Dahil sa Anak by Julian Cruz Balmaceda

DAHIL SA ANAK ni Julian Cruz Balmaceda

*MOVE BANNER* *lights off, tapos biglang on yung yellow light sa stage* *sounds : soft music, bahala ka na Sierra*

Mga Tauhan ng Dula

/naglalaba si Mama; after a few seconds, ENTER KUMARE SA LEFT/

ARKIMEDES -Baki CRISTOBAL - Jeffry RITA –Chen

SIDORA - Marj

INDAY- Pebs

DUDUNG - Vic

MANUEL- Chester

NANAY NI RITA - Johna PARI

Narrator – Iego

KUMARE – Mare, pasensya kung ngayon ko lang nadala ito. MAMA – Sus, ok lang. Wag ka mag-alala tatapusin ko yan at nang makuha mo sa Linggo. KUMARE – Salamat ha, napakasipag mo talaga! MAMA: O, magkapage ka muna bago ka umalis. /ENTER CHEN SA LEFT, nakauniform/ RITA – Ma, alis na po ako. /mano sa nanay/

Unang Tagpo PAGDADALAGA NI RITA.

MAMA – O sige, mag-ingat. Eto ang baon mo. /magpupunas ng kamay at kukuha ng pera sa bulsa at ibibigay kay Rita/

*Lights off*

RITA – Salamat po. Babye. /EXIT Rita sa LEFT /

*Enter props*

KUMARE – Anong grade na si Rita?

Props : palanggana, table, cups, sampayan ng damit

MAMA – Grade 6. Makakagraduate na rin siya.

On stage : Mama ; props ; banner ; 2 banner people

KUMARE – Hanga talaga ako sayo. Nairaraos mo ang pamilya mo sa paglalabada. /SMILE Mama/ Mauna na ako ha, paalam!

NARRATOR : Inihahandog ng sekyon Tau ang kanilang bersyon ng dulang Dahil Sa Anak ni Julian Cruz Balmaceda

MAMA – Sige ho, ingat ho kayo! /patuloy na naglalaba at nagsasampay/

*Lights on : white light, spotlight on banner*

/EXIT KUMARE SA LEFT/ NARRATOR: Makalipas ang ilang taon

1

*Change of light: yellow *

MANUEL - Salamat.

/ENTER Chen LEFT, nakachange costume na/

RITA - Rinig kong may bagong guro, ikaw ba yun?

RITA – Mama! Mama!

MANUEL - Ay hindi.. Enhinyero ako, namumuno dyan sa ginagawang bagong building.

MAMA - /magpupunas ng kamay sa damit/ Rita! O kumusta ang interview? RITA – Magsisimula na raw po ako sa lunes! /magyayakapan ang mag-ina/

RITA- Ah yung bagong library. Buti at naisipan nila magtayo ng bago, para naman ma-enganyo ang mga bata na mag-aral. MANUEL- Eh, ikaw, guro ka ba dito?

MAMA – Buti naman. Salamat sa Diyos! /yakapan/

RITA- Oo, Filipino.

*Lights off*

MANUEL- Talaga? Paborito kong subject yun!

*Exit props*

RITA- Binobola mo ata ako eh. Patunayan mo nga.

IKA-II na Tagpo PAGKIKITA NI MANUEL AT RITA *Enter props*

MANUEL- Pag-ibig, 'pag na'sok sa puso nino man, hahamakin

Props: 3 table, 6 chairs, paper plates, cups, utensils, plants sa bg On stage: Rita; 5 extras (pisay uniform and civilian) *Lights on: flouresecnt light sa stage* /Enter Manuel RIGHT/ MANUEL- Excuse me, miss?

ang lahat masunod ka lamang RITA- Franciso Balatgas.. *malalaglag yung fork!* RITA - AY! *sabay kukunin ang fork, maghahawak kamay* *SOUND: BELL RINGS* RITA - Mauna na ako at may klase pa.

RITA: Hmm? *HAIR FLIP*

MANUEL - Ah, Manuel pala.

MANUEL: May kasama ka ba?

RITA - Rita naman.

RITA: Wala naman.

MANUEL – Sa muling pagkikita. /EXIT MANUEL SA RIGHT, RITA SA LEFT/

MANUEL: Ok lang bang..? RITA - Sige lang.

*Lights off**Exit props*

2

IKA-III na Tagpo PAGKAMATAY NG MAMA NI RITA *Enter props* Props: bed, kumot, pillow, 2 chairs On stage: Mama, Sidora *Lights on: Red light and emo light* *Sound: Sad instrumental sound*

/HUG SI SIDORA AND RITA HABANG SI PARI PUPUNTA SA MAMA AT BLESSING/ SIDORA - Promise mother. RITA – MAMA! /malakas na iyak tapos matagal/ MAMA – Wait lang. May isa pa akong hiling. Yung sinampay… /pipikit na forever/ RITA – MAMA! /malakas na iyak/

MAMA - Tinawagan mo na ba si Rita? Eh yung pari malapit na raw ba?

*Lights off maliban sa center yellow light after 5 seconds.*

SIDORA - Wag ka namang magsalita ng ganyan.

*Exit props and people*

/ENTER RITA SA LEFT/ RITA - Ma! Ma! Anung nangyari Tiya Sidora? SIDORA - Etong mother dear mo, magba-byebye na. RITA - Tumawag ba ng doctor? Sandali lang ma.. MAMA - Rita anak wag na.. /Cough/,/Rita napaluha/ Sa tingin ko ay hindi na ako gagaling pa, nauubos lang ang pera natin sa gamot. Wag na. /ubo/ RITA - pero ma. /iyak iyak/ MAMA - Shh. Tahan na anak. /Yayakapin ni rita si mama hagulhol/ /KNOCK KNOCK. SIDORA PUNTA SA LEFT SIDE PARA SA PARI/ MAMA – Shh, okay lang ako. Huwag mong pababayaan ang sarili mo. /cough with blood/ /ENTER SIDORA AND FATHER SA LEFT / MAMA - Sidora ikaw na ang bahala sa anak ko..

Ika-IV na Tagpo LAMPUNGAN *Enter props* Props: Balcony setting On stage: Manuel; Rita; *Lights on: minimal light kasi gabi, spot light on manuel&rita* *sounds: kuliglig and nature sounds pag gabi, mahina lang*

3

RITA- Ang ganda ng gabi, ang daming bituin. MANUEL- /nakatingin kay Rita/ Oo ang ganda.

MANUEL - Tumingin ka nga sakin. Mahal na mahal kita, Rita. Ngayon lang, tumibok ang puso ko ng ganito. Kailanman, pangako ko, hindi kita iiwan.

RITA- Hindi ka naman nakatingin eh.

RITA- Mahal din kita Manuel. Inaasahan kong tutuparin mo ang iyong pangako.

MANUEL – Namamangha kasi ako sa ganda mo. Alam mo ba, hindi ko makakalimutan ang gabing ito. RITA- Bakit naman?

MANUEL – Gabing-gabi na. Nilalamig ka na. Mabuti pa at pumasok na tayo sa loob at magpa-init.

MANUEL- Dahil nandito ka, kasama ko. Ikaw ang bituin sa aking buhay na nagbibigay liwanag sa aking puso. RITA- Ayan ka naman. Pinapahanga mo ako sa mga salita mo. Mas magaling ka pa ata sa akin sa Filipino. MANUEL – Inspired lang talaga ako.

/EXIT/ *dim the lights* *sounds- secret sexy music or something like that na implied message* *Exit props*

/lalayo si Rita at mag-eemote/ MANUEL – Oh may gumugulo ba sa isip mo?

Ika–V na Tagpo

RITA- Wala, wala.

Si Don Arkimedes ( suot pambahay) at Si Don Cristobal panlakad).

MANUEL – May iniisip ka eh. Naka-kunot ang noo mo oh. Ano iniisip mo?

NARRATOR: Sampung buwan nang nakalipas

RITA - Manuel, seryoso ka ba talaga sa akin?

*No Sounds*

MANUEL - Oo naman. Hanggang ngayon ay nagdududa ka pa rin ba?

*ENTER PROPS*

RITA – Wala na si mama. Nag-iisa na lang ako.

( suot

*Lights on : spotlight on actors, flourescent light on stage* CRISTOBAL-/start agad pagbukas ng ilaw/ Pare, Linawin mo nga ang pinag-uusapan natin at baka magbago pa ang isip mo.

4

ARKIMEDES- Kung ayaw mong masira ang ating pagkakaibigan, huwag muna natin itong pag-usapan. (palipas) ARKIMEDES- Nandito ka ba para ipagtanggol ang walang hiyang iyan?

Makakaya mo bang ang apo mo ay dulot ng panandaliang aliw? Sayang! Sayang ang pagpapaaral ko sa hayop na iyan!

CRISTOBAL- Mag-isip ka nga, ang tinatawag mong walang-hiya ay ang iyong unico hijo. CRISTOBAL- Hindi lang ang anak mo ang may kasalanan. Pinalaki mo kasi sa sobrang layaw ang anak mo. ARKIMEDES- Mula nang gumawa siya ng kabalaastugan kasama ng hampaslupang iyon ay hindi ko na siya anak. Hindi siya karapatdapat na magtaglay ng apelyido ko. Isa siyang malaking kahihiyan sa lahi ng mga Lakambayan. Walang patawad ang ginawa niya, walang pinag-aralan! Bastos!

CRISTOBAL- Dahan- dahan, baka kung ano isipin ng mga kapitbahay.

ARKIMEDES- Wala akong pakielam. Hindi ba’t ngayo’y pinagtatawanan na rin ako ng mga tsismosang pangit iyan?

CRISTOBAL- Hindi kita sinisisi kung bakit ka galit. Naiintindihan ko, ngunit sadyang gawain ng mga kabataan iyan. Hindi kasi nila iniisip ang kanilang kinabukasan. Hay, mga kabataan talaga oo !

ARKIMEDES- Nakita mo na? Pati ikaw, ako ang sinisisi. Ngayon, ikaw na ang kumausap.

CRISTOBAL-Dapat mong malaman, na ako rin ay nadismaya, kaya’t kinausap ko si Manoling at sinabi ko sa kaniya na napakapangit ng ginawa niya, napakapangit!

ARKIMEDES-Pangit talaga !

CRISTOBAL-Alam mo ba ang sinabi niya sa akin ? Tito Cristobal, past is past.

5

ARKIMEDES-Past is past... talagang matatamaan ko yang batang yan eh. ARKIMEDES-Demonyo…! Indaay!

CRISTOBAL- Ngayon ay ama na siya at lolo ka na. /ENTER SI INDAY SA LEFT HABANG NAGWAWALIS/

ARKIMEDES- Lolo ba kamo? INDAY- Koya! Hano poh yon?

CRISTOBAL- May apo ka na … isang tunay na apong magdadala ng iyong pangalan. Arkimedes Lakambayan. Junior …

ARKIMEDES- Ayaw kong ipamana sa kanya ang aking ngalan at apelyido.

CRISTOBAL-Diyan ka nagkakamali, Ark. Karapatan yan ng apo mo. Kasalanan ba ng iyong apo na ang ama niya ay si Manuel at ikaw ang kanyang lolo? Medyo may hawig rin sayo ang bata.

ARKIMEDES – Pahingi nga ng Green-Chamomile-Lavender Tea, at yung caviar at mountain dew para kay Cristobal.

INDAY- Hokay. Wait lang poh.

/INDAY NAGWAWALIS-WALIS PA RIN, EAVESDROPPING/ CRISTOBAL- At kung tumawa, manang-mana sa kanyang lola sa ina.

ARKIMEDES- Ano?? ARKIMEDES- Ang labandera ?! Hindi ko matanggap na papasok sa aking pamamahay ay anak ng isang hamak na labandera ! CRISTOBAL- Namana niya ang lakas ng sigaw mo, na abot sa kapitbahay.

6

INDAY- Diyan ka nagkakamali, KOYA! Kilala ko ang ina ni Rita. Siya ay kahanga-hanga, nagsikap at nagtiis siya upang makapagtapos ang kanyang anak. Naging guro si Rita sa Normal School at doon sila nagkakilala ni Manuel. Nung namatay ang kanyang ina, naiwan siya sa piling ng kanyang tiya Sidora.

CRISTOBAL- Mag-iisang buwan at tatlong araw na ang bata. Hindi pa rin siya nabibinyagan.

ARKIMEDES- At bakit hindi?

ARKIMEDES -At tapos…? CRISTOBAL- Balak nilang makasal muna bago pabinyagan ang iyong apo. INDAY – Wala lang. /EXIT SA LEFT/ ARKIMEDES-O, bakit di pa sila magpakasal para mabinyagan ang bata? CRISTOBAL –Nalaman rin ng principal ang kalagayan ni Rita kaya siya naalis sa pagtuturo CRISTOBAL- Hinihintay ni Manuel na patawarin mo na siya at pahintulutan. ARKIMEDES- Anak pa rin siya ng labandera

CRISTOBAL- Siya ay isang babaeng malinis, maypuri at maydangal. Nagkaroon lang siya ng isang munting batik na nilikha ng kalikutan at kagandahang lalaki ng iyong anak.

/ENTER SI INDAY SA LEFT WITH DRINKS AND STUFF/

ARKIMEDES- Pahintulot? Hindi niya kinailangan ng aking pahintulot nang gumawa siya ng kalokohan. Pumapayag na akong siya’y mag-asawa, upang maligtas sa kasalanan ang kanyang walang malay na anak at upang matapos na ang kwento. /palipas/ Maski isang libong beses pa sila magpakasal wala akong paki!!!. Sapagkat sinabi ko na wala akong anak!

7

CRISTOBAL- Pinaaalalahanan na kita. Wala na akong magagawa kung iyan ang gusto mo. CRISTOBAL- Isaisip mo rin na dumaan rin tayo sa kabataan.

ARKIMEDES- Salamat, pre. Pakisabi na gusto ko siyang makausap. Kapag sa unang tanong ay di siya sumagot ng tama…

ARKIMEDES- Tatawagin mo ba, o ako ang tatawag?

CRISTOBAL- Nariyan lamang si Manolo …. Tatawagin ko. (tutungo sa may pinto at babalik) Paalala ko lang sa iyo … Huwag mong kalilimutang anak mo iyon.

CRISTOBAL- Oo, tatawagin ko na.

ARKIMEDES- Oo, di ko kalilimutan.

Ika-VI Tagpo

*walang lights off*

Si Arkimedes at si Manuel CRISTOBAL- At wag mong pagbuhatan ng kamay…

ARKIMEDES-At bakit ko gagawin yun?

*Light : spotlight sa pagpasok ni manuel* *sierra, bahala ka na sa sound, short and dramatic pero not through out. * /enter si Inday with Manuel sa RIGHT/

CRISTOBAL- Kilala kita. Kapag nandidilim ang iyong paningin, hindi mo na alam ang iyong ginagawa.

INDAY – Koya, eto na po si Koya Manuel ! MANUEL- Papa! (Mano) Pinatawag niyo daw po ako.

ARKIMEDES- Oo, nalalaman ko….

8

ARKIMEDES-Tinawag pa kitang walang hiya, hindi ba niya sinabi yun! O, ngayon, kamusta na ang bata? Akala mo ba tamang bigyan mo ako ng apo sa edad kong ito? Naghintay ako ng tatlumpong taon bago ko bigyan ng apo ang aking ama. Ngunit ikaw! Bente anyos ka pa lang at binigyan mo na apo, apong galing sa karumihan!

MANUEL_ Papa… (Akmang sasagot)

ARKIMEDES- Huwag kang sasagot! Ano na lang ang sasabihin ng tao kung ang anak niyo pa ang magdadala ng singsing sa inyong kasal? MANUEL- Papa ang aking anak ay….

MANUEL- Hayaan ninyo muna ako magsalita! ARKIMEDES- Oo, walang kasalanan….

MANUEL- At di anak sa tabing bakod.

ARKIMEDES- Ganyan ang tawag sa mga anak ng di pa kasal.

MANUEL-Hindi po ako papayag na tawagin niyo ang aking anak ng ganyan.

ARKIMEDES- Sabi kong huwag kang sasagot! Nasa loob ka ng aking pamamahay kaya ako ang masusunod! Di mo man lamang naisip na ama mo akong dapat sundin…, (pause), ngayon ay wala ka nang ama! Mula ngayon ay sarili mo na ang sundin mo! (Palipas. Si Manuel. Ay di makakibo.) Bat di ka magsalita ngayon? Magsalita ka!

MANUEL-Wagas ang pag-iibigan namin ni Rita.

ARKIMEDES- ngunit labag sa mabuting kaugalian… ARKIMEDES - Aba, porke’t padre de familia ka na eh, marunong ka nang tumutol! Kaya pala di mo man lang ipinagtapat sa akin. Akala ko pa naman ay napakabait mo. Ipinagmamalaki kita at sinabi ko pa na ikaw ay na nagmana ka sakin. Hindi ka ba nahihiyang magpakasal nang may anak?

MANUEL- Labag man ito sa inyong “mabuting” kaugalian subalit ang katotohanan ay nagmamahalan kami. Hindi man tanggapin ng

9

buong mundo ang aming anak, sa harap ng Diyos, siya’y anak pa rin namin. Malaki po ang utang na loob ko sa pagpapalaki niyo sakin. (pause) Alam ko kung gaano kabigat ang responsibilidad ko.*** Hindi ko ikahihiyang tawagin si Rita bilang aking asawa sa harap ng tao’t sa harap ng Diyos, at di ko ipagkakait ang aking pangalan sa anak ko. Para wala na kayong problema, lalayas na lang ako at bubuhayin ko ang aking mag-ina!

ARKIMEDES- Ako lang ang masusunod!

MANUEL- Papa, ipagpatawad ninyo na ito ang kauna-unahang pagsuway ko sa inyo, gawin niyo na po ang gusto niyong gawin sa akin. Hindi niyo mababago ang aking isipan.

ARKIMEDES- Manuel! Hindi ka pwedeng umalis. Di ako papayag na magpakasal ka sa babaeng yan! ARKIMEDES- Manuel! (Galit na galit) (Biglang susulpot si Cristobal.) *light becomes red* MANUEL- Pakakasalan ko si Rita sa ayaw at sa gusto mo! *sound: DUNDUNDUN*

ARKIMEDES- Anong sinabi mo?

MANUEL- Narinig mo ako. Tutuparin ko ang aking pangako na pakasalan ang aking mahal.

Ika-VII Tagpo Sila rin at si Cristobal *spotlight on cristobal*

ARKIMEDES- Huwag mo akong pagtataasan ng boses, Manuel. Ako ang iyong ama!

*stop music* CRISTOBAL- Wala na ba kayong hiya? Gusto ninyo bang malaman ng lahat ang nangyayari rito?

MANUEL- Opo, at ang ipinaglalaban ko ang karapatan ng aking anak.

10

MANUEL- …Nasabi ko na lahat ng dapat kong sabihin.(Mauupo sa isang sulok)

ARKIMEDES- Ngunit ako marami pa! Pero ayoko na magsalita. Magpakasal ka kung yan ang gusto mo. Pero tandaan mo, mula ngayon, wala na akong anak at wala ka na ring ama! /aalis lang si Arkimedes/

MANUEL – Tinupad ko po ang bilin niyo pero walang nangyari. Akala ko’y mapapalambot ko ang bakal niyang puso. Para sa kaniya, siya lang dapat ang masusunod. Ubos na ang pasensya ko sa ugali niya. Kayo rin, lahat ng pakiusap niyo’y hindi rin tumalab.

CRISTOBAL- Nasaan nga pala si Rita?

*walang lights off* MANUEL- Nariyan po sa kabilang bahay. Ika-VIII na tagpo Si Cristobal at si Manuel CRISTOBAL-Tawagin mo siya.

MANUEL- Tio Cristobal….

MANUEL- Tawagin si Rita?! Hindi mo ba kilala si Papa? Mumurahin at sasaktan lang niya si Rita sa harap ko. Hindi ako papaya.

CRISTOBAL- Ano, Manuel…. CRISTOBAL- Kung hindi mo ako susundin, hindi kita tutulungan. Alam ko ang ginagawa ko. Tawagin mo. Ako ang bahala. MANUEL- Narinig niyo ba ang sagutan namin?

CRISTOBAL- Oo, rinig na rinig sa labas.

MANUEL- Tio Cristobal, kasama pala ni Rita ang kaniyang Tiya Sidora. Kilala ninyo naman yun diba, pati pulis ay nilalabanan. Malaking gulo kung magsagutan sila ni Papa.

11

CRISTOBAL- Bueno, nakaisip na ako ng paraan para maayos ang gusot na ito. Basta tawagin mo si Rita, pati ang kanyang tiya.

SIDORA- Pumasok ka… bat ka natatakot? Kasama mo ako… Akin na ang bata! (Kukunin ang bata.)

MANUEL- Pero… (atubili)

RITA- Magandang araw po.

CRISTOBAL- Tawagin mo, o ako ang tatawag?

SIDORA- Magandang araw sa inyong lahat. Narito ka pala mang Tobal!

MANUEL- Sige po tatawagin ko na. *Walang lights off* /EXIT MANUEL SA RIGHT EXIT/

Ika –IX tagpo Si Cristobal, si Manuel , at si Rita na halos itulak na sa pinto upang pumasok si Sidora, at tatlong batang lalaki na sunod sunod ang laki.

CRISTOBAL- Opo, aling Sidora. Kamusta na Rita?Ano nararamdaman mo?

RITA- Narinig ko ang mga sinabi ni Mang Arkimedes. “sa loob ng tahanang ito’y hindi mapapayagan tumuntong ang anak ng isang labandera.” Kasalanan po ba ng aking ina’ng matutong mairaos kami sa tulong ng paglalabada? Baka napakababa ng tingin niya sa akin (iiyak)

/ENTER MANUEL sa RIGHT/ MANUEL – Tiyo Cristobal, narito na sila. Simula na ang malaking skandalo. /ENTER SI SIDORA AND RITA SA RIGHT/

CRISTOBAL- Huwag kang umiyak.

MANUEL- Rita! (Lalapitan)

*Light: spotlight kay sidora at rita*

12

SIDORA- Ano ang iniiyak mo? Nandito naman ako. Hindi ko hahayaang apihin tayo. Kahit ako ay isang manggugulay, hindi pwede sa akin ang ere ng mga mayayaman! Hindi kayo, Mang Tobal ang tinutukoy ko ah. Pasensya na, kumukulo lang talaga ang dugo ko! At lalo nang di ko papayagan na mag-isa lang si Rita at walang ama ang apo ko!

CRISTOBAL- Huwag kayong mag-alala. Maayos din natin ito.

SIDORA- Basta ! Kung gusto niya ng gulo ay di ko siya uurungan. May lumapit ngang pulis sa akin sa palengke at sinabing wala raw ako sa lugar. Ayun, kinuha ko ang batuta... Pwes ang pulis na yon ay di na nakilala ng kanyang asawa.

CRISTOBAL- Alam ko Aling Sidora. RITA- Tia, tumahimik kayo, nakakahiya! SIDORA- Salamat po Mang Tobal. Anung gagawin natin ngayon ? Bakit kami naparito? SIDORA- At bakit ako tatahimik? Binigyan ba ako ng Diyos ng bibig para manahimik? Hindi ako naparito upang making lang ng kwento. Gusto kong malinaw ang kasunduan bago tayo umalis! MANUEL- Tia Sidora…

SIDORA- Tse! Tiya ka diyan! Di pa kita manugang hanggat di pa kayo kasal! Kapag ang iyong amang si Don Kimedes ay umastaastang gawin sa akin ang ginawa niya sa iba, tandaaan mo ito: Hahawakan ko siya sa petserang ganito(Ang hahawakan ay si CRISTOBAL) at pag sa isang tanong ko ay nagkamali siya ng sagot, makapagtitirik ka na ng kandila kay San Sebastiyan at makapagpapadasal ka na ng siyam na gabi.

MANUEL- (kay CRISTOBAL) Nakita niyo na?

CRISTOBAL-Aling Sidora, may naiisip po akong paraan at sana’y gumana. Gagawa tayo ng palabas. Babaguhin natin ang isip ni Arkimedes sa ibang paraan. Pero kailangan ko ang tulong niyo.

RITA- Kayo po ang bahala, ako’y susunod sa lahat ng iyong ipagagawa.

SIDORA- Sige, sabihin mo na ang gusto mong mangyari.

13

CRISTOBAL- Ganito lang ang gagawin niyo; Hindi ka muna magpapakita Manuel. Kayo naman, pagdating ni Arkimedes ay matigas niyong sasabihin sa kanya na ayaw mong ipakasal si Rita kay Manuel.

RITA- Don Cristobal….

SIDORA- Iyan ay hindi maaari! Matatamaan kayo sa akin!

RITA- Ano? Ano ho ang sinabi ninyo?! CRISTOBAL- Matigas ang ulo ni Arkimedes. Hindi talaga kayo magkakasundo kapag kinontra niyo siya. Sang-ayunan niyo at nang magkasundo kayo. MANUEL- Tio Cristobal?!

SIDORA- Magkakasundo nga, ngunit sino naman ang talo? SIDORA- Ah, ganun pala ang nais niyo ha. Lagot ka sa akin Mang Cristobal ah! CRISTOBAL- Sino pa kundi siya rin… Umalis ka na Manuel. CRISTOBAL- Relax lang. Alam ko ginagawa ko. Basta sumunod lang kayo. Manuel kapag tingin mo ay nakapag-usap na sila ay bumalik ka na at sabihin mo na ayaw mo na pakasal kay Rita.

SIDORA- Demonyo! Anong klaseng chorvang pag-aayos yan?

MANUEL- Bakit ko naman gagawin yun? Hindi pa ako nasisiraan ng bait!

MANUEL-Nauunawaan ko na.

SIDORA- Hmm, Reverse psychology pala ang drama! Pwes, kapag pumalpak, maghanda ka na ng dalawang kabaong....

MANUEL- Sige po, aalis na ako. Toto… anak ko…. Maniwala ka sa Lolo Tobal . (EXIT SA RIGHT)

14

Ika-X na Tagpo Sila rin , maliban lamang kay Manuel

SIDORA- Best actress yata ako dati!

*walang lights off, change of lights lang * SIDORA- Ngayon, ano naman ang gagawin namin, direk?

RITA- Ngunit…hindi ako siguradong magagagawa ko ito nang maayos. CRISTOBAL- Kaya mo yan, Alang-alang sa iyong anak.

CRISTOBAL- Walang kayong dapat gawin. Ikaw Rita, huwag kangmagpapahalata ng kalungkutan. Ipakita mo na hindi ka nalulungkot sa kanyang pagtangi, kundi ipamukha mo sa kanya na ayaw mong maging biyanan ang katulad niya.

SIDORA- At sasabihin ko pa naman sa kanya na kung ang pagmumukha lamang niyang iyon ang balae ko, ay hindi ko na babalaihin … hindi ba?

CRISTOBAL- Tama, tamang tama…. Iyan ang ibig ko sa babae!

SIDORA- At sasabihin ko pa, kung ayaw niya sa akin, eh ayaw ko rin sa kanya..

SIDORA-Kapag tinapakan ka ng taong iyan, ay tapakan mo rin.

RITA- Bahala na……! Panginoon, patnubayan mo po ako, alangalang sa aking anak…

CRISTOBAL- (lalapit sa may pinto). Lakasan mo ang iyong loob, Rita... Alisto, aling Sidora… Alam niyo na ba ang gagawin?

RITA- opo.

SIDORA-Memorized ko na. CRISTOBAL- Ito ang sinasabi kong komedya… Lahat kayo’y lalabas sa komedyang iyan… kayo, Aling Sidora ang Kontrabida…

15

CRISTOBAL-At ako… manonood lang ako. (baba ng stage sa right) *walang lights off*

RITA- Upang makipag-usap sa inyo.

Ika-XI Tagpo

ARKIMEDES- At tila po, kung di ako namamali , ay may hinahanap kayo sa bahay na ito… Maaari ko po bang malaman kung ano … at kung sino?

Si Rita, si Sidora at si Arkimedes *pagpasok ni Arkimedes, red light. Tapos spotlight sa kanya.* ARKIMEDES- (Pagkakita sa dalawa.) Aba Rita… Aling Sidora, narito kayo?

SIDORA- Ito…(Si Rita) ay naghahanap ng isang asawa…. At ito… (ang bata) ay naghahanap ng isang ama.

RITA- Opo, kami nga’y naririto.

ARKIMEDES- Pwes, ang asawang sinasabi ninyo, at ang amang inyong binabanggit ay hindi dito nakatira. Hindi ko siya nakikilala. Kung ang ibig ninyong sabihin ay ang aking anak, pwes, ako’y walang anak! Kamamatay lamang.

SIDORA- At ito man, ARKIMEDES- Ano ba iyan…. Lalaki o babae?

SIDORA- Lalaki, ngunit hindi magmamana sa kaniyang lolo, pagkat walang siyang pagmamanahan.

ARKIMEDES- At bakit naman po kayo naparito?

RITA- Kami po’y….

ARKIMEDES- (Hahadlangan) Namatay na nga sabi. Sinabi ko nang namatay na. Wala na akong anak. Tapos….

SIDORA- Napapansin ko na talo pa pala ninyo ang babae. Ibig ninyo’y pakyawing lahat ang pagsasalita. Pwes NO NO NO! Habang

16

naririto ako, ako lang ang magsasalita at sa akin ay walang makakapigil sa akin.

mo na ang maraming pasensya sa pakikinig sa akin. Hangga ngayo’y di pa ako nagsisimula.

ARKIMEDES- Baka nalilimutan ninyong kayo’y naririto sa loob ng aking pamamahay?

SIDORA- Kung sa tingin niyo Don Kimedes, na ang mga hampaslupang ito ay naparito upang lumuhod sa inyo at umiyakiyak huhuhuh, pwes, YOU ARE WRONG! Kami’y mahirap, ngunit kami’y di nanlilimos ng asawa at ng ama. Alam naman namin na para sa inyo, kaming mga mahihirap ay hindi mga tao, kundi mga yagit lamang na titisud-tisurin sa daan. Pwes, ang yagit ay sumasama sa alikabok, at pag-ihip ng hangin ay siyang makakapuwing sayo!

SIDORA- Baka nalilimutan ninyong ang bibig ko’y naririto aking mukha. Pwes, maupo kayo at kayo’y mapapagod sa pakikinig. Maupo kayo. Sinabi nang maupo ! (Anyong lalapitan)

ARKIMEDES- Pero …. (Anyong sasagot) ARKIMEDES-Pwes, mauupo ako, ngunit ako’y maraming gagawin. Hindi ako makapagtatagal.

SIDORA- Magtatagal kayo, at makatatagal kayo …. Umupo ka rin Rita. (Mauupo si Rita)

SIDORA- WAIT lang, hindi pa ako nagsisimula! Bakit niyo naman naisip na si Rita, ang ulilang anak lamang ng isang labandera, ay mag-aasawa sa anak ng mayamang si Don Kimedes? Sino naman ang nagpasok niyan sa iyong isipan?

ARKIMEDES- (Akmang titindig at sasagot) ARKIMEDES- Alam niyo bang mahalaga sa akin ang aking panahon?

SIDORA- At ano sa palagay ninyo, na walang halaga sa amin an gaming panahon? Naiinip ka na ba? Pwes, hinihiling ko na ipunin

SIDORA- Huwag kang tatayo. Sinabi ko nang maupo ka lang at makinig. Hindi lang ito chika. Nang malaman naming ayaw na ayaw mong maging balae ng isang nasirang labandera at ng isang maggugulay lamang sa palengke…, ay sinusumpa na namin na

17

kahit ibigay niyo pa si Manuel ay hindi namain tatanggapin1 Inyo na ang inyong anak at wala kayong manugang na aalalahanin.

ARKIMEDES- (kay Rita, sarcastic) Tunay nga bang ayaw mo nang pakasalan si Manuel?

ARKIMEDES-Ngunit….(ituturo ang bata)

SIDORA- Sumagot ka.(kay Rita)

SIDORA- Ito? Ito’y huwag niyo nang alalahanin . Palalakihin ko. Tuturuan ko ng edukasyong bagay sa kaniya. Ito’y isang batang walang ama… at sa akala ba ninyo ay kasalanan ng batang ito ang siya’y magkaroon ng isang lolo na sa halip na lagyan sa dibdib ng isang puso, eh ang napalagay ay isang bato?

RITA- Tunay po.

ARKIMEDES- (Hindi na makatiis) , Pues, aling Sidora… ako naman ang magsasalita….

SIDORA- Bakit ba gusto niyo pang malaman? ECHOSERA. Itago niyo na lang ang inyong anak, isilid sa baul, lagyan ninyo ng apog, asinan ninyo at nang hindi mabulok!

ARKIMEDES- Maaari ko bang malaman kung bakit?

SIDORA- Hindi pa ako tapos.. ARKIMEDES- Ano bang apog ang sinasabi ninyo… Kung di ka lang babae aling Sidora… (May pagbabala) ARKIMEDES- (Parang hindi pansin ang sagot sa kanya) kanina ka pa ah! Kaninang-kanina pa ako nagpapasensya sayo ah. SIDORA- At kung kayo lamang ay… (May pagbabala rin)

SIDORA- Pwes huli ka na. Nabalitaan naming ayaw pakasal ni Manuel kay Rita, pwes, kami rin!

RITA- Tia Sidora… /May pagsamo/

18

ARKIMEDES- Pues, hindi mangyayari ang sinasabi ninyo. Sa aming lahi ay ang padre de familia ang sinusunod. Hindi maaari ang kagustuhan ng aking anak. Ano ang palagay ninyo? Matitiis ko bang magkaroon ako ng isang anak na binatang ama , at ng isang apong walang nuno….? Ano ang palagay ninyo sa akin? At ito? (Si Rita)

SIDORA- At ito, single mom for short?

ARKIMEDES- Iyan ay sa inyong palagay lamang.

SIDORA- Ako ang nagsasabing hindi!

ARKIMEDES- Pasalamat kayo’y lumambot ang iyong pagkalalaki….

SIDORA- At kung ako’y naging tunay na lalaki. Tarantado din ang labas kong gaya ng maraming lalaki riyan…

ARKIMEDES- Eh hindi naman kayo ang pakakasal, Aling Sidora. Siya nga ang pasagutin niyo. (kay Rita)

SIDORA- Pues, sa lahi naman namin ay ang kaibigan ko lamang ang masusunod. Mabuti pang, Ipakasal iyo na lang ang inyong anak kahit sa anak ng tupa. Ngunit hinding hindi. NO. NEVER. Never kay Rita.

RITA- Sinabi ko na po… (Matigas) Hindi nga ako nanlilimos ng asawa!

ARKIMEDES- Maaari…

SIDORA- Nakita na ninyo? Pues, ito ay aking pamangkin. At kayo, kayo… (Lalapit na parang dadakmain si ARKIMEDES. Ibibigay ang bata kay Rita, at tila naglililis pa ng manggas.)

SIDORA- Hindi! RITA-Tia Sidora… (May pagsamo)

ARKIMEDES- Ako ang nagsasabing maaari…. ARKIMEDES- Umalis na kayo sa aking pamamahay!

19

RITA- Tia Sidora… SIDORA- Ako, aalis? O eto ang iyo…. (sabunot tapos faint kay baki) RITA- Tia Sidora…. (Lalapit) kaunting tubig….

SIDORA- (Pasigaw) Walang hiya… oo walang hiyaaaa!

Ika-XII Tagpo

ARKIMEDES- Mabuti pa’y dalhin mo sandali roon sa kwarto at nang maginha-ginhawahan…. Paamuyin mo rin ng eter… (Lalapitan ang bata at kukunin kay Rita, at ibibigay naman nito upang maalalayan si Sidora. Si Sidora’y ititindig ni Rita at Don Cristobal, upang ipasok sa silid.)

Sila rin at si Cristobal na may dalang tubig sa isang bote.

*Exit sila Cristobal, Inday, Rita at Sidora sa LEFT SIDE*

*ENTER INDAY*

*lights off*

INDAY- KOYA! What’s the happening here?! Eto po water on the rocks!

Ika-XIII na tagpo Si Arkimedes na hawak ang bata

*ENTER CRISTOBAL* *Lights: SPOTLIGHT KAY ARKIMEDES* CRISTOBAL- Ano ang nangyari?

ARKIMEDES- Kami ay nagkakaroon ng isang mainitang pag-uusap. Kinukumbinsi kong pakasal si Manuel at si Rita ngunit ayaw nilang pumayag. Sa akala mo ba Cristobal, ay maaatim kong magkaroon ng isang manugang sa labas at isang apong hindi nabasbasan ng Simbahan?

ARKIMEDES- /BAKI BAHALA KA NA DITO/ Sabi ni Cristobal, hindi ko raw kamukha… (Lalapit sa isang salamin) Pwes, parang walang iniwan ! Ang mata, ang ilong, ang bibig, ang tainga, pwes, kamukhang kamukha ko nga. Parang carbon copy lang eh. Pues, hindi maipagkakaila. Siguradong paglaki nito ay kikilalanin siyang may malaking nunal sa batok, gaya ng lahat ng Lakambayang lalaki. (Itataob ang bata sa kaniyang mga hita at titingnan ang batok. Darating si Manuel)

20

Ika-XIV Tagpo Si Arkimedes at si Manuel at maya-maya’y sina Rita, Sidora at Cristobal *spotlight on Manuel* MANUEL- Papa…

ARKIMEDES- Ang ama…

ARKIMEDES- At pati ang kanyang tia … si Sidora.

MANUEL- At ano ang sinabi ninyo, at ano naman ang sinabi nila sa inyo?

ARKIMEDES- Pues,gaya ng dapat kong sabihin, datapwat ang iyong magiging tiyang-biyenan ay walang ginawa kundi dumaldal nang dumaldal na parang wala nang bukas.

MANUEL- Ano ang inyong ginagawa?

ARKIMEDES- Wala, tinitingnan ko lamang kung ito’y may nunal sa batok.

MANUEL- Huwag na po kayong mag-alala. Napagisip-isip ko na rin po na huwag nang pakasal kay Rita. Para sa akin, mas mahalaga ang aking ama kaysa ilan mang asawa.

ARKIMEDES- (Buong pagtataka) Ano ang sinabi mo? MANUEL- Opo meron yan. Narito ba ang ina niyan?

ARKIMEDES- At ano ang palagay mo… Makakalakad ba ito nang nag-iisa?

MANUEL- Tama po ang inyong narinig, hindi na po ako pakakasal kay Rita. Mula ngayo’y hindi ko na kayo bibigyan ng sama ng loob. Ang inyong kalooban lang po ang masusunod sa loob ng pamamahay na ito. Napagisip-isip ko na rin po na, magpapari na lang ako.

MANUEL- Nakausap ba ninyo?

21

ARKIMEDES- Magpapari ka? Nababaliw ka na ba ? Bakit mo puputulin ang pangalan ng ating lahi ? Wala nang magmamana ng aking pangalan !

ARKIMEDES- Maaari, at…. Maaari… ako ang may sabi…

MANUEL- Papa… (kunwariy nagmamakaamo) MANUEL- Kanina po ay parang baliw nga ako. Ngunit ngayon ay maliwanag na ang isip ko. ARKIMEDES- Tse… (Titingnan ang bata) Arkimedito….! (Susungaw sa pinto si Sidora) ARKIMEDES-Na hindi mo na pakakasalan si Rita? Na ikaw ay magpapari? Saan na napunta ang iyong bait? Magagawa mo bang iwan sa lansangan ang isang sawimpalad na babae at ang isang walang malay na anak? Iyan ba ang mga halimbawang nakita mo at natutuhan sa tahanang ito? Sa iyo ba’y ginawa ko ang bagay na iyan? Mag-isip ka nga. Kung iniwan at pinabayaan kitang walang ama, ano ang sasabihin sa iyo ng mga tao?

SIDORA- Isidorito…. Na miss mo ba si lola!

ARKIMEDES- Sinasabi ko nang ang pangalan nito ay Arkimedito at sa loob ng tahanang ito ay ang kalooban ko lamang ang masusunod!

MANUEL-Pues, anak sa ligaw… SIDORA- Isidorito…. /tries to get the baby/ ARKIMEDES- Oo, iyan… anak sa ligaw…pues, sa akin ay hindi yan maaari. Sa loob ng tahanang ito ay walang masusunod kundi ang aking kalooban. Pakakasal ka kay Rita, bibinyagan/papangalanan ito ng Arkimedes din, at ito’y hindi na aalis sa pamamahay na ito.

MANUEL- Iyan po ang hindi maaari…

ARKIMEDES- Ah…a… ang nerbiyos, kumare … baka atakihin ka na naman… Arkimedito … Pues, kumare… kailangan kong sabihin sa inyo na si Manuel at si Rita ay ipakakasal ko sa lalong madaling panahon, sa ayaw niyo’t sa gusto, at dito, sa pamamahay na ito ay hindi na siya aalis. Ito ang nag-iisang tagapagmana ng lahat ng aking kayamanang dumating na, dumarating at darating pa…

22

SIDORA- At ako….? ARKIMEDES- Mabait kang bata… karapatdapat kang maging ina… ARKIMEDES- Kayo ay kailangang-kailangan ko. Sa bahay na ito ay walang maingay sapagkat walang mga babae… CRISTOBAL- Cristobalito ! Pues, ako ang inaama sa kasal…

SIDORA- Maingay rin naman ako ah. At babae sa isang banda. Babae rin naman ang aking puso? *spotlight on Cristobal at Rita*(Lalabas na parang akay ni Don Cristobal si Rita)

SIDORA- At ako ang madrina, ISIDORITO!…

ARKIMEDES- O …. (Kay Rita) Oh eto na si Arkimedito! CRISTOBAL- Arkimedes, ano ang iyong pasya?

ARKIMEDES- Tapos na. Ang kailangan na lamang ay ang pagsangayon ni Rita….

SIDORA- Kung babae ang susunod nilang anak, pangangalanan ko ng Sidora.

CRISTOBAL- Nakita na ninyo ang bisa ng drama… (kay Sidora) CRISTOBAL-Naayos ko na rin. Napapayag ko na siyang pakasal kay Manuel…. Dahil sa Anak…. SIDORA- At ano naman ang masasabi ninyo sa pagkakaganap ko sa aking papel? Ayos ba? May himatay effects pang nalalaman. =)) ARKIMEDES- Siyanga ba…? Dahil sa Anak?

CRISTOBAL-HAI KNOW RIGHT =)) RITA- Opo…

23

ARKIMEDES- (Kay Manuel) Hoy Manuel! (Imumustrang lapitan siRita)

*spotlight on everybody* INDAY – Ay ang cute naman! First family picture! Compress, compress.

MANUEL-Rita… RITA- Manuel… (magtitinginan) MANUEL – Rita

Formal shot! Smile say cheese! *SHOT! LIGHT: FLASH EFFECT KAYA* O, wacky naman, energy! Energy! Smile say inday! *shot! Flash effect uli*

RITA- Manuel.. (Yakap) Jumpshot!* 1, 2, 3, jump si Inday!* SIDORA- Sidora! *Fade lights* CRISTOBAL– Cristobal! *exit lahat ng tao* ARKIMEDES – Arkimedes! *exit props* INDAY- Inday!! ARKIMEDES- INDAAY! pakikuha mo nga yung DSLR natin.

Narrator: Dahil sa anak, masaya na ang pamilya Lakambayan.

INDAY – Alin po, yung *D90 with prime lens * o yung *d5000 with 18-55mm*?

ARKIMEDES – kahit ano. Yung paborito mo na lang INDAY –Ah sige yung Polaroid! ARKIMEDES – pakikuhaan mo na rin kami ng picture.

24

INDAY: hokie. *akbayan, pa-exit na* INDAY: *looks at the audience*WOW, ULAM. *LIGHTS OUT*

Narrator: Abangan ang mga susunod na pangyayari sa Dahil sa Walis.

Maraming salamat sa panonood. DIRECTOR’S CUT: INDAY AND DUDUNG *emo light* *sounds: play modern fun music, sierra bahala ka na uli* *sounds na malandi* *enter lahat ng actors and props* *on stage na si Vic with gardening props* Bukas ko na aayusin yung arrangement. *Inday enter sa left, with walis* Basta si narrator yung magsasabi ng names ng mga tao. *bungguan* INDAY: Ay. DUDUNG: Uy, Inday. *slaps on the butt* INDAY: Dudung *hair fix* DUDUNG: o, tapos na problema nila, date na tayo.

25

26