleeker, 1854). * TiÕng Anh : Black porgy. * TiÕng ViÖt : C¸ Tr¸p §en.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n h×nh thoi, rÊt dÑt bªn. ChiÒu dµi b»ng 2,4 – 2,5 lÇn chiÒu cao. Mçi hµm ®Òu cã 06 r¨ng nanh. Th©n mµu x¸m ®en, bông x¸m nh¹t, ngang th©n cã 6 – 7 vÖt ®en ngang kh«ng râ rÖt. ChiÒu dµi lín nhÊt th−êng gÆp 11 – 28cm. Ph©n bè : T©y Th¸i B×nh D−¬ng: nam Hokkaido (NhËt B¶n), TriÒu Tiªn, Trung Quèc, Hång K«ng. ViÖt Nam cã ë vÞnh B¾c bé. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Lµ loµi c¸ réng muèi, sèng trong c¶ m«i tr−êng n−íc nh¹t vµ biÓn. * §é s©u: 1 – 15m * ChÊt ®¸y : c¸t, c¸t bïn. * N¬i sèng th−êng lµ vïng ven bê vµ trong c¸c ¸ng vÞnh. Sinh tr−ëng : C¸ tr¸p ®en lµ loµi sèng ®¸y, thøc ¨n chñ yÕu lµ ®éng vËt th©n mÒm vµ giun nhiÒu t¬. Sinh s¶n: Mïa sinh s¶n chÝnh vµo c¸c th¸ng 4 ®Õn th¸ng 7. ViÖn nghiªn cøu h¶i s¶n ®· cã thµnh c«ng b−íc ®Çu nghiªn cøu sinh s¶n nh©n t¹o loµi c¸ nµy. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000: tõ 30.000 – 40.000 ®ång/kg. Con tr−ëng thµnh ®−îc sö dông lµm thùc phÈm ë thÞ tr−êng c¸ t−¬i. T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë NhËt B¶n, Trung Quèc, §µi Loan vµ Hång K«ng. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: ao ®Êt, lång bÌ næi. SUMA - Mofi - Danida

31

22 - C¸ D×a C«ng Tªn gäi : * Khoa häc : Siganus guttatus (Bloch, 1787). * TiÕng Anh : orange - spotted spinefoot, golden rabbitfish. * TiÕng ViÖt : C¸ D×a C«ng, C¸ D×a ChÊm.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Th©n h×nh thoi cao, rÊt dÑt bªn. ChiÒu dµi th©n b»ng 1,8 – 2,4 lÇn chiÒu cao, miÖng bÐ, l−ng cã mµu xanh thÉm, phÝa d−íi mµu b¹c, cã 1 chÊm mµu vµng s¸ng, n»m gÇn kÒ gèc cña mét sè tia v©y l−ng cuèi cïng. §Çu cã c¸c v¹ch mê vµ trªn th©n cã nhiÒu c¸c chÊm mµu vµng, n©u s¾p xÕp ®Òu ®Æn. ChiÒu dµi lín nhÊt 50 cm, th−êng gÆp 15 – 25cm; c©n nÆng tèi ®a: 1760 gr. Ph©n bè : Ên §é-T©y Th¸i B×nh D−¬ng: Ên §é, biÓn Adaman, Australia, Indonesia, Th¸i Lan, Malaysia, Singapore, Ryukyus (NhËt B¶n), Trung Quèc, §µi Loan, Philippines vµ Palau. ë ViÖt Nam cã c¸c vïng ven bê tõ vÞnh B¾c Bé ®Õn vÞnh Th¸i Lan. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Lµ loµi réng muèi, sèng tõ vïng n−íc lî ®Õn biÓn. * NhiÖt ®é: 24 – 280C * §é s©u: 1.6m * Sèng ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu thøc ¨n lµ rong biÓn hoÆc rªu mäc trªn ®¸. * ChÊt ®¸y: c¸t, c¸t bïn hoÆc r¹n ®¸ ven bê. Sinh tr−ëng : Lµ loµi c¸ ¨n thùc vËt. Thøc ¨n −a thÝch lµ rong biÓn nh− rong bón (Engtromorpha prolifera), rªu ®¸, cá biÓn. Sinh s¶n : KÝch th−íc thµnh thôc tõ 20 – 24cm. Thêi gian trøng në 18 – 26 giê ë nhiÖt ®é 26 – 300C; ®é mÆn 22 – 240/00. Êu trïng ph¸t triÓn tèt nhÊt ë 22 – 260C. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë §µi Loan, Indonesia vµ Philippines. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: bÌ næi, ao ®Çm vµ c¸c bÓ bª t«ng. SUMA - Mofi - Danida

32

23 - C¸ ch×nh Ch©u ¢u Tªn gäi: * Khoa häc : Anguilla anguilla (Linnaeus, 1758) * TiÕng Anh: European eel * TiÕng ViÖt : C¸ Ch×nh Ch©u ¢u.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : X−¬ng sèng 110 ÷ 119. Mang më nhá vµ th¼ng ®øng, bÞ h¹n chÕ tíi c¸c bªn. Hµm d−íi h¬i dµi h¬n vµ nh« ra. V©y l−ng b¾t nguån xa sau v©y ngùc. ChiÒu dµi tèi ®a: 150 cm, 130 cm (c¸ c¸i), c©n nÆng tèi ®a: 9.000 g, tuæi ®−îc ghi l¹i: 30 n¨m. Ph©n bè : C¸c s«ng thuéc b¾c §¹i T©y D−¬ng, biÓn Bantic vµ biÓn §Þa Trung H¶i. §−îc ®−a vµo ch©u ¸ , Nam vµ Trung Mü. Nã còng ph©n bè däc theo vïng biÓn ven bê cña Ch©u ¢u tõ biÓn §en ®Õn biÓn Tr¾ng. Cã Ýt nhÊt mét n−íc ®· b¸o c¸o vÒ ¶nh h−ëng sinh th¸i nghiªm träng sau khi ®−a loµi nµy vµo nu«i. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: NhiÖt ®é: 0 – 300C, tèt nhÊt lµ 20 – 250C. C¸ sèng trong m«i tr−êng n−íc ngät tõ nhá ®Õn tr−ëng thµnh. Thêi gian sèng trong n−íc ngät cã thÓ kÐo dµi tõ 6 – 12 n¨m ®èi víi c¸ ®ùc vµ 9 – 20 n¨m ®èi víi c¸ c¸i. Cuèi thêi kú sinh tr−ëng chóng di c− ra biÓn s©u vµ thµnh thôc giíi tÝnh ë ®ã. Sù h×nh thµnh trøng ®ång thêi víi qu¸ tr×nh di c− ra biÓn. C¸ con míi në trë vÒ bê. Thêi gian sèng ë biÓn cña c¸ con cã thÓ kÐo dµi 03 n¨m. Sinh tr−ëng: Lµ loµi sinh tr−ëng chËm, thøc ¨n cña chóng lµ c¸c loµi ®éng vËt d−íi n−íc nh− giun. Sinh s¶n: C¸ ®Î ë §¹i T©y D−¬ng (biÓn Sargasso). Mïa sinh s¶n vµo cuèi mïa §«ng vµ mïa Xu©n. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµ loµi cã thÞt ngon, cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. T×nh h×nh nu«i: §· ®−îc nu«i ë Na Uy, §øc, §an M¹ch, NhËt, Trung Quèc, §µi Loan, Malaysia. ë ViÖt Nam ®· nhËp gièng c¸ nµy vµo nu«i ë Thñ §øc vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. SUMA - Mofi - Danida

33

24 - C¸ Ngùa ®en Tªn gäi:

* Khoa häc: Hippocampus kuda (Bleeker, 1852). * TiÕng Anh: Seahorse, Spotted seahorse, Yellow seahorse. * TiÕng ViÖt: C¸ Ngùa §en.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: H×nh d¹ng ®¨c biÖt ®−îc phñ nhiÒu ®èt x−¬ng vßng. C¸c ®èt vßng cã gai gåm: 1, 4, 7 vµ 11 ë th©n 1, 4, 8, 11, 14, 16, 18 vµ 20 ë ®u«i. §Çu to cã d¹ng nh− ®Çu ngùa gËp th¼ng gãc víi trôc th©n. Mµu s¾c: toµn bé c¬ thÓ th−êng cã mµu ®en, kÕt cÊu bÒ mÆt da d¹ng sÇn; HoÆc cã mµu vµng lît, mµu kem víi c¸c chÊm kh¸ lín tèi mµu (®Æc biÖt lµ víi con c¸i) hoÆc mµu n©u ®á nh¹t, cã thÓ lµ mµu c¸t. ChiÒu dµi lín nhÊt 30 cm, th−êng gÆp 10 – 20cm. Ph©n bè : Ên §é - Th¸i B×nh D−¬ng: Pakistan vµ Ên §é, Australia, New Guinea, Indonesia, Malaysia, Philippines, Th¸i Lan, ®Õn nam NhËt B¶n, Trung Quèc, §µi Loan, Hawaii. ë ViÖt Nam: Tõ b¾c ®Õn nam ë vïng n−íc ven bê, ®Æc biÖt lµ ë Kh¸nh Hoµ vµ B×nh ThuËn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * §é mÆn: 22 – 340/00 * NhiÖt ®é: 26 – 320C * ChÊt ®¸y: bïn, bïn c¸t hoÆc r¹n ®¸ ngÇm h−íng ra biÓn. N¬i sèng lµ c¸c vïng cöa s«ng, c¸c r¹n ®¸ ngÇm gÇn bê, sèng b¸m trªn rong hoÆc cá biÓn. Sinh tr−ëng: Sinh s¶n: Thµnh thôc giíi tÝnh khi ®¹t chiÒu dµi 9 – 10cm. Thêi gian Êp tõ 9 – 10 ngµy ë nhiÖt ®é 28 – 300C. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ loµi cã gi¸ trÞ cao trong d−îc liÖu §«ng y ë Trung Quèc vµ mét sè n−íc §«ng Nam ¸. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 kho¶ng 40.000 60.000 ®ång/ cÆp (1 ®ùc, 1 c¸i). C¸ lín 25cm cã gi¸ 200.000 ®ång/cÆp. T×nh h×nh nu«i : §· ®−îc nu«i ë Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan. C¸c kiÓu nu«i chÝnh: trong c¸c bÓ bª t«ng vµ c¸c bÓ kÝnh ë Aquarium.

SUMA - Mofi - Danida

34

B - NHãm Gi¸p x¸c C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt Nam

C¸c loµi trong Líp gi¸p x¸c (Crustacean) ®−îc chia thµnh 2 nhãm chÝnh : Nhãm t«m vµ nhãm cua. C¸c loµi trong nhãm t«m cã mét sè ®Æc ®iÓm chung sau ®©y: H×nh th¸i : Toµn th©n ®−îc chia lµm 2 phÇn : PhÇn ®Çu ngùc vµ phÇn th©n. PhÇn ®Çu ngùc ®−îc bao bäc bëi 1 tÊm vá Kitil, phÇn th©n chia lµm 7 ®èt vµ mçi ®èt ®−îc bao bäc bëi mét tÊm vá Kitil riªng biÖt. PhÇn ®Çu ngùc chøa ®¹i ®a sè c¸c néi quan nh− gan, tôy, d¹ dÇy, mang...

H×nh th¸i cÊu t¹o cña t«m

Vßng ®êi : T«m mÑ ®Î trøng vµ ®−îc thô tinh trong n−íc biÓn. Trøng në ra Êu trïng(Larva). Êu trïng qua nhiÒu lÇn lét vá vµ biÕn th¸i ®Ó trë thµnh hËu Êu trïng (Postlarva). Qu¸ tr×nh tõ trøng ë ngoµi biÓn vµ biÕn th¸i cña Êu trïng, chóng ®−îc n−íc biÓn ®−a dÇn vµo gÇn bê vµ c¸c cöa s«ng. Lín lªn ë ®ã vµ ®Õn thêi kú sinh s¶n l¹i trë vÒ biÓn.

SUMA - Mofi - Danida

35

¶nh: V.Toµn s−u tÇm Sinh tr−ëng : Êu trïng t«m ¨n thùc vËt phï du (Phytoplankton) vµ ®éng vËt phï du (Zooplankton). HËu Êu trïng ®Õn t«m tr−ëng thµnh ¨n mïn b· h÷u c¬, vi t¶o ®éng vËt vµ c¶ mÇm non cña mét sè loµi rong. Thêi gian tõ khi ®Î trøng ®Õn t«m gièng cì P15 kÐo dµi tõ 25 ÷ 30 ngµy. Trøng sau khi ®Î ®Õn në : 15 giê. Êu trïng Nauplius : 3 ngµy. Êu trïng Zoea : 3 ÷ 5 ngµy. Êu trïng Mysis : 4 ÷ 5 ngµy. HËu Êu trïng Postlarva : PL 12 - 15 ngµy. Sau ®©y lµ ®Æc ®iÓm riªng cña mét sè loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cã ph©n bè ë biÓn ViÖt Nam vµ mét sè loµi ®ang ®−îc nu«i réng r·i ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc.

sdgs

¶nh: V.Dòng Ao nu«i t«m BTC Qóy Kim (H¶i Phßng).

SUMA - Mofi - Danida

36

25 - T«m só Tªn gäi : * Khoa häc : Penaeus monodon Fabricius 1798. * TiÕng Anh : Tiger shrimp, Giant tiger prawn * TiÕng ViÖt : T«m Só / T«m Cá.

¶nh: V.Toµn H×nh th¸i: * Gê bªn chuû (rostrum) ®Çu thÊp, kÐo dµi ®Õn phÝa d−íi gai trªn d¹ dµy. Gê gan râ, th¼ng. * T«m c¸i : Dµi : 22 ÷ 25 cm. Träng l−îng : 100 ÷ 300 gam. * T«m ®ùc : Dµi : 16 ÷ 21cm. Träng l−îng : 80 ÷ 200 gam. Ph©n bè : Ph©n bè réng, tõ B¾c ®Õn Nam vµ tõ ven bê ®Õn vïng cã ®é s©u 40 m. Vïng ph©n bè chÝnh lµ vïng biÓn c¸c tØnh Trung bé. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn : Giíi h¹n ®Ó ph¸t triÓn Giíi h¹n sèng 10 vµ 38 * NhiÖt ®é : 22 ÷ 300C 0 2 vµ 45 * §é mÆn : 5 ÷ 34 /00. 6 vµ 10 * §é pH : 7,5 ÷ 8,5 * ChÊt ®¸y : Khi nhá sèng ë n¬i chÊt ®¸y lµ bïn pha c¸t. Khi lín sèng ë n¬i chÊt ®¸y lµ c¸t pha bïn. * §é s©u : Tõ ven bê ®Õn 40 m.

Sinh tr−ëng : Sinh tr−ëng nhanh, trong 3 ÷ 4 th¸ng cã thÓ ®¹t cì b×nh qu©n 40 ÷ 50 gam. C¸ biÖt cã thÓ ®¹t 70 ®Õn trªn 100 gam. TÝnh ¨n : ¡n t¹p song thøc ¨n −a thÝch lµ thÞt c¸c loµi nhuyÔn thÓ, giun SUMA - Mofi - Danida

37

nhiÒu t¬ (Polycheacta), gi¸p x¸c Sinh s¶n : T«m 1 n¨m tuæi vµ cã khèi l−îng tõ 100 gam trë lªn ®Òu cã thÓ thµnh thôc. L−îng trøng mçi lÇn ®Î tõ 50 ÷ 100 v¹n/ c¸ thÓ mÑ. Mïa ®Î tËp trung vµo c¸c th¸ng 2 ÷ 4 vµ 8 ÷ 9. Vßng ®êi vµ biÕn th¸i nh− ®· tr×nh bµy ë phÇn ®Çu. Gi¸ trÞ kinh tÕ : T«m só lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu chÝnh. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000 : Cì 30 ÷ 40 gam gi¸ : 85.000 ÷ 90.000 ®ång/kg. Cì 50 ÷ 70 gam gi¸ : 120.000 ÷ 170.000 ®ång/kg. Cì 70 trë lªn gi¸ : 180.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : S¶n xuÊt gièng vµ nu«i t«m só lµ nghÒ ph¸t triÓn m¹nh nhÊt ë tÊt c¶ c¸c tØnh ven biÓn cña ViÖt Nam. HiÖn mçi n¨m ViÖt Nam cã thÓ s¶n xuÊt trªn 10 tû gièng. Vïng nu«i tèt nhÊt lµ khu vùc n−íc lî cã ®é mÆn tõ 20/00 ÷ 250/00. Tïy khu vùc mµ cã thÓ bè trÝ tõ 1 ®Õn 2 vô nu«i/n¨m. N¨ng suÊt cã n¬i ®· ®¹t gi¸ trÞ b×nh qu©n 4000 kg/ha. N¨ng suÊt trung b×nh cña c¶ n−íc tÝnh ®Õn n¨m 2000 lµ 300 kg/ha/vô. T«m só nu«i trong c¸c ao ®Çm n−íc lî ë c¶ vïng cao vµ trung triÒu. Mét sè n¬i nu«i xen kÏ vô lóa, vô t«m vµ nu«i chung víi c¸ r« phi, cua vµ rong c©u. Khu vùc phÝa B¾c nu«i qu¶ng canh c¶i tiÕn (Qcct) vµ b¸n th©m canh (Btc) lµ chñ yÕu. MiÒn Trung nu«i (Btc) vµ th©m canh (Tc). C¸c tØnh phÝa Nam nu«i Btc vµ Qcct.

¶nh: V.Toµn Thu mua ë nhµ m¸y chÕ biÕn thñy s¶n Giao Thñy (Nam §Þnh).

26 - T«m n−¬ng SUMA - Mofi - Danida

38

Tªn gäi : * Khoa häc : Penaeus orientalis Kishinouye. * TiÕng Anh : White shrimp. * TiÕng ViÖt : T«m N−¬ng/ T«m §u«i Xanh/ T«m R©u Dµi/ T«m Lít.

¶nh: V.Toµn H×nh th¸i vµ cì : * Chuû dµi, n»m ngang, phÇn gèc h¬i nhá, mÐp trªn cã 7 ÷ 9 r¨ng, mÐp d−íi cã 3 ÷ 5 r¨ng. Gê sau chuû ®Õn qu¸ gi÷a vá ®Çu ngùc. * T«m c¸i : Dµi : 18cm ÷ 25 cm. Khèi l−îng : 50 ÷ 200 gam * T«m ®ùc : Dµi : 15cm ÷ 18 cm. Khèi l−îng : 40 ÷ 150 gam. Vá tr¬n bãng, rÊt gièng t«m he (P. merguiensis) nh−ng v©y ®u«i cã mµu xanh. Chñy (Rostrum) kh«ng cã h×nh tam gi¸c nh− t«m he. Khi cßn nhá t«m n−¬ng vµ t«m he cã ngo¹i h×nh rÊt gièng nhau vµ sèng ë ven bê nªn nh©n d©n ®Þa ph−¬ng gäi chung hai loµi nµy lµ “T«m lít”. Ph©n bè : T«m n−¬ng ph©n bè chñ yÕu ë vïng biÓn phÝa B¾c vÞnh B¾c bé (Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh, Thanh Hãa). Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ®Ó ph¸t triÓn Giíi h¹n sèng 0 * NhiÖt ®é : 18 ÷ 30 C 50C vµ 400C 0 0/00 vµ 45 0/00 * §é mÆn : 5 ÷ 30 0/00 * ChÊt ®¸y : Bïn hoÆc bïn pha c¸t. * §é pH : 7,5 ÷ 8,2. 5,5 vµ 10. Sinh tr−ëng : SUMA - Mofi - Danida

39

Sinh tr−ëng nhanh chØ sau 1 n¨m tuæi t«m ®¹t cì tèi ®a. Thøc ¨n −a thÝch lµ thÞt c¸c loµi ®éng vËt nhuyÔn thÓ, giun nhiÒu t¬ (Polycheacta), gi¸p x¸c, mïn b· h÷u c¬ vµ mÇm non mét sè loµi rong biÓn. Sinh s¶n : Hµng n¨m cã mét mïa sinh s¶n chÝnh vµo tõ th¸ng 1 ÷ 4. L−îng trøng tõ 20 ÷ 50 v¹n/ c¸ thÓ t«m c¸i. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ loµi t«m cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000. Cì 30 ÷ 40 gam gi¸ : 80.000 ÷ 120.000 ®ång/kg. Cì 50 ÷ 70 gam gi¸ trªn 150.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : Lµ ®èi t−îng nu«i cña c¸c ®Çm Qu¶ng canh b»ng nguån gièng tù nhiªn thuéc Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh vµ Nam §Þnh. §· cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng do ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n x©y dùng. L−îng gièng s¶n xuÊt hµng n¨m kh«ng ®¸ng kÓ. Vïng nu«i thÝch hîp nhÊt : Vïng triÒu vµ cöa s«ng cã ®é mÆn 5 - 30 0/00 vµ ®¸y bïn, nhiÒu phï sa. Cã kh¶ n¨ng chÞu l¹nh do ®ã sÏ phï hîp cho c¸c vïng nu«i tõ H¶i Phßng Hµ TÜnh vµo vô Thu - §«ng. Nu«i t«m n−¬ng b»ng nguån gièng nh©n t¹o ch−a ®−îc ph¸t triÓn réng r·i. Nguån lîi t«m ngoµi tù nhiªn ®ang cã nguy c¬ suy gi¶m nhanh.

¶nh: V.Toµn T«m He trong ao nu«i V©n §ån (Qu¶ng Ninh).

SUMA - Mofi - Danida

40

27 - T«m he Tªn gäi: * Khoa häc : Penaeus merguiensis de Man, 1888 * TiÕng Anh : White shrimp. * TiÕng ViÖt : T«m He, T«m B¹c, T«m B¹c ThÎ, T«m Lít, T«m He Mïa

¶nh: V.Toµn H×nh th¸i vµ cì : Khi cßn nhá ngo¹i h×nh gièng t«m n−¬ng nªn cã cïng tªn gäi lµ t«m lít. Khi tr−ëng thµnh, ®u«i cã mµu ®á, chñy (Rostrum) cao lªn nh− h×nh tam gi¸c. §ã còng lµ ®iÓm ph©n biÖt víi t«m n−¬ng. Cì tr−ëng thµnh : * T«m c¸i : Dµi: 18 ÷ 22 cm. Khèi l−îng : 50 ÷ 150 gam * T«m ®ùc : Dµi: 15 ÷ 17 cm. Khèi l−îng : 40 ÷ 150 gam. Ph©n bè : T«m he ph©n bè tõ B¾c tíi Nam, tõ ven bê ®Õn ngoµi kh¬i cã ®é s©u trªn 30 m. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn Giíi h¹n sèng 0 * NhiÖt ®é : 25 ÷ 30 C 100C vµ 400C 2 0/00 vµ 45 0/00 * §é mÆn : 15 0/00 trë lªn * ChÊt ®¸y : C¸t pha bïn. Khi nhá sèng ë ven bê vµ vïng cöa s«ng cã ®é mÆn thÊp, lín lªn di c− ra biÓn cã ®é mÆn cao, n−íc s©u vµ ®¸y c¸t. Ng−ìng chÕt cña t«m : d−íi 50C hoÆc biÕn ®æi ®ét ngét ± 100C; S0/00 d−íi 2%0 hoÆc biÕn ®æi ®ét ngét ± 15 0/00; O2 d−íi 2 mg/l. Sinh tr−ëng : Sinh tr−ëng nhanh, ho¹t ®éng b¾t måi c¶ ngµy vµ ®ªm. Thøc ¨n −a thÝch nhÊt lµ thÞt c¸c ®éng vËt vµ cã kh¶ n¨ng ¨n mïn b· h÷u c¬, mÇn non cña c¸c loµi rong biÓn. Tuæi thä tõ 2 ÷ 3 n¨m. Sinh s¶n : T«m he ®Î quanh n¨m, song cã 2 vô ®Î tËp trung vµo c¸c th¸ng: 3 ÷ 5 vµ 7 ÷ 9. SUMA - Mofi - Danida

41

Gi¸ trÞ kinh tÕ : T«m he lµ loµi cã gi¸ trÞ cao ë c¶ thÞ tr−êng trong n−íc vµ thÕ giíi. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000. Cì 30 ÷ 40 gram gi¸ 120.000 ÷ 250.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : * HiÖn t«m he lµ ®èi t−îng nu«i ë c¸c ®Çm Qu¶ng canh tõ B¾c ®Õn Nam. Nu«i b»ng gièng nh©n t¹o ®· ph¸t triÓn ë mét sè ®Þa ph−¬ng khu vùc phÝa B¾c vµ Nam Bé. * Vïng nu«i thÝch hîp : Mäi vïng cã ®é mÆn cao vµ æn ®Þnh, ®¸y lµ c¸t pha bïn ®Òu cã thÓ nu«i ®−îc t«m he. Vô nu«i thÝch hîp lµ Xu©n - HÌ vµ HÌ - Thu ®Òu phï hîp. * HiÖn ®· cã quy tr×nh s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o t«m he, nh−ng nu«i chuyªn canh t«m he b»ng nguån gièng nh©n t¹o ch−a ph¸t triÓn.

28 - T«m he NhËt B¶n Tªn gäi : * Khoa häc : Penaeus japonicus (Bate, 1888) * TiÕng Anh : Japanese shrimp, Kuruma prawn. * TiÕng ViÖt : T«m H¶i Qu©n / T«m He NhËt.

¶nh: T.§an H×nh th¸i: T«m he NhËt B¶n cã c¸c khoang mµu n©u, tr¾ng vµ xanh xen kÏ trªn th©n. Khi nhá dÔ nhÇm lÉn víi c¸c loµi t«m só vµ t«m r»n (P.semisul catus) Ph©n biÖt víi t«m só vµ t«m r»n b»ng ®Æc ®iÓm chÝnh sau ®©y : Hai bªn chñy (Rostrum) cña t«m he NhËt B¶n cã 2 r·nh ch¹y ®Õn tËn cuèi vá ®Çu ngùc. Cì tr−ëng thµnh : * T«m c¸i : Dµi : 18 ÷ 20 cm. Khèi l−îng : 100 ÷ 150 gram * T«m ®ùc : Dµi : 15 ÷ 18 cm. Khèi l−îng : 80 ÷ 110 gram . Ph©n bè : Ph©n bè nhiÒu ë vïng biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Qu¶ng B×nh. C¸c n¬i kh¸c cã ph©n bè nh−ng mËt ®é th−a. SUMA - Mofi - Danida

42

Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn * NhiÖt ®é : 20 ÷ 280C. (lµ loµi t«m cã kh¶ n¨ng chÞu l¹nh). * §é mÆn : 25 ÷ 34 0/00 trë lªn. * ChÊt ®¸y : C¸t hoÆc c¸t pha bïn. * §é s©u : Khi nhá sèng ë ven bê n¬i cã ®é mÆn thÊp. Khi lín ra xa bê n¬i cã ®é mÆn cao, æn ®Þnh vµ ®¸y lµ c¸t pha bïn. * Ban ngµy vïi m×nh d−íi ®¸y, ban ®ªm ho¹t ®éng t×m måi. Sinh tr−ëng : Sinh tr−ëng t−¬ng ®èi nhanh, sau 3 th¸ng nu«i c¬ thÓ ®¹t 25 ÷ 30 gram. Thøc ¨n −a thÝch lµ thÞt ®éng vËt ®Æc biÖt thÞt ®éng vËt nhuyÔn thÓ vµ giun. Ngoµi ra cßn cã thÓ ¨n mïn b· h÷u c¬, mÇn non thùc vËt thñy sinh. Sinh s¶n : HiÖn míi x¸c ®Þnh ®−îc vô ®Î chÝnh tõ th¸ng 9 ÷ 3 n¨m sau (Thu §«ng). Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ mét trong c¸c loµi t«m cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000 : Cì 25 ÷ 30 gram gi¸ 120.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : HiÖn trong n¨m 2000 vµ 2001 chØ míi cã mét sè Ýt hé ë Qu¶ng Ninh nu«i thö nghiÖm ®èi t−îng nµy. Quy tr×nh s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o ®ang ®−îc nghiªn cøu vµ b−íc ®Çu ®· cho ®Î thµnh c«ng t¹i Qu¶ng Ninh - H¶i Phßng do Trung t©m ®µo t¹o vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ miÒn B¾c thùc hiÖn n¨m 2000. ë n−íc ngoµi, NhËt B¶n nu«i nhiÒu vµo nh÷ng n¨m thËp kû 70. HiÖn Trung Quèc còng ®ang s¶n xuÊt gièng vµ nu«i t«m he NhËt B¶n. Vïng nu«i phï hîp lµ nh÷ng n¬i cã ®é mÆn cao vµ ®¸y c¸t hoÆc c¸t pha bïn nh− : Vïng TriÒu Qu¶ng Ninh vµ c¸c tØnh NghÖ An, Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh, c¸c tØnh Trung bé. Kh«ng phï hîp víi c¸c vïng triÒu cöa s«ng Ch©u thæ cã nhiÒu phï sa, ®é trong vµ ®é mÆn thÊp. Vô nu«i thÝch hîp lµ vô Thu - §«ng.

SUMA - Mofi - Danida

43

29 - T«m R¶o Tªn gäi : * Khoa häc : Metapenaeus ensis de Haan, 1850. * TiÕng Anh : Greasy-back shrimp. * TiÕng ViÖt : T«m R¶o, T«m R¶o §Êt

¶nh: V.Toµn H×nh th¸i vµ cì : D−íi chñy (Rostrum) kh«ng cã gai, vá nh¸p do nh÷ng l«ng cøng vµ nhá. Cì tr−ëng thµnh 20 ÷ 25 gam. Ph©n bè : Ph©n bè rÊt réng, tõ B¾c ®Õn Nam vµ tõ vïng n−íc nh¹t ven bê ®Õn biÓn kh¬i. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn

Giíi h¹n sèng

* NhiÖt ®é : 20 ÷ 300C.

100C vµ 400C

* §é mÆn : 2 ÷ 35 0/00.

0 0/00 vµ 45 0/00

* ChÊt ®¸y : Cã phï sa bao phñ hoÆc lµ bïn, bïn pha c¸t giµu dinh d−ìng. * §é s©u : Tõ 0,5 m ÷ 30 m. Sinh tr−ëng : Sinh tr−ëng nhanh, ®Æc biÖt khi cßn nhá. Thøc ¨n lµ mïn h÷u c¬, x¸c sinh vËt vµ mÇm non mét sè loµi rong vµ c¸c ®éng vËt phï du, ®éng vËt ®¸y. SUMA - Mofi - Danida

44

Sinh s¶n : T«m r¶o ®Î quanh n¨m, riªng khu vùc phÝa B¾c kh«ng thÊy t«m thµnh thôc vµo c¸c th¸ng mïa ®«ng th¸ng1 vµ 2. Mïa sinh s¶n ré nhÊt vµo c¸c th¸ng 5 ÷ 6 vµ 8 ÷ 10. Gi¸ trÞ kinh tÕ : T«m r¶o lµ nguån thùc phÈm cã gi¸ trÞ cao, lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu thñy s¶n. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c. Mïa hÌ cì 100 con/kg gi¸ : 40.000 ÷ 60.000 ®ång/kg. Mïa ®«ng cì 80 con/kg gi¸ : 120.000 ÷ 180.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : T«m r¶o lµ ®èi t−îng nu«i quan träng ë c¸c ®Çm nu«i Qu¶ng canh. Lµ ®èi t−îng nu«i truyÒn thèng cña ViÖt Nam. HiÖn nay ®· cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng t«m r¶o do ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n x©y dùng vµ ®· ®−îc chuyÓn giao c«ng nghÖ cho nh©n d©n c¸c tØnh phÝa B¾c. Nu«i chuyªn canh t«m r¶o b»ng nguån gièng nh©n t¹o hiÖn ch−a cã quy tr×nh c«ng nghÖ nh−ng ®· cã nhiÒu hé n«ng d©n ë H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh nu«i theo h×nh thøc qu¶ng canh c¶i tiÕn vµ nu«i trong ruéng lóa ®¹t kÕt qu¶. Vô nu«i thÝch hîp lµ Thu - §«ng ë c¸c tØnh phÝa B¾c vµ quanh n¨m ë c¸c tØnh phÝa Nam. Vïng nu«i tèt nhÊt lµ vïng triÒu cöa s«ng Ch©u thæ cã nhiÒu phï sa, ®é mÆn thÊp vµ giµu dinh d−ìng. Cã thÓ nu«i trong c¸c ruéng lóa vïng Duyªn H¶i vµ nu«i ghÐp víi mét sè ®èi t−îng kh¸c.

SUMA - Mofi - Danida

45

30 - T«m he Ên ®é Tªn gäi: * Khoa häc: * TiÕng Anh:

Penaeus indicus H. Milne – Edwards, 1837 Indian white prawn.

* TiÕng ViÖt:

T«m Ên §é

H×nh th¸i: PhÇn gèc mÐp trªn chuû (rostrum) ®Çu h¬i gå, cao h¬n t«m n−¬ng, nh−ng thÊp h¬n t«m he mïa. Gê sau chuû kÐo dµi tíi phÇn cuèi vë ®Çu ngùc. Cì tr−ëng thµnh: 30 ÷ 100 g Ph©n bè: Chñ yÕu ë biÓn phÝa Nam tõ B×nh ThuËn tíi Kiªn Giang. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ®Ó ph¸t triÓn Giíi h¹n sèng 0 * NhiÖt ®é: 25 ÷ 30 C * §é mÆn: 10 ÷ 32 0/00 * ChÊt ®¸y: bïn c¸t hoÆc c¸t bïn * §é s©u: 1 ÷ 30 m Sinh tr−ëng: Sinh tr−ëng nhanh, tõ P.12 sau 04 th¸ng nu«i cã thÓ ®¹t kÝch th−íc th−¬ng phÈm 25 ÷ 35 g/ c¸ thÓ. Sinh s¶n: Mïa vô sinh s¶n kÐo dµi, nh−ng tËp trung tõ th¸ng 3 - 7. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Th−êng ®¸nh b¾t vµ nu«i lÉn víi T«m He Mïa. Gi¸ trÞ tr−êng n¨m 2001 ®¹t kho¶ng 60.000 ® ÷ 80.000 ®/kg, víi cì t«m 30 ÷ 40 g/c¸ thÓ. T×nh h×nh nu«i: Lµ ®èi t−îng nu«i quan träng trong c¸c ao ®Çm nu«i qu¶ng canh vïng ven biÓn tõ B×nh ThuËn tíi Kiªn Giang. SUMA - Mofi - Danida

46

31 - T«m cµng xanh Tªn gäi:

* Khoa häc: Macro brachium rosenbergii de Man, 1879. * TiÕng Anh: Giant prawn * TiÕng ViÖt: T«m Cµng Xanh

H×nh th¸i: T«m Cµng Xanh tr−ëng thµnh cã mµu xanh, th©n cã khoang ®Ëm khoang lît. MÐp trªn chuû (rostrum) ®Çu cã 12 – 14 gai, mÐp d−íi cã 12 gai. §«i ch©n bß thø hai gäi lµ cµng, ®«i ch©n cµng ë con ®ùc lín h¬n nhiÒu so víi con c¸i. Vá ®èt bông II bao trïm lªn ®èt bông I vµ III. Cì tr−ëng thµnh: * T«m c¸i: 20 ÷ 25 g * T«m ®ùc: 30 ÷ 40 g Ph©n bè: T«m Cµng Xanh ph©n bè chñ yÕu ë Nam Bé, tuy nhiªn trong vµi n¨m nay T«m Cµng Xanh ®· ®−îc di gièng vÒ nu«i ë mét sè tØnh MiÒn Trung vµ MiÒn B¾c, ViÖt Nam. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn: * §é mÆn: 0 ÷ 15 0/00 * NhiÖt ®é: 22 ÷ 320C * §é pH: 7 ÷ 8,5 * ChÊt ®¸y: bïn. Sinh tr−ëng: Sinh tr−ëng kh¸ nhanh, tõ hËu Êu trïng 15 ngµy tuæi (P.15), sau 5 – 7 th¸ng nu«i cã thÓ ®¹t kÝch th−íc th−¬ng phÈm 20 – 40 g/c¸ thÓ. Sinh s¶n: T«m Cµng Xanh sinh tr−ëng ë vïng n−íc ngät, nh−ng ®Õn mïa sinh s¶n chóng di chuyÓn ra vïng cöa s«ng cã ®é mÆn 8 – 15 0/00 ®Ó ®Î trøng. Trøng ®−îc l−u gi÷ ë ch©n bông, Êu trïng T«m Cµng Xanh chØ cã thÓ biÕn th¸i vµ ph¸t triÓn ë ®iÒu kiÖn n−íc lî cã ®é mÆn 12 – 14 0/00. Trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi, sau 30 ngµy Êu trïng biÕn th¸i sang giai ®o¹n hËu Êu trïng. Gi¸ trÞ kinh tÕ: §©y lµ loµi t«m cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Gi¸ thÞ tr−êng víi cì t«m 30 – 50g kho¶ng 60.000 ®/kg. T×nh h×nh nu«i: NghÒ nu«i T«m Cµng Xanh b»ng nguån gièng tù nhiªn ®· ®−îc ph¸t triÓn tõ l©u ë §ång b»ng Nam Bé. Míi ®©y ë mét sè ®Þa ph−¬ng phÝa B¾c (H¶i Phßng, Nam §Þnh vµ Ninh B×nh) ®· b−íc ®Çu ph¸t triÓn nu«i ®èi t−îng nµy. VÒ s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o, tõ 1980 t¹i H¶i Phßng vµ Vòng Tµu – ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n vµ ViÖn Nghiªn cøu nu«i trång Thuû s¶n II ®· nghiªn cøu x©y dùng quy tr×nh s¶n xuÊt gièng T«m Cµng Xanh vµ ®Õn nay ®· cã mét sè c¬ SUMA - Mofi - Danida

47

së s¶n xuÊt ¸p dông. Tuy nhiªn l−îng t«m gièng ch−a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu nu«i.

32 – t«m ch©n tr¾ng Tªn gäi : * Khoa häc : Lipopenaeus Vannamei (Bone, 1931) & Penaeus Vannamei. * TiÕng Anh : White Shrimp. * TiÕng ViÖt : T«m Ch©n Tr¾ng / T«m B¹c Th¸i B×nh D−¬ng / T«m B¹c T©y Ch©u Mü.

¶nh: Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : D−íi chuû cã 2 – 4 r¨ng c−a, ®«i khi 5 – 6 r¨ng; kh«ng cã gai m¾t vµ gai ®u«i. Gê sau chuû dµi, ®«i khi tíi mÐp sau vá ®Çu ngùc. Gê vµ r·nh bªn chuû ng¾n, chØ ®Õn gai trªn d¹ dµy. Th©n t«m mµu tr¾ng ®ôc. Cì tr−ëng thµnh kho¶ng 230mm. Vïng ph©n bè: Vïng ven bê phÝa §«ng Th¸i B×nh D−¬ng, tõ biÓn B¾c Peru ®Õn Nam Mªhico, vïng biÓn Equado. HiÖn T«m Ch©n Tr¾ng ®· ®−îc di gièng nu«i ë nhiÒu n−íc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ nh− Trung Quèc, Th¸i Lan, Philippine, Indonexia, Malayxia vµ ViÖt Nam. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: T«m thÝch nghi sèng n¬i ®¸y lµ bïn. Sinh tr−ëng: T«m Ch©n Tr¾ng sinh tr−ëng nhanh, lµ ®èi t−îng nu«i quan träng sau T«m Só. T«m Ch©n Tr¾ng tõ 0,1 gram cã thÓ lín tíi 15 gram trong giai ®o¹n tõ 90 – 120 ngµy, chóng lín nhanh h¬n T«m Só ë tuæi thµnh niªn. Sinh s¶n: L−îng trøng mçi lÇn ®Î phô thuéc vµo cì t«m mÑ. NÕu cì t«m mÑ tõ 30 – 45g, l−îng trøng tõ 100.000 – 250.000, ®−êng kÝnh kho¶ng 0.22mm. Sau khi ®Î kho¶ng 14 giê th× në ra Êu trïng Nauplius. Gi¸ trÞ kinh tÕ : S¶n l−îng T«m Ch©n Tr¾ng n¨m 1998 lµ 191 tÊn, chiÕm 23% tæng s¶n l−îng t«m nu«i thÕ giíi. N¨m 2000 s¶n l−îng gi¶m xuèng chØ cßn 11% tæng s¶n l−îng t«m nu«i. Theo FAO, gi¸ T«m Ch©n Tr¾ng nguyªn liÖu trong n¨m 1999 lµ 5.5 USD/kg, T«m Só: 6.5 USD/kg. T×nh h×nh nu«i: T«m Ch©n Tr¾ng ®−îc nu«i phæ biÕn ë c¸c n−íc Equado, Mehico, Panama. Tõ n¨m 1998, Trung Quèc vµ mét sè n−íc §«ng Nam ¸ nh−: Philippine, Indonexia, Malaysia, Th¸i Lan vµ ViÖt Nam ®· nhËp néi gièng t«m SUMA - Mofi - Danida

48

nµy.

T«m hïm §Æc ®iÓm chung c¸c loµi thuéc hä t«m hïm gai

(Palinuridae) Ph©n bè : T«m hïm ph©n bè ë c¸c tØnh Qu¶ng Ninh ®Õn Ninh ThuËn. Vïng ph©n bè tËp trung lµ vïng biÓn tõ mòi An L−¬ng (Qu¶ng Ng·i) ®Õn mòi Sõng Tr©u (Ninh ThuËn). DiÖn tÝch cã t«m hïm ph©n bè trong vïng nµy cã kho¶ng 30.000 ha... §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : N¬i t«m hïm sèng th−êng lµ nh÷ng r¹n ®¸ ngÇm, b·i san h«, r¹n ghÒnh ®¸... cã ®é trong cao, ®é mÆn 29 ÷ 340/00. NhiÖt ®é tõ 220C ®Õn 310C. §é s©u 5 ÷ 35 m. T«m cã tËp tÝnh sèng bÇy ®µn trong c¸c hang ®¸, ban ngµy Ýt ho¹t ®éng, ban ®ªm kiÕm måi. Thøc ¨n cña t«m hïm lµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c vµ ®éng vËt thñy sinh. Sinh s¶n : Mïa ®Î cña t«m hïm tËp trung lµ c¸c th¸ng 4 ÷ 5 vµ th¸ng 9. Nh÷ng th¸ng ®Î chÝnh cã loµi tíi trªn 50% c¸ thÓ t«m mang trøng. §Õn mïa ®Î t«m thµnh thôc kÕt thµnh ®µn di c− ra c¸c vïng biÓn s©u 10 ÷ 35m vµ cã ®é mÆn cao 33 ÷ 34 0/00 ®Ó ®Î. Trøng ®−îc gi÷ l¹i ë c¸c ®«i ch©n bông cho ®Õn khi në. Êu trïng Phyllosoma qua 12 lÇn vµ biÕn th¸i thµnh Êu trïng Puerulus. Êu trïng Puerulus qua 4 lÇn lét x¸c míi trë thµnh t«m hïm con. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ hä t«m cã kÝch th−íc rÊt lín. Cã loµi träng l−îng trung b×nh tõ 150 gam ÷ 300 gam, nh−ng còng cã loµi ®¹t träng l−îng tíi 9 kg. T«m hïm cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu quan träng. T×nh h×nh nu«i : Vïng ph¸t triÓn nu«i t«m hïm lµ Kh¸nh Hßa, Phó Yªn, Ninh ThuËn (MiÒn trung) vµ VÞnh H¹ Long (Qu¶ng Ninh), §¶o C¸t Bµ (H¶i Phßng). T«m hïm ®−îc nu«i trªn c¸c lång bÌ ngoµi biÓn vµ trong vÞnh. S¶n l−îng nu«i chiÕm kho¶ng 1/4 tæng s¶n l−îng t«m hïm ®−îc khai th¸c.

SUMA - Mofi - Danida

49

33 - T«m hïm b«ng Tªn gäi : * Khoa häc : Panulirus ornatus (Fabricus 1798). * TiÕng Anh : Yellow ringspiny lobster. * TiÕng ViÖt : T«m Hïm B«ng / T«m Hïm Sao.

¶nh: N.Th¹ch H×nh th¸i: PhiÕn gèc r©u I cã 04 gai lín xÕp thµnh h×nh vu«ng, 02 gai tr−íc lín vµ dµi h¬n 02 gai sau. Vá l−ng c¸c ®èt bông l¸ng kh«ng cã r·nh hoÆc vÕt tÝch cña r·nh. Cì tr−ëng thµnh: §©y lµ loµi cã kÝch th−íc lín nhÊt trong hä t«m hïm, cã c¸ thÓ ®¹t tíi 9kg. Tuy nhiªn kÝch th−íc tr−ëng thµnh chØ kho¶ng 0,8 – 1kg. Ph©n bè: Ph©n bè réng ë biÓn ViÖt Nam, nh−ng ®Æc biÖt nhiÒu ë c¸c tØnh miÒn Trung. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 20 – 300C * §é mÆn: trªn 30 0/00 * ChÊt ®¸y: c¸t bïn, r¹ng san h«, r¹ng ®¸. * §é s©u: 1 – 30m Sinh tr−ëng: Lín kh¸ nhanh, tõ con gièng 10g sau 01 n¨m nu«i cã thÓ ®¹t 1 kg/c¸ thÓ. Sinh s¶n: Mïa vô sinh s¶n kÐo dµi nh−ng t−¬ng ®èi nhiÒu tõ th¸ng 4 – 10. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµ loµi t«m hïm cã gi¸ trÞ nhÊt trong xuÊt khÈu. Gi¸ thÞ tr−êng cì ±1 kg/c¸ thÓ th−êng kho¶ng 320.000 ®/kg.

SUMA - Mofi - Danida

50

34 - T«m hïm §¸ Tªn gäi : * Khoa häc : Panulirus homarus (Linnaeus, 1758) * TiÕng Anh : Scalloped spiny lobster. * TiÕng ViÖt : T«m Hïm §¸ / T«m Hïm Xanh.

¶nh: N.Th¹ch H×nh th¸i: PhiÕn gèc r©u I cã 04 gai lín nhÊt b»ng nhau xÕp thµnh h×nh vu«ng víi 04 gai nhá vµ nhãm l«ng cøng ë gi÷a. MÆt l−ng c¸c ®èt bông II – VI cã 01 r·nh ngang, gê tr−íc c¸c r·nh ngang d¹ng khÝa trßn. Cì tr−ëng thµnh: kho¶ng 500g Ph©n bè: Th−êng sèng ë c¸c vïng ven biÓn vµ ®¶o. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 20 – 300C * §é mÆn: trªn 30 0/00 * ChÊt ®¸y: c¸t bïn hoÆc Èn trong hèc ®¸. * §é s©u: Tõ ven bê ®Õn ®é s©u 15m. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng: Tõ con gièng 15g, sau 8 th¸ng nu«i cã thÓ ®¹t 150 – 250 g. §Æc ®iÓm sinh s¶n: Mïa vô sinh s¶n kÐo dµi, nh−ng mïa ®Î tËp trung vµo c¸c th¸ng 4 – 8. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµ mét trong c¸c loµi t«m cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. Gi¸ thÞ tr−êng th−êng biÕn ®éng tõ cì 300 – 500 g/c¸ thÓ, kho¶ng d−íi 300.000 ®/kg. T×nh h×nh nu«i: Do tèc ®é sinh tr−ëng chËm nªn Ýt nu«i riªng, th−êng nu«i ghÐp víi t«m SUMA - Mofi - Danida

51

Hïm B«ng. HiÖn t¹i ë Kh¸nh Hoµ lµ tØnh cã vïng nu«i tËp trung lín nhÊt trong c¶ n−íc.

35 - T«m hïm §á Tªn gäi : * Khoa häc : Panulirus longipes (A.Milne Edwards, 1868). * TiÕng Anh : Purplish brown spiny lobster. * TiÕng ViÖt : T«m Hïm §á / T«m Hïm GÊm.

¶nh: N.Th¹ch H×nh th¸i: PhiÕn gèc r©u I cã 02 gai lín ë phÝa tr−íc vµ 02 hµng gai nhá ë phÝa sau. MÆt l−ng c¸c ®èt bông II – VI cã 01 r·nh ngang liªn tôc, râ rµng. Cì tr−ëng thµnh: Kho¶ng 150 – 500g. Ph©n bè: Th−êng sèng quanh c¸c ®¶o ven biÓn miÒn Trung. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn: * §é mÆn: trªn 30 0/00 * NhiÖt ®é: 24 – 300C * ChÊt ®¸y: c¸c r¹ng ®¸, r¹ng san h«. * §é s©u: 1 – 25m. Sinh s¶n: Mïa sinh s¶n kÐo dµi, nh−ng th−êng ®Î nhiÒu vµo c¸c th¸ng 3 – 10. Gi¸ trÞ kinh tÕ: §©y còng lµ loµi t«m cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu, tuy nhiªn s¶n l−îng kh«ng nhiÒu. Gi¸ thÞ tr−êng cì 150 – 300 g/c¸ thÓ th−êng kho¶ng 200.000®/kg. T×nh h×nh nu«i: Nu«i chung víi c¸c lo¹i t«m hïm kh¸c, nh−ng lín chËm.

SUMA - Mofi - Danida

52

36 - T«m hïm sái Tªn gäi : * Khoa häc : Panulirus stimpsoni Holthuis, 1963 * TiÕng Anh : Chinese spiny lobster. * TiÕng ViÖt : T«m Hïm Sái/T«m Hïm Mèc.

¶nh: N.Th¹ch H×nh th¸i: PhiÕn gèc r©u I cã 04 gai lín xÕp thµnh h×nh vu«ng, 02 gai tr−íc lín h¬n 02 gai sau. Vá ®Çu ngùc cã nhiÒu gai lín nhá vµ l«ng t¬ ng¾n. MÆt sau c¸c ®èt bông kh«ng cã r·nh ngang nh−ng ë c¸c ®èt bông II – IV cã vÕt tÝch cña r·nh ngang vµ trªn ®ã phñ nhiÒu l«ng t¬ ng¾n hoÆc t¹o thµnh nh÷ng lç nhá. Cì tr−ëng thµnh: 100 – 250g Ph©n bè: Sèng phæ biÕn ë vïng ven biÓn miÒn Trung. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn: Giíi h¹n ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é: 20 – 300C * §é mÆn: 25 – 340/00 * ChÊt ®¸y: R¹ng ®¸, bê ®¸ cã hang hèc tró Èn. * §é s©u: tõ 5 – 20m Tõ con gièng 10g, sau 8 th¸ng nu«i cã thÓ ®¹t 100 - 150g. Sinh s¶n: Mïa vô sinh s¶n kÐo dµi nh−ng mïa ®Î ré tõ th¸ng 4 – 6. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµ mét trong nh÷ng loµi t«m cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. Gi¸ thÞ tr−êng biÕn ®éng, cì 100 – 250 g/c¸ thÓ kho¶ng 250.000 ®/kg. T×nh h×nh nu«i: Do lín chËm nªn Ýt nu«i riªng, th−êng nu«i ghÐp víi T«m Hïm B«ng. Kh¸nh Hoµ lµ tØnh cã vïng nu«i T«m Hïm lín nhÊt trong c¶ n−íc. SUMA - Mofi - Danida

53

37 - Cua biÓn Tªn gäi : * Khoa häc : Scylla paramamosain Estampado, 1949. * TiÕng Anh : Mud Crab. * TiÕng ViÖt : Cua BiÓn, Cua Bïn.

¶nh: V.Toµn H×nh th¸i: MÐp bªn tr−íc vá cã 09 r¨ng, ®Ønh nhän, gèc to. C¸c r¨ng lín dÇn ®Õn r¨ng cuèi. Tr¸n cã 04 r¨ng (kh«ng kÓ r¨ng hèc m¾t), ®Ønh nhän h−íng vÒ phÝa hèc m¾t. ChiÒu réng mai : Cua c¸i : 90 ÷ 140 mm. Cua ®ùc : 100 ÷ 170 mm. Khèi l−îng c¸ thÓ: Cua c¸i : 200 ÷ 600 mm. Cua ®ùc : 200 ÷ 800 mm. Ph©n bè : Cua ph©n bè rÊt réng ë ViÖt Nam. §Æc biÖt vïng triÒu cöa s«ng Ch©u thæ S«ng Cöu Long ë phÝa Nam vµ S«ng Hång ë phÝa B¾c, n¬i cã rõng ngËp mÆn. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn : Giíi h¹n ph¸t triÓn: * §é mÆn : 20/00 - 35 0/00 * NhiÖt ®é : 200C ÷ 300C. * ChÊt ®¸y : Bïn, bïn pha sÐt, hoÆc c¸t bïn, ®Æc biÖt nh÷ng vïng b·i triÒu cã phï sa bao phñ. Cua ®µo lç (hang) vµ sèng trong c¸c hang ®ã. Sinh tr−ëng : Cua sinh tr−ëng rÊt nhanh sau mçi lÇn lét vá. Trong ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng trong ao, cua c¸i cã chiÒu dµi 8cm khèi l−îng 100 gam, sau mét lÇn lét vá cã thÓ ®¹t cì chiÒu dµi 12 ÷ 13cm khèi l−îng 180 ÷ 200 gam (t¨ng gÇn gÊp 2 lÇn vÒ khèi l−îng). Cua lµ loµi ¨n t¹p, nh÷ng thøc ¨n −a thÝch nhÊt lµ thÞt t−¬i cña c¸c loµi nhuyÔn thÓ, c¸ t¹p... SUMA - Mofi - Danida

54

Cua cã ®Æc tÝnh rÊt hung d÷ vµ cã kh¶ n¨ng ¨n thÞt lÉn nhau trong c¸c ao nu«i. Cua c¸i th−êng ¨n thÞt cua ®ùc khi cua ®ùc lét vá. Sinh s¶n : Trong ®iÒu kiÖn Êm cña c¸c tØnh phÝa Nam cua ®Î quanh n¨m. Cua c¸i sau 8 th¸ng ®Õn 1 n¨m tuæi th× thµnh thôc. Cua cã thÓ thµnh thôc vµ ®Î ë c¶ trong c¸c ®Çm n−íc lî. Tuy nhiªn Êu trïng cua chØ cã thÓ ph¸t triÓn ë vïng n−íc cã ®é mÆn trªn 280/00. B·i ®Î cña cua ë ngoµi biÓn, n¬i cã nång ®é muèi cao 28 ÷ 300/00. Êu trïng tr«i d¹t vµo bê vµ biÕn th¸i thµnh cua con. Cua con vµ cua ch−a thµnh thôc sèng trong vïng n−íc lî vµ cöa s«ng. Khi tr−ëng thµnh l¹i quay ra biÓn ®Ó ®Î trøng.

Vßng ®êi Cua

¶nh: V.Toµn s−u tÇm Gi¸ trÞ kinh tÕ : Cua biÓn lµ mét ®Æc s¶n, cã gi¸ trÞ cao trong thÞ tr−êng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c. Mïa hÌ cua thÞt 40.000 ®ång/kg, cua g¹ch 60.000 ®ång/kg. Mïa ®«ng cua thÞt 120.000 ®ång/kg, cua g¹ch 160.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : MÊy n¨m qua cua ®−îc nu«i réng r·i ë kh¾p c¸c tØnh ven biÓn ®Æc biÖt vïng cöa s«ng Ch©u thæ phÝa B¾c (Th¸i B×nh, H¶i Phßng, Nam §Þnh) vµ c¸c tØnh Duyªn h¶i Nam bé. N¨ng suÊt nu«i riªng cua ®· ®¹t trªn 1000 kg/ha/vô. Trung t©m nghiªn cøu thñy s¶n III (RIA III) ®· nghiªn cøu thµnh c«ng quy tr×nh s¶n xuÊt gièng cua biÓn vµ ®ang ®−îc chuyÓn giao c«ng nghÖ cho nh©n d©n. Vô nu«i thÝch hîp ë phÝa B¾c lµ Xu©n - HÌ vµ Thu §«ng. Tuy nhiªn nu«i cua vµo vô Thu §«ng th× gi¸ b¸n s¶n phÈm sÏ cao h¬n vô Xu©n - HÌ. H×nh thøc nu«i lµ ao cã ch¾n rµo l−íi xung quanh bê hoÆc r¶o ®¨ng ë b·i triÒu tù nhiªn. SUMA - Mofi - Danida

55

38 - GhÑ xanh Tªn gäi : * Khoa häc : Postunus pelagicus (Linnaeus, 1766). * TiÕng Anh : Green crab. * TiÕng ViÖt : GhÑ Xanh, GhÑ Hoa.

¶nh : V.Toµn H×nh th¸i vµ cì : Th«ng th−êng vá mµu xanh cã c¸c chÊm tr¾ng. Trong vïng vÞnh/ ®Çm cì trung b×nh ®¹t 120 gam ®Õn 150 gam. Ngoµi biÓn cì ®¹t ®Õn 200 gam ÷ 300 gam. Ph©n bè : Ph©n bè rÊt réng, cã ë vïng n−íc ven bê còng nh− ngoµi kh¬i tõ B¾c ®Õn Nam. Giíi h¹n m«i tr−êng sèng vµ ph¸t triÓn : Giíi h¹n ph¸t triÓn: * NhiÖt ®é : 210C ÷ 220C (ghÑ tr−ëng thµnh). * §é mÆn : 29 ÷ 310/00. * §é s©u : 4 ÷ 10 m n−íc. * ChÊt ®¸y : C¸t, c¸t bïn vµ c¸t bïn cã san h« chÕt. Sinh s¶n : Mïa vô sinh s¶n kÐo dµi quanh n¨m, nh−ng thêi gian GhÑ Xanh «m trøng nhiÒu nhÊt ë miÒn Trung lµ tõ th¸ng 2 – 5. Nh− c¸c loµi cua biÓn, sau khi në Êu trïng ghÑ xanh ph¶i qua nhiÒu lÇn lét SUMA - Mofi - Danida

56

vá vµ biÕn th¸i míi trë thµnh ghÑ gièng. §Õn mïa sinh s¶n ghÑ xanh kÕt thµnh ®µn ra biÓn - N¬i cã ®é mÆn 30 ÷ 340/00 ®Ó ®Î trøng. Gi¸ trÞ kinh tÕ : GhÑ xanh lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu vµ cã gi¸ trÞ cao ë thÞ tr−êng néi ®Þa. S¶n l−îng khai th¸c tù nhiªn n¨m 1998 lµ 800 tÊn. Gi¸ t¹i thÞ tr−êng néi ®Þa khu vùc phÝa B¾c n¨m 2000 lµ 60.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : GhÑ xanh ®−îc nu«i nhiÒu b»ng gièng tù nhiªn ë khu vùc phÝa B¾c nh− : Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Nam §Þnh. H×nh thøc nu«i lµ qu¶ng canh c¶i tiÕn trong c¸c ®Çm n−íc lî vµ nu«i ghÐp víi c¸c ®èi t−îng kh¸c trªn lång bÌ ë vÞnh H¹ Long vµ vÞnh C¸t Bµ . HiÖn ®· cã thÓ s¶n xuÊt ®−îc gièng ghÑ nh©n t¹o, gãp phÇn thóc ®Èy nghÒ nu«i ghÑ.

¶nh: V.Toµn

SUMA - Mofi - Danida

57

C - Nhãm nhuyÔn thÓ C¸c loµi ®ang ®−îc nu«i ë ViÖt nam

39 - Trai ngäc tr¾ng Tªn gäi :

* Khoa häc : Pteria martensii. * TiÕng Anh : * TiÕng ViÖt : Trai Tr¾ng/ Trai Ngäc M· ThÞ.

¶nh: H.Th¾ng H×nh th¸i vµ cì: Vá cã d¹ng h×nh tø gi¸c. Vá ph¶i nhá, t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng. Vá tr¸i lín h¬n vµ lâm s©u. MÐp l−ng th¼ng, mÐp bông cong h×nh vßng cung, tai sau lín h¬n tai tr−íc. C¸c phiÕn sinh tr−ëng ë vïng gÇn mÐp vá xÕp chång lªn nhau vµ Ýt nhiÒu bÎ ng−îc ra ngoµi. MÆt ngoµi vá mµu vµng nh¹t cã xen lÉn v©n mµu tÝm ®en. MÆt trong cña vá l¸ng ãng ¸nh kim lo¹i b¹c. C¸ thÓ lín vá dµi 60 – 65mm, cao 70 – 75mm, réng 22 – 25mm. Ph©n bè : NhËt B¶n, Trung Quèc, ViÖt Nam (ph©n bè nhiÒu ë VÞnh H¹ Long, Kh¸nh Hoµ, B×nh ThuËn) §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Trai ngäc tr¾ng sèng b¸m trªn c¸c c¸ thÓ, r¹n san h«, ®¸ ngÇm cã nhiÖt ®é tõ 17 - 320C; ®é mÆn tõ 20 - 30 0/00; ®é s©u 5 – 15m n−íc. Sinh tr−ëng : Lµ loµi ¨n läc. Thøc ¨n lµ thùc vËt phï du vµ c¸c chÊt l¬ löng cã kÝch th−íc nhá h¬n 5µ . Sinh s¶n : * Cã 2 mïa ®Î chÝnh vµo c¸c th¸ng : 4 ÷ 5 vµ 9 ÷ 10. SUMA - Mofi - Danida

58

* Träng l−îng buång trøng b»ng 10 ÷ 15% träng l−îng ruét trai. * Tuæi thµnh thôc cña trai 1 ÷ 2 n¨m, khèi l−îng khi thµnh thôc : Trai ®ùc tõ 50 ÷ 100 gram. Trai c¸i tõ 80 ÷ 100 gram. * Sè l−îng trøng mçi lÇn ®Î : 1 ÷ 3 v¹n. * Tû lÖ thô tinh ®¹t 70 ÷ 90%. * Tû lÖ në so víi trøng thô tinh 70 ÷ 80%. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Trai ngäc tr¾ng ®−îc nu«i ®Ó s¶n xuÊt ngäc trai nh©n t¹o. H¹t ngäc trai cã gi¸ trÞ tõ 1 –2 USD. Ngoµi ra mÆt trong cña vá cã thÓ dïng lµm ®å trang søc, mü nghÖ … T×nh h×nh nu«i : Nu«i trai ®Ó s¶n xuÊt ngäc trai ®ßi hái kü thuËt cao vµ ®Çu t− lín. ë ViÖt Nam c¸c c«ng ty liªn doanh hoÆc ®Çu t− 100% vèn n−íc ngoµi cña NhËt B¶n, Australia ®ang nu«i nhiÒu ë Qu¶ng Ninh, Kh¸nh Hoµ, Phó Quèc. Mét sè hé gia ®×nh ë Qu¶ng Ninh còng nu«i trai cÊy ngäc nh−ng ë quy m« rÊt nhá, chñ yÕu lµ nu«i trai b¸n nguyªn liÖu ®Ó cung cÊp cho c¸c c«ng ty n−íc ngoµi.

¶nh: V.Toµn s−u tÇm Nu«i trai ngäc VÞnh H¹ Long (Qu¶ng Ninh).

SUMA - Mofi - Danida

59

40 – trai ngäc m«i vµng Tªn gäi : * Khoa häc : Pinctada maxima (Jameson, 1901). * TiÕng Anh : Golden lip pearl Oyster / Yellow lip pearl oyster. * TiÕng ViÖt : Trai Ngäc M«i Vµng.

¶nh: Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Lµ loµi trai ngäc cã c¬ thÓ lín nhÊt. Vá gÇn nh− h×nh trßn, dÑp hai bªn. Tai tr−íc vá râ rµng, tai sau s¸t liÒn víi vá nªn khã ph©n biÖt. C¸c phiÕn sinh tr−ëng s¾p xÕp th−a. MÆt ngoµi vá cã mµu vµng n©u, mÆt trong vá ãng ¸nh kim lo¹i b¹c. C¸ thÓ tr−ëng thµnh xung quanh mÐp vá cã mµu vµng. KÝch th−íc: c¸ thÓ tr−ëng thµnh cã chiÒu cao vá tõ 20 – 25cm (lín nhÊt 30cm), chiÒu dµi vá 15 – 20cm, réng 3 – 4cm. Vïng ph©n bè: T©y B¾c óc, §µi Loan, Malayxia, Th¸i Lan. ë ViÖt Nam: Trai ngäc m«i vµng ph©n bè r¶i r¸c tõ vïng biÓn Qu¶ng Nam ®Õn ®¶o Phó Quèc. N¬i ph©n bè t−¬ng ®èi tËp trung lµ S«ng CÇu (Phó Yªn), Hµm T©n (B×nh ThuËn) vµ Phó Quèc. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * §é mÆn: 15 – 320/00 * NhiÖt ®é: 20 – 280C * §é s©u: 20 – 35m * ChÊt ®¸y: San h«, sái c¸t. Sinh tr−ëng: Lµ loµi trai cã kÝch th−íc lín, sèng ®¸y, b¸m vµo ®¸, san h« nhê t¬ ch©n. Dinh d−ìng b»ng h×nh thøc läc. Sinh tr−ëng chËm (®¹t kÝch th−íc 15 – 20cm sau 2 n¨m). Sinh s¶n: TËp trung vµo th¸ng 4 – 8. Søc sinh s¶n lín. Gi¸ trÞ kinh tÕ : H¹t ngäc trai (tù nhiªn hoÆc cÊy nh©n t¹o) h×nh thµnh tõ trai ngäc m«i vµng cã gi¸ trÞ cao tõ 20 – 200 USD/viªn. Vá trai cã kÝch th−íc lín, mÆt trong vá cã tÇng ngäc dµy, mµu ãng ¸nh ®−îc sö dông lµm hµng mü nghÖ, kh¶m xµ cõ, gi¸ tõ 50.000 – 60.000 VND/kg vá trai. T×nh h×nh nu«i: Trai Ngäc M«i Vµng ®−îc mét sè c«ng ty nu«i trai n−íc ngoµi vµ ViÖt Nam nu«i ®Ó cÊy nh©n t¹o ngäc ë Phó Quèc, Kh¸nh Hoµ. H×nh thøc nu«i chñ yÕu lµ thu mua nguyªn liÖu (kÝch th−íc 10 – 15cm) tõ khai th¸c tù nhiªn, treo nu«i trong lång vµ cÊy nh©n t¹o ngäc. S¶n xuÊt gièng nh©n t¹o vµ nu«i thµnh trai nguyªn liÖu ®· thµnh c«ng t¹i Trung t©m Nghiªn cøu Thuû s¶n 3 Nha Trang. SUMA - Mofi - Danida

60

41 – ®iÖp qu¹t Tªn gäi : * Khoa häc : Chlamys nobilis (Reeve, 1852). * TiÕng Anh : Noble scallop. * TiÕng ViÖt : §iÖp Qu¹t.

¶nh:V.Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Vá lín, gÇn nh− h×nh trßn, chiÒu dµi vµ chiÒu cao gÇn b»ng nhau. Gê phãng x¹ ph¸t triÓn, cã kho¶ng 23 gê. C¸c phiÕn sinh tr−ëng s¾p xÕp khÝt nhau, d¹ng vÈy. Tai tr−íc vµ sau vá tr¸i d¹ng h×nh tam gi¸c trªn cã 7 – 8 gê phãng x¹. Tai tr−íc vµ sau vá ph¶i chªnh lÖch lín. Lç t¬ ch©n lín, mÐp cã r¨ng c−a. MÆt khíp th¼ng kh«ng r¨ng, b¶n lÒ mµu n©u sÉm. VÕt c¬ khÐp vá lín, trßn, n»m gi÷a vá, h¬i lÖch vÒ phÝa sau mÆt l−ng. Mµu s¾c vá ®a d¹ng: tÝm, n©u, vµng, hång, tr¾ng. MÆt trong vá mµu vµng n©u. C¸ thÓ tr−ëng thµnh cã chiÒu cao vá tõ 50 – 75mm, chiÒu dµi vá 45 – 70mm. Vïng ph©n bè: Ph©n bè ë biÓn Trung Quèc, Nam NhËt B¶n, Indonexia,.. ë ViÖt Nam: §iÖp Qu¹t ph©n bè chñ yÕu ë biÓn B×nh ThuËn, tõ Cµ N¸ ®Õn Hµm T©n. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * §é mÆn: 30 – 350/00 * NhiÖt ®é: 24 – 280C * §é s©u: tõ tuyÕn h¹ chiÒu ®Õn 25 – 30m * ChÊt ®¸y: C¸t sái, ®¸ san h«, vá ®éng vËt th©n mÒm chÕt. Sinh tr−ëng: Còng nh− c¸c loµi Bivalvia kh¸c, §iÖp Qu¹t lµ loµi ¨n läc vµ ph−¬ng thøc lÊy thøc ¨n bÞ ®éng. Thµnh phÇn thøc ¨n chñ yÕu lµ thùc vËt phï du vµ mïn b· h÷u c¬. ë ®iÒu kiÖn sèng b×nh th−êng, §iÖp tiÕt ra t¬ ch©n b¸m ch¾c vµo gi¸ thÓ. Khi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng trë nªn bÊt lîi, chóng cã kh¶ n¨ng c¾t bá t¬ ch©n ®Ó di chuyÓn ®Õn n¬i kh¸c. Sinh s¶n: §iÖp cã kh¶ n¨ng sinh s¶n quanh n¨m nh−ng tËp trung chÝnh vµo c¸c th¸ng 3 – 4 vµ 7 – 8. Søc sinh s¶n lín. Qu¸ tr×nh biÕn th¸i chuyÓn tõ Êu trïng tr«i næi xuèng sèng b¸m gi¸ thÓ x¶y ra khi Êu trïng xuÊt hiÖn ®iÓm m¾t. SUMA - Mofi - Danida

61

Gi¸ trÞ kinh tÕ : §iÖp Qu¹t lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cña tØnh B×nh ThuËn trong c¸c n¨m tr−íc 1995. §Õn nay do nguån lîi §iÖp bÞ gi¶m sót, s¶n l−îng khai th¸c kh«ng ®¸ng kÓ nªn chñ yÕu tiªu thô néi ®Þa. HiÖn gi¸ mét kilogram c¬ cåi §iÖp t−¬i tõ 30.000 – 40.000 VND vµ gi¸ §iÖp c¶ vá tõ 5.000 – 6.000 VND/kg. T×nh h×nh nu«i: S¶n xuÊt gièng vµ nu«i §iÖp th−¬ng phÈm ®−îc Trung t©m Nghiªn cøu Thuû s¶n III phèi hîp víi Së Thuû s¶n B×nh ThuËn tiÕn hµnh tõ n¨m 1992. §iÖp gièng nh©n t¹o ®· ®−îc nu«i t¹i Phan ThiÕt, Hµm T©n, Cï Lao Cau ®¹t kÝch cì th−¬ng phÈm. Tuy nhiªn do chi phÝ ®Çu t− cho nu«i bÌ vµ chi phÝ qu¶n lý cao trong khi gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp nªn nghÒ nu«i §iÖp ®Õn nay ch−a ph¸t triÓn ®−îc mÆc dï c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng vµ nu«i th−¬ng phÈm §iÖp ®· ®−îc nghiªn cøu hoµn thiÖn. §iÖp Qu¹t còng ®· ®−îc thö nghiÖm di gièng vµ nu«i t¹i Vòng R« Phó Yªn nh−ng kh¶ n¨ng ph¸t t¸n t¹o quÇn ®µn míi h¹n chÕ do ®iÒu kiÖn m«i tr−êng nu«i kh«ng thÝch hîp.

SUMA - Mofi - Danida

62

42 - Sß l«ng Tªn gäi :

* Khoa häc : Anadara subcrenata. * TiÕng ViÖt : Sß L«ng.

¶nh: H.Th¾ng H×nh th¸i vµ cì: Vá dµy ch¾c, d¹ng h×nh bÇu dôc, phÇn sau cña vá kÐo dµi. Da vá ph¸t triÓn thµnh l«ng, sè gê phãng x¹ 32 – 37 gê. Mçi gê phãng x¹ chia thµnh 4 gê nhá (c¸ thÓ tr−ëng thµnh) vµ 2 gê (c¸ thÓ non). §−êng sinh tr−ëng t−¬ng ®èi mÞn. MÆt khíp hÑp, r¨ng cã d¹ng h×nh phiÕn, vÕt c¬ khÐp vá tr−íc vµ sau ®Òu cã d¹ng mÆt ®¸y mãng ch©n ngùa. MÆt ngoµi vá mµu n©u ®Ëm, mÆt trong vá cã mµu vµng nh¹t. Sß l«ng cã kÝch th−íc t−¬ng ®èi lín. ChiÒu dµi c¸ thÓ tõ 65 – 75mm, cao 45 – 52mm, réng 35 – 40mm. Ph©n bè : Vïng biÓn nhiÖt ®íi Ên §é – Th¸i B×nh D−¬ng, Trung Quèc, Ên §é, Th¸i Lan, Singapore, Indonexia, Philippines, b¾c Australia. ë ViÖt Nam sß l«ng ph©n bè däc ven biÓn, cã nhiÒu ë Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Thanh Hãa, Phó Yªn, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Sß l«ng th−êng ph©n bè ë n¬i cã chÊt ®¸y bïn pha lÉn vá ®éng vËt th©n mÒm. §é mÆn tõ 30 – 350/00. §é s©u tõ 3 – 10m. Sinh tr−ëng : Sß l«ng lµ loµi ®éng vËt ¨n läc. Thøc ¨n lµ mïn b· h÷u c¬ vµ thùc vËt phï du. Sinh s¶n : Mïa sinh s¶n cña sß ë phÝa B¾c th−êng b¾t ®Çu tõ th¸ng 5 vµ kÕt thóc vµ th¸ng 10. Sinh s¶n nhiÒu lÇn trong n¨m. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Sß l«ng lµ loµi thùc phÈm giµu ®¹m, mïi vÞ th¬m ngon. Lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 10.000 – 15.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : Sß l«ng ®−îc nu«i r¶i r¸c, ë quy m« nhá (d¹ng nu«i gi÷) ë mét sè n¬i nh− Qu¶ng Ninh, Thõa Thiªn HuÕ, §µ N½ng, Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ. H×nh thøc nu«i lµ qu©y rµo ch¾n ë c¸c b·i triÒu cã ®¸y lµ bïn, bïn pha c¸t, ®é s©u 1 – 2,5m. SUMA - Mofi - Danida

63

43 - Sß huyÕt Tªn gäi :

* Khoa häc : Arca gralossa LinnÐ. * TiÕng Anh: Blood cockle, Arca cuneata reeve. * TiÕng ViÖt : Sß HuyÕt, Sß Trøng, Sß Trßn.

¶nh: H.Th¾ng H×nh th¸i vµ cì: Vá dµy ch¾c, cã d¹ng h×nh trøng. MÆt ngoµi vá cã gê phãng x¹ ph¸t triÓn, sè l−îng tõ 17 – 20 gê, trªn mçi gê cã nhiÒu h¹t h×nh ch÷ nhËt. B¶n lÒ réng, h×nh thoi, cã mµu n©u ®en. MÆt khíp th¼ng, cã nhiÒu r¨ng nhá. VÕt c¬ khÐp vá sau lín h×nh tø gi¸c, vÕt c¬ khÐp vá tr−íc nhá h¬n, h×nh tam gi¸c. Lµ loµi cã m¸u ®á. MÆt ngoµi vá cã mµu n©u ®en, mÆt trong vá cã mµu tr¾ng sø. C¸ thÓ lín vá dµi 50 – 60mm, cao 40 – 50mm. Ph©n bè : Malayxia, Ên §é, Myanma, Th¸i Lan, nam Trung Quèc. ë ViÖt Nam, sß huyÕt ph©n bè däc ven bê biÓn tõ B¾c vµo Nam ë c¸c vïng cöa s«ng vµ ®Çm ph¸. Sß huyÕt cã nhiÒu ë Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Thõa Thiªn HuÕ, Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn, BÕn Tre, Kiªn Giang. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sß huyÕt ph©n bè ë vïng trung triÒu ®Õn ®é s©u 1 – 2m n−íc. ChÊt ®¸y thÝch hîp lµ bïn c¸t. N¬i cã ¶nh h−ëng n−íc ngät (®é mÆn 15 – 200/00) ë vïng cöa s«ng lµ khu vùc ph©n bè thÝch hîp cña sß huyÕt. Sinh tr−ëng: Sß huyÕt sèng vïi m×nh trong líp bïn ®¸y. Dinh d−ìng b»ng h×nh thøc läc. Thøc ¨n lµ thùc vËt phï du vµ mïn b· h÷u c¬. Sinh s¶n: Sß huyÕt cã kh¶ n¨ng sinh s¶n quanh n¨m nh−ng mïa vô sinh s¶n chÝnh tõ th¸ng 4 – 8. C¸ thÓ thµnh thôc sinh s¶n trong m«i tr−êng n−íc. Êu trïng phï du tr¶i qua giai ®o¹n biÕn th¸i vµ chuyÓn xuèng sèng ®¸y khi xuÊt hiÖn ®iÓm m¾t. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Sß huyÕt cã hµm l−îng dinh d−ìng cao, thÞt th¬m ngon. Lµ thøc ¨n −a thÝch vµ phæ biÕn ë c¸c nhµ hµng ®Æc s¶n, gi¸ tõ 30.000 ÷ 60.000 ®ång/kg tuú theo kÝch cì sß. Sß huyÕt sèng lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ. T×nh h×nh nu«i : Sß huyÕt ®−îc nu«i phæ biÕn ë c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, BÕn Tre, Kiªn Giang, TiÒn Giang, Ninh ThuËn, Thõa Thiªn HuÕ. H×nh thøc nu«i chÝnh lµ nu«i b·i triÒu. N¨ng suÊt nu«i cao nhÊt ®¹t 60 tÊn/ha. Nguån gièng chñ yÕu lµ vít tù nhiªn. S¶n xuÊt nh©n t¹o ®· b−íc ®Çu cã kÕt qu¶ t¹i Trung t©m nghiªn cøu thuû s¶n 3 – Nha Trang. SUMA - Mofi - Danida

64

44 - Sß nodi Tªn gäi :

* Khoa häc : Tegillarca nodifera (V.Martens, 1860). * TiÕng Anh : Blood cockle, Ark – shell. * TiÕng ViÖt : Sß Nodi, Sß Dµi.

¶nh: N.ChÝnh H×nh th¸i vµ cì : H×nh d¹ng ngoµi t−¬ng tù sß huyÕt nh−ng vá nhá h¬n vµ h¬i dµi. Sè gê phãng x¹ th−êng lµ 20 gê, c¸c h¹t trªn gê phãng x¹ mÞn h¬n vµ s¾p xÕp s¸t nhau h¬n so víi sß huyÕt. Da vá mµu x¸m xÉm. ChiÒu dµi cña vá trªn d−íi 30mm, chiÒu cao kho¶ng 24mm, réng 20mm. Ph©n bè : Malayxia, Philippines, Th¸i Lan, nam Trung Quèc. ë ViÖt Nam ph©n bè t−¬ng tù nh− sß huyÕt. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sß nodi sèng ë vïng trung, h¹ triÒu ®Õn ®é s©u tõ 1 – 3m n−íc. ChÊt ®¸y lµ bïn mÒm. ThÝch nghi víi ®é m¨n cao, Ýt b¾t gÆp ë nh÷ng vïng cöa s«ng. Sinh s¶n: Sß nodi cã kh¶ n¨ng sinh s¶n quanh n¨m nh−ng mïa vô sinh s¶n chÝnh tõ th¸ng 4 – 8. C¸ thÓ thµnh thôc sinh s¶n trong m«i tr−êng n−íc. Êu trung phï du tr¶i qua giai ®o¹n biÕn th¸i vµ chuyÓn xuèng sèng ®¸y khi xuÊt hiÖn ®iÓm m¾t. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Sß nodi cã hµm l−îng dinh d−ìng cao, thÞt th¬m ngon. Lµ thøc ¨n −a thÝch vµ phæ biÕn ë c¸c nhµ hµng ®Æc s¶n, gi¸ tõ 30.000 ÷ 60.000 ®ång/kg tuú theo kÝch cì sß. Sß nodi sèng lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ. T×nh h×nh nu«i: Tuy c¸ thÓ nhá h¬n sß huyÕt nh−ng sè l−îng gièng nhiÒu nªn c¸c ®Þa ph−¬ng nh− Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn chñ yÕu nu«i lo¹i sß nµy. SUMA - Mofi - Danida

65

45 - Nghªu bÕn tre Tªn gäi :

* Khoa häc : Meretrix lyrate (Sowerby, 1851). * TiÕng Anh : Hard clam, Lyrate asiatic. * TiÕng ViÖt : Nghªu BÕn Tre.

¶nh: N.ChÝnh H×nh th¸i vµ cì : H×nh d¹ng rÊt gièng Ngao DÇu nh−ng kÝch th−íc nhá h¬n. Vá d¹ng h×nh tam gi¸c, c¸c vßng sinh tr−ëng ë phÇn tr−íc vá th« vµ nh« lªn mÆt vá, ë phÇn sau vá th× mÞn h¬n. VÕt c¬ khÐp vá tr−íc nhá h×nh b¸n nguyÖt, vÕt c¬ khÐp vá sau lín gÇn nh− h×nh trßn. MÆt ngoµi vá mµu vµng nh¹t hoÆc mµu tr¾ng s÷a, mét sè c¸ thÓ cã v©n mµu n©u. MÆt trong vá mµu tr¾ng. Nghªu lín cã chiÒu dµi 40 – 50mm, chiÒu cao 40 – 45mm vµ chiÒu réng 30 – 35mm. Ph©n bè : Sèng ë vïng biÓn nhiÖt ®íi T©y Th¸i B×nh D−¬ng, tõ §µi Loan ®Õn ViÖt Nam. ë ViÖt Nam: nghªu ph©n bè nhiÒu ë c¸c tØnh Trµ Vinh, TiÒn Giang, BÕn Tre, Sãc Tr¨ng vµ CÇn Giê (TP Hå ChÝ Minh). §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Nghªu ph©n bè tËp trung ë c¸c khu vùc gÇn cöa s«ng lín vµ ph©n bè r¶i r¸c ë c¸c cån c¸t nhá ven biÓn xen lÉn víi c¸c b·i bïn. ChÊt ®¸y lµ c¸t bïn. Nghªu cã thÓ sèng ë khu vùc cã sù biÕn ®éng ®é mÆn tõ 7 – 250/00. Sinh tr−ëng : Nghªu dinh d−ìng b»ng h×nh thøc läc. Mïn b· h÷u c¬ vµ thùc vËt phï du lµ thøc ¨n chÝnh cña Nghªu. Tèc ®é sinh tr−ëng cña Nghªu thay ®æi theo mïa, Nghªu sinh tr−ëng nhanh vµo th¸ng 5 – 9 vµ chËm tõ th¸ng 10 – 5. Sinh s¶n: Mïa vô sinh s¶n cña Nghªu ë bÕn tre tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 6 vµ r¶i r¸c ®Õn th¸ng 10. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Nghªu BÕn Tre lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ. Gi¸ Nghªu nguyªn liÖu tõ 1.000 – 1.500 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i : HiÖn nay, nghÒ nu«i nghªu ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c khu vùc b·i båi ven biÓn c¸c tØnh Trµ Vinh, TiÒn Giang, BÕn Tre, Sãc Tr¨ng. N¨ng suÊt nu«i ®¹t 30 – 50 tÊn/ha. Nguån gièng chñ yÕu thu thËp tõ tù nhiªn. ViÖc s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o b−íc ®Çu cã kÕt qu¶ t¹i ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thuû s¶n II. SUMA - Mofi - Danida

66

46 – nghªu lôa Tªn gäi : * Khoa häc : Paphia undulata (Born, 1778). * TiÕng Anh : Undulating venus. * TiÕng ViÖt : Nghªu Lôa.

¶nh: Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Vá cì trung b×nh, h×nh oval dµi, mÆt ngoµi l¸ng ®−îc trang trÝ b»ng nh÷ng ®−êng h×nh ch÷ chi ë kh¾p mÆt vá. MÆt ngoµi vµng nh¹t, mÆt trong tr¾ng. KÝch th−íc trung b×nh 50 – 65mm chiÒu dµi, 25 – 30mm chiÒu cao vµ 15 – 20mm chiÒu réng. Vïng ph©n bè: Hµ Tiªn, R¹ch Gi¸, quanh ®¶o Bµ Lôa, B×nh ThuËn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sèng trªn ®¸y c¸t bïn ven bê. Sinh tr−ëng: Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ : ThÞt Nghªu Lôa t−¬i sèng, chÕ biÕn hµng ®«ng l¹nh hoÆc ®ãng hép ®−îc tiªu thô réng r·i trong thÞ tr−êng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu. T×nh h×nh nu«i: Mét sè vïng ë Hµ Tiªn, R¹ch Gi¸ khoanh vïng b·i ph©n bè tù nhiªn ®Ó b¶o qu¶n vµ thu ho¹ch. Ch−a cã h×nh thøc nu«i th¶ gièng nh− Nghªu BÕn tre hoÆc Sß huyÕt.

SUMA - Mofi - Danida

67

47 - ngao dÇu Tªn gäi : * Khoa häc : Meretrix meretrix LinnÐ, 1758. * TiÕng Anh : Asiatic hard clam * TiÕng ViÖt : Ngao DÇu, Ngao V¹ng.

¶nh: P. Loan H×nh th¸i vµ cì: Vá cã d¹ng h×nh tam gi¸c. Vá tr¸i vµ vá ph¶i b»ng nhau, mÐp bông cña vá cong ®Òu. B¶n lÒ ng¾n, mµu n©u ®en nh« lªn mÆt ngoµi cña vá. §−êng sinh tr−ëng mÞn, râ. MÆt khíp cã 3 r¨ng gi÷a vµ 2 r¨ng bªn. VÕt c¬ khÐp vá tr−íc nhá h×nh b¸n nguyÖt, vÕt c¬ khÐp vá sau lín h×nh bÇu dôc. Da vá mµu n©u, tr¬n bãng. Nh÷ng c¸ thÓ nhá vïng gÇn ®Ønh vá th−êng cã v©n r¨ng c−a hay v©n h×nh phãng x¹. MÆt trong cña vá mµu tr¾ng, mÐp sau cã mµu tÝm ®Ëm. C¸ thÓ lín cã chiÒu dµi 130mm, cao 110mm, réng 58mm. Ph©n bè : Trung Quèc, NhËt B¶n, TriÒu Tiªn. ë ViÖt Nam: ph©n bè ë vïng biÓn c¸c tØnh: NghÖ An, Thanh Ho¸, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, BÕn Tre vµ TiÒn Giang. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Ph©n bè tõ vïng trung triÒu ®Õn ®é s©u 1 – 2m n−íc. ChÊt ®¸y c¸t cã pha bïn, chóng sèng vïi trong c¸t tõ 3 – 4 cm. NhiÖt ®é : 20 - 300C. §é mÆn : 9 – 20 0/00. Sinh tr−ëng : Ngao dÇu dinh d−ìng b»ng h×nh thøc läc. Thøc ¨n lµ thùc vËt phï du. Sinh tr−ëng nhanh, ngao gièng cì 0.5 cm cã thÓ ®¹t 5 – 7 cm sau 10 th¸ng. Sinh s¶n: Sinh s¶n 1- 2 lÇn trong n¨m, mïa sinh s¶n tõ th¸ng 4 – 10. SUMA - Mofi - Danida

68

Gi¸ trÞ kinh tÕ : Ngao dÇu lµ thùc phÈm tiªu dïng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 1.800 – 2.000 ®ång/kg ë phÝa Nam vµ 5.000 – 6.000 ®ång/kg ë phÝa B¾c. T×nh h×nh nu«i : Ngao dÇu ®−îc nu«i chñ yÕu ë c¸c tØnh phÝa B¾c nh− Th¸i B×nh, Thanh Ho¸, Nam §Þnh. H×nh thøc nu«i chÝnh lµ khoanh ch¾n l−íi trªn c¸c b·i triÒu cã ®é s©u tõ 1 – 3m, b»ng nguån gièng tù nhiªn ®−îc thu gom vµ th¶ nu«i trong b·i. Tuú theo mËt ®é th¶. N¨ng suÊt nu«i ®¹t tõ 15 – 20 tÊn/ha. Lµ nghÒ nu«i cã hiÖu qu¶ vµ æn ®Þnh ®ang ®−îc c¸c ®Þa ph−¬ng chó ý ph¸t triÓn.

¶nh: V. Toµn Thu ho¹ch Ngao t¹i x∙ Giao Xu©n (Nam §Þnh).

SUMA - Mofi - Danida

69

48 - HÇu cöa s«ng Tªn gäi :

* Khoa häc : Crasostrea rivularis (Gould, 1861) * TiÕng Anh : Oyster * TiÕng ViÖt : HÇu Cöa S«ng.

¶nh: H.Th¾ng H×nh th¸i vµ cì : Vá lín, dµy, h×nh d¹ng vá thay ®æi rÊt lín, th«ng th−êng cã h×nh bÇu dôc hoÆc tam gi¸c. Vá ph¶i b»ng ph¼ng, nhá h¬n vá tr¸i. C¸c phiÕn sinh tr−ëng ph¸t triÓn thµnh v¶y mµu vµng n©u hay tÝm thÉm. MÆt trong cña vá lâm s©u, vÕt c¬ khÐp vá sau n»m ë phÇn l−ng phÝa sau cña vá. B¶n lÒ dµi h×nh sõng bß, chiÒu dµi b»ng 1/5 – 1/6 chiÒu dµi vá. MÆt ngoµi vá mµu vµng n©u hoÆc tÝm thÉm. MÆt trong cña vá mµu tr¾ng sø. C¸ thÓ lín vá dµi trªn 200mm, cao 120mm. Ph©n bè : ë phÝa B¾c, HÇu ph©n bè nhiÒu ë c¸c vïng : Cöa s«ng B¹ch §»ng, S«ng Chanh, Phµ Rõng, Yªn H−ng (Qu¶ng Ninh); L¹ch Trµo (Thanh Hãa) vµ mét sè s«ng thuéc NghÖ An, Hµ TÜnh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Ph©n bè nhiÒu ë khu vùc cöa s«ng. Sèng b¸m vµo ®¸, cäc xi m¨ng hoÆc c¸c gi¸ thÓ ë d−íi ®¸y. ThÝch nghi víi ®é mÆn thÊp tõ 10 – 250/00. Sinh tr−ëng : Thøc ¨n chÝnh lµ thùc vËt phï du. Sinh s¶n: Sinh s¶n vµo hai mïa chÝnh trong n¨m: th¸ng 4 – 5 vµ th¸ng 9 – 10. Søc sinh s¶n lín. Trøng thô tinh trong n−íc, Êu trïng ch÷ D b¬i léi tù do vµ chuyÓn xuèng sèng b¸m vµo gi¸ thÓ khi xuÊt hiÖn ®iÓm m¾t. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ lo¹i ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ, h−¬ng vÞ th¬m ngon, giµu chÊt dinh d−ìng. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 50.000 – 60.000 ®ång/kg. Chñ yÕu ®−îc sö dông ë d¹ng t−¬i sèng. T×nh h×nh nu«i: HÇu cöa s«ng ®−îc nu«i phæ biÕn ë miÒn B¾c (Qu¶ng Ninh) vµo nh÷ng n¨m ’60 vµ ®¹t ®−îc s¶n l−îng rÊt lín. Tuy nhiªn do chiÕn tranh nghÒ nu«i hÇu kh«ng ®−îc duy tr× vµ cho ®Õn nay vÉn ch−a ®−îc kh«i phôc l¹i. SUMA - Mofi - Danida

70

49 - VÑm vá xanh Tªn gäi :

* Khoa häc : Perna viridis (LinnÐ, 1758). * TiÕng Anh : Green mussel. * TiÕng ViÖt : VÑm Vá Xanh.

¶nh:H.Th¾ng H×nh th¸i vµ cì : Vá d¹ng h×nh qu¶ quÐo, ®Ønh vá ë ®Çu tËn cïng cña vá. MÆt bông cña vá h¬i lâm cong. MÆt vá ®−êng sinh tr−ëng mÞn, s¾p xÕp khÝt nhau. ë c¸ thÓ non d−íi mét n¨m tuæi da vá mµu xanh, ë c¸ thÓ tr−ëng thµnh da vá mµu n©u ®en. MÆt trong cña vá mµu tr¾ng ãng ¸nh. C¸ thÓ nhiÒu n¨m vá dµi cã thÓ ®¹t 150 mm, cao 65 mm, réng 40 mm. Ph©n bè : Tõ ven biÓn §µi Loan ®Õn c¸c n−íc §«ng Nam ¸. ë ViÖt Nam: H¶i Phßng, Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh, Thõa Thiªn HuÕ, B×nh §Þnh, Kh¸nh Hoµ, B×nh ThuËn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: VÑm vá xanh ph©n bè tõ tuyÕn h¹ triÒu ®Õn ®é s©u trªn 10m n−íc, ®é mÆn tõ 20 – 300/00. VÑm tiÕt ra t¬ ch©n b¸m vµo ®¸y ®¸, sái, san h«, gç. Sinh tr−ëng: VÑm vá xanh lµ loµi ¨n läc. Thøc ¨n chñ yÕu lµ thùc vËt phï du vµ vËt chÊt l¬ löng trong n−íc. Sinh tr−ëng chËm (®¹t kÝch th−íc 80 – 100mm sau 1,5 – 2 n¨m). Sinh s¶n: Mïa sinh s¶n chÝnh tõ th¸ng 3 – 5 vµ tõ th¸ng 9 – 10. Søc sinh s¶n cao. Gi¸ trÞ kinh tÕ: VÑm vá xanh lµ ®Æc s¶n biÓn ®−îc −a chuéng do thÞt th¬m ngon, giµu chÊt dinh d−ìng. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa tõ 50.000 – 60.000 ®ång/kg (c¶ vá). Vá vÑm xanh cã tÇng ngäc dµy cã thÓ chÕ biÕn thµnh nhiÒu mÆt hµng mü nghÖ. Gi¸ mét kg vá tõ 10.000 – 15.000 ®ång. T×nh h×nh nu«i : VÑm vá xanh lµ ®èi t−îng nu«i quan träng ë Trung Quèc, Th¸i Lan. ë ViÖt Nam vÑm vá xanh ®−îc nu«i theo d¹ng b¶o vÖ nguån lîi ë ®Çm L¨ng c« (Thõa Thiªn HuÕ), ®Çm Nha Phu (Kh¸nh Hßa). S¶n phÈm chñ yÕu hiÖn nay vÉn lµ tõ khai th¸c tù nhiªn. ViÖc nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o ®· thu ®−îc kÕt qu¶ ban ®Çu ë RIA III vµ RIMP. SUMA - Mofi - Danida

71

50 - èc h−¬ng Tªn gäi :

* Khoa häc : Babylonia areolata (Link, 1807). * TiÕng Anh : Areolata . * TiÕng ViÖt: èc H−¬ng.

¶nh: N.ChÝnh H×nh th¸i vµ cì : Vá cã d¹ng h×nh th¸p bËc thang, th¸p vá cao b»ng 1/2 chiÒu cao cña vá. MÆt ngoµi cña vá mµu tr¾ng vµ cã nh÷ng phiÕn v©n h×nh ch÷ nhËt mµu tÝm n©u hoÆc hång n©u. TÇng th©n cã 3 hµng, phiÕn v©n mµu. MiÖng vá h×nh b¸n nguyÖt, mÆt trong mµu tr¾ng sø. C¸ thÓ lín vá cao trªn d−íi 80 mm, réng 45 mm. Ph©n bè : Lµ loµi èc ph©n bè ®Æc tr−ng tõ vïng biÓn §µi Loan, ®Õn nam Trung Quèc. ë ViÖt Nam cã ph©n bè, nhiÒu nhÊt ë vïng biÓn Phan ThiÕt, Hµm T©n (B×nh ThuËn). §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * §é mÆn: 34 – 350/00 * NhiÖt ®é: 27 – 280C * §é s©u: 8 – 12m * N¬i sèng c¸ch bê 2 – 3km * ChÊt ®¸y: c¸t, c¸t pha bïn Sinh tr−ëng: Sinh tr−ëng nhanh, thøc ¨n lµ mïn b· h÷u c¬, thùc vËt phï du. Sau 7 – 8 th¸ng nu«i ®¹t cì th−¬ng phÈm. Sinh s¶n: §Î tËp trung tõ th¸ng 4 – 10. èc ®Î tõng chïm c¸c bäc trøng. Ph«i ph¸t triÓn trong c¸c bäc ®ã tõ 5 – 7 ngµy th× në. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa 2000 tõ 80.000 – 120.000 ®ång/kg. Gi¸ xuÊt khÈu 10USD/kg. T×nh h×nh nu«i : ë ViÖt Nam ®· s¶n xuÊt ®−îc gièng èc h−¬ng. èc h−¬ng ®ang ®−îc nu«i nhiÒu ë Kh¸nh Hoµ. Nu«i trong bÓ xi m¨ng, ao ®Êt, lång hoÆc ch¾n ®µng. SUMA - Mofi - Danida

72

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng nu«i

51 - Bµo ng− vµnh tai Tªn gäi : * Khoa häc : Haliotis asinina LinnÐ, 1758. * TiÕng Anh : Donkey’s Ear Abalon. * TiÕng ViÖt : Bµo Ng− Vµnh Tai.

¶nh: N.ChÝnh H×nh th¸i vµ cì : Vá bÇu dôc dµi, d¹ng tai ngoµi, h¬i cong lâm ë mÆt bông. ChiÒu réng vá b»ng 1/2 chiÒu dµi, cao b»ng 1/6 vá dµi. Vá cã 3 tÇng xo¾n èc, ®−êng suture n«ng, th¸p vá nhá. Sè gê nh« trªn vá kho¶ng 30 gê, 5 ÷ 7 gê nh« cuèi cïng d¹ng lç, gê sinh tr−ëng mÞn s¾p xÕp khÝt nhau. Tõ ®Ønh vá däc theo mÆt l−ng cã 4 gê xo¾n èc nhá mÞn. Da ®á tr¬n bãng, trªn ®ã cã nhiÒu v©n mµu n©u sÉm hoÆc mµu vµng d¹ng h×nh tam gi¸c s¾p xÕp kh«ng thø tù. MÆt trong cña vá tÇng xµ cõ ãng ¸nh kim lo¹i b¹c, tr¬n bãng. Th−êng b¾t gÆp c¸ thÓ cã vá dµi 50 ÷ 65 mm. Ph©n bè : Lµ loµi sèng ë vïng biÓn Êm, cã ë c¸c vïng biÓn Nam NhËt B¶n, §µi Loan, biÓn Nam Trung Quèc, Philippines, Malayxia, Australia, New Zealand ... ë ViÖt Nam hÇu hÕt c¸c vïng biÓn tõ Qu¶ng Nam ®Õn Kiªn Giang ®Òu cã ph©n bè. ë mét sè vïng ven ®¶o Phó Qóy, C«n §¶o, Phó Quèc cã mËt ®é 1 ÷ 2 con/m2 . §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Bµo ng− vµnh tai sèng tõ tuyÕn h¹ triÒu ®Õn ®é s©u 10 ÷ 15 m n−íc, chÊt ®¸y ®¸ sái. N¬i cã ®é muèi æn ®Þnh 30 ÷ 34 0/00. Sinh tr−ëng : Sèng b¸m trªn ®¸. Thøc ¨n lµ r«ng biÓn nhÊt lµ rong n©u vµ rong ®á. SUMA - Mofi - Danida

73

Sinh s¶n : Sinh s¶n chñ yÕu vµo th¸ng 4 – 8. Êu trïng chuyÓn sèng ®¸y vµo ngµy thø 2 sau khi në vµ ¨n t¶o ®¸y ®¬n bµo. Juvenile xuÊt hiÖn vµo ngµy thø 7 – 10. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Bµo ng− vµnh tai cã vá nhá, khèi thÞt rÊt lín, khèi thÞt cã thÓ nÆng 150 gram. Còng nh− bµo ng− chÝn lç, thÞt vµ vá bµo ng− vµng tai cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. T¹i trung t©m nu«i trång thñy s¶n III ®ang tiÕn hµnh cho sinh s¶n gièng nh©n t¹o nh»m ph¸t triÓn nghÒ nu«i bµo ng− vµnh tai. Gi¸ néi ®Þa n¨m 2000, tõ 70.000 – 80.000 ®ång/kg bµo ng−. T×nh h×nh nu«i: Bµo ng− ®−îc nu«i nhiÒu ë §µi Loan, Trung Quèc, Australia. ë ViÖt Nam bµo ng− vµnh tai ®−îc b¾t ®Çu nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng tõ n¨m 1995 t¹i ViÖn H¶i D−¬ng häc Nha Trang vµ Trung t©m Nghiªn cøu Thuû s¶n III.

¶nh: V.Toµn BÌ nu«i C¸t Bµ (H¶i Phßng).

SUMA - Mofi - Danida

74

52 - Bµo ng− chÝn lç Tªn gäi : * Khoa häc : Haliotis diversicolor Reeve, 1846. * TiÕng Anh : Ear abalon. * TiÕng ViÖt : Bµo Ng− ChÝn Lç, Cöu Khæng.

¶nh: N.ChÝnh H×nh th¸i vµ cì : Vá cã d¹ng h×nh vµnh tai, cã 3 tÇng xo¾n èc. B¾t ®Çu tõ mÐp vá cña tÇng xo¾n èc thø hai cã nhiÒu gê nh« s¾p xÕp cã thø tù ®Õn tËn mÐp cña miÖng vá. Vá cã tõ 7 – 9 lç. MÆt ngoµi cña vá mµu n©u ®Õn n©u xÉm. MÆt trong tÇng xµ cõ ph¸t triÓn ãng ¸nh. C¸ thÓ tr−ëng thµnh vá dµi tõ 75 – 90mm, réng b»ng 2/3 chiÒu dµi, chiÒu cao b»ng 1/4 chiÒu dµi. Ph©n bè : Bµo ng− ph©n bè ë vïng biÓn Êm Th¸i B×nh D−¬ng vµ Ên §é D−¬ng. ë ViÖt Nam bµo ng− chÝn lç ph©n bè nhiÒu ë ven biÓn c¸c tØnh phÝa B¾c nh− ®¶o C« T«, Minh Ch©u, Quan L¹n (Qu¶ng Ninh), B¹ch Long VÜ (H¶i Phßng). §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : Bµo ng− chÝn lç sèng ë ®é s©u 5 – 20m n−íc, n¬i cã sãng giã, ®¸y ®¸, ®é mÆn cao tõ 30 – 320/00. Sinh tr−ëng : Sinh tr−ëng chËm. Thøc ¨n chñ yÕu lµ rong c©u hoÆc rong m¬. Giai ®o¹n Êu trïng thøc ¨n lµ c¸c lo¹i t¶o ®¸y, khi c¸ thÓ kÕt thóc giai ®o¹n biÕn th¸i, chóng dïng ch©n b¸m chÆt vµo ®¸ vµ bß chËm ch¹p ®i kiÕm måi. Sinh s¶n : ë vÞnh B¾c Bé cã 2 vô chÝnh lµ th¸ng 4 – 5 vµ th¸ng 10 – 11. SUMA - Mofi - Danida

75

Tuæi thµnh thôc 1 n¨m trë lªn, cì thµnh thôc 25 – 40g. Tû lÖ thµnh thôc trong mïa ®Î 95 – 100%, l−îng trøng mçi lÇn ®Î 450.000 v¹n/kg. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Bµo ng− cã hµm l−îng chÊt dinh d−ìng cao, vá dïng lµm thuèc gi¶i nhiÖt. Lµ ®èi t−îng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ. T×nh h×nh nu«i : Ch−a cã c¬ së nµo nu«i bµo ng− chÝn lç. ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n H¶i Phßng ®· nghiªn cøu s¶n xuÊt gièng trong bµo ng− nµy tuy kÕt qu¶ cßn h¹n chÕ vµ ch−a æn ®Þnh.

¶nh: V.Toµn B∙i nu«i nhuyÔn thÓ cöa S«ng Hång.

53 – bµo ng− bÇu dôc SUMA - Mofi - Danida

76

Tªn gäi : * Khoa häc : Haliotis ovina (Gmelin, 1791). * TiÕng Anh : Oval abalone / Sheep Ear Shell. * TiÕng ViÖt : Bµo Ng− BÇu Dôc.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Vá d¹ng bÇu dôc, dµy vµ kh¸ cøng. MÆt ngoµi vá xï x×. VÞ trÝ ®Ønh vá c¸ch xa mÐp ngoµi vá. MÐp trong miÖng vá réng vµ dµy, gÇn b»ng 25% chiÒu réng vá. Th−êng cã 5 lç më h« hÊp, d¹ng èng vµ nh« lªn khái vá. MÆt ngoµi vá mµu ®á n©u, mÆt trong tÇng xµ cõ ãng ¸nh mµu hång, låi lâm. Vïng ph©n bè: B¾c óc, Indonexia, Philippine, Trung Quèc, NhËt B¶n, ViÖt Nam vµ Ên §é D−¬ng. ë ViÖt Nam: Nha Trang, Qu¶ng Ng·i, Qu¶ng Ninh. C¸c ®¶o Phó Quý, Phó Quèc, C«n §¶o, Tr−êng Sa. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Bµo Ng− BÇu Dôc sèng b¸m trªn ®¸ ë vïng triÒu vµ d−íi triÒu, n¬i cã n−íc trong, nhiÖt ®é tõ 24 – 300C, ®é mÆn tõ 30 – 350/00. N¬i ph©n bè cã Nhum biÓn, H¶i s©m, Sao biÓn, c¸c lo¹i èc vµ rong biÓn nh− rong Møt, rong C©u. Sinh tr−ëng: Bµo Ng− ¨n c¸c loµi thùc vËt biÓn vµ th¶i chÊt cÆn b· ra ngoµi qua c¸c lç hë trªn vá. Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ : Gi¸ trÞ cao, dÔ tiªu thô trong thÞ tr−êng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu. Gi¸ néi ®Þa hiÖn nay lµ 60.000 – 70.000 VND/kg Bµo Ng− t−¬i. T×nh h×nh nu«i: Trªn thÕ giíi cã mét sè n−íc nu«i Bµo Ng− BÇu Dôc nh− Th¸i Lan, Indonexia, … ë ViÖt Nam, Bµo Ng− BÇu Dôc ®−îc b¾t ®Çu nghiªn cøu cho sinh s¶n nh©n t¹o tõ n¨m 1995 ë ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang nh−ng kÕt qu¶ cßn rÊt h¹n chÕ. Thö nghiÖm nu«i th−¬ng phÈm ®¹t kÝch cì 40 – 50mm sau 9 th¸ng nu«i.

54 – mùc èng SUMA - Mofi - Danida

77

Tªn gäi : * Khoa häc : Logigo formosana (Sasaki, 1929). * TiÕng Anh : Squid. * TiÕng ViÖt : Mùc èng.

¶nh: §.S¬n s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Lµ lo¹i mùc cã kÝch th−íc lín. ChiÒu dµi th©n gÊp 6 lÇn chiÒu réng, ®u«i nhän, v©y dµi b»ng 2/3 chiÒu dµi th©n. C¸c xóc tu dµi ng¾n theo thø tù 3>4>2>1. ë c¸ thÓ ®ùc xóc tu thø 4 bªn tr¸i lµ xóc tu sinh dôc. Vá trong b»ng chÊt sõng trong suèt, ë gi÷a cã gê däc. Da vá mµu tr¾ng hång, cã c¸c chÊm ®en nhá trªn l−ng. C¸ thÓ lín dµi 350 – 400mm, kÝch th−íc mùc khai th¸c tõ 40 – 400mm. Vïng ph©n bè: Ph©n bè tõ vïng biÓn nam NhËt B¶n ®Õn §µi Loan, Malayxia. Däc vïng biÓn ViÖt Nam tõ B¾c vµo Nam ®Òu cã ph©n bè: H¶i Phßng, Thanh Ho¸, B×nh §Þnh, Phó Yªn, Kh¸ch Hoµ vµ ®Æc biÖt lµ B×nh ThuËn lµ n¬i cã s¶n l−îng khai th¸c Mùc èng lín nhÊt. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Lµ ®éng vËt xa bê, di c−, sèng ë tÇng mÆt. Cã tÝnh h−íng quang lín. Sinh tr−ëng: Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ : Mùc lµ loµi nhuyÔn thÓ cã s¶n l−îng khai th¸c lín vµ lµ mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu chñ lùc ®øng sau c¸ vµ t«m. Mùc sèng, mùc −íp ®«ng, mùc phile, mùc kh«, mùc tÈm, … ®Òu lµ nh÷ng s¶n phÈm chÕ biÕn tõ mùc, cã møc tiªu thô cao trªn thÞ tr−êng. Gi¸ mét kilogram mùc t−¬i tõ 60.000 – 80.000 VND, gi¸ mét kilogram mùc kh« tõ 120.000 – 180.000 VND. T×nh h×nh nu«i: Ch−a cã n¬i nµo nu«i.

SUMA - Mofi - Danida

78

55 – mùc nang da hæ Tªn gäi : * Khoa häc : Sepia tigris (Sasaki). * TiÕng Anh : * TiÕng ViÖt : Mùc nang da hæ.

¶nh: Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Th©n cã d¹ng h×nh bÇu dôc, chiÒu dµi gÇn gÊp ®«i chiÒu réng, v©y réng bao quanh th©n. N¬i réng nhÊt cña v©y b»ng 1/4 chiÒu réng cña th©n. C¸c xóc tu dµi ng¾n chªnh lÖch nhau kh«ng lín, chiÒu dµi cña c¸c xóc tu theo c«ng thøc 4>3>2>1. §èi víi c¸ thÓ ®ùc xóc tu thø 4 bªn tr¸i lµ xóc tu sinh dôc. Vá nang mùc h×nh bÇu dôc, phÇn phÝa sau h×nh thµnh gai nhän th«. MÆt l−ng cña th©n cã nhiÒu v©n h×nh gîn sãng gièng da hæ. MÆt bông mµu x¸m tr¾ng. C¸ thÓ lín cã th©n dµi 200 – 300mm, c¸ thÓ nÆng trung b×nh 1 – 2kg, c¸ biÖt cã con nÆng 5 – 6kg. Vïng ph©n bè: Sèng ë biÓn nhiÖt ®íi Th¸i B×nh D−¬ng. ë ViÖt Nam Mùc Nang ph©n bè ë nhiÒu n¬i nhÊt lµ ë c¸c ng− tr−êng B×nh ThuËn, Kiªn Giang. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Lµ loµi sèng ë tÇng ®¸y vµ tÇng gi÷a n¬i chÊt ®¸y c¸t bïn cã nhiÒu vá sß èc, ®¸ s¹n. Sinh tr−ëng: Sinh s¶n: Mùc Nang th−êng tËp trung thµnh ®µn di c− vµo bê ®Ó ®Î. Thøc ¨n cña chóng lµ c¸c loµi gi¸p x¸c, sß èc vµ c¸ ®¸y. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ ®èi t−îng cã s¶n l−îng khai th¸c cao, lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ. T×nh h×nh nu«i: Ch−a cã. SUMA - Mofi - Danida

79

56 - Bµn mai Tªn gäi : * Khoa häc : Pinna strangei. * TiÕng Anh : * TiÕng ViÖt : Bµn Mai Nøa.

¶nh: H.Th¾ng H×nh th¸i vµ cì : Cã h×nh th×a, vá mµu xanh - n©u - tr¾ng. Cì lín nhÊt cã thÓ dµi 50 cm. Ph©n bè : Cã nhiÒu ë vïng ven biÓn Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng. Sèng vïi trong c¸t, phÇn ®Çu nh« lªn khái mÆt c¸t ®Ó b¾t måi. Kh«ng cã èng xi ph«ng nh− c¸c loµi sèng vïi ®¸y kh¸c. T¬ ch©n b¸m s©u d−íi c¸t v× vËy rÊt khã b¾t. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * §é mÆn 28 ÷ 30 0/00 kh«ng cã trong vïng cöa s«ng vµ n¬i n−íc nh¹t. * ChÊt ®¸y lµ c¸t. * §é s©u tõ vïng trung triÒu ®Õn n¬i cã ®é s©u 10 m n−íc. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n thùc vËt phï du. Sinh s¶n : Bµn mai ®Î nhiÒu lÇn trong n¨m. T×nh h×nh nu«i: ch−a nu«i.

SUMA - Mofi - Danida

80

57 - Tu Hµi Tªn gäi : Khoa häc : Luthlaria philippinarum. TiÕng Anh : Offer clam TiÕng ViÖt : Tu hµi.

¶nh: H.Th¾ng H×nh th¸i vµ cì: Vá h×nh trøng dµi, chiÒu dµi gÊp hai lÇn chiÒu cao. §Ønh vá nh« cao ë vÞ trÝ 1/2 cña vá vÒ phÝa tr−íc. MÐp bông cã h×nh vßng cung. Hai vá khi khíp l¹i ®Çu tr−íc vµ sau ®Òu kh«ng kÝn. MÆt vá kh«ng cã gê phãng x¹, ®−êng sinh tr−ëng râ rµng, th« mÞn kh¸c nhau, vÕt mµng ¸o kh«ng râ rµng. Da vá máng th−êng bÞ bµo mßn ®Ó lé tÇng trong cña vá, mÆt trong cña vá mµu tr¾ng. Ph©n bè : Ph©n bè ë Nam H¶i, Australia, Philippines. ë ViÖt Nam ph©n bè nhiÒu ë ®¶o C¸t Bµ, Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * §é mÆn : 25 ÷ 30 0/00 vµ t−¬ng ®èi æn ®Þnh. * §é s©u : 3 ÷ 5 m (kh«ng thÊy cã ë ®é s©u 10m). * ChÊt ®¸y : C¸t pha vá nhuyÔn thÓ. * Thøc ¨n : Khuª t¶o. Sinh tr−ëng: Sinh s¶n : Sinh s¶n tõ th¸ng 2 ÷ 4 hµng n¨m. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ loµi ®Æc s¶n ë Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng. ThÞt th¬m ngon, giµu dinh d−ìng. Gi¸ néi ®Þa n¨m 2000 tõ 80.000 – 100.000 ®ång/kg tu hµi sèng. T×nh h×nh nu«i : Ch−a cã c¬ së nu«i. ViÖn Nghiªn cøu NTTS I ®ang nghiªn cøu kü thuËt s¶n xuÊt gièng vµ nu«i th−¬ng phÈm ®èi t−îng trªn t¹i C¸t Bµ, Qu¶ng Ninh. SUMA - Mofi - Danida

81

58 – ng¸n Tªn gäi : * Khoa häc : Lucina Philippinarum. * TiÕng Anh : Clam. * TiÕng ViÖt : Ng¸n.

H×nh th¸i vµ cì: Lµ ®éng vËt th©n mÒm 2 m¶nh vá. Vá tr¸i vµ ph¶i b»ng nhau. Gê sinh tr−ëng râ rµng. ChiÒu dµi vá 6 – 8cm. Cao 5 – 7cm. C©n nÆng 60 – 70 gram. Mµu x¸m tro. Ph©n bè : Trªn thÕ giíi ch−a cã th«ng tin vÒ sù ph©n bè cña Ng¸n. ë ViÖt Nam míi chØ biÕt Ng¸n cã ph©n bè ë Qu¶ng Ninh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: * NhiÖt ®é: 10 – 310C, thÝch hîp nhÊt 20 – 250C. * §é mÆn: 5 – 250/00, lµ loµi réng muèi. * ChÊt ®¸y: bïn, bïn sÐt, bïn c¸t. * N¬i sèng: vïng b·i triÒu cã rõng ngËp mÆn. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n chÝnh lµ thùc vËt phï du vµ mïn b· h÷u c¬. Sinh s¶n: §· ph©n giíi tÝnh râ rÖt, mïa sinh s¶n vµo 2 vô: th¸ng 5 – 6 vµ th¸ng 9 – 10. Trøng sau khi thô tinh 24 – 36 giê th× në ra Êu trïng ch÷ “D” sèng phï du 16 – 25 ngµy th× xuÊt hiÖn ch©n bß vµ sèng b¸m d−íi ®¸y. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 20.000 – 40.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i: HiÖn ch−a cã m« h×nh nu«i Ng¸n, trong t−¬ng lai cã thÓ nu«i Ng¸n trong vïng rõng ngËp mÆn. SUMA - Mofi - Danida

82

59 – ngao tai t−îng Tªn gäi : * Khoa häc : Tridacna squamosa (Lamark, 1819). * TiÕng Anh : Scaled clam / Frilled clam. * TiÕng ViÖt : Ngao Tai T−îng.

¶nh: V. Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : Vá lín, nÆng, ch¾c ch¾n cã d¹ng h×nh trøng. Hai vá b»ng nhau, mÐp bông cña vá cong d¹ng gîn sãng. PhÝa tr−íc ®Ønh vá cã lç t¬ ch©n dµi, b¶n lÒ ngoµi dµi mµu n©u. MÆt ngoµi vá cã 4 – 6 gê phãng x¹ lín, trªn gê phãng x¹ cã nhiÒu phiÕn v¶y lín. MÐp lç t¬ ch©n cã mét sè gê nh« c¾t ngang. MÆt ngoµi vá mµu tr¾ng vµng, mÆt trong vá mµu tr¾ng sø. C¸ thÓ tr−ëng thµnh dµi 200mm, cao 132mm, réng 145mm. C¸ thÓ lín nhÊt cã thÓ dµi 1m, nÆng 250kg. Vïng ph©n bè: Ph©n bè ë biÓn Ên §é D−¬ng vµ Th¸i B×nh D−¬ng: Trung Quèc, Th¸i Lan, Philippine, Ên §é, … ë ViÖt Nam, Ngao Tai T−îng ph©n bè r¶i r¸c däc ven biÓn thuéc tõ Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ, B×nh ThuËn, quanh c¸c ®¶o nh− Tr−êng Sa, Phó Quý, Phó Quèc, … §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Ph©n bè ë ®é s©u trªn 10m n−íc, n¬i ®¸y cøng, r¹n san h«. §é mÆn cao, n−íc trong. Sinh tr−ëng: Sinh s¶n: Gi¸ trÞ kinh tÕ : ThÞt ngon, hµm l−îng dinh d−ìng cao. Vá Ngao Tai T−îng lµm hµng mü nghÖ cã gi¸ trÞ. T×nh h×nh nu«i: Ch−a cã.

SUMA - Mofi - Danida

83

D – c¸c loµi rong biÓn Nh÷ng loµi ®· trång

60 - Rong c©u chØ vµng Tªn gäi : * Khoa häc : Gracilaria asiatica Zhang et Xia * TiÕng Anh : Seaweed. * TiÕng ViÖt : Rong C©u ChØ Vµng.

¶nh: P.Nhµn H×nh th¸i vµ cì : Rong d¹ng sîi, h×nh trô ®−êng kÝnh 1.5mm, ph©n nh¸nh kh«ng ®Òu mäc thµnh bôi 10 – 20cm, cã mµu n©u ®á hay vµng xanh. PhÇn gèc cã ®Üa b¸m nhá gióp rong b¸m vµo vËt b¸m hay vïi trong bïn. Ph©n bè : Trung Quèc, §µi Loan, Philippines. ë ViÖt Nam: phæ biÕn ven biÓn c¸c tØnh miÒn B¾c vµ miÒn Trung. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * §é mÆn : 3 ÷ 35 0/00. * NhiÖt ®é : 5 ÷ 280C. * §é trong : Tõ 20 cm trë lªn. * ChÊt ®¸y : Bïn c¸t, bïn hoÆc c¸t bïn. * C−êng ®é chiÕu s¸ng : 50 ÷ 30.000 lux. * §é pH : 7 ÷ 9. * N−íc l−u th«ng. Sinh tr−ëng : Mïa sinh tr−ëng nhanh tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 6 n¨m sau. Sinh s¶n : Sinh s¶n cña rong c©u gåm c¶ 3 h×nh thøc : Sinh s¶n dinh d−ìng, sinh s¶n v« tÝnh vµ sinh s¶n h÷u tÝnh. Trong tù nhiªn rong c©u chØ vµng sinh s¶n dinh d−ìng chiÕm −u thÕ. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Rong c©u lµ nguyªn liÖu chñ yÕu ®Ó chiÕt rót Agar sö dông trong rÊt nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt nh− : C«ng nghiÖp thùc phÈm, c«ng nghiÖp in, dÖt, n«ng nghiÖp, y häc hoÆc sö dông trùc tiÕp lµm thùc phÈm trong nh©n d©n. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 lµ 5.000 ®ång/kg rong t−¬i. T×nh h×nh nu«i : Rong c©u chØ vµng ®−îc ph¸t triÓn trång nhiÒu ë c¸c ®Çm qu¶ng canh thuéc c¸c tØnh phÝa B¾c (Tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Thanh Hãa). Trång ghÐp víi nu«i t«m, cua, c¸ trong c¸c ®Çm lín (diÖn tÝch 10 ha ÷ 50 ha) n¨ng suÊt ®¹t 0,5 ÷ 1 tÊn rong kh«/ha/n¨m. Mïa vô chÝnh: Tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 6 n¨m sau. Trång chuyªn : §¹t tíi 3 ÷ 4 tÊn kh«/ha/n¨m. SUMA - Mofi - Danida

84

61 - Rong c©u c−íc. Tªn gäi : * Khoa häc : Gracilaria heteroclada Zhang et Xia. * TiÕng Anh : Seaweed. * TiÕng ViÖt : Rong C©u C−íc.

¶nh: P.Nhµn H×nh th¸i vµ cì: Rong d¹ng sîi, h×nh trô, to cì 1mm hay h¬n, ph©n nh¸nh nhiÒu vµ kh«ng ®Òu mäc thµnh bôi dµy ®Õn 20cm hay h¬n cã mµu n©u ®á hay vµng xanh. PhÇn gèc cã ®Üa b¸m nhá gióp rong b¸m hay chØ cµi quÊn víi nhau hoÆc vïi trong bïn. Ph©n bè : Trung Quèc, Philippines, NhËt B¶n. ë ViÖt Nam: ven biÓn c¸c tØnh miÒn B¾c, Trung vµ Nam trung bé. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * NhiÖt ®é : 200C ÷ 340C, tèi −u : 250C ÷ 300C; * §é mÆn : 20 ÷ 250/00 , tèi −u : 24 ÷ 260/00 ; * ChÊt ®¸y lµ ®¸, c¸t, c¸t - bïn, bïn - c¸t; * pH tèi −u lµ 7,5 ÷ 8,3; * §é trong 0,3 ÷ 1,0 m, 0,6 ÷ 0,8 (th¸ng 1 ÷ 8), 0,4 ÷ 0,5 (th¸ng 9 ÷ 12). Sinh tr−ëng: Tõ §µ N½ng ®Õn Ninh ThuËn mïa vô ph¸t triÓn tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 9 n¨m sau. Tõ Bµ RÞa - Vòng Tµu ®Õn Hµ Tiªn vµ Kiªn Giang mïa vô ph¸t triÓn tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 5 n¨m sau. Sinh s¶n : C©y mang tø bµo tö (tetraspore) vµ c©y mang giao tö ®ùc vµ c¸i cã h×nh d¹ng rÊt gièng nhau. D¹ng sèng tù do th−êng gÆp trong ao ®Çm n−íc lî th−êng sinh s¶n dinh d−ìng. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµm thùc phÈm vµ lµ nguyªn liÖu tèt ®Ó chiÕt rót agar. Gi¸ néi ®Þa hiÖn nay kho¶ng 5.000 ®ång/kg rong kh« tuú thuéc vµo chÊt l−îng nguyªn liÖu. T×nh h×nh nu«i trång : §−îc trång nhiÒu ë Philippinnes. ë ViÖt Nam rong ®−îc trång trong c¸c ao ®Çm qu¶ng canh. Rong ph¸t triÓn rÊt nhanh b»ng nguån gièng dinh d−ìng nªn cã thÓ trång xen vô trong c¸c ao t«m ®Ó c¶i t¹o m«i tr−êng. SUMA - Mofi - Danida

85

62 - Rong c©u sîi m¶nh Tªn gäi : * Khoa häc : Gracilaria tenuistipitata Zhang & Xia. Gracilaria tenuistipitata var. lui Zhang & Xia. * TiÕng Anh : Seaweed. * TiÕng ViÖt : Rong C©u Sîi M¶nh / Rong C©u ChØ.

¶nh: H÷u §¹i H×nh th¸i vµ cì: Rong d¹ng sîi, h×nh trô, mÞn, nhá h¬n 1mm, ph©n nh¸nh nhiÒu vµ kh«ng ®Òu t¹o thµnh bôi dµy, to 10 – 15cm, cã mµu n©u hay n©u ®á. PhÇn gèc cã ®Üa b¸m nhá gióp rong b¸m vµo vËt b¸m hay cµi quÊn víi nhau hoÆc vïi trong bïn. Ph©n bè : Trung Quèc, Th¸i Lan, NhËt B¶n. ë ViÖt Nam: phæ biÕn ven biÓn c¸c tØnh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * NhiÖt ®é: 50C ÷ 340C, tèi −u 150C ÷ 300C; * §é mÆn: 7 0/00 ÷ 40 0/00, tèi −u 11 0/00 ÷ 30 0/00; * ChÊt ®¸y bïn c¸t, c¸t bïn; * §é trong: 0,4m trë lªn. Sinh tr−ëng: Rong ph¸t triÓn quanh n¨m, mïa chñ yÕu tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 6 n¨m sau. Sinh s¶n : Sinh s¶n b»ng 3 c¸ch, sinh s¶n v« tÝnh nhê bµo tö, sinh s¶n h÷u tÝnh vµ sinh s¶n dinh d−ìng. ë c¸c tØnh miÒn Trung, rong sinh s¶n h÷u tÝnh xuÊt hiÖn tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµm thùc phÈm ¨n t−¬i, chiÕt rót agar. T×nh h×nh nu«i trång : §−îc nu«i ë Trung Quèc, §µi Loan. ë ViÖt Nam ®−îc nu«i ë Thõa Thiªn HuÕ, Bµ RÞa - Vòng Tµu. SUMA - Mofi - Danida

86

63 - Rong sôn Tªn gäi : * Khoa häc : Kappaphycus alvarezii (Doty) Doty. * TiÕng Anh : Seaweed. * TiÕng ViÖt : Rong Sôn.

¶nh: P.Nhµn H×nh th¸i vµ cì: Rong h×nh trô trßn c¸c nh¸nh mäc c¸ch kh«ng ®Òu, ®Ønh c¸c nh¸nh th−êng nhän. §−êng kÝnh cña nh¸nh tõ 6 ÷ 8 mm. ChiÒu cao bôi rong tèi ®a lµ 60 ÷ 70 cm. T¶n rong cã mµu n©u vµng hoÆc xanh lôc. Ph©n bè : Lµ loµi rong nhËp tõ NhËt B¶n vµo ViÖt Nam th¸ng 2 n¨m 1993. HiÖn ®−îc trång ë mét sè tØnh miÒn Trung vµ miÒn Nam. ë MiÒn B¾c míi thö nghiÖm trång ë Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng vµ NghÖ An. Ph©n bè ë c¸c n−íc Philippines, NhËt B¶n, Indonexia, Polynexia, Ph¸p. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * NhiÖt ®é : 25 ÷ 280C; * §é mÆn : 20 ÷ 34 0/00 (thÝch hîp nhÊt 28 ÷ 30 0/00.). * §é s©u : 0,8 m ÷ 1m; * C−êng ®é ¸nh s¸ng : 30.000 ÷ 50.000 lux; * §é pH : 7,5 ÷ 8,5; * ChÊt ®¸y : San h«, sái ®¸, c¸t th«. Sinh tr−ëng : Mïa sinh tr−ëng nhanh tõ 10 ®Õn 6 n¨m sau. Sinh s¶n : Sinh s¶n b»ng 3 c¸ch: v« tÝnh nhê bµo tö, sinh s¶n dinh d−ìng vµ sinh s¶n h÷u tÝnh. Trong nu«i trång chñ yÕu lµ h×nh thøc sinh s¶n dinh d−ìng. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Rong sôn lµ nguyªn liÖu ®Ó chiÕt suÊt Carrageenan - mét lo¹i keo cã gi¸ trÞ sö dông rÊt lín trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm, mü phÈm, c«ng nghiÖp dÖt, d−îc phÈm, c«ng nghÖ sinh häc, s¶n xuÊt thøc ¨n ch¨n nu«i... Gi¸ trÞ rong kh« thÞ tr−êng néi ®Þa : 30.000 ®ång/kg ÷ 40.000 ®ång/kg. T×nh h×nh nu«i trång : Lµ ®èi t−îng nu«i trång quan träng vµ chñ yÕu ë Philippines, Indonexia, Polynexia. ë ViÖt Nam ®· ®−îc trång thö nghiÖm ë c¸c tØnh miÒn Trung vµ miÒn Nam. SUMA - Mofi - Danida

87

C¸c loµi cã kh¶ n¨ng trång 64 - Rong hång v©n Tªn gäi: * Khoa häc: Betaphycus gelatinum (Esper) Doty ex Silva * TiÕng Anh: Seaweed * TiÕng ViÖt: Rong Hång V©n

¶nh: H÷u §¹i s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Rong dÑt, réng 0.5 – 0.7cm, ph©n nh¸nh, mäc thµnh bôi réng 20cm, cao 5 – 7cm ph¸t triÓn ®Õn ®©u t¹o ra gi¸c b¸m ®Õn ®ã, mµu n©u ®á hay n©u vµng xanh. Trªn bÒ mÆt cña rong cã nhiÒu gai nhän, rong cøng, dai ch¾c. Ph©n bè: Rong Hång V©n cã ph©n bè ë Trung Quèc, Philippines, NhËt B¶n, Indonexia, Malaixia, biÓn Adriatic. ViÖt Nam cã ë Thõa Thiªn HuÕ, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn (®¶o Phó Quý).

®íi.

§Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Trªn san h« chÕt vïng n−íc trong, sãng m¹nh, vïng nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt * NhiÖt ®é tõ 20 – 300C. * §é mÆn cao 32 – 340/00. * §é pH: 7.5 – 8, vïng d−íi triÒu s©u 0.5 – 4m.

Sinh tr−ëng: Sinh tr−ëng nhanh, ph¸t triÓn quanh n¨m nh−ng tèt nhÊt tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 6 n¨m sau. Sinh s¶n: Sinh s¶n b»ng bµo tö, sinh s¶n dinh d−ìng vµ sinh s¶n h÷u tÝnh, trong ®ã sinh s¶n dinh d−ìng lµ chñ yÕu. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Dïng ¨n t−¬i hay chiÕt Carrageenan, rÊt ®−îc −a chuéng, gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 25.000 – 35.000 ®ång/kg rong kh«. T×nh h×nh nu«i: ë Trung Quèc (®¶o H¶i Nam) vµ Philippines trång b»ng c¸ch buéc c¸c nh¸nh vµo san h« chÕt th¶ xuèng c¸c vïng biÓn thÝch hîp, b¶o vÖ vµ khai th¸c theo chu kú. ë ViÖt Nam ®· thö nghiÖm trång ë vïng Ninh ThuËn (Ninh H¶i) vµ Kh¸nh Hoµ (Nha Trang).

SUMA - Mofi - Danida

88

65 - Rong c©u thõng Tªn gäi: * Khoa häc: Gracilaria lemaneiformis (Bory) Greville * TiÕng Anh: Seaweed * TiÕng ViÖt: Rong C©u Thõng

¶nh : H÷u §¹i H×nh th¸i vµ cì: Rong d¹ng sîi, cì 1m hay h¬n, mµu n©u ®á, ph©n nh¸nh th−a, chñ yÕu ë phÇn gèc, nh¸nh mäc thon dµi ®Õn 20 – 40cm, gèc cã ®Üa b¸m nhá. Ph©n bè: Rong C©u Thõng cã ph©n bè ë Th¸i Lan, Trung Quèc, NhËt B¶n, Chilª, Pªru. ë ViÖt Nam cã ph©n bè ë Qu¶ng Ninh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sèng trªn b·i triÒu cã vËt b¸m nh− ®¸, vá ®éng vËt nhuyÔn thÓ. ThÝch nghi ®é mÆn 15 – 250/00; ®é s©u 0.5 – 1m. Sinh tr−ëng: Mïa ph¸t triÓn m¹nh vµo tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau. Sinh s¶n: Cã 3 h×nh thøc sinh s¶n lµ: sinh s¶n bµo tö, sinh s¶n h÷u tÝnh vµ sinh s¶n dinh d−ìng. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµm thùc phÈm hoÆc nguyªn liÖu chiÕt suÊt Agar. T×nh h×nh nu«i: Ch−a trång.

SUMA - Mofi - Danida

89

66 - Rong c©u bµnh mai Tªn gäi: * Khoa häc: Gracilaria bangmeiana Zhang et Abbott * TiÕng Anh: Seaweed * TiÕng ViÖt: Rong C©u Bµnh Mai.

¶nh : H÷u §¹i H×nh th¸i vµ cì: Rong d¹ng sîi, réng cì 1mm, ph©n nh¸nh nhiÒu vµ gißn, mäc thµnh bôi dµy réng ®Õn 10 – 15cm, ph¸t triÓn ®Õn ®©u t¹o ra gi¸c b¸m ®Õn ®ã. Trªn ngän cã nhiÒu nh¸nh chÎ ®«i, ng¾n vµ nhän. Ph©n bè: Rong C©u Bµnh Mai cã ph©n bè ë Th¸i Lan, Trung Quèc, Philippines. ë ViÖt Nam rÊt phæ biÕn ë vïng triÒu ven biÓn c¸c tØnh miÒn Trung vµ Nam ViÖt Nam. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Rong C©u Bµnh Mai th−êng sèng ë c¸c b·i triÒu thÊp ven biÓn, ven ®¶o n¬i ®−îc che ch¾n sãng. VËt b¸m lµ ®¸, san h« chÕt hoÆc cá biÓn. * NhiÖt ®é: 20 – 320C * §é mÆn cao: 30 – 340/00 * pH: 7.5 – 8.5 Sinh tr−ëng: Rong ph¸t triÓn quanh n¨m. Sinh s¶n: Cã 3 h×nh thøc sinh s¶n: sinh s¶n bµo tö, sinh s¶n v« tÝnh vµ sinh s¶n dinh d−ìng. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Dïng ¨n t−¬i, lµm ném hay nÊu th¹ch. T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i trång nh−ng cã thÓ ph¸t triÓn nu«i trång ë vïng triÒu, trong c¸c vïng cã cá biÓn hay c¸c vòng ®−îc che ch¾n sãng. Nu«i b»ng c¸ch cho b¸m trªn ®¸ hay san h« chÕt, b¶o vÖ vµ khai th¸c theo chu kú. SUMA - Mofi - Danida

90

67 - Rong c©u ch©n vÞt Tªn gäi: * Khoa häc: Gracilaria eucheumoides Harvey * TiÕng Anh: Seaweed * TiÕng ViÖt: Rong C©u Ch©n VÞt

¶nh: H÷u §¹i & Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Réng dÑt, réng 0.5 – 1cm, ph©n nh¸nh nhiÒu, mäc thµnh h×nh ®Õ dµy, bß s¸t vËt b¸m, ph¸t triÓn ®Õn ®©u t¹o ra gi¸c b¸m ®Õn ®ã, mµu n©u ®á hay n©u xanh. Trªn bÒ mÆt cña rong cã nhiÒu gai cïn, rong cøng, dai ch¾c. Ph©n bè: Rong C©u Ch©n VÞt cã ph©n bè ë c¸c vïng biÓn nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt ®íi thuéc vïng biÓn c¸c n−íc Th¸i Lan, Trung Quèc, Philippines, Micronesia, NhËt B¶n, Indonexia, Malaixia. ë ViÖt Nam ph©n bè rÊt phæ biÕn ë vïng triÒu ven biÓn, ven ®¶o kh¾p c¸c tØnh cã biÓn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: ThÝch nghi vïng n−íc trong, sãng m¹nh, ®¸y lµ san h« chÕt hay trªn ®¸. * §é mÆn cao: 32 – 340/00 * NhiÖt ®é: tõ 20 – 300C * pH: 7.5 – 8.5 * §é s©u: 0.5 – 4m hay h¬n Sinh tr−ëng: Ph¸t triÓn quanh n¨m. Sinh s¶n: Sinh s¶n b»ng bµo tö, sinh s¶n dinh d−ìng vµ sinh s¶n h÷u tÝnh, trong ®ã sinh s¶n dinh d−ìng lµ chñ yÕu. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµ ®èi t−îng kinh tÕ quan träng, rÊt ®−îc chuéng ®Ó ¨n t−¬i, nÊu chÌ, gi¸ tõ 50.000 – 60.000 ®ång/kg rong kh«. T×nh h×nh nu«i: Ch−a trång nh−ng cã thÓ trång ®−îc b»ng c¸ch cho c¸c ®o¹n nh¸nh b¸m SUMA - Mofi - Danida

91

vµo ®¸, san h« chÕt sau ®ã b¶o vÖ vµ khai th¸c theo chu kú.

68 - Rong m¬ Tªn gäi : * Khoa häc : Sargassum spp. * TiÕng Anh : Seaweed. * TiÕng ViÖt : Rong M¬ (gåm nhiÒu lo¹i).

¶nh: P.Nhµn

Tªn loµi: Sargassum spp

¶nh: P.Nhµn

Tªn loµi : Sargassum spp H×nh th¸i vµ cì: Rong mäc thµnh bôi, cao 0.5 – 1.5m hay h¬n, gèc cã ®Üa b¸m mµu n©u. Trªn ®Üa b¸m lµ trôc chÝnh chØ dµi 0.5 – 1cm sau ®ã cã nhiÒu nh¸nh chÝnh. C¸c nh¸nh bªn mang nhiÒu phao, l¸ vµ c¸c c¬ quan sinh s¶n ®ùc hay c¸i gäi lµ ®Õ. Ph©n bè : Phæ biÕn ë c¸c vïng nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi. ë ViÖt Nam, th«ng th−êng cã ë SUMA - Mofi - Danida

92

c¸c vïng triÒu ®¸ ven biÓn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Vïng triÒu ven biÓn ven ®¶o c¸c vïng biÓn nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi. §¸y lµ san h« chÕt, ®¸ hoÆc r¹n san h«. * §é mÆn: 30 – 340/00 * NhiÖt ®é: 20 – 300C * pH: 7.5 – 8.5 * §é s©u: kho¶ng tõ vïng triÒu thÊp ®Õn s©u 5 hay 10m tuú ®iÒu kiÖn vËt b¸m. Sinh tr−ëng: Rong sinh tr−ëng chñ yÕu vµo th¸ng 12 ®Õn th¸ng 6 n¨m sau. Thu ho¹ch vµo th¸ng 4 – 6 hµng n¨m. Sinh s¶n : Sinh s¶n chñ yÕu b»ng h×nh thøc sinh s¶n h÷u tÝnh, t¹o ra giao tö vµ hîp tö. C¸ch sinh s¶n dinh d−ìng nhê rÔ vµ gèc rong chØ cã Ýt. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ nguån lîi rong biÓn cã s¶n l−îng lín nhÊt ë ViÖt Nam, lµ nguyªn liÖu quan träng cho c«ng nghiÖp alginat, ph©n bãn vµ d−îc liÖu. T×nh h×nh nu«i: Ch−a trång.

SUMA - Mofi - Danida

93

SUMA - Mofi - Danida

94

E - nhãm C¸c loµi kh¸c Rïa BiÓn Mét sè ®Æc ®iÓm chung

1 – Nh÷ng loµi rïa biÓn cã ë ViÖt Nam: Vïng biÓn ViÖt Nam ®· ph¸t hiÖn ®−îc 5 loµi rïa biÓn, thuéc 2 hä; 5 gièng gåm: Hä VÝch (Chelinidae) cã 4 loµi: - Rïa Qu¶n §ång / Rïa §ó (Caretta caretta, Linnacus, 1758) - Rïa Tr¸ng B«ng / §åi Måi Døa (Chelonia mydas, Linnacus, 1755) - §åi Måi (Eretmochelys imbricata, Linnacus, 1766) - VÝch (Lipidochelys olivacea, Eschescholtz, 1829) Hä Rïa Da (Dermochelyidae) cã 1 loµi: - Rïa Da (Dermochelys coriacea, Vandelli, 1761) C¸c loµi rïa biÓn ë ViÖt Nam hiÖn cßn rÊt Ýt, ®ang cã nguy c¬ bÞ diÖt chñng. 2 – Vïng sinh s¶n vµ vßng ®êi rïa biÓn: Mét sè Ýt loµi ®Î ë C«n §¶o, §¶o C« T« (Qu¶ng Ninh) vµ §¶o B¹ch Long VÜ, C¸t H¶i (H¶i Phßng). Riªng loµi VÝch (Lipidochelys Olivacea) ®Î ë däc ven biÓn ViÖt Nam. Vßng ®êi cña Rïa biÓn Vïng bê biÓn n−íc c¹n Khu vùc sinh vËt kiÕm måi Rïa con → Rïa tr−ëng thµnh Di c− ®Ó ph¸t triÓn ®Õn thµnh thôc kho¶ng 50 n¨m

Rïa ®ùc Rïa c¸i Rïa ®ùc Di c− ®Ó sinh s¶n tõ n¨m thø 2 - 8

Cöa biÓn – vïng kiÕm måi nh÷ng n¨m ®Çu

Rïa c¸i

Giao phèi

Êp trøng

§Î trªn b·i biÓn

Kho¶ng 2 tuÇn

Th−êng lµm tæ ®Î trøng ë vïng n−íc c¹n cËn b·i biÓn

¶nh: P.Th−îc s−u tÇm

SUMA - Mofi - Danida

95

3- N¬i c− tró cña Rïa BiÓn trªn vïng quÇn ®¶o C«n §¶o

SUMA - Mofi - Danida

96

69 – rïa Qu¶n §ång Tªn gäi : * Khoa häc: Caretta caretta (Linnaeus, 1758). * TiÕng Anh: Loggerhead turtle. * TiÕng ViÖt: Rïa Qu¶n §ång, §ó.

¶nh: P.Th−îc s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Mai cã vÈy, cã 5 ®«i tÊm s−ên, chi tr−íc cã 2 mãng vuèt. Tr−íc tr¸n cã 5 vÈy. Mµu n©u ®á nh¹t ®ång ®Òu. ChiÒu dµi lín nhÊt 105cm, th−êng gÆp 60 – 65cm, cao 15cm. Ph©n bè: ë ViÖt Nam, Qu¶n ®ång hÇu nh− chØ ph©n bè ë Nam Trung bé ®Õn Nam Bé vµ VÞnh Th¸i Lan. §Æc biÖt tËp trung ë c¸c quÇn ®¶o: Tr−êng Sa, Hoµng Sa vµ ®¶o Phó Quèc. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Th−êng sèng ë vïng n−íc n«ng cña §¹i d−¬ng cã ®¸y lµ c¸t, ®¸, san h«. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n chÝnh lµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c, c¸ vµ cá biÓn. Sinh s¶n: Qu¶n §ång cã thÓ ®Î 170 – 200 trøng mçi lÇn. Mïa ®Î chÝnh tõ th¸ng 2 – 5. H×nh thøc ®Î gièng nh− c¸c loµi Rïa BiÓn kh¸c. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Qu¶n §ång lµ mét trong nh÷ng loµi rÊt quý hiÕm. ThÞt ngon vµ vÈy lµ nguyªn liÖu hµng mü nghÖ. T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i, nh−ng ®ang trªn ®µ bÞ triÖt chñng, cÇn ®−îc b¶o vÖ.

SUMA - Mofi - Danida

97

70 - ®åi måi Tªn gäi: * Khoa häc: Eremochelys imbriacata (Linnaeus, 1766) * TiÕng Anh: Hawsbill turtle. * TiÕng ViÖt: §åi Måi

¶nh: P.Th−îc s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Mai §åi Måi h×nh « van, mÐp cña mai cã r¨ng c−a s¾c. Trªn mai cã vÈy d¹ng lîp ngãi. Tr−íc tr¸n 4 vÈy, chi tr−íc cã 2 mãng vuèt. ChiÒu dµi lín nhÊt 90cm, trung b×nh 70cm. Träng l−îng trung b×nh 40 – 50kg. Ph©n bè: Ph©n bè réng, cã ë c¸c vïng biÓn Th¸i B×nh D−¬ng, Ên §é D−¬ng, §¹i T©y D−¬ng. ë ViÖt Nam, §åi Måi cã ë ®¶o Hoµng Sa, Tr−êng Sa vµ c¸c ®¶o ë Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, ®¶o C«n S¬n, Thæ Chu, Phó Quèc, Kiªn Giang, ven biÓn miÒn Trung tõ §µ N½ng ®Õn Qu¶ng B×nh. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: §¸y lµ c¸c r¹n ®¸ ngÇm cã nhiÒu hang ®Ó lµm n¬i tró Èn, r¹n san h« vµ n¬i cã cá biÓn. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ c¸, x¸c loµi nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c vµ cá biÓn. Sinh s¶n: Nh− §åi Måi Døa, §åi Måi bß lªn b·i c¸t ven biÓn ®µo lç s©u 30 – 40cm vµ ®Î trøng vµo ®ã. Nhê mÆt trêi s−ëi c¸t “Êp” cho trøng në. §åi måi non sau khi në bß lªn khái c¸t vµ xuèng biÓn. Gi¸ trÞ kinh tÕ: ThÞt §åi Måi lµ mét ®Æc s¶n, trøng cã hµm l−îng ®¹m rÊt cao. VÈy lµ nguyªn liÖu hµng mü nghÖ rÊt ®−îc −a chuéng. T×nh h×nh nu«i: Nh÷ng n¨m ’60, §åi Måi ®−îc nu«i thö nghiÖm ë ®¶o C« T« (Qu¶ng Ninh), gÇn ®©y §åi Måi ®−îc nu«i trong phßng thÝ nghiÖm §a d¹ng sinh häc ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n. SUMA - Mofi - Danida

98

71 - VÝch Tªn gäi: * Khoa häc: Lepidochelys Olivacea (Eschscholtz, 1829). * TiÕng Anh: Olive Ridle turtle. * TiÕng ViÖt: VÝch.

¶nh: P.Nhµn H×nh th¸i vµ cì: MÆt mai t−¬ng ®èi dèc, cã 6 – 7 ®«i tÊm v©y s−ên. Tr−íc tr¸n cã 4 vÈy, chi tr−íc cã 1 mãng vuèt. Mµu mai xanh oliu sÉm. Khi ch−a tr−ëng thµnh mµu x¸m. ChiÒu dµi cña mai tèi ®a 72cm. Ph©n bè: Cã ph©n bè ë c¸c vïng biÓn nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi ë ViÖt Nam, VÝch ph©n bè nhiÒu ë c¸c tØnh miÒn Trung vµ §«ng Nam ViÖt Nam. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: §¸y c¸t, ®é mÆn cao vµ æn ®Þnh, th−êng ë ven c¸c ®¶o ngoµi biÓn kh¬i – n¬i cã hang ®¸, r¹n san h« vµ cá biÓn. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c, l¸ cá vµ rong biÓn. Sinh s¶n: Mïa sinh s¶n tõ th¸ng 3 – 10. Th−êng thÊy VÝch bß lªn b·i c¸t tr−íc lóc cã gi«ng hoÆc m−a vµo ban ®ªm, n¬i v¾ng vÎ. VÝch mÑ dïng ®Çu ®µo hè ë c¸t vµ ®Î vµo æ tõ 100 – 110 qu¶ trøng nh×n gièng nh− nh÷ng qu¶ bãng bµn. Sau khi në VÝch non quay l¹i biÓn. Gi¸ trÞ kinh tÕ: ThÞt VÝch dïng lµm thùc phÈm. T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i. SUMA - Mofi - Danida

99

72 - §åi måi Døa Tªn gäi: * Khoa häc: Chelonia mydas (Linnaeus, 1755). * TiÕng Anh: Green turtle * TiÕng ViÖt: §åi Måi Døa, Tr¸ng B«ng

¶nh: P. Th−îc s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Mai tr¬n l¸ng vµ réng; cã vÈy; chi tr−íc cong võa ph¶i; phÝa trªn chi tr−íc cã 1 mãng vuèt. Tr−íc tr¸n chØ cã 2 vÈy. Mµu s¾c th−êng lµ d¹ng säc to¶ trßn hoÆc cã ®èm trªn vÈy. ChiÒu dµi tèi ®a 120cm, träng l−îng 150kg. Ph©n bè: ë ViÖt Nam, §åi Måi Døa ph©n bè nhiÒu ë quÇn ®¶o Hoµng Sa, Tr−êng Sa, C¸t Bµ, C«n §¶o, Thæ Chu, Phó Quèc. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Vïng biÓn cã ®é mÆn cao, ®¸y lµ c¸t, r¹n ®¸ ngÇm hoÆc san h«. RÊt Ýt thÊy ë vïng cöa s«ng ch©u thæ cã ®é mÆn thÊp. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c, c¸, giun vµ cá biÓn. Sinh s¶n: Mïa ®Î th−êng tõ th¸ng 3 – 10. Khi ®Î chóng bß lªn b·i c¸t ®µo lç vµ ®Î trøng vµo ®ã råi lÊp l¹i. D−íi ¸nh s¸ng mÆt trêi c¸t nãng lªn vµ Êp cho trøng në. Con non míi në ra bíi c¸t chui lªn vµ bß xuèng biÓn. Gi¸ trÞ kinh tÕ: ThÞt lµm thøc ¨n H¶i ®Æc s¶n. VÈy lµm nguyªn liÖu hµng mü nghÖ. T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i.

SUMA - Mofi - Danida

100

73 - Rïa da Tªn gäi : * Khoa häc: Demochelys coriacea (Vandelli, 1761). * TiÕng Anh: Leatherback turtle. * TiÕng ViÖt: Rïa Da, Rïa KhÕ.

¶nh: P. Th−îc s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Mai kh«ng cã vÈy, cã c¸c gê däc næi lªn. Chi tr−íc kh«ng cã mãng vuèt. Mai mµu n©u x¸m cã c¸c ®−êng tr¾ng. ChiÒu dµi mai lín nhÊt 300cm nÆng 600kg. Th«ng th−êng con c¸i dµi 114cm, con ®ùc 139cm, Ph©n bè: Cã ph©n bè ë c¸c vïng biÓn nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt ®íi vµ «n ®íi. ë ViÖt Nam, cã ë §å S¬n (H¶i Phßng), Nha Trang (Kh¸nh Hoµ), Phó Quèc (Kiªn Giang) vµ C«n §¶o (Bµ RÞa – Vòng Tµu). §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Rïa Da sèng ë nh÷ng n¬i nh− c¸c loµi rïa kh¸c. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ, gi¸p x¸c, c¸ vµ cá biÓn. Sinh s¶n: H×nh thøc sinh s¶n còng nh− c¸c loµi rïa biÓn ®· giíi thiÖu ë trªn. Tuy nhiªn l−îng trøng cã thÓ tõ 500 – 1.000 trøng mçi lÇn ®Î. Gi¸ trÞ kinh tÕ: ThÞt ngon, tuy nhiªn chóng lµ lo¹i rÊt quý hiÕm l¹i ®ang cã nguy c¬ tiÖt chñng nªn cÇn ®−îc b¶o vÖ. T×nh h×nh nu«i: Rïa Da ch−a ®−îc nu«i nh−ng ®−îc ®−a vµo danh s¸ch cÊm khai th¸c. SUMA - Mofi - Danida

101

74 - CÇu gai Tªn gäi :

* Khoa häc: Diadema Setosum (Leske, 1778). * TiÕng Anh: Black Sea Urchin. * TiÕng ViÖt: CÇu Gai §en, Nhum §en.

¶nh: Vò Toµn & H÷u §¹i s−u tÇm H×nh th¸i: Vá cã d¹ng h×nh cÇu, con tr−ëng thµnh cã mµu ®en. Toµn th©n mang nhiÒu gai nhän, dµi vµ cã gai ®éc còng cã mµu ®en; con non cã xen lÉn gai tr¾ng hoÆc cã khoang tr¾ng. MiÖng ë gi÷a bông, óp xuèng ®Êt, chung quanh miÖng mang nhiÒu gai ng¾n. HËu m«n quay lªn trêi n»m ë gi÷a mÆt l−ng. Cã thÓ thÊy râ chung quanh vá cã nh÷ng ®èm tr¾ng hoÆc xanh. §ã lµ c¸c ®iÓm thÞ gi¸c xen kÏ c¸c ®iÓm sinh dôc. KÝch th−íc - ®−êng kÝnh vá tõ 30 – 45mm, gai mÆt l−ng cã thÓ dµi ®Õn 200mm. Ph©n bè: Trªn thÕ giíi, loµi nµy th−êng gÆp ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. ë ViÖt Nam, cã ë Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn vµ c¸c h¶i ®¶o (Phó Quý, C«n §¶o, Phó Quèc, Thæ Chu). §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Chóng ¨n tÊt c¶ c¸c chÊt mïn b· vµ c¸c loµi rong t¶o, cá biÓn mµ chóng gÆp trªn ®−êng di chuyÓn. Sinh s¶n: §©y lµ loµi ®¬n tÝnh, mïa sinh s¶n chÝnh tõ th¸ng 3 – 7, thô tinh xÈy ra trong n−íc biÓn. Trøng ph©n c¾t vµ biÕn th¸i qua nhiÒu giai ®o¹n Êu trïng tr−íc khi thµnh con non b¸m vµo ®¸y. T×nh h×nh nu«i: Mét sè c¸c Aquarium nu«i loµi nµy lµm sinh vËt c¶nh. Chñ yÕu khai th¸c tù nhiªn, ch−a nu«i nh©n t¹o. Tr−íc ®©y, loµi nµy rÊt nhiÒu, tËp trung thµnh tõng ®¸m dµy hµng tr¨m con ë c¸c vòng vÞnh ven biÓn vµ c¸c ®¶o ë Kh¸nh Hoµ. Nh−ng nay do khai th¸c qu¸ nhiÒu ®Ó lµm thøc ¨n t«m, trë thµnh khan hiÕm.

SUMA - Mofi - Danida

102

75 - CÇu gai sä dõa Tªn gäi :

* Khoa häc: Tripneustes Gratilla (Linnaeus, 1758). * TiÕng Anh: Edible Sea Urchin. * TiÕng ViÖt: CÇu Gai Sä Dõa, Nhum Sä.

Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Vá cã d¹ng h×nh cÇu, nh−ng chiÒu cao nhá h¬n ®−êng kÝnh ngang, mµu n©u thÉm. Mµu s¾c cña gai thay ®æi vµ xen lÉn nhau, mµu tr¾ng, mµu cam vµ n©u kh«ng ®Òu. Cã thÓ ph©n biÖt râ sù s¾p xÕp cña c¸c gai trªn 5 m¶nh trung gian, xen kÏ víi 5 m¶nh ch©n èng (mµu n©u ®Ëm). MiÖng ë chÝnh gi÷a mÆt bông, óp xuèng ®Êt; hËu m«n ë trung t©m mÆt l−ng quay lªn trêi. §−êng kÝnh vá tõ 60 – 80mm, con lín cã thÓ ®Õn 100mm. Gai ng¾n, kho¶ng 5 – 10mm. Ph©n bè: Trªn thÕ giíi, loµi nµy th−êng gÆp ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. ë ViÖt Nam cã ë Phó Yªn, Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn vµ C«n §¶o. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Th−êng gÆp ë vïng d−íi triÒu, ®é s©u tõ 2 – 10m. Sèng trong cá biÓn, rong m¬ … trªn nÒn ®¸y san h« chÕt. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ c¸c loµi rong, t¶o, cá biÓn vµ c¶ chÊt mïn b· h÷u c¬. Sinh s¶n: Lµ loµi ®¬n tÝnh, con ®ùc vµ c¸i kh«ng ph©n biÖt. Mïa sinh s¶n kÐo dµi nh−ng ré nhÊt tõ th¸ng 10 – 12. Thô tinh xÈy ra trong n−íc biÓn. Gi¸ trÞ kinh tÕ: TuyÕn sinh dôc cña Nhum Sä lµ mét mãn ¨n ngon vµ bæ. Tõ n¨m 1990 – 1994, ë vïng ven biÓn MiÒn Trung, loµi nµy ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc ®Ó lÊy trøng ®ãng hép xuÊt khÈu, nªn sau ®ã nguån lîi nµy ®· bÞ c¹n kiÖt. T×nh h×nh nu«i: Chñ yÕu khai th¸c tù nhiªn, ch−a nu«i nh©n t¹o. SUMA - Mofi - Danida

103

76 – CÇu gai ®¸ Tªn gäi:

* Khoa häc: Heterocentrotus Mammillatus (Linnaeus, 1758) * TiÕng Anh: Slate Pencil Urchin * TiÕng ViÖt: CÇu Gai §¸, Nhum §¸

¶nh: Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: Vá h×nh trøng h¬i dÑt, mang nh÷ng gai ®Æc biÖt nªn cã thÓ ph©n biÖt dÔ dµng lo¹i nµy: gai bËc I dµi vµ to nh− ngãn tay, cµng gÇn vßng chu vi réng nhÊt cña vá gai cµng dµi vµ to. TiÕt diÖn ngang cña gai bËc I cã d¹ng h×nh trßn ë gÇn ch©n vµ cµng vÒ phÝa chãp cµng cã h×nh tam gi¸c. ë phÝa bông gai bËc I dÑt vµ nhá h¬n ë phÝa l−ng. Gai bËc II nhá, ng¾n h¬n gai bËc I. Khi sèng, gai cã mµu tÝm thÉm hoÆc ®á, mµu ®á râ nhÊt ë chãp gai nªn tr«ng gièng c©y bót ch×. Gai bËc I th−êng cã nh÷ng b¨ng ngang mµu tr¾ng. §−êng kÝnh dµi cña vá trung b×nh tõ 50 – 60mm, ®−êng kÝnh ng¾n 30 – 40mm. Ph©n bè: Trªn thÕ giíi, ph©n bè réng ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. ë ViÖt Nam cã t¹i ven c¸c ®¶o ë Kh¸nh Hoµ vµ Tr−êng Sa. Th−êng sèng trong c¸c kÑt ®¸ vµ san h« chÕt ë vïng triÒu vµ d−íi triÒu. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n cña loµi nµy rÊt ®a d¹ng, chóng th−êng gÆm tÊt c¶ trªn bÒ mÆt chÊt ®¸y n¬i chóng ®i qua, kÓ c¶ san h«. Sinh s¶n: Loµi nµy ®¬n tÝnh, mïa sinh s¶n chÝnh lµ mïa n−íc Êm, trøng thô tinh trong n−íc biÓn vµ biÕn th¸i qua c¸c giai ®o¹n Êu trïng tr−íc khi biÕn thµnh con non b¸m vµo ®¸y. Gi¸ trÞ kinh tÕ: §−îc khai th¸c lµm hµng mü nghÖ. Theo kinh nghiÖm ng− SUMA - Mofi - Danida

104

d©n, gai loµi nµy cßn ®−îc dïng lµm thuèc h¹ sèt cho trÎ em. T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i.

77 - H¶i s©m mÝt Tªn gäi : * Khoa häc: Actinopyga echinites, (Jaeger, 1833). * TiÕng Anh: Redfish. * TiÕng ViÖt: H¶i S©m MÝt / §ån §ét MÝt.

¶nh: H. §¹i & P. Nhµn H×nh th¸i vµ cì: C¬ thÓ cã d¹ng gÇn nh− h×nh trô kÐo dµi, ph×nh ra ë gi÷a vµ thon nhá ë hai ®Çu tr«ng gièng qu¶ d−a chuét. V¸ch th©n dµy, miÖng h−íng vÒ phÝa bông vµ mang 20 xóc tu lín vµ ng¾n, chãp xóc tu xoÌ ra h×nh t¸n. HËu m«n h¬i chÕch vÒ phÝa l−ng vµ mang 5 gai can-xi. Khi cßn sèng mÆt l−ng cã mµu n©u thÉm vµ mang nhiÒu gai thÞt nhá nh« ra. MÆt bông mµu nh¹t h¬n mÆt l−ng. ChiÒu dµi c¬ thÓ tõ 150 – 200mm, ®−êng kÝnh tõ 30 – 50mm. Ph©n bè: - ThÕ giíi: loµi th−êng gÆp ë vïng Ên §é – T©y Th¸i B×nh D−¬ng. - ViÖt Nam: sèng vïng ven biÓn Phó Yªn – Kh¸nh Hoµ, Ninh thuËn – B×nh ThuËn vµ c¸c ®¶o nh−: Tr−êng Sa, C«n §¶o, Phó Quèc, Thæ Chu. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Th−êng sèng ë vïng d−íi triÒu, trªn ®¸y c¸t hoÆc san h« chÕt, gÆp nhiÒu nhÊt ë ®é s©u tõ 2 – 5m. Sinh tr−ëng: Tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh hµng th¸ng theo chiÒu dµi lµ 10 – 20mm vµ träng l−îng lµ 20 – 30g. Thøc ¨n cña loµi nµy lµ c¸c chÊt mïn b·, ®«i khi c¶ sß, èc vµ rong. Sinh s¶n: Con ®ùc vµ c¸i riªng biÖt (loµi ®¬n tÝnh) nh−ng kh«ng thÓ ph©n biÖt theo h×nh d¹ng bªn ngoµi. Thô tinh trong n−íc, sinh s¶n vµo mïa n−íc Êm (th¸ng 3 – th¸ng 6). Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµm thùc phÈm cho ng−êi, ¨n ngon vµ cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao. Ngoµi ra loµi nµy còng cã gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cao trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. T×nh h×nh nu«i: H¶i s©m ®−îc nu«i nhiÒu trong miÒn Trung ViÖt Nam trong c¸c ®Çm ao nu«i trång thñy s¶n nh»m lµm cho m«i tr−êng n−íc nu«i trong SUMA - Mofi - Danida

105

s¹ch h¬n. Ngoµi ra chóng ®−îc nu«i vµ cho sinh s¶n nh©n t¹o.

78 - H¶i s©m mÝt hoa Tªn gäi: * Khoa häc: Actinopyga Mauritiana (Quoy & Gaimard, 1833) * TiÕng Anh: Surf red-fish, White-soled fish * TiÕng ViÖt: §ån §ét Dõa, H¶i S©m MÝt Hoa

¶nh: H. §¹i &V. Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: C¬ thÓ còng cã d¹ng gÇn gièng h×nh trô kÐo dµi, ph×nh ra ë gi÷a vµ thon nhá ë hai ®Çu. MÆt l−ng th−êng cã mµu n©u ®en hoÆc tr¾ng x¸m ®iÓm lèm ®èm nh÷ng vïng cã mµu s¾c nh¹t h¬n (th−êng lµ mµu tr¾ng s÷a) vµ mang r¶i r¸c nh÷ng gai thÞt s¾p xÕp kh«ng ®Òu. MÆt bông mang rÊt nhiÒu ch©n nhá nh−ng còng kh«ng xÕp thµnh nh÷ng b¨ng däc. MiÖng mang 25 xóc tu lín. HËu m«n mang 5 gai can-xi to, chung quanh hËu m«n vµ d−íi ch©n c¸c gai thÞt th−êng cã mét vßng mµu tr¾ng. Dµi tõ 200 – 300mm, ®−êng kÝnh tõ 40 – 60mm. Ph©n bè: - ThÕ giíi: §©y còng lµ loµi ph©n bè réng, th−êng gÆp ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. - ViÖt Nam: ven biÓn Phó Yªn – Kh¸nh Hoµ vµ c¸c h¶i ®¶o: Tr−êng Sa, C«n §¶o, Phó Quèc. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sèng vïng d−íi triÒu, trªn ®¸ hoÆc san h« chÕt, tËp trung nhiÒu nhÊt ë ®é s©u tõ 4 – 7m. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n cña loµi nµy còng lµ c¸c chÊt mïn b· h÷u c¬ l¾ng trªn nÒn ®¸y, c¶ rong vµ cá biÓn. Sinh s¶n: §©y còng lµ loµi ®¬n tÝnh vµ sinh s¶n vµo mïa n−íc Êm. Ch−a ®−îc nghiªn cøu kü vÒ sinh häc. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Cã gi¸ trÞ lµm thùc phÈm ngon, bæ. Tuy nhiªn gi¸ trÞ th−¬ng m¹i kh«ng cao trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. SUMA - Mofi - Danida

106

T×nh h×nh nu«i:

79 - H¶i s©m ®en Tªn gäi: * Khoa häc: Holothuria (Halodeima) Atra Jaege, 1833 * TiÕng Anh: Lolly-fish * TiÕng ViÖt: H¶i S©m §en, §ån §ét §en Hä: Holothuriidae.

¶nh: H. §¹i & V. Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: C¬ thÓ cã d¹ng h×nh trô kÐo dµi, hai ®Çu h¬i trßn. MiÖng vµ hËu m«n ë tËn cïng hai ®Çu. MiÖng mang 20 xóc tu lín mµu ®en xoÌ ra h×nh t¸n. V¸ch th©n h¬i cøng vµ dai. Khi sèng cã mµu ®en tÝm vµ nÕu c¬ thÓ bÞ c¾t sÏ ch¶y ra chÊt n−íc mµu tÝm. Khi ng©m b¶o qu¶n l©u ngµy sÏ cã mµu ®en trªn toµn c¬ thÓ. ChiÒu dµi trung b×nh: 250mm, ®−êng kÝnh 40mm. Ph©n bè: - ThÕ giíi: loµi nµy ph©n bè réng ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. - ViÖt Nam: ven biÓn Phó Yªn – Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn – B×nh ThuËn vµ c¸c h¶i ®¶o: Tr−êng Sa, C«n §¶o, Phó Quèc, Thæ Chu. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Loµi nµy th−êng sèng trªn ®¸y c¸t trong c¸c r¹n san h« tõ vïng triÒu ®Õn ®é s©u kho¶ng 7m. Khi sèng th−êng phñ c¸t lªn l−ng nh−ng chõa nh÷ng kho¶ng trèng nhá t¹o nªn nh÷ng ®èm ®en trªn th©n. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n cña chóng còng lµ c¸c chÊt mïn b· h÷u c¬ cã trªn ®¸y mµ chóng gÆp trªn ®−êng di chuyÓn. Sinh s¶n: Sinh s¶n theo 2 c¸ch: v« tÝnh (ph©n ®o¹n) vµ h÷u tÝnh (thô tinh x¶y ra trong n−íc biÓn). Gi¸ trÞ kinh tÕ: §−îc dïng lµm thùc phÈm cho ng−êi, cã gi¸ trÞ th−¬ng m¹i vµ ®ang bÞ SUMA - Mofi - Danida

107

khai th¸c triÖt ®Ó. T×nh h×nh nu«i: §· nu«i thö nghiÖm ghÐp víi t«m só ë Kh¸nh Hoµ.

80 - H¶i s©m ®en mÒm Tªn gäi: * Khoa häc: Holothuria Leucospilota (Brandt, 1835) Tªn cò: Holuthuria vagabunda * TiÕng ViÖt: H¶i S©m §en MÒm Hä: Holothuriidae

¶nh: H÷u §¹i s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: C¬ thÓ cã d¹ng h×nh trô kÐo dµi, hai ®Çu thon nhá. V¸ch th©n h¬i máng vµ mÒm, mµu n©u ®en. MÆt l−ng mang nhiÒu gai thÞt nãn, dµi; mÆt bông mang nhiÒu ch©n b¬i ng¾n h¬n vµ mËp h¬n, s¾p xÕp lén xén, khi bÞ kÝch thÝch hoÆc bÞ b¾t th−êng n«n tuyÕn Cuvier vµ c¶ néi t¹ng ra ngoµi vµ cã thÓ t¸i t¹o l¹i trong kho¶ng tõ 20 – 30 ngµy. Cã 20 xóc tu h×nh t¸n mµu ®en. ChiÒu dµi trung b×nh kho¶ng 250 – 300mm vµ ®−êng kÝnh 40 – 50mm. Ph©n bè: - ThÕ giíi: lµ loµi ph©n bè réng ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. - ViÖt Nam: loµi rÊt phæ biÕn ë vïng ven biÓn Phó Yªn – Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn – B×nh ThuËn, C«n §¶o, Phó Quèc. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Th−êng sèng trªn ®¸y c¸t vµ san h« chÕt tõ vïng triÒu ®Õn ®é s©u kho¶ng 4m. Sinh tr−ëng: Loµi nµy còng ¨n c¸c chÊt mïn b· h÷u c¬ hoÆc rong, t¶o mµ nã gÆp trªn nÒn ®¸y. Sinh s¶n: Sinh s¶n theo c¶ 2 c¸ch: v« tÝnh (khi gÆp ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi), vµ h÷u tÝnh (thô tinh x¶y ra trong n−íc biÓn) Gi¸ trÞ kinh tÕ: Cã thÓ lµm thùc phÈm, nh−ng gi¸ trÞ th−¬ng m¹i thÊp. T×nh h×nh nu«i: SUMA - Mofi - Danida

108

Ch−a nu«i.

81 - H¶i s©m tr¾ng Tªn gäi: * Khoa häc: Holothuria (Metriatyla) Scabra Jaeger, 1833. * TiÕng Anh: Sand-fish * TiÕng ViÖt: H¶i S©m Tr¾ng, §ån §ét C¸t

¶nh:

V.

Toµn

s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: C¬ thÓ cã d¹ng h×nh trô vµ h¬i dÑt vÒ phÝa l−ng bông, nh×n tõ trªn xuèng nh− cã nhiÒu ngÊn, da dµy vµ cøng. MÆt l−ng th−êng cã mµu xanh « liu hoÆc xanh x¸m, ®«i khi cã nh÷ng v»n ngang mµu sËm h¬n, mang nh÷ng gai thÞt cã mµu h¬i ®en. MÆt bông cã mµu x¸m tr¾ng hoÆc vµng nh¹t, mét ®−êng gi÷a bông ch¹y tõ miÖng ®Õn hËu m«n, chãp còng cã mµu ®en. MiÖng mang 20 xóc tu h×nh t¸n mµu x¸m h¬i vµng. Dµi kho¶ng 150 – 250mm, ®−êng kÝnh trung b×nh tõ 40 – 60mm. Ph©n bè: - ThÕ giíi: lµ loµi ph©n bè réng ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. - ViÖt Nam: ven biÓn Phó Yªn – Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn – B×nh ThuËn, Phó Quèc. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Th−êng sèng trong ®¸y c¸t bïn ë vïng cöa s«ng hoÆc trong c¸c ®Çm, ph¸, vòng, vÞnh. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n lµ chÊt mïn b· trªn nÒn ®¸y, ®«i khi c¶ rong, t¶o. Lµ loµi ®¬n tÝnh. Sinh s¶n: Sinh s¶n trong mïa n−íc Êm. Thô tinh x¶y ra trong n−íc biÓn. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµm thùc phÈm, gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cao. T×nh h×nh nu«i: Mét sè hé d©n lµm ®Çm hoÆc ao nhá thu gom gièng tù nhiªn ®Ó th¶ nu«i cho ®Õn khi cã gi¸ trÞ th−¬ng phÈm. SUMA - Mofi - Danida

109

82 - H¶i s©m vó Tªn gäi: * Khoa häc: Microthele Nobilis (Selenka, 1867) * TiÕng Anh: Black Teatfish * TiÕng ViÖt: H¶i S©m Vó - §ån §ét Vó

V. Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: C¬ thÓ cã d¹ng h×nh «-van kÐo dµi, mÆt l−ng vßm cong vµ mÆt bông h¬i ph¼ng. MÆt l−ng vµ bông ®−îc giíi h¹n b»ng hai hµng u thÞt låi cã d¹ng h×nh nãn ®Çu trßn, mçi hµng 5 c¸i tr«ng nh− hai hµng vó (nªn ®−îc gäi lµ H¶i S©m Vó). Ngoµi ra mÆt l−ng ®«i khi cßn mang nh÷ng hµng u thÞt nhá h¬n vµ r¶i r¸c c¸c gai thÞt m¶nh vµ dµi. ë mÆt bông ch©n b¬i xÕp thµnh 3 hµng nh−ng kh«ng râ rÖt. Mµu s¾c ë mÆt l−ng th−êng ®en hoÆc x¸m n©u h¬i ®en, ë mÆt bông mµu s¸ng h¬n nhiÒu. V¸ch th©n dµy vµ cøng. HËu m«n cã 5 r¨ng can-xi, mçi r¨ng ®−îc bao bäc bëi mét chïm gai thÞt. MiÖng mang 20 xóc tu h×nh t¸n mµu vµng. ChiÒu dµi trung b×nh tõ 200 – 300mm, ®−êng kÝnh gi÷a th©n kho¶ng tõ 70 – 80mm. Ph©n bè: - ThÕ giíi: lµ loµi ph©n bè réng ë vïng Ên §é – t©y Th¸i B×nh D−¬ng. - ViÖt Nam: ven biÓn Phó Yªn – Kh¸nh Hoµ, B×nh ThuËn, Tr−êng Sa, C«n §¶o. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sèng trªn ®¸y c¸t bïn, ®é s©u tõ 5 – 15m. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n cña chóng lµ chÊt ®¸y trªn ®−êng chóng ®i qua, kÓ c¶ ®éng vµ thùc vËt. Sinh s¶n: Sinh s¶n theo lèi h÷u tÝnh vµ thô tinh x¶y ra trong n−íc biÓn, trong mïa n−íc Êm. Gi¸ trÞ kinh tÕ: Lµm thùc phÈm cho ng−êi: ngon, bæ vµ cã gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cao. SUMA - Mofi - Danida

110

T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i.

83 - H¶i s©m lùu Tªn gäi: * Khoa häc: Thelenota Ananas (Jaeger, 1833) * TiÕng Anh: Prickly Red-fish * TiÕng ViÖt: H¶i S©m Lùu - §ån §ét Lùu

¶nh: H÷u §¹i & Vò Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì: §©y lµ loµi cã kÝch th−íc lín, c¬ thÓ cã d¹ng gÇn nh− h×nh 4 c¹nh kÐo dµi, mÆt l−ng h¬i vßm cung. MiÖng mang 20 xóc tu xoÌ ra h×nh t¸n. MÆt l−ng mang nhiÒu chïm gai thÞt lín h×nh nãn, míi nh×n tr«ng gièng nh− qu¶ døa kÐo dµi. MÆt bông mang nhiÒu ch©n b¬i lín nh−ng kh«ng xÕp thµnh hµng. Da rÊt dµy vµ cøng. Khi sèng cã mµu n©u s¸ng ®iÓm lÊm chÊm mµu n©u sÉm vµ nh÷ng ®−êng v»n ngang mµu ®en ë mÆt l−ng; gai thÞt cã mµu cam h¬i ®á tr«ng gièng nh− h¹t lùu (nªn cßn gäi lµ H¶i S©m Lùu). ChiÒu dµi trung b×nh ®Õn 400mm, réng 120mm vµ cao 90mm Ph©n bè: - ThÕ giíi: vïng ®¶o Maldive, ®«ng Ên §é, b¾c Australia, Trung Quèc vµ nam NhËt B¶n, nam Th¸i B×nh D−¬ng. - ViÖt Nam: Ven biÓn Phó Yªn – Kh¸nh Hoµ, Ninh ThuËn – B×nh ThuËn, Hoµng Sa, Tr−êng Sa, Thæ Chu. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng: Sèng trªn ®¸y c¸t hoÆc san h« chÕt, ®é s©u kho¶ng tõ 7 – 30m. Sinh tr−ëng: Thøc ¨n chÝnh cña loµi nµy còng lµ c¸c chÊt mïn b· h÷u c¬ vµ c¸c sinh vËt kh¸c mµ chóng b¾t ®−îc (nhê xóc tu) trªn ®−êng di chuyÓn. Sinh s¶n: §©y còng lµ loµi ®¬n tÝnh, nh−ng kh«ng ph©n biÖt ®−îc ®ùc vµ c¸i theo h×nh d¸ng bªn ngoµi. Sinh s¶n vµo mïa n−íc Êm (th¸ng 3 – 6). Sau ®ã nghØ sinh dôc cho ®Õn khi n−íc Êm l¹i. Gi¸ trÞ kinh tÕ: SUMA - Mofi - Danida

111

Lµm thùc phÈm cho ng−êi, gi¸ trÞ th−¬ng m¹i cao. T×nh h×nh nu«i: Chñ yÕu khai th¸c tù nhiªn, ch−a nu«i nh©n t¹o.

84 - sao biÓn Tªn gäi : * Khoa häc: Astropecten spp. ; Pentagonaster spp. * TiÕng Anh: Sea stars. * TiÕng ViÖt: Sao BiÓn.

¶nh: P.Nhµn H×nh th¸i vµ cì: Sao biÓn cã h×nh d¹ng c¬ b¶n lµ h×nh ng«i sao vµ phÇn lín lµ cã 5 c¸nh, cã ®−êng kÝnh tõ 12 - 24 cm, cã mét sè loµi nhá h¬n 2cm. Sao biÓn cã da gai víi c¬ thÓ bao gåm mét ®Üa trung t©m vµ c¸c c¸nh to¶ trßn. Cã mét miÖng ë mÆt sau, hËu m«n ë trung t©m cña ®Üa. C¬ thÓ ®−îc bao phñ bëi c¸c ®Üa cã thÓ réng hoÆc nhá tuú thuéc vµo loµi. Mét sè loµi c¬ thÓ kh¸ mÒm, mét sè loµi kh¸c th× rÊt cøng. Sao biÓn chuyÓn ®éng ®−îc lµ nhê c¸c ch©n èng mót d−íi mçi c¸nh. Ph©n bè: Sao biÓn sinh sèng kh¾p c¸c biÓn vµ ®¹i d−¬ng ®Õn ®é s©u 8.500m, ë vïng biÓn «n ®íi, nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi. ë ViÖt Nam chóng ph©n bè ë vïng biÓn vÞnh B¾c Bé, Kh¸nh Hßa, ... §Æc ®iÓm m«i tr−êng ph©n bè : Sao biÓn th−êng sèng ë c¸c ®¸y mÒm, b·i cá biÓn, r¹n ®¸, r¹n san h«, ®¸y c¸t mÞn... Sinh tr−ëng: TËp tÝnh ¨n cña sao biÓn kh«ng chØ liªn quan ®Õn b÷a ¨n mµ cßn liªn quan ®Õn chiÒu dµi c¸nh. C¸c loµi ¨n thÞt cã c¸c c¸nh ng¾n nuèt toµn bé con måi. C¸c SUMA - Mofi - Danida

112

loµi c¸nh dµi tiªu ho¸ thøc ¨n mét phÇn trong d¹ dµy, mét phÇn bªn ngoµi c¬ thÓ. Thøc ¨n cña sao biÓn bao gåm c¸c chÊt mïn, t¶o, cá biÓn, bät biÓn, san h«, giun, thñy tøc, nhuyÔn thÓ vµ hÇu hÕt c¸c sinh vËt chÕt. Sao biÓn sèng héi sinh víi t«m, giun, cua... Khi bÞ th−¬ng sao biÓn cã thÓ t¸i sinh ®−îc phÇn bÞ th−¬ng hoÆc bÞ mÊt m¸t. Sinh s¶n: HÇu hÕt sao biÓn ®Òu cã giíi tÝnh riªng biÖt, ë mçi c¸nh sao cña con c¸i cã 2 buång trøng. Trøng vµ tinh trïng ®−îc ph¸t t¸n ë trong n−íc, hîp tö tr«i næi bëi dßng ch¶y. ë mét sè vïng biÓn «n ®íi, sao biÓn cã thÓ Êp trøng trong c¸c tói Êp h×nh gai nhän gi÷a c¸c gi¸c b¸m cña c¸nh sao hoÆc thËm chÝ trong t©m vÞ cña d¹ dµy. Hîp tö tån t¹i ë c¸c lç gi÷a vßng trßn sau ®ã ph¸t triÓn thµnh Êu trïng. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Sao biÓn lµ mét loµi h¶i s¶n quý ®Ó chÕ biÕn mãn ¨n, cã t¸c dông båi bæ c¬ thÓ. Ngoµi ra sao biÓn cã chÊt kÝch thÝch tÝnh miÔn dÞch, nã cã thÓ kÝch thÝch nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ tÝnh miÔn dÞch cña c¬ thÓ ®ãng vai trß cèt lâi trong bÖnh häc ung th− vµ c¸c bÖnh viªm nhiÔm, v× vËy nã lµ nguån d−îc liÖu quý. T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i nh©n t¹o nh− t«m, c¸ trõ mét sè ®Þa ®iÓm vui ch¬i gi¶i trÝ nu«i trong c¸c khu sinh vËt biÓn (Hµ Néi, Tp. Hå ChÝ Minh), sao biÓn ®−îc khai th¸c tù nhiªn.

SUMA - Mofi - Danida

113

85 - sam ®u«i tam gi¸c Tªn gäi: * Khoa häc: Tachypleus tridentatus Leach. * TiÕng Anh: King crab. * TiÕng ViÖt : Sam, Cua Mãng Ngùa.

¶nh: V.Toµn s−u tÇm H×nh th¸i vµ cì : PhÇn ®Çu ngùc cã s¸u ®èt ®−îc bao bäc bëi mét vá cøng h×nh mãng ngùa. Sau lµ phÇn th©n vµ cuèi cïng lµ ®u«i cã d¹ng mòi lª. M¾t lín ë trªn l−ng. ThiÕt diÖn ngang ®u«i cã h×nh tam gi¸c. Toµn th©n mµu x¸m, n©u hoÆc mµu ®ång. C¸ thÓ lín nhÊt 42.5cm, träng l−îng 5.5kg. Th−êng gÆp 17 – 34cm, nÆng 3.8kg. Ph©n bè: Trªn thÕ giíi: Sam ph©n bè ë biÓn Hång H¶i, Ên §é D−¬ng vµ Th¸i B×nh D−¬ng. ë ViÖt Nam: Sam cã tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Ninh ThuËn. §Æc ®iÓm m«i tr−êng sèng : * §é mÆn: 28 - 340/00 * NhiÖt ®é: 27 - 280C * §é s©u: 2 – 30m * ChÊt ®¸y: c¸t, c¸t pha bïn Th−êng sèng vïi m×nh d−íi c¸t bïn. Sinh tr−ëng: Sam th−êng sèng cÆp ®«i, con ®ùc nhá h¬n b¸m trªn l−ng con c¸i. T×m kiÕm thøc ¨n b»ng c¸i ñi bïn. Thøc ¨n chÝnh lµ ®éng vËt th©n mÒm, giun nhiÒu t¬, t¶o biÓn vµ mïn b· h÷u c¬. Sinh tr−ëng qua mçi lÇn lét vá. Sinh s¶n: Mïa ®Î tõ th¸ng 3 – 10 hµng n¨m. Sau 3 n¨m tuæi víi nhiÒu lÇn lét vá sam thµnh thôc vµ ®Î trøng trªn nh÷ng b·i c¸t. L−îng trøng tõ 1.700 – 24.150 trøng. Trung b×nh 20.742 trøng. Trøng ®−îc vïi s©u 20m d−íi c¸t. §−êng kÝnh trøng 2 – 3mm. Trøng Êp d−íi c¸t sau 6 – 8 ngµy th× në. Gi¸ trÞ kinh tÕ : Lµ mét ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao. Gi¸ thÞ tr−êng néi ®Þa n¨m 2000 tõ 30.000 – 40.000 con cì 2.5kg. §−îc dïng nhiÒu trong d−îc liÖu v× trong tÕ bµo cã chÊt Amoebocyte lysate cã ho¹t tÝnh ho¸ häc cao. T×nh h×nh nu«i: Ch−a nu«i. SUMA - Mofi - Danida

114

Tµi liÖu tham kh¶o 1. Aqua Farm News. 1992. Snappers: worthy of aquaculture. Vol. X No. 6. November ÷ December 1992. 19 p. 2. Aqua Farm News. 1993. Tilapia Culture. Vol. XI No. 3. May ÷ June 1993. 18 p. 3. Banchong Tiensonggrusmee; Songklod Chantarasri; Sigit Budileksono; Sumbodo Kresno Yuwono and Hanung Santoso,1989. Propagation of Seabass, Lates calcarifer in Captivity. INS/81/008/MANUAL/15. October 1989. 53p. 4. Bé Thñy s¶n. 1996. Nguån lîi thñy s¶n ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. Hµ Néi, 1996. 397 ÷ 455 p. 5. Cheng-Sheng Lee. 1995. Aquaculture of Milkfish (Chanos chanos). Tungkang Marine Laboratory, Taiwan Fisheries Research Institute. 1995.TML Aquaculture Series No. 1, 124 p. 6. Chu Tien Vinh Pham Thuoc, 1998. Research, conservation and management of marine turtle in Vietnam. 7. Con Dao National Park, 1998. Report on results of conservation of marine turtles in Con Dao National Park in 1997. 8. §µo M¹nh S¬n. 1994. §Æc ®iÓm sinh s¶n cña c¸ song vµ c¸ v−îc. H¶i Phßng, 1994. 10 trang. 9. §µo M¹nh S¬n. 1995. Nghiªn cøu kü thuËt vít vµ s¶n xuÊt gièng, nu«i, vËn chuyÓn sèng c¸ song (Epinephelus spp), c¸ v−îc (Lates calcarifer Bloch, 1790). B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi, H¶i Phßng, 1995. 98 trang. 10. §µo M¹nh S¬n. 1997. §Æc ®iÓm sinh s¶n cña c¸ giß (Rachycentron canadum Linnaeus, 1776). H¶i Phßng, 10/1997. 3 trang. 11. E.J.Springteen and F.M.Leobrera, 1986. Shells of the Philippines.PP.81,316,317. 12. Institut oceanographique de L’indochine, 1929. Les Tortues de L’Indochine. 13. ICALARM. 1997 Fishbase 1997. Data – and picture CD. 14. Kungvankij, P, B. J Pudadeka, L. B. Tiro and I.O. Potestas. 1986. Biology and culture of Sea-bass (Lates calcarifer). NACA, Training Manual Series No. 3, Bangkok, Thailand, 1986. 68 p. 15. Li Fenlan, 1983. Studies on Chinese species of the family Arcidae II. Anadarinae . Transactions of the Chinese society of Malacology (No.1). PP.31-44. 16. Ma. Divina V. Zamara; William P. Gabuelo; Amelia T. Arisola. 1987. Grouper Abstacts. Brackishwater Aquaculture Department, Tigbauan, Iloilo, Philippines. July 1987. 17. Mansor Mat Isa; Hiroshi Kohno; Hitoshi Ida; Hiromi T. Nakamura; Aznan Zainal and Syed Abdullah Syed Abdul Kadir. 1998. Field Guide to Important Commercial Marine Fishes of the South China Sea. Marine Fishery Resources Development and Management Department (SEAFDEC), 1998. 18. Masanori DOI and Tanin SINGHARGRAIWAN. 1993. Biology and Culture of the Red snapper, Lutjanus SUMA - Mofi - Danida

115

argentimaculatus. The Research Project of Fishery Resources Development in the Kingdom of Thailand, 1993. 47 p. 19. Ministry of Fisheries SRV, 1996. Peptile resource in Vietnam seawater. Agricultural Publish House, 1996.Page 523. 20. MFDMD, 1996. Proceeding of the first SEAFDEC Workshop on Marine turtle research and conservation. 21. NACA, 1998. Seminar report on the status of finfish culture in China, DPRK, Indonesia, Malaysia and Singapore, National Inland Fisheries Institute Kasetsart University Campus Bangkhen, Bangkok, Thailand, August, 1998. 46 p. 22. Nguyen Khac Huong, 1978. Some marine turtle species in the Southern water of Vietnam 23. NguyÔn ChÝnh , 1996. Mét sè loµi ®éng vËt nhuyÔn thÓ Mollusca cã gi¸ trÞ kinh tÕ ë biÓn ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n KHKT - Hµ Néi , trang 15 ÷ 73. 24. Nguyen Van Tien, 1998. Study on seagrass ecosystems in Vietnam seawater. 25. NguyÔn ChÝnh , 1999. B¸o c¸o khoa häc kÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tµi cÊp Bé “Nghiªn cøu kü thuËt s¶n xuÊt gièng nh©n t¹o vµ nu«i cÊy ngäc trai loµi P.maxima Jamesoni” Trang 6 ÷ 7. 26. P H Milne, 1972. Fish and Shellfish Farming in Coastal Water. Fishing News (Books) Ltd, 23 Rosemount Avenue, West Byfleet and 110 Fleet Street, London. 191 p. 27. Teodora U. Bagarinao. 1994. Biology of Siganid. Lecture note presented at training course on marine finfish hatchery from 31 May ÷ 20 July 1994 at Tigbanuan. Iloilo, Philippines. 24 p. 28. Tseng, W. Y. and S.K. Ito. 1993. Grouper culture. A Practical Manual. Chien Cheng publisher, Hong Kong, 1993. 1 ÷ 106 p. 29. T.Habe and S.Kosuge, 1965. Shells of the world Vol.II the tropical Pacific. Osaka Japan. PP. 126-131,163. 30. ViÖn H¶i d−¬ng häc Nha Trang. 1994. §Æc ®iÓm sinh häc vµ kü thuËt nu«i c¸ ngùa. Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi - 1994. 38 trang. 31. R. Tucker Abbott and S.Pter Dance, 1986 . Compendium of seashells. PP. 19 ÷ 21, 293 ÷ 297.

SUMA - Mofi - Danida

116

GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU Tài liệu bạn đang xem được download từ website WWW.AGRIVIET.COM WWW.MAUTHOIGIAN.ORG

»Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất. »Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi. Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi theo địa chỉ email [email protected] Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả, do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau. Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả, một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu sau : • • •

Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com. Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu Cập nhật mới nội dung tài liệu www.agriviet.com