& Rita Petro Linda Meniku hq
£*n
Qelesi c LETERSISE dU GJUHES SHQIPE
(per maturen shteterore)
Botime shkollore Albas
KRITERET E HARTIMIT TE PER MESUESIT
Botues:
Ky liber didaktik synon standardizimin e lendes se letersise dhe te gjuhes shqipe ne shkollen e mesme, ne kushtet kur nxenesit kane punuar me tekste te ndryshme alternative. Ne kete liber jane permbledhur njohurite baze (nga Gjuha dhe Letersia), qe duhet te dine maturantet dhe qe lidhen si me programin e matures shteterore, ashtu dhe me programin e zhvilluar gjate tri viteve te tyre te shkollimit. Skemat e analizave dhe komentet e pjeseve letrare jane mbeshtetur mbi trajtimet teorike ne tekstet e perdorura prej nxenesve, si dhe ne mendimet me te pranuara te kritikes shqiptare e boterore per autore e vepra te veganta te tyre. Analiza e tekstit letrar synon te zbertheje objektivat qe lidhen me vegorite e epokave te ndryshme letrare, me karakteristikat e vepres, si dhe stilin e autorit. Ndersa komentet e realizojne praktikisht kete synim. Autoret kane berekujdeste shmangin subjektivizmin duke u perqendruar ne komentimin dhe interpretimin e vegorive kryesore stilistike qe gjenden ne modelet e zgjedhura per koment.
Latif AJRULLAI
PER MATURANTET
Rita PETRO Redaktore: Natasha PEPIVANI Arti grafik: Eva KUKALESHI © Albas, Tirane 2012 Ribotim 2013, 2014 Te gjitha te drejtat jane te rezervuara ISBN 978-9928-02-349-0 Shtypur ne shtypshkronjen:
3
\
Shtepia Botuese Albas Ne Tirane: Rr. "Budi", pall. "Classic Construction", zyra nr. 2 Tel/Fax: 0035542379184 e-mail:
[email protected] Ne Tetove: Rr. "Ilinden", nr. 105 Tel: 0038944344047 e-mail:
[email protected] Ne Prishtine: Rr. "Rexhep Mala", nr.47 Tel: 0037744629325 | e-mail:
[email protected]
-
Me qellim qe te shmangni friken, e cila vjen nga emocionet e provimeve, duhet ta kuptoni se nuk eshte aq e rendesishme se cilat do te jene fragmentet e zgjedhura per analiza e komente apo se cila do te jete tema e esese qe do t'ju bjere ne provimin e matures shteterore. E rendesishme eshte qe te keni siguruar felesin e njohurive baze me te cilat jeni pajisur gjate ketyre viteve. Keshtu, p.sh., nese ju keni pervetesuar vegorite qe e bejne poemen Qajld Harold nje veper romantike apo heroin e saj nje hero romantik, atehere me keto njohuri ju mund te zbertheni gdo lloj fragment! te kesaj vepre. Po keshtu ju duhet te rikujtoni njohurite gramatikore (nga morfologjia e sintaksa) nga fusha e leksikut, nga drejtshkrimi, pasi atp do te jene baza e nje analize gjuhesore te gdo lloj teksti (letrar ose joletrar) si dhe treguesi kryesor gjate procesit tuaj te te shkruarit. Duhet te mesoni strukturat e llojeve te ndryshme te teksteve joletrare me qellim qe, mbi bazen e tyre, te ushtroheni per shkrimin e teksteve te ndryshme. P.sh., ne shkrimin e esese duhet te ushtroheni te zbuloni dhe te shkruqni sa me teper argumente pro dhe kundertezave te caktuara. Ne kete lloj teksti duhet te "shtrydhni" mire trurin qe te aftesoni logjiken; ndersa ne nje tekst pershkrues duhet te mprihni te vezhguarin per ta pare objektin nga kendveshtrime te ndryshme. Per tekstin informues duhet te mblidhni sa me shume informacione dhe te dalloni informacionin e rendesjshem nga ai me pak i rendesishmi. Per kete qellim eshte shkruar dhe ky liber, qe t'ju vije ne ndihme ne kete prag sezoni. Sigurisht qe asnjehere nje liber nuk mund te perfshije gjithfka qe ju nevojitet. Me ndihmen e mesuesve dhe duke u ushtruar qe t'ju fiksohen feshtjet baze, me siguri do te keni rezultate mjaft pozitive ne provime. , Suksese Nga redaksia AEBAS
Permbajtja
Permbajtja GJUHA DHE KOMUNIKIMI (TEKSTE JOLETRARE) Skema e komunikimit Elementet e ndertimit te tekstit Llojet e teksteve sipas funksioneve gjuhesore Teksti informues-shpjegues Teksti pershkrues Eseja e krahasim-kontrastit Teksti argumentues Eseja argumentuese Teksti kulturologjik Permbledhja Parafraza
6 6 8 10 13 15 18 18 22 24 26
131 132 400
I
TTO
134 140 143 143 148 150 -452153 155 4*9 °in-i
LETERSI (TEKSTE LETRARE) Gjuha e letersise Klasifikimi i veprave letrare
27 27 27 28
j■ l;
I'
j jli
TEKSTI POETIK
-37-46
r
1-si 66
-
-64
68
-
73 75 -84 82 85
88 90 95 97
I
100 101 404 105 108 110 113 114 117 117
1 2 2 4 S 5 — 127 128
Llojet e tekstit poetik Elementet e tekstit poetik (metrika, figurat stilistike) KOMENTE lliada (Homed) Martesa e Halilit (populli) Gjergj Elez Alia (populli) Qajld Harold (Bajron) Kenget e Milosaos (J. de Rada) Lulet e veres (N.Frasheri) Fjalet e qiririt (N.Frasheri) Bukuria (N.Frasheri) Mrizi i zanavet (Gj. Fishta) Shqypnija (Gj. Fishta) Nji gjame desprimit (Gj. Fishta) Gjuha shqype (Gj. Fishta) Metamorphosis (Gj. Fishta) Vallja e yjeve (L.Poradeci) Kenga pleqerishte (L.Poradeci) Vdekja e Nositit (L.Poradeci) Poradeci (L.Poradeci) Vargjet e lira (Migjeni) Poema e mjerimit (Migjeni) Nje nate pa gjume (Migjeni) Kanga skandaloze (Migjeni) Recital’ i malsorit (Migjeni) Balade qytetse (Migjeni) Poetika e Kadarese (I.Kadare) Krishtlindjet ne New York (I.Kadare) Ne studion dimerore (I.Kadare) Mall (I.Kadare) Kristal (I.Kadare) Ky dimer (I.Kadare)
!
I tJO
178 181 184 487 188 189 406 197 201 on r -tUO
207 209 -340 215 218 219 024
TEKSTI TREGIMTAR Elemente te tekstit tregimtar Llojet e tekstit tregimtar Don Kishoti (M.Servantes) Sojliu i Manges (M.Servantes) Don Kishoti kunder mullinjve te eres (M.Servantes) Histori e Skenderbeut (M.Barleti) Fjalimi i Skenderbeut perpara princave shqiptare (M.Barleti) Martesa e Skenderbeut (M.Barleti) Vdekja e Skenderbeut (M.Barleti) Katedralja e Parisit (V.Hygo) Esmeralda (V.Hygo) Shtylla e turpit (V.Hygo) Bardha e Temalit (P.Vasa) Xha Gorioi (Balzak) Evgjeni Grande (Balzak) Tregtare flamujsh (E.Koliqi) Kumbulla pertej murit (E.Koliqi) Kercimtarja e Dukagjinit (E.Koliqi) Kopshti (E.Koliqi) I huaji (A.Kamy) Telegrami (A.Kamy) Ne qeli (A.Kamy) Njeqind vjet vetmi (G. Markes) Vetevrasja e Pietro Krespit (G. Markes) Amaranta dhe vdekja (G. Markes) Keshtjella (I.Kadare) Prerja e ujit (I.Kadare) Sulmi i fundit (I.Kadare) Qyteti i fundit (P.Marko) Kesula e zeze (P.Marko) Dita e trete (P.Marko) Nata e fundit (P.Marko) Odin Mondvalsen (K.Trebeshina) TEKSTI DRAMATIK
227 227 -208 229
Elemente te tekstit dramatik Llojet e tekstit dramatik Prometeu i mberthyer (Eskili) Qendresa e Prometeut (Eskili) Makbethi (U.Shekspir) Romeo dhe Zhulieta (U.Shekspir) Hamleti (U.Shekspir) Mbreti Lir (U.Shekspir) Mizantropi (Molier) Shtepi kukulle (H.Ibsen) Armiku i popullit (H.Ibsen) Israilite e filistine (F.Noli) 14 vjeg dhender (Qajupi) Gof (A. Pashku) Pamje nga ura (A. Miler)
294 SKEMA TE PERMBLEDHJES SE NJOHURIVE GJUHESORE
Qudil... Ishin mbeshtjelle gjashte copa byreku, dy kokrra portokalli dhe... Atje ne ane ishte nje cope leter. Nje cope leter e shkruar me boje te kuqe. Kjo ishte fusha ku katerqind e ca vjet me pare ushtrite perandorake turke kishin thyer ballkanasit e bashkuar. Ata e qajne edhe sot e kesaj dite ate disfate,shkruante i vellai. Ajo eshte si majaja....
Skema e komunikimit
•
Derguesi eshte transmetuesi i mesazhit. • Marresi eshte personi qe merr me ane te rimarrjes: mesazhin.
Fjala knmunikim rrjedh nga fjala latine communis, qe do teihote ‘l_p&rba&hJset".
tAJ±iniAJp^krJiosh^meJidhie me te.tie/eLpef-te-shkembyer ide, mendime e te dTi§.naJ_duke.gjetur me ta gjuhen jy?epb,g_sbket. "TFk^T^ikngh Hn
•
Komunikimi realizohet ne menyra te ndryshme, permes nje procesi qe perbehet nga disa elemente:
Teksti (nga latinishtja textus-i thurur) eshte njesia baze e aktivitetit tone gjuhesor, qe i pergjigjet nje qellimi komunikues. Si njesi e komunikimit, teksti mund te ndertohet nga nje fjale e vetme, nga nje grup fjalesh ose nje a me shume fjali, ne varesi te situates ne te cilen perdoret Nje dhe qellimit qe synohet te arrihet. vajze nentevjegare vuan nga nje semundje e • me ane te pershtatjes morfologjike te fjalSve, pasherueshme, qe kufizon aftSsine e saj mendore deri ne Qe nje bashkesi fjalesh te quhet tekst duhet te plotesoje disa kushte: duke •krijuar te forts gramatikore zhvillimin e nje femije Ajo as mund te flase e as Teksti keshtu duhet tenje jetelidhje i sakte ne planin leksikor dhe ate gramatikor; pra, tremuajsh. duhet te respektoje rregullat e gjuhes mes tyre: mund te ece. ne te cilen shkruhet. Kjo realizohet:
Mesazhi eshte permbajtja thelbesore e komunikimit ose informacioni qe synohet te pergohet. • Referenti eshte objekti i komunikimit, te cilin percjell mesazhi. • Kodi eshte gjuha me ane te se cites percillet mesazhi. Ajo mund te jete: Gjuhe e folurose e shkruar (p.sh., ne komunikojme permes gjuhes shqipe). Gjuhe e shenjave (simboie, formula matematikore, shenjat rrugore, gjuha e shenjave qe perdorin personat qe nuk degjojne etj.).
Ne shkuan ne Turqi diten e enjte. Ishim une dhe dy avokate qe ka zgjedhur familja per ta mbrojtur. Atje u interesuam prane nje zyre, e cila ishte per pritjen e te huajve. Ne vitin shkollor 1963-64 si mesimdhenes punon O.C. Ne vitin shkollor 1965-66 kthehen nga studimet dhe japin mesim arsimtaret e diplomuar I.D dhe T.P. Ne kete vit fillon pune si mesues dhe N. K. - Ideja e krijimit te "Volkswagenit" nuk ishte e para. Ne Gjermanine e viteve '30 pati edhe shume makina te tilla "popullore", por askush s‘ia doli. Keshtu, ne vitin e larget 1930, Ferdinand Porshi sapo kishte krijuar nje kompani Me mendje arrijme ta filloi njohim Zotin,sipor me mendje nuk ndertimi makinash, e cila te njihej "Porsh". mund ta perceptojme qenien dhe perhershmerine e Nje vend se ne Zotit. ndryshim, Shqiperia pertej ekzistences Por, megjithate, edhe klisheve me tej mendja Trafiqe te te gjitha llojeve, kapje nga mbreterim mbetet e rendesishme, sepse prapemafia, permes saj poi armeve zjarrit... i shqiponjave shkeputet meu kuptojmetese me atevendi nuk mund te arrijmepo pdo gje. Duke veshtiresi reputacion i erret. Shqiperia bazuar nenga ketenjefakt, konstatojme seMegjithate mendja eshte shkak po duke engjitur vendi i ishdhe evoluon faktor i vetem, cila e radhet. arsyeton Madje paperceptueshmerine diktatures ka marre ftesen per te hyrd ne e qenies se paranojake Zotit dhe perjetesine e Tij. NATO. Disa here tha me vete: gjepura, marrezira, s'eshte e mundur Bullgaret dhe,kane sadonje qe zog dy-tritehere dashur vendosi dhe te perfundimisht respektuar si te nje hiqte ngamqndjen simbolet me andej, popullaritet prapeseprape, me te gjere. mendoi Bilbili vegse eshte per shkakun ta kengetari perse po mee zerin therriste me kryepeshkopi. te embel.
-
•
Gjuhe e sinjaleve (alfabeti mors, sinjalet rrugore etj.). Qe te realizohet procesi i komunikimit, kodi duhet te jete i njohur si per derguesin, ashtu dhe per marresin. Kanali eshte rruga a mjeti, me anen e te cilit transmetohet mesazhi.
Teksti
. me ane te zevendesimit. Per te shmangur perseritjen e se njejtes fjale ne tekst, fjala mund te zevendesohet: -
me ane te peremrave: . me ane te ndajfoljeve, te cilat mund te jene tregues te kohes dhe te vendit te perdorur me pare ne tekst:
-
me ane te sinonimeve, pra te fjaleve qe kane kuptime te njejta ose te afterta me fjalet qe zevendesojne:
-
me ane te hiperonimise nje_fjale-qe-ka. njn kuptim me te qjere seJata-eupetdorur, p.sh., perdorimi i fjales makine, ne vend te tipit specifik tS makines (p.sh., makine dhe “Volkswagen” si ne shembullin perbri: - me ane te parafrazes, domethene shprehja e te njejtit kuptim permes nje grupi fjalesh qe kane te njejtin kuptim me fjalen e perdorur:
-
me ane te hiponimise...-nje fjale-qe-ka njejgupiim..me_pak te.-gjere-nga-fja)a~e pejdQmM5^d®^*Ji)d4azevendesoje-ate pa ndryshuar kuptimin-e-tekstit: • me ane tS /konektoreve/ elemente qe lidhin pjeset e tekstit. Si konektore te tekstit sherbejne: .
-
lidhezat:
-
peremrat lidhore:
-
ndajfoljet etj.:
//
T
W>
M
Duke u nisur nga funksionet e gjuhes se figurshme, tekstet letrare klasifikohen ne:
Nenlkijet
•Teksti duhet te jete i plote; pra, duhet te permbaje nje argument qendror ose nje teme themelore, te trajtuar e te zhvilluar ne menyre te plote. •Teksti duhet te jete i rregullt ne shtjellimin e permbajtjes; pra, duhet t’i paraqese faktet, idete e konceptet ne menyre te tille, qe gdonjeri prej tyre te kontribuoje qe te zhvillohet ne menyre organike tema themelore e tekstit. •Teksti duhet te jete koherent per nga stili. Koherenca eshteJidbja logjike dhe knptimnre e te gjithe pei^j;esye.tB_.Lekstit. Koherenca ka te beje dhe me vazhdimesine e kuptimit qe karakterizon nje tekst. •Teksti duhet te jete homogjen me situaten komunikuese; pra, duhet te ndertohet ne menyre te tille, qe te mbaje parasysh marresin, te cilit i drejtohet, qellimin e caktuar te atij qe e prodhon dhe kontekstin ne te cilin do te perdoret.
Tekste me funksion estetik
Llojet e teksteve sipas funksioneve gjuhesore_____________________________ Ndarjet me te dallueshme ndermjet llojeve te teksteve lidhen me dy nga funksionet me te rendesishme te gjuhes, qe jane: funksioni praktik, mbizoteru^ne_tefej£t.jQletrare dhe funksioniesteti k,i cili eshte mbizoter.ueS-ne.Jekstetletra re. r.dhe brenda ketyre dy ndarjeve kemi nenlloje te tjera tekstesh, ku mbizoterojne elemente te ndryshme te funksioneve te gjuhes. Qeilimi
Lloji i tekstit Tekste informuese paraqitese
Tekste qe sherbejne per te informuar e shtjelluar, per te treguar, per te udhezuar, per te pershkruar...
Tekste rrefyese (narrative) Tekste udhezuese
Tekste oSrshkruese (
^
^
{fcv Tekste qe sherbejne perte'shprehur emocione dhe , gjykime... “ ' ‘
Paraqitin pamjen dhe karakteristikat e personave, vendeve, sendeve etj.
> Atfizi-
fckste inr iprolw- f vltre’sup' p
teksti arqumentU'.'se
,
Te shkruara ne vargje, shprehin idealet, ndjenjat, emocionet dhe gjendjet Poezi te llojeve te ndryshme, shpirterore te autorit, menyren e tij te lirike, epike, epiko-lirike etj. interpretimit te realitetit, vlerat etnike dhe sociale ne te cilat ai beson.
Tekste tregimtare
Te shkruara ne proze; ngjarje qe tidhen me nje apo disa personazhe, qofshin te Perralla, fabula, legjenda, verteta apo jo, rikrijohen sipas tregime, novela, romane etj. interpretimit dhe imagjinates se autorit dhe vlerave ne te cilat ai beson.
Tekste dramatike
Te shkruara ne forme dialogu a monologu, ne vargje apo ne proze, tregojne nepermjet te folurit te personazheve ngjarje qe bazohen ne besimet dhe vlerat e autorit.
Ne tekstet e meposhtme gjejme tlojin dhe nenllojin e teksteve si dhe alternativen ku perqendrohet vemendja. E sakaq si uluriu,1 J-u pergjegj me gas veriu: Kam qeilim prej vete-dijes T’i fry
(Fryma dhe qellimi/Lasgush Poradeci)
Lloji i tekstit: tekst poetik Vemendja perqendrohet te:
Nenlloji: poezi lirike
Qderguesi
Qreferenti
[^]mesazhi
b. Eshte nje rruge e cila kalonte pothuajse ne trasene e rruges se vjeter “Egnatia’’. Kjo rruge, sig e kemi permendur, vazhdoi te funksionoje, ndonese me nderprerje n6 antikitetin e vone e deri ne mesjete, Fakti qe ne vitin 333 nje murg nga Bordoja kur kthehej nga Jerusalemi per Milano kaloi neper rrugen “Egnatia” dhe shenoi me saktesi stacionet e saj ne te ashtuquajturin itinerari Flerosomilitan, por edhe marshimi i fisit barbar te goteve, nga lindja per ne Durres, e verteton me se miri ekzistencen dhe funksionimin e kesaj rruge antike deri ne antikitetin e vone.
^-
'5
(Rruga Durres - Elbasan - Qafe Thane / Gjete
1
Paraqitin opmione, qe1 mbeshteten Fjalime politike, diskutime me ane te argunienteve dhe propagandists, ese, kryeartikuj, fakteve mbrojtja e nje ligji apo e nje geshtjejo etj.
Tragjedi, komedi, drama, melodrama, monodrama etj.
napezen anijes...
Libra mSsimore teknikb, broshura shkencore, manuale, guida turistike etj.
Shprehin opmnnr int rpretinif- Recensione per nje liber, film gjykime h aiitorit pei dike apo rii.
-i
. --i-a—
Ne asnje rast Naimi nuk predikon perqafimin e nje ideologjie fetare perpara interesit te kombit:
Gjuha, memedheu mbesin Te patundure perjete.
Poeti poetizon vlerat e gjuhes shqipe, duke e shpirtezuar ate kur thote: “Kjo esht’mem’e miresise” apo duke e sendertuar: mund te shijohet - sa e embei\ mund te vleresohet - sa e bukur, sa e vlere; mund te preket - sa e lehte; mund te matet - sa e gjere, sa e lire... Ndersa ne poezine “Gjuhayone” poeti e shenjteron vleren e gjuhes shqipe, kur e quan “gjuhe perendie”. Ne kete vjershe Naimi shfaq hapur pikepamjet iluministe, se vetem dituria do ta shpetoje Shqiperine nga erresira e prapambelja. Se s’eshte koh'e pare tani Upset drite...
Deshira e madhe per ndryshimin e gjendjes se Shqiperise shprehet poetikisht ne vjershat “Shpreh”, “Perse" dhe ne menyre alegorike te “Shkendija e diellitndajmanushaqes”. Ne vjershen “Shpreh ”, patriotizmi poetizohet ndermjet notave filozofike e iluministe. Kontrasteve drite-erresire iu pergjigjen kundershtite foljore te pres-nuk vdes, qe nenvizojne idene e besimit te poetit ne te ardhmen e Shqiperise. Kjo ide jepet ne menyre te drejtperdrejte te vjersha “Perse", ku poeti i “harron" meditimet filozofike. Toni solemn e ndihmon poetin ne te shprehurit e drejtperdrejte te besimit e te shpreses per te ardhmen e gezuar te Shqiperise. Per Shqiperine Ditet e mira Pasketaj vijne. Shkoi erresira Lum kush te rroje ta shohe zonje.
Te vjersha “Shkendija e diellit ndaj manushaqes”, nepermjet figurave simbolike poeti pasqyron: Shqiperine e roberuar - manushaqja me kryet ulur levizjen e Rilindjes - dielli qe e ngroh vendet e zhvilluara te Evropes - lulet e tjera armiqte e atdheut - shpendrat, hithrat, ferrat. Shprehjen e ndjenjave te veta Naimi e jep permes notave liriko-elegjiake. Ndersa ne pjesen e pare te vjershes kemi nje ligjerate poetike te drejtperdrejte, ne pjesen e dyte, nepermjet meditimeve filozofike, poeti jep idene universale
Besa eshte perendia.
Me ane te ketij vargu Naimi hedh mesazhin e rendesishem te bashkimit kombetar.
Koment - FJALET E QIRIRIT* Ne mest tuaj kam qendruar E jam duke perveluar, Qe t’u ap pakeze drite, Natene t’ua benj dite. Do te tretem, te kullohem, Te digjem, te pervelohem, Qe t’u ndrinj mir e te shihni, Njeritjeterin te njihni. Per ju do te rri te tretem, Asnje gike te mos mbetem, Te digjem e te qanj me lot, Se deshiren s’e duronj dot. Une zjarit nuk i ndruhem Dhe kurre s’dua te shuhem, Po te digjem me deshire, Sa te mund t’u ndrinj me mire. Kur me shihni qe jam tretur, Mos pandehni se kam vdekur; Jam i gjall e jam nde jete, Jam ne drite te vertete, Une jam ne shpirtin tuaj, Mos me kini per te huaj. M’eshte falure durimi, Andaj po digjem si trimi, Se ma k’enda t’u benj mire, Te mos mbeti n’erresire. Jakeni rreth meje rrini, Flisni, qeshni, hani, pini. Ne shpirtit kam dashurine, Pa digjem per njerezine, Lemeni te pervelohem, Nuke dua me te ftohem, Dua ta djek trupn’ e shkrete Per ate zotn’ e vertete. ^Me zjarr ta djek mushkerine, E te tretem per njerine, Bashke me gezim te tija "Fragmentet jane marre nga "Vepra"; Naim Frasheri; botoi: "Toena".
44
Te vete te perendia. Une dua njerezine, Miresin e urtesine, Ne behi shoke me mua’, Ne me doni si u dua, Njeri-tjetrin te doni, Te paudhe mos punoni. O zemera fluturake, Qasju pake kesaj flake! Mase krahet t’i pervelon, Po dhe shpirtin ta shenjteron. Une duke perveluar. Njerezit i kam ndrituar. Kam qene mik me njerine, Andaj i di e me dine. Gjithe tuajt’ i kam pare, Mem’ e at’ e fis e fare, Se tani gjith’ i kam nder ment, Qe rrinine me kete vent. Edhe sot ner ju ata shoh, Dhe une si ju jam ndruar E jam perzjer’ e ndryshuar, Po jam bere shume here Zjarr e uj’ e bait’ e ere. Jam nje shkendije prej qielli Dhe nje drudheze prej dielli Edhe nder qiej fluturonj. Edhe brenda ne det qendronj. Shume here fle ne balte, Diku ndodhem dhe ne mjalte; Behem qenq e kec i pire. Lul’ e bar e gjeth i mbire. Dua shume fjale t’u them, Po trembem mos i ben ujem. E ku shkruhene ne karte Fjalet e gjuhese zjarte?
Dhe une si ju jam ndruar E jam perzjer' e ndryshuar, Po jam bere shume here Zjarr e uj’ e bait’ e ere. Jam nje shkendije prej qielli Dhe nje drudheze prej dielli...
Letersi
frymes meditative-filozofike: 1.
Poezia Fjalet e qiririt eshte e shkruar ne trajten e veterrefimit ku qiriri simbolikisht paraqet poetin. Poeti flet hapur per misionin e tij si poet me dhunti hyjnore, te cilat i ve ne sherbim te njerezimit. Uni lirik shkrihet natyrshem me unin filozofik, me unin fetar dhe me unin naimian. • Uni lirik gjen shprehje te figura simbolike e qiririt. • Uni filozofik gjen shprehje te dukuria e metempsikozes. • Uni fetar gjen shprehje tek asgjesimi i flutures, qe lidhet me shkrirjen e njeriut •
2.
3.
Ne me doni si u dua, Njeri-tjetrin te doni Te paudhe mos punoni...
Dashuria per njeriun: Deshira per te sjelle dituri: Qellimi per drejtesi: Deshira per trashegimi:
realizohet nepermjet: - patosit qytetar:
vargun:
“Natene
t’ua
disa korresponduese te ketyre simboleve: -padituria dituria dita^"-----------virtytet
-skllaveria 'Varferia 7.
liria mireqenia Rimat luajne nje rol te rendesishem ne ritmin e kesaj
ligjerate oratorike. Ato pergjithesisht jane krijuar nga foljet, te cilat mund te merren dhe si antonime ne kontekstin stilistikor:
$
kullohem-pervelohem ndruhem-shuhem pervelon-shenjteron
® ®
* •
tretem-mbetem fluturonj-qendronj
8. Por ka dhe rima, qe ndertohen me mbiemra ne cilesine e epiteteve:
trupn’ e shkrete - zotn’ e vertete ® kec i pi re - gjeth i mbire 9. Ka dhe rima me emra abstrakte apo konkrete: ® Drite-dite; durimi- trimi; dashurine - njerezine; qielli - dielli
Se ma k’enda t'u benj mire, Te mos mbeti n’erresire.
Koment - BUKURIA___________________
Miresin e urtesine, Ne behi shoke me mua’,
hyjnore dhe tokesore. Bukuria dhe Dashuria per Naimin jane ne lidhje te pandashme dhe te
Eshte nje cikel poetik ose poemth, ku bukuria jepet ne konceptin filozofik dhe ne ate njerezor, si bukuri perjetshme me njera-tjetren.
Kur me shihni qe jam tretur, Mos pandehni se kam vdekur; Jam i gjall e jam nde jete, Jam ne drite te vertete...
- fragmente -
1 Do te kendonj bukurine E te levdonj perendine, Perendin’ e
Mbase krahet t’i perveion, Po dhe shpirtin ta shenjteron
Qellimi per pastrim shpirteror:
Ne
benjd/fe”gjejme
nata
