Download %CE%9C%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF%CF%82%20%CE%91%CF%85%CF%81%CE%AE%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82%20-%20%CE%A4%CE%B1%20%C...
MAPKOY AYPHΛIOY
TA EIΣ EAYTON
MAPKOY AYPHΛIOY
TA EIΣ EAYTON
Eσαγωγ-Mετ φρασις-Σχλια:
Σοφα Mαντ Eπιμ*λεια:
Tτλος: M ρκου A ρηλου T ες αυτν Eσαγωγ-Mετ φρασις-Σχλια: Σοφα Mαντ Eκδσεις: ΓEΩPΓIAΔH - «BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN» %Yπε'θυνος Eκδσεως: )Aδωνις Aθ. Γεωργι δης Σελιδοποησις: Aλ*ξιος Δ. M στορης copyright ® ,κδσεις Λ. Γεωργι δης 2006 ISBN: 978-960-316-389-3 Kεντρικ δι θεσις: Mεσολογγου 5, Aθ1ναι, T.K. 106 81, τηλ. 210 38 36 231 Bιβλιοπωλε9α: Σλωνος 114, Aθ1ναι T.K. 106 81, τηλ. 210 38 47 347 Kηφισας 236, Kηφισι T.K. 145 62, Tηλ. 210 80 15 113 T.Θ. 36 81 – Aθ1ναι 102 10 www.georgiadesbooks.com - e-mail:
[email protected] Απαγορε'εται > ?ναδημοσευσις @λκληρης C μ*ρους τ1ς παρο'σης μελ*της, μD @ποιοδποτε μ*σο, χωρFς τGν γραπτG Jδεια τοL ,κδτου C τQν νομμων κληρονμων του. Επιτρ*πεται > ?ναφορ στS παρSν βιβλο C στS περιεχμεν του μνον σD περπτωσι ποU παρουσι ζονται ρητQς τ στοιχε9α α τοL.
Kωνσταντ νος Ποταμι νος Aνδρινα Xαχλ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ολα τ πνευματικ δημιουργματα εναι βιματα ψυχς πο α χει τν δ ναμι !π" καθαρ $ποκειμενικ $π"θεσι ν μεταβλη α&τ σ' !ντικειμενικ πραγματικ"τητα. (Η ψυχ, πο χει α&τ" τ" μεγλο χρισμα, καθοδηγε*ται τ ς περισσ"τερες φορ'ς !π" /να νο0 γεμονικ". Μεγλη ψυχ κα νο0ς γεμονικ"ς 2ταν το0 Μρκου A&ρηλ ου ο3 δυνμεις μ' τ ς πο*ες 4σμ λευσε τ" ργο του Eς αυτν. Πρ ν !σχοληθο0με μ' τ" ργο εναι !νγκη ν !ναφ'ρωμε 7ρισμ'να στοιχε*α γι τ ς 8δια τερες συνθκες κτω !π" τ ς πο*ες δημιουργθηκε τ" ργο κα γι τν προσωπικ"τητα το0 δημιουργο0 του. Εναι γνωστ" :τι τ πνευματικ ργα !νκουν τ"σο στ"ν δημιουργ" τους, :σο κα στν 4ποχ πο τ γ'ννησε. (Η πραγματικ τους !ξ α :μως βρ σκεται στν $περχρονικ τους διρκεια. Εναι 2ος μ.Χ. α8ν. (Η Ρμη εναι κοσμοκρτειρα δ ναμις πο ?πλνεται !π" τ"ν @Ατλαντικ" Cς τ"ν Ε&φρτη. (Η ννοια το0 κρτους χει πρει τν μεγαλ τερη ε&ρ τητ της. DΕχουν καταπ'σει :λοι ο3 4θνικο , πολιτικο και κοινωνικο , !λλ κα θρησκευτικο φραγμο κα στν θ'σι των χει $ψωθ τ" παντοδ ναμο Ρωμαϊκ" imperium. (Η !λλαγ στν φ σι το0 !ρχα ου κ"σμου χει προετοιμασθ β'βαια !π" τ"ν @Αλ'ξανδρο, πο πρFτος 4πεχε ρησε ν καταργση τ πολιτικ κα 4θνικ Gχυρ κα ν δημιουργση παγκ"σμιο κρτος μ' διεθν χαρακτρα. (Ο M'γας @Αλ'ξανδρος φιλοδοξο0σε σ@ α&τ" τ" κρτος ν δεσπ"ση τ" (Ελληνικ" πνε0μα, :πως @Ολ μπιο κα $ψιπετ'ς δημιουργθηκε μ'σα στν π"λι-κρτος, στν @Αθνα-(Ελλδα. Δ'ν 7
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°H
μπ"ρεσε :μως ν τ" 4πιτ χη. \Ηρθε μετ Ρμη μ' τν Πατριαρχικ δημοκρατ α, μ' τν στρατιωτικ πειθαρχ α, μ' τν pietas, μ' τ" α&στηρ" ius. Μ@ α&τ τ στοιχε*α 2ρθε ν δημιουργση τ" παγκ"σμιο κρτος. Κα τ" δημιο ργησε. Ο3 !ξ ες μ' τ ς πο*ες κα γι τ ς πο*ες !γων σθηκε φεραν το ς καρπο ς των. Πλν :μως ο3 καρπο δ'ν 2ταν πλ'ον !ν"θευτοι. Ο3 Ρωμαϊκ'ς !ξ ες 2ρθαν σ' Tμεση κοινων α μ' τ ς (Ελληνικ'ς !ξ ες κατ τρ"πο 3στορικ παρδοξο. (Η α&στηρ κα ξηρ Ρμη Tρχισε ν γ νεται χαρ εσσα κα τρυφερ. Γ"ησσα και πλανεμ'νηm 8σχυρ, !λλ κα !δ νατη, σκληρ, !λλ κα ε&α σθητη. (Η ε8κ"να α&τ τFν !ντιθ'σεων εναι πολ πι" ντονη στ"ν βn μ.Χ. α8Fνα. Τ" !π'ραντο Ρωμαϊκ" κρτος περιλαμβνει στο ς κ"λπους του τ πι" !ντιφατικ στοιχε*α. Πλϊ στο ς 8σχυρο ς πο χουν τν δυνατ"τητα ν !πολα σουν τ πντα, $πρχει τ" πλθος τFν δο λων πο στερε*ται τ πντα. Ο3 8σχυρο :μως δ'ν βρ σκουν μ'σα στ ς !πολα σεις 4κε*νο πο θ'λουν, 4κε*νο πο μ' θ'ρμη πντα θ 4πιζητ !νθρπινη ψυχ, τν ε&τυχ α. Τ" πλθος, πο δ'ν μπορε* ν δοκιμση τ ς !πολα σεις, πο δ'ν το0 δ νεται ε&καιρ α ν !ποχαυνωθ μ@ α&τ'ς, !ναζητε* κα α&τ" τν ε&τυχ α σ@ Tλλους χρους, στο ς χρους τς ψυχς. Κα ρχεται μ' το ς 4κπροσπους του, το ς φιλοσ"φους, πο εναι ο3 περισσ"τεροι δο0λοι X !πελε θεροι, ν προσφ'ρη α&τ" τ" !δ ναμο, τν δ ναμι τς χαρYς στο ς δυνατο ς. DΕντονα φιλοσοφικ ρε ματα δημιουργο0νται κα τ" πνε0μα το0 μυστικισμο0 τς @Ανατολς ρχεται ν κατακτση τν Δ σι. (Η Ρμη γ νεται τ" κ'ντρο τς πλης τFν πι" !ντ θετων φιλοσοφικFν θεωριFν. (Β'βαια δ'ν πρ'πει ν !γνοται :τι 4ποχ α&τ εναι πι" κοσμογονικ –Tν 4πιτρ'πεται :ρος– περ οδος το0 Χριστιανισμο0, πο δ'ν εναι φιλοσοφ α, !λλ θρησκε α πο φ'ρνει τ" πι" παργορο Tγγελμα πο Tκουσαν ποτ' τ !νθρπινα α&τι, τ" Tγγελμα τς !γπης). Τ" πι" δυνατ" φιλοσοφικ" ρε0μα α&τς τς 4ποχς εναι στωϊκ φιλοσοφ α. Δ'ν εναι κτι
ν'ο β'βαια. O3 ρ ζες της εναι παλαι'ς κα !νγονται στ τ'λη το0 τετρτου κα τ ς !ρχ'ς το0 τρ του π.Χ. α8Fνος. @Αρχηγ"ς τς Στωϊκς Φιλοσοφ ας θεωρε*ται Ζνων !π" τ" Κ τιο τς Κ πρου πο πολ νωρ ς 4γκαταστθηκε στν @Αθνα κα Qδρυσε δικ του σχολ κα τν Rψωσε !π'ναντι στν @Ακαδημ α κα στ" Λ κειο. @Ακολο θησαν πολλο τ ς βασικ'ς του !ρχ'ς ο3 πο*ες μ' τ"ν χρ"νο μεταπλσσονται κα !γκαλιζουν τ"ν Tνθρωπο κα τ προβλματ του, :πως 4μφαν ζονται στ ς διφορες 4ποχ'ς. (Η βασικ θ'σις τς Στωϊκς φιλοσοφ ας εναι !πθεια !π'ναντι στ" πρ"βλημα τς ζως. (Η !πθεια εναι 4ντολ το0 4ν μ*ν λ"γου πο*ος βοηθε* τ"ν Tνθρωπο ν κατανοση :τι τ πργματα δ'ν Uπτονται τς ψυχς οVτε κατ@ 4λχιστον. (Επομ'νως, ψυχ δ'ν χει παρ ν τ !γνοση κα α&τομτως βρ σκει τν Wρεμ α της κα τν γαλνη της. Α&τ θ'σις 2ταν !ρκετ παργορη γι το ς !νθρπους τς 4ποχς 4κε νης μ' τ Tπειρα προβλματα. Κυρ ως το ς !νθρπους πο δ'ν μπορο0σαν X δ'ν Xθελαν ν φωτισθο0ν μ' τ" Ε&αγγ'λιο το0 Χριστιανισμο0. Ενας !π" το ς πιστο ς κα μλιστα κορυφα*ος !πολογητς α&τς τς φιλοσοφικς θ'σεως 2ταν ΜYρκος Α&ρλιος. Εναι χαρακτηριστικ" τ" γεγον"ς :τι α&τ τν φορ !πολογητς το0 Στωϊκισμο0 δ'ν εναι δο0λος, !λλ Zδιος α&τοκρτορας τς Ρμης. (Ο ΜYρκος Α&ρλιος γεννθηκε στν Ρμη τν Tνοιξι το0 121 μ.Χ. \Ηταν γι"ς το0 DΑννιου Ο&ρου κα τς Δομιτ ας Λουκ λλας. Οταν π'θανε πατ'ρας του, τ"ν υ3οθ'τησε παππο ς του (129136). @Εκπαιδε θηκε μ' 4ξαιρετικο ς διδασκλους Ελληνες κα Ρωμα ους κα πρε :λα τ σημαντικ 4φ"δια πο θ τ"ν βοηθσουν στν κατοπιν του 4ξ'λιξι. Οταν @Αδριαν"ς υ3οθ'τησε τ"ν θε*ο του @Αντων*νο, τ"ν $ποχρ'ωσε ν υ3οθετση τ"ν ΜYρκο, δι"τι εχε καταπλαγ !π" τν ε&ρυμθεια, τν χρηστ"τητα το0 Xθους κα τν Gξ νοια το0 νεαρο0 πατρικ ου. Μετ τ"ν θνατο το0
8
9
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°H
@Αδριανο0 ΜYρκος Α&ρλιος 7ς διδοχος το0 @Αντων νου ζ μαζ του στν α&λ κα qτοιμζεται γι τ" μεγλο κα δυσκολτατο ργο τς 4ξουσ ας. @Εσπο δασε ρητορικ μ' διδσκαλο τ"ν Φρ"ντωνα κα φιλοσοφ α μ' διδασκλους το ς Στωϊκο ς Δι"γνωτα κα Ρο στικο. (Ο Ρο στικος, :πως !ναφ'ρει Zδιος, το0 δωσε τ" ργο το0 @Επικττου πο τ"ν γ'μισε θαυμασμ" γι τ"ν φιλ"σοφο κα τ"ν !πεμκρυνε !π" τν ρητορε α. (Η Στωϊκ φιλοσοφ α τ"ν !πορρ"φησε τελε ως χωρ ς :μως ν τ"ν !πομακρ νη ποτ' !π" τ φλ'γοντα προβλματα το0 κρτους. @Αντ θετα μλιστα !π@ α&τ !ντλο0σε τν δ ναμι ν τ !ντιμετωπ ση.Τ" 161 γ νεται α&τοκρτωρ. @Απ" τν στιγμ α&τ !ρχ ζει μ α ντονη δρYσι γι τν 4ξουδετ'ρωσι τFν ποικ λων !ντιδρσεων πο καλε*ται ν !ντιμετωπ ση 7ς $πε θυνος γ'της τς Ρωμαϊκς α&τοκρατορ ας. @Απ" τ" 162-180 4π μ α ε8κοσαετ α περνY τν ζω του στ στρατ"πεδα κα πολεμY 4ναντ ον τFν ποικιλων μων 4χθρFν το0 κρτους, σ' @Ανατολ κα Δ σι κα ΒορρY. Βρεταννο , Χτοι, Κουδοι, Mαρκομνοι, Σαρμται, @Αρμ'νιοι κα Πρθοι προσπαθο0ν ν καταλ σουν τ" κρτος. (Ο α&τοκρτωρ !μ νεται κα διεξγει σκληρο ς !γFνες. (Η :λη του ζω 7ς α&τοκρτορας μαρτυρε* μ α !κατβλητη δ ναμι κα !ντοχ πο κανε ς δ'ν μπορε* ν μ θαυμση. (Η :λη του δρYσις !ποδεικν ει :τι Στωϊκ !πθεια σ' καμμ α περ πτωσι δ'ν ταυτ σθηκε !π" τ"ν ΜYρκο μ' τν !πραξ α. @Αντ θετα πρYξις, πλαισιωμ'νη κα συμπληρωμ'νη !π" τ" φιλοσοφικ" του ργο πο γραψε στ ς σκην'ς τς 4κστρατε ας, εναι τ" βασικ" γνρισμα το0 α&τοκρτορος-φιλοσ"φου. Μ' τν ζω του !π'δειξε γι Tλλη μι φορ :τι πρYξις δ'ν !ντιστρατε εται τν θεωρ α, !λλ !ντ θετα :σο πι" μεγλη εναι πρYξις τ"σο περισσ"τερο Rψος πα ρνει θεωρ α.
(Ο ΜYρκος Α&ρλιος γραψε τ" ργο του σ μφωνα μ' τ συμπερσματα τFν μελετητFν κατ τ" διστημα 166-176. Εναι ργο
qπομ'νως τFν χρ"νων τς 7ριμ"τητ"ς του κα σν Cριμο καρπ" μιYς γεμτης δρσεως κα βθος ψυχς πρ'πει ν τ" θεωρσωμε. Εναι γραμμ'νο σ@ qλληνικ γλFσσα, τν κοιν. Τ" Rφος το0 κειμ'νου εναι ?πλ" κα λιτ". Σ' 7ρισμ'νες περιπτσεις γ νεται τ"νος ρητορικ"ς κα Tλλοτε, κυρ ως :ταν !ναφ'ρεται στν διταξι κα στν κ νησι το0 σ μπαντος, γ νεται !σαφς. (Οπωσδποτε :μως κυριαρχε* στν γλFσσα, τν προτσσει κα τν $ποχρενει ν 4κφρση τ ς 8δ'ες πο συλλαμβνει νο0ς του. (Η σ νταξις εναι !ρκετ ?πλοποιημ'νη κα χρησιμοποιε*ται κυρ ως κατ παρταξι σ νδεσις τFν νοημτων πο δ νει στ" κε μενο μι !ρχαϊκ μεγαλοπρ'πεια. (Ο λ"γος φα νεται ν ξεπηδη !π" τ βθη το0 εναι του κα Tγαλμα πραγματικ" $ψνεται !π'ναντ του. Κπου-κπου β'βαια χνει τν πλαστικ"τητ του κα σ' 7ρισμ'να σημε*α χει κποια ξηρ"τητα. Παρ@ :λα α&τ :μως !π" καθαρ γλωσσικ πλευρ !ποτελε* λαμπρ" γλωσσικ" μνημε*ο τς 4ποχς. (Η παραστατικ"τητα τFν ε8κ"νων, ρεαλιστικ περιγραφ, διθυραμβικ"ς τ"νος στ σημε*α πο μιλει γι τ"ν Tνθρωπο, τ"ν τ'λειο Tνθρωπο, τν ψυχ, τ"ν Θε", !νυψνουν τ" ργο κα τ" καθιερνουν σν /να πραγματικ" ργο τ'χνης. Πολλο !ρνο0νται τν !ρχιτεκτονικ του δομ. (Οπωσδποτε :μως εναι /να ο8κοδ"μημα μ' ?δρ'ς γραμμ'ς κα στ'ρεες βσεις. Μ' Rψος θαυμαστ" κα κλλος $π'ροχο. Τ" Rψος κα τ" κλλος του δ'ν εναι !ποτ'λεσμα βερμπαλιστικς κενολογ ας, !λλ κυρ ως τFν 8δεFν πο τ" διαποτ ζουν !π" τν !ρχ /ως τ" τ'λος. Πολλο κατ διαφ"ρους τρ"πους χαρακτρισαν τ" ργο, Tλλοι τ" θερησαν !πομνημονε ματα το0 Α&τοκρτορος. Δ'ν χει τ ποτε :μως !π" τν ξηρ χρονολογικ κθεσι τFν !πομνημονευμτων. DΑλλοι επαν :τι τ" γραψε γι πολιτικ σκοπιμ"τηταm κρυξε δηλαδ τν παθητικ στσι !π'ναντι τFν προβλημτων τς πολιτικς κα κοινωνικς ζως γι ν προλβη τυχ"ν !ντιδρσεις τFν $πηκ"ων του σ' μι περ οδο !δυναμ ας το0 κρτους. (Η $π"θεσις α&τ πρ'πει ν !πορριφθ χωρ ς συζτη-
10
11
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°H
σι. Δι"τι /να ργο σν τ" δικ" του δ'ν μπορε* ν 4ξυπηρετση πολιτικ'ς σκοπιμ"τητες. Μ'σα σ@ α&τ" βρ σκομε τ"ν Tνθρωπο πο !γων ζεται ν μ πονY, ν μ $ποφ'ρη, ν μ συγκινται, ν μ παθα νεται, κα tχι τ"ν Α&τοκρτορα. DΑλλοι $ποστηρ ζουν τν Tποψι :τι εναι /να εδος 4ξομολογσεων σν το0 Α&γουστ νου μ' τ ς πο*ες προσπθησε Α&τοκρτωρ ν 4πιτ χη τν Λ τρωσι κα ν δικαιολογση τν συμπεριφορ του. Πολλο $π'θεσαν :τι εναι !πντησις στ"ν καθημεριν" λεγχο τς συνειδσεως κατ τ" σ στημα τFν Πυθαγορε ων. Πντως, :που κα Tν βρ σκεται !λθεια, γεγον"ς εναι :τι !ποτελε* τν φιλοσοφικ κφρασι τς ζως το0 Μρκου Α&ρηλ ου. Εναι κφρασις τFν βασικFν !ρχFν 4πνω στ ς πο*ες στριζε τν ζω του. Εναι λ"κληρο τ" πιστε ω του. DΕστω κα Tν πολλο διαπιστνουν !ντιφσεις !νμεσα στν θεωρ α κα τν πρYξι. Τ" ργο !ποτελε*ται !π" δδεκα βιβλ α. (Η δια ρεσις Gφε λεται σ' μεταγενεστ'ρους μελετητ'ς. Στ" πρFτο βιβλ ο συγγραφε ς μ' χρι κα ?πλ"τητα παρουσιζει :λα τ πρ"σωπα πο τ"ν βοθησαν ν γ νη α&τ"ς πο γινε. @Εκφρζει μ@ α&τ"ν τ"ν τρ"πο τν α8νια ε&γνωμοσ νη πρ"ς το ς γονε*ς, το ς διδασκλους, το ς φ λους κα προπντων πρ"ς το ς θεο ς δι"τι , :πως χαρακτηριστικ λ'γει στ" τ'λος το0 βιβλ ου, «π'ντα γ)ρ τα*τα θε+ν βοηθ+ν κα. τ χης δε1ται». Τ" βιβλ ο !ποτελε* /να εδος προλ"γου, σ@ :λο τ" ργο, γιατ 4κθ'τει σ@ α&τ" :λα τ στοιχε*α τς προσωπικ"τητ"ς του μ' τ πο*α προσπαθε* ν κατανοση τ" βαθ τερο ν"ημα τς $πρξες του κα τς σχ'σες του μ' τ"ν κ"σμο. Στ qπ"μενα βιβλ α τ βασικ προβλματα πο τ"ν !πασχολο0ν, :πως κθε !νσυχο κα φωτισμ'νο νο0, εναι Tνθρωπος στν σχ'σι του μ' τ"ν κ"σμο κα τ"ν Θε". Στν προσπθει του α&τ δ'ν διατυπνει θεωρητικ συμπερσματα, !λλ !ναζητε* τ"ν δρ"μο πο θ δηγση τ"ν Tνθρωπο στν πηγ !π" τν πο α ξεκ νησε. Πιστε ει :τι Tνθρωπος εναι δημιο ργημα τς τFν :λων φ σεως X τς φ σεως το0 παντ"ς, :πως χαρακτηρ ζει
τν δημιουργ" τFν πντων δ ναμι. @Αναγνωρ ζει :τι !ποτελε*ται !π" τρ α κυρ ως στοιχε*α: τν σρκα, τ" πνευμτιο κα τ" γεμονικ". @Απ" α&τ σρκα δ'ν χει καμμι !πολ τως !ξ α δι"τι εναι λ θρος κα στρια κα κροκ φαντος κ νε ρων κα φλεβων. Τ" πνευμτιον εναι ψυχ. Κα α&τ τν θεωρε* 7ς $λικ $π"στασι, /να εδος !ν'μου πο χει 4γκατασταθ στ" σFμα κα δι τς ε8σπνος κα !ναπνος διατηρε* τ"ν Tνθρωπο στν ζω. Tρ το κα βασικ" στοιχε*ο το0 !νθρπου θεωρε* τ" γεμονικ", τ"ν νο0, τ"ν λ"γο πο εναι !π"σπασμα το0 Δι"ς 4γκαταστημ'νο 4ντ"ς το0 !νθρπου γι ν τ"ν κατευθ νη ν πρττη :σα εναι σ μφωνα μ' τν φ σι του κα μ' τν φ σι το0 παντ"ς !π" τν πο α προλθε. Τ" γεμονικ" 7ς πρτη δ ναμις το0 !νθρπου χει χρ'ος ν καταστ'λλη τ ς ρμ'ς τς σρκας, ν περιορ ζη τς ψυχς τ πθη. Μ' τν βοθει του Tνθρωπος θ !ντιληφθ :τι θνατος κα ζω, π"νος κα δον, δ"ξα κα !δοξ α εναι !διφορα, χωρ ς 8δια τερη !ξ α πργματα, κα γι@ α&τ" !κριβFς !πον'μονται !π" τν φ σι το0 :λου σ' :λους !διακρ τως, καλο ς κα κακο ς. @Επαναλαμβνει συνεχFς :τι τ πργματα καθ@ qαυτ δ'ν μπορο0ν ν 4γγ σουν τν ψυχ κι qπομ'νως δ'ν πρ'πει ν τν ταρσσουν. Α&τ δι το0 γεμονικο0 ε8σδ ει ε8ς τ πργματα κα σχηματ ζει παραστσεις γι’ α&τ. (Η !ντ ληψις πο χει γι@ α&τ εναι καθαρ $ποκειμενικ κα μπορε*, Tν θ'λη, ν τν !λλξη. Eναι χαρακτηριστικ :σα λ'γει στ" Δn κεφ. 7 «Αρον τ ν πληψιν, "ρται τ# β$βλαμμαι, %ρον τ# β$βλαμμαι "ρται & βλ'βη». (Ο Tνθρωπος χει πλασθ γι ν συνεργζεται μ' το ς συνανθρπους του: «γεγναμεν πρ#ς συνεργαν». Εναι tν κοινωνιν"ν, :πως κοινωνικ"ς εναι νο0ς το0 παντ"ς, κα :λες ο3 πρξεις του πρ'πει ν χουν α&τ τν !φετηρ α κα α&τ" τ" τ'λος. Δ'ν μπορε* ν Gργ ζεται κατ τFν συνανθρπων του κα Tν !κ"μη σφλλουν, δι"τι εναι συγγενε*ς tχι 4ξ αQματος οVτε 4κ
12
13
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – EI™A°ø°H
σπ'ρματος, !λλ 4κ πνε ματος. Δι"τι ο3 πντες προ'ρχονται !π" τ"ν Zδιο κοιν" νο0 πο ρυθμ ζει κα διοικε* τ" σ μπαν. Πρ'πει λοιπ"ν, ν συγχωρ το ς συνανθρπους του, ν το ς !γαπY, ν το ς νουθετ, ν το ς 4παναφ'ρη στ"ν Gρθ" δρ"μο. Ν 4ρευνY τ 4λατρια τFν πρξεν των, :πως κα τFν 8δικFν του, κα ν !νακαλ πτη γιατ 4νργησαν :πως 4νργησαν, γιατ τ ς περισσ"τερες φορ'ς !π" Tγνοια δ'ν βρ σκουν τ"ν Gρθ" τρ"πο συμπεριφορYς. Τ πντα στν ζω εναι ρευστ. (Ο κ"σμος εναι !λλο ωσις. (Η μεταβολ εναι τ" βασικ" γνρισμ του, !'ναη κα !κατπαυστη μεταβολ μ' τν πο α κ"σμος κατορθνει ν παραμ'νη πντα ν'ος. Πρ'πει Tνθρωπος ν !ποδ'χεται ε&χαρ στως :,τι το0 !πον'μει φ σις στω κα Tν φα νεται σκληρ" «δι) τ# κε1σε 7γειν π. τ ν το* κσμου γεαν κα. τ ν το* Δις ε4οδαν κα. ε4πραγαν». Βασικ !ρχ εναι !ταραξ α. «Πρ+τον μ ταρ'σσου». «Π'ντα γ)ρ κατ) τ ν το* :λου φ σιν» κα «κατ) τ#ν λγον τ;ς σ;ς φ σεως βιο*ν σ< ο4δε.ς κωλ σει, παρ) τ#ν λγον τ;ς κοιν;ς φ σεως ο4δ+ :λ>ω συμφυ; κα. συνεργ) τ) &μ$τερα μ$ρη ?λλλοις». Κα «& τ+ν :λων φ σις κ τ;ς :λης ο4σας =ς κηρο* τ) π'ντα @πλασε». Σκοπ"ς τς ζως εναι ν γ νη ψυχ !γαθ κα ?πλ κα μ α κα γυμν, «φανερωτ$ρα το* περιταμ$νου σ5ματος πλρης κα. ?νενδε ς κα. ο4δω W ες 7λλο τι χρVζοντι, μηδ$ποτε ?κο*σα με, :τι ο4κ @στι μοι χρματα, :θεν γ$νηταιI κα. τ# α4τ>+ μο. χρεαν Zμοαν, =ς παρ2 τ$ρου μεταλαβε1ν, μ συμπεσε1νI τ# τ ν γυνα1κα τοια την εJναι, ο τωσ. μ+ :λ>ω κσμ>ω συμφ$ρον, οf μ$ρος εJ. παντ. δ< φ σεως μ$ρει ?γαθν, b φ$ρει & το* :λου φ σις, κα. b κενης στ. σωστικν. σ5ζουσι δ< κσμον, _σπερ αe τ+ν στοιχεων, οjτως κα. αe τ+ν συγκριμ'των μεταβολα. τα*τ' σοι ?ρκετω, ε δγματ' στι. τ ν δ< τ+ν βιβλων δψαν X1ψον, dνα μ γογγ ζων ?ποθ'νVης, ?λλ) dλεως, ?ληθ+ς, κα. ?π# καρδας ε4χ'ριστος το1ς θεο1ς. δF. M$μνησο, κ πσου τα*τα ?ναβ'λλVη, κα. Zποσ'κις προθεσμας λαβν παρ) τ+ν θε+ν ο4 χρP R α4τα1ς. δε1 δ< Lδη ποτ< ασθ$σθαι, τνος κσμου μ$ρος εJ, κα. τνος διοικο*ντος τ#ν κσμον ?πρροια π$στηςI κα. :τι :ρος στ σοι περιγεγραμμ$νος το* χρνου, >[ )ν ες τ# ?παιθρι'σαι μ χρσVη, οχσεται, κα. οχσVη, κα. αθις ο4κ @ξεσται. εF. Π'σης _ρας φρντιζε στιβαρ+ς, =ς SPωμα1ος κα. 7ρρην, τ# ν χερσ. μετ) τ;ς ?κριβο*ς κα. ?πλ'στου σεμντητος κα. φιλοστοργας κα. λευθερας κα. δικαιτητος πρ'σσεινI κα. σχολ ν σαυτ>+ ?π# πασ+ν τ+ν 7λλων φαντασι+ν πορζειν. ποριε1ς δ$, gν =ς σχ'την το* βου κ'στην πρRξιν νεργV;ς ?πηλλαγμ$νην π'σης εκαιτητος κα. μπαθο*ς ?ποστροφ;ς ?π# το* αeρο*ντος λγου κα. ποκρσεως κα. φιλαυτας κα. δυσαρεστσεως πρ#ς τ) συμμεμοιραμ$να. ZρPRς, π+ς λγα στν, [ν κρατσας τις δ -
!φσης ν γ νη $πηρ'της μτε ν παρασ ρεται !π" τ ς 4πιθυμ ες σου τ ς !ντ θετες πρ"ς τ" κοινωνικ" συμφ'ρονm μτε ν !γανακτς γι τν μο*ρα X τ" παρ"ν X ν !ντιμετωπ ζης μ' φ"βο τ" μ'λλον18. γ.T ργα τFν θεFν τ χαρακτηρ ζει θε α πρ"νοια.T ργα τς τ χης δ'ν εναι !φ σικα οVτε !νρμοστα πρ"ς 4κε*να πο διοικο0νται !π" τν θε α πρ"νοια. T πντα !π" 4κε* πηγζουν. (Yπρχει 4κτ"ς α&τFν (τς θε ας προνο ας κα τς τ χης) !νγκη κα τ" συμφ'ρον :λου το0 κ"σμου, το0 πο ου εσαι μ'ρος. Γενικ !γαθ" εναι 4κε*νο πο παρουσιζει φ σις το0 σ μπαντος κα 4κε*νο πο !ποβλ'πει στν διατρησ της. Διατηρο0ν δ' τ"ν κ"σμο ο3 μεταβολ'ς τFν ?πλFν στοιχε ων κα τFν συνθ'των σωμτων. A&τ ν σ' 3κανοποιο0ν, δι"τι εναι βασικ'ς !λθειεςm σβσε τν δ ψα τFν βιβλ ων γι ν μ πεθνης μ' θλ*ψι, !λλ μ' γαλνη κα πραγματικ κα λ"ψυχη ε&γνωμοσ νη πρ"ς το ς θεο ς. δ. Σκ'ψου π"σες φορ'ς χεις !ναβλει α&τ τ πργματα κα π"σες φορ'ς δ'ν χρησιμοπο ησες τ χρονικ περιθρια πο σο0 δωσαν ο3 θεο . Eναι !νγκη 4πιτ'λους ν καταλβης :τι $πρχουν 7ρισμ'να :ρια χρονικ γι σ'να τ πο*α, 4ν δ'ν τ 4κμεταλλευτς γι ν !πομακρ νης τ σκοτδια, θ χαθο0ν κα θ σ' 4ξαφαν σουν κα δ'ν θ 4παν'λθουν ποτ'. ε. ΔιαρκFς ν 4πιδικης μ' σθ'νος σν Pωμα*ος κα σν Tνδρας ν 4κτελς 4κε*νο πο σο0 χουν !ναθ'σει, δηλαδ μ' πραγματικ κα ε8λικριν σοβαρ"τητα κα !γπη κα 4λευθερ α πνε ματος κα δικαιοσ νη. Kα ν !πομακρ νης τ"ν qαυτ" σου !π" κθε Tλλη σκ'ψι. Θ τ" 4πιτ χης 4ν 4κτελς κθε σου πρYξι σν ν εναι τελευτα α τς ζως σου, !παλλαγμ'νη δηλαδ !π" τν 4πιπολαι"τητα, τν παρλογη !ποστροφ πρ"ς τ"ν νο0, τν $ποκρισ α, τν φιλαυτ α κα τν !γανκτησι πρ"ς 4κε*να πο καθορ ζονται !π" τν μο*ρα. Bλ'πεις π"σα λ γα εναι 4κε*να
18. @Aντ ?πολ εσθαι προτιμητ'α γραφ ποδεσασθαι.
38
39
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã
ναται εAρουν κα. θεουδ; βι+σαι βονI κα. γ)ρ οe θεο. πλ$ον ο4δω οfτος δ$ σοι σχεδ#ν δινυσται μ αδουμ$νVη σεαυτν, ?λλ2 ν τα1ς 7λλων ψυχα1ς τιθεμ$νη τ ν σ ν ε4μοιραν. ζF. ΠερισπPR τ σε τ) @ξωθεν μππτοντα; κα. σχολ ν π'ρεχε σεαυτ>+ το* προσμανθ'νειν ?γαθν τι, κα. πα*σαι Xεμβμενος. Lδη δ< κα. τ ν τ$ραν περιφορ)ν φυλακτ$ον. ληρο*σι γ)ρ κα. δι) πρ'ξεων οe κεκμηκτες τ> + β> ω κα. μ @χοντες σκοπν, φ2 :ν πRσαν Zρμ ν κα. καθ'παξ φαντασαν ?πευθ νουσιν. ηF. Παρ) μ5ων, τ# qπεσθαι τ>+ τ;ς πλεως κα. πολιτεας τ;ς πρεσβυτ'της λγ>ω κα. θεσμ>+. ιζF . Tο* ?νθρωπνου βου Z μω τV; γν5μVη περιμ$νοντα, =ς
Δι"τι τ" ν μ μπορ ν $ποφ'ρη κτι, !π@ :σα γ νονται εναι 4πανστασις κατ τς φ σεως, μ'σα στν πο α περιλαμβνονται ο3 φ σεις :λων τFν Tλλων. DEπειτα προσβλλει τ"ν qαυτ" της, :ταν !ποφε γη κποιον Tνθρωπο X κα 4νεργ 4χθρικ μ' σκοπ" ν τ"ν βλψη, :πως κνουν 4κε*νοι πο Gργ ζονται. Tρ τον προσβλλει τ"ν qαυτ" της :ταν κυριε εται !π" τν δον X τ"ν π"νο. T'ταρτον, :ταν $ποκρ νεται κα κνη X λ'γη κτι μ' προσπο ησι κα χωρ ς ε8λικρ νεια. Π'μπτον, :ταν κποια 4ν'ργει της δ'ν τν κατευθ νη πρ"ς 7ρισμ'νο σκοπ", !λλ 4νεργ !συλλ"γιστα κα !περ σκεπτα, 4νF πρ'πει !κ"μη κα ο3 πι" !σμαντες λεπτομ'ρειες ν γ νωνται μ' !ναφορ πρ"ς τ"ν τελικ" σκοπ". Tελικ"ς σκοπ"ς γι το ς !νθρπους εναι ν !κολουθο0ν το ς ν"μους κα το ς καν"νες τς πι" παλιYς πολιτε ας κα το0 πι" παλαιο0 πολιτε ματος. ιζ. Tς !νθρπινης ζως διρκεια εναι μ"νο μι στιγμm ο&σ α της εναι διαρκς ρο, αZσθησ ς της !καθ"ριστη, σ στασις το0 :λου σματος εVσηπτηm δ' ψυχ ρμ κα κ νησις, δ' τ χη !νεξερε νητη, φμη !νεξ'λεγκτη. Γενικ :λα, τ μ'ν το0 σματος εναι ποτμι (νερ"), τ δ' τς ψυχς tνειρο κα καπν"ς. (H ζω εναι π"λεμος κα ταξ δι ξ'νο. (H μετ θνατον δ"ξα εναι λθη. T λοιπ"ν θ μπορο0σε ν σ' συντροφ'ψη; Eνα κα μ"νο, φιλοσοφ α. A&τ εναι !παρα τητη γι ν διατηρσης τ"ν 4σωτερικ" δα μονα !πρ"σβλητο κα !βλαβ, !ντερο !π" τν χαρ κα τν λ πη, 3καν" ν μ κνη τ ποτε !συλλ"γιστα, μ' !πτη X $ποκρισ α κα χωρ ς ν λαβα νη $π@ tψιν του τ θ κνη /νας X Tλλος. @Eπ πλ'ον ν δ'χεται :σα συμβα νουν κα !πον'μονται !π" τν φ σι μ' τν σκ'ψι :τι προ'ρχονται !π" 4κε*, !π@ :που προλθε κα α&τ"ς. N περιμ'νη τ"ν θνατο πντων μ' γαλνια σκ'ψι σν
48
49
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Bã
ο4δ+ον συγκρνεται. ε δ< α4το1ς το1ς στοιχεοις μηδ+ qκαστον διηνεκ+ς ες qτερον μεταβ'λλειν, δι) τ πδητα τις τ ν π'ντων μεταβολ ν κα. δι'λυσιν; κατ) φ σιν γ'ρI ο4δω.
ν μ εναι τ ποτε Tλλο παρ διλυσις τFν στοιχε ων !π" τ πο*α κθε Gργανισμ"ς !ποτελε*ται κα 4ν γι τ Zδια στοιχε*α δ'ν $πρχη τ ποτε τ" φοβερ" στν διαρκ μεταβολ !π" τ" /να στ" Tλλο, γιατ ν βλ'πη κανε ς μ' φ"βο τν μεταβολ κα τν διλυσι τFν πντων; Eναι σ μφωνα μ' τν φ σι κα καν'να πρYγμα σ μφωνο μ' τν φ σι δ'ν εναι κακ". (A&τ εναι γραμμ'να στ" Kαρνο0το)
50
51
BIBΛION Γn
BIBΛION Γ
αF. O4χ. το*το μνον δε1 λογζεσθαι :τι καθ2 κ'στην &μ$ραν ?παναλσκεται Z βος κα. μ$ρος @λαττον α4το* καταλεπεταιI ?λλ) κ?κε1νο λογιστ$ον :τι, ε π. πλ$ον βι5Vη τις, κε1νο γε 7δηλον, ε ξαρκ$σει Zμοα αθις & δι'νοια πρ#ς τ ν σ νεσιν τ+ν πραγμ'των κα. τ;ς θεωρας τ;ς συντεινο σης ες τ ν μπειραν τ+ν τε θεων κα. τ+ν ?νθρωπεων. )ν γ)ρ παραληρε1ν 7ρξηται, τ# μ+ ?γγε>ω †Lπερ στ† τ# πηρετο*νI τ# μ5ου κοινωνικο* κα. ?μελο*ντος &δονικ+ν W καθ'παξ ?πολαυστικ+ν φαντασμ'των W φιλονεικας τιν#ς W βασκανας κα. ποψας W 7λλου τιν#ς φ2 >[ gν ρυθρι'σειας ξηγο μενος, :τι ν ν>+ α4τ# εJχες. 3 SO γ'ρ τοι ?ν ρ Z τοιο*τος, ο4κ @τι περτιθ$μενος τ# =ς ν ?ρστοις Lδη εJναι, eερε ς τς στι κα. πουργ#ς θε+ν, χρ5μενος κα. τ>+ @νδον eδρυμ$ν>ω α4τ>+, b παρ$χεται τ#ν 7νθρωπον 7χραντον &δον+ν, 7τρωτον π# παντ#ς πνου, π'σης jβρεως ?ν$παφον, π'σης ?νασθητον πονηρας, ?θλητ ν 7θλου το* μεγστου, το* π# μηδεν#ς π'θους καταβληθ;ναι, δικαιοσ νVη βεβαμμ$νον ες
56
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ã
@Eν μ'ν πρ"κειται γι Tλλη ζω, δ'ν $πρχει τ ποτε χωρ ς θεο ς οVτε 4κε*. @Eν πρ"κειται :μως γι !πονρκωσι, θ πψης ν $ποφ'ρης το ς π"νους κα τ ς χαρ'ς κα ν λατρε ης α&τ" τ" !γγε*ο πο εναι τ"σο καττερο !π" 4κε*νο πο τ" $πηρετε*. Δι"τι τ" μ'ν /να εναι νο0ς κα δα μων, τ" Tλλο δ' χFμα κα !καθαρσ α. δ. M σπαταλσης τ"ν $π"λοιπο χρ"νο τς ζως σου γι ν μθης τ κνουν ο3 Tλλοι, :ταν δ'ν πρ"κειται γι κτι κοινωφελ'ς. Δι"τι Tλλο ργο 4γκαταλε πεις, :ταν σκ'πτεσαι τ κνει /νας, γιατ τ" κνει κα τ λ'ει X τ σκ'πτεται κα τ μηχανε εται κα γενικ :λα τ σχετικ συντελο0ν στν !πομκρυνσι !π" τν μελ'τη το0 πνε ματ"ς σου. Πρ'πει λοιπ"ν στν σειρ τFν σκ'ψεν σου ν 4ξουδετερνης τ" Tσκοπο κα τ" παρλογο, πολ δ' περισσ"τερο τν περι'ργεια κα τν κακοθεια. Kα πρ'πει ν συνηθ σης τ"ν qαυτ" σου ν σκ'πτεται μ"νον 4κε*να γι τ πο*α, 4ν ρωτο0σε κανε ς ξαφνικ «T σκ'πτεσαι α&τ τν στιγμ;», μ' θρρος ν μπορο0σες !μ'σως ν !παντσης «Σκ'πτομαι α&τ" κι α&τ"». Δι"τι !π" α&τ" γ νεται !μ'σως φανερ" :τι :λες ο3 σκ'ψεις σου εναι τ μιες κα !γαθ'ς κα ?ρμ"ζουν σ' Tνθρωπο κοινωνικ" πο παραμελε* τ ς δον'ς κα γενικ τ ς δονικ'ς φαντασισεις κα χει !παλλαγ !π" τ α8σθματα τς φιλονεικ ας κα τς κακολογ ας κα !π’ :λα τ σχετικ γι τ πο*α θ κοκκ νιζες, 4ν !ν'φερες :τι α&τ σκεπτ"σουν. Στν πραγματικ"τητα Tνθρωπος α&τ"ς, χωρ ς ν εμαι $περβολικ"ς, βρ σκεται πλ'ον μεταξ τFν !ρ στων, εναι κατ κποιο τρ"πο 3ερε ς κα $πηρ'της τFν θεFν κα !σκε* α&τ" πο χει τοποθετηθ μ'σα του, τ" πο*ο τ"ν παρουσιζει σν Tνθρωπο !μ"λυντο !π" τ ς δον'ς, Tτρωτο !π" το ς π"νους, !ν'παφο !π" τν α&θδεια, !διφορο πρ"ς τν μοχθηρ α, !θλητ το0 μεγ στου !θλματος, ν μ κυριευθ !π" καν'να πθος, τ"ν παρουσιζει ν χη ποτισθ μ'χρι τ βθη τς ψυχς του μ' τν δι57
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
β'θος, ?σπαζμενον μω νεμομ$νη μο1ρα συνεμφ$ρετα τε κα. συνεμφ$ρει. 4 M$μνηται δ< κα. :τι συγγεν5ου 7ρρενος, κα. πρεσβ του κα. πολιτικο* κα. SPωμαου κα. 7ρχοντος ?νατεταχτος αυτν, ο6ος gν ε\η τις περιμ$νων τ# ?νακλητικ#ν κ το* βου εAλυτος, μτε :ρκου δεμενος μτε ?νθρ5που τιν#ς μ'ρτυρος. ν δ< τ# φαιδρ#ν κα. τ# ?προσδεω δικαιοσ νης,
58
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ã
καιοσ νη, ν δ'χεται μ' ε&χαρ στησι :λα :σα συμβα νουν κα !πον'μονται !π" τν φ σιm ν μ σκ'πτεται πολλ'ς φορ'ς κα μλιστα χωρ ς μεγλη κα κοινωφελ !νγκη τ λ'γει X τ κνει X τ σκ'πτεται Tλλος. Γιατ μ"νο :σα τ"ν !φορο0ν συγκεντρνουν τν προσοχ του κα προσπαθε* διαρκFς ν 4ννοση :σα 4κ τFν :λων εναι συνυφασμ'να μ' τ"ν qαυτ" του.A&τ δ' πιστε ει !π"λυτα :τι εναι !γαθ, γιατ μο*ρα πο !πον'μεται στ"ν καθ'να φ'ρεται μαζ μ' 4κε*νον κα τ"ν φ'ρει μαζ της. DEχει $π@ tψι του :τι :λα τ λογικ tντα συγγενε ουν μεταξ των κα :τι εναι μ'σα στν !νθρπινη φ σι τ" 4νδιαφ'ρον γι :λους το ς !νθρπους. Oτι δ'ν πρ'πει ν προσ'χη τν γνμη :λων, !λλ μ"νον τν γνμη 4κε νων πο ζο0ν σ μφωνα μ' τν φ σι. Δ'ν ξεχνY ποτ' τ λογς εναι, 4κε*νοι πο δ'ν ζο0ν σ μφωνα μ' τν φ σι, κα μ'σα στν ο8κογ'νεια κα ξω !π" α&τ, κα κατ τν ν χτα κα κατ τν μ'ρα ποιο εναι κα μ' ποιο ς συμφ ρονται. Δ'ν $πολογ ζει καθ"λου τ"ν παινο α&τFν ο3 πο*οι οVτε στ"ν qαυτ" τους δ'ν !ρ'σουν. ε. N μ κνης τ ποτε χωρ ς ν θ'λης μτε ν εσαι !κοιννητος X ν μ 4ρευνYς τ"ν qαυτ" σου μτε ν παρασ ρεσαι 4ναντ ον Tλλων μτε ν χαρακτηρ ζη 4πιτδευσις τν σκ'ψι κα τν κφρασ σουm μτε ν εσαι φλ αρος μτε πολυσχολος. @Eπ πλ'ον θε"ς πο εναι μ'σα σου Tς εναι προσττης !νθρπου πο εναι Tνδρας κα μλιστα λικιωμ'νος, πο συμμετ'χει στ κοιν κα εναι Pωμα*ος κα μλιστα Tρχων πο χει ρυθμ σει τ ζητματ του κα περιμ'νει,χωρ ς ν δεσμε εται !π" τ ποτε,τν διαταγ πο θ τ"ν !πομακρ νη !π" τν ζω κα δ'ν χρειζεται οVτε :ρκους οVτε μρτυρα. N εσαι χαρο μενος 4σωτερικ κα ν μ χρειζεσαι ξ'νη βοθεια, ν μ ζητYς ν σο0 προσφ'ρουν Tλλη συχ α. Πρ'πει ν στηρ ζεσαι μ"νος σου, ν μ σ' στηρ ζουν Tλλοι. ς.@Eν μ'ν βρ σκης στν !νθρπινη ζω κτι καλ τερο !π" τν δικαιοσ νη, τν !λθεια, τν σ νεσι, τν !νδρε α κα γενικ !π" 59
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
?ληθεας, σωφροσ νης, ?νδρεας, κα. καθ'παξ το* ?ρκε1σθαι αυτV; τ ν δι'νοι'ν σου ν ο6ς κατ) τ#ν λγον τ#ν ρθ#ν πρ'σσοντ' σε παρ$χεται, κα. τV; εeμαρμ$νVη ν το1ς ?προαιρ$τως ?πονεμομ$νοις - ε το του, φημ, κρε1ττν τι ZρPRς, π2 κε1νο ξ :λης τ;ς ψυχ;ς τραπμενος το* ?ρστου ε ρισκομ$νου ?πλαυε. 2 E δ< μηδω, πρ#ς b X$ψας aπαξ κα. ?ποκλνας ο4κ @τι ?περισπ'στως τ# ?γαθ#ν κε1νο τ# \διον κα. τ# σ#ν προτιμRν δυνσV η I ?ντικαθ;σθαι γ)ρ τ>+ λογικ>+ κα. πολιτικ>+ ?γαθ>+ ο4 θ$μις ο4δ2 Zτιο*ν τερογεν$ς, ο6ον τ#ν παρ) τ+ν πολλ+ν @παινον W ?ρχ)ς W πλο*τον W ?πολα σεις &δον+ν. π'ντα τα*τα, κgν πρ#ς λγον ναρμζειν δξVη, κατεκρ'τησεν 7φνω κα. παρνεγκεν. 3 ΣY δ$, φημ, oπλ+ς κα. λευθ$ρως λο* τ# κρε1ττον κα. το του ?ντ$χουI “Kρε1ττον δ< τ# συμφ$ρον.” ε μ+, το*το τρειI ε δ< τ# =ς ζ>5>ω, ?πφηναι κα. ?τ φως φ λασσε τ ν κρσινI μνον :πως ?σφαλ+ς τ ν ξ$τασιν ποισVη. ζF. M τιμσVης ποτ< =ς συμφ$ρον σεαυτο*, b ?ναγκ'σει σ$ ποτε τ ν πστιν παραβ;ναι, τ ν αδ+ γκαταλιπε1ν, μισ;σα τινα, ποπτε*σαι, καταρ'σασθαι, ποκρνασθαι, πιθυμ;σα τινος τοχων κα. παραπετασμ'των δεομ$νου. Z γ)ρ τ#ν αυτο* νο*ν
60
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ã
τν 3κανοπο ησι το0 πνε ματ"ς του γι τ"ν qαυτ" του, γι :σα δηλαδ φα νεται ν κνης σ μφωνα μ' τ"ν Gρθ" λ"γο, κα !π" τν 3κανοπο ησ του γι τν μο*ρα,δηλαδ γι :σα !πον'μονται σ@ 4σ'να χωρ ς ν τ θ'λης. @Eν, λ'γω, βλ'πεις κτι καλ τερο, πρ"ς 4κε*νο !φο0 στραφς μ' :λη τν δ ναμι τς ψυχς σου, 4κε*νο πο βρ σκεις καλ τερο προσπθησε ν τ" !πολα σης. @Eν :μως δ'ν φα νεται τ ποτε καλ τερο !π" τ"ν δα μονα πο εναι 4γκατεστημ'νος μ'σα σου κα χει $ποτξει τ ς ρμ'ς πο πηγζουν !π" μ'σα σου κα 4λ'γχει τν !χαλ νωτη σκ'ψι κα !πομακρ νει μ' δ ναμι τ"ν qαυτ" του !π" τ ς ρμ'ς πο προ'ρχονται !π" τ ς α8σθσεις, :πως λεγε Σωκρτης, κα χει $ποτξει τ"ν qαυτ" σου στο ς θεο ς κα φροντ ζει μ' 4νδιαφ'ρον γι το ς !νθρπουςm 4ν :λα τ Tλλα τ βρ σκεις μικρ"τερα κα ε&τελ'στερα !π" α&τ"ν, μ δ νης !ξ α σ' τ ποτε Tλλο, πρ"ς τ" πο*ο 4ν !ποκλ νης στω κα μι φορ, δ'ν θ μπορ'σης πλ'ον !περ σπαστα ν 4κτιμYς τ" !γαθ" 4κε*νο τ" 8δια τερο κα προσωπικ" μλιστα. Δ'ν εναι :σιο δηλαδ ν τοποθετσης !π'ναντι στ" λογικ" κα δημιουργικ" !γαθ" ,τιδποτε ξ'νο, :πως εναι παινος τFν πολλFν, τ !ξιματα, πλο0τος X ο3 !πολα σεις τFν δονFνm :λα α&τ, κα Tν !κ"μη γι λ γο δ νουν τν 4ντ πωσι :τι χουν καθηλωθ, 4πικρατο0ν ξαφνικ κα σ' παρασ ρουν. @Aλλ 4σ , σ' συμβουλε ω, μ' ε8λικρ νεια κα 4λε θερο φρ"νημα προτ μησε τ" καλ τερο κα κρτησ' το σφιχτ. Kαλ τερο δ' εναι 4κε*νο πο συμφ'ρει. @Eν μ'ν σ' συμφ'ρη 7ς λογικ" tν, ν τ" τηρσηςm 4ν σ' συμφ'ρη 7ς ζFο, πρε τν !π"φασ σου κα φ λαξε τν κρ σι χωρ ς !λαζονε α γι ν μπορς ν 4ξετζης τ πργματα μ' βεβαι"τητα. ζ. M θεωρσης ποτ' 7ς συμφ'ρον το0 qαυτο0 σου 4κε*νο πο θ σ' !ναγκση ν παραβς κποτε τν π στι, ν 4γκαταλε ψης τ"ν σεβασμ", ν μισσης κποιον, ν φθονσης, ν καταρασθς, ν $ποκριθς, ν 4πιθυμσης κτι πο χρειζεται το χους κα παραπετσματα. 61
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION °ã
κα. δαμονα κα. τ) ργια τ;ς το του ?ρετ;ς προελμενος, τραγ>ωδαν ο4 ποιε1, ο4 στεν'ζει, ο4κ ρημας, ο4 πολυπληθεας δεσεταιI τ# μ$γιστον, ζσει μτε δι5κων μτε φε γωνI πτερον δ< π. πλ$ον δι'στημα χρνου τ>+ σ5ματι περιεχομ$νVη τV; ψυχV; W π2 @λασσον χρσεται, ο4δ2 Zτιο*ν α4τ>+ μ$λειI κgν γ)ρ Lδη ?παλλ'σσεσθαι δ$Vη, οjτως ε4λ τως 7πεισιν, =ς 7λλο τι τ+ν αδημνως κα. κοσμως νεργε1σθαι δυναμ$νων νεργησεων, το*το μνον παρ2 :λον τ#ν βον ε4λαβο μενος, τ# τ ν δι'νοιαν @ν τινι ?νοικε>ω νοερο* πολιτικο* ζ>5ου τροπV; γεν$σθαι. ηF. O4δ+ σου μηκ$τι γγ$νηται ?νακλουθος τV; φ σει κα. τV ; το* λογικο* ζ> 5 ου κατασκευV ; . αjτη δ< παγγ$λλεται ?προπτωσαν κα. τ ν πρ#ς ?νθρ5πους οκεωσιν κα. τ ν το1ς θεο1ς ?κολουθαν. ιF. Π'ντα ον Xψας, τα*τα μνα τ) λγα σ νεχεI κα. @τι συμμνημνευε, :τι μνον ζV; qκαστος τ# παρ#ν το*το τ# ?καρια1ονI τ) δ< 7λλα W βεβωται W ν ?δλ>ω. μικρ#ν μ+. 2 O4δ+ κα. ?ληθεPα qκαστον τ+ν τ>+ β>ω ποπιπτντων δ νασθαι κα. τ# ?ε. οjτως ες α4τ) ZρRν, _στε συνεπιβ'λλειν, ZποPω τιν. τ>+ κσμ>ω Zποαν τιν) το*το χρεαν παρεχμενον τνα μ+ κατ) τ#ν τ;ς κοινωνας φυσικ#ν νμον εAνως κα. δικαωςI aμα μ$ντοι το* κατ2 ?ξαν ν το1ς μ$σοις συστοχ'ζομαι. ιβF. 2E)ν τ# παρ#ν νεργV;ς πμενος τ>+ ρθ>+ λγ>ω σπουδασμ$νως, ρρωμ$νως, ε4μεν+ς, κα. μηδωκεωσεν αυτ>+ τ) πιφορο μενα κα. κατην'λωσεν κα. ξ α4τ+ν κενων π. με1ζον Lρθη. βF. Mηδ+ κακ#ν σ#ν ο4χ φσταταιI ο4δ< μ ν @ν τινι τροπV; κα. τεροι5σει το* περι$χοντος. πο* ον; :που τ# περ. κακ+ν πολαμβ'νον σο στι. το*το ον μ πολαμβαν$τω, κα. π'ντα ε @χει. κgν τ# γγυτ'τω α4το*, τ# σωμ'τιον, τ$μνηται, καηται, διαπυyσκηται, σπηται, :μως τ# πολαμβ'νον περ. το των μριον &συχαζ$τωI τουτ$στι, κριν$τω μτε κακν τι εJναι μτε ?γαθν, b πσης δ ναται κακ>+ ?νδρ. κα. ?γαθ>+ συμ-
δ καιος χαρακτρας, ο3 πρξεις πο xφελο0ν τ" κοινωνικ" σ νολο κα νο0ς πο μπορε* ν μ σφλλη ποτ' κα ψυχ πο δ'χεται μ' ε&χαρ στησι :,τι συμβα νει, γιατ τ" θεωρε* !ναγκα*ο κα γνριμο πο πηγζει !π" πηγ 4π σης γνριμη κα !ναγκα α. λδ. N 4μπιστε εσαι τ"ν qαυτ" σου στν Kλωθ28 κα ν τν !φνης ν συνυφα νη μαζ σου ,τιδποτε θ'λει. λε. T πντα εναι παροδικm κα 4κε*νος πο μνημονε ει κα 4κε*νο πο μνημονε εται. λς. Kο ταξε :τι τ πντα !κατπαυστα μεταβλλονται κα προσπθησε ν καταλβης :τι φ σις τ ποτε δ'ν !γαπY τ"σο, :σο ν μεταβλλη τ tντα κα ν δημιουργ ν'α :μοια μ' τ προηγο μενα. Δηλαδ κατ κποιον τρ"πο πYν :,τι $πρχει εναι σπ'ρμα α&το0 πο πρ"κειται ν γ νη. Σ :μως θεωρε*ς σπ'ρματα μ"νο :σα ρ πτονται στν γ X στν μτρα, α&τ" εναι πολ !φελ'ς. λζ. Σ' λ γο θ χης πεθνει κα δ'ν εσαι !κ"μη οVτε ε8λικρινς οVτε Xρεμος οVτε χεις !παλλαγ !κ"μη !π" τ"ν φ"βο :τι εναι δυνατ"ν ν πθης κτι !π" 4ξωτερικ'ς δυνμεις οVτε εσαι ε&μενς πρ"ς :λους οVτε θεωρε*ς τν φρ"νησι ταυτ"σημη μ' τν δικαιοσ νη. λη. @Eξ'ταζε μ' προσοχ τ"ν νο0 τFν φρον μων κα κο ταζε τ !ποφε γουν κα τ 4πιδικουν. λθ. Σ' ξ'νο νο0 δ'ν $πρχει δικ" σου κακ" οVτε β'βαια στ ς μεταβολ'ς κα τ ς !λλοισεις το0 σ μπαντος. Πο0 $πρχει λοιπ"ν; @Eκε* πο βρ σκεται 8δ'α σου γι τ" κακ" (μ'σα σου). M σχηματ ζης λοιπ"ν α&τ τν 8δ'α κα :λα θ πYνε καλ. Kα Tν !κ"μη τ" σFμα πο βρ σκεται πολ κοντ στν ψυχ σου κ"βεται, κα γεται, γ νεται π ον, σαπ ζει, :μως τ" μ'ρος το0 qαυτο0 σου πο σχηματ ζει 8δ'α γι@ α&τ Tς συχζη. N σκ'πτεται δηλαδ :τι μτε κακ" μτε καλ" εναι κτι πο μπορε* ν συμβ 4ξ 28. Kλωθm μι !π" τ ς μο*ρες (Kλωθ, Λχεσις, DAτροπος).
88
89
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ¢ã
βανειν. b γ)ρ + παρ) φ σιν> κα. τ>+ κατ) φ σιν βιο*ντι πσης συμβανει, το*το οAτε κατ) φ σιν στ.ν οAτε παρ) φ σιν. μF. SΩς qν ζ>+ον τ#ν κσμον μαν ο4σαν κα. ψυχ ν μαν π$χον συνεχ+ς πινοε1νI κα. π+ς ες α\σθησιν μαν τ ν το του π'ντα ?ναδδοταιI κα. π+ς ZρμV; μιPR π'ντα πρ'σσειI κα. π+ς π'ντα π'ντων τ+ν γινομ$νων συνατιαI κα. οdα τις & σ ννησις κα. συμμρυσις. μαF. «Ψυχ'ριον εJ βαστ'ζον νεκρν,» =ς 2Eπκτητος @λεγεν. μβF. O4δ$ν στι κακ#ν το1ς ν μεταβολV; γινομ$νοιςI =ς ο4δ< ?γαθ#ν κ μεταβολ;ς φισταμ$νοις. μγF. Ποταμς τις κ τ+ν γινομ$νων κα. Xε*μα βαιον Z α5νI aμα τε γ)ρ φθη qκαστον κα. παρεννεκται, κα. 7λλο παραφ$ρεται, τ# δ< νεχθσεται. μδF. ΠRν τ# συμβα1νον οjτως σ νηθες κα. γν5ριμον, =ς τ# Xδον ν τ>+ @αρι κα. π5ρα ν τ>+ θ$ρειI τοιο*τον γ)ρ κα. νσος κα. θ'νατος κα. βλασφημα κα. πιβουλ κα. :σα τοYς μωροYς ε4φρανει W λυπε1. μεF. T) ξ;ς ?ε. το1ς προηγησαμ$νοις οκεως πιγνεταιI ο4 γ)ρ ο6ον καταρθμησς τς στιν ?πηρτημ$νως κα. μνον τ# κατηναγκασμ$νον @χουσα, ?λλ) συν'φεια εAλογοςI κα. _σπερ συντ$τακται συνηρμοσμ$νως τ) ντα, οjτως τ) γινμενα ο4 διαδοχ ν ψιλ ν ?λλ) θαυμαστν τινα οκειτητα μφανει. μNF. 2Aε. το* SHρακλειτεου μεμν;σθαιI :τι «γ;ς θ'νατος jδωρ» γεν$σθαι, κα. «jδατος θ'νατος ?$ρα» γεν$σθαι, κα. «?$ρος
Zσου κα στ"ν κακ" κα στ"ν καλ" Tνθρωπο. Δι"τι :,τι συμβα νει 4ξ Zσου κα σ@ α&τ"ν πο ζ σ μφωνα μ' τν φ σι κα σ@ 4κε*νον πο ζ !ντ θετα !π" α&τν, το0το δ'ν εναι οVτε σ μφωνο μ' τν φ σι οVτε !ντ θετο μ@ α&τν. μ. N σκ'πτεσαι συνεχFς :τι κ"σμος εναι /νας Gργανισμ"ς πο χει μι ο&σ α κα μι ψυχ κα :τι τ πντα 4παν'ρχονται σ' μι αZσθησι, τν δικ του. Σκ'ψου πFς τ πντα πρττει μ' μ α μ"νο ρμm κα πFς :λα εναι !π" κοινο0 αZτια :λων 4κε νων πο συμβα νουν κα ποι τ'λος πντων εναι σ νδεσις κα πλοκ τFν γεγον"των. μα. Eσαι μι !σμαντη ψυχ πο κρατε* /να νεκρ", :πως λεγε @Eπ κτητος. μβ. Δ'ν $πρχει τ ποτε τ" κακ" σ' :σα γ νονται μ' τ ς μεταβολ'ςm κα τ ποτε τ" καλ" σ' :σα $πρχουν 4ξ α8τ ας τFν μεταβολFν. μγ. (O χρ"νος εναι ποτμι κα ρε0μα ρμητικ" πο γ νεται !π’ :σα συμβα νουν. Δι"τι μ"λις ρχεται ε8ς φFς κτι, !μ'σως χνεται κα 4νF χνεται τ" /να, Tλλο πρ"κειται ν 4μφανισθ. μδ. O,τι συμβα νει εναι τ"σο φιλικ" κα γνριμο, :σο τ" τριαντφυλλο στν Tνοιξι κα τ φρο0τα στ" θ'ρος.T" Zδιο εναι κα !σθ'νεια κα θνατος κα κακολογ α κα μηχανορραφ α κα :λα :σα ε&χαριστο0ν X στενοχωρο0ν το ς μωρο ς. με. Oσα !κολουθο0ν εναι στεν συνδεδεμ'να μ' :σα προηγο0νται. Γιατ πορε α το0 κ"σμου δ'ν εναι !παρ θμησις πο δ'ν 4ξαρτYται !π" πουθεν κα γ νεται μ"νο κατ@ !νγκη, !λλ εναι σ νδεσις πο στηρ ζεται στ"ν λ"γο.Kα :πως !κριβFς χουν τακτοποιηθ ?ρμονικ τ tντα, τσι κα :σα γ νονται δ'ν διαδ'χονται ?πλFς τ" /να τ" Tλλο,!λλ παρουσιζουν κποια θαυμαστ σχ'σι. μς. Πντοτε ν χης $π@ tψι σου τ"ν λ"γο το0 (Hρακλε του29m :τι τς γς θνατος εναι ν γ νη νερ", το0 νερο0 ν γ νη !'ρας 29. (Hρκλειτοςm μεγλος Eλληνας φιλ"σοφος. Γεννθηκε κα δρασε στν DEφεσο. DHκμασε περ τ" 500 π.X.. (Yπεστριξε τν διαρκ ρο τFν πντων.
90
91
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
π*ρ», κα. @μπαλιν. μεμν;σθαι δ< κα. «το* πιλανθανομ$νου, V3 & Zδ#ς 7γειI» κα. :τι «>[ μ'λιστα διηνεκ+ς Zμιλο*σι,» λγ>ω τ>+ τ) :λα διοικο*ντι, «το τ>ω διαφ$ρονταιI» κα. «ο6ς καθ2 &μ$ραν γκυρο*σι, τα*τα α4το1ς ξ$να φανεταιI» κα. :τι ο4 δε1 «_σπερ καθε δοντας ποιε1ν κα. λ$γεινI» κα. γ)ρ κα. ττε δοκο*μεν ποιε1ν κα. λ$γειν κα. :τι ο4 δε1 «πα1δας τοκε5νων,» τουτ$στι κατ) ψιλν, «καθτι παρειλφαμεν». μζF. Ωσπερ ε\ τς σοι θε+ν εJπεν, :τι αAριον τεθνξVη W π'ντως γε ες τρτην, ο4κ @τ’ gν παρ) μ$γα ποιο* τ# ες τρτην μRλλον W αAριον, ε\ γε μ σχ'τως ?γενν ς εJI πσον γ)ρ στι τ# μεταξ ; οjτως κα. τ# ες πολλοστ#ν @τος μRλλον W αAριον μηδω χρ;σθαι τ>+ δγματιI «O4χ :τι το*το ?τ χημα, ?λλ) τ# φ$ρειν α4τ# γενναως ε4τ χημα». νF. 2Iδιωτικ#ν μ$ν, :μως δ< ?νυστικ#ν βοθημα πρ#ς θαν'του καταφρνησιν & ?ναπλησις τ+ν γλσχρως νδιατριψ'ντων τ>+ ζ;ν. τ ον α4το1ς πλ$ον W το1ς ?5ροις; π'ντως πο ποτε κε1νται, Kαδικιανς, Φ'βιος, 2Iουλιανς, Λ$πιδος, W ε\ τις τοιο*τος, ο πολλοYς ξνεγκαν, εJτα ξην$χθησανI :λον, μικρν στι τ# δι'στημα, κα. το*το δι2 :σων μεθ2 οdων ξαντλο μενον κα. ν οd>ω σωματ> ω ; μ ον =ς πρRγμα. βλ$πε γ)ρ πσω τ# ?χαν+». ο4κο*ν το*το το τ>ω φ$ρετο. κα. το*το το τ>ω συνετ'ττετο. δεχ5μεθα ον α4τ', =ς κε1να, s Z 2Aσκληπι#ς συντ'ττει. πολλ) γο*ν κα. ν κενοις στι τραχ$αI ?λλ) ?σπαζμεθα τV; λπδι τ;ς γεας. 2 Tοιο*τν τ σοι δοκετω, 7νυσις κα. συντ$λεια τ+ν τV; κοινV; φ σει δοκο ντων, ο6ον & σ γειαI κα. οjτως ?σπ'ζου πRν τ# γινμενον, κgν ?πην$στερον δοκV; δι) τ# κε1σε 7γειν, π. τ ν το* κσμου γειαν, κα. τ ν το* Δι#ς ε4οδαν κα. ε4πραγαν. ο4 γ)ρ gν το*τ τινι @φερεν, ε μ τ>+ :λ>ω συν$φερεν. ο4δ< γ)ρ & τυχο*σα φ σις φ$ρει τι, b μ τ>+ διοικουμ$ν>ω π2 α4τ;ς κατ'λληλν στιν. 3 O4κο*ν κατ) δ ο λγους στ$ργειν χρ τ# συμβα1νν σοιI καθ2 qνα μ$ν, :τι σο. γνετο, κα. σο. συνετ'ττετο, κα. πρ#ς σ$ πως εJχεν, 7νωθεν κ τ+ν πρεσβυτ'των ατι+ν συγκλωθμενονI καθ2
104
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã
η. O,τι σημα νει λ"γος «Cρισε γι το0τον @Aσκληπι"ς 3ππασ α, ψυχρολουσ α X !νυποδησ α», τ" Zδιο !κριβFς σημα νει κα λ"γος «Cρισε γι@ α&τ"ν φ σις το0 παντ"ς !σθ'νεια, !ναπηρ α X !πλεια X κτι Tλλο σχετικ"». Δι"τι κα 4κε* :ρος «συν'ταξε» σημα νει «Cρισε γι@ α&τ"ν 7ς μ'σον γι τν $γε α του». Kα 4δF, προκειμ'νου περ τς φ σεως δηλαδ, α&τ" πο συμβα νει χει ρισθ 4πειδ 4ξυπηρετε* τ"ν σκοπ" του (τν πορε α του στν ζω). Kατ τ"ν Zδιο τρ"πο χρησιμοποιο0με τ"ν :ρον «α&τ συμβα νουν σ@ 4μYς», :πως !κριβFς ο3 τεχν*τες λ'νε :τι ο3 τετργωνες π'τρες στ τε χη X τ ς πυραμ δες «συμβα νουν» :ταν τ ς τοποθετο0ν τν μι κοντ στν Tλλη μ' κποια τ'χνη. Tο0το συμβα νει γιατ γενικ $πρχει μι ?ρμον α. Kα :πως !κριβFς !π@ :λα τ σματα κ"σμος συμπληρνεται κα πα ρνει τν γνωστ μας μορφ, τσι !π" :λες τ ς μερικ'ς α8τ ες συμπληρνεται κα πα ρνει τν γνωστ μας μορφ ε3μαρμ'νη, καθολικ α8τ α. Kαταλαβα νουν α&τ" πο λ'ω κα ο3 τελε ως !φελε*ς. Δι"τι λ'νε: «A&τ" το0 φερε». (Eπομ'νως α&τ" !π" τν φ σι qτοιμαζ"ταν γι@ α&τ"ν κα γι@ α&τ"ν εχε ρισθ. Δεχ"μαστε λοιπ"ν α&τ, :πως 4κε*να πο ρ ζει γιατρ"ς. Πολλ !π" 4κε*να πο $ποδεικν ει εναι δ σκολα, !λλ τ δεχ"μαστε, 4πειδ 4λπ ζουμε ν γ νωμε καλ. Kτι σχετικ" μ' τν $γε α σου ν νομ ζης :τι εναι κα 4κτ'λεσις κα πραγματοπο ησις 4κε νων τ πο*α θεωρε* σκ"πιμα φ σις τFν :λων. M' α&τ τν διθεσι ν δ'χεσαι :,τι γ νεται, κα Tν !κ"μη σο0 φα νεται σκληρ", 4πειδ !ποβλ'πει στν $γε α το0 κ"σμου κα ε8ς μαλ πορε α κα τν ε&τυχ 4ξ'λιξι το0 ργου το0 Δι"ς. Δ'ν θ προσ'φερε δηλαδ σ' καν'να κτι, 4ν α&τ" δ'ν συν'φερε τ" σ μπαν. Δι"τι οVτε ?πλ φ σις ( ποιοσδποτε) δ'ν κνει κτι τ" πο*ο δ'ν εναι κατλληλο γι τ" ργο πο ρυθμ ζεται !π@ α&τν. (Eπομ'νως γι δ ο λ"γους πρ'πει ν δ'χεσαι μ' χαρ :,τι σο0 συμβα νει. ΠρFτον, δι"τι γινε γι σ'να κα γι σ'να εχε ρισθ κα μ' σ'να εχε συνδεθ !π" 4κε* 4πνω !π" τν δημιουργ" α8τ α. 105
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã
qτερον δ$, :τι τ>+ τ# :λον διοικο*ντι τ;ς ε4οδας κα. τ;ς συντελεας κα. ν Δα τ;ς συμμον;ς α4τ;ς κα. τ# δPα ες qκαστον 3κον α\τιν στιν. πηρο*ται γ)ρ τ# Zλκληρον, )ν κα. Zτιο*ν διακψVης τ;ς συναφεας κα. συνεχεας, _σπερ τ+ν μορων, οjτω δ κα. τ+ν ατων. διακπτεις δ$, :σον π. σο, :ταν δυσαρεστV;ς, κα. τρπον τιν) ?ναιρε1ς. θF. M σικχανειν μηδ< ?παυδRν μηδ< ?ποδυσπετε1ν, ε μ καταπυκνο*τα σοι τ# ?π# δογμ'των ρθ+ν qκαστα πρ'σσεινI ?λλ) κκρουσθ$ντα π'λιν πανι$ναι κα. ?σμενζειν, ε τ) πλεω ?νθρωπικ5τερα, κα. φιλε1ν το*το, φ2 b παν$ρχVηI κα. μ =ς πρ#ς παιδαγωγ#ν τ ν φιλοσοφαν πανι$ναιI ?λλ2 =ς οe φθαλμι+ντες πρ#ς τ# σπογγ'ριον κα. τ# kν, =ς 7λλος πρ#ς κατ'πλασμα, =ς πρ#ς καταινησιν. οjτως γ)ρ ο4δ+ λγ>ω, ?λλ) προσαναπα σVη α4τ>+. μ$μνησο δ$, :τι φιλοσοφα μνα θ$λει, s & φ σις σου θ$λειI σY δ< 7λλο Lθελες ο4 κατ) φ σιν. «T. γ)ρ το των προσην$στερον;» & γ)ρ &δον ο4χ. δι) το*το σφ'λλει; ?λλ) θ$ασαι, ε προσην$στερον μεγαλοψυχα, λευθερα, oπλτης, ε4γνωμοσ νη, Zσιτης. α4τ;ς γ)ρ φρονσεως τ προσην$στερον; :ταν τ# 7πταιστον, κα. εAρουν ν πRσι τ;ς παρακολουθητικ;ς κα. πιστημονικ;ς δυν'μεως νθυμηθV;ς. ιF. T) μω ον ζφ>ω κα. X π>ω κα. τοσα τVη X σει τ;ς τε ο4σας κα. το* χρνου, κα. τ;ς κινσεως κα. τ+ν κινουμ$νων, τ ποτ2 στ. τ# κτιμηθ;ναι W τ# :λως σπουδασθ;ναι δυν'μενον, ο4δ2 πινο+. το4ναντον γ)ρ δε1 παραμυθο μενον αυτ#ν περιμ$νειν τ ν φυσικ ν λ σιν, κα. μ ?σχ'λλειν τV; διατριβV;, ?λλ) το τοις μνοις προσαναπα εσθαιI ν. μ+, :τι ο4δω δ$, :τι @ξεστ μοι μηδ+ ?νθρ5π>ω κεμενον, ο4δ$ γε τ# συμπληρωματικ#ν το* τ$λους, τ# ?γαθν. @τι ε\ τι το των "ν πιβ'λλον τ> + ?νθρ5π>ω, ο4κ gν τ# περφρονε1ν α4τ+ν κα. κατεξανστασθαι πι-
σι :τι πολ 4πιτυχημ'να τ" επε. Δι"τι τσι ο3 πολλο 4ννοο0ν τν σχ'σι. Διαφορετικ δ'ν θ σ' 4νοχλο0σε α&τ"ς λ"γος κα θ τ"ν θεωρο0σες !νξιο. Συμφωνο0με :μως :τι γι τ"ν πλο0το, τν δ"ξα κα τ ς !πολα σεις λ"γος χει λεχθ μ' 4πιτυχ α κα ε&στροφ α. Προχρει λοιπ"ν κα σκ'ψου. @Eν πρ'πει ν θεωρσης !γαθ α&τ, γι τ πο*α 4ν 4κτιμο0σες θ 2ταν πολ εVστοχο 4κε*νο πο λ'γει «:τι α&τ"ς πο τ χει !π" τν !φθον α δ'ν ξ'ρει πο0 ν χ...». ιγ. @Aποτελο0μαι !π" τν α8τ α κα τν Rλη. OVτε τ" /να οVτε τ" Tλλο θ καταλξουν ε8ς τ" μ tνm :πως !κριβFς δ'ν προλθαν !π" τ" μ tν. (Eπομ'νως κθε στοιχε*ο μου κατ τν μεταβολ θ καταταχθ ε8ς 7ρισμ'νο μ'ρος το0 κ"σμου. Kα πλι 4κε*νο ε8ς τ" Tλλο μ'ρος το0 κ"σμου θ μεταβληθ κα α&τ" θ συνεχ ζεται 4π@ Tπειρον. M' τ'τοια μεταβολ γινα κα 4γ κα α&το πο μ' γ'ννησαν κα οRτω καθ@ qξς, δι"τι τ ποτε δ'ν μYς 4μποδ ζει ν 8σχυρισθο0με α&τ" στω κι Tν κ"σμος διοικται κατ διαστματα μ' καθωρισμ'να χρονικ :ρια. ιδ. (O λ"γος κα τ'χνη το0 λ"γου εναι δυνμεις πο !ρκο0νται στ"ν qαυτ" τους κα στ" ργο των. Ξεκινο0ν !π" μι δικ τους !ρχ κα βαδ ζουν πρ"ς τ"ν σκοπ" πο βρ σκεται μπροστ τους. Γι@ α&τ" ο3 πρξεις α&το0 το0 εZδους Gνομζονται κατορθματα, 4πειδ δηλνουν τν Gρθ"τητα το0 δρ"μου πο !κολο θησαν. ιε. T ποτε !π" α&τ τ πο*α δ'ν ταιριζουν στ"ν Tνθρωπο, 4πειδ εναι Tνθρωπος, δ'ν πρ'πει ν χαρακτηρισθ 7ς γνρισμα το0 !νθρπου. A&τ δ'ν εναι !ναγκα*α γι τ"ν Tνθρωπο οVτε τ προσφ'ρει !νθρπινη φ σις οVτε !ποτελο0ν σημε*α τς τελει"τητ"ς του. (Eπομ'νως δ'ν βρ σκεται σ@ α&τ σκοπ"ς πο χει τεθ γι τ"ν Tνθρωπο οVτε τ" !γαθ" πο συντελε* στν πραγματοπο ησι το0 σκοπο0. @Eν κτι !π@ α&τ 2ταν $ποχρεωτικ" γι τ"ν Tνθρωπο, περιφρ"νησις κα !ντ στασις πρ"ς α&τ" δ'ν πρεπε ν γ νεται. OVτε θ Tξιζε τ"ν παινο α&τ"ς πο
110
111
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã
β'λλον "ν, ο4δ< παινετ#ς "ν Z ?προσδε; το των αυτ#ν παρεχμενοςI ο4δ2 gν Z λαττωτικ#ς αυτο* @ν τινι το των ?γαθ#ς "ν, ε\περ τα*τα ?γαθ) "ν. ν*ν δ$, :σωπερ πλεω τις ?φαιρ+ν αυτο* το των W τοιο των τ$ρων W κα. ?φαιρο μενς τι το των ?ν$χηται, τοσ>+δε μRλλον ?γαθς στιν. ιNF. O6α gν πολλ'κις φαντασθV;ς, τοια τη σοι @σται & δι'νοιαI β'πτεται γ)ρ π# τ+ν φαντασι+ν & ψυχ. β'πτε ον α4τ ν τV; συνεχεPα τ+ν τοιο των φαντασι+νI ο6ον :τι, :που ζ;ν στιν, κε1 κα. ε ζ;νI ν α4λV; δ< ζ;ν στινI @στιν 7ρα κα. ε ζ;ν ν α4λV;. κα. π'λιν :τι οfπερ qνεκεν qκαστος κατασκευ'σαι, [πρ#ς b δ< κατεσκε ασται,] πρ#ς το*το φ$ρεταιI πρ#ς b φ$ρεται δ$, ν το τ>ω τ$λος α4το*I :που δ< τ# τ$λος, κε1 κα. τ# συμφ$ρον κα. τ?γαθ#ν κ'στουI τ# 7ρα ?γαθ#ν το* λογικο* ζ>5ου κοινωνα. :τι γ)ρ πρ#ς κοινωναν γεγναμεν, π'λαι δ$δεικται. W ο4κ "ν ναργ+ κσμ>ω τ# κρ'τιστον τμαI @στι δ< το*το τ# πRσι χρ5μενον κα. π'ντα δι$πον. Zμοως δ< κα. τ+ν ν σο. τ# κρ'τιστον τμαI @στι δ< το*το τ# κεν>ω Zμογεν$ς. κα. γ)ρ π. σο* τ# το1ς 7λλοις χρ5μενον το*τ στι, κα. Z σ#ς βος π# το του διοικε1ται. κβF. O τV; πλει ο4κ @στι βλαβερν, ο4δ< τ#ν πολτην βλ'πτει. π. π'σης τ;ς το* βεβλ'φθαι φαντασας το*τον @παγε τ#ν κανναI ε & πλις π# το του μ βλ'πτεται, ο4δ< γ β$βλαμμαιI ε δ< & πλις βλ'πτεται, ο4κ ργιστ$ον τ>+ βλ'πτοντι τ ν πλιν. τ τ# παρορ5μενον; κγF. Πολλ'κις νθυμο* τ# τ'χος τ;ς παραφορRς κα. πεξαγωγ;ς τ+ν ντων κα. γινομ$νων. l τε γ)ρ ο4σα ο6ον ποταμ#ς ν διηνεκε1 X σειI κα. αe ν$ργειαι ν συνεχ$σι μεταβολα1ς, κα. τ) α\τια ν μυραις τροπα1ς, κα. σχεδ#ν ο4δω προστ'την κα. &γεμνα Z ZεYς @δωκεν, ?πσπασμα αυτο*. οfτος δ$ στιν Z κ'στου νο*ς κα. λγος. κηF. T>+ γρ'σωνι μτι ργζVη; μτι τ>>+ ζοστμ>ω ργζVη; τ σοι ποισει; τοιο*τον στμα @χει, τοια τας μ'λας @χειI ?ν'γκη τοια την ?ποφορRν ?π# τοιο των γνεσθαι. «2Aλλ2 Z 7νθρωπος λγον @χει, φησ, κα. δ ναται συννοε1ν φιστ'νων, τ πλημμελε1». ε σοι
κα το0 παρελθ"ντος κα το0 μ'λλοντος εναι !περ γραπτοm μ'σα σ@ α&τ" 4ξαφαν ζονται τ πντα. ΠFς λοιπ"ν δ'ν εναι !ν"ητος 4κε*νος πο Gργ ζεται, ταρζεται, !γανακτε* γι@ α&τ" μ' τν 4ντ πωσι :τι τ"ν 4ν"χλησαν γι 7ρισμ'νο διστημα κα μλιστα μεγλο; κδ. Σκ'ψου τν ο&σ α το0 Σ μπαντος, τς πο ας εσαι 4λχιστο μ'ροςm κα τν α8ωνι"τητα !π" τν πο α σ ντομο κα βραχ τατο διστημα χει δοθ σ@ 4σ'να. Kα τν μο*ρα, τς πο ας π"σο μ'ρος εσαι. κε. Kνει κποιος /να λθος ε8ς βρος μου; Θ τ" βρ. Σκ'πτεται κα 4νεργε* μ' τ"ν δικ" του τρ"πο. @Eγ α&τ τν στιγμ χω :,τι θ'λει ν χω φ σις το0 σ μπαντος κα πρττω :,τι θ'λει δικ μου φ σις ν πρττω. κς. T" μ'ρος τς ψυχς σου πο εναι προικισμ'νο μ' δ ναμι ο&σιαστικ ν μ παρασ ρεται !π" τ ς Xπιες X Tγριες συγκινσεις τς σρκας κα ν μ συγχ'εται, !λλ ν ξεχωρ ζη τ"ν qαυτ" του κα ν περιορ ζη τ ς συγκινσεις 4κε*νες ε8ς τ Tλλα μ'ρη. Oταν :μως 4πιδρο0ν ε8ς τν δινοια λ"γ}ω τς !μοιβα ας συμπαθε ας, 4πειδ βρ σκεται κα α&τ μ'σα στ" qνια*ο σFμα, τ"τε δ'ν πρ'πει ν !ντιδρση στν αZσθησι δι"τι εναι σ μφωνη μ' τν φ σιm !λλ τ" πνε0μα ν μ προσθ'ση τ" Zδιο τν γνμη του γι τ" !γαθ" X τ" κακ". κζ. N ζς μ' το ς θεο ς, ζ δ' μ' το ς θεο ς α&τ"ς πο συνεχFς δε χνει σ@ α&το ς :τι εναι 3κανοποιημ'νος μ' :σα το0 προσφ'ρονται, κνει :σα θ'λει δα μων τ"ν πο*ον δωσε Zε ς 7ς προσττη κα δηγ" στ"ν καθ'να, !φο0 τ"ν !π'σπασε !π" τ"ν qαυτ" τουm α&τ" εναι νο0ς κα λογικ το0 καθεν"ς. κη. Mπως Gργ ζεσαι μ@ α&τ"ν πο βρωμει 3δρτας του; Mπως μ’ 4κε*νον πο μυρ ζει τ" στ"μα του; T θ σο0 κμη; T'τοιο στ"μα χει, τ'τοιες μασχλες χει. Eναι qπ"μενο τ'τοια μυρωδι ν χη. @Aλλ Tνθρωπος χει λογικ (λ'νε) κα μπορε*, Tν προσ'ξη,
116
117
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION Eã
γ$νοιτοI τοιγαρο*ν κα. σY λγον @χειςI κνησον λογικV; διαθ$σει λογικ ν δι'θεσιν, δε1ξον, πμνησον. ε γ)ρ παει, θεραπε σεις κα. ο4 χρεα ργ;ς. OAτε τραγ>ωδ#ς οAτε πρνη. κθF. SΩς ξελθν ζ;ν διανοV;, οjτως ντα*θα ζ;ν @ξεστιν. )ν δ< μ πιτρ$πωσι, ττε κα. το* ζ;ν @ξιθιI οjτως μ$ντοι, =ς μηδ5ου. λF. SO το* :λου νο*ς κοινωνικς. πεποηκε γο*ν τ) χερω τ+ν κρειττνων qνεκενI κα. τ) κρεττω ?λλλοις συνρμοσεν. ZρPRς, π+ς π$ταξε, συν$ταξε, κα. τ# κατ’ ?ξαν ?π$νειμεν κ'στοις κα. τ) κρατιστε οντα ες Zμνοιαν ?λλλων συνγαγεν. λαF. Π+ς προσεννεξαι μ$χρι ν*ν θεο1ς, γονε*σιν, ?δελφο1ς, γυναικ, τ$κνοις, διδασκ'λοις, τροφε*σι, φλοις, οκεοις, οκ$ταις; ε πρ#ς π'ντας σοι μ$χρι ν*ν στι τ# «Mτε τιν) X$ξαι ξασιον, μτε επε1ν». ?ναμιμνσκου δ< κα. δι2 οdων διελλυθας κα. ο6α Lρκεσας πομε1ναι. κα. :τι πλρης Lδη σοι & eστορα το* βου κα. τελευτPR & λειτουργαI κα. πσα πται καλ', κα. πσων μ+ β>ω πολυτμητα κεν) κα. σαπρ) κα. μικρ) κα. κυνδια διαδακνμενα κα. παιδα φιλνεικα, γελ+ντα, εJτα ε4θYς κλαοντα. πστις δ< κα. αδς κα. δκη κα. ?λθεια «Πρ#ς BOλυμπον ?π# χθον#ς ε4ρυοδεης». τι ον @τι ντα*θα κατ$χον; ε\γε τ) μ+ τοιο τ>ω νδιατρβειν; τ δ$ μοι κα. μ$λει 7λλου τιν#ς W το* :πως ποτ< «αJα γνεσθαι»; τ δ< κα. ταρ'σσομαι; lξει γ)ρ π’ μ< Z σκεδασμς, : τι gν ποι+. ε δ< θ'τερ' στι, σ$βω κα. ε4σταθ+ κα. θαρρ+ τ>+ διοικο*ντι. ιαF. Oταν ?ναγκασθV;ς π# τ+ν περιεστηκτων οeονε. διαταραχθ;ναι, ταχ$ως π'νιθι ες αυτ#ν κα. μ π+ συνεχ+ς ες α4τ ν παν$ρχεσθαι. ιβF. E μητρυι'ν τε aμα εJχες κα. μητ$ρα, κενην τ2 gν θερ'πευες, κα. :μως & π'νοδς σοι πρ#ς τ ν μητ$ρα συνεχ ς γνετοI το*τ σοι ν*ν στιν & α4λ κα. & φιλοσοφαI [δε πολλ'κις π'νιθι κα. προσαναπα ου τα τVη, δι’ ν κα. τ) κε1 σοι ?νεκτ) φανεται κα. σY ν α4το1ς ?νεκτς. ιγF. O6ον δ τ# φαντασαν λαμβ'νειν π. τ+ν ψων κα. τ+ν τοιο των δωδμων, :τι νεκρ#ς οfτος χθ ος, οfτος δ< νεκρ#ς ρνιθος W χορουI κα. π'λιν :τι Z Φ'λερνος χυλ'ριν στι σταφυλου, κα. & περιπρφυρος τριχα προβατου αeματ>ω κγχης δεδευμ$ναI κα. π. τ+ν κατ) τ ν συνουσαν ντερου παρ'τριψις κα. μετ' τινος σπασμο* μυξαρου @κκρισιςI ο6αι δ αfτα εσιν αe φαντασαι καθικνο μεναι α4τ+ν τ+ν πραγμ'των κα. διεξιο*σαι δι2 α4τ+ν, _στε ZρRν, ο6α τιν' ποτ2 στνI οjτως δε1 παρ’ :λον τ#ν βον ποιε1ν κα, :που λαν ?ξιπιστα τ) πρ'γματα φαντ'ζεται, ?πογυμνο*ν α4τ) κα. τ ν ε4τ$λειαν α4τ+ν καθορRν κα. τ ν eστοραν, φ2 V3 σεμν νεται, περιαιρε1ν. δειν#ς γ)ρ Z τ*φος παραλογιστ ς κα, :τε δοκε1ς μ'λιστα περ. τ) σπουδα1α καταγνεσθαι, ττε μ'λιστα καταγοητε ει. :ρα γο*ν, Z Kρ'της τ περ. α4το* το* Ξενοκρ'τους λ$γει.
ι. (O κ"σμος εZτε εναι κυκεν δηλαδ σ γχυσις κα διασκορπισμ"ς X /νωσις στν πο α 4πικρατε* τξι κα πρ"νοια. @Eν λοιπ"ν εναι τ" πρFτο, γιατ 4πιθυμF ν περνF τ"ν καιρ" μου μ'σα σ' μι παρλογη σ νθεσι κα τ"σο μεγλη σ γχυσι; Γιατ ν μ' 4νδιαφ'ρη κτι Tλλο !π" τ" ν γ νω χFμα; Γιατ ταρζομαι; Θ ρθη β'βαια κα γι μ'να διασκορπισμ"ς, :,τι κα Tν κνωm 4ν :μως 8σχ η τ" δε τερο, τ"τε α8σθνομαι ε&λβεια (γι τ"ν θε"), WρεμF κα στηρ ζομαι σ@ α&τ"ν πο ρυθμ ζει τ"ν κ"σμο. ια. Oταν πιεσθς !π" τ" περιβλλον κα κατ κποιον τρ"πο ταραχθς, γργορα ξαναγ ρισε στ"ν qαυτ" σου κα μ !πομακρ νεσαι περισσ"τερο !π@ :,τι πρ'πει !π" τν τξι. Θ κατανοσης δηλαδ καλ τερα τν ?ρμον α μ' τν συνεχ 4πνοδο σ@ α&τ. ιβ. @Eν εχες συγχρ"νως κα μητρυι κα μητ'ρα κα 4κε νη θ λτρευες κα :μως 4πιστροφ στν μητ'ρα θ 2ταν συνεχς. A&τ" εναι λοιπ"ν τρα γι σ'να α&λ κα φιλοσοφ αm 4δF πολλ'ς φορ'ς ν 4παν'ρχεσαι κα μ@ α&τ ν Wρεμςm μ' τν βοθει της κα A&λ φα νεται !νεκτ κα σ !νεκτ"ς στν A&λ. ιγ. Oπως πρ'πει ν σκ'πτεσαι γι τ προσφγια κα τ φαγητ, :τι δηλαδ α&τ" εναι νεκρ" ψρι, α&τ" νεκρ" πουλ X χο*ροςm :τι φλερνος εναι χυμ"ς !π" σταφ λι κα πορφ ρα τρ χες προβτου βαμμ'νες μ' τ" α~μα !π" κογχ λιm κα γι τν συνουσ α !κ"μη σκ'πτεσαι :τι εναι «ντερου παρ'τριψις κα μετ' τινος σπασμο* μυξαρου @κκρισις». Oπως λοιπ"ν α&τ'ς ο3 σκ'ψεις φθνουν στ" βθος τFν πραγμτων κα περνο0ν μ'σα !π" α&τ γι ν διακρ νης ποι εναι, τσι πρ'πει σ@ :λη τν ζω ν κνης κα :που τ πργματα φα νονται πολ σοβαρ ν τ !πογυμννης κα ν ξεχωρ ζης τν μηδαμιν"τητα α&τFν κα τν λμψι γι τν πο α $μνο0νται ν !φαιρς. Eναι πργματι !λαζονε α φοβερ"ς !πατεν κα , :ταν μλιστα νομ ζης :τι !σχολε*σαι μ' σπουδα*α πργματα, τ"τε περισσ"τερο σ' παραπλανY. Kο ταξε λοιπ"ν τ λ'ει Kρτης γι@ α&τ"ν τ"ν Ξενοκρτη.
126
127
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™Tã
ιδF. T) πλε1στα, [ν & πληθYς θαυμ'ζει, ες γενικ5τατα ?ν'γεται, τ) π# qξεως W φ σεως συνεχμενα, λθους, ξ λα, συκRς, ?μπ$λους, λααςI τ) δ< π# τ+ν λγ>ω μετριωτ$ρων ες τ) π# ψυχ;ς, ο6ον πομνας, ?γ$λαςI τ) δ< π# τ+ν @τι χαριεστ$ρων ες τ) π# λογικ;ς ψυχ;ς, ο4 μ$ντοι καθολικ;ς, ?λλ) καθ# τεχνικ W 7λλως πως ντρεχς, W κατ) ψιλ#ν τ# πλ;θος ?νδραπδων κεκτ;σθαι. Z δ< ψυχ ν λογικ ν καθολικ ν κα. πολιτικ ν τιμ+ν ο4δω τ>+ ποταμ>+ τ 7ν τις το των τ+ν παραθεντων κτιμσειεν, φ2 οf στ;ναι ο4κ @ξεστιν; _σπερ ε\ τς τι τ+ν παραπετομ$νων στρουθαρων φιλε1ν 7ρχοιτοI τ# δ2 Lδη ξ φθαλμ+ν ?πελλυθεν. τοιο*τον δ τι κα. α4τ & ζω κ'στου, ο6ον & ?φ’ αdματος ?ναθυμασις κα. & κ το* ?$ρος ?ν'πνευσις. Zπο1ον γ'ρ στι τ# aπαξ λκ σαι τ#ν ?$ρα κα. ?ποδο*ναι, :περ παρ$καστον ποιο*μεν, τοιο*τν στι κα. τ# τ ν πRσαν ?ναπνευστικ ν δ ναμιν, ν χθ+ σο. δυσκαταπνητον, το*το ?νθρ5π>ω δυνατ#ν πολαμβ'νεινI ?λλ2 ε\ τι ?νθρ5π>ω δυνατ#ν κα. οκε1ον, το*το κα. σεαυτ>+ φικτ#ν νμιζε. κF. 2Eν το1ς γυμνασοις κα. νυξι κατ$δρυψ$ τις κα. τV; κεφαλV; ρραγε.ς πληγ ν ποησενI ?λλ2 οAτε πισημαινμεθα οAτε προσκπτομεν οAτε φορ5μεθα jστερον =ς πβουλονI κατοι φυλαττμεθα, ο4 μ$ντοι =ς χθρ#ν ο4δ< μεθ’ ποψας, ?λλ2 κκλσεως ε4μενο*ς. τοιο*τν τι γεν$σθω κα. ν το1ς λοιπο1ς μ$ρεσι το* βουI πολλ) παρενθυμ5μεθα τ+ν ο6ον προσγυμναζομ$νων. @ξεστι γ'ρ, =ς @φην, κκλνειν, κα. μηδ ω χρν>ω τα*τα πρ'ξειςI ?ρκο*σι γ)ρ κα. τρε1ς [ραι τοια*ται. κδF. 2Aλ$ξανδρος Z Mακεδν κα. Z ρεωκμος α4το* ?ποθα-
ιη. Kο ταξε τ κνουν! Tο ς !νθρπους πο ζο0ν μαζ τους κα κατ τν Zδια 4ποχ δ'ν θ'λουν ν το ς 4παινο0νm ο3 Zδιοι :μως φροντ ζουν πρα πολ ν 4παινεθο0ν !π" το ς μεταγενεστ'ρους, το ς πο ους οVτε εδαν ποτ' οVτε πρ"κειται ν δο0ν. Tο0το :μως εναι σχεδ"ν τ" Zδιο μ' τ" ν λυπηθς, 4πειδ δ'ν επαν 4παινετικ λ"για γι σ'να κα 4κε*νοι πο ζησαν πρ ν !π" σ'να. ιθ. M θεωρς !δ νατο γι τ"ν Tνθρωπο :,τι εναι δ σκολο γι σ'να. @Aντιθ'τως, Tν κτι εναι γι το ς συνανθρπους σου δυνατ" κα εVκολο, το0το ν νομ ζης :τι εναι κα γι σ'να εVκολο. κ. Στ γυμναστρια μYς κτυπο0ν μ' τ ν χια X μYς !νο γουν τρα ματα στ" κεφλι, !λλ 4με*ς δ'ν τ" θεωρο0με σπουδα*ο οVτε !ντιδρο0με οVτε !ντιμετωπ ζομε κατ"πιν α&τ"ν πο μYς χτ πησε 7ς 4χθρ". T" Zδιο Tς γ νεται κα στ ς Tλλες περιπτσεις τς ζωςm Tς συγχωρο0με πολλ σ@ 4κε νους πο κατ κποιο τρ"πο !γων ζονται μαζ μας. Δι"τι 4πιτρ'πεται, :πως επα, ν !πομακρ νεσαι !λλ χωρ ς $ποψ α κα !π'χθεια. κα. @Eν κποιος μπορ ν μ' 4λ'γξη κα ν μο0 $ποδε ξη :τι δ'ν κρ νω X δ'ν 4νεργF σωστ, μ' χαρ θ !λλξω γνμηm δι"τι ζητF τν !λθεια !π" τν πο α κανε ς ποτ' δ'ν ζημιθηκε. Zημινεται 4κε*νος πο 4πιμ'νει στν !πτη κα τν Tγνοι του. κβ. @Eγ 4κτελF τ" καθκον μουm τ Tλλα δ'ν μ' 4νδιαφ'ρουνm δι"τι X εναι Tψυχα X παρλογα X περιπλανμενα tντα πο δ'ν γνωρ ζουν τ"ν δρ"μο τους. κγ. Πρ"ς τ Tλογα ζFα κα γενικ τ πργματα κα τ !ντικε μενα ν φ'ρεσαι μ' μεγαλοψυχ α κα !νεξαρτησ α, 4πειδ 4σ χεις λογικ, 4νF α&τ δ'ν χουν. Πρ"ς το ς !νθρπους, 4πειδ χουν λογικ, ν φ'ρεσαι μ' α8σθματα !λληλεγγ ης. Γι :λα ν 4πικαλσαι τFν θεFν τν δ ναμι κα ν μ σ' !πασχολ σ' π"σο χρ"νο θ τ κνης α&τm δι"τι εναι !ρκετ'ς κα τρε*ς ρες. κδ. (O @Aλ'ξανδρος Mακεδν κα 3πποκ"μος του μετ τ"ν
132
133
BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN
MAPKOY AYPH§IOY TA EI™ EAYTON – BIB§ION ™Tã
νντες ες τα4τ# κατ$στησανI Lτοι γ)ρ
