conspectus_grammaticus_10

Hans H. ØRBERG: LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA pars I: Familia Rōmāna. cōnspectus grammaticus cap. I-XXXIV © Accademia Vivarium novum, 2012, Jiří A. Čepelák

CONSPECTVS GRAMMATICVS CAP. X nom. acc. gen. dat. abl.

nom. acc. gen. dat. abl.

nom. acc. gen. dat. abl.

nom. acc. gen. dat. abl.

QUIS?

LEŌ-N-E

QU-ES/QU-Ī

qu-is? qu-em? quo-ius > cu-ius? quo-i >cu-i? qu-ō?

leōn-s > leō

qu-es > qu-ī

leōn-em leōn-es > leōn-is leōn-ei > leōn-ī leōn-e

qu-ōs ? qu-ōr-um? qu-ibus? qu-ibus?

QUIS?

HOMŌ, HOMI -N-E

QU-ES/QU-Ī

qu-is? qu-em? quo-ius > cu-ius? quo-i >cu-i? qu-ō?

homō homin-em homin-es > homin-is homin-ei > homin-ī homin-e

qu-es > qu-ī

QU-IS?

VŌC-E

qu-is? qu-em? quo-ius > cu-ius? quo-i >cu-i? qu-ō?

vōc-s > vōx

qu-es > qu-ae

vōc-em vōc-es > vōc-is vōc-ei > vōc-ī vōc-e

qu-ās ? qu-ā|r|-um? qu-ibus? qu-ibus?

QUIS?

PED-E

qu-is? qu-em? quo-ius > cu-ius? quo-i >cu-i? quō?

ped-s > pēs

qu-es > qu-ī

ped-em ped-es > ped-is ped-ei > ped-ī ped-e

qu-ōs ? qu-ō|r|-um? qu-ibus? qu-ibus?

NEUTRA (vidē cap. XI):

qu-ōs ? qu-ō|r|-um? qu-ibus? qu-ibus?

leōn-ēs leōn-ēs leōn-om > leōn-um

leōn-ibus leōn-ibus

homin-ēs homin-ēs homin-om > homin-um homin-ibus homin-ibus

QU-ES/QU-AE vōc-ēs vōc-ēs vōc-om > vōc-um

vōc-ibus vōc-ibus

QU-ES/QU-Ī

magnum flūmen flūmin|is nostrum mar|e mar|is vīvum animal animāl|is

ped-ēs ped-ēs ped-om > ped-um

ped-ibus ped-ibus

mult|a flūmin|a mult|a mari|a mult|a animāli|a

HOMŌ MORTUUS NEQUE VIDĒ|RE NEQUE AUDĪ|RE, NEQUE AMBULĀ|RE NEQUE CURR|ERE POTEST. (vv. 49-51; modus īnfīnītīvus) •

AMBULĀ|RE: - NUMERĀ|R|Ī:

Canis volā|re nōn potest. (v. 21) Piscēs numerā|r|ī nōn possunt. (b. 45)

•

VIDĒ|RE: - VIDĒ|R|Ī:

Hominēs deōs vidē|re nōn possunt. (v. 39) Deī ab hominibus vidē|r|ī nōn possunt. (v. 39) 19

Hans H. ØRBERG: LINGVA LATINA PER SE ILLVSTRATA pars I: Familia Rōmāna. cōnspectus grammaticus cap. I-XXXIV © Accademia Vivarium novum, 2012, Jiří A. Čepelák

•

VĪV|ERE: - EM|Ī:

Sine animā nēmō potest vīv|ere. (v. 57) Sine pecūniā cibus em|ī nōn potest. (v.62)

•

AUDĪ|RE: - AUDĪ|R|Ī:

Hominēs deōs audī|re nōn possunt. (v. 39) Deī ab hominibus audī|r|ī nōn possunt. (v.39)

•

ESSE:

Mārcus et Iūlia Quīntum vīvum es|se vident. (v. 122)

•

ĒSSE:

Pāstor ovēs herbam ēs|se videt.

ambulā-s-e vidē-s-e vīve-s-e audī-s-e es-s-e ed-s-e

> ambulā-r-e > vidē-r-e > vīve-r-e > audī-r-e > es-s-e > ēs-s-e

S > R (rotacismus)

S S

PUERĪ PUELLAM CANERE AUDIUNT. MĀRCUS QUĪNTUM AD TERRAM CADERE VIDET. AUDĪRE:

Quīntus Mārcum videt. (cap. III, vv. 11) Æ Puerī puellam canere audiunt. (v.80)

VIDĒRE:

Iūlius Quīntum nōn audit neque venit. (cap. III, vv. 11) Æ Mārcus Quīntum ad terram cadere videt. (v.104)

ASPICERE: Lÿdia tabernam Albīnī aspicit. (cap. VIII, vv. 39) Æ Aemilia fīlium suum ā Iūliō portārī videt, ... Quīntum ā Iūliō in lectō pōnī aspicit. (v. 126, 131) MĀRCUS MAGNĀ VŌCE CLĀMAT: “AGE! VENĪ, PATER!” (ablātīvus modī) Mārcus perterritus ad vīllam currit et magnā vōce clāmat: “Age! Venī, pater!” (v. 111-112) Quōmodo (< quō modō) dēclīnātur ‘leō’? ‘Leō’ (m) dēclīnantur hōc modō: (v. 169) NŌTĀ BENE: - NĒMŌ (< ne-+homō): Nēmō piscēs flūminum et marium numerāre potest. (vv. 44-45) - POT|EST POS|SUNT (< pot|est, pot|sunt < potis est/sunt): Canis volāre nōn pot-est. Hominēs ambulāre pos-sunt. (vv. 21, 23) - CUM: Cum avis volat, ālae moventur. (v. 15) - QUOD (: quia): Hominēs ambulāre possunt, quod pedēs habent. (v. 24) - VULT VOLUNT: Iūlia cum puerīs lūdere vult, neque iī cum eā lūdere volunt. (vv. 75-76) - AUDE|T AUDE|NT: Cum aquila suprā hortum volat et cibum quaerit, parvae avēs canere nōn aude|nt. (v. 88) Cūr nōn audent cantāre? Quia aquilam timent. - NECESSE EST + DAT.: Spīrāre necesse est hominī. (v. 58) - ENIM (: nam): Mercurius imperia deōrum ad hominēs portat, (1) is (2) enim nūntius deōrum est. (vv. 29-30), NĒMŌ ENIM : NAM NĒMŌ - ERGŌ (: itaque): Mārcus et Iūlia vīvum esse vident. Puer autem ambulāre nōn potest, neque enim pedēs eum sustinēre possunt; Æ ergō necesse est eum portāre. 20