Coosemans Et Al., Quaderno Di Esercizi Per LLPSI Pars I - FR (Vol I, Cap I-XIX), EAVN, Montella 2007

 

uaderno di es errcizi LINGV

P

L

RS I

TIN

F

P

ILLV LVST STR R R SE IL

MILI

ROM

T

N

•

Volume I cap I XIX

OM

 

IO

Quaderno • di es errcizi

 

Coosemans H Janssens P Maes L Matheusen

LING LI NGVA VA LATIN LATINA A

P

 

PARS I

F

P

R

MI LI

SE ILLVST ILLVSTRA RATA TA R OM

N

Volume I cap I XIX

Vandessel Vangilbergen R

 

Edizioni Accademia

 

Vivari rium um Novum s. © Ediz Edizio ioni ni   ccademiaViva s.rl rl.. 200 2007. 7. Cont Co ntra rada da Sa San n Vito, 5, 1-8 -830 3048 48 Mo Mont ntell ellaa Av Avel elli lino no), ), t el . + 3 39 9) 0 8 82 2 7 6 0 1 6 4 3 - fax + 3 9 ) 0 82 82 7 6 0 1 1 3 2 www.vivariumnovum.it proprietati proprie tatiss iura res reserv ervant antur. ur. Tut utti ti i diri diritt ttii so sono no rise riserv rvat ati. i. St Stam ampa pato to in Ita Italia lia - Printed   Italy Omnia

Quest adattamento

italiano

è pu pubb bbli lica cato to in base a un accordo Keuree di Brug Brugge ge Be Belg lgio io). ). co n Die Keur

  utori P

Coosemans

H. Jansse Janssens ns P Maes   Matheusen R. Vandes Vandessel sel A. Vangil Vangilber bergen gen

Tr Trad aduz uzio ione ne dal nederl nederland andese ese di Silvia Sil via Reale Reale

Revisi Revi sion onee e ind indica icazio zione delle lle vo voccali ali lun lunghe ghe a cura ura di Tommas Tom maso o France Francesco sco Borr Borrii

ISBN 88-95611 88-95611-03-03-9 9

Gl Glii edit editor orii sa sara rann nno o grat gratii agli agli stud studen enti ti,, ai do doce cen n ti e a t utti c o l o r o c h e v o orr ra ra n no no fargli p eerr v vee ni ni re re   correZ cor reZIon IonII o osserv osservazI azIOnI OnI..

  asso assolu luta tam men ente te viet vietat ataa la r ipr iprod oduz uzio ione ne tot otal alee o par par zia ziale le di qu ques esta ta pubb pubbli licaz cazio ione ne,, co così sì come la sua tr trasm asmiss ission ionee sot sotto to qu qual al sias siasii form formaa e co con n qu qual alun unqu quee mezz mezzo, o, an anch chee at attr trav aver erso so fo foto toco co pi pie, e, se senz nzaa l au auto tori rizz zzaz azio ione ne sc scri ritt ttaa dell dellee Ediz Edizio ioni ni Acca Accade demi miaa Vi Viva vari rium um Novum Novum s r l

Stampa: Eurograph Eurogra ph s. s.r. r.l. l.

•

uni unipcr pcrson sonale ale -

Napoli

• • • • • • • • •

 

 

Capi Ca pito tolo lo I

 

IMP MPER ERIV IVM M ROMANVM •

Lectio prima:

1 21

Eser Es erci cizi zio o

Scri Scrivi vi la risp rispos osta ta giusta giusta a ognuna ognuna di queste queste doma domand ndee scegli scegliend endo o   tra lefrasi efrasi ch chee trovi più sott sotto o

•

1

Ubii es Ub estt Hisp Hispan ania ia??

2

Estt n Es nee Brit Britan anni niaa in Euro Europa pa??

3

Ubi su sunt nt It Ital alia ia et Grae Graeci cia? a?

4

Estt ne Hisp Es Hispan ania ia in Asia Asia??

5

Ubii sunt Ub unt Grae Graeci ciaa et Syri Syriaa? Graeci Grae ciaa in Euro Europa pa est Syri Syriaa in Asia Asia est. Ital Italia ia et Grae Graeci ciaa in Euro Europa pa sunt. Hisp Hi span ania ia in Euro Europa pa est. Hisp Hi span ania ia in Asia Asia non non est sed in Euro uropa pa.. Brit Br itan anni niaa in Euro Europa pa est.

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mple leta ta questefrasi questefrasi inse insere rend ndov ovii est o sunt.

• 1

2 3 4 5 6 7

•

8

Hispania in As A s i a non _ Hispania in Europa _ Hispania quoque in Europa _ ne Syri Syriaa in Europa? R he nus e t Da nuviu s fluvii. Syria et Ar A r ab i a i n Eu r o p a n o n _ It Ital alia ia Gall Gallia ia Hisp Hispan ania ia Germ German ania ia Bri Brita tann nnia ia et Grae Graeci ciaa non non in Asia Asia sed sed in Euro Europa pa Ubi

 

Gallia et et Gr G r ae c i a ?

Eser Es erci cizi zio o 3

La fr fras asee che seg egue ue   uò ess sser er la risposta a   ù do doma mand ndee div iveerse: qual quali? i? Scr Scriv ivii tut utte te le domande possibili possibili

Risp Rispos osta ta:: Aegy Aegypt ptus us in Afri Africa ca est. Domande:

•

 

4

ES E R C I ZI

•

1 3

Lectio secunda: 22-61

CAPI CA PITO TOLO LO l

Eser Es erci cizi zio o4 Sottolinea: a i sostantivi  o nomi): fluvii - multi - oppidum - num - parva - insula - est - Graecia; b gli aggettivi: oceanus - quid - Atlanticus - pauci - sunt - imperium - Romanum - sed; c i plurali: provincia - multa - imperio - Graecae - oceani - magnum - ubi - Romani.

•

Eserc Ese rciz izio io 5 Scrivi l ri risp spos osta ta gi gius usta ta a ognu ognuna na di ques queste te doma domand nde, e, sc sceg egli lien endo dol tra lefras efrasii che che trovi più so sott tto o. 1 Num Br Brit itan anni niaa in insu sula la pa parv rvaa est st??

• 2 Ub Ubii est est Tu Tusc scul ulum um??

3 Est-ne Brundisium oppidum Romanum?

_

4 Qu Quid id est est Na Naxu xus? s? 5 Su Sunt nt-n -nee in vo voca cabu bulo lo jluvius sex sex syl syllab labae? ae?

Tuscul Tusc ulum um in It Ital alia ia est. Brund Bru ndisi isium um opp oppidu idum m Romanu Romanum m est. st. In vo voca cabu bulo lo jluvius no non n sex, sed tres res sy syll llaabae bae sunt: jlu-vi-us. Brit Br itan anni niaa non non est est in insu sula la parv parva, a, sed sed ma magn gna. a. Naxu Na xuss est est in insu sula la Gr Grae aeca ca.. Eserc Ese rcizi izio o6 In latino ci sono, come  n it ital alia iano no,, due numeri:   singolare e   plurale. Riscri Ris crivi vi le espr espres essi sion onii seguen seguenti ti camb cambian iando do   num umer ero o delle elle paro parole le so sost sta antiv ntivii e agg gget et ti tivi vi)) ch esse esse cont conten engo gono no.. 1 insu insula la Gra Graec ecaa

2 par parva va opp oppid idaa 3 fl fluv uvii ii mag magni ni

4 pro provin vincia ciaee mag magnae nae 5 fl fluv uviu iuss par parvus vus 6 voc vocabu abulum lum Grae Graecum cum 7 num numeri eri Rom Romani ani 8 litter litteraa Lat Latina ina

CAPITO CAP ITOLO LO I

 

••

Eserc Es ercizi izio o

 

ESER ESERCI CIZI ZI 4-6 •

• • • • • • • • • • • •  

Comp Co mple leta ta ques queste te fr fras asi, i, inse insere rend ndov ovii le terminazioni mancanti. C o r s ic a in sul magn magn sunt. 2. N l l u s e t h e n u s fluvi parv _

est. S i c i l i a e t S a r di n i a q u o q u e i n su l

 

 

3. In i m p er i p rov inci Roman

 

4. 5. 6. 7.

sun t mu l t fluvi

su nt . T i be be r iiss es t fluvi opp id

n

9. C r e t a e t R h o d u s s u n t i ns u l a e G r a ec

 

, mult est lmpen

 a gn

Oc Oc e a n q uo q u e magn est. Rh R h e n u s no no n op op p i d , s e d fl fluvi e st . Gall Gallia ia et Hisp Hispan ania ia prov provin inci ci  oman sunt. G r ae c i a qu qu o q u e pr pro v in ci Roman e st . Hisp Hi span ania ia prov provin inci ciaa  oman est. H i s p a n i a e st i n lmpen

8

•

R oman e t mu m ult

_

ag n

. Cr C r e t a e t R h o d u s in G r a e c i

_

_ _

Romasunt.

Eserc Es ercizi izio o

Comp Co mple leta ta queste queste fr fras asi, i, inse inseren rendo dovi vi le parole parole manc mancan anti ti..  

2. 3. 4. 5. 6.

Tuscul Tusc ulum um oppi oppidu dum m est. Spar Sparta ta et D e l p hi q u o q u e Co r s i ca e t Sar d i ni a in i n s u l a e m a g n a e s un t . M e l i t a n o n R h e n u s e t Nl N l l u s f luv ii sunt. T ib e r is q u o q u e _ A et B Latlna Lat lnaee sunt sunt.. c q u o q u e e st . r et   Latlnae, s e d l it te r a e In voc voc aabu bulo lo lnsula l it t er ae et e t tr t re s su n t .

s e d p a r v a est.

 

Eserc Es erciz izio io 9

•

Comple Comp leta ta quest questee frasi co colle lle parole parole appr approp opri riat ate, e, prenden prendendole dole dall dalla a co colo lonn nna a di sini sinist stra ra.. Atte Atten nzion zione: e: a volt voltee qui e   sé ségu guit ito o devi devi cambia cambiare re la termin terminaz azion ionee de delle lle parole parole di sini sini-stra,   r ad adat atta tarl rlee al cont contes esto to de dell llee dive divers rsee fra frasi. si. Graecia Graecus imperium insula magnus multi nu m

oppidum oppidu m du duee vo volt lte) e) pauc1 provincia quid Romanus ubi

•

 

_

 

2.

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Sard Sa rdin inia ia es estt oppi oppidu dum? m? Sard Sardin inia ia non non est est op oppi pidu dum. m. est est Sard Sardin inia ia?? Sardin Sardinia ia insula insula est. e s t Nl N l l us ? N l l u s i n A f r i c a eesst. Eu bo e a e s t in .E Eu u b o e a es t i n s u l a I n impe ri o R o m a n o n o n p a uc a e , s e d p r o v i n c i a e s u nt . Roma Ro manu num m es estt   Q u i d e st Ga l l i a ? G a l l i a R o m a n a e st . Sp ar ta est Grae cu m. T u s c u l u m e t Br u n d i s i u m n o n su nt Gr a eca, se se d Me M elita p a r v a es est. In su la e Gra e ca e n o n , s e d m u l t a e sunt.

E S E R C I Z I 7- 9

•

Lectio tertia et grammatica: 62-106

 

 

CAP CA P ITO ITOLO LO I

• • • • •

Esercizio lO sost stan anti tivi vi e gli ag agge gett ttiv ivii se segu guen enti ti,, so sott ttol olin inea ea quel quelli li di nu nume mero ro plur plural ale: e: Tra i so t1uvius - numeri - Insulae - capitulum - exempla - syllaba - provincia - oceanI - parvae  pauci - magnum - pagina - t uviI Esercizio   Comp Co mple leta ta le do doma mand nde, e, in inse sere rend ndov ovii le par parole ole ap appr prop opri riat ate. e.  

2

Est-ne Ubi Num

3 4 5 6

est Sp Spar arta ta?? Sp Spar arta ta in Gr Grae aeci ciaa est. est r r est litte terra Graeca. ? A no non n te tert rtia ia litt litter era, a, sed sed prIm prImaa est. ? NHus in Af Afri rica ca,, Ti Tibe beri riss in It Ital alia ia est. ? Non est. Capitula pli pliira iralis lis es est. t. D lit littera Gra raec ecaa est? Non Non Gra raeeca, se sed d La Lati tina na litt litteera est D

Esercizio   2 Comp Co mple leta ta qu ques estefrasi tefrasi co coll llee par parol olee ap appr prop opri riat ate, e, pre prende ndendo ndole le da dall lla a colo colonna nna di sini sinist stra ra.. duo due volte

  B

li litt tter eraa due due volt voltee magnus mIlle numerus parvus pr prim imus us due vo volt ltee secundus sex due volte olte syllaba tertius vocabulum

2 3

4 5  

non vocabulum, sed est. II et  vI  v I sunt  II  M est RomanI. est ma magn gnus us nu nume meru rus. s. u no n o n e st n nu u me r u s , sed nu n u me r u s  UI littera c, r sunt tres  I et suntt li sun litt tter erae ae Gr Grae aeca cae. e.  II litt litter eraa es estt litt litter eraa Lati Latina na.. In vocabu vocabulo lo pagina sunt litterae et tres . Paest est syll syllab abaa  I . Imperium et Romanum sunt duo _

 

Esercizio   3 Ora Or a scr scriv ivii tu stesso in lat atiino: comp compon onii un unafrase afrase con ognu ognuna na dell dellee par parole ole ch chee trov trovii qui sott otto.  

RomanI

2

quoque l

Ba Bada da c he he quoque è u na na p ar ar o llaa pospositiva, os si a si met te d op opo la p ar ar o oll a a cui si riferisce: pe r esempio, It Ital alia ia et Graecia in Europa sunto His Hispan pania ia quoqu quoquee in Europ Europa a est est  l. 22-3 3: no non n Quoq Quoque ue Hispania Hispania l

CAPI CA PITO TOLO LO I  

3

sed

E SE SE R RC C IIZ Z I 10-13 •

• • • • • • • • • • • • • • •

4

vocabula

5

provincia

•

•

INSVLAE

FLVVII

OPPIDA

I

V

XI

II

VI

XII

III

VII

XIII

IV

VIII

XIV

IX

XV

X •

 

ES E R I Z I O

  PITO PITOLO LO I

 3

Capito Cap itolo lo II

FAMILIA RO

N

• • • • • •  

•

• •

L e c t i o prIma: 1 2 4

Eser Es erci cizi zio o

Cancella ne nellla colon lonna di destra le pa paro role le che che non sono sono app ppro rop priat riatee al alle le perso persone ne i cui cui no nomi mi si tr tro ovan ano o a sini sinist stra ra sull sullo o stes stesso so rigo Iiilius Aemilia Marcus Iiilia Delia Marcus et QuIntus

est: r e mi mi n naa pater   puer   vi r est: p ue ue llll a r eem m in in a mater Ma Marc rcII fili filiaa IiiliI est: puer   pater Qu QuIn IntI tI fi fili lius us  emiliae   vi r est: filia M ar c I r eem m in in a puer   puella est: mater Ii Iiiili liae ae remin reminaa puella   filia Il liI sun unt: t: pu puer erII filiI IiiliI fi fili liae ae Aem Aemili iliae ae viri viri

Eser Es erci cizio zio

Ri Risp spon ondi di a qu ques este te do doma mand ndee   lati latino no co con n un una a frase int intera era est NIl Ilus us?? NIlu NIluss in  frica est. Esempio: Ub i est   Est ne Il Il1l 1liu iuss vi r Romanus?

2. 3. 4. 5. 6

N um Mar Marcu cuss puell puellaa Romana e s t ? Quae es estt mater QuIntI?

_

Q u i s e s t pater Il1liae? QUII sunt lIberi QU lIberi Il1liI? Melita?? Quid est Melita

Eser Es erci cizio zio 3

Comple Comp leta ta le dom domand andee col colle le parole int interr erroga ogativ tivee ap appro propr pria iate te prendendole prendendole dal dalla la col colononna di sini sinist stra ra nu m

quae qUI quid qU S

ubi ub i

 

  2.

est est Cret Creta? a? Cret Cretaa est est Insula. e s t IIiiilia? Iiilia es e s t parva puella.

3. 4.

s u n t Marcus et Qu QuIn Intu tus? s? Sunt Sunt filiI Il liI iillia iaee es est? t? Iiil Iiiliius es estt pater Iiiliae. pater Iii

5. 6

s u n t Ro R o m a T i i s c u l u m et Br Brund undis isium ium?? In Ital Italia ia sunt sunt.. Medus Med us pater pater Qu QuIn IntI tI est? est? Medus pater QuIntI no n est.

Eserc Ese rcizi izio o 4

Sostituisci et con   que o

 

contrario

Insulae et oppida 2. Ii Iiil iliu iuss et

emilia emilia

3. VirI remina reminaee que

ESERCIZ I 1 4 •

CAPITOLO II

• •

4.  na re rem mina ina duo uo-q -que ue vir irii

 

5

Insu Insula laee pa parv rvae ae et ma magn gnae ae

6

Lati La tina na et Gr Grae aeca ca vo voca cabu bula la

 

Eser Es erci cizio zio

Comp Co mplet leta a queste queste frasi frasi insere inserendo ndovi vi le termina terminazion zionii manc mancan anti ti

2

3 4

•

5

Quintus ffiilius Iiili et Aemili Aemilia eesst m maater p paarv puell Iiilia eesst fi f ili Aemili

 

Quintus eett M Maarcus sunt ffiili Davus Medus-que serv Aemiliae.

est. _

Aemili sunt Iuli

 

et Ii Iiili Syra Delia-que sunt

_

Eser Es erciz cizio io

Completa leta le frasi frasi lati latin ne   mo modo do tale da espr esprim imer eree la re rela lazi zio one che che lega nell nella a fa fami mi-gli lia a di Giulio le le pers person onee di volta   volt volta a ramment rammentate ate

Aemilia - Marcus:

a Aemilia est b Mar Marcu cuss est est

2

Iulia - Iiilius:

a Iiilia eesst b Iii Iiili lius us est

3

•

Aemi Ae mili liaa - Qu Quin intu tuss et Mar arccus: a Ae Aem mil ilia ia est est

 

Quint

b Marc Marcus us et Qu Quin intu tuss sun untt

 

 

et Marc arc

 

.

Eser Es erci cizio zio 7

Comp Co mple leta ta quest questee frasi co colle lle parole parole appr approp opri riat atee prenden prendendol dolee dall dalla a co colo lonn nna a di sini sinist stra ra

remina filius Iiilia liberi mater pater puella puer quae

 

2 3 4 5 6

 

Marcus non vir sed Romanus est; Iulia Roma Ro mana na est. est. Iiilius eett M Meedus sunt; Ae Aemilia eett D Deelia sunt. Marcus Q Qu uintus Iiilia-que sunt tres Iiilii et Aemiliae. est mater Marci? Aemilia Marci est. Iulius Marci et Quinti est. Iulius quoque pater pat er est. est. Marcus Iiilii et A Aeemiliae est.

  r

•

ESERCIZI 5-7

CAPITOLO

• •• • •

 

•

Lect Le ctio io se secu cund nda: a: 25 6 61 1

Eser Es erciz cizio io 8 Ri Risp spon ondi di a qu ques este te do doma mand ndee

II

 

 

la lattino ino co con n un una a frase in inte tera ra

 

QUI sunt sunt se serv rvII Iu Iuli liI? I?

 

2 Cu Cuiu iuss filiI su sunt nt Ma Marc rcus us et QuI uInt ntus us??

Quot ot servI su sunt nt in fa fami mili liaa IuliI? 3 Qu Quae ae es estt anci ancill llaa Ae Aemi mili liae ae?? 4 Qu

 

5 Cuiu Cuiuss an anci cill llaa est est De Deli lia? a? 6 E s t ne c e n t u m p a r v us n u m e r us ?

_

Eser Es erciz cizio io 9 Sott So ttol olin inea ea i nominativi una volta e i genitivi du duee vo volt ltee Aemili Aemi liaa es estt ma mate terr Iulia uliae. e. FIliI Iul uliI iI sunt sunt Ma Marc rcus us et QuI uInt ntus us.. Iuli Iulius us es estt pat pater er pu puer eror orum um.. suntt fili liII Iu Iuli liI? I? QUI sun Ubi es estt Ro Roma ma?? Marc Ma rcus us QuI QuInt ntus us et Iu Iuli liaa sunt sunt IuliI uliI lIberI.

2 3 4 5 6

Esercizio lO Aggi Ag giun ungi gi le term termin inaz azio ioni ni gi gius uste te ai nume numerali rali car cardin dinali ali.. un un un cent

filius; du e x e r c i t iu m ; du familia; du fluviI; cceent

e x e m pl a ; t r virI; tr pu e l la e ; t r oppida; cceent

capit ula d o mi n I r e m in a e Ins u l a e

Esercizio   Comp Co mple leta ta que questefrasi stefrasi col colle le parole int interr erroga ogativ tivee ap appro propr pria iate te prende prendendole ndole da dall lla a col colononna di si sini nist stra ra sunt sunt filiI IuliI? Su Sunt nt Ma Marc rcus us et QuI uInt ntu us. est est ma mate terr Marc arcI? Ae Aemi mili liaa ma mate terr Ma Marc rcii est. est no non? n? Non es estt par parvum vum vo voca cabu bulu lum. m. litterae sunt in vocabul o sex? In vo voca cabu bulo lo sex sunt tress lit tre litter terae. ae. 5 est Roma? Rom omaa in Italia est. 6 R oma in Galli a est? N on in Gallia sed in Italia est Roma.

  2 3 4.

num quae qUI

quid quot ubi

ES E ER R CI CIZI 8 11 •

CAPITOLO II

 

• • • • • • • •  

 

Eserc Ese rcizi izio o 12 Cambia di numero ero da si sing ngol olar aree a plur plural alee o il cont contra rarrio le pa paro role le che che seguono, comcompr pres esee tutt tuttee qu quel elle le cont conten enut utee ne nell llee du duee fr fras asi. i.

 

2

numerus

5

puerorum

syllaba

6

quis?

•

fè fèmin minae ae du duee pos possib sibili ilità tà

3

exereitia

4

vir

8

p u e r Ro m an u s

_

F lu vi us e s t m a g n u s .

_

9 l O

7

C ~ i ~ ~ s u ~ p a ~ a

Eserci Ese rcizio zio 13 Comp Co mple leta ta le fra frasi si che che se segu guon ono o se seco cond ndo o qu ques esto to mo mode dell llo: o: Hilius est est pat pater er Qu Quin inti ti.. Q u i n ~ s est fili filius us Ilil Ililii ii..

•

 

Aemi lia domi na Syrae est. Syra

2

Il Ilil iliu iuss pat pater er Ii Iiil ilia iaee est. Iiil Iiilia ia

3

Mare Ma reus us fi fili lius us Ae Aemi milia liaee est. Ae Aemi milia lia

_

 

4. Iiilius dominus Medi et Davi est. Medus et Davus 5 Qu Quin intu tuss et Ma Mare reus us lIbe lIberi ri Iiil Iiiliii sun unt. t. Iiil Iiiliu iuss

•

 

Eserci Ese rcizio zio 14 Tras Trasfo form rma a le es espr press essio ioni ni seg seguen uenti ti sec secon ondo do qu quest estii mo mode dell lli: i: multi s e ~ i = mag magnus nus num numeru eruss s e ~ o r u m p a ~ u s numerus s e ~ r u m = pauei s e ~ i  

multa mul taee anei aneilla llaee

2

pa paue ueii viri viri

3

•

multa mul ta exe exemp mpla la 4. ma magn gnus us nu nume meru russ pu puer eror orum um 5 p a ~ u s

numerus nume rus lIbe lIberoru rorum m

6

In voe voeabu abulo lo ubi pau paueae eae litte littera raee sunt sunt.. = In voe voeab abulo ulo ubi

7

In Eur urop opaa ma magn gnus us nu nume meru russ flu fluvioru iorum m est. = In Europa

est. _

sunt. 8

•

In Ital Italia ia mu mult ltaa op oppi pida da sunt.

ESERCIZI 12-14

CAPITOLO

Il

•

Esercizio   Comp Co mple leta ta quest questee frasi colle colle parole parole appr approp opri riat ate, e, prende prendendo ndole le dall dalla a colo colonn nna a di sini sinistr stra. a.  

anci ancill llaa due due volt volte) e) centum ceterI CUIUS

Me d us liiliI es est. li l i il ius MedI eesst. IiiliI sunt. Nu me r us IiiliI 2 Me du s e t D a vus est et De De l i a sunt. Ae Ae mi l i a Syrae et e t De De l i a e 3. Syr a et  

 

• •• • • • • •

est. Aemil ia dom in a mul t aru m est. 4. Iiiliì sunt Mar cus, QuIntus e t Iiilia. liberi sun sunt in familia IiiliI? In fa fam milia IiiliI sunt tres 5 liberI. 6. liberI su sunt nt Marc Marcus us,, QuI uIn ntus tus Iii Iiilia lia-que? Sunt Sunt liberI liiliL   Sed est p a r v u m v o ca b u lu m. P r i m a litte ra vocabulI e s t s lit litter terae ae sunt E et D.

domina dominus liberi quot serv servus us tre tre volt volte) e)

 

•

Lectio tertia et grammatica: 62-121

Esercizio  6 Sc Scri rivi vi le paro parole le so sossta tan nti tivi vi e agget ggetti tivi vi)) che che trovi qu quii so sott tto o ne nell lla a case casell lla a giust iusta a. Atte Attenz nzio ione ne:: una una paro parola la de deve ve st star aree in du duee ca case sell llee diver iverse se,, un alt altrra ad addi diri ritt ttur ura a in

tre

librorum • titulus • neutrum • nova ovaru rum m • capitu itula • dominae nae • antIquI • anci cill llaa • opp ppid idor oru um

_ 

S i ng ol a r e

n M ~ c h i l ~ ~

~ : ; · t _

-Femminile   N e

C ~

I _

tro

l

P l ur a l e ~ a s c h i l e  

__ L

~

~ e m ~ i ~ i l e

Neutro

~ ~

 [ ~ ~ _ ~

Esercizio  7 Completa questefr estefras asii coll llee paro parole le appropriate, pren renden end dole dalla co colo lon nna di sinistra. Corn Co rnel eliu ius: s: EstEst-ne ne Medu Meduss se serv rvus us

 

genetIvus meus puella-que sex titulus tuus

s e r vus est. Dav us quoque servus meu s es t . vocabu bulo lo centum sunt litterae. In vo cab ul o et 2 In voca ) litt littera eraee su sunt nt.. 3. libri est   INGVA LATINA . 4. Iii Iiiliu lius es estt domi dominu nuss se serv rvor orum um.. Servorum es t p l i i r al i s. puerI RomanI sunt. Iiilia _ 5 M a r c u s Q u I n t u sRomana Roma na es est. t.

• •

E SE SE R RC C IZ IZ I 15-17 •

Capito Cap itolo lo II IIII

PV RIMPRO VS •

L e c t i 6 prIma: 1 21

Esercizio 1

Sottol Sot toline inea a gli accusativi.

?

 

CAPITOLO CAPI TOLO II

 

Iiil Iiiliu ius: s: Medus Medus

duo

•

Qui n ntt u um m • filiae • me • ia m • s c a e n a • fi l iu m • s e r v 6 r u m • s c a e n a m • li il i us • R6manam • filiamo Esercizio 2

•

Traduci in it itali alian ano o que queste ste fr fras asi. i.

  2. Quintus puls pulsat ato o 3. li liil ilia ia Aemi Aemilia liam m vo voca cat. t.  gatoto Quintu Aemilia ilia Quintum Quintum int nter erro roga Quintuss respo responde ndet. t. 4. Aem  

Fi Fili liaa Aemi Aemili liae ae la laet etaa est. Marcum

5

Q ui ui s m e vocat?

voca cat. t. Dominus te vo

Esercizio 3

Comp Co mple leta ta se   è qualcosa d ag aggi giun unge gere re ) i/ no nomi minat nativ ivo o sing singol olare are di que questi sti sosta sostant ntiivi e sc scri rivi vi p o i p er es este teso so le al altr tree form forme. e.

Singolare

 

~ ~ ~ t i o

Plurale

_ ~ c c u s a t i v ~ I e n i t ~ ~ ~   1 _ N _ o _ ~ l l n ~ ~ · l G I

• vocabul

::son_ 

serv=___ puell

i

I~~n    t

=

  ~

_ _ ~ _

~ ~ L

I

~

l···

.

 ~

~ ì

; n i t i v o

  _ _

 

 

 

_

 

Esercizio 4

Comp Co mple leta ta que questeforme steforme ver erba bali li,, po i traduci/e. puls

_

ve n

vi d

cant

rId

pl6r

_

voc vo c

 

•

ES E RC I Z I 1 4

 

CAPITOL CAP ITOLO O III III

 

Eser Es erci cizi zio o5 Comp Co mplet leta a que queste ste fra frasi si ins insere erendov ndovii le term termina inazion zionii ma manca ncant ntii

2 3 4

Marcus   i l i _pulsat.   i l i _plorat. Quintus M a r c _ videt. Quintus: Quid? Marcus p u e l l _ pulsat - et ridet Marcus Q u i n t _ pulsat. Aemiliam I i i l i _ voc vocat at:: Mamm Mammaa Mam Mamma ma Marcu Marcuss   pulsat Mater l i i l i _ venit. Aemilia l i i l i _ vo voca cat. t. Se Sed d I i i l i _ do dorm rmit it,, ne nequ quee ve veni nit. t.

•

5 6

Aemili Aemi lia: a: Puer i m p r o b est est Mar Marcus cus.. Ma Mater ter f i l i _ verberat. Numerus v o c a b u l est m a g n

Eser Es erci cizi zio o6 Sc Scri rivi vi le pa paro role le sott sottol olin inea eate te ne nell lla a colo colonn nna a giu giusta sta

2 3 4 5 6 7

8

Deliaa fi Deli fili liam am Ae Aemi mili liae ae vo voca cat. t. li liil iliu iuss est est do domi minu nuss serv servor orum um.. Davu Da vuss serv servus us li liil ilii ii est. st. Deli De liaa et Sy Syra ra sunt sunt an anci cill llae ae Aem Aemil ilia iae. e. Aem Ae mil iliia: Anci Ancill llaa me meaa no non n veni venit. t. Littera Lit teraee vocab vocabuli uli non sun suntt tres tres.. Spar Sp arta ta est est oppi oppidu dum m Gr Grae aecu cum. m. Marc Ma rcus us et Qu Quin intu tuss sunt sunt filii ITIlii Nominativo Singolare

•

Genitivo

 

Singolare

Plurale

Accusativo Plurale

Singolare

.  

 

e

Eser Es erci cizi zio o7 Comp Co mple leta ta qu quest estee frasi co colle lle par parole ole ap appr prop opri riat atee pr prend endend endole ole dall dalla a co colon lonna na di sini sinist stra ra cantat lam iratus persona plorat ridet scaena

 

2

3 4 5 6

In prima capituli tertii sunt tres Marcus, Mar cus, Qui Quintus ntus.. li liil ilia ia:: Uhi Uhii, i, uh uhii ii lii liili liaa Quintus A Aeemiliam : M Maamma Aemilia A e m i l ia p paarvam p pu ue l l a m . Aemi lia Marcus Mar cus:: Hahahae Marcus Marcus

 

: liilia,

 

est.

 

ES SE E RC RC IIZ Z I 5-7 •

CAPITOLO CAPI TOLO III

 

•  

•• • • • •

venit verberat videt vocat •

7 8

Aemilia ffiilium Qulntus laetus est et

 

Ma rc us n no on rrlldet. : L al l a

Lectio secunda: 22-48

Eser Es erciz cizio io

Caccia all'i Caccia all'intru ntruso. so. In og ogni ni nu num mero un una a par parol ola a  sa dall dallee altre re:: sc scop opri ri l in intr trus uso o e so sott ttol olin inea ealo lo..

r u

mot otiv ivo o o 

r u

altro diver-

ella la - laetus - mater: l intruso è laet laetus us,, perché è un agg Esempio: puer - puel aggett ettivo ivo men men-tre le al alttre tre pa paro role le so son n so sost stan anti tivvi. pulsat lsat - voca ocat - videt idet - int inter errrogat filium - nu nume meru rum m - puer ero orum rum - domi min num ancill illa - scae scaen na - op opp pida ida - litte ttera r l d e t - ve n i t - r e s p o n d e t - v i d e t parv parvam am - familia iam m - filiam - anc ancilla illam m lI lIb ber ero orum - se serv rvo oru rum m - filio iliorrum - pu puer erum um me - eum - iam - te dominus - filius - probus - servus v i de t - do r m i t - v e n i t - a ud i t

 

2 3

4 5

6 7

•

8

9

Eserci Ese rcizio zio

Ri Risp spon ondi di a qu ques este te do doma mand ndee

•

•

 

 

Curr Ma Cu Marc rcus us Ira ratu tuss est? st?

2

Marcum-n Marc um-nee ver verbera beratt Aemi Aemilia? lia?

3

Quem Qu em vo voca catt Qu Quln lntu tus? s?

4

Quis Qu is vo voca catt Iu Iuli lium um??

5

VenitVen it-ne ne Iuli Iulius? us?

6

Curr iam Cu iam non do dorm rmit it Iu Iuli lius us??

la lati tino no co con n un una a frase in inte tera ra..

E S E R C I Z I 8- 9

CAPITOL CAP ITOLO O III

 

Esercizio lO

D ognuna di qu ques este te pa paro role le o espressioni, sc scri rivi vi i l sinònimo   cioè la pa paro rola la di si sig gni niffi. cato cat o pres pressapp sappoco oco ugu ugual ale: e:   =  ) o i l contrario   mamma

interrogat

 

e t n on

probus

 

puls pu lsat at et pu puls lsat at

plorat

 

Esercizio  

Comp Co mple leta ta que questefrasi stefrasi co coii pro pronomi nomi pers personal onalii ap appr prop opri riat ati, i, pre prende ndendo ndoli li da dall lla a col colonn onna a di

• • • •• • •

sinistra. ea eam m (due (due volte olte)) eum me (du duee volte olte)) te (d (due ue volte olte))

l. Iiilia plorat, quia Marcus pulsat. 2. Iiilia Aemilia iam m vocat. Aemilia lia venit.Aemilia non Iiiliam, sed Qu I n t u m v viidet eett i nt e r roga t : Q u i s v o c at ? v o cat . 3 Qu I n t u s r e s p o n d e t : I i i l i a 4 Aemilia int interr errog ogat: at:   i irIiilia v o c at ? 5 Q u l n t u s re s p ond e t : vo c a t qu ia M a rc u s pul sat.

•

Esercizio  

Comp Co mple leta ta qu ques estefrasi tefrasi co coll llee paro parole le ap appr prop opri riat ate, e, pre prende ndendo ndole le da dall lla a colon colonna na di si sini nist stra ra.. audit ci ciir ir (due (due vo volt lte) e) dormit eam improbus interrogat neque pulsat

  3 4 5 6 7

q l

8

 

Iiilia plorat, et Ae milia ea m _ M a t e r v e n i t e t Q u I n tu m . Ii i l i a p l o r a t ? Qu I n t u s : IIiiilia p pllorat q qu uia M Maarcus eeaa m Aemi Ae mili lia: a: Ma Marc rcus us pu puel ella lam m pu pulsa lsat? t? QuIntus: Ma rc us p u l sa t c an t at . Aemilia Iiilium vocat. Iiilius eam non audit, ve ni t . Aemilia:   i ir pa te r non venit? Q Qu uIntus : N o n v e n i t q u i a QuIntus QuI ntus rI rIde det. t. Ae m i l i a p u e r u m _

 

respondet verberat •

Lectio tertia et grammatica: 49-118

Esercizio  3

Ognuna delle otto fr fras asii che seg seguono è   risposta a una delle domande che trovi più sotto. Collega a una a una le domande e le risposte. Iiil Iiiliu iuss Dav Davum um vo voca cat. t. Iiil Iiilia ia Aem Aemilia iliam m vo voca cat. t. Iiil Iiiliu ium m Aem Aemilia ilia vo voca cat. t. QuIn Qu Intu tuss Marcu Marcum m pulsato

a b c d

e f g h

Davuss et Me Davu Medu duss su sunt nt servI Ae Aemi mili liae ae.. Iiil Iiilia iaee pate paterr est Iiil Iiiliu ius. s. Iiil Iiiliu iuss est pat pater er QuInt uIntI. I. Davu Da vuss et Me Medu duss su sunt nt servI IiiliI.

CAPITO CAP ITOLO LO II IIII  

• • • •

 

Quii sunt Qu unt ser ervi vi Iiilii? 2

Quis Qu is es estt pate paterr Quin Quinti ti??

3

Quis Qu is Aemi Aemilia liam m voca vocat? t?

4

Quem Que m Ii Iiil iliu iuss voca vocat? t?

5

Cuius ser ervi vi sunt sunt Med edu us et Davus vus?

6

Quem Qu em Aemil Aemilia ia voca vocat? t?

7

Quis Qu is Marcum Marcum puls pulsat at??

8

Cuiu Cu iuss pater pater es estt Ii Iiil iliu iuss?

Eser Es erci cizi zio o

ESER ESERCI CIZI ZI 10-13 •

7

Sott So ttol olin inea ea le proposizioni  o frasi) relative quelle cioè che sono introdotte da una relativo ivo.. Poifai l ana form forma a del pronome relat analis lisii del del prono pronome me rela elativ tivo, spec specif ific ican ando do il genere di ess esso maschil chilee ofemmi ofemmini nile le)) e se si sia a nom nomin ina ati tivo vo o acc ccu usat sativo ivo, e ind indican icando do anch anchee il su suo o antecedente ossia il ter erm min inee la parola la)) a cui esso si riferisce; infi infin ne traduci tutto  n italiano. Esempi: Pue Puell llaa quae quae ca cant ntat at es estt Ii Iiiili liaa; quae fe quaee cant cantat at rife femm mm., ., nom. sogg sogget etto to della ella frase frase re rela lati tiva va qua riferi rito to a puella; La fa fanc nciu iull lla a che che can canta è Giulia. Marcus Marc us quem mater verbera verberatt plorat; plorat; quem masch. ch., acc. co comp mple leme ment nto o ogge oggett tto o de dell lla a re rela lati tiva va)), rife riferi rito to a Marcus; Marco, ch chee sua) ma madr dree pi picc cchi hia, a, pi pian ange ge..

•

 

 

 

Puer Pu er qui Ii Iiiili liam am puls pulsat at impr improb obus us est.

2

Marc Ma rcus us puel puella lam m quae quae cant cantat at puls pulsat at..

3

Iiili Iiilius us Marcum Marcum quem Aemilia verbera verberatt aud audit it..

 

4. Puel Puella la quam quam Marc Marcus us puls pulsat at es estt Iiilia.

5

 

• _

_

Aemili Aem iliaa Marcu Marcum m qui qui puer improb improbus us es estt ve verb rber erat at..

E S ER C I Z I O ~

CAPITOLO CAPI TOLO II IIII

 4

 

•

8

Eserc Ese rciz izio io

Comple Comp leta ta ques questefrasi tefrasi coll collee forme forme appr approp opri riat atee del del pronom pronomee rela relati tivo vo:: devi devi sceg scegli lier eree tra tra qUI quae quem e quam.

Mate terr Marcu Marcum m ver verber berat at rata est. est. 1 Ma Iulia ia Marcus pulsa pulsatt plor plorat. at. 2 Iul 3 Mater QU QUln lntu tum m rld rldet et non verb verberat erat.. 4 5 6 7 8 9

Marcus Marcus Aemil Ae milia ia Pu e l l a Nllus Nl lus Iu Iuli lius us se serv rvum um Cret Cr etaa

Iul Iulius ius aud audit it lra lratus tus est. est. lrata est est Marcum ver verber berat. at. Aemiliam vocat est Iulia. f1uvius magn magnus us est est est in Af Afri rica ca.. non hl hlcc est est vo voca cat. t. in Gr Graec aecia ia est est lns lnsula ula mag magna na es est. t.

 

lO Servus   l Fl l i u s 12 Ma Marc rcus us Eser Es erci cizi zio o

Iulius videt est Medus. Iulium vocat pr p robus est. Iu Iuli lius us audi auditt puer pr probu obuss non es est. t.

6

Completa le doma doman nde inserendoci le form formee appr prop oprriat atee de dell pro pronom nomee int interr erroga ogativ tivo: o: de devi vi sceg sceglie liere re tra tra quis?  due  due vo volt ltee , quid? qUI? quem? e cuius?

2 3

Marcum pu Marcum puls lsat at?? QUlntus Mar Marcum cum pu puls lsat at.. est est Cr Cret eta? a? Cr Cret etaa est est lns lnsula. ula. an anccil illa laee su sunt nt Sy Syra ra et Delia elia?? Sy Syra ra Delia elia-q -que ue su sunt nt an anci cill llae ae IuliL

4 5 6

sunt sunt Ma Marc rcus us et QUlntus? Ma Marc rcus us et QUlntus su sunt nt filil ilil IuliL Aemiliam Aemil iam vi vide det? t? QUlntus Ae Aemil miliam iam vi vide det. t. mater mat er ve verb rber erat at?? Mat Mater er fi fili lium um ve verb rber erat at..

 

ES ESER ERCI CIZI ZI 15-16 •

CAPITOLO CAPI TOLO II IIII  

• • • • • • •  

Capi Ca pito tolo lo IV

 

DOMI DO MINV NVS S ET SERVI •

Lectio prima: 1-43

Eser Es erci cizi zio o

che qualcos qualcosa a è di qu qual alcu cuno no:: scr scrivi, ivi, sott sotto o ognu ognuna na,, di chi. Esempio: Iulius: In sa sacc ccul ulo o meo meo su sunt nt ce cent ntum um nu numm mmI. I. meus d i m e   Giulio) e parole sottol sottoline ineate ate signif significa icano no

 

Aemi Ae milia lia sacc saccul ulum um hab abet et.. De Delia lia sacc saccul ulum um ei eiu us vide vidett et do domi mina nam m su suam am inte interr rrog ogat at:: Qu Quot ot

•

nummI sunt in sacc ccu ulo tuo, dom omin ina? a? Aem emil ilia ia pec ecu uniam iam suam numerato De Deli liaa pecu pecun niam iam eius

•

videt. Eserc Es ercizi izio o

Le parole parole so sott ttol olin inea eate te so sono no vocativi, o imperativi o indicativi. Sc Scri rivi vile le ne nell lla a co colo lonn nna a giusta.

Iuli liu us et Ae Aemi mili liaa et Med edu us adsunt. Davu Da vuss cet ceter eri-q i-que ue se serv rvII ab absu sunt nt.. Iulius: Ub Ubii est Dav avu us, Med ede? e? Da Davu vum m vo voca ca Medus Dav Medus Davum um vo voca cat: t: Da Dave ve Ve Ven nI Davu Da vuss ven venit et in inte terrrogat at:: Qu Quid id est, Me Mede de?? Iuli Iu lius us:: Ta Tace ce,, ser serve ve VOCATIVI

INDICATIVI

IMPERATIVI

•

Eser Es erciz cizio io 3

Scri Scrivi vi i nu nume mera rali li ca card rdin inal alii in lettere.

 

•

ES ERC I ZI

(IV)

et

(V)

sunt

(II)

et

(VIII)

sunt

(II)

et

(V)

sunt

(VI)

et

(IV)

sunt

(VI)

et

(II)

sunt

(VII)

et

(II)

sunt

  3

CAPITOL CAPI TOLO O IV

 

Eser Es erci cizi zio o 4

Comp Co mple leta ta questeforme questeforme d indicat indicativo ivo o d impera imperativ tivo o insere inserendo ndoci ci le termin terminazi azioni oni manmancanti.

Iuli Iulius us:: Qu Quis is sacc saccul ulum um me meum um h a b _ ? Medus: Davus eum hab Iuli Iulius us:: Davum v o c _ , Mede Medus: Davus me non aud Iulius: E um riirsus voc   Medus eum riirsus voc : D Daave, ven Domi Do minu nuss te vo vocc Davus: C u r dominus me voc , M e de ? Davus v e n _ et do domi minu num m i nt e rrog_:   Cur Cur Medus me v o c _ , domine? Iulius:   T a c _ , Dave, et a u d _ Se Serv rvus us pro probus bus t a c _ Med edus us:: Qu Quis is pecu pecuni niam am do domi mini ni h a b _ ? Iulius us:: Nu Num m Medus edus sacc saccul ulum um me meum um h a b _ , Dave?

• • • • • • • • •

Davus no Davus non n respo respond ndet et.. Iulius:   R e spond_, ser serve ve Ser Servus vus probus r e s p o n d _ . Eser Es erci cizio zio 5

Comp Co mple leta ta queste queste fras frasii inse insere rend ndov ovii le termin terminazi azioni oni manc mancan anti ti.. l. Iulius Dav

vocat: Dav   D a v _ ve veni nitt et d o m i n _ inte interr rrog ogat at:: Quid es est, t, d o m i n _ ? Iu Iullius: Ub Ubii est est M e d _ ? Cu Curr Medu duss non adest, s e r v _ ? Davu vus: s: Me Medu duss abes abestt qu quia ia pe pecu cuni niam am d o m i n _ habet.

2 3

4

•

Iulius: Qu Quid id?? Me Medu duss est est s e r v _ i m p r o b _ Iulius ancill vocat: Deli Delia domin non audit. Iulius e riirsus vocat. Aemilia a n c i l l _ vide vidett ea eamm-qu quee inte interr rrog ogat at:: Vo Voca catt-ne ne te d o m i n _ , a n c i l l _ ? Delia: Dominus m non vocat, d o m i n _

5

6 7 8

9 lO

Eser Es erci cizi zio o 6

Comple Comp leta ta quest questee frasi inse insere rendo ndovi vi le term termin inaz azio ioni ni o le paro parole le manc mancan anti ti ch chee le frasi frasi d ogni num numero ero abbi abbian ano o pres pressa sapp ppoc oco o  o stes stesso so signif significa icato. to.

 

In sacc saccul ulo o

Medi:

sacc ccul ulo o = In sa 3

sunt. mult mu ltii nu numm mmii sunt sunt.. magnus

Medi:

numm

est.

Syra ab abes est. t.  

Syra non

= Syra non

 

modo mo do ta tale le

Iu Iuli lius us in sa saccculo culo suo suo pe pecu cuni niam am h a b _ .   In sa sacc ccul ulo o I u l i _ p e c u n i _ est. = In ssa acculo IIu uli

2

n

est. _

CAPITOLO CAPI TOLO IV

ES ESER ERCI CIZI ZI 44-6 6 •

 

•

L e c t i o s e c u n da : 4 4 - 9 8

Eser Es erci cizio zio

i a ch chee co coniu niuga gazio zione ne appa apparte rteng ngon ono o quest questee vo voci ci verba verbali li indi indica cati tivi vi), ), po i traduci/e.

Esem Es empi pio: o: habe habet: t: II; 1  

v o c a t:

 

(egli)

ha

5. venit:

2. si siim imit it::

6

discedit:

3. d o n n it :

7. ponit:

4. vide videt: t:

8

tacet:

Eser Es erci cizi zio o

Trasforma

 n

imperativi gl  indic  indicati ativi vi dell es eserc ercizi izio o

 

1

2. 3. 4.

_

   

5

  8.  

6. 7

 

Eserc Ese rcizi izio o 9

Comple Comp leta ta ques questefrasi tefrasi coll collee forme forme appr approp opri riat atee del del pronom pronomee rela relati tivo vo:: devi devi sceg scegli lier eree tra  duee vo volt lte) e),, que quI, quae quae  du uem, m, qua quam, quod. 1

•

2. 3. 4. 5. 6.

Pe c ii n ia M e d u s h a b e t n o n i a m in s acc ul o IiiliI est. Ub Ub i es est se servus Iiilius vo vocat? I ii li u s M e d u m v o c a t ; s e d M e d u s , a be s t , n o n ve ni t . Iiilius n u m e r a t peciiniam, in m e n s a est. M e d u s b a cu lu m, i n m e n s a e s t, v i d e t . Ae m i l i a p ue l l a m, c a n t a t , n o n a u d it .

Esercizio  

Completa l sec eco onda fr fras asee d ogni ogni numero, inserendov ovii le terminazioni, o le parole, mancanti,  n mo modo do tale tale ch essa abbi abbia a pr pres essa sapp ppoc oco o lo stes stesso so sign signif ific icat ato o dell della a prima prima fras frase. e. 1

Davus Dav us niil niillu lum m verbum verbum re resp spon onde det. t.

 

Da v us

_

2. Iiilius: Ecce Ecce numm nummus us tuus uus, prob probee se serv rve. e. Iiilius: Vi Vide: n u m m u s t uus , 3. Sacc Saccul ulus us DavI va vacu cuus us est. Dav avus us in sacculo ulo suo  

•

n

ll

s e rve . pe c i i n i

_

L e c t i o g r a mm a t i c a : 9 9 - 1 2 2

Esercizio  

Scriv crivii i cont contra rari ri di ques questeform teformee verbali. siimit

•

ES E R CI Z I

 

venI

 

7 11

imperat

CAPITO CAP ITOLO LO IV

 

•

s e r iz io  

Comp Co mple leta ta quest questee fras frasi, i, inse insere rend ndovi ovi le termin terminazi azion onii manc mancan anti: ti: tieni tieni presente presente che l fr si a devono essere affer fferm mazio zioni indicativi , mentre le fras frasii b devon co con nten tener eree degli ordin inii  imperativi . Esempio: a Puella Puella canta cantat. t. b C a n t ~ puella a a

3 a

b

4 a b 5 a

b

Marcus Marc us ta tacc , Mare b Tac Aud_, pu_ Puer Pu er aud aud b Dav avus us sa sacc ccul ulum um in me mens nsaa p o n _ . Sacc Sa ccul ulum um in me mens nsaa p o n _ , D a v _ Med u s v e n et baculum dominI sum Ven , M e d _ , et bac bacul ulum um do domi minI nI s u m _ Ancilla dominum suum salut et disced Dominum tuum salut , a n c i l l _ , et d i s c e d _

ser izio  3

• • • • • •  

 

 

Sc Scri rivi vi le paro parole le so sott ttol olin inea eate te ne nell lla a colo colonn nna a gius giusta ta;; po i tra tradu duci ci le frasi frasi.. l.

Iu Iuli lius us fi fili lium um su suum um vo voca cat, t, nequ nequee QuInt uIntus us eum eum au audi ditt.

 

Iu Iuli lius us anci ancill llam am suam uam vocat ocat:: De Deli lia, a, venI venI

3

Anc nciill llaa eius ve ven nit et do domi minu num m suum suum interrogat: Cur do dom min inus us me vo voca cat? t?

4

Iu Iuli lius us:: Di Disc sced ede, e, an anci cill lla, a, Sy Syra ramm-qu quee voc vocaa

5

Deli De liaa di disc sced edit it et Sy Syra ram m vo voccat.

NOMINATIVI

CAPITOLO

ACCUSATIVI

INDICATIVI

IMPERATIVI

ES ESER ERCI CIZI ZI 12-13 •

IV

 

Capi Ca pito tolo lo V

3

VILL VI LLA A ET HORTV RTVS •

 

Lectio prima: 1 46

Eser Es erci cizi zio o

Scr criv ivii ques este te paro parole le nell lla a cas casella giusta Bad Bada ch chee ci son quattro paro parole le ch chee dev evo o no esser ess er mess messee ognu ognuna na   du duee casell casellee di dive vers rsee

hortis hort is opp ppid ido o anci ancill llae ae hor orto toss anci ancill llaa anci ancill llaa at atri rium um fene fenest stra raru rum m villi llis cub cubic icu ulo lorrum id nasu asum eo liliis ear earum osti tiaa rosas eiu iuss SINGOLARE Nominativo

PLURALE

peri perist styl ylii

ii -

Accusativo

•

Genitivo

 

·

Ablativo

Eserc Es erciz izio io

Mett Me ttii nel ca caso so ri rich chie iest sto o prima prima si sing ngol olar aree e p

 

•

plurale plura le questi sostantiv sostantivii

S i n g ol a r e

P l ur a l e

ostium

Nom

puer

Acc

villa

Gen

h or t u s

Ab  

n as u s

Nom

fenestra

Acc

baculum

Gen

filia

Ab  

ESERCIZI 1 2

CAPI CA PITO TOLO LO V

 

•

4•

Esercizio

Comple Com pleta ta queste queste frasi frasi insere inserendov ndovii le terminaz terminazioni ioni manca mancanti nti

li liil iliu iuss in m a g n _ v i l l _ hab habita itatt cum A e m i l i _ M a r c _ Q u i n t _ l i i l i _ et cum mult serv et an a ncill 2. Mar Marcus cus Quin Quintustus-que que f i l i _ A e m i l i _ sunto 3. liilia s o l _ in h o r t _ est. liil liilia ia si sine ne p u e r _ in h o r t _ est. liil liilia ia m u l t _ l i l i _ et mu l t ros in horto videt. do omin mu l t serv et m mu u lt ancill est: liilius m mu ul t serv et 4. liilius d mu l t ancill habet. Aemili iliaa cum l i i l i _ in m a g n _ c u b i c u l _ do dorm rmit it;; libe liberi ri in p a r v _ c u b i c u l _ dor 5. Aem miunt. 6. Iiilius M a r c _ Quint_ que f i l i _ s u _ et l i i l i _ f i l i _ s u _ amat. Eser Es erci cizi zio o4

Comp Co mple leta ta questeforme questeforme verb verbal alii inse insere rend ndov ovii le te term rmina inazio zioni ni manc mancan anti ti

Aemi Ae mili liaa tres tres libe libero ross hab hab

• • • • • •  

 

•

2. Pa Patter et mater ater et liberi in vill llaa ha hab bit liil iliu iuss et Ae Aemi mili liaa ii iina nam m fi fili liam am hab 3. li 4. Aemi Aemilia lia lii liilium lium a m _ Liber iberii eius ius qu quoq oque ue eum eum a m _ . liilius liberos saliit 5. Liberi liilium saliit 6. Par Parva va pue puella lla p l o r _ Pu Puer erii no non n p l o r _ sed r i d _ 7 Iiil Iiiliu iuss li libe bero ross suos suos v o c _ Libe Liberi ri eum eum no non n a u d _ neque v e n _ Eser Es erci cizi zio o 5

Comp Co mple leta ta questefras questefrasii inse insere rend ndoc ocii le forme appro appropr pria iate te del pronome pronome is ea

2 3

4 5

6 7 8

9

id

Iiilius servos vocat. liilium saliitant. liilius interrogat: Ubi est Medus? Ciir non adest? Ancillae dominam non vident. in cubiculo suo est. liilia cum Aemilia in horto est et ancillas vocat neque Aemiliam audiunt. In atrio impluvium est; in aqua est. Marcus et Quintus sunt pueri; pater est Iiilius. liilius pulchrum hortum habet; in sunt multae rosae multa-que lilia. Delia et Syra sunt ancillae; sacculi vacui sunt. Servi in cubiculis dormiunt. sunt parva.

est.

Eser Es erci cizi zio o 6

Comp Co mple leta ta ques queste te frasi co colle lle parole parole appr approp opri riat atee prende prendendo ndole le dall dalla a colonn colonna a di sini sinist stra ra

amat cubiculum foedus habitant hortus

l. Aemilia 2 3

Marcus Quintus liilia-que cum liilio in villa . li liiili lius us Ae Aemi mili liam am et lib ibeero ross su suo os Syra fèmina est: Syrae non est. Iiilius Aemilia et liberi non in villa habitant sseed cum ancillis et servis q qu ui in parvis dormiunt.

 

ES ESER ERCI CIZI ZI 33-6 6 •

CAPI CA PITO TOLO LO V

 

lilium nasus ostium pu1cher solus villa

•

•

4.

Iiilii iin nm maagn o que. 5 I n v i l l a s u n t d uo t a n t u m

est. In In h ho orto ssu unt ro rosae

 

s e d m u l t a c ubi c ula .

 

L e c t i o se cu n d a: 4 7 1 0 5

Eser Es erci cizi zio o7 Sost So stit itui uisc scii a qu ques esti ti sost sostan anti tivi vi altr altret etta tant ntee forme de dell pro pronom nomee is ea id. Esempio: Aemilia: ea filii

dominorum

f1uvius

b ac u l o

l i li a

atria

servos

servi

ancillas

dominis

•

lilium

peristYli

servum

ancillae

nasi

in vi vill llaa

atrii

aqua

b a c ul i s

ver bu m

Eserci Ese rcizio zio 8 Tra rassfor forma og ognu nuna na di qu ques este te voci voci d indi indica cati tivo vo te terz rza a per person sona a sin singo gola lare re ne nell llee form formee indi indica cate te qu quii so sott tto. o. Indic. III perso plur.

I m pe r a t i v o s i ng o l a r e

Impera Imp erativ tivo o plu plural ralee

  venit

2 carpit 3 amat 4. di disc sced edit it 5 ridet 6 cantat

7 agit 8 audit

•

ESE R C I ZI 7 8

CAPITO CAP ITOLO LO V

• • • •

 

•

•

Lect Le ctio io gramm grammat atic ica: a: 106106-15 156 6

 

•

Eserc Ese rcizi izio o 9

Cambia di numero queste voci verbali dal singolare al pl plur ural alee o indicane la coniu coniugazi gazione one co con n un num numer ero o roma romano no:: I II 111 IV). Sing./ Sin g./plu plur. r. o plur./ plur./sin sing. g. Coni Coniug ugo o  

rIdet

ponit 3. ve veni nitt 4. vo voca cate te 5 tacent 2

 

contrario),. p

Sing Sing./ ./pl plur ur.. o plur plur./ ./si sing. ng. Co Coni niug ugo o 6

dormiunt

7. agit agit 8. disced discedee 9 vide lO

delectat

Esercizio  

Il nomi nomina nati tivo vo,, l accus accusati ativo, vo,   ge geni niti tivo vo,, l ablativo ablativo s chiamano casi. Sc Scri rivi vi ne nell lla a ta tabe bell lla a qui qui so sott tto o il caso, il nu nume mero ro sing. o plur.) e il genere genere masc masch. h.,, lemm. o neutro) delle pa rol e sottolineate. Aemi Ae mili lia, a, qu quae ae ia iam m ri riir irsu suss sola sola es estt in pe peri rist styl ylo, o, anci ancill llas as voca vocat: t:  Deliaet Syra Syra Venlte Venlte Delia et Syra Syra ex atr triio veni veniun unt. t.Ae Aemi mili liaa eas inter errrogat gat: Sunt Sunt-n -nee lIberI in at atri rio? o? Deli Deliaa respo espond ndet et::

•

atrio rio sunt. sunt. Aemilia: Aemilia:  Quidagu agunt nt Marcus Marcus et QUIn QUInttus? us?  I nat Delia: Deli a: Puer PuerII aq aquam uam sumun sumuntt ex impl impluv uvio. io.... Syra: ... et ro rossas tuas uas in aqua aqua ponu ponunt nt.. Aemilia:  R os sunt nt meae meae.. Iul ulia iaee ros osas as in aqua aqua ponu ponunt nt.. os ae ae n o on nsu Syra:  C u rIi Iiil iliia, puella puella pr prob oba, a, plorat plorat?? Aemi Ae mili lia: a: Iulia Iulia pl plor orat at qu quia ia pu puer ertt impr improb obII sunt sunt.. Aemili Aem iliaa Ir Irat ataa ex peri perist stylo ylo di disc sced edit it.. C

SO

NUMERO

GENERE

quae sola peristylo ancillas atrio eas llberI Delia quid puerI impluvio rosas aqua meae

liiliae puella improbI Irata ES ESER ERCI CIZI ZI 9-10 9-10 •

CAPI CA PITO TOLO LO V  

Capito Cap itolo lo VI

VIA LATIN ATINA A •

Lectio prima: 1-45

Eser Es erci cizi zio o

Completa leta que uest stee fr fras asii coll collee preposizioni ap appr prop opri riat atee pre prende ndendo ndole le da dall lla a co colo lonn nna a di sinistra

•

a / ab ad ante apud

 

2

3

Clfcum cum cum tre tre vo volt ltee

4

In

5

inter per post prope

6 7 8

Dominus se r v i s Sy ru s e t L e a n d e r n no on ambulant. Ursus et Davus lecHcam

v ia est. lecHcam, sed d om i n o

e am v i l l am

vehunt. V ia Flaminia est Ro m a m et A Arriminum. V i l l a Iu lii T u s c u l u m, s e d pr o c ul Romaa est. Rom Fllii non I u l i u m s unt ;   llberis, sed quat qu attu tuor or se serv rvis is in via via est st.. Romam Rom am es estt mu muru russ anHquus. porta po rtam m Ca Capen penam am Rom Romam am intr intrat at.. Medus

Slne

Eser Es erci cizi zio o

Comple Comp leta ta qu quest estee frasi in inse sere rend ndov ovii le forme ap appr prop opri riat atee del pro pronom nomee re rela lati tivo vo  qu  quii qu quae ae quod .

 

ad villam suam it Iulius est. cum Iulio ad vlllam eunt sunt Syrus, Leander, Davus et Ursus. 2 Syru Sy russ et Le Lean ande derr po port rtan antt ma magn gnii su sun nt. 3 Sacc 4. Vir servi ad vll l am vehunt est Ii1lìus. improbus est, baculo verberat. 5 D o m i n u s se r v u m , dominus sumit timet. 6 Se r vus ma l us b a c u l u m Iulius in via videt est ancilla ComeliL 7 Femina servi por tant pul chr a est. 8 Lec t l c a  

•

Vir Se r vi

Eser Es erciz cizio io 3

comple plemen menti ti di lu luog ogo, o, e sp Sottolinea in queste fra frasi si i com speci ecific fican anee   tipo Esempi: Vi Vill llaa Iuli Iuliii prop propee Tu Tusc scul ulum um es est: t: co comp mplem lement ento o di stato stato in luogo; cum rosi siss ex horto rto venit it:: co Ii ia cum comp mpII d dii moto   lu luog ogo; o; ecc In Infi fine ne trad traduc ucii le fr fras asii Iu Iuli liu us cum cum serv servis is ab op oppi pido do Tu Tusc scul ulo o venit. 2

•

Serv Se rvii do domi minu num m suum suum ad vill villam am ve vehu hun nt.

E SE RC IZI 1-3

 

3 Ae Aemi mili liaa in hor ortto est.

CAPITOLO

VI

• • •  

4 Mu Mult ltII virI ex op oppi pido do veni veniun unt. t. 5 Ci Circ rcum um Ro Roma mam m ma magn gnus us mu muru russ est.

6 Ge Genu nuaa pro rope pe Ro Roma mam m no non n est.

ArIm Imin inu um qu quo oqu quee proc procul ul a Ro Rom ma est. 7 Ar 8 Me Medu duss per osti ostium um in intr trat at..

9 In lect lectIc IcIs Is do domi minI nI su sunt nt no non n serv servI. I.

•

Lectio secunda: 46 95

Eserc Ese rcizi izio o

Sott So ttol olin inea ea un una a vol olta ta le fo forme rme ve verb rbal alii attive e due volte quelle passive.   Serv ServII do domi mina nam m q qua uaee in ho hort rto o am ambu bula latt ssal alut utan antt et ab ea sa salu luta tant ntur ur.. 2 Iuli Iuliaa ro rosa sass car carpit it.. Rosa Rosaee a puerI rIss in aqua aqua ponuntu tur. r.

•

3 Iulius lectIca ab oppido ad vIllam port rtaatur: dominus in vi viaa non ambulat. ServI aut uteem ambulant in via: ab iIs Iuli Iulius us veh vehitu itur. r. 4 Femi Feminae nae pu pulch lchrIs rIs ve verb rbIs Is de delec lectan tantu tur. r. 5 Se Serv rvII malI alI do domi minu num m ti time ment nt.. A Me Medo do do domi minu nuss ti time metu tur. r. 6 Comelius quI equo equo Tu Tuscu sculu lum m vehi vehitu turr Ro Roma ma ve veni nit. t. Eser Es erci cizi zio o

Comple Comp leta ta que queste ste frasi frasi ins insere erendo ndovi vi le ter termi minaz nazion ionii ver verbal balii ap appro propr pria iate te att attive ive o passive se seccon ondo do i casi

2 3 4 5 6

DominI in via non a m b u l _ sed a servIs v e h _ Pater et mater IIberos suos am et ab iIs am Davus a Medo a c c u s _ neque is Medum a c c u s _ PuerI Pue rI Iuli Iulium um q quI uI d o r m _ v o c _ neque ab eo a u d _ Aem Ae milia ilia ros rosas in aqu aqua p o n _ nam iIs d e l e c t _ Iuli Iulius us no non n eq equo uo se sed d le lect ctIc Icaa v e h _ : serv servII eu eum m port_

•

7 Iuli Iulius us nu numm mmos os rurs rursus us n u m e r _ et in saccu cculo p o n _ Eserc Ese rcizi izio o 6

Sotto Sot tolin linea ea gli ablativi; p

traduc tra ducii le frasi frasi

Iuli Iulius us se serv rvos os an ancil cillas las qu quee vo voca catt neq neque ue ab iIs audItur. 2 Lo Long ngaa via via servI fessI sunt.

 

ESERCIZI 4 6 •

CAPITOLaVI

 

•

3

Feminae Femi nae pul pulchr chrIs Is rosi rosiss II1i I1iis-qu s-quee del delec ectan tantur tur..

4

Lydi Ly diaa verb verbis is Me Medi di dele delect ctat atur ur nam nam ab eo amatu maturr.

5

Serv rvos os ma malo loss do domi minu nuss ba bacu culo lo verb verbeerat; rat; itaq itaque ue bacu baculu lum m ab iis timetur.

6

Dominus Dom inus lect lectica ica ve vehi hitu tur. r.

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mplet leta a queste queste frasi frasi insere inserendo ndovi vi le termina terminazio zioni ni mancan mancanti; ti; p

Medus Tuscul

R o ma m

it

2

Come Co meli lius us in e q u _ est.

3

Lydia Lyd ia ami amica ca Med Medii

4

Come Co meli lius us no non n T u s c u l _ , sed   o m _ venit.

5

Lectica cum domino a serv

6

Romani

v

Is e q u _

vehitur.

o m _ habitat.

vehitur.

Capuam uam eu eunt nt.. p p i _ Cap

traduci/e

 

7 8

Feminae r o s _ II1i_-que delectantur. Medus laetus cantat:

Non via longa est R o m _ , ubi ami c

habitat me

p u 1 ch r _

•

Lectio grammatica: 96-139

Eser Es erci cizio zio

Trasform forma a ques questefrasi tefrasi da atti attive ve   pas passiv sivee o i/ cont contra rari rio o Esempi: An Ancil cilla la dom domina inam m salu saluta tat. t. > Dom Domina ina ab anc ancill illaa sa salu luta tatu tur. r. Servi a domino vocantur.   Dom Dominu inuss ser servos vos vo voca cat. t.

• a

b

•

Serv Se rvii dom domin inum um lect lectic icaa vehu vehunt nt.. Iuli Iuliaa pu puer eros os no non n aud udiit. Domi Do minu nuss se serv rvo os ma malo loss no non n time mett. Ii Iiil iliu iuss a li libe beri riss sali saliit itat atur ur.. Davus Dav us ser servus vus prob probus us a Med Medo o acci acciis isat atur ur.. Rosa saee a pu pueeri riss in aqu quaa po ponu nunt ntur ur..

ESERCIZI 7-8

CAPITOLO CAPI TOLO VI

 

 

Domina anc nciilHi lHis vocat vocat Serv Se rvii pr prob obii domi dominu num m non ti tim ment Pecu Pe cuni niaa {ulii a Medo Medo sumit umitur ur Domi Do minu nuss a se serv rvis is ve vehi hitu turr Serv Se rvii magn magnos os sa sacc ccos os umer umeris is port portan antt Iulia ia quam Marcus Marcus pulsat pulsat plorat plorat > Iu Iuli liaa quae quae a Marco Marco puls pulsat atur ur plorat plorat sempio Iul

d

Iuli Iulius us qui qui ab Aemilia Aemilia amat amatur ur lae laetu tuss es estt Sacc Sa ccii quo quos Syru Syruss et Lean Leande derr port portan antt magn magnii sunt

•

Bac acul ulum um quo quod Iuliu iuss sumit umit in mens mensaa est Servus quem quem Come Comeli lius us in vi viaa vid ideet est Medus Serv Se rvus us prob probus us qui qui a se serv rvo o malo malo ac accu cusa satu turr non non resp respon onde dett

•

ES ER ERC IIZ ZI O 8 •

CAPITO CAP ITOLO LO VI  

Capito Cap itolo lo VII

P VE L LA ET ROSA ROSA •

•

L ec t i o pr i ma:

  29

Eser Es erci cizi zio o

Sottol Sott oliinea nea una volta i co comp mpllem emeenti nti di stato in luogo uogo  quelli cioè cioè ch chee risp rispon ondo dono no alla lla domanda ubi?) e due volte i co com mplem plemen enti ti di moto moto a luogo ogo  domanda: quo?). Iiilia in cubi cubicu culo lo est; Sy Syra ra in cubi cubicu culu lum m ei eius us intrat. 2 Pu Puel ella la se in spec specul ulo o vide vidett; in oculIs ei eius us su sunt nt la lacr crim imae ae.. via est est cu cum m servis suis. Qu Quid id ines estt in sacc1s eo eoru rum m? 3 Iiilius i n via 4. ServI sa sacc ccos os in vill villam am po port rtan ant. t. 5. Aemi Aemili liaa in hor horto est; ia iam m filii eius in hort hortum um veniunt.  

Eserc Es erciz izio io

Cambi ambia a il num umer ero o di ques queste te voci oci ve verb rbal alii da singo ingola lare re a plur plural alee o il contrario . c1audit es terge eunt

• •

L e c t i o s e c un d a : 3 0 - 6 0

tene vehe aperit lacrima

vertit c1aude exspectantur aperIte

Eserc Es ercizi izio o 3

Sc Scri rivi vi so sott tto o le pa paro role le so sott ttol olin inea eate te le person personee a cui cui si rife riferi risscono cono.. Esempi: Aem Aemil ilia ia Syram Syram vide vidett ea eamm-qu quee vo voca cat. t. Sira 1

Aemi Ae mili liaa virum virum suu suum m ex exsp spec ecta tat. t.

2. Iiilius se ad Ae Aemi mili liam am ve vert rtit it eI-que que ro rosa sam m dat. 3. Ma Marc rcus us pe perr os osti tium um in vHlam intrat. Post Post eum eum ve veni niun untt duo duo servI. Davu Davuss post post eos eos os osti tium um c1audit. Marc Marcus us ad eos eos it iIs-qu quee mala mala dat.

•

4. Iiilia se in specu pecullo vide vidett et lacrimat. Iiilia: Nasu Nasuss meus meus pu pulc lche herr non non es estt 5

Syra, gu guae ae intrat, ea eam m vid ideet et lac acrrimas eius terget. Syra yra nasu nasum m suum, q

fo foed edus us est, est,

non no n videt. Ia Iam m specu peculu lum m siimit et se videt. La Laet etaa non non est.

•

E SE R C I Z I

CAPITO CAP ITOLO LO VII VII

1 3

 

 

32

•

• • •

Lectio tertia: 61-104

Eser Es erci cizi zio o4 Sott So ttol olin ineea una vol volta i dativi e due due volt voltee gli gli ablativi.

 

•

 

••

 

 

2 3 4 5 6 7 8

9 lO

Leandr Lean dro o qu quoq oque ue ma malu lum m da, pa pate terr Iii iilliu iuss pu puer eris is pu pulc lchr hraa pi pira ra dat. Serv Se rvii du duos os sacc saccos os um umer eris is po port rtan ant. t. In atri atrio o ni niil illa la anci ancill llaa est. Domi Do minu nuss serv servo o prob probo o ii iinu num m nu numm mmum um dat. Ii Iiil iliu iuss ne nequ quee anci ancill llis is ne neque que Iiil Iiilia iaee pe peci ciin inia iam m da dat. t. Davu Da vuss a Medo Medo acciis ciisaatu tur. r. Danu Da nuvi vius us mu mult ltis is op oppi pidi diss aqua aquam m dal. Serv Se rvii cum cum do domi mino no Tii iisc scul ulo o ve veni niun unt. t. Ti Tibe beri riss Roma Romaee aqua aquam m dal.

I l Iiilius Da Davu vum m ad se vo voca catt ei-q ei-que ue iin inu um nu numm mmum um dat.

 2  3  4

 5

Num Ii Num Iiil iliius Me Medo do pe peci ciin inia iam m da dat? t? Il lius tant tantum um se serv rvis is pr prob obis is peci peciin inia iam m dat. Iiilia Ae Aemi mili liae ae quin quinqu quee rosa rosass dal. Qu Quid id Ae Aemi mili liaa ei dat dat? Ei oscu osculu lum m dat. Puel Pu ella la,, cui cui Ae Aemi mili liaa os oscu culu lum m dat, laet laetaa est. st. Anci An cill llis is qu quoq oque ue pi pira ra ma mala la-q -que ue Iiil Iiiliu iuss dat.

Eser Es erci cizi zio o5 Comple Com pleta ta questefras questefrasii insere inserendo ndovi vi le termin terminaz azion ionii o le parole parole mancant mancanti: i: come vedr vedrai ai si tratta sempr empree di forme forme di dativo. l Dominus   a v _ s e r v _ s u _

malum mal um da dat. t.

 

2

Non No n solu solum m l i b e r _ sed sed etia etiam m a n c i l l _ et s e r v _ suis mala et pira pira domin ominu us dat.

3 4

Tiberis R o m _ aqu quam am dat; Rh Rheenu nuss et Da Danu nuvi vius us m u l t _ o p p i d _ aqua aquam m da dant nt.. Aemilia Deliam, ancillam suam, vocat et rosas dat. Domini ancillas servos-que vocant et mala dant.

5

Eser Es erci cizi zio o6 Comp Co mple leta ta queste queste frasi co coll llee te term rmin inaz azio ioni ni o le paro parole le app appro ropr pria iate te.. Quand è aggiun aggiunto to tra pare parent ntes esii un pron prono ome ne devi devi ins inserire ire la form forma a ch   ri rich chie iest sta a dal dal sens senso o dell della a fr fras ase. e.  

2 3 4 5

Marcus Marc us est est fi fili lius us Il li . Ii Iiilius (is) malum d daal. Iiilia ad Iiili currit. Iiilia: (hic) rosa est t u _ pater Nonne p u l c h _ est?? Pat est Pater er re resp spon onde det: t: Ta Tam m p u l c h _ qu quam am nasu nasuss tuus tuus Serv Se rvus us in vIlI intral. (hic) baculum, (qui) in mensa est, a servIs m a l _ non a m a _ i m p r o b _ b a c u l _ verberal. nam na m do domi minu nuss serv serv liilia vertil. Syra llaacrimas (is) vi v idel.

ESER ESERCI CIZI ZI 4-6 4-6 •

CAPITO CAP ITOLO LO VI VIII

 

Eser Es erciz cizio io

Completa, in ogni nu nume mero ro,, la se seco cond nda a part parte, e, in inse sere rend ndovi ovi le paro parole le ch chee manc mancan ano. o.  

2. 3. 4. 5. 6. 7.

•

•

Iulius ad v I l l a m a dve nit . ServI e i u s q u o q u e

_

Tac e, s e r v e i m p r o b e , et p a r e

, servI im pro bI, e t pira I u l i a f e n e s t r a m a p e r i t . S er v I q u o q u e f e n e s t r a s _ M aarr ccu u s c u r r i t i n h o r t u m . I am am et Q u In t u s e t M a r c u s i n h o r t u m Ancil Ancilla la se ve vert rtit it et exi xit. t. Anci Ancill llae ae Serv Servus us bonu bonus, s, quem quem Iu Iuli lius us non non accu accusa sat, t, la laet etus us exit. Se Serv rvII bonI bonI,,

inest est in sacc sacco, o, pater? pater? Pate Pater: r:  I ns a c c o  Quidin

 

_

 

L e c t i o g r a m m a t i c a : 105-121

Eser Es erciz cizio io

Traduci ques queste te frasi frasi a ; po i  b

i

caso,

 

nume nu mero ro e

 

gene genere re dell dellee paro parole le sott sottol olii-

neate.  

Aemi Ae mili lia, a, cui cui Iu Iuli lius us os oscu culu lum m dat, laet laetaa est. a

b. cui:  

; l aet a:

_

2. Iuli Iulius us ser ervI vIss impr improb obIs Is pe pecun cunia iam m no non n da dat, t, se d eo eoss baculo baculo verb verber erat at.. a. b. servIs: ; b a c ul o : 3. Come Comeli lius us vi viaa   ppiapu1c pu1chr hro o equo ve vehi hitu tur. r.

 

 

_

a

b. v i a Ap p ia :

; e quo :

_

4. Lyd Lydia ia,, quae quae Romae ha habi bita tat, t, ab amIc amIco o suo suo salu saluta tatu turr. a. b. Romae ( ): ; amICO: 5. Sacc Sacculu uluss quem Iuli Iulius us ha habe bett pl plen enus us es estt nu numm mmor orum. um. a.

 

b. qu em :

•

  _

; nummorum:

_

6. Comelius equo Roma Tusculum vehitu vehitur. r. a

b. R o m a : ; Tu sculu m: 7. Ancillae Ancillae cu m Iu Iuli lia, a, pu puel ella la pr prob oba, a, in vI vIll llam am intr intran ant. t. a. b. Iulia: ; puell a:

 

 

8

•

Syra Sy ra la laeeta in cubi cubicu culu lum m intrat, se sed d Ir a t a exi t. a. b. c u b i c u l u m : ; Irata:

 

_

 

ESERC IZI 7-8

CAPITOLO CAPI TOLO VII VII

• • • • • • • •

 

Capit Ca pitolo olo VI VIII II

TABE TA BERN RNA A ROMA ROMANA NA •

Lectio prima: 1-35

Eser Es erci cizio zio

Complet Comp leta a queste fr si col colle le parole appr approp opri riat atee prende prendendole ndole da dall lla a colonn colonna a di sini sinist stra ra

anulus collum digitus gemma linea omamentum pecuniosus

Qu i o om mamenta v veendit est. A l bi n i s unt p u l c h r a o m a m e n t a . 2 In 3 c u m m a rg a r it i s L y d i a e o m a t s ed a m i c a M e d i nullu nu llum m anulu anulum m ha habe bet. t. 4. Iam L y d i a e p u l c h r o a nu l o o m a t u r . qu ui est Aemiliae mu lt a o m a m e n t a emit. 5 Iulius q ho oc a n u l o e s t pul c hr a . 6 In h

tabema tabemarius

7

1

c u m g e m m a e st Lydiae Lyd iae oma omat. t.

p u l c hr um q u o d d i g i t um

Eserc Es erciz izio io

Risp Rispon ondi di a ques queste te doma domand ndee 1

2 3 4 5

 

lati latino no ccon on una fr s intera

Qui ta Qui tabe bema mariu riuss es estt Al Albi binu nus? s? Quod Qu od om omam amen entu tum m coll collum um Ly Lydi diae ae om omat at?? Quae Qu ae oma omamen menta ta Ae Aemi milia lia ha habe bet? t? Quii viri Qu iri om omam amen enta ta em emun unt? t? Q u a e f èm i n a e m u l t a o m a m e n t a a c c i p i u n t ?

_

Eser Es erci cizi zio o 3

Compl Co mplet eta a questefras questefrasii co coll llee vo voci ci ver verbal balii appr approp opri riat atee pren prendendol dendolee dall dalla a col colonn onna a di sini sinist stra ra

abit abeunt accipit accipiunt aspicit aspiciunt consistit consistunt emit emunt

1

A lb i nu s o m a m e n t a

2

Q u i p e c u n i o s i s unt o m a m e n t a m u l t a ; q ui n u l l a m p e c u n i a m h ab et o m a m e n t a n o n _ M u l t a e f è m i n a e a nt e t a b e m a m A l b i n i et o m a m e n t a elUS ; Ly L ydia q qu u oq ue hic et o om ma me n ta A Allbini

3

om t om nt

alii t ab em ar i i rosas lilia-que

 

vendit vendunt 4. Qu Quii nu null llam am aut pa parv rvam am pe pecu cuni niam am ha hab bent ent no non n intra trant se sed d rur5

su s .L ydi a cu m an a nulo a ta t abem a A e m i l i a a v i r o s uo l i n e a m m a r g a r i t a r u m . L i n e a co l l u m ei u s . Multae fèminae a viris suis 6 m a m e n t a . Om Omam amen enta ta coll collaa earu earum m

 

 

ESERCIZI

CAPITOLO CAPIT OLO VI VIII II

1 3

•

 

•

 

•

•

• • •

Eserc Ese rcizi izio o

•

 

 

 

•  

• • • • • •  

 

Lectio secunda: 36-82

Compl omplet eta a ques queste te fr fra asi si,, in inse sere rend ndov ovii la par partic ticella ella inte interr rrog ogat ativ iva a ap appr prop opri riat ata: a: num o nonne, secondo   senso.

liilius: Ubi est liilia, filia mea? in vIlla est? 2. liilia: nasu nasuss tu tuus us foedus est st,, Syra Syra?? 3. Britannia f uvius est? est Insula? 4. liil liiliu iuss Aem Aemili iliam am lI lIbe bero ross-qu quee am amat at?? 5. Ly Lyd dia: ia: pu1cher est est anul anulus us meus? meus?  

Eser Es erci cizi zio o 5

Comp Co mple leta ta quest questee fr fras asi, i, in inse sere rend ndov ovii le termi termina nazio zioni ni ve verb rbal alii manc mancan anti ti..  

am_: Albinus c lla

A s pi p i c_ c _ haec haec orn ornam ament enta, a, remina reminaee

2. Fem Femina inaee qu quae ae in via a m b u l _ c o n s i s t _ et or orna name ment ntaa ei eius us a s p i c _ . Paucae i n t r _

•

et or orna name ment ntaa em 3. Lydia cum Medo ad ta tabe bern rnaam adit. Lydi ydia Me Medu duss-q que in tabernam i n t r _ . 4. Medus: Ostend anulum, AlbIne. 5. Al AlbI bInu nuss mu mult ltos os an anul ulos os ge gemm mmat atos os s i i m _ . 6. Albinus Medo et Lydiae anulos suos o s t e n d _ . Albinus: No Nonn nnee probi sunt anull ? melo 7. Me Medu dus: s: Quot numm nummIs Is c o n s t _ hl an anul ulI? I? C onve n_-ne ad digi digitu tum m amIcae me meae ae?? 8 Lydia:   E m _ hu hunc nc an anul ulum um,, Me Mede de Ly Lydi diaa ia iam m ocul oculos os la lacr crim imar arum um plen plenos os h a b _ . 9. Medus sacculum suum siim et tabernario multos sestertios d lO Medus:   A c c i p _ hunc anul ulu um ab amIco tuo, qUI te a m _ Lydi Ly diaa la laeeta ei os oscu culu lum m d_o 12. Ly Lyd dia et Medus ex taberna rna e x _ et ad al aliu ium m ta tabe bern rnar ariu ium, m, qUI mala et pira v e n d _

5

ad Eser Es erci cizi zio o 6

Metti le voci verbali delle colon lonne B in una form forma a corr corris ispo pon nde dent ntee a quella ella delle elle voci verba ver bali li delle delle colon colonne ne A Esem Es empi pio: o: A: ponunt  i  in ndie., ie., III perso plur. ; B rident. A videte

•

•

B accip_

A veni

B aspic_

amant

em

c an t at

terg_

rIde

consist

a mb u la n t

curr

audIte

tim

veniunt

tim

dormI

d

a s p ic iu n t

vend

aperiunt

claud

tenent

acclp_

E S E R CI Z I 4 - 6

CAPITOLO CAPITO LO VI VIII II

 

Eserc Es erciz izio io 7

Comp Co mple leta ta que questefra stefrasi si,, in inse sere rend ndov ovii le term termin inaz azio ioni ni ma manc ncan anti ti..  

2

3 4 5 6 7 8 9

Anulll ge Anul gemm mmat atii su sunt nt o m a m e n t _ p u l c h r _ Feminae o m a m e n t _ p u l c h r _ delectantur.

• • • • •   •   • • •

Lydia, quae a   e d _ am amat atur ur,, ad t a b e m _ A l b i n i cum a m i c _ adit. Medus a m i c _ s u _ anulu anulum m gemmat gemmatum um m a g n _ p r e t i _ emit. Medus et Lydia a t a b e m _ abeunt. Femi Fe mina naee a v i r _ s u _ mul multa ta omamenta omamenta accip accipiu iunt nt.. Lydi Ly dia, a, quae quae  o m _ habitat, a m i c _ s u _ v i monstrat. Cuius est haec ta tabe bema ma?? Est A l b i n _ t a b e m a r i _ R o m a n _ Femi Fe mina na quae quae omame omamenta nta ac acci cipi pitt l a e t _ m u l t _ o s c u l _ dat v i r _ s u _ o

Eser Es erciz cizio io 8

Comple Comp leta ta qu ques estefrasi tefrasi co colle lle parole parole appr approp opri riat ate, e, prende prendendo ndole le da dall lla a co colon lonna na di sini sinist stra ra.. Aggiu Ag giung ngii an anch chee le term termin inaz azio ioni ni manc mancan anti ti de dell llee  orm di hic e di alius.

clamat convenit ostendit quam tantus

 

2 3 4 5

•

Albinus : Or Or-na-men-ta EE -mi-te omamenta Lydi Ly dia: a: Consiste, Consiste, Mede Mede Aspice Aspice   tabemam,   anulum Lydia: O, O, pulchra su sunt   omamenta,   margarita taee et gemm gemmae ae,,   anull Albi Al binu nuss Lydi Lydiae ae Medo-q Medo-que ue a l i _ omamenta _ Medus:  O stende a l i _ omamen omamentum, tum, Albin Albinee gemma gemma ad ta t am pa p arvum an a nulum no n on

Lectio tertia et grammatica: 83-223

Eserci Ese rcizio zio 9

ogni numero, una paro parola la   p r un mot ivo o p r un altro, diverCaccia all'in Caccia all'intru truso. so. In ogni sa dall dallee altre: scop scopri ri l intrus intruso o e sot otto toli line neal alo. o.

•

libris - satis - malls - quibus veni - abi - illi - dormi ancilla - hac - illa - pira audiunt - aperi eriunt - ponu onunt - dorm ormiu iun nt ancilla - illa - puella - lectica ride - accipe - vide - pare agit - sumit - abit - ostendit

 

2 3 4 5 6 7

Esercizio  

Cambia Camb ia il nu nume mero ro dell dellee parole parole dell dell eser eserci cizi zio o   (da sing singol olar aree in plur plural ale, e, o il co cont ntra rari rio) o).. Quali ali pa paro role le non si poss posson ono o ca camb mbia iarr di nume numerro? Attenzione: p r una paro parola la de dell nume numero ro   esis esisto tono no ben ben tre pos possib sibili ilità tà l

2

_

3

_

CAPITOLO VIII

 

• • • • • • • • • • • •

~

~

ESERCIZI 7-10 •

4.

37

5 6 7

Esercizio  

Comple Comp leta ta qu ques este te fr fras asii in inse sere rend ndov ovii le te term rmin inaz azio ioni ni o le pa paro role le man manca cant nti: i: si trat tratta ta di dive divers rsee forme degl degl in inte terr rrog ogat ativ ivii qu del re rela lati tivo vo  q quis is?? qui quid? e quI? quae quae?? quod?, del  qu ui q u a e quod) e di is e a id u _ Tiisculo Romam it? Me Medu duss Tiiscu isculo lo Romam it it..   u _serv us e st M e du du s ? Impr Im prob obus us se serv rvus us est. Medu Medus, s, q u _ Rom Romam am it, peci peciin inia iam m domin dominii habe habet. t.

2.

A q u _ se serv rvo o sa sacc ccus us cum cum maHs port portat atur ur?? Ser ervu vuss a q u _ sa sacc ccus us porta portatu turr est est Syr yrus us.. Ab

servo saccus portatur. 3. ancilHs do minu s p i ra dat? Iiilius ancillis p i ra d at q u _ ma mala la quoquoque dat: ancillae s u n t De l ia et Syra. 4. Fe m i n a M e d u s ami c us e st R Ro o m a e h a bi t a t . re mi n a es e st L Ly y d i a. M e d u s amicus ami cus est. est. 5 A s e r v Is A e m i l i a s a l i i t a t u r ? S e r v i a d o m i n a s a l u t a t u r s u n t Ur s u s et Da v u s . A b servIs Ae mi li a saliitatur. 6.   u _o rn a me n to c o l lu m Ly di ae orna tu r? O r n a m e n t u m c o l l u m ei us o r n at u r est Hnea margarItarum. o rn a me n to L y d ia ornatur.

 

•

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mple leta ta qu ques estefras tefrasii coll collee te term rmin inaz azio ioni ni manca mancanti nti de dell llee forme de deii dim dimost ostrat rativi ivi hic e ille.  

Syra yra in h _ cu cubi bicu culu lum m in intr trat at,, De Deli liaa in i l l _

_anul 2. Alb AlbInu Inus: s:   anulii pr pret etiu ium m ta tant ntum um est est qu quan antu tum m pr pret etiu ium m i l l _ anulI. 3. N o n in ill cubiculIs, s e d in h _ cub cubicu iculis lis serv servII dormiu dormiunt. nt. 4. Iiilius h se r v or u m e t h an cillar um d om in us est.

5.  

•

_ autem ancillar ancillarum um i l l _ q u e se serv rvor orum um do domi minu nuss est est Corn Cornel eliu ius. s.

Esercizio  

Completa l sec second onda a parte d ogni nume numero ro ins inser eren endov dovii le term termin inaz azio ioni ni o le paro parole le m manancanti n mo modo do tale ale che n ogn ognii nume numero ro le frasi abbian abbiano o pressa pressappoc ppoco o lo stess stesso o sig signif nifica icato. to. Hic vir vir peci peciin inio iosu suss est. = Hic v i r h ab et . 2. Al AlbI bInu nuss Ly Lydi diae ae et Medo Medo an anul ulum um cu cum m gemma gemma os oste tend ndit it.. AlbI bInu nuss Lydia ydiaee et Medo Medo anunulum o st en d i t .  

 

3. Pret Pretiu ium m hu huiu iuss an anul ulii est est centum centum se sesste tert rtiI iI.. Hi Hicc anul anulus us cent centum um 4. AlbI AlbInu nuss Med Medo o an anul ulum um vend vendit it.. = M e d u s A lb In anulum 5. Me Medu duss Ly Lydi diae ae anul anulum um dat. = Ly d i a Me d a n ul u m 6. Ab alio ta tabe bern rnar ario io re rem min inae ae ro rosa sass et IIlia emu emunt nt.. Ali t ab er nar i et IIlia 7 Quo Quott nu numm mmIs Is co cons nsta tatt hic hic an anul ulus us?? Qu e st h a n ul

   

 

 

•

 

 

 

ESERCIZI 11-13

re min

r os as

?

CAPITOLO CAPIT OLO VII VIIII

 

8

Eser Es erci cizi zio o

4

Tr Trad aduc ucii questefrasi a); p oi  h

i

caso,

 

nu nume mero ro e

 

genere delle parole . iot otto to//in inea eate te..

• • •  

•

 

Medus Med us anul anulum um no nona nagin ginta ta sest sester erti tiis is emit emit..

•

a

 

b. sester sestertiis tiis:: 2. C u i u uss es t haec l i n ea cu m margaritis? a

 

 

cuius: 3. A em em il il iiaa a vi ro suo m u lt lt a omamenta accipit. a. b. viro viro:: 4. Sacci qui a servis rvis port portaa n ntu turr pIen Ieni s un unt piro piroru rum m e t malo maloru rum. m. b

 

 

a

b. servis: ; pi r o r u m m a l or u m: 5. Li Line neaa marg margar arit itar arum um es estt pulc pulchr hrum um omam omamen entu tum. m.

_ _

a

b. mar gar i t a r um: 6. Lydi diaa amic mic o suo os oscc u ulu lum m da t . a.

_ _

 

b. a mic mico o s u o: 7. Femina Feminaee ge gemm mmis is marg margar arit itis is qu quee oman omantu tur. r. a 8

 

b. g em m i s margarItis: Anul An ulus us ad digi digitu tum m qu quar artu tum m non non con conven venit. it.

_ _

a

b. d i g i t u m quar tum: 9. Lydi Lydiaa anul anulum um pulc pulchr hrum um laet laetaa accipit ipit..

_

a

lO

 

b. la laet eta: a: Ab Al Albi bino no tabema tabemario rio Roma Romano no Medus Medus anulum anulum emit emit.. a

_

 

b. tabema tabemario rio Roma Romano no:: I l Ha Haee ge gemm mmaa e non non tan tantae tae sunt unt quant uantaa e illae. a

b. quantae: ; il la e: 12. Mult Multii viri viri Tiis Tiiscu culo lo Romam e u unt nt et Roma Romaee omamenta emunt.

_ _

a

b.

T i is cu l o:

Romam

Romae

Meduss et Lydi Medu Lydiaa pe r os ostiu tium m in cubic cubiculu ulum m intr intran ant. t. a. b. ost i um : ; c ubic ulum: 14. Medu Meduss non non vi viaa Lati Latina na ad villa illam m liilii it s ed ed cu m Ly Lydia dia Romae Romae ambu ambula lat. t.  3

 

 

_

a

b. v i a Lati na:

; L y di a :

_

ESERCIZIO

CAPITOLO CAPI TOLO VIII VIII

 4

•

 

Capi Ca pito tolo lo IX

PASTOR ET O V E ES S •

Lectio prima: 1 38

Eser Es erci cizi zio o

•

Indi Indica ca con un nu nume mero ro roma romano no:: I II III) la declinazione a cui cui ap appa part rten engo gono no ques questi ti sostantivi. poculum poculi porta portae laus laudis ager agri salus salutis responsum responsi

leo leonis modus modi liber libri lex legis pugn

pugn e

rivus rivi

Eser Es erci cizi zio o

Faii l anali Fa analisi si di ques questi ti sost sostan anti tivi vi,, in indi dica cand ndon onee il caso, Caso

•

Nu me ro

G en e re

Ca so

arbores   )

montem canes lupum collium valle villis

campi

nubes

cani colle pastori colla

 

canibus oVlum

   

nume nu mero ro e

 

genere.

N um e ro

Gen er e

pane

lupe

Eser Es erciz cizio io 3

Sotto ottoli line nea a l agg aggetti ettivo vo,, o gl glii aggett ttiv ivi, i, che che so sono no  o poss possono ono es esse sere re)) corre corretta ttame ment ntee conconcordati col sostantivo della colonna di sinistra.

•

arbore pastorum

magni magno magna magne bonum bonorum bonos bonus

collibus montis canlS ovem vallis solis

parvos parvi parvas parvis magnis magno magni magnae meis meus mei meorum niger nigrum nigram nigrarum pulcher pulchris pulchra pulchrae magnis magna magnus magni

•

E SE RCIZ I

CAPITO CAP ITOLO LO IX

  3

 

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mple leta ta que questefrasi stefrasi co coll llee paro parole le ap appr prop opri riat atee pren prenden dendol dolee da dall lla a colo colonn nna a di si sini nist stra ra

canls cibus nlger

 

2

U na

3

OVIS

pastor sol sub supra umbra

4 5 6

cum cane et ce cen ntum ovibus in campo est. est nigra, ceterae sunt albae. quI cum pastore ovibus-que in campo est

Canis

est.

est panis, quem a pastore accipit. liicet, sed arbore eesst Ubi est so s ol? Est terram.

 

Eserc Ese rciz izio io 5

Comple Comp leta ta qu ques este te fra frasi si co coll llee for forme me ve verb rbal alii ap appr prop opri riat atee pre prend nden endo dole le da dall lla a co colo lonn nna a di sinistra Bada Ba da ch chee i ve verb rbii so sono no elen enccat atii a si sini nist stra ra ne nell lla a sola sola for forma ma dell della a te terz rza a si sing ngol olar aree si siccch chéé va vann nno o a vo volt ltee mod odif ific icat atii

abit abit due vo volt ltee bibit diic diicit it du duee vo volt ltee es estt du duee vo volt ltee iace iacett du duee vo volt ltee liicet peti petitt due vol olte te

2 3

4 5 6 7

Supra ccaampum sol _ Pastor in umbra arboris

; multae oves quoque illIc

Canis p paanem ,o ov ves aau u tem h heerbam _ Ovis n niigra a cceeterIs o ov vi bus et si s ilvam _ Pastor eett ccaanis q qu uoque ab o ov vi bu s et ssiilvam _ Canis pastorem per silvam . Pastor et canis oves pe r campos _ Oves aaq quam e rrIIvo _

Eserc Ese rciz izio io 6

Comple Com pleta ta que queste ste fr frasi asi ins insere erendo ndovi vi le ter termin minazio azioni ni ma manc ncan anti ti

Pastor bon

ab ovibus su

non discedit.

• • • • • • • • • • •  

2 3 4 5 6

Oves pas Oves pastor torem em b o n _ amant. Ii Iiil iliu iuss es estt do domi minu nuss past pastor oris is b o n _ P a r v _ ov oves es a past pastor oree b o n _ non dis disced cedunt unt.. Pastores bon ab ovibus su non discedunt. Iiilius m u l t _ past pastor ores es habe habett et m u l t _ oves.

Eser Es erci cizi zio o 7

Comple Com pleta ta que queste ste fra frasi si ins insere erendo ndovi vi le ter termin minazi azioni oni ma manc ncan anti ti o l l _ sunt m o n t _ p a r v

2

3 4

Inter c o l l _ v a l l _ p a r v _ sunt. Pastor o v _ diicit, p a s t o r dii diicit cit can canis. is. UlIc o v _ f e s s _ cum c a n _ et p a s t o r in um umbr braa iace iacent nt.. Sub m a g n _ a r b o r sol no non n lii liicet. et.

ESER ESERC CIZI IZI 4-7 •

CAPITO CAP ITOLO LO IX  

5 Pas asttor et oves in umbra m a g n _ a r b o r _ dormiunt. 6 M a g n _ arbor p a s t o r _ f e s s _ et o v _ eius eius um umbra bram m dato 7 In Italia est magnus numerus p a s t o r _ et o v _

In Italia m u l t _ p a s t o r _

mult_ que o v _ sunto Eserc Ese rciz izio io 8

Cambia Camb ia la diàtesi di ques questefr tefras asi: i: ossi ossia a tras trasfo form rma a lefrasi efrasi at atti tive ve in pass passiv ivee e quel quellepaslepassive   attive 1 Me Medu duss mu mult ltos os past pastor ores es in ca camp mpis is vid videt. et.

2 Ca Cani niss pa past stor orem em in silv silvaa ducit ucit.. 3 Ov Oves es a past pastor oree am aman anttur. 4 Pa Past stor or lu lupo poss no non n videt idet.. 5 Ca Cani niss ab ov ovib ibus us no non n tim timetur etur.. 6 Un Unde decen centu tum m ov oves es a pa pasto store re nu nume mera rant ntur ur.. 7 Iul Iulius ius pas pastor tores es salutato 8 Ca Cani niss ov ovem em nigr nigram am qu quae aeri rit. t.

9 Pa Past stor or ov oves es albas et ov ovem em nigr nigram am ad arb arborem rem ducit.

 

•

Lectio secunda: 39-86

Eserc Ese rcizi izio o 9

Comple Com pleta ta queste queste frasi frasi insere inserendo ndovi vi le terminaz terminazioni ioni mancan mancanti ti 1 P a r v _ o v _ sine t i m o r _ inter a r b o r _ errato Pastor o v _ vocat neque o v _

2 3 4 5

p a s t o r _ audit. Past Pa stor or es estt do domi minu nuss m u l t _ o v _ : est est do domi minu nuss o v _ n i g r _ q u _ ante c e t e r _ amat am at et und undecen ecentum tum o v _ alb Ab o v _ canis p a s t o r _ no non n time timetu tur; r; c a n _ a l u p _ qui per magnam s i l v _ erratt tim erra timetu eturr nam cani caniss l u p _ sine t i m o r _ d e n t _ petit. Sollucet; n u l l _ nub ante sol sunto Sub illi illiss a r b o r _ tant tantum um um umbr braa est. Past Pa stor or et ca cani niss vest vestig igia ia o v _ in silv silvaa q u a e r _ ea-que r e p e r i _ .

6 Dum pasto astorr et canis eius a c c u r r _ lupus o v _ r e l i n q u _ et mo mont ntes es p e t _ 7 P a u c _ o v _ procu rocull a c e t e r _ o v _ abs absun unt; t; neq neque ue p a s t o r _ relin q u _ quia ab

eo a m a _ et ab eo cibu cibum m accip_. 8 Oves a p a s t o r _ n u m e r a _ : numerus

•   • • • •   •

  ·

 

• ~

~

 

ce cent ntum um no non n est

ESERCIZI 8-9

CAPITOLO CAPI TOLO IX

•

 

 ser izio  

Comple Com pleta ta queste queste  r si col colle le parole ap appr prop opri riat atee prendendol prendendolee dal dalla la colonna colonna di sini sinist stra ra..

abit accurrit balat clamor dum errat Ipse latrat reperit timor ululat

1

2 3 4 5 6 7

p a s t o r do rm i t ov i s n i g r a a c e t e r i s o v i b u s C a n i s o v e m qua e r i t n e q u e e a m _ Ecce vestigium ovis: ovis no n procul abest.

_

P a s t o r c la m a t; eius a cane audiuntur. Par v a o ov vi s s i n e i n t e r ar b o r es E cc e can i s et lu l u pu m p peetit. C a n is l upu s VS _

 

ser izio  

Sinònimi. Tra Trasf sform orma a queste  r si in al altr tree di senso senso pressappoco pressappoco ugua uguale le sostitue sostituendo ndo abit ab... con relin relinqu quit it ad adit it ad   con petit o il c o ont ntrr a arri o   le ri risp spet etti tive ve terz terzee plur plural alii . Esempio: Pa Past sto or ab ovibu ibus albis abit abit et silv silvam am petit.   Pa Past stor or ov oves es al alb bas re reli linq nqui uitt et ad si silv lvam am adit. 1

Iiil Iiilia ia Aem Aemilia iliam m et pu puero eross re relin linqu quit it..

2

Lupu Lu puss ov ovem em pa parv rvam am pet etit it..

3

Lupi Lu pi ad mo mont ntes es ad adeu eun nt.

4

Can anis is a past pastor oree ovib ovibus us q que ue no non n abit.

5

Ovis Ov is nigr nigraa ad si silv lvam am adit.

• • • • • • • • •

• • • • •

 

ESERCIZI

CAPITO CAP ITOLO LO IX

10 11

•

 

Capi Ca pito tolo lo X

BEST BE STIA IAE E ET HOMIN OMINES ES •

• ••

Lectio prIma: 1-34

 

Eser Es erci cizi zio o

Comple Comp leta ta quest questee frasi colle colle parole parole appr approp opri riat atee prende prendendo ndole le dall dalla a colo colonn nna a di sini sinist stra ra.. Tutt Tu ttii i sostant sostantivi ivi tranne tranne aer, ri rico corr rron ono o due due vo volt lte: e: una una vo volt lta a nel sing singol olar aree e una ne nell pluplu-

 

 

•

•  

•

rale.

aer ala aquila

 

1 Asinus est non

2 Leo est

,A AllbInus est . EquI et asinI sunt _   = bestia fera); lupI et aquilae quoque sunt

aVIS

bestia cum deus fera homo mercator pes

est bestia quae volat; est bestia quae natat. In aere v vo o la n t ; in in aaq qua n naatant _ 4 Mercurius non homo, sed Romanus est; RomanI multos 3

5 6

plS IS

quod

7

8

9

 

habent. Cum homo ambulat, non unus , sed duo moventur. N o n u na , s e d d ua e moventur, a q u ila volat. est magna avis fera. a pastoribus timentur ut lupI lupI leon leones-q es-que. ue. Qui emit et vendit, est. In viis Romae sunt multi mult mu ltII ho homin mines es ill llIIc am ambu bula lant nt.. per fe fene nest stra ram m in cu cubi bicu culu lum m pu puer eror orum um in intr trat at..

 

 

Eser Es erciz cizio io

Caccia all intr Caccia intruso uso.. In ogni ogni numero ero una una paro parola la è sa dalle alle altre: sc scop opri ri l in intr trus uso o e sottolinealo. 1 ba c u l o - pe t a s o - d om i no - h om o impe peri rium um - ov oviu ium m - ves estI tIg gium ium - pr pret etiu ium m 2 im 3 avis - panis - nuntiIs - pedis

r

u

motivo ivo o  

r

u

altro diver-

4 5 6 7

canI - leoni - anull - pedI facit - adit - capit - aspicit sunt - est - es - esse p o n e - di s c e d e - p a n e - c urre

• Eser Es erciz cizio io 3

Comp Co mple leta ta quest questee fr fras asii in inse sere rend ndov ovii le termi termina nazio zioni ni ver verba bali li ma manc ncan anti ti..

1 Piscis qUI n a t _ caudam m o v _ 2 Cu Cum m aqu aquil ilae ae su sup pra oves v o l _ alae alae ea earu rum m m o v _.

•

E SER CI ZI 1 3

CAPITO CAP ITOLO LO X

•

3. Niil Niillu luss hom homo o v o l _ potest. 4. Qu Quii am ambu bulat lat ve vest stig igia ia in terra f a c _ As Asin inii qu quii cu curr rrun untt mu mult ltaa ve vest stig igia ia f a c _ 5. liilia n a t _ no non n pote test st,, qu quod od ni nim mis parv parvaa est. Ma Marc rcus us Qu Quln lntu tuss-qu quee in riv rivo po post st vIlla Illam m n a t _ : il iam n a t _ p o _

 

Eser Es erci cizi zio o4 Comp Co mple leta ta le doma domand nde, e, inse insere rend ndov ovii le paro parole le,, o le part partic icel elle, le, in inte terr rrog ogat ative ive appr approp opri riat ate. e. 1. 2.

3. 4. 5. 6. 7. 8.

•

 

best bestia iaee fera feraee ed edun unt? t? Al Alia iass be best stia ias. s. ovis alias bestias est? Non eas est le leon ones es ab ho homi mini nibu buss ti time ment ntur ur?? Quo Quod d su sunt nt fera feraee. best bestia iaee in aq aqua ua nata natant nt?? Pi Pisc sces es.. pe pedes des eq equu uuss habe habet? t? Qu Quat attu tuor or.. P o ssu n t homines natare? AliI natare possunt, aliI non possunt. est est Me Merc rcur uriu ius? s? Es Estt deus deus Ro Roma manu nus. s. deu euss est est Me Merc rcur uriu ius? s? Es Estt de deus us me merc rcat ator orum um..

Lectio secunda: 35-73

Eserc Es erciz izio io 5 Comp Co mple leta ta quest questee frasi co colle lle parole parole appr approp opri riat ate, e, prenden prendendol dolee dall dalla a co colon lonna na di sini sinist stra ra.. anIma an aniimaI maI du duee vo volt lte) e) fl flii iime men n du duee vo volt lte) e) mortuus necesse nemo nldu nlduss du duee vo volt lte) e) ovum ov um due volte olte)) pull pu llus us du duee vo volt lte) e)

1. Tiberis est

2.

3. 4. 5. 6.

parvum; Rhenus et Danuvius

 

magna su magna sunt nt.. QUI animam diicit, est. Non solum bestiae, sed etiam homi ho mine ness su sunt nt SpIrare animalibus est. QUI non ssp plrat, est. Aer qUI in p pu ulmones d diiicitur est. sine aan ni ma vI vIve vere re po potes test. t. In hac arbore est parvus In quo tantum iinum ines inest, t, sed sed ni niil illu luss In ssiilva aau utem ssu unt m mu ultI , in in q qu uibus aau ut aut Insunt.

 

   

Eserc Es erciz izio io 6 Fai l anal analis isii di quest este voci ve verrbali nel nel modo indicato; nell elle ultim ltimee due cas caselle elle scri scrivi vi po i gl  infi infini niti ti risp rispet etti tiva vame ment ntee atti attivo vo e se non   è   passivo.

• • • • • • •

 

Modo

..................  

cantat

indico

pulsant

 

videt

 

siimunt

•

 

••

• • • • • • • • • •• • • • • • • •

 

-

_

_

 

~

~

 

_

_

_

~

~

~

vehit

~

claudite terge

_

_

 

_

 

· ·

O O

O

 

~

·

_ •

•

:

•

___ ____

0

~

O

 

_

O

- ---_   _

_•

..-..-------

  .  _

_ _--_._-_._------.-.-------

O

 

__  

pa i_ 

·:

l

_ 

 

.

L

__

 

_

_

•

 

_  ......---

 _

_

 

_

  ------.-

 _

·

-.--------

_

•

·

 _

_ _ _ _ _ _ _ _ •

O

perit movete

  _-

O

• •

0

_

 

O

· ·

~

:

 

ESER ESERCI CIZI ZI 4-6 •

Iuli Iulius us Aemili Aemiliam am venI venIre re vide vidett Servus Ser vus ab abit it Iulius Iulius iube iubett •

2 Qu QuIn Intu tuss mortuus mortuus es estt Syra puta putatt

3 QuIntus QuIntus sp spIr Irat at Medicus Medicus audit audit 4 Medicus Medicus adest adest Iulius Iulius videt videt 5 Sang Sanguis uis flui fluitt QuIntus QuIntus sentit sentit 6 Ven Venaa a medi medico co aperI perItu turr Syra Syra vide vidett 7 In Inte terr de dent ntes es albo alboss unus unus de dens ns ni nige gerr est Medi Medicu cuss dIcit

QuIn Intu tuss os ap aper erit it Medicu Medicuss iube iubett 8 Qu 9 Med Medicu icuss stult stultus us es estt Aemilia Aemilia putat putat

•

lO QUIntu Intuss pede aegrot aegrotat at Medicus videt videt

Eserci Ese rcizio zio

Sostituisci quod to , o   contrario.

 

l indi indica cati tivo vo co con n una prop propos osiz izio ione ne in infi fini niti tiva va accu accusa sati tivo vo coll coll in infi fini ni--

Marc rcus us ga gaud udet et quod quod QuIn QuIntu tuss mort mortuu uuss non non est   Ma 2 Qu QuIn Intu tuss medicu medicum m ve venI nIre re non ga gaud udet et

Aemi mili liaa ga gaud udet et quod quod fili ilius dorm dormit it 3 Ae  

4 Puer Puerii gauden gaudentt quod quod

sollu

t

ne nequ quee nube nubess in cael caelo o vide identur ntur

5 Ly Lydi diaa an anul ulum um a Medo Medo emI gaudet

Esercizio  

•

•

Tr Tra aduci qu ques este te fra frasi si  a , p

b fai l an anal alis isii de dell llee pa paro role le sotto ottoli lin neat eate, ind indican icando done ne

caso, nu nume mero ro e gene enere. re.

• •   • • • •

 

QUIntus aeger aeger in le lect cto o ia iace cett a

aeger:

__

 

•

ESERCIZI 8 10

CAPITO CAP ITOLO LO XI

 

2. Syra Syra ei pòcu pòculu lum m aq aqua uaee dat. Puer Puer pòcu pòculu lum m aqu aquae plen plenum um bibit. a. b. ei: ; a qu a e : 3. Serv Servus us eq equò uò Tuscu Tusculu lum m it medi medicu cumm-qu quee ar arce cess ssit it..

_

_

• •  

 

a

b. equò:

; T usc ul um:

 

•

_

medicum: 4. Me Medi dicu cuss cu cum m serv servò ò re reve veni nitt et puer puerum um aegr aegrum um esse esse videt. et.

 

a

. se serrvò:

___

 aegrum

  Medi Medicu cuss cu cult ltru rum m ad br brac acch chiu ium m puer puerii ap appò pòni nit. t. a

_

 

b. bracch bracchium ium:: 6 Me Medi dicu cuss qui qui st stul ultu tuss es estt puerum puerum sa sanu num m fa face cere re nòn nòn pote potest st.. a

b. qui: ; s t ul t us : ; pue r um: _ sanum: 7. Syra Syra pert perter erri rita ta ve vena nam m a medi medicò cò aper aperir irii videt et.. Iam Iam Quin Quintu tuss br brac acch chiò iò quoq quoque ue aeg aegròtat a _

 

b. perterrita: ; m e dic ò: bracchiò: 8 Mate Materr sangu sanguine inem m de bracch bracchiò iò dete deterg rget et..

 

a

b. bracch bracchiò: iò:

 

_

CA P I T O L O X I  

• • • • • • • • • • • • • •

•

•

ESERCI ZIO lO •

Capito Cap itolo lo XI XIII

MILES ROMA ROMANVS NVS •

Lectio prima: 1-35

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mple leta ta que questefra stefrasi si,, inse insere rend ndov ovii le te termi rmina nazio zioni ni ma manc ncan anti ti..

•

Syra n a s _ f o e d _ habet. =  y r _ n a s _ f o e d _ est. 2 A em il ia u un n frat habet.   Aemili un frat est. 3 Iulius mult serv habet.   Iuli mu l t serv sunt. 4. Pastor u un n can et centum o ov v habet. = P a st o r un can et cceentum o ov v sunt. habent.   v _ p u c h _  l sunt. 5 Aves p u c h _  l  

Eser Es erci cizi zio o

Sostit Sos tituis uisci ci a esse col dativo di pos posses sesso so hab habere ere col colll accu accusa sati tivo vo,, o  

•

•

 

contrario.

Iuli Iuliae ae du duo o fr frat atre ress sun unt. t.

2

Iulius et Ae Aem mil ilia ia duos filios et un unam am fi filliam habent.

3

Aemi Ae mili liae ae lIberI un unum um av avun uncu culu lum m habe habent nt..

4

Quot Qu ot no nomi mina na habe habett vi virr Ro Roma manu nus? s?

5

Quot Qu ot fr frat atre ress Ae Aemi mili liaa ha habe bet? t?

6

Unum Un um fr frat atre rem m habe habet. t.

7

Aemi Ae mili lius us,, mI mIlles Ro Roma manu nus, s, scut scutum um et gl glad adiu ium m habe habet. t.

Lectio secunda: 36-91

Eser Es erci cizi zio o 3

Sottol Sott olin inea ea l ag agge gett ttiv ivo, o, o gl glii ag agge gett ttiivi vi,, ch chee so sono no   possono esse essere re ccorre orretta ttamen mente te co connco cord rdat atii co coll so sost stan anti tivo vo de dellla co colo lonn nna a di si sini nist stra ra..

hasta sagittIs

longa - lo lon ngiora - lo lon ngio iorr - longiore - longiorI brevi evis - longIs - brev revib ibu us - longio iorrib ibu us - lo lon ngio iorris

scutum exercituI pIla

•

• • • • • •

 

2

•

levium - leviorum - levius - leve - levem Romano - RomanI - Roman anaa - RomanIs - Romanae longio iora ra - longiore - long ngiior - lo lon ngio iore ress - lo long ngaa

At Atte tenz nzio ione ne e no non n solo solo qu quii ) all alla quantità, brev brevee o lung lunga, a, dell dellee voca vocali li:: ch chee di diff ffer eren enza za c è trapfla,pila,pilii?

•

•

• •

•

ESERC IZI 1-3

CAPITO CAP ITOLO LO XII XII

 

• • • • • • • • • • • • • • •  

ramI reminae manuum gladio

te tenu nuis is - tenu tenuio iorris - tenu tenuio iore ress - tenu tenuior iorii - ten tenuio uiorre tr tris isti tior orees - tr trIIstior ioris - tr trIIsti - trIstes - trIstior iorI pulc pu lchr hror orum um - pu pulc lchr hrio ioru rum m - pu pulc lchr hram am - pu pulc lchr hris is - pu pulc lchr hrar arum um leviorI - levio iorre - levior - levI - leve

 

 

Eserci Ese rcizio zio

Aggiungi le termin terminazioni azioni app approp ropriat riatee in modo   r concordare nel grado di com parazione richiesto (positivo o comparativo), l aggettiv aggettivo o col so sost stan anti tivo vo..

pIlum hastarum arma bellI arborI manum a me medi dico co ducI ramus

POSITIVO lev long grav b re v aeg pulch stult trIst tenu

COMPARATIVO lev long grav brev aeg p u l ch stult trist tenu

Eser Es erci cizi zio o

Complet Comp leta a ques queste te fra frasi si iinse nsere rendov ndovii le te term rmin inaz azio ioni ni ma manc ncan anti ti:: come come vedra drai si tr trat atta ta semp sempre re d agge aggettiv ttivii di gr grado ado co comp mpar arat ativ ivo. o.   Hi Hicc sacc saccus us g r v est quam ille. In sacco l e v mala Insu Insunt nt.. 2 Sa Sacc ccII mal maloru orum m l e v sunt quam il qUI pir piroru orum m pIenI IenI sunt sunt.. 3 Ha Hast sta, a, qu quam am equi equite tess fe feru runt nt,, l o n g es estt qu quaam pIlum, qu quod od ferunt ped pedite ites.

4 5 6 7

PI PIla la Ger German manorum orum l o n g et g r v su sunt nt qu quam am no nost stra ra.. German Ger manII gla gladiI diIss l o n g et g r v pug pugnan nantt qua quam m Rom oman anI. I. Glad Gl adiI iI pedi peditum tum b r e v et l e v sunt sunt qu quam am il qu quos os eq equi uite tess ferunt. Arma equitum non tam levia sunt quam peditum. Equites armIs g r v

pugnant

quam ped quam pedite ites. s. 8 Iuli Iulius us:: Fo Fort rtes es su sunt nt Ge Germ rmaanI nI,, se sed d Rom omaanI f o r t sunt Iuli Iulius us dIcit 'fo 'forte rtess ess ssee Ge Germ rman anos os,, se sed d Ro Roma mano noss f o r t esse.' 9 Iuli Iulius us:: Patr Patria ia nos nostra tra p u l h es estt qu quam am illo illoru rum m Iuli Iulius us dIcit Icit 'pa 'patri triam am no nost stra ram m p u l h es esse se qu quam am Ger German manoru orum.' m.' Eser Es erci cizi zio o 6

Tras Trasfo form rma a ques queste te frasi in modo   usare   comparativo. Esempio: Ille murus non tam altus est quam hic. = Hic murus altior est quam ille.   Deli liaa non tam foeda est qu quaam Syra.

2 Syra yra no non n ta tam m pu pulc lchr hraa est qu quaam Delia. ia.

• •

 

 

• • • •

 

3 Marcus rcus no non n tam tam cra rass ssu us es estt qua quam Qu Quln lntu tus. s.

• • • •

 

ESE ESERC RCIZ IZII 44-6 6 •

CAPITOL CAP ITOLO O XII XII    

 

•

4

Nasu Na suss Iul Iuliae iae non non tam foedus est qu quaam Syrae.

5

Pede Pe dess no non n tam tam lon ongo go gladi dio o pu pugn gnat at quam quam eques.

6

Omame Oma ment ntum um Lydi Lydiae ae non non ta tam m pu1chrum est est quam quam Aemi Aemili liae ae..

•

Lectio tertia et grammatica: 92-225

Eserc Es erciz izio io  

Sotto Sott oli line nea a una volt volta a gl glii aggett ttiv ivii e due volt voltee i so sost stan anti tivi vi con con cui cui so son n concord corda ati. ti. Poi   i l anal analis isii de degl glii aggett ettivi ivi in indi dica cand ndon onee il gr grad ado o di com compa para razi zio one il caso il numero e il genere.  

Dux ex exer erci cims ms fort fortiis ? ho host stes es forte ortess no non n ti time met. t.

2

MIlles Roma MI Romanu nuss fort fortiior est est qu quam am mIles Germ German anus us..

3

Num Nu m pIlum longius est est qu quaam hasta asta??

4

MIli MI liti tibu buss fo fort rtib ibus us arma arma grav gravia ia sunt sunt..

5

MIles scut scuto o le levi vi se defe defend ndit it..

6

Castra Cas tra mI mIli litu tum m fort fortiu ium m exp expug ugna nari ri:: non pos possun sunt. t.

Eserc Es ercizi izio o

Comp Co mplet leta a questefrasi questefrasi colle colle parole parole appr approp opri riat atee prenden prendendole dole dalla dalla col colon onna na di sini sinist stra ra..

altus castra defendere dividere expugnare facere fossa lacere impetus

•

 

 

2 3 4 5 6

Hitus

7

metus oppugnare passus

8

porta

MIlites Romani in Germania, mIlle

a fine imperii, habi-

tant. C i r cu m v a l l um e t est. V a l l u m c a s t r o r u m p r o p e d e c e m p e d es est. Inter duas castrorum es t v i a , quae castra in duasparte s _ Cum ho hostes ca c a st r a ,R Ro om a ni ascendunt. H o s t e s c a s tr a non possunt, quia Romani castra bene

 

RomanI pIla in Germanos _ MIlites RomanI portas castrorum sine in host hostes es

 

• • • • • • • •

aperiunt atque

 

• • • •

vallum

 

•

 

•

•

ESERCIZI 7-8

CAPITO CAP ITOLO LO XII

 

  serc serciz izio io

Unisci qu ques esti ti sost sostan anti tivi vi e aggettivi, me mett tten endo doli li ne nell caso richiesto. si sia a nel si sing ngol olar aree sia nel plu plurale rale.. S i ng o l a r e frate fra terr bonus bonus))

Nom.

miles mil es fortio fortior) r)

Ace.

sciitum sci itum gravis) gravis)

Gen.

bestia bes tia parvus parvus))

Dat.

pe pess ae aege ger) r)

AbL Ab L

manuss pulchr manu pulchrior ior))

Nom.

pedes ped es armatu armatus) s)

Ace.

ramuss tenuis ramu tenuis))

Gen.

eques equ es barbar barbarus) us)

Dat.

corpus cor pus sanus) sanus)

Ab L

P lur ale

Traduci qu ques este te fras frasii  a ,. po poii  b fai l ana analis lisii dell dellee par parole ole sott sottol olin inea eate te indi indica cand ndon onee ca caso so nu nume mero ro e ge gene nere re.. Puel ella la cui nome nomen n es estt Iiil Iiilia ia canta antatt.   Pu

 

b. cui: ; Iiilia: 2 Mi Mili lite tess Roma Romani ni mill millee pa pass ssii iiss a fine fine impe imperi riii ha habi bita tant nt.. _

a

b. passiis:

_

3. Iii Iiiliu lius pila Roma Romano norum rum levi levior oraa quam quam Germa Germano noru rum m esse esse di dici cit. t. a

b. leviora: ; G e r m a no r u m : 4. Impe Imperi riu um Roma Romanu num m non non solum lum armis ab   = ?) hostib hostibus us defend defenditu itur. r.

 

a

b. armis:

; h o s t i b u s:

5 Va Vall llum um ci circ rcum um ca cast stra ra prop propee dece decem m pede pedess al altu tum m est.

a.

_

b pedes

6 In cast castri riss Aemi Aemili liii se sex x mili miliaa mili militu tum m ha habi bita tant nt..

 

a. b. castris:

 

; m il it um:

 

• • • • •

  sercizio  

a

• • •   •

_ _ _

CAPITO CAP ITOLO LO XII  

 

• •

ESERCIZI __ ~

 

1o •

 

Capi Ca pito tolo lo XI XIII II

 

ANNVS ET ME NS E S

•  

• •

•

Lectio prima: 1 45

Eser Es erci cizi zio o1 Scrivi   com compar parati ativo vo e

 

superl sup erlati ativo vo di questi questi agge aggett ttiv ivii

1 longus 2 fortis 3 levis   latus

5

•

6

7

gravis altus brevis

Eserc Ese rciz izio io 2 Metti Met ti quest questii agget aggettiv tivii nei tr tree gradi gradi di co comp mpar araz azio ione ne concor concordan dando doli li coi sostan sostantiv tivii de della lla co colo lonn nna a di sini sinist stra ra

1

2 3

4 5

•

di e rum r em i n a m hasta puerIs tempora

P O S IT IV O

COMPARATIVO

SUPERLATIVO

b r ev rormos long pr ob antIqu

b re v rormos l ong prob antIqu

brev rormos long prob antIqu

Lectio secunda: 46 101

Eserci Ese rcizio zio 3 Tr Trad aduc ucii questi questi co comp mplem lemen enti ti di temp tempo o nocte 2 mane 3 an ante te kale kalend ndas as Dec Decem embre bress 4 men mense se Dece Decembri mbri 5 di diee se sept ptim imo o 6 vespero 7 di diee il illo lo sperum 8 a mane ad vespe 9 hor horaa terti tertiaa 1

•

an ante te me meri ridie diem m Idibus Mar Idibus MartiI tiIss 12 pos t tempus liiliI Caesaris lO Il

_

•

E S ER C I Z I

CAPITOL CAP ITOLO O XIII XIII

1 3

• 

 

6

• •

Eser Es erci cizi zio o

Sottol Sott oliine nea a una volta gli ag agg gettivi e du duee volt voltee i so sost stan anti tivi vi con cui cui so son n conc nco ord rdat atii. Poii fai l an Po anal alis isii de degl glii agg ggeetti ttivi indi indica cand ndon onee   grad grado o di comp compar araz azio ione ne cca aso num nu mero e   genere. 1

Aequi equino noct ctio io die iess ac nox nox ae aequ quii sunt.

2

Febr Fe brua uari rius us me mens nsis is anni anni br brev evis issi simu muss est st..

3

Hiem Hi emss temp tempus us fr frig igid idiu iuss es estt quam quam autu autumn mnus us..

4

Aest Ae stas as est est temp tempus us cali calidu dum. m.

5

Hiem Hi emee di dies es br brev evis issi simi mi sun sunt.

6

Non No n solu solum m dies lon ong gi, se sed d et etia iam m br brev eves es duod duodec ecim im ho hora rass haben abent. t.

 

•  •

•

Eser Es erci cizio zio

Comple Com pleta ta ques queste te fra frasi si ins insere erendo ndovi vi i comp complem lementi enti   temp tempo o appr appropri opriati. ati. 1

2 3 4 5

6 7

•

aestas d diies longiores sunt quam hiems . meri me ridi dies es sol sol al alti tiss ssim imus us in cael caelo o est. Canis duodecim annus vi vivere potest. Duces nonae Ap Apriles impetum fa f acere volunt. Quintus hora tertia dormit. di dies es oc octa tavu vuss post post li liin inam am nova novam m li liin inaa di dimi midi diaa vi vide detu tur. r. Liina nox liicet. Lectio tertia et grammatica:

102 1 76

Eser Es erci cizi zio o 6

Metti   sost sostan anti tivo vo ne nell cas aso o e num numero ero richiesti p tre grad gradii di comp compar araz azio ione ne..

ingolare

Sostantivo

Aggettivo Comparativo

ositivo Nom. fr Nom. frat ater er stul stultu tuss Acc.tem Acc .tempus pus frigid frigidus us Gen. en. nox nox obsc obscii iiru russ Dat. faci Dat. facies es fo foed edus us Abi. Ab i. exer exerci citu tuss fo fort rtis is :

co conc ncor orda da con ess sso o l ag agge gett ttiv ivo o ne neii

Superlativo

 

: :

- - - - - - - . 

  ~

:

---- : ------

: :

:

.-

----..

_

_

 

 

_

 

_

_

~

~

CAPITOLO CAPI TOLO XI XIII II

 

ESER ESERCI CIZI ZI 4-6 4-6 •

 

lurale

Sostantivo

Aggettivo Positivo

Nom. dies Nom. dies long longus us Acc. arma  gravis G e n ~ - - n o x -

Dat.

s t ~ H a

b r e v l S

c i l i d U S

· · ·

--------:--

 

T---------r--

r

_ ~ ~ ~ e r ~ _ t l _ V _ o

:

- - - - - - T - - - - - ~ - - - T

c f a r u s f - - ~ - - : - -

A b f . m ~ n s r s

  1

_~_~

Comparatlvo

 

· · _· ·_ _

sercizio 7

Tra rad duci qu ques este te fra frasi si a ; po i  b neate.

i

caso,

 

num nu mero e

 

gene genere re de dell llee par parole ole sott sottol olii-

1 Magnus Magnus numer numerus us mili militum tum exer exerci citu tuss dici dicitu tur. r. a

b. militum:

; e x e rc i tu s :

_ _

2. Fr Frat atri ri Aemi Aemili liae ae n men est Aemili Aemilius. us. a b. fratrI: ; n 6 me n : ; Ae mil iu s: 3. Quintu Quintus, s, qUI ae aege gerr est, m ul ul tas tas h6r h6r as as i n lect6 dorm ormit . Mater ei p culum aquae plenum dat. a b. m ul t as h6ras: ; l ect 6: ; et: aq ua e : _

 

 

4. Hiem Hiemee mont montes es nive nive oper operiu iunt ntur ur,, et pu puer erII Germ German anII super super glac glacie iem m lacuum lacuum liid liidun untt. a. b. hieme: lacuum:

•

 

•

 

; nl v e:

; gla ciem:

_ _

 

 •

ESERCIZIO 7

CAPITO CAP ITOLO LO XII XIIII

 

Capi Ca pito tolo lo XI XIV V

58

NOVV NO VVS S DIES

• • • • • • • •  

 

•

Lectio prima: 1-32

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mple leta ta qu ques estefrasi tefrasi coll collee par parole ole ap appr prop opri riat atee pre prende ndendo ndole le da dall lla a colo colonn nna a di si sini nist stra ra

alter an apertus canens clausus cubare gallus hodie mihi neuter quomodo se ha habe bere re uter uterque valere vigilare

1

2

Marcus et Quintus in lectis p u e r a eg r o t a t et , a lt er et do dormit. puer dormire non potest, Marcus-ne Qu i n t u s ? Quintus dormire non potest, quia non solum pes eius male sed eti tiam am capu caputt et brac bracch chiu ium m ei dolet. pu er quietus est: ex iis se movet. Novus dies a gallo saliitatur. Marcus, qui fenestra dormit, canentem aau udi t In cubi culo autem Quinti fenestra est. Aemilia: Quinte, bracchium tuum se habet? Quintus: bracchium quoque dol e t .

 

 

3

4 5 6

Eser Es erciz cizio io

Trad Traduc ucii queste fras frasii 1

Ecce duo saCCl: in neu neutro sacco ma malla insunt; uter uterq que saccus ple plenus nus piro piroru rum m est, sed alte alterr gr grav avio iorr est est.

2

Utrum Utru m tli tliim imeen in Ita tallia tlui luit, Rh Rhen enus us--ne an Nl Nlllus? us? Ne Neut utru rum m ex his tli liiimi mini nibu buss in Ita Itali liaa est. Al Alte teru rum m in Ge Germ rman ania ia,, al alte teru rum m in Aegy Aegypt pto o tluit luit..

3

Utra Ut ra ovis a pas pastore tore discedit, alba-ne -ne an nig nigra?

4

Mate Ma terr alte alteru rum m ex du duob obus us pu puer eris is vale valere re,, al alte teru rum m aegr aegrot otar aree vide idet.

5

Delia et Syra aegrotant: neutra ex duabus ancillis in horto est, sed utraque in lecto iacet.

•

ESERCIZI

CAPIT CAP ITOLO OLO XIV XIV

 

1 2

•

•  

Eser Es erci cizi zio o

59

Comple Comp leta ta que queste ste fr fras asi, i, in inse sere rend ndoc ocii   for forma ma ap appr prop opri riat ata a d uno de deii pronom pronomii segu seguen enti ti:: alter   q qua uatt ttro ro vo volt lte) e),, neuter   ttrre vo volt lte) e),, niil illlus, quI? uI?   in inte terr rrog ogat ativ ivo; o; du duee vo volt lte) e),, uter   tre volte), uterque  tr  tree vo volt lte) e).. l Pa Past stor or ii iind ndec ecen entu tum m oves oves al alba bass et ii iina nam m ovem nigr nigram am ha habe bet. t.

•   3

4. 5

6

• •

o v i s a b e s t ? O v i s n i g r a ab est. A e m i l i a e t L y d i a s u n t d u a e r em i na e : r e m i n a Romana est, Gr a e c a . est est ma mate terr Marc MarcI, I, Quin QuintI tI Ii Iiil ilia iaee-q -que ue?? Aemil Aemilia ia mate materr eoru eorum m e st . NHus, Rhen Rhenus us et Da Danu nuvi vius us magn magnii fl flu uvii sunto flu fluvius vius in As Asia ia flu fluit? it? horum hor um trium trium fl fluv uvio ioru rum m in Asia Asia fl flu uit: Nnus in Afr Africa ica est, est, Rhe Rhenu nuss Danuv Danuvius ius-qu -quee in Euro Europa pa sunto r e m i n a p u l c h r a est, e t A e m i l i a et Lyd ia ; r e m i n a e s t fo eda , n e c Aemili Aem iliaa nec nec Ly Lydi dia. a. In fliimine mult I pi sc es sunt, e t i n NHo e t i n Rh eno. fliimen i n As A s i a est ? ex iis in As A s i a est: f l i i me n i n A f r i c a f l ui t , in E Eu uropa. Ur sus e t D a vu s servI b o n i sunto Iiilius s e r vI d do o m i n u s es e st . s erv us a mi c u s L y d i a e es t? ex iis e s t a m i cu s L ydi ae , na m tant tantum um Medu Meduss Ly Lydi diaa m amato

 

 

 

L e c t i o s ec un da : 3 3 - 7 4

Eser Es erci cizio zio

Comp Co mple leta ta que questefrasi stefrasi co colle lle paro parole le ap appr prop opri riat ate, e, pren prenden dendol dolee da dall lla a co colo lonn nna a di sini sinist stra ra.. adhiic afferre deinde excitare frigere induere inquit lavare mergere niidus poscere primum piirus solere sordidus surgere tibi toga

 

l Davus, qUI p u e r o s ex ex c i t a r e

c u b i c u l u m Qu QuintI,

  rcusus,, 2. Ma Marc

cubiculum cubicul um MarcI MarcI intr intrat at.. qUI dormit, a s erv o et aaq q u a m a Da Da v o _

, e lect6

_

3. Se S er vu s Ma M a r co aq a qu a m ; puer maniis in in a q u a m et Ia m aqu a n o n , sed est .   4. In cubic ubicu ulo MarcI a er er frig rigidus est. Marc Marcus us,, qUI si ne est, ' q u o d c o r p u s e iu s est . N e c e s s e e s t p u e r u m se o

 

5. M a r c u s ves t I m ent a s u a

 

prlm um

, d ei nd e

6.  Mihi Marc Ma rcus us caput caput dole dolet. t. Davu Da vuss re resp spon onde det: t: nequ nequee ca capu putt nequ nequee pes pes do dole lett

tunica vestlmentum vestire •

E S E R C IZ I 3-4

 

~

-

 

CAPITO CAP ITOLO LO XIV XIV

 

6

Eserc Ese rcizi izio o

Sosti So stitui tuisc scii il participio presente con un proposizione rel tiv Esempio: pu puer er plor ploran anss = pu puer er qui plorat.

 

o il contr rio

  pue pueri ri plo plora rante ntess

puella lac puella lacrim rimans ans capu caputt do dole lens ns oves oves bala balant ntes es animalia anim alia nata natantia ntia mile mi less pugn pugnans ans virii amb vir ambula ulante ntess puellae puell ae lacr lacriman imantes tes ancillae anci llae curr currente entess serv servus us cur curren renss   l pu puer er qu quii cadi ditt 12. an anci cill llaa qu quae ae ri ride dett 13. anim animal alia ia qu quae ae fu fugi giun untt 14. se serv rvii qu quii disc disced edun untt 15. imbe imberr qu quii ca cadi ditt 16. no nox x qu quaae in inccip ipit it 17. puer puerii qu quii ia iace cent nt 2 3 4. 5 6 7 8 9 lO

Eser Es erci cizi zio o 6

Sottol Sott olin inea ea una vol volta i pa part rtic icip ipii prese resent ntii e du duee volt voltee i so sost stan anti tivi vi con con cui cui so son n conc conco ord rda ati. ti. Poi   i l analisi dei par partic ticipi ipi ind indican icandon donee ca caso so nu numer mero o e gene genere re..   Pu Puer erii do dorm rmie ient ntes es gal gallum lum can canen entem tem non audi audiun unt. t.

Davu vuss Qu Quin into to aqua aquam m aff ffer ertt et pu puer erum um bibe bibent ntem em aspi aspiccit. it. 2 Da vuss in au aurrem pue pueri dor orm mient ientis is ma magn gnaa vo vocce c1amat: Ma Marc rce, e, mane ane iam iam est est 3 Servu

4. Mar arcu cuss ocul oculos os aper aperit it et Da Davu vum m ap apud ud lect lectum um st stan ante tem m vide videt. t. 5 Al Albi binu nuss Me Medo do et Ly Lydi diae ae an ante te tab tabem emam am stan stanti tibu buss oma omamen menta ta su suaa os oste tend ndit it..

Foli liis is de ar arbo bori ribu buss cade cadent ntib ibus us terr terraa op oper erit itur ur.. 6 Fo 7. Nume Numeru russ ov oviu ium m in um umbr braa ar arbo boru rum m iace iacent ntiu ium m iind iindec ecen entu tum m est.

8 Iiili liu us Iiil iliiae a vill villaa cu cum m ma matr tree disc disced eden enti ti os oscu culu lum m dat.

CAPITO CAP ITOLO LO XIV

• • •

ES ESER ERCI CIZ Z I 5-6 •

 

•

• •

 

Eser Es erciz cizio io

Ora trad traduc ucii le fra frasi si dell dell eese serc rciz izio io   Cerca di rendere i particip cipi latini nel modo che sia più più naturale e scorrevole nella nostra nos tra li ling ngua ua..

•

 

 

2.

 

3.

 

4.

 

5.

 

6.

7

8

Eser Es erci cizi zio o

Metti  

•

•  

 

ve verb rbo o tra parent parentesi esi nel partici participio pio pr pres esen ente te e conc concor orda dalo lo col sost sostan anti tivo vo..

puerorum

 dormIre

2. a servo

 rIdere

3. capu caputt

 dolere

4. m maatris

in t ra re

5. anc ancil illI lIss

 vodire

6

h ie m e m

i n c i p er e

7

h omin um

a udI r e

8

pIla

 volare

9. viru virum m

 frIgere

canI

 bibere

lO

• •  

•  

•

ESERCIZI 7-8

CAPITO CAP ITOLO LO XIV XIV

•

Eserc Ese rciz izio io 9

  o mp mp l e ett a q u e ess t efrasi

 

3 4 5 6 7

8

•

tlJPmiJ111 111 ifJJ ifJJ }i JiJ 1l1J }(lfJJlti   o i pf ftiflif i pffJffJnf in C tJf4lJndl}\Ji IlJ tlJPmiJ

Parentes filium in lecto cub non relinquunt. Puer fa faciem lav patrem iin ntr non au audit. Quintus bracchium dol movere non audet. Puer in arborem ascend nidos quaerit. Lupus oves in campo err non reperit. Servì dominum port ad villam eunt. Corpus v vaal membra val habet. Quis est dominus ovium baI ?

•

Lectio tertia et grammatica: 75-150

Esercizio  

Sottol Sott olin inea ea tut tutti i pron pronom omii pers person onal alii e i possessivi: i ri rifl fles essi sivi vi una una volta, i non ri rifl fles essi sivi vi duee volte. Quin du Quindi di sc scri rivi vi so sott tto o i l rigo la pe pers rson ona a o cos osa a a cu cuii si rife ferriscono attenzione, in ispe ispeci cie, e, al secum dell della a frase Se Serv rvus us pu puer eros os secu secum m ve veni nire re iu iube bet: t: perc perché hé questo questo se è di natura di dive vers rsa a dagl daglii altr altrii ri rifl fles essi sivi vi dell dell esercizio io? ?) Infi Infine ne fann fannee l anal analis isi, i, in indi dica cand ndon onee anch anchee caso, nume numero ro e ge gene nerre. Esempio: li liil iliu iuss Da Davu vum m, serv servum um su suu um, vo voca catt ei ei-q -que ue ma malu lum m dat.  

di . Giul Gi ulio ioh.,· a Daperso vo non ri suum: pos posses esso so rifl rifles ess. s.,, ace ce.. si sing ng. masc ma sch. ,· ei:=pron. rifl fles ess. s.,, dato si sing ng.. masc masch. h.

liilius et Ae Aem mil ilìa ìa in vil villa sunt. Fili e6ru e6rum m in ho horrto ambulant. liilius eos ad se vo voccat

et iis mala dat. Pueri mala sua edunt.

Davu Da vuss vi vill llam am intr intran anss Ub Ubii est est ma malu lum m me meum um?? in inqu quiit. Mi Mihi hi qu quoq oque ue malu malum m da,

domi do mine ne

liil liiliu ius: s: Ec Ecce ce ma malu lum m tuum tuum,, serv servee

Dominus

eI

malum dat. Servus id est. Nun uncc laetus est Da Dav vus, et pu pueero ross vocat:

  Ve Veni nite te me mecu cum, m, pu puer erll

Se Serv rvus us pu puer eros os secu secum m ( ) veni venire re iu iube bet. t.

PuerI cum cum eo in ho hort rtum um eunt.

• • • •  

CAPITO CAP ITOLO LO XIV

•  

ser izio  

 _

_

_

_

_

~

ES ESER ERCI CIZI ZI 99-10 10 •

 

Sostit Sost itui uisc scii il parti particip cipio io presen presente te co con n una una proposizion proposizionee seco seconda ndaria, ria, o il contr ontrar ario io Esempio: Pu Puer er do dorm rmie iens ns pa patr trem em voca vocant ntem em non non audi audit. t. = Puer, qu quii dorm rmit it,, pa patr trem em,, qui eu eum m voca cat, t, no non n audit; oppure: Puer uer pat atrrem em,, qui eu eum m vocat at,, non audit, quia (quod) dormi t

•

l

Aemi Ae mili liaa cubi cubicu culu lum m in intr tran anss a Iu Iuli lio, o, qui qui do dorm rmit it,, non vide videtu tur. r.

 

Serv Se rvii do domin minum um le lect ctic icaa po port rtan ante tess fe fesssi sunt sunt..

3

Quin Qu intu tuss aegr aegrot otan anss me medi dicu cum m ap apud ud le lect ctum um st stan ante tem m vide videt. t.

4. Pas asto torr ovi quae aegrotat ci cib bum non dat.

5

Iuli liu us li lib beris osc scul ulum um dat, cu cum m a vill villaa disc disced edu unt.

= 6

Oves Ov es de den ntes tes lu lup pi no non n ti tim men ent, t, qu quia ia ad mo mont ntes es fugit.

 ser izio  

Tr Trad aduc ucii queste queste frasi  a ,. po i  b neate

umero e il gene genere re dell llee paro parole le sot otto toli li-i il caso il nume

l. Puer, qu quii val alet et,, ped edib ibu us nudi diss in vi vill llaa am amb bulat. lat.

_

a

pedibus nudis: _ Marcu arcus, s, qui ped edib ibus us nu nudi diss an ante te le lect ctu um sta tatt et friget, ca1ceos suo uoss a se serrvo poscit. cit.

b  

a

b 3

 

qui:

; lectum:

Serv Se rvus us:: Ve Veni ni me mecu cum m

Nu m

a 4

b

64 •

 

ESERCIZI 11-12 -

 

te:

 

_

manu ma nuss qu quoq oque ue ti tib bi do dole let? t?

b. me(-cum): ; tibi: Hodi Ho diee nece necess ssee es estt te so solu lum m am ambu bula larre. a

•

; servo:

_

; solum:

-

 

-

  Capitolo XV

 

CAPITO CAP ITOLO LO XIV

•  •   •

 

• •   • • •

MAGI MA GIST STER ER ET DI DISC SCIP IPVL VLI I •

L e c t i o p r i ma : 1 -4 0

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mplet leta a quest questee frasi colle colle parole parole appr approp opri riat atee prendend prendendole ole dall dalla a col colonn onna a di sini sinist stra ra antequam

1. Mane M a r c u s i n

considere discipulus domi ego excHimare ianua ludus magister se sella severus tacitus

2. P u e r i su n t , D i o d o r u s e s t 3. Se Sext xtus us ad lud ludum um ad adve venit nit et

4. M Maa r c u s 5. D i o d o r u s

it.

 

 

p ul sa t

( = t a c en s ) aan nte . , Marce

intrat.

s ta t .

(= dei deinde nde)) magis magister ter eu m interrogat:   Cu r solus es? Ub Ubii e sstt Qu Quin intu tuss , fr fraater ter tu tuus us?? 7. Re Ress p pon onde dett Ma Marc rcus us:: sol olu us su m quia Q u i n t u s _ est: dicit icit e n nim im a eegr grum um esse'. 8. M a g i s t e r e s t: d i s c i p u l o s i m p r o b o s ver berare solet.

6.

tU tu m

vlrga Eserc Es erciz izio io

Trad Traduc ucii queste queste voci voci verb verbal alii l . rideo

6. 7. 8. 9. lO.

2. su surg rgee 3. pu puni nite te 4. cons considu idunt nt 5. es

sa salu luta ta ha habe bess adve adveni nire re po pote test st aperit

Eserci Ese rcizi zio o 3

Concorda

 

st stes esso so verb verbo o col nuov nuovo o sogg sogget etto to

Magister ter tac tacet et 1. Magis

- (e go)

2. Pu Puee ri ri time timent nt

-  tU

3. Ma Marc rcus us ride ridett

- (v os)

4. M Maa r c u s iiaa n u a m aap p er i t - M a r c u s Qu Qui nt us -que 5. Ma Magi gist ster er ab abes estt

- (n os)

6. Cu Curr rro o

- I uli a

CAPITOL CAP ITOLO O XV  

•

L e c t i o s e c un d a : 4 1 - 9 5

_

ESERCIZI 1-3 •

Eser Es erci cizi zio o4 Mett Me ttii qu ques este te voci voci ve verb rbal alii nell nella a ca case sell lla a gi gius usta ta.. v i d e t is siimo a u d it is ca nt as fa ci u n t

 

r i d e nt aperiunt ponis c i am a m u s p a r it

Perso

· :

enum

· · · ·

a p e r is sto f ugi mus s e d et r e dd i m us

bibit v id eo a c c ii s a n t acc i pi t i s d or m im u s

s ole m us er ra t v en di t i s asp icis rep er it

incolunt iubes piinio ambuiatis iacio

IV coniug ;

Verbi in -io (esempio capere cap ere -io -io

 

I coni coniug ugo o

I coniugo

II IIII coniugo ;

 .........•...... · · · · · ·

I s in g . II sin ing. g. II IIII sing sing..

 

· ·

I piuro II piuro III piuro

Eser Es erci cizi zio o5 Comp Co mple leta ta que queste ste frasi frasi ins insere erendo ndovi vi le parol parolee ma manc ncan anti ti..   Di o do r u s ma g i s t e r M a r c i

(= p o s t e r i o r e m p a r t e m c o r p o r i s ) v i r g a v e r b er a t . 2. Ma Marc rcus us:: in inci cipe pe)) me verb verber erar are, e, magi magist ster er 3. Diodor Diodorus: us:  A d se lla m ( = riirsus i), i mp ro b e puer, atqu e   surge) 4. Ma Marc rcus us aute autem m non non con considi siditt. Di Diod odor orus us:: (= ciir) no non n cons consid idis is,, Marc Marce? e? 5 6. 7 8

Marcus Marc us:: no non n po poss ssum um,, qu quia ia te terg rgum um mi mihi hi doIe doIett. Marcus mag istrum ( = t i met ). Diodorus:  Puer im p ro b us es, Marce, n e qu e ( = i d q u o d v e r u m e st) d i c i s Di odor u s: T Tiit u s tibi, Marce, d a r e n o n p o t e s t , i d e n i m n o n h ab et , _ ( = sed ) e g o t i b i d a r e ( = t e pi i ni r e ) p o s s u m , ( = si n no o n ) mi hi p a r e s 9. T Tiitus (= aad dhiic n no on)   abest). lO Titus   nond no ndum um)) ad Iiidum dum ad adve veni nit. t. (= o s t i u m ) p u i s a t , (= d dee in de ) intrat.   Ti t u s p r i m u m

•

 

ESERCIZI 4-5

 

~

~

~

~

~

~

~

~

~

~

_

~

~

~

~

_

_

CAPITO CAP ITOLO LO XV ~

_

~

Eser Es erci cizi zio o

Faii l an Fa anal alis isii di qu ques este te vo voci ci ve verb rbal alii d indi indica cati tivo vo,, J:ppc ficandon J la p JrJwna il num Jpo e la coniugazione  I II III,   o dei verb verbii in -io ; po i traduci/e.

•• • •  

•

 

 

2

3 4 5 6 7 8 9 lO  l

• • • • • •

considimus excito ridetis facimus audiunt reddis iacitis iacetis desinunt sedetis aperit

Eser Es erci cizi zio o

Cambia bia di numer umero o ques queste te forme forme verb verbal alii cioè ioè tra trasfo form rma a, pe r ese sem mpio io,, una prima prima sinsingolare in una prima prima plur plural ale, e, una se seco cond nda a plur plurale ale in una una se seco cond nda a sin singola larre, ecc. cc.)  

2

facis dormio

3.1avamus 4. redd reddit itee 5 iacimus 6 iacemus

7 8 9 lO

   

 

piini friges induunt possumus exit

Eser Es erci cizi zio o 8

Met etti ti i/ verbo tra pare paren nte tesi si nella lla ste tesssa perso erson na, numero e modo   in ind dica icativo tivo o impe impe-rati rativo vo)) de dell lla a voce voce ve verb rbal alee pr prec eced eden ente te..

 4

incipio sedet bibo redimus considis faciunt audio facimus iacemus estis gerite horreo redimus dormite

 5

ponitis

 

2 3 4 5 6 7 8 9 lO  l

 2

 3

 cantare discedere aspicere reddere sedere redire facere audire iacere posse videre verberare adesse ponere dormire

CAPITO CAP ITOLO LO XV  

 

•  

•  

Eser Es erciz cizio io 9

Comple Com pleta ta que queste ste voc vocii ve verb rbal alii inse inseren rendov dovii l termi terminazion nazionii man mancant canti. i. 1

Diodor Dio dorus us magis magister ter::   Sum_I ibr os puerl

ESER ESERCI CIZ ZI 6-8 •

2 3

4 5 6 7

8

Titu tuss: Libru Librum m non non h a b _ , magister. Diod Di odor orus us:: Quid libr librum um non non h a b _ , Tite? Titus: Quia Marcus eum hab . Diodorus: Redd Tito librum, Marce Diod Di odor orus us:: Cur nunc nunc r I d _ , puerI? Titus et Sextus: Nos Nos ianu anuam p u l s _ cum ad ludum v e n _ , no noss Diod Diodor orum um,, magi magis s trum tru m nostru nostrum, m, s a l i i t _ cu cum m eum eum v i d _ : no noss discip discipull ull prob probII s _ Tu aute autem, m, Marc Marce, e, ianu ianuam am non non p u l s _ cum ad ludum v e n _ , ne nequ quee magist magistrum rum nostru nostrum m s a l u t _ cum eum v i d _ : tu, Marc Marce, e, disc discip ipul ulus us impr improb obus us e _ Magister i u b _ disc discip ipul ulos os libr libros os a p e r _ . Di Disc scip ipul ulll magi magist stro ro p a r _ et libros apen_.

9

•

Diodor Diod orus us Marc Marcum um v e r b e r _ . Marcu rcus: Terg Te rgum um mihi mihi d o l _

Ei D e s i n _

magister

lam satis e

Lectio tertia et grammatica: 96-1 70 70

Esercizio  

ogni ni numero un una a pa paro rola la è p r un motivo o p r un altro diverCaccia Cacc ia all'intru all'intruso. so. In og sa da dall llee altre: sc scop opri ri l iint ntru ruso so e so sott ttol olin inea ealo lo..

cadit - claudit - redit - sumit 2 doleo - redeo - video - rIdeo 3 vides - iaces - potes - pares 4 asp aspiciu ciunt - audiunt - veni eniunt - puniu iun nt 5 iube - rIde - incipe - tace 6 paris - iacis - fugis - venIs 7 pono - metuo - ascendo - lavo 8 petis etis - rIdetis - par aret etiis - tergetis 9 rIdes - sedes - amantes - doces lO venI - punI - ponI - audI 1

I l . redI - abI - audI - adI Esercizio  

Faii l an Fa anal alisi isi di qu ques este te for forme me verb rba ali e po traduci/e. 1

2 3 4 5 6 7

•

iacit time excito potestis punIrI pares incipientes

ESERCIZI

9 11

 

8 verberamus 9 discedite lO licet

CAPITO CAP ITOLO LO XV

• • • • • • • • •

 

 

 ser izio  

Movend Move ndo o da ques questef tefrrasi asi scri scrivi vine ne del ellle altre in cu cuii i sogg sogget etti ti di ques queste te sian siano o i co comp mple le-menti ogget oggetti ti e il contra contrario rio Marcu Mar cuss me pulsato Esempio:  Ego Marcum pul pulso. so.   Pa Pate terr nos no non n audit. it.

2 Ma Mate terr te voca cat. t. 3 No Nonn nnee lIb lIber ero os am amas as?? videmu mus. s. 4 Eum vide Cani niss lupu lupum m time timet. t. 5 Ca 6 Te punito

7 Vid Videses-ne ne patrem patrem??

Pastor tor ov oves es re reli linq nqui uit. t. 8 Pas

ESERCIZIO   2 •

CAPITO CAP ITOLO LO XV  

Capitolo XV I  

•

TEMPESTAS

 

•

L e e t i o p r i m a : 1 - 40

69

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mple leta ta questefrasi questefrasi colle colle parole parole appr approp opri riat atee prendend prendendole ole dalla dalla colon colonna na di sini sinist stra ra appellare egredI fliietus implere interesse maritimus merx modo

nauta navigare navis opperIrI ora or a paulum portus semper situs sIve superus tempestas tranquillus turbare turbidus

  Ma Mare re long longum um quod inter A e g y p t u m e t A Arr a b i a m

mare

Rubrum

e s t nomen es t  mare _ 2. Mari quod s u p r a I t a l ia m   Hadriatieum . 3. Cu m niill us f la t , m a r e est ; tu m navigare no n v ul ul t e t ventum a ttee r g o fl f la nte m _ 4. Ta T a n t u m pa pa r v a e i n Ti Ti b e r i p o s s u n t , quod i n e o fli im ine a q u a e es e s t. 5. Osti Ostiaa m et Br Brun undi disi sium um omne omness nave naves, s, et parv parvaa e e t magn magnaa e, e, adIre possunt, n a m e a o p p i d a s u n t ae magnos por portiis tiis habent. habent. 6. e s t lo loe us in in si t u s qu qu o n naa v e s ad te terr rram am adIre Ire possunt. 7. Ab o m n i b u s terrI s n a v e s m u l t a s v e h e n t e s i n po r ti i s Italia Ita liaee veniu veniunt. nt. 8. Cu m m a g n u s v e n t u s flat, m a r e est ; m a g n I _ n a v e s aq a q ua pos s unt. 9. Ve V ento s e e u n d o na n a v e s e p o rt i i pl enI s i n al a ltum mare navig navigant ant.. est est ma magn gnus us vent ventus us qUI m a r e _ lO I l No n mere me rees es,, se sed d etia etiam m homin homines es navi navibu buss vehu vehunt ntur ur.. 12. Portiis I t al iae pIenI s u n t hominum qUI i n al i as t e r r as navigar nav igaree volun volunt. t.

 

velum

ventus Eser Es erci cizio zio

Comp Co mplet leta a queste queste fras frasii insere inserend ndovi ovi le parole parole manc mancan anti ti   = nominatur). Mare I n f e r u m = ve l) T i i se um I nf r a I t a l i a m = e st). Genua est est oppid oppidum um   = ad mar maree situ situm) m).. O s t i a sit a e s t = i llI e) q u o T i b e r i s f l i i m e n i n m a r e I n f e r u m I n f lu i t . P or tu s O s t i a e = o m nI t e m p o r e ) p l e n u s hominum est. SI a e r   = qu quie ietu tus) s) est, neee neeess ssee es estt ventu ventum m   = exspeetare).   = turb Temp Tempee ssta tass mare mare turbid idum um fae faeit it)) et alto altoss fliietiis exei exeita tat, t, qUI nave navess a q qua ua = plen plenas as faciun faciunt). t). Mare Superum  mare Hadriatieum etiam

2. 3. 4. 5. 6. 7.

•

 

ESERCIZI 1-2

 

 

8 Non = s o l um m meerces, sed et i am ho mi nes navibus vehuntur. 9 Vento secu secund ndo o na nave vess e portii  = exeu exeunt nt .

Eserci Ese rcizi zio o3 Comp Co mple leta ta qu quest estee fr fras asii in inse sere rend ndovi ovi le ter termin minazi azion onii ma manc ncan anti ti

.

CAPITOL CAP ITOLO O XV XVII

 o

o

 

_

e t e r _ p er ter r it_ Lydia Ch ChrIs rIstum tum invo invoca cat. t.

2. 3. 4. 5

Qu QuIn Intu tuss f e n e s t r _ c 1 a u s _ do dorm rmit it,, qu quia ia aege aegerr est st.. Qu QuIn Intu tus, s, qUI o c u l _ a p e r t _ ia iaccet, supe superr le lect ctum um se ve vert rtit it.. Ma Marc rcus us,, qUI p e d _ n i i d _ ante nte le lect ctum um stat, a Da Davo vo ca1ceos su suos os pos osccit it.. V e n t _ s e c u n d _ na nave vess e po port rtii ii egre egredi diun untu tur. r.

Eser Es erci cizi zio o4 Trad Traduci uci queste fras frasii badand badando o voci voci verb verbal alii di form forma a pa pass ssiv iva a

 

parti pa rtico cola lare re al mo modo do mi migl glio iore re di rend render eree

 

italia ita liano no le

Non mo modo do me merc rces es,, se sed d et etia iam m ho homi mine ness na navi vibu buss vehun ehuntu tur. r.

2. Pu Puer er Ro Roma manu nuss capu caputt no non n se semp mper er in aqua aquam m mergi rgit.

3. No n So Sol, l, se sed d Te Terr rraa mo move vetu tur. r.

4. Me Merc rcaato tore ress merce ercess emunt, eas nav avee ve vehu hunt nt et in aliIs terrIs ve ven ndunt. nt.

estt aer aer qUI movetur. 5 Ventus es

6 Mu Mult ltae ae temi temina naee Os Osti tiaa ad ta tabe bern rnas as Ro Roma mana nass vehu hunt ntu ur.

7 Cu Cum m magnI fliictiis nave navess aqua aqua imp mple len nt, et nave navess et na naut utae ae in ma mare re merguntur.

secund ndo o na nave vess ple plenIs nIs velIs lIs per ma mare re ve vehu hun ntur. tur. 8 Vento secu

Eser Es erci cizi zio o5 Compl Co mpleta eta ques queste te fra frasi si ins insere erendo ndovi vi le term termina inazion zionii ma manc ncan anti ti

2. 3. 4. 5.

Navess mul Nave ulta tass me merc rces es in multa ultass terra rras ve veh h Nauta autaee no non n omnI te temp mpor oree n a v i g _ v o l _ In po port rtib ibus us na naut utae ae ve vent ntum um se secu cund ndum um e x s p e c t _ Vento se secu cund ndo o na nave vess v e h _ possunt. m u l t u m cibI s ecu m v e h QUI in Af r ic a m v e h  

.

C A P I T OL O XVI

 

ESERCIZI 3-5 •

 

6.  Alae aviu avium m mo mov v possu sun nt: eo modo aves vo voll possunt.     7 Ventus seeu seeund ndus us na nave vess mov mov  ; magn magnii fliietiis nave navess me merg rg  8 Na Nave vess me merg rg  in ma mare re qu quia ia aqua aqua impl mpl  .

.

  serci sercizi zio o

Fai l analisi Fai analisi delle delle parole parole sott sottol olin inea eate te indica indicando ndone ne tradu traduci ci le fr fras asi. i.

 

ca caso so

numero numero e

 

gene generre. Poi

 

Mare supr Mare supraa Ital Italia iam m si situ tum m mare Superu Superum m appe appell llat atur ur.. mare:

2

Quod uod paul paulum um aqua uaee in Tiberi est magnae gnae nave navess in eo na navi viga gare re non po poss ssun unt. t. aquae:

_

3

Parvae Parv ae tant tantum um na nave vess Romam Romam adeu adeunt nt.. Romam:

4

Ostium dieitur ostium: loeus:

5

Portus Port us Osti Ostien ensi siss se semp mper er pl plen enus us est homi hominu num. m. hominum:

6

Si aer aer tran tranqu quil illu luss est ne neee eess ssee es estt ve vent ntum um op oppe peri riri ri.. ventum:

_

Magnii fliietiis na Magn nave vess aq aqua ua im impl pler eree poss possun unt. t. aqua:

_

7

•

 

is

lo loeu euss quo fliimen in mare mare influ nfluit it..

8

Nautae Naut ae nee ma mari ri tu turb rbid ido o nee nee mari tr tran anqu quil illo lo navi naviga gare re volu volunt nt.. mari:

9

Ventus seeu seeund ndus us es estt vent ventus us qui qui a te terg rgo o flat. tergo:

lO

Vela vent Vela vento o im impl pleent ntur ur ae nave navess pl plen enis is veli veliss per per ma mare re veh vehunt ntu ur. vento: velis:

 

•

E SE RC I ZI O 6

CAPITOLO CAPI TOLO XVI

 

72

•

L e c t i o s e c unda : 4 1 95

Eser Es erci cizi zio o7 Comp Co mple leta ta ques questefrasi tefrasi coll collee parol parolee appr approp opri riat ate, e, prend prendend endole ole dall dalla a co colo lonn nna a di sini sinist stra ra.. altum cernere consolari

  In

s e d e t n a u t a qui n a v e m n aut a ap p e l l a t u r . 2 Is na 3. Partes caeli quat tuo r sunt:

_ et

• • •• • • • • • • •

contrarius dextra gubernare gubernator labi laetari meridies occidens occidere oriens oriri   ) pUpplS septentriones serenus sinistra

4. Ori ens est e a pars caeli und e sol ; p a r s c a e l i qu o s ol occi dens dicitur. E a e par tes s un t . o ri en s a et oc ciden s a 5 Iis qui ad mer i di em navigant or est. 6 H o d i e m u l t a e n a v e s s i m ul p r o f i c i s c u n t u r e t p et u n t n a m cae lu m e s t e t v e n t u s s e c u nd us . 7 Med us q u o d i n a l i a m t e r r a m ab i t n e q u e i a m d o m i n u m suum severu severum m A lb an um p ot e s t. 8 Ia m Medus vix m o n t e m Al 9 D e oc u li s L y d i a e l a c r i m a e ; Me du s a ut em a m i c a m su am

 

 

 

vereri Eserc Ese rciz izio io 8 Scrivi qui di séguito tutte le voci di verbi deponenti ch chee so son no con contenu tenute te nelle elle lin linee da Famili iliaa Romana Romana  p 120-122), poifanne l anali 54 a 95 del ca capit pitol olo o X di Fam analisi si e tra traduci duci/e /e.. Esempio: sequuntur: ind. preso   plur. di sequi coniug.; =   essi essi)) seguon seguono o 

C A P I T O L O XV I

E S E RC I Z I 7 8 •

 

  serc serciz izio io r og Scrivi ognu nuna na de dell llee form formee at atti tive ve de dell lla a co colo lonn nna a di de dest stra ra un sino sinoni nimo mo de depo pone nent nte: e: sc sceg egli li uno dei verb erbi della co colo lon nna di sin inis istr tra a e met etti tilo lo ne nell modo tempo pers erson ona a ecc richiesti

egredI intuerI HibI

laetarl

gaudet   exspectant   cadens   abeunt  

opperlrI orlrl proficIscI

timentibus   spectantI   ascendunt  

sequI vererl

veni veniens ens pos postt exlre  

•

 

sercizio lO  

Sostitui Sosti tuisci sci gli abl ablati ativi vi ass assol oluti uti co con n proposizio proposizioni ni subo subordin rdinate ate o il cont contra rari rio o Poi tra traduc ducii frasi 1

Sole So le orie orient ntee na navi viss e po port rtii ii eg egrred edit itu ur

2 Mu Mult ltIIs ho homi mini nibu buss sp spec ecta tant ntib ibus us mu multa ltaee na nave vess simu simull e po port rtii ii Os Osti tien ensI sI egre egredi diun untu turr

3 So Sole le du duce ce na nave vem m gu gube bemo mo

4

Bene Be ne na navi viga gamu muss ve vent nto o se secu cund ndo o at atqu quee ca cael elo o sere sereno no

5

Dum gub gubemato ematorr ora oram m in intu tuet etur ur Me Medu duss occ occide idente ntem m spec specta tall

6

Cum ve vent ntus us ca cadi ditt nube nubess ni nigr grae ae ab oc occi cide dent ntee oriu oriunt ntur ur

7

Dum disc discip ipul ulII do dorm rmiu iunt nt mag magist ister er cap capitu itulum lum reci recita tall

sercizio  

Sost So stitu ituis isci ci le pro propos posizi izioni oni rela relati tive ve co con n pa parti rticip cipii o 1

•

 

contrario

Lydi Ly diaa lacr lacrim imas as qu quae ae labu labunt ntur ur te terrge gell

ESERCIZI

9 11

CAPITO CAP ITOLO LO XVI

•

 

ia,, quae Me Medu dum m sequitur, om omne ness res secu secum m fert.   Lydia

 

•• • • •

 

3. Me Medo do,, qUI ex Ital Italia ia pr prof ofic icls lsci citu tur, r, par parva va peci peciin inia ia es estt. 4. Mu Mult ltII ho homi mine ness na nave vess e port portii ii eg egre redi dien ente tess sp spec ecta tant nt.. 5 Ex al alta ta pUppl so sole lem m orie orient ntem em sp spec ecta tan nt.

 ser izio  

 

In ognu ognuna na di ques questefr tefras asii sost sostit itui uisc scii la pro propo posiz sizion ionee su subo bord rdin inat ata a co con n un abla ablati tivo vo as asso so-luto. l

 

Cum na nave vess e port portii ii eg egre redi diun untu tur, r, multI ltI ho homi mine ness ea eass sp spec ecta tant nt.. um

magister magi ster rec recit itat, at, disc discip ipuH uH do dorm rmiu iunt nt

•

3. Ma Marc rcus us rl rlde det, t, qu quia ia Ii Iiiilia lia plora lorat. t. 4 Du Dum m cete cetera raee oves dormi rmiunt, ovis nigr nigraa abit, se sed d con consist sistit it,, qu quod od lupu puss ululat. 5 Cum pa pare rent ntes es se serv rvll-qu quee ta tace cent nt et au audi diun unt, t, me medi dicu cuss QUlntum ling lingua uam m oste ostend nder eree iub iubet et..

 ser izio  3

Fai l analis analisii dell dellee parole parole sott sottol olin inea eate te ind indic ican ando done ne il cas aso o il nume numero ro e il gene genere re;; p tr tradu aduci ci le fr fras asi. i. l

Gubema Gube mato torr cael caelum um sp spec ecttat at:: sol et stel stella laee ei duce ducess sunt. el:

 

Hs qUI ad se sept pten entr trio ione ness na navi viga gant nt,, orie oriens ns a de dext xtra ra est st.. ils: dextra:

 

 

3. So Sole le or orie ient ntee na navi viss e porti ortiii eg egre redi ditu turr mu mult ltls ls ho homi mini nibu buss sp spec ecta tant ntib ibus us.. sole: s pe c ta ntibus :

 

_

4. Na Navi viss pi pien enis is veHs al altu tum m pet etiit. Alia Aliaee na nave vess eam se seq quun uuntur. tur. veHs: altum:

 

5 Medu edus: Eg Ego o in te terr rram am eo mult multo o pulch ulchri rio ore rem m, in patr patria iam m me meam am Grae Graeci ciam am multo: Graeciam:

 

 

ES ESER ERCI CIZI ZI 12-13 •

CAPITOLO CAPI TOLO XVI  

•

Lectio tertia: 96 150

7

Esercizio  

Indica l coni coniug ugaz azio ione ne di ques questi ti verbi sp spec ecif ific ican ando do in ino oltre ltre se sono sono at atti tivi vi o depo depone nent ntii e dist distin ing guend endo i verb verbii in   io o in  ior. Esempi: laetarI I dep ; facere verbo in   io  tto g e r e re intuerI im pl e r e egredI

c o m p l e ct I su r g er e c e rn e r e c a ne r e

proficIscI m et u e re v er er I t i m ere

 ib

opperIrI

loquI

c o n s I de r e tergere

se d e r e f ug e r e

me r ge r e mo ve re

Eser Es erci cizi zio o r

•

queste ques te forme verb verbal alii sottolin sottolinea ea quelle quelle depon deponent enti; i; p

o pp e r i u n t ur opperIrI veh unt ur e g r e d i u nt u r v i d et u r i m p l en t u r

dI c i t u r movetur appelHitur mer guntur ori tur   ) g u b e rn a rI

pr of i c I s c i t ur pr of ic I s c e nte s sequunt ur l a e t a t ur orientem Hibuntur i n t ue n s c om p l e c t i t u r labuntur l a be nt e m co n so l a t u r or ie ns orIrI o p e rI tu r t urba tur g ub e r n a r I vehitur mergI c e r nI

o ri en t e e g r e d i t ur s e q ui t u r v er et u r intuetur proficIscI laetarI occidentem conatur l a e t a nte s c e rnitur l o qu i t ur oriuntur s e qu i t u r i act at u r i mp l e r I labI consolatur loquI

ESERCIZI 14 15

anali nalizz zza a tu tutt ttee le forme forme

CAPITO CAP ITOLO LO XVI XVI

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mplet leta a que questefrasi stefrasi col colle le par parole ole ap appr prop opri riat ate, e, pren prenden dendole dole da dall lla a co colon lonna na di sini sinist stra ra..

  conari fier ieri (due (due vo volt lte) e) tIfictus fulgur haurire iactare illustrare invocare

• •• •• • •• ••• •• •• •• • •

 

·

·

.

.

  quia m a r e t e mp e s ta t e Nautae Nep Nautae Nepti tiinu inum m _ c a e l um e t m a re , e t st at im s e q u i tu r 2 M ult a cu m imbre.   3. Q u o d t ot um mar e t ur bi dum e t n a v e m a q ua im pl e nt   ' n au t ae m u l t u m a q u ae e n a v e _ 4. Na vis, qquuae fflluctibus , vvii x p o te s t . 5. Mag no fll1ctii na ve m pulsante, Ly di a Ch r i st um invocat:  O C h r i s te I u b e m a r e t r a n q u i l l u m 6 Nec v o x eius a u d it u r to nitrum.  

propter servare tonitrus turbare vero Eser Es erci cizi zio o

7. Medus, CUIUS neque neq ue po pote test st..

OS

aquaa impl aqu implet etur ur,,

ad

ho c re s p o n d er e

_

7

Comple Comp leta ta qu ques este te fr fras asi, i, inse insere rend ndov ovii le form formee op oppo port rtun unee in ind dic ica ati tivo vo,, parti particip cipio io o in infi fini ni-to de deii ver verbi bi tra tra pa pare rent ntes esi. i.

D o r i p p a s ol a n av e R o m a m (proficisci), nemo ea m (consolari). 2. Ante Antequ quam am mane ane in 111dum imus, p at er et ma t er nos ( c o mp le c tl ) . 3. Q u i a navis pIe na a quae est, nautae a qua m e x e a ha uri re ( co n a ri ). 1 Du m

4. Milites R o m a m (proficisci:) ea nocte nullas stellas (i n tu e r i) , s e d ma n e ssool em ( o rir i) ( laeta ri). 5. Me dus Lydia -que e x Italia (p r o f ic is c i ) p a u c a s re s s u a s s e c u m _ (ferre  6 Me Medu duss dici dicitt  s e in Graeciam, p atr i am suam, ( Ir e)' , nec is d o mi n u m su u m sever um ia i am (ti me re ). UN 1

2

3 4 5 6 7 8 9 lO I l.

12 13 14 15 16

PROVERBI PROV ERBIO O LA LATI TINO NO

Àer qu Àer quii move movetu turr Hora Ho ra sext sexta, a, medi medius us dies dies Und ndee so soll orit oritur ur

I

2 3 4

Is qouinave nave vem hab etam adir Qu Quo nana ves sm adha terr tebrram adiree poss possun untt Niger Aqua Aq uam m e nave nave su sume mere re Ve Verb rbaa facere facere Unoo tempor Un temporee Unde Un de terr terraa in inci cipi pitt Quod Qu od po post st fulg fulgur ur audi auditu turr Lux Lux tempestati tempestatiss Res Res qu quam am merc mercat ator or emit emit et vend vendit it Rursus Veni Venire re post Gaudere

5 6

l I

7

8

I

9

lO

 

11

I

 

12 13

14 15

16

I ES ESER ERCI CIZI ZI 16-17 •

CAPITO CAP ITOLO LO XVI

 

Capit Ca pitolo olo XVI XVIII

NVM R •

IFFI

ILES

Lectio prIma: 1 41

Eser Es erciz cizio io 1 Comp Co mplet leta a qu quest estee frasi col colle le par parole ole ap appr prop opri riat atee pre prende ndendol ndolee da dall lla a col colon onna na di sini sinist stra ra centesimus discere doctus indoctus

dIcunt. 1 Homines stultI pa uc a verba no on vu lt est, n neeque 2 Discipulus qUI discere n discipulum interrogare solet. 3 Ma gis te r 4 Di s c i p u l I

s e m p e r m a nu s

tit.

, n a m e a s re s q u a s

industrius interpellare nescIre plger postremo pravus priidens qUlsque recte responsum scIre tollere tot usque

•

magi ma giste sterr eo eoss do doce cett volunt. Sextus bonus discipulus est, na m numeros litterasque be ne et se s e m pe r re s pon de t . Ma g i s t e r : Q u i s n u m e r o s a d e c e m ad centum dIcere pote po test? st? Se Sext xtus us ut pr prob obus us disc discip ipul ulus us pr prIm Imum um ma magi gist stru rum m as aspi pici cit, t, de i n de m a n u m t ol l i t , re c t e re s p on de t . Sextus omnes numeros a ce ntum ad mIlle dIcere incipit, sed m a gis te r e um :   ec ess e n o n e s t n u m er o s dIcere; dIc q u e m q u e n u m e r u m t a nt um , S e x t e Di s c i p u l I autem eo eos n nu um e r os : e rgo _ e or um n no on rreecta, sed sunt.

 

5

 

6

7

8

Eserc Ese rciz izio io 2 Sc Scri rivi vi qu ques esti ti nu nume meri ri   cif cifre re ar arab abee

•

tredecim septuaginta duodevIgintI quInge quI ngentI ntI duo undesexaginta

octingent octing entII tre tress se sesc scen entI tI tr trIg Igin inta ta un unus us septuagin sept uaginta ta tre tress nongen non gentI tI sedec sedecim im quadragin quad raginta ta du duo o

se sex x et no nona nagi gint ntaa quadringentI quadringe ntI quIn quIndecim decim duodequInquaginta

septingentI undeoctoginta septingentI sexaginta sexa ginta qu quIn Inqu quee quattuordecim

Eser Es erciz cizio io 3 Scrivi   lettere IV ( ' VI I ( V II I (

•

r

esteso est eso q questi uesti num numeri eri

- ' ) et V (') e t XI ( ) et IX (

) s u n t I X (' ) s u nt X V II I ( ) s u n t XV I I (

ESERCIZI 1-3

 »

- ' ). ).

 

-

CAPITOLO CAPIT OLO XVI XVIII

 

78

L   --

et XXXIX

) sunt LXXXIX

D unt DCCCV Iuli Iulio o ne nequ quee II   ) et CCCV ) filiae neque)CsC

). ).

) ancillae sunt.

• • • • • •  

Eserci Ese rcizio zio

Fai l analis analisii de dell llee parole parole so sott ttol olin inea eate te spec specifi ifica cando ndone ne il caso aso il nume numero ro e il ge gene nere re.. Poi traduc tra ducii le fras frasi. i.  

Magist Magi ster er pu puer eros os nu nume mero ross et li litt tter eras as docet ocet.. pueros: litteras:

2. Qu Quii pa paul ulum um aut aut nih ihil il di disc scer eree po pote test st,, st stul ultu tuss esse esse dicitur.

stultus: 3. Di Disc scip ipul ulus us pr pril ilde dens ns mu mult ltas as re ress a ma magi gist stro ro di disc scer eree po pote test st..

magistro:

_

4. Pu Puer er tac aciitus ante sell sellam am su suaam stat. tacitus:

 

5. Titus et Se Sext xtus us un uno o or oree dicun cunt: Qu Quin inqu quag agin inta ta..

ore: 6.

•

Resp Re spon onsu sum m Titi et Se Sext xtii rect rectum um est: ii rect rectee re resp spon onde dent nt.. Titi:

 

Lectio secunda: 42-87

Eser Es erci cizi zio o

Comp Co mple leta ta quest questee frasi colle colle parole parole appr approp opri riat atee prende prendendo ndole le dall dalla a colo colonn nna a di sini sinist stra ra..

amicus cogitare difficilis inimicus laudare quamquam reprehendere saepe

CAPITO CAP ITOLO LO XV XVII II

 

Titus et Sextus semper recte respondentes a magistro

2. Marcus autem prave respondet,

_

responsum facile est.

3. Ma Magi gisste ter: r: Qu Quot ot sun sunt tr trig igin inta ta et oc octo to??

Marcus prave respondet. Is enim non _ _ 4. Responsum eius pravum est; itaque a magistro 5. Marcus: Id quod ego interrogor semper nimis est. Magister een nim est p paatri meo et patribus Sexti et Titi.

ESER ESERCI CIZI ZI 4-5 •

 

Eser Es erciz cizio io

Fai l an Fai anali alisi si di qu ques este te vo voci ci ver verbal alii spec specif ific ican ando done ne la coniugazione  I II III rv dei verbi in -io la pe pers rson ona a e il numero.

9

Eser Es erci cizi zio o

Fai l ana Fai analis lisii di qu ques este te voci voci verb erbali spec specif ific ican ando done ne la coniugazione  L II III IV; dei verbi in -io la pers person ona a e il numero e sp spec ecif ific ican ando do an anch chee se si tra tratti tti di vo voci ci attive p pas assi sive ve o de depo pone nent nti; i; poi trad traduc ucil ile. e. accipimur 2. rep re he nd is  

3. 4. 5. 6.

 

tol ol1i 1itt geri gerimi minI nI nomina nominamur mur emun emuntt

_

 

7

verteris iubeminI 9 duco lO aperit   l aspicis 12. vehimu vehimuss 13. mergo mergo 14. au audI dIss 8

•

ESERCIZI 6-7

CAPITO CAP ITOLO LO XVII XVII

• • • • •

 

Eser Es erci cizi zio o

Mett Me ttii qu ques esti ti verb verbii nel nel num umeero e nell nella a perso persona na ri ricchiesti, sia sia nell nell a atttivo sia sia nel nel pa pass ssiv ivo. o.

  ducere delectare incipere relinquere vestire tergere

 

  :

A TT I V O

arcessere induere

••

• • • • • • •

PASS IVO • •

Si Sing ngol olar aree I II III Pl Plur ural alee I II III

·············· ·······························1·······

iubere

•

 

Si Sing ngol olar aree I II III

Plur Plural alee I II III

vertere punire lacere Eser Es erci cizi zio o 9

Scrivi nella colonna B le voci verba balli della colonna A cam ambi biat atee di numero; p scrivi ne nella lla col colonn onna a C le voci verba rbali della colonna B cambi bia ate di di dià àtesi da attiva a passi ssiva).

•

A

 

c

Esempio Esem pio:: tan tangit git   verbero 2. ca capi pimu muss 3 vertis 4. im impo poni niti tiss 5. ap aper erit it 6 quaeritis 7 oppugnamus 8 conscendunt 9 metuitis lO sustinetis

tangunt

tanguntur

Lectio tertia: 88 152

Esercizio  

Sott So tto olin linea una volta gli gli avve avverb rbii e due volt olte gli gli aggettivi. Respon Resp onsu sum m Ma Marc rcii pr prav avum um est: is pr prav avee re resp spon onde det. t. Titu Tituss et Se Sext xtus us re rect ctee re resp spon onde dent nt.. Di Disc scipu ipuli li pr prii iide dent ntes es su sunt nt.. Magi Ma gist ster er:: Quo Quott su sunt nt tr trig igin inta ta et oc octo to??

E SE SE RC RC IZ IZ I 8 1 0 •

CAPITOL CAPI TOLO O XVI XVIII

 

Marcus:  A d ho hocc re resp spon onde dere re fa faci cile le es est. t. Magis agiste terr: Non ta tam m faci cile le qu quam am   putas Marc Ma rcus us:: Tr TrIg Igin inta ta oct octo o Magi Ma gist ster er:: Pr Prave ave dIcis Pu Puer er stul stultu tuss es, Ma Marc rce, e, st stul ulte te et pr prav avee re resp spon onde dess Marcus:  A t id qu quod od eg ego o in inte terr rrog ogor or nim imis is dif iffi fici cile le es estt

 

Esercizio   l

Fai l an Fai anali alisi si di qu ques este te voci voci verb verba ali li,, sp spec ecifi ifica cand ndon onee l in infi fini nito to,, la form forma a atti tivva, pa pass ssiv iva, a, de depo pone nent nte) e),, la per person sona a e   numero. Esempio: intueminI: voce voce de dell verb verbo o intueri, deponente;   p rs plur.

I NFI NIT O •

1.laudaris promis

2

•

:

 

_

 

F O R MA

PERSo

E N UM .