Claude Lévi-Strauss - Mit ve Anlam.pdf

Clude  28 Kasım  908'e Brüksele ressam bir baba e enteleküe b annenn oğ oarak o arak dünyaya ge. Küçük yaşa lgnç nesneer opamaya ve eoojiye genmeye başa Pars Ünversesne 1927-1932 ya arasna hkk ve fese fe ahs gördü 19341937 arasna Sao Pao nversesne sosyoo profesörü oarak görev yapmak üzee Brezyaya g ve 1939a ek oaa kad. I Dünya Savaşınan sonra kaeme alğ eserleye, eserleye, hem yapsalcğn hem e XX Yüzyl üşüncesnn en önem smernen br hane geen LvStrass 2009a haya ta gözerni ym

Clude  28 Kasım  908'e Brüksele ressam bir baba e enteleküe b annenn oğ oarak o arak dünyaya ge. Küçük yaşa lgnç nesneer opamaya ve eoojiye genmeye başa Pars Ünversesne 1927-1932 ya arasna hkk ve fese fe ahs gördü 19341937 arasna Sao Pao nversesne sosyoo profesörü oarak görev yapmak üzee Brezyaya g ve 1939a ek oaa kad. I Dünya Savaşınan sonra kaeme alğ eserleye, eserleye, hem yapsalcğn hem e XX Yüzyl üşüncesnn en önem smernen br hane geen LvStrass 2009a haya ta gözerni ym

Claud Li-Strauss

Mit

ve

Anlam

Çeven

Gök Yz emr

Mit ve Anam

Caude Lvi-Strass Özgün Aı Myth and Meaning

haki Yaynla - 3 Yayına Hazırlayanlar: Gzem Ayvaz - Selçuk Aylar  Meç Shan Karaca Reaksyon Merç Shan araca Kapak ve Tasarmı Şük Karakoç Sa asarımı Şükrü Karakç l Baskı, Şba 20, İsnbu ISBN 97-605-375-2684 © Unvesty ofonto Pess 1

Ojna esyon oonto Ünvestes taaınan yaynanmştı. ükçe Çev © Göan Yav Dem 013 © thak 013 B ese tüm haka Aaoialt Telf Haka Aj a nsı ar aclğı yla a almıştr.

aki™ Pgu Kia-Kas Bas ay az  Ld Ş' ya kud Bahay Cad. D Ihsa Ür Sok Esoy Ap A Bok No: 6/ Kadıköy  stabu : (06)  6  Faks (06    ithak@ak om t  w taki om   w koka om Kaak, ç Baskı Dz Ost Mabaak Gmsyu Cad ka C Odi  Mkzi No 0/ Toka-stabl : (0) 6 0 06 Faks (0) 6   ka No 00

ÇNDEKER

ÖNSÖZ/ Göhn Yvz Dm MT v ANM

       .. ....  .. 

    .         .                       1

977 MASSEY KONFEANSRI GRŞ

1

                         



                                               

7

BRNC BÖLÜM

M v Blmn Blşm  . .      . .     9

KNC BÖLÜM

" Düşün v Uyg Zhn

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Tvşn Ddl v zr: Br Mtn Ylm . .                    . 59

DÖÜNCÜ BÖLÜM M Trh Hn Gdğnd BEŞNC BÖLÜM

M v Müz



9

          

67

                              

77

N S Z YERLLER ARASNA BR YAP USTASI Ps de oer ren qe  nene (enk yok nünsn bşk hçbr şey yok)  Velne nsnl neemek stersenz yknnz bkmnz eekr; m nsn neeyeekse nz özernz zkr çeey öğrenme snz b özeker keşetmek çn öne rk r özemenmeidr ]enJe Re

 1934 yılının sonbaharında bi paa günü saat dokuda elefn sanki her amankinden kl çald Arayan cle nale up reün müdüü Cesin Bougyd Teeondak elaşs ses kesrmeden sodu Enogafya e hl lgleniyo musunu sevgili dosum Sorusuna Elbee dye heyecanlı bi cevap alınca da şöye devam etti yi öyleyse Sao Pauo Ünivestesinde sosyolo pofesörlüğüne adayğın koyunu Kenar mahaeer yelerle dou hafta sonaında onarla boca gilenirsin. şte her şey bu elefnla başad. Ne arayan Boug ne de

aanan genç adam bu ksa telen göüşmesnde ymn yüyıln kn yasna damgasn vuan yapsaılk çağ"n başlataak b yap ustasınn doğduğunu byorladı. Ama genç adam efsanev b yetmş ık kayere k admın atmış ve sonunda kendn Acadmie Française üyes Claude vStauss yapaak yola çıkmışt. i

28 Kasım  908'de üksede ressam b baba le enteek tüel br annenn oğlu olaak dünyaya gelen vStrauss, küçük yaşta lgnç nesnele topamaya ve jeoloyle glenmeye başladı Pars Ünvesesnde 19271932 l lar aasında hukuk ve fesefe tahsl gödü Pskanal ve ame lg duyduğu ünverste yıllarında Comte, Dukhem ve auss gb büyük Fansız sosyologanın eselern okudu Hukuku sevemedğ çn Aration fesefeden vemşt Faka bu çok geçmeden fesefeye de hanet emeyeeğ anamına gelmyodu.  süe lse öğemenğ yapıkan sona, 19341937 1934193 7 aasında Sao Paulo Ünversesnde sosyooj pofesörü oaak göev yapmak üzee elyaya g ve  939a 939 a dek oada kadı. kadı . ooo yerllernn sosyal ögüenmesn konu alan 1936 tarhl lk anopolo makales ve daha sona da Nambkvaa ve upKa upKavap vap yeler yel er üene ü ene ka leme aldğ yaıa, bu ya çnde rezlyada yaptığ alan çalşmalann eneeküel üünedr  939da askee çağldğ çn Fansaya dönen Srauss, savaş sasnda ünü agnot Hat'nda tba subay olaak göev yapt Aman şgalnden sona, ksa 2

b süeğne esk meseğ öğetmenlğe dönen vStuss Vhy Hüküme'nn uyguldğ k ysl" geeğne göevden ınn çok geçmeden ülkesn tek etmek etmek ound ound kdı. 1 94 9411  1 945 snd snd N ew Yok' Yok't tk k New School for Social Research öğem elemnydı. New Yokt göçmen ok yşdğ bu ylld osç nopooden çok eklend. Ayn dönemde dh son geşeeğ kend nopolojk yklşmn lhm veen Sussue lngustğne vkf omsn sğlyn Rus sl Amekı bük ngus Romnkobson e tnş ntekm 1945e nyse stutule en lngusque et en nhopologe" (  ngusk ngusk ve Anopolojde Yp Yp Anl Anl ") dl mklesn yynd Ükesne döndüken son Fns küü tşes ok (9461947 yenden New Yok' göndeen vSuss ks b süe de n ştımsı çn ngldeş'e buundu. 19501979 yıllı snd Ecole pratique des hautes tudes sosyl ntopooj çşml yönetsyd  982'ye değn çışmyı südüeeğ olle de rancetk sosyl nopoloj küsüsüne se  959'd tnd vSuss 1949d dokto te ok svunduğu ve yn sene yyındğı lk önem ese Les Structures lmentaires de la parent (Akrabalığın Temel Yapıla) ykn kbl sındk nsel şk ysğnı yn ensest busunu ee d. Dukhemn klsk esenn etk sn ynsm ynsmy y kbın d kyse de d e bu çlışmd vSussun sı lhm kynğı usstu. uss'un değe l eşylın dolşmn d yklşmn, temel kbk lşkle ve ensest tbusun uylyn vStussun



kaşııklık teosne göe b ekeğn b kadna e sümeyeek onun başka b ekekle lşk kumasna n vemes bu adamın ada mın başka b yeede kendne a b kadnnın olduğunu göste. 1 Aya anne kıkadeş veya kıya evenmey yasakayan kuaa onla başkasna veme ve doasyla da başkalaınn annes kıkadeş veya kııya evlenmey mebu ka ve kadnla ekek blktelğn b sosyal letşm halne get. Yasakamann ve müsaadenn setlk ve esnekk deeee elbee topumdan opuma değş ka yne de dğşmeyen dğşmeyen b uumla sstem" vad. 1952dek Race et histoire (Irk ve Tarih) adından kendsne şöhe geteek dönemn entelektüelene heyeanla selamlanaak yü bnee saaak ve Geo Ge oges ges atallen fdesye nsan b kap büyük b ktap" oan Tristes tpiques (Hüzünlü Dönenceler) 955'e yaynanı. Fansanın he yl veen en pesl edebya ödü lü Gounou Akadem Ödülü üsnden de epeye oy adığı halde b oman omadığı geekçesye Hüzünlü Dönenceler bn olama. am anamıyla ne anopolo j ktab ne de oman denebleek Hüzünlü Dönenceler büün çğ açıı bük esele gb koaya anımanamayaak tüleüstü b düşüne ş veya moden Odyssea destan dı. Savaşan Sa vaşan öne ön e ükesn tek edeek e deek kada fesefeden tksnen b felsefe pofesöünün Ama Botomore Tom  Nisbet Robe; "Yapısaclık' Soyolojk Çözüm lmnn arih haz. T Boomoe  R Nisbe, çev Binnaz opak Veso Yayncl Anaa:  s   Yücel ahsin Caude Lv-Sauss ve Yaban Düşünce' Yaban Dü ünc çev ahsin Yücel Ya Kei Yayına İsanbl:  s  4

znlada başlayan bu kaçş desannn hem lafz (gündelik hayaa dai), hem de meafoik (eneleküel hayaa dai) ek bi ezi vad sanki Anayolu ek edin! Sapn! Geekise kaçn! Ama daima aşlamaz nehilee ve bala gimemiş omanlaa doğu koşun! pk viSaussun hem savaşan hem de felsefeden kaçaken yapğ gibi. Külüel çeşililiğe çğ aç ve povokaif azda yaklaşan ve geçeken doğugan bi yaza olan vSauss 1958 ve 1973e iki il olaak yaynladğ Anthropoloie structurale (Yapısal Antropoloji) kendi anopolojik yaklaşmnn emel yönem ve kaakeisikleini açk lğa kavşudu. u çalşmala 1962de e Totmisme aujourdhui (Günümüzde Totemizm) ve a Pense Sauva e (Yaban Düşünce) akip ei. Yaban Düşünce ile viSauss kendi eneleküel seüveninde oasn akabalk dönemi"nden mioloi dönemi"ne çevii ilein manğn anal eiği dö illik şahesei Mytholoiques (Mitoloikler) 964197 aasnda yaynlad e C et le cuit (Çiğ ve Pişmiş) Du miel aux cendres (Baldan Küle) [Oriine des manires de table (Sofra Adabının Kaynağı) ve Homme nu (Çıplak nsan) u göz kamaşan çalş maya başlk olaak mioloile" yeine miologikle"in yani miologi"le veya mimankla"nn eih edilmesi de esadüf değildi. Çünkü Mitoloikler hede  mimankla ile başka mankla aasndaki gizeme şk umak. Faka hayli kamaşk olmasndan öüü bu devasa ese göee daha anlaşl Yaban Düşünce kada ekili olamamş. 

each Edmnd Levi-Stuss, çev Ala Oaç A Yana İsan l  s.  5

Amekann kueybat kıyılanda yaşayan Kıldellen sanat dn ve mtlen se 1975'te yayınladığı La voie de masques (Maskelerin Yolu) ele ald. unlaı 1982'de Le reard loin (Uzaktan Bakış), 1984'te La pa le donne (Verilmiş Söz) 1985'te La Potire jalouse (Kıs kanç Çömlekçi Kadın), 199'de Histoire de Lynx (Vaşağın Hikyesi) ve 1993'te Rearder couter lire (Bakmak Dinle mek Okumak) gb metnle lend 1964'e Lion dhonneur nşan ve 1968'de de Fansa'nın üsdüey blm ödülü Ulusal lmsel Aaştıma eke aln madalyasyla onulandılan  Stauss 1973'te Acadmie Française üyelğne seçl. Hekesn ledğ yolladan sapaak bu kada kselmey başamış as genç aık kend kültüünün kusal kale len savunmaya kaal b düen bekçsd hem de Acadmie Française kadnlaın alnmasna şddele de necek kada. Geekçes de gaye yapsalc" b ntelkted bu ü kulüplen kuallann değşlmemek çn konulduğunu söyle ve XV Yüyldan be südüülen bu geleneğn çğnenmesne kaş çka Ama b Kadınla Akadems kuulacak olsa bu teşebbüsü sonuna kada destekleyeceğnn de alın çmey hmal etme. Geçen yüyıldan kalma b blge olan Claude LSauss Mitoloikler mtolonn mtn veya çağımı ın mn yaaken, sank anı aafndan çalşğ kütüphanede unuulmuştu o kada k mlen şakısın söylemeye bu yüyılın başına kada devam edeblmş 2008'de Acadmie Française yü yaşını aşan lk üyes olan bu aslk çına Akadem'nn dekanlğna getldk ten b süe sona, 30 Ekm 2009'da blnmeyene doğu son yolculuğuna çkmşt 



1 962de yaylaa La Pense sauvae kapağda, elkal botak essam Peeosep Redout 1827 tal b gavüü vad u gavüde kadems moluk la le doku tae meekşe eğ esmedl. ükede hercai menekşe dedğm Viola Tricolor Fasıada k ad La Pense sauvae ya yaba düşüed. Kaamaım vStauss olduğu düşüülüse Yaban ş nce' kapağda doku yaba düşüe" olması  de tesadü değld. Caee Clme' aktadğıa ge bu mo kadede eğ beş yapağı, Avrupa lklouda kıla ve üvey klaya blkte b aey semboe ede E ala bulua mo a yapağdak k at aka k sadayeye yayılmş koku üvey aed He k ya dak ek altı aka mo yapakla se ked skeme ee yeleşmş k evlğ kılaıdı. Yukadak tamamıya mo ve atısı k yapak se k evke olma üvey kıadı u al şleme mo kade alıda b "Kdi halidk başlkla, agmala uyguluğuu gişmk içi dzmiş mz kapakara bibi uygudur Çvir ciasla öldrr v oijial kapak illsasyoa gizc çv ild kaldlmş Buu  kö öği La Pnse savag'ı ... v oiial çiçkl kapağ kab kabil mağı v paiğ ilş  açklamala amamayaak soyu sfladmala iç somu smboli Avupal ökli v bir appd (h iksi d 1 aag Ma çkaş) içi Boo, Jams "Claud Lv Sauss· Çağdaş Tm Kramla d Qui Ski, çv Ahm Dmiha, adi Yayla sabul: , s  gzc baskda  bulumaya ama kç baskya koula bu k içi bkz Claud Lvi-Sauss Yaban Düşünc s.  7

Külkeds hkyes ve ale ç ktdar mücadeles çplak gerçeğ saklıdır Halkın sağduy temell geleekse botak blgs bütü buları ngrmüştür. arı üvey ae ve ked evllğnde kıları buunu sürter yaptıkları yalara kr kalmayacaktır. Ççeğ sar halkalı büyük taç yapraklar cealadırldıkları ç aşağ sarkmaktadr Yaba düşüce" yaprakları üerde geleeğ be verdğ mesaj açktır: Üvey ae eş lk evllğde ola çocukları aleyhe Külkeds' ararıa hareket ederse buu bedel mslyle deyecektr.  vStrauss ktabıı çerğ metark br des olan bu resm terchyle eredeyse atropolojs bü tü karakterstğ gler nüe sermştr Kültür dedğm sosyal gerçeklğ kales çnde hçbr şey hatt küçücük br herca meekşe ble alams değldr. i

ode atı ked tarh çde XVIII. Yüylda kkler Augustusu arı Ket"de buua br lerleme" doktr cat ett. ua gre salk akl ve blm şğda lerlyordu ve buu e yetkn reğ de mode atı toplumlaryd Fakat smürgec Avrupallar başka kıtalarda başka kültür ve toplumlarla karşılaşca ked evm skalalarda Orta Çağ krlma büyük varlık cr"de olara br yer bulma problemyle karş kar şıya kaldılar. Yerller olsa olsa evrm skalası başlagıç aşamasıda yer alablrlerd Çünkü olar lkeld Clemnt, Cathrin; Şeyanın Oospusu çv. Rit Madnci, Tos Yan, İstbul: 1997, s 51. 8

Batı tplumlaı ise ieemenin sn halkasını nsanığın geşmişik düeyini ve uygaığın mecbu iskametnin vaacağı sn sasynu emsi ettiğ için uygadı. Kendi medeniyeni insanlıkla nsanlığın ak ve evense uygaığıyla ödeşleşen bu Avupamekec yakaşım kendn uyga bütün öteki küüeyse ike ve yaban/vahşi aak göüydu. Taihin inee b şekde leedğne nanmadığı çn yepaenin sağından suna bütün Batılı enteektüeein ihinse aka panını beieyen bu ikeuyga ayımına en önemli dabey, yapısalcı anpjisiyle LviSauss indd O, yakın amanaa kada geçeiğin kuyan, başka tpluma gede kalıken sadece Batının dumadan ve süekli iedği inancının kaşısına, klı kültülen yan klı ssya yapıan klı stkamelede techlede bulunduklaı yalın geçeğini kydu Buna göe: ile gei gb çk key adandımalaın b geçeliği yku sadece klı echlen y açığı klı küüel seüvene vadı Bu ecihle he küüe bia kım kaança sağaken beabende bu kaançaın bedei an kaypaa da y açıydu Kısacası lkel denlen nsanan muhayyilee düşünme taaı manık kategile ve kültüel tasne ilkel değdi sadece kendn nsanığın ve evensel uygalığın kaçınılma yagısı aak akdim eden Batıdan kıydı. Hgcğ v Sa' yakk ahslclğn bu nn ş  Sn Gog Language an Sience Fab an Fab Lona 98 s 7  Lev-Sauss Cau Ik Tah ve Küü v H Bayı R m A  Oyacoğu  Egün Ms Yaynla İsanbu 997 s. 7 

Fk küüe kedi ğfy ve kedi iheide kyk k eihei  hediye ei ği k seüveee shii Bu fk seüveede de k m düy dğmuşu b düşüe içi m  mde B içi m  yn deği di Bu edee g öeike kedisi içi deği  içi m  my çşmyd Am  küüe biiikiğii mğ ede kedine hs yd yydu; m  m kedii v ede yd ydu. v

Peki m y nedi Amiik k göenebieek bi şey mk çk bi küüü vey umu mm sğyk me ik bi kvm   y LviSuss şöye svi ede "Soyal Yapı miik geçekike deği bu geçekik üeine inş edimiş mdeee iişkii bi kvmd  . Bu nky kmd uk ynn çeşii ş yeine geien bi mdeden uşuğunu söyeyebii ki y sisem kkeisikei segie Biçk u sudn müekkei ve bu unsun hiçbii gei kn usud değişime y çmks değişim geçieme. kinieyin mevu hehngi bi mde için yn i mdee gubu uşuk bi dönüşüme di  isini düeeme imk md Üçünüeyin yukdki ieike usudn bii vey dh s b dü emeee bi uuduğu vki mdein ns bi eki 10

veeeğn öngömemz sağa. Sn laak, mdel öye nşa edlmeld k göemlenen bütün guaı hemen anlaşabl ksn.  a, b tlum çndek beyen knvansynuna dayanan ama ne de tek tek beyen adesn aşan tek b beyn kend au ve adesye uştuamayaağı ve hatt yk da edemeyeeğ b sstemd aının ades beyn adesn kuşat. kn aak yaı blnçdışdı 2 asalılığa göe bey sadee b ssya yaının unsuu ab ve kl yaılaa göe de kl davanışlada bulunabl ama bütün bunla ku buuken bey asla blnç düeynde bu yaının knda değd Bey çğu aman vağndan habeda madğı gömedğ ve k etmedğ yalaa göe düşünü knuşu ve eyemde buunu. Buna göe ya asl ve beey land ve beyn adesn önee yan b anamda eyeyen akt ve ben öney tahtndan eden b kavamd LvStaussun eşne düştüğü şey de ssyal hayatn bu bnçdışı temeed aten. Ssyal dünyanın şekln Lev-Srauss, Claud; Sucua Anhopoogy v Clar Jacob son  Brook Grundfst Schop, Nw York: 93 s 79-80  Blnsz br varoluşu rdddn v Lev-Straussun blnsz z hn yaparnn düşünülmz olduğunu savunan Strn, Lev Straussun k saldrdğ kşlrdn br olmas bu ndndr Lev-Srauss daha karyrnn rkn dönmlrnd, nsnlk lüzyonlaryla doğru düşünmnn karş kutbunda yr alan fno mnooj v varouşuuğu rddtmşt Adğ flsf v hukuk ğtmyl, flsfnn ntlktül kbrn mydan okuyan k ant ropolog da Lev-Strauss d Bu konuda bk Kurzwl Edth e Age of Sucuism / LviSauss o uau Columba Unvr sty Prss, w York 980 s . 

beieyen insan hnnin bu binçdış yapsd. Zihnin bu binçdışı şeyş bei maı daya ve bu ma emelde bütün ihne için ike veya uyga k emeksin ayıdı  akl bi küüün incelenmes daima bu binçdış yapıaın taya çkaımasnı geeki Çünkü kütüün içnde şekienen önenn hni ve he ülü külüe gu hep bu binçdşı yapnın havuunda keşedlmey beke. Mden öneyi sen yapı çinde unsulaın kend baş aına hiçbi değe ve anlamı yku Yalnıca b yapının sstem çindeki knumlana göe bi anam veya değe kaanla Bu unsua sistem içndek başka unsuaa şke ölçüsünde ve bu lişklee göe anama sahipti LviStaussa göe gelenekse antpjnn haas da unsulaa yönep unsulaaas ilşkie göden kaçımakı Anlaşacağ üee yapı unsua aasındak lişklein dengede ma duumudu Bu nedene b unsudaki de ğişiklik büün dengey yan bütün ssem de değiş. Mevcu sisteme bu denge duumunu amağan eden unsula aasndak lişkle bi beneik ve aynılk şkis değidi. Aksne unsula benemelklei kııkaı başkalıkaı ve ııka ie knuman ve bi sisem meydana gei. Buadaki anahta kavama kılık ve ilişki d. Bu tü ssemle unsuladan uşu ama bu unsua asa kendnde unsua değildi aksine daima lşk Suar Sim (a) Criica Dicionary of Pomoern ough Roulege, New York 1, s 6.  n, rtğrl Hukuk Göergebiimi Leg aynl, stanbul 007 s. 0

ler aak unsuadı Msa bi akabaık sism başka h şydn önc b anam sismid v bu ndn staüdn dği işkdn mükkt: Akabak sistmi by aasnda nsn sy vya kan bağaında buunma Sadc insan bincind mvcuttu v ky b msi sistmdi i bi duumun kndiğndn gişm dği. Yani bi baba, saüsü gğ kendinde baba dğidi daima çcuğuya ilişkisi çnd babadı.  LviStaussun Saussu v akbsn ingustiğindn dvadğı v işdiği m k bastç şudu Anam kndi başına dğ ancak işk içnd va abi Yasacıan bk d böy tanımamadıka ama ksnik bu ada kuandıkaı yaı kavam kaşıık şkdn uşan bu yaınn ncnms v mydana çkamas içn ah byunun b aa bıakmasn gki. Yanıca açıkayacağm bmdn b adm daha uakaşmama y açacağından ssya v kütü ma dğuş vya kökiy açkanama Aksin h unsu hhang bi amanda va duğu hay u mun vya kütüün anam sistmnin bütünü çndk knumuya açkanmaıdı  Tahn bu yaısacı dd için asan b ay bi b yann çind vku buduğu anamını v dğini  ya çind kaandığ çn başka ayaa iişkindi k dğ d kndi başına açıkamaktı Ms ssya b kuum başka hhang bi kuuma mukays dimk 1 vStrauss Caude Sucua Anhopoogy s. 0.  Eriksen omas H  Nielsen, Finn S Anopooji Taihi çev Aksu Bora, İletişim ayınlar, İstanbul: 010 s. 16  West David Kıa Avupası Fesefesine Giiş çev Ahmet Ceizci, Paradigma anclık stanbul 008 s. 7 1

siin kendi içinde, kendine has ve biiik bi yap laak inelenmelidi Yapy aihen aa eden b av, yapnn ve yapda ye alan nsla aasndaki iç ilişkilein dşan deği de yap içinden ele alnmas geekiğini öğüle. B gene kaakeisikleiyle yapsallğn biey ve nn ögüüğü üeine bina edilen vaşçk ve aih ve ileleme md vgsn mhaa eden Maxim ile bağdaşmayaağ aşikad. Niekim almş lada Saen vaşçğnn ekisini yiimesi ve Maxisein sğk savaş kşlanda Svyeee dai haya kklğ yaşamasnn yaağ eneleküel bşka yapsalk ha sepimişi. Ak mde paadigmann yeinden ydndan eiği insan yeniden yeine yeeşimek geekiyd Evenin mekeine deği haya kşlann içine Sö kns an Desaesn önesini sns Aklnn kibinden andmak. ans düşünesindeki Sae ekisini ve valşçğ yeinden eden Yaban Düşünce,1 aihe bakşmı değişimemii öneeek hümanimin snnn gediğini de ebiğ ede: Tandan sna insann da ölümü müjdelenmişi. 



Oysa LviStauss, aha 9't Hüzünlü Dönence/erd vauşuuk hakka k ağ kuşu "Böye şise eişeei fese pbeme kata yükseimesi, tegahta kaa göe bi metaiğe öüşme tehikesii beabeie getii LviStauss, aue; Hüzünlü Dönenceler ev Öme Bkut, Yap Ke Yaya, İstab 99 s 9 Oat Aa Yapsack Türk Dili Say 6 Akaa 1 Tem mu 197 s 7 



B kültüü nlmy çşmk ybnc b d öğenmeye bene; çünkü nmy vey öğenmeye çşln dm be ybnc n ve kvnm göünen yen b nm dünysd B kütüü nlmk b ve n yg ve ke synel ve syne yl ve söü yetşkn ve çck gb nf ve nltc dktmle sesn dkkte lmksn kendsne nm bhşeden yy ve b y çndek nlm üeten nsls şkle nmkt. B şke tlmn dld ve d lk kültüü lşt. Bütün kütüe enmenlen lngstk enmene gb şedğne nnn LvStss nsn hnnn ys ve kmleks ssy lşkle bütününün en y mden ngstğn metds keşe ve mknlnn ynmsy nceenebeceğn svn Ssy hytn he b nsnn çnde blndğ sstemle şk k nm vd ve eğe b ssemn bgsnden yk snsk göstegee sess kmy mhkmd Kfsndk kültü m dh çk b sentks nd. Anck b senks nyk kenden ndn kllnmnd de eden tüelle bylk süeçle ve eknmk değş tkşl mtle ve tsnf sstemlen n edebl. Dlysyl kültü bütünüyle nlm b etşm kd d ve ssy süeçle de tümüyle b gmee bene Bn göe kütü k dünynn b temsld dln nş ettğ nlm even çnde yeküenn dünyy dönüşmesd Kütü; hkyeede mtede msld t  Language an Sience s . 5

asvede eiede atasöende sana eseeinde üeede de getieek ik geçekiğe anam veme tad. Avupa antpgaın  güne kada yk saydkaı ike" hakaın yaban" düşünesinn bim düşünemden çk da kı madığını gösteeek ikeik"n b Baı iadı duğunu aya çıkaan LvSauss çn büün kütüe gösege sistemeidi. Çünkü pum ayann ve ssya eyemen temende daima bi ie tşm ve anama isteğ yata nsan demek d demekt di demek de tpum demekt "1 Bu açdan büün ssya aya ngusik ayad. e ssya kuum he ss ya gu bi gösteged veya gösege niteği aşı Bunun için pumu ssya kuumaı ve işke ineeyen he bim adamı bu gösegee ve bi göstegee ssemin ney demekti. Küüe unsua gösegee aak kumayı teih eden LvSauss çin genede ssya bime özedeyse insanın insana knuşmas an ant pji semiyiğn at daadı. LviStauss dama bi kuaa takımı ve hayvan/insan dğa/kütü ısak/kuu güütü/sessiik çiğ/pişmiş gbi iki ıtkadan kaynakandğnı iddia eiği ssya hayan yapı emein vuguamışı Buna ssya iişk e ve kütüe maın ekeşmini şekendi Baş ka ssya anai manın beyi temeini eddedeek LviSauss ssya hayatın küü mdeeinin yaya kavuştuduğu ve yenden üeiğ baı anaha gani viStauss Claue Hüzüü Döeceer s 410  Dem, Gökan Yaz Sosya Bir Feome Oarak Dii Beirsiz iği Pagma Yanck stanbul 007 s. 91  

6

asyn keeine indigenebileceğin savunu Dlayısıyla yapsa metdunun temelnde bn ssya ilşkilei meydana geen ssyal denin temel kualaınn tanımanması vadı. Ssya enmen ilşkei ve yapıla denleyen anaha kualaa indgeyeek LviSauss akabalk lişkle, geçş aynei ve mekn ganiasynaı gbi kln madd byuaıyla il mtle ve sanat gbi sembik aana açıkça şklendi Btn tplumada akabak sistemle vadı. Bu ssteme kimin kime evleneceğni ve daha çk da kmn kime evenmeyeceğin beleyen ve deneyen kua la takımıd. LviSaussa göe b  sstemle veya yapla tpumun diinn yapısna beneyebili yani ödeş blnçsi yapılaca eebilen akabaık ve dl ayn tplumdaki kı eşm pled. 

VII LviStaussun haeke nktas insan ihninn he yede ayn duğudu Ona göe ktle sadece bn in sanaca paylaşıan ve spesk yaşama kşuaına adapte edebilen emel s manık dşnme nielikleinin kl aaçlad. B yakaşım kısmen ilkel dşnce bene kav Casmore, llis  Cs, Rojek (a.) Diionary of Cuura  oriss rnold Pulsers, ondra: 1999 s 006  Hawkes, Terence Srucuraism an Smioics Universiy of Calirnia Press, Berkeley ve os ngeles 1977 s.  LviSrauss Yapısa Anpooji' "akraak sistemi ir dildir fakat evrensel ir dil değdir ve topluma aşka ide ve eylem arlarnı erci edeiirle de (s. 47). 1

amlaşmalaa hakl bi epki ve eleşiidi. Bilhassa da LvyBuhün uyga insana ai mank düşüne ile ilke insana ai mankönesi düşüne aasnda yapğ meşhu ayma kaşı çka. LviSaussun düşüne seüveninde (maemaik mank yazı gibi) sy kavamla a göe dünyay düşünmek ile dünyay dğal dünyadan ödünç anan smu ve emik adaa göe düşünmek aasnda kgniif ka yku. Ne va ki felsef ya da biimsel düşüne kavama fmüe edeek ve buna bibiiyle iişkilendieek akl yüüüken miik düşüne duyumsanabili dünyadan anan imgeee iş göü. Fikile aasnda bağa kumak yeine gök ile yei ye ile suyu aydnk ile kaanlığı ekek ie kadnı çiğ ile pişmişi aze ile çüüğü vb kaşı kaşıya geii Böyee duyumsanabii nieikee enklee dkulaa aaa kkulaa seslee iişkin bi mank gelişii. Bi biçimde kdlanmış bi mesa ie mek için bu nielikleden bi kısmını seçe bi aaya ya da kaş kaşıya geii.  aban düşüne gaye snıı kaakele meafla ve işaee kullanmak sueiyle miei inşa edeken Ba biimi devam yeni syuamaa yluya yeni aaça ve yeni kavama yaa Faka biim ve mi kesinike aynı şeye masala da hem miin hem de bilimin işleyşi aslnda ayıdı he ikisi de gösegee kulanı ve analile ile kaşııka üzeinden işe Aynı kaşılıka kmbinasyna ve ilişkile kl külüe yepazesinde vStrauss, Claude; Moer Düyaı Soruları Karşısıa Aropolo çev Akn ez, Mes Yaynlar, İstanbul 0 s. 68 69 

bulunabli. ğe bu iişke, aihe hiç iba lmamış pluma aasnda da bulunabilysa anplgla için bu bağlana insan düşüncesinn evensel kaegile lduğunun işaeleid. apısalcı anpljnn amacı çk kl nsan puukaının klı eyleme aasındak aman içinde değişmeyen ak emel ve bu eensel kaegilei bumakı. Ama LvSauss'an önce de bu aayış üç kldan südüülmüşü: Evimcik diüynim ve nksynaizm vimc anlayışa göe büün pluma evense bi evm süeci içnde ye aı Fakl pum mlaı ev min kı basamaklaına ekabü ede. Söün geiş Baıı uyga pluma evm süecnin en sn aşamasıyken Badşı ilke plumla se evm süecinn daha öncek aşamalaının b kalınısd. Ba külüüne an mesaele bu evim skalasınn neesinde dukanı da belle en klıla gelişmiş nsanğın en ilke ve en eski aaaıd. O vak plumadak kl kuum ve eylemle anlamak için bu evm süecini iemek ve insanlğn evimnde bu halklaın ne kada mesae kaeikein espi emek geek Düynisle ise külüel öeliken ve ssyal kuumlan cğa dağım ve ye değşmesyle igienile. Çünkü ssyal kuumaın plulukaaas şkile ve ekileşmle yuyla yayldğına inanıa. Bu bakş açısından bi külü he aman çeşil kök ve ahlee sahp kaaesiklen plam yamaı bi bhçad. Bu Duani, essando; Lngusc Anhopology Cbdge ni vesiy Pess, New ok 199 s. - 

nedenle de bi külüün içndek büün unsula kususu bi büünlük taşmak unda değild Diüynim çn geçmş evimlen dda ettiği gbi y tanımlanmş basamakladan geçen linee bi ileleme değldi. nksiynalmdeyse plumlan ah içinde ne ka da yl aldıklaına da nelemele bi kenaa aıl ve belli b tplumun belli b tah kesi çindeki kuumlaınn nksynlaı meek alına alın Yldan sapmay det ednen ve dsiplnle aasnda seyaha emeyi seven LvSauss hukuk ve elseeye stnı döndüğü gb anpljinin de bu ana aknlaına kaşı küek çekmey teih ede. Günümü ilkel insanlaının töeleiyle lgilenmesinin nedeni he ne kada evmle ve diynsle gbi, bunla b açıdan ilk/aa laak gömesyse de nlan aksne ilk/aa lanın alt düeyde ve ge kalmş lduğunu kabul eme. nksiynalm ise tek tek gölemle ve sınılı saha çalşmala ndan öeye gidemeyip bi kültü sistemnden başka b külü sistemne evensel kaegilein devamlılğn takp edemedğ ve dlaysyla kl külüle aasndak benelikleden çk ayılıklala ilgilendiği için Lv Staussu hiç heyeanlandıma. LviSaussun anpljsnn iki öneml byutu da buada meydana çıka lk ssyal ve kültüel hayaın sadee bu ü b nksynalimle açklanamayaağıdı. Külüel hayat sö knusu enmenin dğasında çkn lan üeinden anlaşılama. kinleyin kend başlana knuşabldiklei vasaylan lgulaa ampiik yaklaşımın da ah edii bi öelliğ yku. Ksaas çalşmasınn önemli bi ksmını ampik aaştımala teşkl etse de

20

vStrauss asla br ampirs değdir Zaen kendsinin saha araşrmalar da Malnowsk'ninkiere mukayese götürmez vSrauss bu anamda daha çok Sir ames Fraerın akpçsidir ve çalşmaarnn karakersiğin de daha ziyade küüphane eüernden derediği başka lanın göemeri oluşturur. vSrauss'un büyüküğü, verier toplama ve ku anma arznda veya yönteminn ortaya çıkardığı sonuç arda değil; alışıagemş olguara yen bakış açarı germesnde düşüncelernin kşkrıc ve anropoloik yakaşımnn asa antropolonin snırarı çinde kamamış olmasında yatar vı

Roman akobson ie tanştklanda daha ik sohbe ernden br, ay ile güneş arasındaki zığn neredeyse



eche John Fy Key onemporary nker  om Srucural m To Pomoernm Rouledge Londra 1996, s. 71. vSrauss'a çağdaş anropooi sandarlarının çok aında kalan alan aaşırmalar nedeniyle haır sayılır ölçüde eleş ri yönelmişir. a Nevlle DysonHudson viSrass'n anaizinin bilimsel bir eori omakan çok sosyal ropolo ji  poeka kakı olduğnu söyler DysonHudson Neville; "Srucure and Inasrucure in Prmiive Socey: LviSrass and RadcieBrown Commens· e Srucural onrovery  e Language of rcm an he Scence of Man haz. Richad Macksey & Eugeno Donao, e ohn Hopkns Unversiy Press Baimore 975 s 5. LvSrassa ve onn üzernden genelde yapısalcılıka yönelien br eleşiriler derlemesi içn bkz Birki ye Ala (haz.) Yapıalcılığın Eleşrne Doğru Varlık aynları sanbu: 984. 21

büün di ve mioolerde beirgn olduğu üzerine ger çekeşmştr. İksnn de merak ettiği şey güneş ve ayn görece bükük ve paraklğn rkl dillerde veya ayn dildeki rkl mtooerde belirleyen kelme formarnda herhang bir model sapanp sapanmayacağdr. Fa ka çok geçmeden bu probemn göündüğü kadar basi omadğn anlamşlardr ki doğasnn Ba gözem cye çok belirgn göründüğü bu zk başka kültürerde oağanüsü kompleks ve blhassa bizm gözerimiz için aşmadk tarzlarda ide edileblmektedir. Tanşmalarnn yrmi beşnci ylna denk gelen Roman akobsonun atmş kinc doğum günü vesilesyle buluştuklarnda, vStraussun verdiğ doğum günü hedyes, çok uzun zamandr tarşklar bu konuya dair ylar içndek gene okumalarndan topladğ birakm vererdr. Büün bu veriler Kuzey ve Güney Amerika kaarnn brçok rk külüründen oplanmşr Hem Kuzey hem de Güney Amerka'da güneş ve ay için a kelimey kulanan çok dil vardr. Mesela rokualarda durum böyledr Onondagalar ve Mohavklar bu ki gök csmi için srasya /ga'gw/ ve /karakwa/ kelime erin kulanr Bu terimlere br de slar ekleyebiriz  /andkgagw günçinde şkveren" ve /sokgagw geceiçnde şkveren" Benzer br duruma çok genş bir alana yaylan Agonknerin dierinde de rastanabilr Sözün gelş, Karaayakar'da /ks/ güneş ay" ; Menomnerde /kso/ güneş" /ipk'so/ gecenn güneşi ay". Ksacas Kuzey Amerika'da güneş ve ay çin ayn kelimey kuanan ço sada dil vardr Ayn kemenn kuanlmadğ çoğu durumdaysa gneş ve ay çin kula

22

nlan kelimeler genellikle a kökten gelir viStrauss'a göre güneş ve ay n ek br kelimenn veya ayn köken gelen ki kelimenn kullanılmas i gök csmnin herhang br amala karştrldğ veya ayn cinsyeen olduklarnn düşünüldüğü şeklinde yorumlanmamaldr Söz konusu kelimelern peşinden gidildiğnde ay ve güneşin bazen ayn bazense ik rkl cnsiyee ai (bazen ay erkek, güneş kadınken bazense tam tersi) olduğunu; aralarndaki lişknn bazen kızerkek kardeş bazense kakoca lşkisi olarak resmedldğini rkl cnsyetlerden değilseler, rkl yaşa ve rklı karakerde olan ki birader (düşünceli, dikkatli ve kabiliyeli ağabey güneş ile oğu ölümcül ve sürekl ağabey arafndan ona rılmaya alşlan acemice hatalar yapan acelec küük kardeş ay şeklnde takdim edldiğn görebliriz Güneş ve ay hakkndak bu mololern yapısına göre, her bir oplumun gelişirdiğ ve her toplum in ok frklı olablecek özümler, bu ikl alternatif serile rine cevaplar olarak görüleblr Hem güneş hem de ay ya farklıdr yahut da değldir Farklı değilseler güneş an veya ay güneşn sretdir Farklysalar, rkllık cnsiyee dair olabilir de olmayabilir de Farkılk cinsyee dairse güneş erkek ay dişi veya ay erkek güneş dişi olablir ve aralarndak ilişki de kakoca veya kızerkek kardeş ilişksdr Farklılk cinsyete dair değlse, ay ve güneşin her iksi de kadın veya erkek olabilir ama bu durumda da karakerler veya güleri arasnda rklar olacakır Aynı Strauss aue; "he Sex o the eaeny Boies nrouc on o Srucuralsm ha Michae ane Basc Books ew York 17 s 33-33 

güneş ve aydan bahsedebieceğmiz gibi, mioojnin ele adğ saysz doğal valıkan da bahsedebili Miooj onlaa anam vemeye çalışmaz, aksne, kendne ai anlamı ona vasasyla dile ge Zaen viSaussa göe ileişime geçen me aaclğyla nsanla deği, daima nsana üzenden medi

IX vSaussun dö cillk muheşem pojesi Mitologik ler Kuzey ve Güney Ameka mien bi aaya geimek ve insan zihninin bleşici güçlenn ve bu güçlen üünlenin biiğni spalamak amacıyla hazlanmş Milein aaşııması, nsan zihninn emel işleyşlen inceemek içn enogak malzemenn kulanılacağ uzun soluku b pojenn paçasıd vSauss'un ddias, zhnn bilinç ve bihassa da blinçdış düzeyde, yapya kavuşuucu b mekanzma olduğudu Baı uygalğ eneleküel işemle kolayaş ımak çin soyu kaegoile ve maemak sembole gelişiken; başka külüle posedüen benze fka kaegoiein çok daha somu ve dolayısıya da meaik oduğu bi manık kulanı  LvSaussun m anazi fonoojik veya mikoskobk diyebleceğimiz şekilde miin hikyesine değ, yapısna yöneli Çünkü ona göe m, b cümeden çok, ek Cler onathan; Srucurai Poeic Rotege Lonra  s 47. 

Lingistikte keni başarna hiçbir anlam omayan fakat anlam rklaştrmak çin ullanlan ilin en teme nsrlarna nem (sesbirim) ve benzer şekle en küçü anlam birime e monem 4

b göseged ve anaşımas geeken şey mn, fesef veya ontoojk çeğ yahut segs anamında de ge mek sedğ şey değ, daha yade mtemen anm ve düen, yan mn yapısd Çünkü meme bbne bçok şekde bağayaak, mesea oumsuayaak, tes çeveek, yenden kodayaak yen me ouşuuab  He topum komşuandan ödünç adığı meme, kend doğa çevesnn önüne çıkadğı pobeme çö meye eveş yen b mt ouştuacak şekde dönüşüü.3 Doaysıya mn muhtef anamandc unsua büyücü, jagua, yan, yaban tavşan, avşan dudak kü çük kı, güney üga, vao baığ vb kend başaına anamı değd 4 Bu nedene moojk anan omasa oma, bu kend başana anamı omayan unsuaı an (anlambrim) denir İki tür monem varr lekem (özükbirim) ve morem (bçimbrim) Meela /e ve v/ nemlerinden oluşan ev moneminde e kelimei bir lekem aacağı gramatk özlüğe değil de gramere ait e n vb. ekerse moremdir. LvStraus mtlerin analiznde linguitiğn bu mikrokobk yaklaşımn ter cih ettiği çin mem (mtheme) kavramnı kuanır. Mtlerin analiznde mtem aynı linguitk anaizde nem gb mitn kend başına anlamı olmayan en küçük ve emel unuruna atıa bulu nur. Ricoeur Paul; rum Teor Sölem e rı nlam çev. Gökhan Yauz Demir Paradigma Yayncılık İtanbul: 007 s. 108.  Schwimmer ric e oca and the Universa e Cambrge Companon o LSu ed oris Wieman Cambridge University Pre New York 009 s. 67.  Debaene Vincent & Keck Frdric; Claue LSru  Ua an Baan am çev Ali erktay Ya Kredi Yayınlar İstanbul 01 s 88-8.  ameon Fredrc e Pron-Houe of Language Princeton University Pres Prnceton: 7 s. 11113. 

laml kılacak ikili ılklardr Miler bu ür lklar üerinden akrabalık ilişkileri, doğa, oprakan yaralış gibi daha genel kaegoriler üerine düşünmeye yarar Mi, ilkel" insann bu ür haya problemler üerine düşünme ardır viSrauss için miler, lk ersyü eme simeri yerine geçme ve yer değişirme ilişkilerine göre anali edilebilen dönüşüm sisemleridir. Miik düşünce daima bu karşılıkların frkındadr ve varoluş amacı da bu çelişkileri giderebilmeye yönelik bir manık modeli sunmakr. Mank yapla olarak miler, doğa/külür ölüm/haya, yer/gök gibi ılklar üernden belirli mesa la rkl şekillerde dile geirir Bu nedenle dl ile mi arasndaki ilişki viSraussun yaban düşünce" ele alş arında merke bir yer uar. Çünkü yaban ihnin işleyişi veya doğas kendini dilinin yapıs kadar milernin yapısıyla da ifşa eder viSrauss mevcu bir miin ulaşlabilir büün versiyonlarn, hiçbirine diğeri karşısnda arih bir öncelik veya oaniklik afemeksiin analiine kaar. Faka onun amacı herhangi bir öel miin anali değil, daha iyade miik yapının çeşili dile geirilişleri veya versiyonlar içinde yenden birleşirildiği yahu eklemlendiği dönü şüm mekanimalarıdır. Büün bu çeşililiker arasında sürekli ynelemeler veya ekrarlar göe çarpar; hem aynı hikye hem de rklı rkl hikyeler içinde aynı unsurlarla yeniden karşılaşırı. Bu da şaşırıcı değildir çünkü LviSraussa göre miler kuşaklarn birbiriyle ileişimi demekir Asrlar öesinden sürdürülen bu ileişimde kuşakların birbirini anlayabilmesi için de baı şeylerin ek



rar teka vuguanmas kaçnmazdr Söyenecek he şey söyediğ veya söyenecek başka bir şey kamadğ için mit kendni tekraayaak yaşamaya mahkmdur viStrauss çin geçekten önem e anam oan bü tün bu vesiyona ve değişmer çinde değişmeyeni ve aynı kaa ortaya çıkarmaktı Fark nsanar taafından anatan frk mite veya anattkarı hkyeer açsndan brbiinden çok frkı gö rünen mite aasında mitoogk yani mtmantğ bakmından çok yakın ve den bağa buunabii Üstek bu bağa bibrerni bütüneyebr ve aydnatab ve çok daha iys bu bağadan yoa çıkaak en teme yapya yan insan düşüncesnn evrense kategorierine uaşıabi Bunun netcesnde viStrauss çin mtik düşüncenn mantk tazya moden bimink aasnda br niteik k yoktu; fk bu düşünme tazarnın uyguandğı şeyein doğasndan kaynakanr Çeik b batayı taş batadan üstün kan şey knn kncsne nazaran çok daha iy ima edmiş omas değdr ks de eşt öçüde iy ma edmişt kat çeik taştan çok fkıdr Buna benzer şekde ayn mantk işeyşerinn bimde oduğu gib mitte de şbaşında oduğunu ve insanğn dama eşt öçüde yi düşündüğünü gösteebiz " Biimse metodooji ebette ike insanarn kuandığ somut mantıktan frkıdır Fakat bu rkık zoun



Yücel Ts; Yapıacıık Ada Yayıarı İtanbul 198 s 6768; Jackon eonad; e Povery of rcrasm onman New York 1991 s 9 trau rcra Anhropoogy s 3. 7

u oaak daha çok veya daha a geşmşiğe yo açma vStauss somutun bimi" oaak mtein doğayı ve doğadaki şkei kavamann en a Batı bimi kda as bi you oduğunu ısaa vugua x

Fese ve metodooik anamda çok kat bi detemnist osa da Caude vStauss çok öe soua soaak ve bu souaa kışkıtcı cevapa aayaak insan bimende yen bi patika açan kşid Çağımın enteektüe anamda ona ve heyecan veici düşünüeinden bii oduğu inka edieme Bıakın antopooyi; nguistik sosyoo psikooi edebiyat dne taih sanat taihi ve hatt hukuk gbi dispnede onun esei kesnike aynt ve sıkc ama bi o kada da povokat çıgınca ve ig çekci küyatı e hesapaşmaksın ögün bi şeye söyeyebmek pek de mümkün değdi Önce çağınn egemen sosya bime eseesine adndan antopooidek üç ana akım oan evmcik düyonm ve onksyonaime; vaouşçuuk ve hümanime; Avupamekeci taih" ve insan kavayışana; ve nhayet kendi uygağına yan tatşamayacak deni kesn oduğuna inanıan moden Bat'nın önkabuene meydan okumuş ve hepsinin yetesk ve göeceiken tek tek göstemşti Bi buçuk myak dünyaya doğan ik buçuk myaık b dünyada Beiya'da anopooiye tanşan ve dünya nüusu yed miya buana kada bakma dinemey okumay" südüen vStauss Descates

8

ç değ Rousseaucudu; saha adamı değ masabaş adamı"d; fesee eddeden kends aksn dda etse de b ozotu gezeden ve gezgneden neet eden b seyahtı; kısacas moden dünyann pobemen ve gezegenmzn hıa yok ouşu kaşsındak ko kuaını vecz üsubuya de geten b düşünü"dü; 2002'de Le Nouve Obeateur kendsne yönettğ szce bgek ned" sousunu Hç kusua bakmayın azz dostum Benm anadğım manada bgek benm yaşma gedğnzde böye souaa cevap vememekt dye cevapayan bged B zamana yeyüzünde buunmadğının ve b gün gedğnde yne yeyüzünde omayacağınn bncnde oan ama yaşamaya ve mücadee etmeye düşünmeye ve nanmaya saa devam eden ve cesaetn kaybetmeyen nsan"n hkyesn anatan bu htya kut bek de k pas çndek dünyamıza h uzaktan b yeeden bak yodu Km b? Gökhan Yavuz Dem Busa Ocak 2013

9

Claude Lvi-Strauss 1 Mi ve Anlam

 9 7 7 MASSEY KONFERANSLARI

XV. Yüzyda bilimin sahneye çkşndan bu yana mi toloiyi batl inançl ve ilkel zihinern ürünü olarak red dettik Mitin insanlk tarihindeki roü ve mahiyetini de rinden kavramaya henüz başlyoruz Sosya antropooi nin seçkin ismi Claude viStrauss bu beş konferansta, mitleri yorumlamaya ve bunlarn insann anlama yetisi için önemlerini keşfetmeye hasredilmiş bir ömrün kaza nmarn paylaşyor Mit ve Anam başk konuşmaar CBC Radyosu'nun Idea dizisinde Arak 1977'de yayınand ve Profesör viStrauss ile CBCnin Paris prodüktörü Carole O erome arasnda gerçekleşen bir dizi uzun söyeşiden derendi Söz konusu programlarda n başyapmcs Geraldine Sherman ve Bernie ucht'un iaar vard Konferanslar radyo programnda zaman darlğ nede niyle kulanlamamş baz mateaerin ilavesiye yan 33

aşamasnda genşleld Konuşma dl yayn dünyasnn çok daha kat delene uymak üzee asga düzeyde de ğşld Caole O eomeun Pofesö LvSaussa yöneltğ ve konfeanslan seyn bellemeye yadmc olan başlca soula şunlad  BÖLÜM

Çoğu okuunuz bz mk düşünceye ge göümeye çalşğnz çok kymel b şey kaybettğmz ve onu yenden kazanmak çn çabalamamz geekğn düşünüyo Bu blm ve moden düşüncey hükümsüz klaak mk düşünceye ge dönmelyz anlamna m gelyo? Yapsalclk ned? Yapsal düşüncenn yen b mkn olduğu kne nasl ulaşnz? Anlamn olmas çn düzen ve kuallan olmas zounlu mudu? Kaosa anlam veebl msnz? Düzen düzenszlğe ech edlmeld deken ne anlamak syosunuz? i



 BÖLÜMLER

lkel dye adlandlan nsanlan düşünme aznn b lmsel düşünmeden aşağ olduğunu söyleyenle va Onlaa göe bu düşünme az üslp açsndan değl blm sel olaak söylemek geekse yanlş olduğu çn aşağ deeceded lkel" düşüncey blmsel düşünceyle nasl mukayese edyosunuz? Aldoux Huxley Algı nda The Doos of Pec  tion) çoğumuzun zhn güçlemzn yalnzca bell b 4

mkarını kulandığın ve ger kaan ksmın amamen br kenara atldğnı söyler Bugün sürdüğümüz haya tarzı mzda zhn kapastelermz mtk düşünce arzına sa hp olan nsanardan daha az kulandğımz görüşünde msnz? Doğa rengarenk br dünya sunar gözermze ve bz küüremzn gelşmndek benzerlkerden zyade aramzdak rkıkarn alını çzme eğmndeyzdr Bu ayrımların çoğunu kapatmaya başayableceğmz br noktaya yakaştğımz düşünüyor musunuz? i BÖLÜM

Araştırmacnn sadece orada omakla ble nceemes nn nesnesn değştrdğne dar esk br probem vardır Molok hkyeer koleksyonumuza baktığımzda bu hkyelern kendlerne a br anlam ve düzen var mıdır yoksa bu düzen söz konusu hkyeer derleyen antropo oglarca mı dayatılmışr? Mtolok düşünmenn kavramsal düzenlemesye a rhnk arasında ne gb br rk vardr? Br hkyenn molok anlatım önce tarh gerçekerden yola çkıp sonrasında bunarı dönüştürür ve br başka şeklde m kullanır?  BÖLÜM

Mt M t le müzk müz k arasında arasındak k lşkden gene olara o larak k bahseder bahseder msnz? Hem mn hem de müzğn dden kaynakandığn 5

kat kı doğuluada evidiğini söyemiştiniz Bu nuna kasettiğini şey nedir?

3

GİRİŞ

Burada kiaparmda ve makaleerimde yazdığm şeyler üzerine konuşacaksam da maalesef gerçeke yazdıklar m biirir biirmez unuturum Muhemelen bu konuda birtakım zorlukar oacak Yine de bunun bir anam o duğunu düşünüyorum çünkü kitapar benim yazdğm hissinden yoksunum Kiaplarmn benim vasıtama ya zıldığnı bir kere benden çktıkan sonra boşluğa düş üğümü ve geride hiçbir şey kalmadığn hissediyorum Milerin, insann haberi olmaksızın onun içinde dü şündüğünü yazdğımı hatırarsnz Ampirik bakış açsn dan düpedüz anamsız bir cümle oduğunu düşündükleri çin bu ifde, ngilce konuşan meslektaşarmca çok artışımış ve ha eeşirimişir Oysa bu cüme benim için yaşanmş bir ecrübey asvir eder çünkü kendimle eserim arasındaki iişkiyi nası agıadığmı tam anamıy a die getirir Yani eserim benim haberim olmaksızn be nim içimde düşünür 7

Şahs kimiğime dair bir algım asla omadı ve h da yok Kendim çinde bir eylern vuku buduğu fka ben" ve bana göre"nin omadığı bir yer oarak görüyorum Her birim birakım eyerin meydana gediği bir ür kavağı Kavakar amamen pasifir oraarda bir eyer gerçeker Baka bir yerde, aynı derecede geçerl ancak rk bir ey vuku buur Terch yokur, bu sadece br ans meseesidir Ben bu ekide düünüyorum dye nsanlığın da böye düündüğü sonucunu çkarmaya hakkım varmı gbi davranamam Fakat her araırmacı ve her yaarın kendine ögü düünme ve yama arınn nsanığa yen bir pencere açğna inanyorum Dahas benim kise oarak böyle ayrksı bir öelliğe sahp oduğum gerçeğ meslektaarımn düünme arı aynı ölçüde geçerli frklı pencereer açarken muhtemeen bana da geçerl bir eye iare etme hakk kaandıracaktır.

38

Bİİ BÖÜ

MT VE BllMlN BUUMASI

Kşsel b tala başlayayım Tamamn anlamasam da he ay sadakate hatmettğm b deg va: Scientic Ame rican. Mode bmde meydana gelen he şeyden ve yen gelşmeleden mümkün olduğunca habeda omaya can atyoum Doaysyla, bm kaşsnda negatf b posyonda ye almyoum knc olaak kaybettğm ba şeye olduğunu düşünüyoum, ve bek de nla yenden ede etmeye çaışmayı, çünkü yaşadığmı tüden b dünyada ve lemek ounda olduğumu tüden b blmse düşün meyle, bu şeye hç kaybedlmemş gb aynen bulab leceğmden emn değm; fkat onlan vaığndan ve önemnden habeda olmaya gayet gösteeb Üçüncü oaak, şahs kanaatm mode blmn bu 9

kayp şeylerden hiç de uzakaşmadğ, aksine onlar biimsel açkamann sahasna yenide dahil emeye çok daha azla eşebbüs etiği yönündedir Tamamen doğru olmasa da işe yarar bir isim bumak uğruna mitik düşünce dediğimiz şey ile bilim arasndaki gerçek uçurum gerçek böünme, XVII ve XVIII. yüzylarda oraya çkt O dönemde Bacon, Descares, Newon ve başkaarya birike, biimin miik ve misik düşünceye yeişmiş eski kuşaklara karş kendini göklere çkarmas kaçnlmazd ve bilimin yanzca gördüğümüz, kokadğmz, tağmz ve algadğmz dünyaya, yani duyular dünyasna srt çevirerek var olabieceği düşünüüyordu duyularn dünyas yantc bir dünyayd, halbuki ree dünya sadece zihnin kavrayabieceği ve duyuarn yaanc şahiliğine tamamen aykr oan maemaiksel niteikerin dünyasyd Bu herhade kaçnmaz bir hamleydi, çünkü tecrübe bize, bu ayrşma dierseniz bu hizipeşme de diyebiliriz sayesinde biimse düşüncenin kendini esis edebildiğini gösermiştir Bugün ise şahs intibam (elbete bir biim adam oa rak konuşmuyorum, sonuçta ben bir zikçi, biyolog veya kimyac değilim), çağdaş bilimin bu çurumu aşma eğiliminde oduğu ve duyu verilerinin, bir anlam ve doğruuğu olan, açklanabilen şeyer olarak biimsel açklamaara giderek daha zla dahil edildiğidir Sözün geişi, kokuar dünyasn ee alam Bu dünya nn ümüye öznel ve bilimin snrar dşnda olduğunu düşünmeye alşknzdr Şimdierdeyse kimyacar her bir koku veya her bir tadn beirli bir kimyasal bieşimi oduğunu söeyebilecek ve niçin birakm koku veya adlar 0

öznel oaak otak b yana vamış gb başka bazıaınıysa odukça fklı agıadığmzın sebepeini sunabe cek duumdala Başka bi öneğe göz aam Gekeden XVIll hat XIX. Yüzyıa kada felsefede çzg ideas daie deası üç gen deası gb matemaiksel idealaın kaynağ hakkında b öçüde bugün ble süen muazzam b tatışma vad Bu aşmada ekseiyee ki klasik teoi svimşi Binc eoi zhnden başlangıçta çinde hiçb şey omayan, he şeyn ecübeyle edndği bi tabula rasa (boş evha oaak bahsede Buna göe hçbi am yuvalak olmasa da biçok yuvalak obe göeek daie ideasın soyutlamayı başaabilmşzdi kinc klasik eoi bu ü dae üçgen çizg dealanın mükemme ve zihnde çkn olduklaını ve geçeklik bzee asa mükemme bi dae veya mükemmel b üçgen sunmasa da bu ideala zhnde va oldukla çin ab caizse onaı geçeklğe yansıabdiğimzi dda eden Paona kada gei gde Günümüze göme nöoyolojsi üzeine çaşan çağdaş aaşımacaa göe etinadaki sni hücelenn ve einanın adndak dğe mekanzmaan beli göevlei vad Bazı hücee dikey baza yatay bazıaıysa eğk omak üzee yanzca düz b skamee duyalı ken bazla da aka pan le mekez güe aasındaki işkye duyad Dolayısyla bunu ngzce açkamak benm içn odukça güç oduğundan elbette basileşti youm ecübe/zhn kaşıtğı pobeminin çözümü ümüye sini sstemnn yapısında yayo gbd çözüm zhnn yapısnda veya tecübede değ aksne sni ssemmzin oluşum bçmi ve zhin e tecübe aasında 

arabuluculuk ettğ şeklyle zhn le tecrübe arasında br yerdedr Muhtemelen benm şmd yapısalcı dye adlandrılmamı mümkün klan br şey zhnmn dernlklernde hep vardı Annem yaklaşık k yaşndayken ve elbette henüz okuyamazken, gerçekten okuyabldğm dda ettğm anlatrdı Bunun neden sorulduğunda dükkanların sözün gelş bouanger (frınc veya boucher (ka sap tabelalarına baktığım zaman yazda grak açıdan apaçk benzer olan şey boucher ve bouanger kelmelernn lk heces boudan başka br şey olmadğı çn br şeyler okuyabldğm söylemşm Değşmez olanı veya yüzeydek rklılıklar arasndak değşmez unsurlar araştran yapsalcı yaklaşımda da muhtemelen bundan daha fzlası yoktur Ömrüm bonca bu araştırma belk de benm en belrgn uğraşm oldu Çocukken br sürelğne başlıca lgm eolojyd eolojdek problem de manzaraların muazzam çeştllğnde değşmez olan şey anlamaya çalışmak yan br manzaray snrl sayda jeolojk katmana ve eolojk falyete ndrgeyeblmekt Sonrala, gençlğmde boş vaktlermn çoğunu opera çn sahne ve kos tümler çzerek harcadım Burada da problem tamamen aydı: Müzkte ve lbrettoda da var olan br şey br dlle yan grak sanatlar ve resmn dlyle de etmeye uğraşmak; yan (müzkal kod edeb kod sanatsal kod gb çok kompleks br kodlar takmınn değşmez ntelğne ulaşmaya çalışmak Problem hepsnde müşterek olanı bulmaktır Bunun br tercüme br dlde veya azu edersenz br kodda kat dl yeterldr de edlen şey 4

rk br dildeki deye tercüme etme problemi olduğu söyenebir Yapsack, veya bu başk altnda yer aan her şey, tamamen yen ve o dönem içn devrimc bir şey olarak düşünümüştür bana göreyse bu iki açdan yanlştr 1kin yapsaclk nsan bimlerinde bile yeni değildr bu düşünce eğilmini Rönesanstan XX. Yüzya ve günümü ze kadar takp edebiriz kinci oaraksa, linguistik ant ropoloi veya benzer br aanda yapsalclk dye adland rlan şey, müspet bimlern" her zaman yapageldiğinin zay ve soluk bir takdinden başka br şey değildir Blimn indirgemeci ve yapsac omak üzere sadece ki işleyiş tarz vardr Bm, bir düzeydeki çok kompleks enomenerin başka düzeyerdeki daha basit enomenere ndrgenebleceğini bumak mümkün oduğunda indirgemecidir. Sözün geiş hayatta, büünü değl ama par çay açkayan zikokimyasa süreçlere indrgenebecek pek çok şey vardr Daha aşağ düzeydeki enomenere indrgenemeyecek kadar kompeks enomenlere karş aştğmz vakise onara sadece brbrleriye ilişkierine bakarak yan ne türden bir orjinal sstem oluşturduka rn anamaya çaşarak yakaşabiliriz Lingustkte, ant ropoojde ve başka aanlarda yapmaya çaştğmz şey tam da budur. Doğann müsaadenizle tartşmann hayrna doğay kişleştirelm elinin altnda yalnzca snr sayda yön tem olduğu ve Doğann bir gerçeklk düzeyinde kulan dğ yöntem türernin başka düzeylerde mecburen ye nden oraya çktğ doğrudur Genetik kod buna çok iyi bir örnektir Biyoog ve genetikçier keşettiker ey ta 43

nmama pobemye baş başa kaldklaında, ngustğn dn ödünç almakan ve kemee cüme vuguama nokaama şaele ve bene şeyele konuşmaktan başka b şey yapmaa İksnn de aynı şey olduğunu söylemyoum; ebee ayn değe Fakat buada sö ko nusu olan, geçeklğn k fkı sevyesnde ayn üden b poblemin otaya çıkmasd Anopolojk jagonla konuşacak ousak külüü do ğaya ndgemek gb b şey akmın ucundan be geç med; kat yne de külü seyesnde şaht oldukaı mı (kuşkusu öü bayle değl biçim açısından aynı tüden fenomened Külüe olan şüphes çok daha kompleks de osa ve çok daha fla sada değşken ge ektse de, aynı poblemn n, en aından doğa düe ynde gölemleyebeceğim hne kada süebii B felsefe hatt b eo gelşmeye çalışmyoum Çocukluğumdan be, adın böyle koyalım asyone olan canm sıkmışı ve be düensk olaak sunu lan şeyn adındak düen bulmaya uğaşmşmd Doğ uyu söylemek geekse antopolog omamn sebeb, antopolojye glenmem değl fesefenn snılaından dşaya çıkmaya çalşmamdı Antopoojnn o amana ünveseede bağımsı b dspln olaak öğetmedğ Fansı akademk sstemnde felsefe eğtm gömüş ve fesefe öğeen bnn anopolojye kaçmas mümkün dü Ben de öye yapım ve akabnde b pobeme ka şlaştım Dünyann dö b aafında heps de ümüyle anamsı göünen pek çok evlk kual vad ve bu çok ahasık veciyd çünkü bu kuaa anamsısa, sa ysı a ok sınıı osa be he b nsan çn kı ku 44

ala olması geekd. Doayısıyla aynı saçmalık süekl nüksedyo ve başka b ü saçmalık da yenden oaya çıkıyosa, bu kesnkle saçma olmayan b şeyd başka ülü eka oaya çıkmazdı Bu göünüşek düzenszğn adında b düzen aa mak benm lk yönemmd. Akabaık ssemle ve ev llk kualaı üzene b süe çalışıkan sona hç de amaçlamadan ve ha amamen kaden cvesye, o amı pobemn ıpaıp aynı olduğu moojye çevdm. Moojk hkyele nedensz anlamsız ve absüddüle veya öyleymş gb göünüe, ancak buna ağmen dün yanın he yende yenden boy gösele Zhnn he hang b yedek uha yaaımı bick olacakı aynı yaaımı amamen klı b yede buamazsınız Benm poblemm bu göünüşek düzenszlğn adında b ü düzen yaıp yamadığını bumaya çalışmakı heps bu Dahası bundan çıkaıabecek sonuçla olduğunu da d da emyoum. Düzen omaksızın anamı kavamanın kesnlke mknsız olduğu kanısındayım Semanke çok lgnç b şey va: Anlam kelmes muhemelen büün oa ak dlde, anamı bulunması en güç kelmed. Ana mak ne anlama ge? Bana göe bu souya veeble cek yegane mümkün cevap anlamanın hehang b üden ve başka b dle ecüme edeblme beces anlamına gedğd. Fansızca veya Amanca gb kı b dl değ klı b seyedek kı kemele kas edyoum Nhayende bu ecüme sze b sözüken bekenen kelmenn anamını anamaya çalışığınız de veya kemeye eşyapıda oan başka b sevyede 45

k rk kelmelerle verr Peki kurallar omakszın tercüme mümkün müdür? Böyle bir tercümey anamak kesnlike imknszdır Herhangi bir keimey herhangi başka bir kelimeyle veya herhangi br cümey herhang başka br cümleye değştremeyeceğiniz içn tercüme kurallarnz omalıdır. Kurallardan veya anlamdan bahsetmek ayn şeyden bahsetmektir; ve insanğın bütün enteektüe teşebbüslerne bakdığnda dünya üzernde kaydedidikler kadaryla ortak payda daima bir tür dü zen tesis etmek omuştur Bu, insan zhninin temel düzen htyac temsl edyorsa neticede insan zhni de evre nn bir parças olduğuna göre bu htyaç muhtemeen mevcuttur çünkü evrende bir düzen vardır ve even bir kaos değdr Burada söylemeye çaştğm, benm somutun mantığ dye adlandırdığım şey yan maj sembo ve benzerlerne zt olarak du vererni dkkate amak ve kulanmak ile blmsel düşünce arasında br ayrm zorunlu bir am olduğudur Günümüzdeyse bu ayrmın muhtemelen aşlacağ veya tersne döndürüleceği br döneme şahtk edyoruz, çünkü mode bm yal zca ileri hep daha ler giden ama yne de ayn dar kana içinde kalan kendi gelenekse istkametinde erlemeyi değl, aynı zamanda bu kanaları genişetmey ve daha önce br kenara ittiği brçok büyük probemi gündemne yenden dahil etmey de başarablecek gb görünüyor. Bu anlamda bimin bütün probemleri çözmeye muktedr olduğuna körü körüne inanmakla veya bilimpe rest" olmakla eeştirilebirm. Ama en bu eleştrye ke 4

sinike katmyoum çünkü biimin kususuz sonuçaa uaşacağ ve kendi misyonunu tamamayacağ bi günün geeceğini tahayyü edemiyoum Daima yeni probeme oacakt; biimin on y veya bi as önce fese sayan pobemei çözebidiği hzda şimdiye kada pobem oaak aganmayan yeni pobeme otaya çkacakt Biimin bize sağadğ cevap ie bu soudan kaynakana cak yeni sou aasnda daima bi gedik kaacakt Buna göe ben bi biimpeest" değiim Biim asa bize cevap an tümünü vemeyecekti Yapabieceğimiz en iyi şey, veebieceğimiz cevapan sasn ve niteiğini yavaş ya vaş atmak oacakt ve sanm bunu da sadece biim vastasya başaabiiiz

47

İİİ BÖÜ

"LKEL DÜÜNC E



"UYGA ZHN

Genellkle ve yanlışlıkla lkel olaak adlandıdığımız onlala aamızda asıl k yaatan unsuun yazı olduğunu düşündüğüm çn dlesenz yazısız dye de tanımlayablz nsanla aasındak düşünme tazı k klı şeklde bana göe eşt ölçüde yanlış k klı şe klde youmlanmıştı lk yaklaşım bu tü düşünmey daha kaba ntelkte b şey olaak gömüştü ve çağdaş antopolojde akla hemen gelen önek de Malnowsknn çalışmalaıdı Malnowskye büyük b saygı duyduğu mu kendsn çok bük b antopolog olaak gödüğümü ve katkısını hç de küçümsemedğm en başında söyleyeym Fakat yne de Manowsknn zlenm nceledğ halklaın ve genel tbayle antopolonn konusu olan bütün yazısız topluluklaın düşüncesnn tümüyle 49

hayan emel hyaçarınca elrendiği veya beirleni yor olduğuydu Herhang bir halkn karnn doyurmak cinse arzular amin emek gib hayaın eme gereksnimernce berlendiğn birseniz o vak onarın sosyal kurumarn inançarnı, mioojerini ve başka birçok özelklerni de açkayablirsniz Anropoodeki bu çok yaygn anayş geneke fonksiyonaizm olarak biinir Ö ek görüşse bu hakarın düşünme arzınn aşağı omakan çok köken rk bir düşünme arzı oduğu nu savunur Bu yaklaşıma iy br örnek dama ırnak çinde kullandığım ike" düşünce ile modern düşünce arasındaki emel rk ikein ümüye duygu ve misk emsillere beirenmesinde gören LvyBruhün ça ışmaarıdr Mainowski'nnki fydacı bir kavrayşken ikincsi coşkulu ve duygusa bir kavrayşr; benim vur gulamaya çaışğm şeyse, gerçeken de yazısız hakarın düşüncesnin bir arafan Manowski'ye aramzdaki frk budur çkar gümediği ve diğer arafansa bu da vyBruhl'den ayrıdığım yerdir zhinse olduğu veya oabeceğidir Mesela Totemizm Totemism) ve Yaban Düşünce The Savage Mind) gösermeye çalşğm şey, genekle açık çekmemek ve çok ağr madd koşuarda varklarn sürdüreblmek ihyacına ümüyle boyn eğdklern düşündüğümüz bu hakarın, çıkar gümeyen br düşünme şekline amamya mukedr oldukarıdr yani kenderin çevreeyen dünyayı, doğayı ve oplumarnı anlamaya yönelk bir arzu ve hiyaçla hareke ederler Dğer arafan bu amaca uaşmak çn de ayn br ozo 50

un ha b öüde b bm adamının kuanabdğ ve kulanabeceğ eneeküe aaçlala şe koyuua. Benm teme hpotezm budu. Önce b yanlış anamayı gdemelym. B düşünme azının çıka gütmeyen zhinse b düşünme azı oduğunu söylemek hç de bmsel düşünmeye eşt oduğu anamına gemez. Elbete bu düşünme azı b yönden fakı b başka yöndense aşağı kalı. Fakı kaı çünkü amacı mümkün en kısa yoladan gene aynı zamanda bütünül- b even anlayışına uaşmakı. Yan he şe anlamazsan hçb şey açıklayamazsın"ı de geten b düşünme azıdı. Bu, çok sınıı fenomene hakkında açıklamaa sunmaya çaışan adından başka tüden fe nomenele devam eden ve böye adım adım eleyen bmsel düşünmeye amamen çelş. Descaesın çok öncee söyedğ gb, bmse düşünme b güçlüğü, geekğ kada paçaya ayıaak çözme hedelemş. Bundan dolay yaban düşüncenn bu bütünlük ukusu blmse düşünme süeçenden odukça kıdı. Ebete asıl fk bu tutkunun geçekleşememesinden kaynakanı Bmsel düşünme vasıtasıyla doğa üzen de egemenlk kuabdk yeence açık olan bu noktayı aıntıya ee almaya geek yok oysa mt nsana çeveye tahakküm edebleceğ madd gücü emekte açıkça başaısızdı Yne de m nsana çok öneml b şey even anayabeceğ ve even anladığı llüzyonunu ve Bu ebete sadece b lüzyondu Bununa bke blmsel düşünen bzlen zhn gücümüzün çok sınılı b mkaını kullandığımızı da unumayaım. Meseğmzn sanaımızın veya o an çn 51

de yer aldğımız ber bir durumun gerektirdiği kada rını kuanrız Bu nedenle, birs yrm y ve hatt daha da uzun br süre mt ve akrabaık sistemernn şeyiş tarzıya meşgul oursa artık zihn gücünün bu ksmını kulanyor demektir Fakat her brimizin tamamen aynı şeylere ilgenmes düşünüemez doaysıya hepmiz ihtyaç duyduğumuz veya gendiğmz şey çn zhn gücümüzün belr br kısmın kulanırız Bgün zihin kapastemiz geçmşte oduğundan hem daha az hem de daha çok kullanıyoruz ve şmd kuan dığımız da geçmiştekyle ayn türden bir zihin kapasite si değil Sözün gelş duyusa agıarmzı çok daha az kullanyoruz Mitologikle (Mitoloji Bilimine Giiş) ilk versonunu yazarken bana zlasya gzem geen br probleme karşlaşmıştım Görünen o k, gün ışğında Venüs gezegenn göreblen bir kable vard bu benim çin düpedüz mknsız ve nanılmaz br şeydi Sorunu profesyonel astronomara açtığmda şüphesiz gezegenin görüemeyeceğin ancak gün ışığında yaydığı ışık mkta rını bilrsek, bazı nsanarn örebleceğnn de kesnike tasavvur edlemez omadığnı söyedler Sonradan ken d uygarğmza ait denzclik hakkındaki esereri göz den geçrdiğmde esk denizciern Venüsü gün ışığında mükemmeen görebdikeri meydana çıktı Muhtemeen eğitml bir göze sahip osaydık bugün biz de görebir dik Btker ve hayvanara lgil blgimz de tam olarak ayndır Yazısız halklar yaşadıkarı çevreye ve kaynakla rına dar aşırı derecede kesin blgiye sahiptir Bütün bun lar kaybettk, kat bir hiç uğruna deği şimd, sözün 5

gelş dakka baş kaza yapmadan aaba kulanabyo yahut gecee elevzyon veya adyoyu açabyouz Bu zhn kapaselenn eğtmn geek k kel nsan la hyaç duymadkla çn buna sahp değd Bana göe, sahp oldukla potansyee zhnenn neğn değşebled, kat sahp oldukaı tüden b haya ve doğayla lşke bakmndan böye b değşklğe h tyaçlaı yoku nsanığa at bütün zhn kapaseen ayn anda geştemezsnz Yanızca küçük b dlmn kulanablsnz ve bu dm he kütüde ayn değld Heps bu nsanğn muhtef ksımla aasnda kütüel fk lıkla olmasna ağmen nsan zhnnn he yede b ve ayn olduğu ve ayn kapaseee sahp bulunduğu muh temeen antopolok aaştımalaın pek çok sonucundan bd Bunun he yede kabul edldğn düşünüyoum Kütülen kendlen dğeenden ssematk veya metodk oaak klaştmaya çaşkaın sanmıyo um Yüzbnlece yldı nsanlğn eyüzünde çok ka abalık olmadğ aşkad; küçük gupla bbenden a yaşıyoadı, bundan doay da kendlene has özel lkle gelşmele ve bblenden fkılaşmaya başla mala gayet doğadı Bu, amaçanmış b şey değld Ak sne zlasıyla uzun b zaman hüküm süen koşulan bast sonucudu md bunun bzah zaalı olduğunu veya bu kı ıkaın aşması geektğn düşünmen semem Ası na bakasanz klıka son deece vemld eleme sadece fklılık vasıasya geçekleşlmşt Muhte melen şu an çn bz ehdt eden şey, aşeşm dye 5

adandırabieceğiiz dünyanın br noktasnda durarak geri kaan ksılarda ne olup bttiğn bütünüyle bie eğildir Kütürün gerçeten kends olabies ve bir şey üretes içn, söz konusu kültür ve ensuplar, öz günüklernden ve hatt bir öçüde başkaları üzerindeki üstünüklernden ein olaıdır kütür sadece eksik iletiş koşularında br şeyler üretebiir Artık yanızca tüketicer olaz dünyanın herhang br noktasından ve her kültürden br şeyler tüketeblez fkat bütün özgünlüğüüzü de kaybetez htai bz tehdt ediyor Bütün dünya yüzeynde yanzca ek bir kültür ve tek bir uygarığn oacağ zaanı artk kolayca düşünebli yoruz Gerçi ben bunun gerçekeşeceğine nanyoru, çünkü iliyatta daa br taraftan hoojenleşeye, dğer taraftansa yeni ayrılara yöneik karşt eğiiler vardır Br kütür ne kadar hoojenleşirse içsel ayrşa çzgiler o kadar bergneşr ve b düzeyde kazanılan şey heen ardından başka br düzeyde kaybedlr Bu di yalektğn şleyşine dar hçbr açık delle sahip oadı ğı çin söyedkeri şahs kridir Fakat gerçekten çse ayrşa oakszn insanığın nas yaşayabieceğn anlayoru Güney Rüzgarına boyun eğdreye veya hüketeye çalışan ve başaran vatoz balğı hakkındaki batı Kanada itni gözden geçireli Bu insanlık önces dünyada yaşanış yan hayvanlar e nsanarn açkça frklı ol adığı varlkarın yarınsan yarhayvan olduklar br zaana dar br hikyedir Bütün varkar üzgarardan 54

bezmişti, çünkü rüzgarar bhassa da kötü rüzgarar her zaman esiyor, baık avamaarn ve sahdeki denz ka bukuarın topamaarın imknsız kıyordu Böyece rüzgarara savaşmaya ve onar daha terbyei davran maya zoramaarı gerektiğne karar verdier Çok sayda insanhaan veya hayvaninsann katıdğı ve Güney Rüzgarının yakaanmasında önem ro oynayan vatoz baığının da dahi oduğu bir sefer düzenendi Güney Rüzgar her zaman değ de arada srada veya beri dö nemerde eseceğine söz verdikten sonra ancak saveri di Ondan ber Güney Rüzgar yın beiri zamanarnda veya k günde br eser; ger kaan zamandaysa insanar işerini yapabirer Ebette bu hikye gerçekten yaşanmad Fakat yapma mız gereken şey bu hkyenn açkça saçma veya sadece br tür hezeyan içndek zhnin tuhaf yaratımı oduğuna kendimzi nandırmak değidr Burada anatıanarı cid diye amaı ve kendmze şu sorua sormayz Neden vatoz bağı ve neden Güney Rüzgar? Anatdğ şekye mttek materyain tümüne ya kndan bakdığnda vatoz baığının çok beirgin ki tür özeik sayesinde hareket ettiğ frk edr k özeğ bütün yass bakar gib, at kaygan ve srtı sert br baık omasdır Vatoz baığının başka hayvanara karş karşı ya gediğnde başarıya kaçmasını mümkün kıan dğer eteneğ karıdan ve aşağıdan ço büyük yandan ba kıdığndaysa son derece ince görünmesidr Öye büyük tür k, hasm vatoz baığn zıpkına vurarak ödürme nn çok koay oduğunu düşünebiir; kat tam zıpkına nşan aındığında, vatoz baığ anden döner veya kayar 55

ve elbee nişan alnması imknsz proini göserir; böy elikle de kaçp gider Dolasıyla vatoz balğınn ercih edimesinin sebebi, hangi bakış açısından yaklaşılrsa yaklaşlsın siberneik terimleriyle söylersek sadece eve" veya hayr" diye cevap verebilen bir hayvan o masıdr Süreksiz olan biri olumu, diğeri olumsuz bu iki duruma da uyum yeeneği vardır Vatoz balğnın mit e buunan kulanım benzemeyi za ieri götürmek isemesem de bir dizi eve" veya hayr" cevabıya çok güç problemleri çözmek için kullanan modern bilgisa yarlarn ikeerine benzerdir Bir bağın rüzgarla savaşabimesi ampirik açdan açkça yanış ve imknszken, tecrübeden ödünç anan imaların neden kuanma sokulduğu mantk açısından anaşıabiirdir Miik düşüncenin özgünüğü, kavramsal düşüncenin roünü oynamasndad: kili işlemci diye adlandrabileceğim şekilde kulanlabien bir hayvanın, mantık açısından, aynı zamanda çife problem olan bir probeme iişkisi vardır Güney Rüzgarı yılın her günü esseydi, haya insanlk için imknsz olurdu Faka sade ce günaşırı eserse bir gün eve" diğer gün hayır" vb o vaki insanğın ihiyaçları ie doğal dünyada hüküm süren koşular arasında bir tür uzlaşma mümkün our Doayısyla manık açsından vaoz baığı gibi bir hayvan ie miin çözmeye aip oduğu probem ürü ara sında bir yakınık vardır Hikye bilimin bakış açsından doğru değildir fka sibernetik ve bilgisayarların biim dünyasında yaygınaştığı ve miik düşüncenin uzun za mandır somu nesne ve varkarla çok rk bir arzda kuandğ ikii işemerin bir kavrayışın sağadığı bir 5

dönemde mn bu ntelğn anayablrz Bu nedenle mtoloj e bm arasında aslında br ayrlık yokur k şemer düşüncesne aşna omadan önce tamamen kör kaldğımız bu mte oan bten anlaa kablyetn bze sağlayan yanızca bmsel düşüncenn mevcut durumudur Bmse açıkama le mk açıklaa eş staüye yerleştrdğm düşünmenz stemem Söyeyeceğm şey; bmsel açıklamann büyüküğü ve üstünlüğünün, yalnzca blmn pratk ve enteeküel başarsında değ asında gderek daha fzla şaht oduğumuz gb, bmn kend geçerğnn yan sıra mtk düşünmede de br dereceye kadar geçer oan açkayabmesnde yatğıdır Öneml olan bu nek bouuya daha za lg olmamz ve XV Yüzyıldan XX Yüzyıa dek bütünüyle ncelksel bakş açısna sahp bmn buna gerçeklğn ntelk boyutunu da dah emeye başamasdr Bu , şüphesz geçmşte anamsz ve saçma dye ıskaamaya mel olduğumuz mk düşünmede mevcut brçok şe anlamamza mkn verr Dahası söz konusu eğm, XV Yüzyl felsef düazmnn gerçek oarak kabul eğ gb haya e düşünce arasnda mulak br uçurum omadğına nanmamza yo açacaktır Zhnmzde meydana gelenn esasen veya özü baryle bzza haya fenomennden frk br şey omadğına nanırsak, nsanlk e yanzca havanar değl, bker de dahl büün başka yaşayan varlıklar arasında aşımas mknsz br uçurumun mevcu olmadığ duy gusuna kapırsak belk o vak sahp olduğumuzu düşündüğümüzden daha fzla hkmee uaşacağı

57

ÜÜ Ü BÖÜ

AVAN DUDAKLARI   KZLER: BR M N YARILMA SI

Burada başlangç noktam XVI Yüyln sonarnda Peruda msyoner olarak fayette buunan spanyo Pe der P ] . de Arragann, 162de mada yaynladığı Ex tiacion de la Idolatria del Peru (Peruda Putperetliğin Ortadan Kaldlmaı) adlı kitabında aktardğ şaşrtıc bir göem olacak Peder, o dönemde Peunun beliri br bölgesnde karakş bastrdğında, bi rahibin doğum snasında önce ayakarı gelen veya tavşan dudakı veya da ik oan bütün yöre sakinerni topadığın anlatır An atlana göre, bu nsanar tu ve bber yediker çin so ğuktan sorumlu omakla suçanmş, bu nedene de tövbe etmeeri ve günah çkarmalaı emredilmiştr 59

kzern amosferdek düenszle br gler odu ğu Kanada dah dünya çapnda yaygın kabul görmüş br şeydr Branya Koombyas sahndek Yerller ara snda klern güzel hava germe rnayı dndrmek gb öel güçere doğuşan sahp odukarına nanldığı çok y bnr Anca bu, arşmayı arzuadğm proble mn br parçası değl Dkkam çeken şey hçbr mog rafn mesea, çoğu yerde Arraga'y zkreden Sr ames Frazern neden avşan dudaklılar ve klern ba yön lerden benzer saydkar sorusunu asla sormamış olma sıdır Bana öye geyor k problemn kaağ şu sorua rn cevabında yayor Neden avşan dudakıar? Neden kler? Ve neden avşan dudaklar le kzer br araya gerlmşr? Probem çömek çn bazen oduğu gb Güney Amerka'dan Kuzey Amerkaya sıçramaz, çünkü Gü ney Amerka myle lgl pucunu bze veren br Kuey Amerka m oacakr Brçok kş, mevcu br hakın mlernn sadece o halkn külürü çerçevesnde anaşı abeceğn ve yorumlanabeceğn dda ederek, bu ür br yo harasından öürü ben suçad Böye br raa cevap mahyende söyleyebeceğm çok şey var Ö ncelkle Berkeey okulunun da son yılarda oraya koyduğu gb, Coombdan öncek Amerka nüsunun ahmn edenden çok daha la olduğu benm çn apa çk br gerçek Böye oduğundan bu büyük opuluk arn br dereceye kadar brbrleryle şk kurduğu ve nançların, deern ve görenekern deym yerndey se szdğ da meydandadr Herhang br komşu abe öek kabede olup benlerden dama br ölçüde haber 0

dard Burada tartışğmız konuyla alakalı knc br hu sus da bu mtlern br araftan Peruda dğer tarafansa Kanadada zole br bçmde var olmadğ aksne arada kalan bölgelerde tekrar ekrar karşmıza çıkğdr Gerçekten de bunlar kann frkl yerlerne dağlmş mtler olmakan zyade bütün Amerkaya a mtlerdr Brezlyanın esk sahl Kızlderller olan Tupnambalar le Peru Kızlderller arasnda çok kr brnn yalan dolanla ayartığ br kadna dar br m vardr XVI Yüz ylda Fransz keşş Andr Thevetnn akardığı en blnen versyonda başan çıkarlan kadnın br meşru kocasndan dğer de Düzenbaz gönül çelenden olmak üzere kz çocuk doğurduğu anlatılr Kadn lerde kocası ola cak tanry karşılamaya gderken yoluna Düzenbaz çkar ve kendiinin buluşacağ anrı olduğuna kadn nandrr böylece kadın Düzenbazdan hamle kalır Daha sonra kadn gerçek kocasn bulduğunda bu kez de ondan hamle kalır ve ardından kz doğurur Bu yanlış kzler frkl babalardan olduklar çn zt özellkere sahpr Br ce surdur, dğer ödlek; br Kızlderllern koruyucusudur dğer Beyazların br Kzlderllere ylk yaparken dğer brçok köü olaydan sorumludur Kuzey Amerkada gerçekleşen de budur blhassa Brleşk Devletlern kuzeybas le Kanadada tam amına ay mt buluruz Bununla brlke Güney Amerka versyonlaryla mukayese edldğnde Kanada cvarından gelen mler k öneml rklılık sergler Sözün gelş Rocky Dağlarnda yaşayan Kootenaylar arasnda daha sonra br güneş dğer ay olan kzlern doğumunun ardnda sadece ek br dölleme vardır Dahası Salsh dln 

konuşan başka bazı Bianya Koombiyası Kzıdeiiei Thompson Kzıdeiiei ie Okanagana aasında da, anaşdığı kadaıya iki k kişi aafından kandıımış ve he bii bi oğan doğumu iki kızkadeş vadı; fkı anneeden doğdukaı için çocuka asında ikiz değidi Faka en azından ahak ve psikooik açıdan bütünüye ayn koşuada doğdukaı için bi öçüde ikizee benzee Göstemeye çaıştığım pespekif düşünüüse bu vesiyona daha önemidi Saish vesiyonu ikize ka deş deği kuzen oduka için kahamanan ikiz oma anı gögede bıak; sadece doğum koşuaı bibiine paaedi: kisi de bi hie nedeniye doğmuşu Buna ağmen eme niye ayn ka çünkü hiçbi yede bu iki kahaman geçekten ikiz değidi; Güney Ameika vesi yonunda bie kı babaadan doğaa ve he ikisinin de kendi davanışaında ve babaanın tutumaında göüebiecek zı kişiikei ve özeikei vadı Bundan doayı Kooenay vesiyonunda oduğu gibi büün bu duumada ikiz oduka söyenen veya ikiz odukaına inanıan çocukan, daha sona deyim ye indeyse ona ikiz omakan çkaacak maceaaa aıacakaını söyeyebiiiz Dahas başangıça geçek veya sözde ikize oaak sunuan bieye aasndaki bu ayrım, Güney yahut Kuzey Ameikadaki bütün mitein teme kaakeisiğidi Miin, Saish vesiyonaında çok tuhaf ve önemi bi deay vad Bu vesiyonda, koca bumak için seyahat eden iki kzkadeş buunduğunu ve oada ikiz diye bi şey omadığın hatıasnız Büyükanneei kızkadeşee 

müsakbel kocalarn hangi özelliklerinden tanyacaklarn anlamştr; ardndan, iki kzkardeş yolda karşlaşklar ve evleneceklerine inandklar Düzenbazlar tarafndan kandlrlar Her iki kadn da geceyi adamlarla geçirdiken sonra birer oğlan çocuk dünyaya geirecekir Düzenbazn kulübesinde geçen bu talihsiz geceden sonra abla, kardeşini erk eder ve bir dağ keçisi ve bir ür büyücü de olan büükannesini ziyaree gider kadn o rununun geleceğini önceden bildiği için onu karşlamas için bir yaban tavşan yollar Yaban tavşan yolun orasna düşmüş bir küüğün ardna saklanr kütüğün üzerinden geçmek için bacağn kaldrdğnda da kzn cinsel orga nn görür ve çok uygunsuz bir şaka yapar Kz sinirlenir ve elindeki sopayla tavşana vurup burnunu yarar Tav şangillere mensup büün hayvanlarn yark burunlu ve yark üst dudakl olmasnn nedeni budur Tavşanlardaki bu anatomik özellikten öürü biz de belirli insanlara tavşan dudakl deriz Başka bir ideyle büyük kardeş haann bedenini yarmaya başlar eğer bu yarma sonuna kadar göürülsey di burunda durmayp boydan boya inerek kuyruğa kadar arsayd bir bire ikize yani ikisi de bir büünün parças olduğu için amamen ayn ve eş iki bireye çevireceki Bu bakmdan Amerikan Kzlderililerinin hepsine misar olmuş ikizlerin kaynağna dar kavrayş anlamak çok önemlidir Niekim oraya çkan şey ikizlerin daha sonra kalaşp çocuk haline gelecek vücu svlarnn iç yarlmasndan meydana geldiğine dair genel bir inanşr Sözün gelişi Kuzey Amerika Kzlderilileri arasında hamile bir kadnn uyurken hzla dönmesi yasaklanmşr 3

aksi takdirde vücut sıvıları ikiye ayrlacak ve ardından kadın iki doğuracaktır Vancouver Adasındaki Kwakiutl Kıılderililerinin de burada mutlaka ikredilmesi gereken bir miti var Bu hikyede tavşan dudaklı olduğu için herkesin neet et tiği küçük bir kı anlatılır Doğaüstü güçlere sahip yam yam bir kadın peyda olur ve tavşan dudaklı küçük kı dahil kabilenin bütün çocuklarını kaçırır Evde çıkarıp yemek üere hepsini sepetine atar lk yakalandığı için sepetin dibinde olan küçük kı sahild topladığı deni kabuklarından biriyle sepetin dibini yararak açmayı başarır Sepet yamyamın sırtındadır ve kı atlap kaçmayı becerir Önce ayaklanı sarkıtarak atlar Tavşan dudaklı kıın bu poisyonu daha önce bah settiğim mitteki yaban tavşanının poisyonuyla oldukça simetriktir Yol ütündeki kütüğün ardında saklanarak kadın kahramanın altında çömelmiş duran yaban tavşanı sanki kadından doğmuş ve ayakları önce çıkmış gibi küçük kıla tamamen aynı poisyondadır Dolaysıyla bütün bu mitolojide ikiler ile doğumda ayakları önce çıkanlar (ters doğanlar veya metarik konuşmak gerekirse buna bener poisyondakiler arasında gerçek bir ilişki olduğunu görebiliri Bu da, başlangıçta bahsettiğimi Peder Arriaganın kurduğu ikiler doğumda ayak ları önce çıkanlar ve tavşan dudaklılar arasındaki Peruya ögü ilişkileri açıklığa kavuşturur Tavşan dudağının ikilik başlangıcı olarak kavrandığı gerçeği bilhassa Kanadada çaışan antropologlar için oldukça temel bir problemi çömemie yardım edebilir: Ojibwa Kıılderilileri ile Algonkian diliyle konuşn diğer 4

kabilee neden nandıkaı en yüce ilah olaak yaban tav şannı seçmşledi? Muhtelif açkamaa öne sürümüştü Yaban tavşanı beslenmele açsndan vazgeçilmez değilse de önemliyd; yaban tavşanı çok hız koşa ve bu nedenle Kızıdelern sahip olmaa geeken yetenekee bi önekti vb. Bunaın hçb yetence kna edic değ. Fakat baz evvelk youmam doğuysa, şunla söylemek çok daha inandııc göünüyo: 1 . Yaban tavşa nı kemgenle alesnin daha büyük, daha dkkat çeken ve daha önemli bi üyesidi bu nedenle kemigene ai lesinn temsilcisi oaak seçebil; 2 Ksmen ikye aımş olduklar çn, bütün kemgenle ikizik başangıc gbi göünen anatomk bi özelk sege Ana ahmnde ikiz veya daha fzla çocuk oduğunda geneke mitte çok cidd sonuça otaya çka; çünkü sadece iki çocuk be osa çocukla ilk önce doğma onu unu ede etmek için mücadeeye ve dövüşmeye başaa Dahası onadan bri kötü oanı daha eken doğmak çn deyim yeindeyse kestirme b yo bumakta teeddüt etmez; doğal you izemektense oadan b an önce kaçmak için annesinin bedenn paçala Sanıyoum bu, doğum anında ayakarın önce geme snn neden kzlike benzeştğne bi açıkama getiiyo; çünkü ikizlik durumunda bi çocuğun ekabet nedenye acee etmesi annesne zaa vemesne sebep ou Hem ikizlik hem de doğumda ayakan önce gemes tehkel bi doğumun hatt diyebiim ki kahamanca bi doğuun habecisidi; zia çocuk insyati ee aacak ve bi tü kahaman, çoğu duumda da öümcül b kahaman oacak, ama çok önemli bi şi de başaacakt Bu, biçok 5

kabede hem klern hem de doğum annda ayakarı önce geen çocuklarn neden öldürüdüğünü açıklar Asıl önemli husus büün Amerikan moojisinde ha dünya genelindeki moojde de dyebilirdm, yukarıdaki güçer le aşağdak  sanlar arasnda aracık roünü oynayan anrıar ve doğaüsü varıklar bulmamızdr Farklı şeklerde ems edebirler Mesela, Mesh ürü karakerler semav ikler vardr Algonkan miolojsndeki yaban avşanının yerinin am olarak, Mesih yan brck arac ile semav kizer arasında oduğunu göreblrz Yaban avşanı kz değl ikzlğn başangıç safhasındadr Hl am br breydr ka avşan dudağı vardır ve kz olma younu yalamşr Bu mioojde anrı oarak karşmıa çıkan yaban avşanınn yorumcuar ve anropooglar meşgu eden belrsz br karaker olmasının nedenn açklar: Baen ev reni düzene koymakla yükümü bge br anrıdır bazen alihsizliklern önüne kap sürükedğ gülünç br soya rdır Yaban avşanınn Algonkian Kzılderier arafndan iki durum (a) nsanlığa yararlı ek br anrı ie b) br yi diğer köü olan kler arasnda bir birey olarak ercih edmesin açıkarsak bu daha da y anlaşabilr Henü amamen kye aımamış henüz iki omamış k ı karaker ek ve ayn kşde kaynaşıp oduğu gibi kaabr



ÖÜÜ BÖÜ

M T, TAR ALNE G ELD  ND E

Bir miolo uman için bu başk ik probem sunar Br anesi büyük önem ar eden eorik br problemdr, çünkü Kuey ve Güney Amerikada ve dünyann herhangi bir yerinde yayınanmş maeryae bakığmda miik maeryaln ik rkı ürde oduğunu görürü Baen anropooglar böük pörçük miler deremşlerdir bağlans hikyeler aralarında herhangi bir açk lişk olmak sın birbiri ardına sralanmışr Koombiya'nın Vaups bölgesindeki gib başka örneklerdeyse, her biri oldukça manklı bir düende birbirini akp eden böümlere ayrılmış çok uarlı molok hikyelere rasar O vaki elimdek soru şudur: Derleme ne anlama gelir? Bununa iki rklı şey kasediliyor oabir Söün ge lişi, uarı düenin bir ür saga gb as koşul oduğu ve 

ne aman mter bağlanıs unsurar oarak busak bu nun bouma ve düensk sürecnn br sonucu oduğu anlamına geleblr; b sadece, daha önceer anam oan br büünün dağımş unsurlarn bulabr Yahu bu bağlanısılık durumunun geçmşe de geçer olduğunu ve bu mtern her yerde değ ancak ba toplumarda mevcut bgeler ve loolarca br düene konuduğunu varsayabr. Mesela nc'e gl oarak da amamen aynı probem sö konusudur; çünkü hammaddes brb rye bağantsı unsurar oarak görünür ve bunun r kında oan looar süreklğ olan br hkye yaramak çn bu unsurarı br araya getrmş gbdrler. Antropo oglarn nceledğ yas haklar arasında durumun n c'dekye aynı m yoksa tamamen rkı mı olduğunu anlamak son derece önemdr. knc problemn se yne eork de olsa çok daha uy gulamaya yönelk br mahye vardr. XIX Yüyıl sonu le XX Yüyl başlarnda molojk maerya çoğunuka antropoogar, yan dışarıdan nsanlar tarandan deren mş. Ebete brçok durumda, bhassa da Kanada'da bu kşern yerl yardımcıar vard. Söün geş, George Hunt sm Kwakut (aslnda skoç br baba ve Tlng br anneden doğduğu çn tam olarak Kwakul omayan, akat onlar arasnda yetşen, onardan bryle evlenen ve Kwakut kütürüyle amamen ödeşleşen) br yardım cıyla çalşan Fran Boas' ele aam Tsmshan araşr ması çnse Boas okur yaar br Tsmshan oan Henry Taeden, Marus Barbeau se başka br okuryaar Tsms han oan Wlam Benyon'dan yardm amışı. Böye ce başangıçan baren yer şbrğ sağanmışt ka 

Hunt Tate veya Benyonın anopologaın ehbeiğinde çalıştka, yani bizza antopooğa dönüştüklei de bi geçekti. Elbee kendi kabileeine, kendi soylana ait en iyi efsaneei, gelenekei biliyoladı ama başka aie leden başka kabileeden vei topamaka da aynı ölçü de ilgienmişedi. Mesela Boas ile Taein Tsimshian Mitoljisi ad kitab veya Hunt'n delediği ve Boas'n ediasyonunu yaptığ, yayınladığ ha tecüme etiği Kwakiut meinei gibi Kzıdeili mitolojisinin devasa küliyaına bakığımızda aşağı yuka aynı vei oganizasyonunu göüüz çünkü anopooglaca tavsiye edien ek oganizasyon budu: Sözün geişi başangıça kozmoloik ve kozmogonik mit le, daha sona çok daha sonaysa efsanele ve aile tai hi olaak değelendiilebilene. Anopoogaca başaıan bu iş öyle bi hae gelmiş i ki fkı amaçlala mesela Kızıldeii çocuklaa il kokuda kendi mitooileini ve dieini öğetmek için, Kızıdeiie bugün kendiei üzeine çalışmaya başa mışadı. Bunun çok önemi oduğunu şimdi anyoum Bi başka amaç, topak taeplei veya poliik aepe gibi beyazlaa kaşı öne süüen talepei meşuaştmak için efsane geeneğini kullanmak Bu nedene dışadan delenmiş geeneke ie dışa dan delenmiş gii olsala da içeiden deenmiş gee nekle aasında bi klık olup olmadığnı, eğe vasa ne ü bi klıık oduğunu oaya koymak son deece önemidi. Diyebiiim ki kendi mioloisi ve efsane gee neklei hakkndaki kitapla bizatihi Kzldeii uzmanla aafından düzenenip basıldğı için Kanada şansıd Bu 9

i erken balamıtır Pauine ohnsonın Vancouver Ef saneleri Birinci Dünya Savaı öncesinde yaynlanmıtır. Ardından elbette Kızılderili olmayan kat tarih ve yarıtarih materyai derlemeye uğraan ve Kızılderii bilgi kaynakarının sözcüüğünü üstenen Marius Barbeaunun kitaplarıyla tanıtık Barbeau, tabir caizse bu mitoojinin kendine ait bir versiyonunu üretmitir. Daha iginci hatt çok daha iginci, orta Skeena nehri bögesindeki Tsimshian kabilesinin reisi Water Wrightın ağzından keimesi keimesine derendiği varsalan, fkat profesyonel bile omayan beyaz bir tara içisi tarafından kayda geçirien ve 6'de Kitimat'ta yayınanan edeek nsanları gibi kitaplardır Ve çok daha önemisi bir baka Tsimshian reisi Kenneth Harrisin 4te yayınladığı son kitabıdır. Dolayısıya, bu tür bir materyae yani antropoogarın derediği materyal ile doğrudan Kızıderiilerce der enmi ve yayınanmı mateyali mukayese ederek bir tür deney gerçeketirebiiriz. Asına bakıırsa, derenmi" bie dememeiyim, çünkü rkı aileer rkı kabieer, farkı soyardan bir araya getirilen ve yan yana sıraanan geleneker yerine, bu iki kitapta gerçekte bir aile ve bir kabilenin o soydan geen biri tarafından yayınanmı ta rihini buuruz Probem udur Mitooji nerede biter ve tarih nerede balar? Bzim için tümüye yeni bir ey olan ve ebette hiçbir yazıı belgenin olmadığı arivsiz tarih durumunda yalnızca aynı zamanda tarih de oduğu iddia edilen sözü gelenek vardır. O halde bu iki tarihi Şef Wrighttan orta Skeena hakkında ede edien tarih ie Hazeton bögesin 70

de yukar Skeenaı bir aieden ef Harris'in yazdğı ve yayınadığı tahi karşıaştısak benzeriker de buuruz frkıkar da ef Wrightın anatısında düzensiziğin yaratışı dediğim şey vard Bütün hikye başangçtan itibaen beiri bir kabie veya soy veyahut soya grubunun neden biçok büyük zouğun üstesinden gediğini biinen başarı ve başarısızk dönemeini geçirdiğini ve feci bi sona doğru hza ieediğin açıkamak amacndadr Bu fazasıya kaamsa bi hikyedir ve gerçekte bi çöküşün taihidir. ef Haris'in anatısndaysa odukça rk bir bakş açısı vadr çünkü kitap prensip oaak taih dönemdeki sosya düzenin ve diyebiirim ki aiesinde ve kabiesinde önemi bir ye işga eden beiri bir bieyin mias youya edindiği muhteif adar unvana ve aycakada h sak oan sosya düzenin kaynağnı açkamaya yönemiştir Yani, oayaın diyakonik sıra sıymşçasna beiri bi bieyin ada ve imtiyazarnın istesiye var oan ve gösterien senkronik bi düzeni par ça parça yeniden kumak için şimdinin sahnesine eşzamanı oarak yansıtımıştr He iki hikye he iki kitap oumu anamda büyüeyici edeb oaraksa büyk eseedi; kat bir antopo og için as değerei bizimkinden büyük öçüde fark tüden bi tarihin karakteristikeini göze önüne serme eridi. Yazdığımız haiye taih needeyse ümüye yazıı begeere dayanır oysa bu iki tarih öeğinde açıkça hiçbir yazıı bege yoktur veya çok azdır Bunar karşıaştrmaya çaşırken dikkatimi çeken şey iki kitabın da şimdiki Hazeton'a yakn yukarı Skeena'da Babeau'nun adın Tenaham diye kaydettiği büyük bir kasabada ya 7

şananarı anlatarak başlamas odu Hkye mitk ya da beki tarh br dönemde geçmekedir Hangisi olduğunu bilmyorum belki arkeooj bu sorunu çözer Her ki k aptaki hkye de hemen hemen aynıdır: Şehrin yıkışı, hakan arakalanarın göç edşi ve Seena nehr boyunca grişkeri güç yolculukar anaılır Ebette bu tarh br olay olabilir ka açıklanma arzna yakndan bakarsak oay tipnin aı oduğunu ancak ayrnıarn bütünüyle ayn omadığn görürüz Sözün geşi, anlatıya göre, hkyenin başlangcında iki köy veya kasaba arasında bir znadan kaynakanan savaş oabir kat hkye ya kocann karsının şığnı ödür mesi veya kardeşlern kzkardeşerinin şığnı ödürmes veyahu da kocanın br şığı oduğu için karsnı ödür mesi şekinde devam edeblir O hade eimzde açıkay c br hücre var demektir Hücrenin emel yp ayndr ka içeriği aynı değidr ve çeştenebir yan deyim yerindeyse, bir ür mnmttr çünkü çok kısa ve çok yoğundur, kat rk dönüşümer halnde gözemle yebdiğimiz bir miin özeliklerin h aşır Br unsur dönüşüğünde diğer unsurarn da buna göre yenden düzenlenmes gerekir Kabie hkyeerinin beni lgien diren ik boyuu budur knci boyu ise büyük öçüde tekrarlanan tariher o maarıdır aynı oay tip ark hadiseer açkamak çin birçok de kuanılablir Sözün gelş hem Şe Wrght hem de Şe Harrsn değşk geeneklerine a hkyeerde benzer oaylar bumamız dkkat çekicdr, ama bu olaylar ayn yerde geçmez ayn insanlar ekilemez ve kuvvetle muheme ayn arih dönemde de gerçekeşmemiştir 7

Bu ktapa okuyaak keşfetğmz şey ztğn vasaymaya aşkn oduğumuz miooi ie aih aasndaki bast zğn hiç de açk omadğ ve bi aa düzeyin buunduğudu Miooi stak; ayn mk unsuan süek b aaya getiidiğini göüüz, fka büün bun a kapa bi ssem içindedi ve şüphesiz açk b sistem oan tahe z b duum az ede Taihin bu açk kaaktei mitk hüceen veya asen miik oan açkayc hüceein teka eka düzenenebimesne göe saysz yoa güvence ana anmşt Bu kaakte bütün gupa büün kabee veya bütün soyan bi tü oak mas yahu oak ma vağ oan ayn mateyae bunan he bi çn özgün bi anat ouştumann yine de başaabieceğni göstei Eski antopook açkamaada yanc oan şey kamaşkğn çok k sosya gupaa at geenek ve inançadan meydana gedğinin vasaymasd Bu mateyain teme özeğini he b hikye pinin be b guba bei b aeye bei bi soya veya beii bi kabeye ai oduğunu ve başa yahu feake getiebien kaden açkamaya çaşğn şimdi va oduka şek iye hak ve miyaza zah emey tasaadğn veyahu da otadan kakmş hakaa da taepei geçei kmaya eşebbüs eiğin gözden kaçmamza yo aça Bimse tah yapmaya çaştğmda, geçekten bi imse bi şey mi yapyouz yoksa pü taih kmaya ça şaak kendi moomzin içnde m skşp kayouz? Kuzey ve Güney Amekada, ve asnda dünyann he yeinde kend gubunun mtoosnn yahut efsane geeneğinn beii b anatsna doğuştan ve hak oaak 7

sahp bir breyin, frklı br aile kabe veyahut da soya mensup bir öçüde benzer bir ölçüde de tamamen rk lı bir başkasından bu anlatının farkı bir versiyonunu dinerken verdiğ tepkiy zlemek çok ginçtr Aynı o mayan ik hkyenin ikisinin birden doğru oabimes imknsız diye düşünürüz fkat yne de bazı durumarda doğru olarak kabul edilebiir yegane rk bir hikyenn diğernden daha iyi ve daha kesin oarak ntelendirme sdir Başka durumlarda, söz konusu ik hikye de eşit ölçüde geçer görülebiir çünkü aralarındaki frklar asa rk oarak agılanmaz Gündelk hayatımızda frkı taihçiern yazdıkarı rkı tarih hikyelerle işk olarak tamamen aynı du rumda olduğumuzun hç de rkında değiizdir Tarihçi lern verileri tasnf etme ve yorumama tarzları tümüy le aynı olmadığından sadece temede benzer olanlara dikkat ede ve rkııkara adırmayz Bu nedenle farklı enteektüel gelenekere ve farklı potik eğlimere sahp iki tarihçinin Amerkan Devrimi Kanada'dak Fran sızngliz savaşı veya Fransız htali gb oayara dar hkyelerni dinlesek bu hkyeern bütünüye aynı şeyi anlatmaması bizi gerçekten şaşırtmaz Doasıya benim edindiğim ntba şudur: Çağdaş Kızıderi yazarların kendi geçmşerine dar bize sun dukarı kelimenn en gene anamıya bu tarih özen le çalışarak bu tarhi hayal bir anatı oarak görmeyp bahsedlen sit alanlarını ortaya çıkaran br tür kurtar ma arkeoosinn yardımıyla gayet dkkatice değerlen drerek ve mümkün olduğu öçüde rklı anlatıar ara sındak mütekabiiyeteri tesis ederek ve gerçekte neyn 4

ekabü eğn ve neyn ekabü emedğn bumaya çaışarak; arh bmnn ne anama gedğn nhaye daha y kavrayabr Kend opumarmda tarhn mtoojnn yern adığına ve onuna ayn nksyonu gördüğüne; yaı sı ve beges topumar çnse mtoojnn amacnın, geeceğn, şmdye ve geçmşe am br yank açıkça mkns oduğundan mümkün merebe yakndan bağı kamasın güvence aına amak oduğuna nanmakan hç vageçmedm Bununa brke bm çn, ebee pok ercherme bağı oarak, geecek dama şmdden arkı, her amanknden daha da rk omaıdr Faka yne de tarh e mtooj arasında hnmde br öçüde var oan gedk, muhtemeen, moojden bütünüye ayrımş değ de onun devamı oarak düşünüen tarher nceeyerek aşıabr

75

BŞİİ BÖÜ

Ml



MÜZK

Çiğ v e Pişmiş' (The Raw and The Cooked) baş ksmnda ve ayıca Çıplak nsan (Homme nu) son bölümünde çokça üzeinde duduğum mit ie müzik aasndaki iişki bihassa İngiizce konuşuan dünyada ve keza Fansada çok zla yanlş anlamalaa yol açan bi konu omuştu çünkü bu iişkinin çok key oduğu düşünülmüştü Buna kaşk benim kim, yalnzca tek bi iişkinin değil iki kl tü bii benzeik diğei bieşme olan ilişkinin buunduğu ve aslnda bunan da ayn şey oduğu yolun daydı Fakat bunu hemen anamamıştm ve aklma geen ilk şey benzelik iişkisiydi Müteakip satlada bunu açklamaya çaşacağm. Benelik boyutuya ilgili as meselem tpk bi pa tisyonda olduğu gibi miti süekli bi sekans olaak ana 77

manın mknsız olmasydı Bu nedene b m oman veya gazete makales oku gb yan soldan sağa, saı sa okusak söz konusu mt anayamayacağmzın  knda omalıyz çünkü m b büün olaak kavanmal ve mn temel anlamnın oayla sekansıya değl dem yendeyse olayla destesye bu oaya hkyedek klı anada göünse ble nakeddğ keşfedlmed Dolaysıya b m aşağı yukaı b okesa paçasını okuduğumuz gb okumaı b poeden ötekne değl de büün sayy kavayaak ve sayfnın başndak k po tede yazımış b şeyn ancak daha aşağıdak knc poe üçüncü poe ve dğeende yazlanlan aymaz pa ças oduğu göz önünde buunduuusa anlam kazana cağın k emez Yan sadece sodan sağa değ ayn zamanda dkey oaak yukadan aşağya doğu da oku maıyz He b saynın b büün oduğunu anama yz Dahası mt ancak bbn takp eden poelee yazımş b okesa paçası oaak ee adığımızda b büün olaak anlayab ve ondan anlam çkaabz Bu nas ve neden geçekleş? Bana göe ası pucunu bze knc boyu bleşme boyutu sağla Asında m tk düşüncenn Rönesans ve XII Yüzy boyunca Batı düşüncesnde yok olması veya oadan kakmas dye mem ama ge pana aımasının yan lk omanlan mtolo mode üsüne nşa edlmş hkyeen yen almaya başamasının atık zamanıyd Dahas XII ve çoğunukla XIII le XIX yüzyıllaın kaakesğ oan bük müzk üsuplanın otaya çşına şaht omamız da büünüye aynı döneme astla Müzk mtk düşüncenn aşağ yka ayn dönemde 78

vageçiği fonksiyonu duygusa oduğu kada eneekü e fonksiyonu da üerine almak için geeneke biçimini büünüyle değişirmiş gibidir Buada müiken bahsedeken ebee bu erimi anımlamam geeki. Mioloinin geeneksel fonksiyonunu üsenen müik, eangi ürden bir müik değidi, Baı uygarlığında Frescobaldi ile XVII Yüyın başaında ve Bach ie XVIII Yün başlanda oraya çıkan ve XVIII ve XIX yyarda oa, Beehoven ve Wagne ile ivesine uaşan müikir. Bu ideyi daha açık kımak için Wagner'in Yüzük (he Ring dörlemesinden somu bi önek veeceğim Dör lemedeki en önemli müik emalarndan bii, Fanscada le hme de a renunciaion a amour (aşkan vage çiş) dediğimi emadır Çok iyi bilindiği üere, bu ema Rn 'nda ilk olarak Ren bakireleinin Alberich'e er ülü insan aşkan vageçiği akdirde aını aabileceğini söyedikeri anda oraya çıkar. Bu şaşırcı müik moi am da Alberic'in alnı aldğn ka aşkan da ek kalemde ebediyen vageçiğini söyediği anı belirleyen bi gösergedi. Büün buna çok açık ve basii; emann laf anamı şudur Alberich aşkan vageçiyodu. Temann yenidn oaya çkğı ikinci vuucu ve önemi an bunun nedenini anlamayı lasya oaşran bi olaya 'dedir Siegmund'un, aslnda Siegindenin kıkadeşi olduğunu ve ona şk olduğu Wagner'n breo ve bestesni 26 yılda tamamladığ dör dradan oluşan opera sers Der Ring Des Nbeungen (Nbengen zğü); ayıca Wagner'n Zğü, zk Sers veya zük olarak da blnr. Yüzük sırasıyla Das Rhengod (Ren Atını De Walküe (Va/küree) Sefred e Gôttedmmeng (Tanrıarın Snu) olma üzere dör bük peradan oluşur -çn. 7

nu keşeiği ve neredeyse enses br şkye grecekeri anda, Segmundun saklı olduğu ağaçan çekp çıkardığı klıç sayesinde aşkan vageçiş emas yenden oraya ç kar Bu bir ür giemdr çünkü Segmund o anda hiç de aşkan vageçme am aksni yapar ve aşkı hayaında ilk de kıkardeş Sieglinde ie anır Temanın üçüncü ke oraya çkş aarın kral Woanın kıı Brunhde'y çok uun büyülü br uykuya mahkm eğ ve eran aeşe kuşaığı son sahneyle, yne de gerçekeşir Woann da kına oan aşkndan vageçiği için aşkan vageçğni düşüneblr ka bu çok da inandırıcı değldr Gördüğünü gb büünüyle molojdekye ayn probeme sahibi yani uun br hikyenin üç rklı anın da eğer argüman uğruna kendmi ün ilk k operasıyla sınırlarsak br ke başangıça br ke orada ve br ke de sonda oraya çkan br emamı burada miolojik emann yern aan mükal emamı var Gös ermek sedğim şey bu emanın yeniden oraya çıkş giemin anlamann yegane younun çok rkı görünseer de üç olayı br araya geirmek üs üse yğmak ve ek ve aynı oay olarak değerendirp değerlendrlemeyecekern keşemeye çaşmak olduğudur O vak bu üç rkl olayda gilendiğ yerden çekip çkarımas veya kurarmas gereken bir haine odu ğunu rk edebilr Renn dernlklerinde mahsur kalmş an vardr ağaca haya ağac veya evren ağacı gib sembolk bir ağaca saplanmş kılıç vardr aeşen çkarlması gereken bir kadın Brunhde vardr Temanın yineenmes aslında an klç ve Brunhldenn bir ve 80

ayn oduğunu vasayamıa yol aça Dem yeindey se kda ede eme aa oaak atın ve aşkı elde etme aa olaak kııç Dahas an kıç ve kadn aasında b tü bleşme olduğu geçeğ aslında Tanan 'nun nalnde atınn neden Bunhde vastasıya Rene döndüğünün emidek en y açıkamasd onla bi ve aynd fka fakı açadan göülüe Olay ögüsünün dğe noktala da çok açkı Söün geliş Abeh aşktan vageçse be daha sona aın sayesnde kendsne Hagen adında b oğul doğuaak olan kad baştan çkamaya muvaffak oaaktı. Ede eiğ klın yadımıya Siegmund da leide Segied olaak çouğun babası olu. Doayısyla teanın yneenmes şede asla açıkanmamş olan b şeyi hain Hagen ile kahaman Siegfied aasında b tü klk işksi olduğunu gösei Çok yakın b benelk çindedie. Bu Sieged ve Hagen'n veya daha iyade Siegfied'n öne kendsi olaak ve sona Hagen kığında hikyenin değişik anaında Bunhldeyi ede etmesinin nası mümkün olaağını da açıka. Bu şekilde daha uun süe devam edebiim fkat muhtemelen bu öneke mit anal le müği anama aasındak yönem beneğni açklamaya kadi. Mük dnledğmide neede başlangçtan sona doğu devam eden ve amanla geişen b şey dinlyou. Bi senfni dineyin: Senfnnin b baş b oası bi sonu vad ka yne de he an daha öne dnlediğm le şidi dnlediğm b aaya geeme ve müğin büünüğünün blininde olmasam senfniden bi şey an lamayaağım gb mükal b ha almam da mümkün 8

omayacakt. Söün geş tema ve vaasyona aam; bu müğ ancak he bi vayasyon çin ik dnedğini temay akında tutasan dak edebi ve hssedebiisin daha önce dinedğn vayasyonun üstüne biinç sce yeeştebiise he vayasyonun kendne ait b eet ou. Bu nedene mük dineycisinin veya mtik hkye dneyicsnin hninde meydana geen bi tü süeki yenideninşa vadı. Bu sadece goba b beneik değid. Müik spesik müka ma ca edeken mitk düeyde aten va oan yapıaı tümüye yeniden keşedyo gibd Mesea Bach döneminde bçimendği şekiye ügün k kaakte veya iki kaakte gubunun ye adığ tüden ba spesk miten şeyşnin geçek hayattak temsi oması çok dikkat çekcid. Faa basteştmek osa da diyem k bi y diğei kötü ki kaakte va Mtn aktadğı hkye b kaakte gubunun öteki kaakte gubundan kaçmaya ve kutumaya çaşmasıd; böyece b gubun dğe gupça kovaanmasın esini Bütünüye ügde oduğu gibi baen A gubu B gubunu yakaa baense B gubu kaça. Fansıcada e suet et a ponse (öne ve cevap) dediğim şey budu. Antoni veya antte ik gubun bibine kaşp ayt edeme hae ügdeki stretta muadii haine gemesne kada hkye boyunca süe sonasnda bu çatışmanın niha çöümü veya ives mtn başından bei kaşt oan iki pensibn beşmesiye göstei. Bu çatşma ykaıdak güçe e aşağıdaki güçe gökyüü e yeyüü veya güneş e yeatı güçe aasnda oabii Bieşmeye dai 8

bu miik çöüm ya olaak müik paçasn çöümy sonandan akoaa çok bndi çünkü buna da ik  son oaak ynidn bi aaya gn aşkan bilşmsini sgi. Sona, snfoni ondo ya occaa yahu da müiğin gçk ica dmdiği fka biinçsic miin yapsndan ödünç adğ hhangi bi müikal fom gbi inşa dilmiş mil ya mi guplann oduğu da gösilbii uada anlamak isdiğim küçük bi hiky a. Çiğ ve işmiş yaakn kiabn h bi böümün müika bi fomun kaakini my  biini sona" bi diğini ondo" b. diy adandmaya kaa mişim Daha sona yasn çok iyi anayabidiğim bi mi kaşaşm ka bu miik yapya kabül dck bi müikal m buamadm. unun ün bsci dosum Rn Libowii da im  oblmimi kndisin açm. Ona miin yasndan bahsim aşangçaki, göünüş bibiiy hhangi bi iişkili omayan, büünüyl iki fk hikynin ildikç iç iç gçiğini  kaynaşğn sonaa doğuysa yalnca bi ma ouşuduğunu V sona sodum Ayn yadaki bi müik paçasn nas adandsn u sounun üsün düşündü  büün müik aihi içind bu yada bidiği hiçbi müik paças olmadğn söydi. Dolaysyla ick bi ad yoku Açkças bu yapyla bi müikal paça yap mak oldukça mümkündü  bikaç hafa sona akadaşm bana ona anlağm miin yapsn ödünç aaak bs diği bi aisyon gönddi Müik i dil aasndak mukays son dc usak gkin bi işi çünkü bi dcy kada aalanda 8

gayet yakın bi beneik vadı ama aynı amanda muaam kıka da bulunu Sön geişi, çağdaş linguisle dilin teme unsuanın kendi başlaına hiçbi anlamı omayan ka anamı at emek için bileştii en fneme yani biim yanşka haei kuanaak temsi etiğimi sesle olduğunu söyyo Paik oaak mik notaa için de ayn şeyi söyeyebilisini. A noasnın A B C D ve diğeleinin kendi başına hiçbi anlam yoktu; yanıca bi notadı Miği yaatabien sadece notalaın kombinasyonudu. Dolayısıyla dilde e mel mateya oaak nemlee sahiken, mike Fansıcada soneme" ngiicede muhtemeen oneme (tonem, tonbiim tiembiim dediğimi bi şeye sahi oduğumuu çok ahat söyeyebilisini. şte bu bi ben elikti Faka dildeki bi sonaki adım veya deyi dşn seni nemein keimeei oluşumak için bileşiidiğini keimeleinse cmee kumak amacıya bi aaya geiildiğini anlasını Faka mikte keimee yoktu: eme maeyale noala bi aaya getiii getiime hemencecik sahi oduğunu şey bi cmle" bi meodik idedi. Doayısya dilde ç beigin deye ke imelei ouştumak için bi aaya geiimiş nemee cmlee kumak amacıyla bieştiimiş keimelee sahiken mike de mank açısndan fonemele a den bi şey olan notalan vad ama keime deyini atla ve doğudan bi cmeye uaşısın Atık mitooiyi hem mik hem de dile mukayese edebiisini kat şöye bi k vadı Miolojide fonemle yoktu; en kçk unsua keimeedi Doay 

sıya dl b paadga oaak aısak sö konusu paadga kn fonee kncleyn keee üçüncüeyn se cüleee kuulu ükte nelen de cülelen de uadne sahpsnd, aa keleen uadl yoktu. tteyse keelen ve cüelen b uad vadı kat foneee kaşılık gelen b şeyden yoksunsunudu Yan he k duruda da b düey kayıptı Dl t ve ük asındak şky anaaya çaışısak haeket noktası olaak sadece kuanılan dl aabl he üğn he de toonn dleden kaynaklandığı fkat kı stkaetede gelştğ ancak bundan sona gösteeb ük aten dlde çkn oan ses boyutunu vugulaken tolo yne dlde çkn oan anla boyutunu ana boyutunu öne çıkaı. Dln, b taaftan ses öbü taaftansa ana oan bbnden ayıaa unsuladan eydana gedğn blee gösteen Fednand de Saussuedü Ayıca dostu Roanakobson da geçenlede dln ayıa k yünü yansıtan Le so et le Ses (Ses ve Alam) adlı küçük b ktap yayınladı Sese sahpsn sesn b anaı va ve hçb anla kendn de eden ses olaksıın va olaa. ükte hak olan ses unsuuyken, tte anla unsuudu Çocukuğudan ber b bestec veya en aından b okesta şe oanın hayaln kuuşudu. Daha çocukken lbettosunu yadığı ve sahneen tasv ett ğ b opea besteeek çn çok çaıştı kat hnde b şeye eksk oduğu çn ta b hüsana uğadı Sanıı yalnıca ük ve ateatğn geçekten doğuştan olduğu söyenebl ve nsan bu ksyle uğaşak 85

stiyos bı genetk öellklee sip olmk ond. Svş esnsınd gömen olk Ne ok't yşken büük Fnsı bestecsi Ds lhd le bi kşm yemeğ yediğimii ok yi htılıyom On şn so mştm Bi besteci olcğnı ne mn nldın Bn ockken yvş yky dlmk üeeyken bld ği hehngi b mük tüüyle h lks olmyn bi tü müik dydğn ve on dnledğni dndn bnn hlhıd kendi müiği oldğn keşfettğni nlttı. üik ve mtoloinin tb cise dilden doğn ve son yılp he bi klı b istkmette yol ln iki kkdeş mtoloide oldğ gibi bi keye ötekiyse güneye gden ve bi dh sl kşışmyn iki kk te oldğ geeğni bldğmdn be seslei bleşt emesem de belki on nlmll bi y geteblim dye lışıyom. Bd esmetmeye lıştığım b tü bi plellk dh önce söylemştim m b ke dh vglyyım bildiğim kdıyl sdece son yüyılld geliştği şekliy le Bt müğne yglnbil. Fkt şimdiyse mntk ısndn edeb bi tü olk mitin otdn klktğ ve yeini omn bıktığınd vk blnl ok bene şeylee şhtlik ediyo. Romnın kendisinn de otdn klktığın şht olyo Dhsı müiğin mtoloinn yp ve fonksiyonn üstlendğ XVI üyıld meyd n gelen şeyin tek geekleşmesi oldk mümkün dü mesel seilist olk dlndln müik ş nd edebiyt shnesinden kyboln bi tü olk omnn olünü devlmktd

8