Bob Black - Η Κατάργηση Της Δουλειάς

ΒΟΒ BLACK

Η κατάργηση

της δουλειάς

Εναλλακτικές Εκδόσεις ΝΟΤΙΟΣ ΑΝΕΜΟΣ Αθήνα 2002

"Όσο περισσότερο θα δουΛεύουν οι Λαοί

είκοσι ώρες συνέχεια. Μια φορά έμεινα δοJ.>-

μου rόσο Λιγόrερο θα υπάρχουν αKόΛασrα

Λεύοurας σrπ μΏχανπ rριαurαδύο ολόκΛπρες

πάθπ ... " (Ναποι1έον Βοuαπάρrnς)

ώρες χωρίς διακοπΠ. Κι nrau Βδομάδες που δεν τέλειωνα uωρίrερα από rις έurεκα ro

'Το κράroς σrnρίΖεrαι σrπ μισθωτπ εργασία.

Βράδυ, έφτανα σro σπίrι μου και πΛάγιαΖα

1845)

Όrau η αναγKασrΙKΠ εργασία καraργηθεί, ro

σrις δωδεκάμισι και ξυπνούσα σrις πεurέμισι

κράroς θα χαθεί" (Μαξ Σrίρuερ,

ro πρωί για να προΛάΒω να urυθώ, να φάω και να κάνω ΤΏν απαραίτππη διαδρομπ ως ro

"Ήμουν μόΛις δεκαπέurε χρονών και δού­

εργoσrάσιo, έrσι ώσrε να Βρίσκομαι σrη δοJ.>­

λευα αrελείωrες ώρες σ'ένα κονσερΒάδικο .

Λειά μου σrις εmά ακριΒώς, rnu ώρα δηΛαδιί

Για μπνες, ro ελάxισro που δούΛευα πταν δέ­

που χτυπούσε n

κα ώρες τπν πμέρα. Όrau άαυτές rις ώρες

Αμερικπ

1910)

σειρπνα" (ΤΖακ Λόurοu,

που περνούσα μπρος σrπ μΏχανπ πρoσrε­

'Ή ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕ1" (Επιγρα­

θούν η ώρα rης μεσnμεριάrικnς διακοππς, n ώρα που έκανα για να πάω σro σπίrι, η ώρα

φπ σrην πύΛπ roυ ναzισrΙKoύ σrραrόπεδoυ ε­

που χρειαΖόμουν για να σηκωθώ, να πΛυθώ,

ξόurωσnς σro ΆουσΒιτς)

να urυθώ και να φάω ro πρωί, καθώς και JJ ώρα που μου Ίρωγε ro Βραδινό φαγπrό, ro

'Ή δουΛειά είναι ένα ισχυρό ναΡKωrιKό. '()..

γδύσιμο και ro πΛάγιασμα σro KρεBάrι, δεν

rau κάνεις κάποιον να αισθάνεται πως n α­

μου έμεναν παρά οι εννιά ώρες ύπνου που

νώνυμπ και από καρδιάς εργασία που προ­

χρειάΖεrαι ro εΙKOσιτεrράωρo κάθε φυσιοΛο­

σφέρει είναι ανυπoλόγισrα ωφέΛιμπ, έχεις

γικός νέος. ΠoiΊι1ές φορές δεν ξφπέρδΕVα

σrα Χέρια σου roν πιο αποrεi'ιεσμαrικό rρόπo

απΊη δουΛειά πριν anra μεσάνυχτα. Υππρ­

να χαΛιναγωγπσεις rn συνείδπσπ roυ" (Άρ­

ξαν περιmώσεις που δούΛεψα δεκαοχτώ και

θουρ Καίσλερ)

1�(/1

111111

Vι

.-

-

.... ...

..

G.

2

•

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ σrnvΜvρrώ Η εργασία, μ' όλες τις lσιορικές με­

χρόνος» είνOl ένα καθημερινό ασφυκηκό

ταμορφώσεις της, παραμένει πάντα ένα

βίωμα λεηλασίας και σπατάλης της Ζωής

διαχρονικό Ζήτημα τόσο σιη βάση της συ­

μας από εκείνους που μισούμε, αποσιε­

Ζήτησης για το τι είδους κοινωνία και πο­

ρημένης από κείνους που την οφείλουμε,

λπισμό έχουμε, όσο KOl σια θεμέλια της

εμάς !Ους ίδιους κι αυτούς που αγαπού­

ουτοπίας για τον κόσμο που πραγματικά

με. Γι αυτό και ταυτόχρονα είναι πάντα έ­

θέλουμε.

να καθημερινό πεδίο ασίγασιης πάλης κι

Στην περίοδο μάλισια που Ζούμε το

ανταγωνισμού με τα αφεντικά, είτε αυτά

Ζήτημα της εργασίας έχει αποκτήσει μια

είναι οι καππαλισιές επιχειρηματίες είτε

αναντίρρητη

οι γραφειοκράτες !Ου κράτους.

επικαιρότητα

Χάρη

σιον

πλανητικό «θρίαμβο» KOl την παγκοσμιο­ ποίηση του καππαλισιlκού συσιήματος,

Σε αυτό τον αγώνα άρνησης και κα­

την ιλιγγιώδη μεταβιομηχανική, τεχνολο­

τασιροφής -μακριά από το επιβαλλόμενο

γική επανάσιαση και τις ραγδαίες αλλα­

πνεύμα της υποταγής των εργαΖόμενων,

γές που επιφέροντOl επάνω σε όλη την

της μοιρολατρίας των άνεργων και της

ανθρωπότητα, τις επιμέρους κοινωνίες

μαΖικής αποβλάκωσης όλων μας σιον «ε­

και τη Ζωή του καθενός μας ξεχωρισιά.

λεύθερο χρόνο» της κατανάλωσης σκου­ πιδιών- αναΖητούμε την κατάφαση και ης

Κανένας μας και τίποτα δεν είναι και

αξίες της Ζωής μας. Σε τούτο τον αγώνα

δεν θα παραμείνει όπως ήταν και όλα εί­

λοιπόν και τις καλύτερες σιιγμές !Ου -το

ναι εκτεθειμένα σιην πλανητική επέλαση

μόνο πραγμαηκό χρόνο μιας δυνατής ε­

των ελίτ που εξουσιάΖουν τον κόσμο ΚOl

λευθερίας που μόνοι μας κατακτάμε-, εί­

των πρόθυμων λακέδων τους. Και κανέ­

ναι που Ζούμε, εργαΖόμασιε, δημιουρ­

νας μας δεν είναι άμοιρος για όσα δεινά

γούμε και διασκεδάΖουμε αληθινά, χωρίς

συμβαίνουν ή θα συμβούν σιην ανθρω­

καμιά επιβεβi'lnμένη νόρμα, κανόνα, ω­

πότητα και τη φύση, όσο δεν αναλαμβά­

ράριο ή ανταμοιβή, εξόν από εκείνα που

νει την προσωηlκή ευθύνη που αναλογεί

μοιραΖόμασιε κάθε φορά με όσους συ­

σιον καθένα μας να αντισιαθεί και να

ντρόφους συμμετέχουν εθελοντικά σε

δράσει σιην προοπηκή ενός καλύτερου

αυτόν. Το τίμημα !Ου αγώνα ενάντια σιο

κόσμου απ' αυτόν τον εφιαληκό που μας επιφυλάσσουν οι ελίτ και οι υπηρέτες

κράτος και

τους.

σκληρό κι οδυνηρό και οι αντιξοότητες

10

αφεντικά είνOl

κάποτε

Για μας, τόσο ως άνεργους και υηοα­

πολλές κι απρόβλεπτες, μιας και το πεδί­

πασχολούμενους συνήθως, όσο και ως ε­

ο του αγώνα αναπτύσσεται κάθε φορά

ξεγερμένους ενάντια σιην εξουσία "αν­

σαν ένα ρήγμα μέσα σε ένα έδαφος κυ­

θρώπου" επάνω σιον άνθρωπο ΚOl τη

ριαρχούμενο

παντοιοτρόπως

(πολπικά

και σιραηωτικά, οικονομικά και τεχνολο­

φύση, το συγκεκριμένο Ζήτημα της εργα­ ·

σία

γικά, πολπισμlκά και ιδεολογικά) από τον

άμεσα της Ζωής μας, δεν θα μπορούσε σε

εΧθρό. Σε αντίθεση όμως με το θλιβερό

καμιά περίπτωση να έχει ένα ακαδημαϊκό

τίμημα της υποταγής σια αφεντικά, το τί­

ενδιαφέρον. Η μισθωτή εργασία, η ανερ­

μημα της ανταρσίας και του αγώνα αξίΖει

γία και ο κατ' ευφημισμόν «ελεύθερος

τον κόπο.

3

Γιατl τούτο το ρήγμα στην εηιβεβλη­

προκειμένου να γίνει λεηουργικότερο κι

μένη συναΙνεση. την τάξη και την κανονι­

αποδοtlκότερο για τα αφεντικά. στα πλαl­

κότητα του κόσμου. εωαι το μόνο έδαφος

σια της επιχειρούμενης παγκοσμιοποίη­

όπου τα ταπεινωμένα κι εξημερωμένα

σής του.

κοπάδια από ανθρώπινα κατOlκιδια του

Ειδικότερα δε σε ό.tl αφορά τους ερ­

καπηαλισμού ανακτούν και δοκιμάΖουν

γαΖόμενους. τους εργασιακούς Χώρους

την χαμένη ανθρωπιά τους: τη φυσική α­

και το Ζήτημα της εργασίας (όπως tιθόταν

γριότητα και την παθιασμένη μαχηtlκότη­

μέΧρι Χθες με βάση την κυρίαρχη ιδεολο­

τά τους. την αυτοδιάθεση της ατομικότη­

για και την «πατροπαράδοτη» ηθική της

τας και την αμοιβαια περηφάνεια τους.

εργασίας. το εργαtlκό δίκαιο και τους θε­

την πηγαια αλληλεγγύπ και την κοινωνι­

σμούς. καθώς και την απαρχαιωμένπ τε­

κότητά τους. τη δημιουργική φαντασια

χνολογια

και την ανυπόκρηη χαρά της Ζωής τους.

του

βιομηχανικού καπηαλι­

σμού). εωαι ραγδαίες οι ανατροπές που

Ας σημειώσουμε βέβαια πως ο αγώ­

έγιναν κι ακόμα περισσότερες αυτές που

νας μας και τα ρήγματα που επιχειρούμε

προοιωνlΖονται οι διαρθρωtlκές αλλαγές

δεν ειναι παρά ένα μικρό μόνο μέρος

που επιχειρούν τα αφεντικά σε όλο το

(αυτό που μας αναλογεl. αυτό που επιθυ­

φάσμα της οικονομlας. συνεργαΖόμενοι

μούμε και μπορούμε τελικά). στο ευρύ

πέρα και πάνω από επιμέρους «εθνικές»

φάσμα του διάχυτου κι αδιάλειπτου κοι­

διαφορές και ιδεολογικές διαχωριστικές

νωνικού και ταξικού πολέμου που διεξά­

γραμμές. έχοντας πάντα ιην πρωτοβουλί­

γεται. άλλοτε ορατά κι άλλοτε υπόγεια.

α των κινήσεων. χειραγωγώντας σε από­

κάθε στιγμή και παντού στον κόσμο όπου

λυ1Ο βαθμό tις νέες. υψπλές ΤΕXVOλOγlες

Ζούμε. Οπουδήποτε υπάρχει αμφισβήτη­

και το νέο κεφάλαιο της γνώσης και των

ση.

πληροφοριών.

διαμαρτυρια κι αντισταση ενάντια

στην αφύσικη και ανήθικη εξουσια του

Ας θυμηθούμε όμως. έστω κι απο­

'Όνθρώπου" πάνω στον άνθρωπο και τη

σπασμαtlκά. μερικές από tις στιγμές. tις

φύση. μια εξουσία που γεννά και αναπα­

επωδούς και tις αιχμές της προπαγάνδας

ράγει εκμετάλλευση και καταπΙεση. δια­

που αναπτύσσεται την τελευταία δεκαετία

χωρισμούς και διαΙρεση. ανέχεια και α­

στην Ελλάδα παράλλnίΊα με τη γιγαντιαια

ποκλεισμούς. αλλοτρίωση και μόλυνση.

επιχειρηση για την καΠlΙαλιστική ανα­

καταστολή και εγκλεισμούς. βια και θά­

διάρθρωση στο Χώρο της εργασιας και

νατο.

της οικονομιας ευρύτερα: «Λιγότερο» και αποτελεσμαtlκότερο κρά1Ος. «εςυγιανσπ» και ιδιωtlκοποιήσεις

Σε αυιή την πορεια Ζωής και αγώνα. δεν θα αγνοούσαμε βέβαια τα πεδία κοι­

στον ευρύτερο δημόσιο 1Ομέα

...•

κλεισι­

νωνικής και ταξικής αντιπαράθεσης που

μο ή πώληση των «προβλημαtlκών» επι­

αναδύθηκαν και εξακολουθούν να ανα­

χειρήσεων (παράλληλα με tις πρώτες μα­

δύονται σε μια σειρά Χώρους (εργασια­

Ζικές απολύσεις εργατών

κοί.

Κυβερνηtlκή εναλλαγή. από τη Ν.Δ. στο

εκπαιδευtlκοί.

τοπικές

κοινωνίες

10

1990-91) ...

κ.ά.) καθώς και σε Ζητήματα (όπως π ερ­

ΠΑΣΟΚ. με πρόταγμα την «πολιtlκή στα­

γασία και η ανεργΙα). εξαηίας της επίθε­

θερότητα»

σης που εξαπέλυσαν τα αφεντικά στο ό­

1989-93). καθώς και την «κοινωνική και

νομα του λεγόμενου «εκσυγχρονισμού»

εργασιακή ειρήνη» ... Διαμόρφωση "θεtl­

(μετά τη θυελλώδη περιοδο

ιης οικονομlας. του κράτους και της κοι­

κού κλιματος" και ευνοϊκών προϋποθέ­

νωνίας -δnίΊαδή της αναδιάρθρωσης του

σεων για την

καπηαλιστικού συστήματος σε κάθε χώρα

(δηλ. πολυεθνικών) καθώς και εκμετάλ-

4

προσέλκυση

επενδυτών

«ευκαιριών» για

μού- «εξωκοινοτικών» μεταναστών (και

διείσδυση του ελληνικού κεφάλαιου σης

διωγμούς των υπολοίπων)... ''Ανταγωνι­

(καθημαγμένες) χώρες των Βαλκανίων

στικότητα" και χαμηλό κόστος εργασίας

και της ανατολικής Ευρώπης... "Άπελευ­

(με την επιβολή συνθηκών προσωρινής,

θέρωση" της οικονομίας από τον έλεγχο

φθηνής και «μαύρης εργασίας» σε ντό­

και

κράτους ... ,

πιους κι αλλοδαπούς εργάτες)... «Νέο ερ­

«διεύρυνση», «αλληλοδιείσδυση» και «ε­

γασιακό περιβάλλον», ΤΕXVOλOγΙKOΠOίη­

νοποίηση» των ευρωπαϊκών αγορών, "λι­

ση της παραγωγής και "ελαστικοποίηση"

λευση

ης

μεγάλων

παρεμβάσεις

1992,

τότητα» του

των

του

της «Ζωντανής» εργασίας... ΤαΧύρυθμα

μισθών και συντάξεων ενόψει

προγράμματα

έτους «ορόσημου" της ευρω­

επαγγελματικής

κατάρτι­

παϊκής ενοποίησης..., και άλλη "λιτότη­

σης και επανεκπαίδευσης άνεργων και α­

τα", αυτή τη φορά για τη νομισματική

πολυμένων στις νέες τεχνολογίες και τα

«σύγκλιση» (ΟΝΕ) και την ενσωμάτωση

νέα «επιτηδεύματα» (ώστε να καταστούν

της δραχμής στο EURO το

Συρρί­

''οπασχολήσιμοι'') ... Ανησυχητικά στατι­

κνωση της γεωργίας, «αποβιομηΧάνιση»

στικά στοιχεία και έρευνες για τα αυξανό­

2001 ...

κι ανάπτυξη του τριτογενή τομέα παροΧής

μενα ποσοστά της ανεργίας αλλά και «κα­

υπηρεσιών... «Εξορθολογισμός» και πε­

θησυχαστικές» συγκρίσεις με τα σχεδόν

ρικοπές

του

διπλάσια ποσοστά άλλων χωρών της Ευ­

«κράτους κοινωνικής πρόνοιας» καθώς

ρωπαϊκής Ένωσης (με τις οποίες όμως ε­

των

δημοσίων

δαπανών

και των προσλήψεων στον δημόσιο τομέ­

πιχειρείται «σύγκλιση»!) ... Μελέτες, σχέ­

α... Διεύρυνση της «φορολογικής βάσης»

δια και προγράμματα για την απορρόφη­

και

ση μέρους των ανέργων (αλλά και την α­

προπαγάνδα

για την διαμόρφωση πολι­

ντιμετώπιση μελλοντικά των υπόλοιπων -

τών... Συνθήκη του Μάαστριχτ, νέα Συμ­

«φορολογικής συνείδησης» των

όπως με τη δημιουργία χιλιάδων νέων

φωνία του Άμστερνταμ

και Διά­

θέσεων εργασίας στα Σώματα Ασφαλείας

σκεψη Κορυφής για την εργασία στην

και το νέο μισθοφορικό στρατό)... Πα­

Ευρωπαϊκή Ένωση... Μεταρρύθμιση για

κτωλός χρημάτων (Οlήμοιος.

ιου 80b Βlθck.

Σε ο\)Iές ης σντιστάσεις KOI ιις κινπ­ Αναρίθμητοι

tOIIOlllotls -όπως KOI σε όλους lους KOI­

tlvol

ΟΙ "ΡOOSCUIlKOi

και οι σUVΙηρι}ηKO( απολογηιές του κό­

νωνlKOUς αγώνες ιων εργαΖόμενων, ιης vcoί'!ofos και lων lοπικών κοινωνιών lπς

σμου ιης οlκονομιος, ΟΙ οπαίοι ιαυς ιε­

ιελευιοΙος δεκοετίας- δεν tλεl"l,ε σχεδόν

λευlαίαUς αιώνες, με ηιν επέκτοαη και

παιέ η αναρχική παρουσία και παρέμβα-

ιην επικράιπαη του KonllGlιlOΙIKQtJ

αη,

σιήμαlOς, καθαγίασαν τπν εργαοία και

συ-

Μισ σειρά παρεμΒάσεων κοινωνικής

ιην α\iύψωσσν σε ηθική αξία και θεμέλιο

αλληλεγγύης πο'"' ήΤCΙν σχεδ6ν πόνtαlε έ·

ί'!Ιθο �ης κοινωνlκης Ζωής, Και η επιγρο­

ντονη

δ,ακρ"ή, επειδή ακριβώς δεν

φη �Arbeit mθchι frei" {Η εργασία cιηε­

εξcιντλoυνιαν σων αμυνl1αμ6 KCΙΙ ιις δ,ο­

λεUΘερώνε,) που συνοψίζεΙ εύγί'!ωιια ιις

KOI

μορτυριες των κοταΠlεΖόμενων 1(01 χεl­

πόσης φύσεως υμνωδίες στην εργσσίσ,

Ρογωγουμενων εργαΖόμενων, αλλά επι­

θα μποροUoε κάλλιστα να CΙνcιριηOεI σε

χειρούσε να θέαεl κοι όρους οντεπίθεσπς

οllοlονδπποιε εργασιακό χώρο, σν δεν

θεμελlωμένιις σε μια συνολ,κιί

προκαilούσε σρνπιικούς συνε,ρμούς -δε­

Ι(αl άρνηση ,ης οικονομίας, ιης ονάπιυ­

δομένου όιl οι NcιZΊ !ην ανπριησον στην

ξης

πύλη 10υ Άουσ6ιις!

ΚΟΙ

ιης IΗαθωτής OKλcι6.ός.

ΕυιυΧώς όμως,

ΠΜθος είνCΙI ια μικρό KCΙI μεγ6λο γε­

οι

ιιαντοειδείς υμνη­

γονόιο ΠΟι> δημιουργήθηκαν από OU1ts

τές ιης εργοαίας δεν lίσαν μόνοι 10υς χω­

ιις

ρις ανΙίπαί\ο

πσρεμβάσεις και ης πρωI060υλfι:ς

κι

aπΙνοντί ,ους υψώθπκαν

ιων αναρχικών με ξεχωριστό, όαον οφο­

εξαρχ.ής εκείνες οι θaρoλέες φωνές που

ρά ιη συμ6αlιlKΠ onjIGOlG ταυ, 10 γεγονός

έριξαν φως oιnv δ,αχρονlκη ονuποληψί­

ιης επίθεσιις μερικών δεκάδων αUVΙρό·

ο In,> κοlOνογκοστlκής εργασιας και lα

φων στο 290 Συνέδριο ιης ΓΣΕΕ (ΚοΒό­

δεινά που επιφέρει σε όσους ιην Uφfmcι­

λο, i'-16ptns '98) και ιης 6{oln!: ανtlηαρό­

ντCΙI.

'Ή δουλειό ι:ίναl

θεαπς με εκατοντάδες κομμΟl1κούς ουν­ sll(onlmis···

11

αιιίο κάθε πνευ­

μαιικού εκφυilισμού", όπως έγραψε ο γlσlρ6ς Πωλ Λσφόργκ

Βεβοίως ο ογώνας γιο τπν ηροώθl1σl1

(Ρ.

Laf.:ιrgue) κο­

μιος αυνοί\!κής κοlνωνll(Ως κριιικής και

ταγγiλλoνlας αυιή "ιπν ηαράξενη ιρtλλσ

άρνηαης ΙΟι> κ6σμου ιης l(αΠlΙαλlστlκής

που κσιέχεl ιις εργοIlκές τάξεις εκείνων

οlκονομΙος κοι ιης μισθωιής σκλαβιάς

των εθνών όπου κυριαρχεί ο καπιισλιστι­

δεν ηερlορϊΖειοl στις πcιρεμ6όσεlς, l1ς

>ιός lισilιιlσμ6ς ... 1ην cιγόηη γισ ιη δου­

πρωτoβαυί'!lες και ης KGOlljItplvls

λειά ... 1Ι0υ φθάνει ως ιπν εξάντληση ιων

οιιγ_

μές lης αντιιιορόθεσης με ( αφεντικά,

Ζωτικών δυνάμεων 10υ aτόμoυ�,

τους φύλCΙKι:ς KCΙI τους ΟΟκέδες ΙCΙυς, σλ­

Πσραδόξως ίσως, ο Λαφάργκ "ιον

λά συνοδεύεται 1(01 αιιό ιη κυκλαφορία

jIlO εξέχουσα ηΡοσωπlκ6τηια του εuρω-

7

παϊκού εργαιικού Kινι'iμαιoς και γομπρός

Το δοκίιιιο του Β. Black 'Ή κarάρvπ­

lo\) Καρλ Μαρξ, αλλά σιο περίφημα βι­

σπ rnr δουΜl6ς". ένος οπό {ους κορ­

βλio

10\)

�To δικοίωμα

aτllv

rcμιιcΛιό"

πoUς αυτής 1ης ομφ,σβήιησ"ς σιο όίΊό

XΛcoou lπν δο",λεl6 ως ''σιιμωlικό ιιπο­

κοινωνικοοικονομικό ούσιημα,

βιβασμό lοιι ελεύθερο\) ανθρώποιι" και

σιο ερώιημα ανεπιφύλακτα KOI κοιοφα·

απανιά

καλούσε lOuς εργαzόμεναuς ν' αιιαρρί,

τl"ό_ 1·1 δουλειό, όπως και ολ6κλlφο το

ψaιιν "1Ις προκαιολτ\ψεις της προιεσια­

συσιημα εκ θεμελiων, μπορε( κοι πρέπει

νιlκΩς ΚΟΙ φlλελευΟερης πΟικl}ς κοι να ε­

να εκλείψει. Και διαμέσου πλούσιων α­

ηlσιρέψοuν

010

ναφορών. λuσσαλέoς κριιικής

φl)(lικά louς ένΟΗκια,

ΚΟΙ

ιιοι,

γνlώδoUς lιροβλημα"αμου πο\) ποροπέ­

κηρΟΟοονιας 10 δικαίωμο οτπν ιεμηελιά" τιιν οποία χαρσΚΙΠΡΙΖε ωδώρο lων θεώu"

μπονν σιπ μεγάλη ηαράδοση lης αUΊOηl·

και ώμηιέρο ιων ιεχνών και ιων ευγενών

κιις σκέψης, εκτίθεται

oρε(ών�. Όσο γιο lην κοινωνική ονα­

τό"ι{α ιου ηαl1\Ύιδιού ως ιρόπου πραγμ6-

YIς απαλλαγής καθπκόντων, ξεΡιΖώνειαl ο φνλετικός διαχωρισμός ιπς ερ­ γασίας. Η πυρπνlκή οικογένεια έτσι όπως

1Π

γνωρίΖουμε αποιελεί μια ανο­

πόφεuκιπ προσαρμογιι στον καταμερισμό ιπς δουλειάς nOu εΙ116άλλει π σύγχρονπ μισθωτή εργασία. Είιε μας ορέσει είτε όχι, iιol drIWS είναι

(Q

πρόγμαια εδώ κο! έναν ή δύο οιώνες, φαίνειαl πιο σωστό, από οικονομι­ κής όποψπς, το να βγάΖει ο άντρας το μlοΟό,

Ι1

γυνοίκα να εκιελεί εκείνπ τη

6ρωμοδουλειά που οπμοίνει 10 να δπμιουργεί γι' αυιόν ένο καιαφύγιο οε 10ύτο (ον άκαρδο κόσμο και 1α παιδιά να oδηγoύvιαl σε εκεΙνο τα οφαιό­ πεδα συγKέvιρωσπς νέων ηου αποκαλούνται ..σχολεία,,· OUId εκ πρώτης ό­ ψεως γιο να το απομακρύνει από ιπ μπτρικπ αγκάλη δlατηpώvιoς τα όμως πόντα κάτω από κάποιο οικογενειακό έλεγχο, και για νο αΠΟΚlIισουν επι­ πλέον εκείνη τπ συνιΊθεlο της uπακο"ς και (ης ακρίβειος που είναι τόσο α­ παρσίιnτπ 010US εργαΖόμενοι.>ς. Αν θες ν' οπελευθερωθείς από (ην πστριαρ­ χία, πρέπει ν' απαλλαγείς από τπν πυρηνική οικογένεια, (πς οποίας η "αφα­ νής_ οπλήρωιπ εργασία, σιίμφωνα με όσα υποστηρί ζεΙ ο Ιβάν Ίλλιτς, καθι­ στά δuνατό ιο όλο εργοσιακό ούστημα

που

κάνει απopαίιnιη ιπν ιίπαρξή

τπς. Αναπόσπαστο μέρος στην ολοκλήρωση outIlS τπς ειΡπνικής στραιnγl­ κής είναι π κοιάργπση της λεγόμενης ποιδlκής πλlκίος και το κλείσψο ιων σχολείων. Σε αυτή τη χώρα UndpXOUV περισσόιεροι μαθπτές σε πλι'iΡl1 απα­ σχόλησπ πορό εργαΖόμενοι σε πλήρπ απασχόλπσπ. Έχουμε ανάγκη ια ηαι­ διά να γίνουν δάσκαλοι και όΧΙ μαθπτές. Αυτό μποροιίν να προσφέρουν πoλλd στην πσιγνιώδη επανάστασπ επειδή γνωρίζουν καλύτερα από ιοι.>ς ε­ νήλικες πώς να naizouv. ΟΙ ενήλικες και το ποιδιά δεν είναι όμοιοι αλλά μηορούν να γίνουν ίσοι διαμέσοu ιπς αλληλεξάρτησης. Μόνο το ηαιχν(δl μπορεί να γεφυρώσει ro χάσμα ιων γενεών. Ως ιώρα δεν έχω καθόλου αναφερθε{ στη δυνατόιηιο μείωσιις τπς ελά­ χιστης εργασίας που απομένει διαμέσου [ης αυιομαΙ0ηοίηοιις και της κυ6cpvnIIKIls. Όλοι οι εηισιήμονες, οι μπχανικο{ και οι τεΧνικοί, οπελευθερω­ μένοι οπό 10 δυσάρεστο ΚΩθήκον της έρευνος γιο πολεμικούς οκοπούς ή ε­ Kcfvns που αποβλέπει σιπν προγρομμοιισμένη εφεύρεση άχρηστων εμπο­ ρευμάτων και την απαρχοίωσιι {ων προηγουμένων, θα μπορούσον να επl­ SoOOUv στο ευΧάριστο έργο του σχεδιασμού καιάλληλων μέσων εξάλειψης της κούρασης, της βορεμάρας KOI ισυ κινδιίνου σε εργασίες όπως n εξορυ­ κιική δραστπριότητα

λο σχέδιο

010

με τα οηοία

va

μειαλλεία. Χωρίς αμφιβολία θα έβρισκον και άλ­ διασκεδάΖουν. 'Ισως να ε.γκαιαστήσουν ένα ολο­

κληρωμένο επικοινωνιακό σιίστημα ηολυμέσων

(muIti media)

εκτειομένο

ηαγκοσμίως ή να θεμελιώαουν αηοlκίες 010 διάστημα ... Ίσως. Σε όιι με α­ φορά δεν είμαι μανιακός με ιην ιεχνολογ1α. Δεν θα ήθελα να Ζήσω σε ένα 27

παΡ6δεlαο φ(lαγμένο από κουμπάκια. Δεν επιθυμώ ρομπόι-σκλάβαυς που 10 κάνουν όλα θέλω να κάνω ης δουλειές μου μόνος μου. ΠlσιεUΩ πως υ­ πάρχει χώρος γιο μιο ιεχνολογίο ποιι να μας γλιιώνεl οπό (ους κόπους, αλ­ λά είναι ένας χώρος περιορισμένος. ΟΙ lσιαρlκές ΚΟΙ προίσιορlκές μαριυ­ ρίες δεν είναι ενθαρρυvιlKΙς. Όταν π παραγωγική (ΕXVOλOγΙΌ εξελίΧθπκε α11ό εκείνη ιων ΚιΙνηγων.τροφοσυλλεκιών σε εκείνη 1η γεωργlκι'ί ΚΟΙ β,αμιι­ χανlκή,

11

εργασία auξήθηκε ενώ η οιομικι'i επιδεξιόΗ110 και

ιι

ικανόιηια κο­

Ζει ιην ίδιο (ou ιη Ζωή μειώθηκαν. Η ποραηέρο εξέλιξη της θενός να καθορί εκβιομηχάνισης ενέιεlνε ουτό ηου ο ΗaΠΥ Braverman αποκαλεί εξευτελι­ σμό (ης εργασίας. Οι πιο ηροσεκτικο{ παροιπρπιές εί χαν ηάvια επίγνωση αυτού ιοιι φαlνομΙvoυ. Ο ΤΖον Σnoι5aρτ Μιλλ έγJXΙψε ό1l όλες οι εφευρΙ­ σεις που επινοήθηκαν μέχρι ιώρα για την απoφιIγrί (ης κουροσης, σιπν πραγμοιικότητο δεν ιιος έκαναν ποτέ να γλι(ωααυμε ού(ε καν μια στιγμή ερ­ γασ{ας. Ο Καρλ Μαρξ γΡ6φει όll: "Θα μπαραΟΟε να γJXΙφτεί μια ισταρία, ξεκι­ νωvιας από το

1830,

ιων εφευρέσεων που έγινον με αηοκλεισιlκό σκοπό

νο προμπθεΟΟουν το κεφάλαιο με όπλο κοτά των εξεγΙρσεων (ης εργαιικής τάξης•. Οι ενθουσιώδεις φlλol ιπς τεχνολογίας -όπως ο Σοιν Σιμόν, ο Α. Kαvι, ο Λένιν, ο B.F. $kinner- αηΙδεlξαν εηίσης όιι ι'ίιαν γρανΗένιες αυιaρ­ χlκές προσωπικόιητες, δηλαδι'i (ΕΧνακράιες. Είμασιε υπερβολικό ακεπιικι­ σrές όσον σφορό ης υποσχέσεις των μuσιΙKlστών των κομπιούτερ. Αυτοί δουλεύουν σαν τα σκυλιά' είναι πιθανότατο 6ιι, αν τους δοθεΙ ιο ελεύθερο, 10 {διο θα ισχύσει για τον καθένα μας. Αλλά αν έχουν να προσφέρουν κά­ ποια ιδιαίτερπ συμβολι'ί που να υπακούει πιο άμεσα σε ανθΡώπlνους σκο­ πoUς παΡ6 στπν ξΙφρενπ εξΙλlξn (ης υψηλής ιεχνολογίας, τότε ος τους δώ­ σουμε λ(γη προαοχιΙ Αυιό που οuoιαοιικά θα "θελα να δω προγμαιοποιημένο είναι η μετο­ ιροπ" (ης εργασίας αε ηαιxvfδι. ΤΟ πρώτο 6npa θα είvol να διαγροφούν οι έννοιες του "KoθήKovιoς_ και ως «απασΧόλησης•. Ακόμα Κ\ εκεωες οι δρα­ οιηριόιηιες ηοιΙ εμφανίΖουν tι.αι ιώρα έναν παιγνιώδη XDJXIKIτ'iρo, συμβαί­ νει να ιον ΧόνΟιΙν 010 μεγαλύτερο μέρος του, από τη σι:ιγμ" που περιορίΖο­ νιαl σε δραοιπριότπτες επιβαλλόμενες οε ορισμένα όιοιια και μόνο σε αυ­ τό, ενώ αποκλείονΙΟI από αυιές όλοι

ΟΙ

υπόλοιποι. Δεν εωαl περίεργο ποιι

οι χειρώνακτες γεωργοί poxOouv επίπονα Ο1α χωράφια ενώ ιο αφενΙικ6 τους, ηου Ζουν σε κλιμαΙΙΖόμενους χώρους, κάθε week-end μένουν σπίη ό­ που απολαμβάνουν ης KΠΠOυριtι.ές τους εργασίες; Σε ένα σύστημα μόνιμπς γιορτής, θα είμαστε μάρτυρες ιης γέννησης μιας νέας Χρuonς Εποxiiς του Μεγάλου ΕΡσσΗεχνισμού. γεγονός που θα επισκιάσει Τl1ν επαχι'ί τπς Ανα­ γέννησιις. Δεν θα υπ6ρχουν πια δουλειές αλλά πράγματο νο γίνουν και άν­ θρωποι για να ια κάνουν. 28

Το μU01ικ6 γιο να μεlατραπε( ΙΙ εργασία σε παlκvi'δl, όπως έδειξε ήδπ ο Σαρλ Φουρlέ, 6ρ{οκειαl 010 νο οργανωθούν οι επωφελε{ς δραΟ1lψιότηιες έισι ωατε

να

αvτλoύν από αυιό ιιου διάφορα 61Ομα KOI σε δlαφOρι:.ΙIKOιlς

χρόνους πραγματικά αγαπούν να κάνουν. Προκειμένου να καιαΟ1ε! δυναιό ο καθένας να κάνει lα πράγμαια που θα αγαπούσε να κάνει, επαρκεί 10 να εξαλειφθεί ο παραλογισμός και οι δlαΟ1ρεβί\ώσεlς που uποναμεUoυν αuιές ης δραΟ1ηριόιηιες τπν ώρα που UnOBIBdZOVIDI σε δουλειά. Γισ παράδειγμα θα lιου άρεσε να ασχοληθώ -όχι για ηολύ- lιε lην διδασκαλία, αλλά δε θέ­ λω να έχω έναν εξΟlJOιασllκό ρόλο αηέναντl 010υς μσθηlές και δεν επιθυ­

μώ να κάνω (ο γλεfφ1η σε κάηοιον θλιβερό παιδαγωγό για να αηοκιιΙσω ιιια θέση δασκάλου, Κατά δεύιερον, υπάρχουν πρόγιιαια που οι άνθρωποι αγαπούν να κά­ νουν από καιρό σε καιρό, αλλά όχι για πολύ και σίγουρα όχι για ιιόντα. Μπορεί να είναι ευΧάρισιο να δουλεύεις baby-sitter για μερικές ώρες αφού έισι μΠΟΡεfς να μοιραοιεfς 1" συντροφιά ιων μικρών αλλά όχι για lόαο πο­ λύ όσο αl γονε{ς 10υς. Οι γονείς, επίσης, δίνουν μεγάλπ αξία 010 χρόνο ε­ λευθερίας που με ουιό τον φόπο τους παρέχεται. ενώ γfνovιαι αγχώδεις αν παραμένουν μακριά από lα μικρά ιους για μεγάλο διάσιημα. Είναι αU1ές σι διαφορές μειαξύ ιων αιόμων που κάνουν δυνατή μια Ζωπ ε.λεύθερου παι­ χνιδιού. Η ίδια αρκrI μπορε! να εφορμΟΟ1ε( σε πολλά άλλα πεδίο δροΟ1Π­ ριοιήlων ΚΟΙ πρoπαvιός οε εκείνες πρωιορχικού xaPOKlnpo. Έιοι πολλά ά­ τομσ διασκεδάΖουν να ιιογειρεύουν όιον μπορούν να 10 κάνουν αληθινό για ιο γοOOtο ιους, αλλά d)C! όιαν πρέπει. λόγω δουλειάς. να θρέψουν αν­ θρώπους. Τρίιον -με παρόμοιους όρους- μερικό πράγμαια ποι> είναι δUΣάρε01α ον yίνovιαι με IΡόπο μοναχικό ή μέσο αε ένα δUΣάρεσιO περιβάλλον n υπά ιις διαιαγές ενός αφενιικού, γίνOVΙαl ευχάΡIΟ1α, ιουλάχισιον για κάποιο δι6Ο1πμα, ον αυιές οι αυνθήκες IΡοποποιπΟούν. Πιθανώς αυ1ό αληθεύει, οε κάποιο βαθμό, για όλες ης εργααίες. Ο κόσμος μπορεί να ξεδιπλώσει ιπν ευφυία lαυ, που διαφορεIlκά σπαιαλιέlαι, μειαφέπαVΙας σε άμιλλα, καιό ων καλύτερο δυναιό φόπο, 10 λιγότερο δελεασnκό από lις κοπιασιικές ερ­ γασίες. ΔΡΟΟ1πρl6Ιl11ες που ενδιαφέρουν μερικό ά10μα δεν ενδιοφέρουν πάνια όλους· αλλά όλοι, ιουλόχισιον εν δυνάμει, δισθέlουν μιο ορισμένπ ποικιλία ενδιαφερόνιων και ένα ορισμένο ενδιαφέρσν για ποικιλ{α. Σύμ­ φωνα με 10 γνωστό απόφθεγμα; .Κάθε πράγμα 10υλάχισιον για ιιια φορά,.. Ο Φουριέ ήιαν δόσκαλος στο να επινοεί ιρόπους ώσtε ΟΙ πιο παρεκκλί­ νouσες κοι κοκοήθεις τάοεις να μπορούν νο μειoσχημOtιστOύν σε χρι'iσιμες δραΟ1ιφιόιηιες οε ιιια μεια-πολιιισμένπ κοινωνία, που ιης έδωσε 1α όνομα ΑριlονίΟ. Σκεφιόιαν όιι ο αυιοκρόιορας Νέρωνας θο εχε ί εργασιεί πολύ καλά αν α[16 παιδι είχε μιιορέσει να ικανοποιήοει ιη ροπή 10υ προς τις αι­ ιlαιοΧυσίες ιιέσα σ' ένα οφαγείο! Τα 1110 μικρά παιδιά. που εμφανώς αγο-

29

πάνε να αναKατεUoVΙOI με τη βρωμιά, θο μπορούσαν να είνοl ορνανωμένα σε _μικρές ορδές. που να κοθορίΖουν το Onoxwpntnplo κσl νσ σδεlάΖουν lους KάδOUς των σκουηιδιών, με OnOVO�II'i εηόθλων σtoUς Koλύn:ρouς. Δεν θέλω νο προτείνω σUΓΚεKρψένO αυτό 10 ειδικά ηoρaδεΙν�loτo, σλλά η σρ­ χΩ που 10 θεμελιώνει vομfΖω πως ορίΖει οκριβώς 10 νόημα μιος από ης δια­ σιόοεις ενός ρΙΖικού επονΟmΟtιΚΟύ μειασχηιιαιιομού. ΧρειόΖειοι νο έχου11ε υπόψπ όll δεν πρέlιεl νο ποιρνουμε ιην ερνασίο όπως οκριβώς εμφανί­ ΖεΤQI σnμερσ και

vo

ιην τοιρlάΖουιlε ιιε το κοτάλληλο πρόσωπο, μερικό εκ

ιων οποίων θα μπορούσον

vo

είνσl σκόμσ κοl κοκοl1θπ. Αν

11

ιεxνoλoνiα

μπορεΙ νσ παίξει ένα ρόλο σε όλο αυτό θα είvol περισσότερο το να ανοίξει νέOUς oρίzovιες σιl1ν ονΟΖωονονΠΙΙΚΙ1 δ'1lIιουρν1Ό, πορό 10 νο αυιομαιο­ ποιήσει lην ερνοσ(α διανράφovιός την εvιελώς. Ως ένα 60θμ6 θέλουμε να επιοφέψουμε οων βlοιεχνlκΩ napavwvl'i, δραorιιριόιηta ποl.} ο Ουίλιαιι Μ6ρρις θεωρούσε ως lην lιιθανή κοι αίσια έκβαση ι.ης KollμoυνlaιΙKής επα­ νάστοσης. Η τέxνn θα rιαρOεί ξανά οπό τσ χέρια lων avομπ και θα απελευ­ θερωθεί από ιο Tlερl66λλaν lων ουλλεκιών, KαlαΡVΠμένη οαν ειδική καιη­ νορίο που οπευθύνεlοl σιην ελίι, και 10 OIOOn[lKd και δημιουρνικό ιης πε­ ριεχόμενο θα επονέλθεl σιην πληρόιηια lπς Ζωής από όπου 10 είχε αφαιρέ­ σει π δουλεια. Ας ουλλονιmούμε 10 νενονός 611 ιο οπικά αγνεία lων οποί­ ων ηλiKOυμε ιο ενκώμιο και που τα εκΟΙιουμε στο μουοείο, σιην εποχή ιους χρηoιμoπoloύvιαν νια να διοιηρούν ιις ελιές. Αμφιβάλλω νια 10 αν τα δlκ6 μας κοινά χειροποίηια είδη θα έχουν 010 μέλλον μια ι6αο ένδοξη lύ­ χη, ον ποlέ θα έχουν και καμιά. ΤΟ νενονός είναι πως δεν υπάρχει ένα ανάλονο προόδου 010 σύγχρονο κόσμο Il1ς δουλειάς. Αν μπ 11 άλλο ισχύει οκριβώς 10 αvιίθεlo. Δεν πρέπει να διοιάσουιιε νο πάρουμε οηό 10 πορελ­ θόν εκείνο που μπορε{να μος προσφέρει; οι άνθρωποι του πoρελθ6vιoς σί­ νουρο δεν χάνουν τίποτο, ενώ εμείς πλουτίΖουμε. Η επονανακάλυψη (ης καθημερινής Ζωής σημοίνεl 10 νο ηάμε πέρα α­ πό lα περιθώρια των χοριονΡσφημένων περιοχών lης κοθημεριvόmτάς μος. Και είναι αλήθεια όll υπάρχει, σχετικά, ένο πολύ πιο υΠ06λnΙΙKό ρεύ­ ΙΙΟ σκέψης οπ' 6,11 φαVΙόzεlol ο κόομος. Πέρα απ6 lον Φοuρlέ και lον Μόρρις -κι οηό μερικές οκόμο νόξεις, εδώ κι εκεί, 010ν Μορξ- uncipxouv (ο νραπτό του Κροπόικιν, των ανoρχoσυνδlKoλιaιών

Pataud

και Pouget, (ων

πολιών ονορχοκομιιουνισιών (Μπέρκμαν) κοι ιων νέων (Μποόκτοιν). Η Con\munitas (Κοιν61ηια) ιων οδελφών Goodman είνοl υηοδεινμοllκή σιο να επεξηνεί ποιο μορφή εποκολουθεί μιος οριομένης λειιουργίος (σκοπού) κοι unάρχει κό\! γιο να ξονοποκιηθεί οπό [ους ίδιους lοuς συγχοομένοuς απολονηιές ms εναλλοκιικής τεχνολογίος όπως είναι κ6

ο

Ίλλιτς, από

tI1

α

Σουμ6χερ κοl ειδl­

σιιγμιι που θα αχρηΟ1ευιοι3ν οι κοπνον6νες μηχανές

τους. Οι ΚΟΤΟ010σlοκοΙ -σον (ον 86νενκεμ Ο1nν

30

"ΠΡΟΥμαιεία ιου ΣαBoUΆρ

Βί6ρ προς χριίσιι rων νέων Υειιεώιι" (Η

Enovdmoon στηιι ΚαΟημερινή Ζω­

ή), όπως κοι μέοα από ιnν ανθολογ{α ιης Καιαστασιaκi\ς Διεθνούς- ε{νω 1όσο αμείλlκια διουγείς όσο και χαρμόσυνοι, οκόμη κι αν δεν ξεπερνούν ποτέ ενιελώς 1nv ανιίθεση που έγκειται στο 611 υηοστηρίΖουν απ'

111

μιο ,ην

εξουσία [ων εργαnκών συμ60υΜων και οπό την άλλη ων καιάΡΥηση ιπς δουλειάς. Ωστόσο, η ovιIφo1lKdInI6 ιους είναι πραnμόιερη απ' όλες ης εκ­ δοχές του αριστερισμού που κυκλοφορούν ακόμο, οι θιασώιες των οποίων μοιάΖουν σον ιους έσχατους υπερασηιστές ιης δουλειάς, προφανώς επειδιι αν δεν υπήρχε η δουλειά δεν θα υπι'ίρχαν και εργαΖόμενοι και σπόνιων ιων εργαΖομένων "οιον θα μπορούσε ποιέ να οργανώσει π σριστερό; Συνεπώς οι αμτιολισιονισιές [υτιοσωρικιές ιης καιόργησης ιης δου­ λειάς] βρίσKovιαι σε αυτή ιην προοιnική ολοκάθαρα μόνοι. Κανε{ς δε δύ­ ναιαι να προβΛέψει 11 θα μπορούσε νο προκύψει από ιπν αl1ελευθέρωση ιης δημιουργικής ενέργειας, που ιώρα καιαβάλλειαl οπό τη δουλειά. Μπο­ ρούν να ουμβούν ιο ηόvια. Η εξαVΙΛηΙΙKή ouzιllrJon πάνω στο πρόβλπμα ιης αvιιrιαpόθεσιις μετοξύ αναγκαιόιηιας και ελευθερΙας, μαΖί με τις θεο­ λογικές της εl1ιΡροές, λήγει πρακιικό από μόνπ τπς, τη στιγμή που η παρα­ γωγή [ων αξιών χρήσης αυξάνεται σε συνάφεια με την άσκιιση μιας ευχά­ ΡΙOlnς δραOlnριότnιας ηαιΚ\!ιδιού.

Η Ζωή Οα γ{νει ένα παιχνίδι !\ πάνω απ' όλα μια συνθεσπ πολλών παι­ χνιδιών, μα όχι -όπως συμβαίνει ιώρα- ένσ παιχνίδι με μηδενικό σποτέλε­ σμα. Μια εξαΙΡεtll συμφωνfα σε σεξοuoλικό επίπεδο cfval 10 urιόδειγμα ε­ νός ποραγωγικού πσιχνιδιού. Οι συιψειέχovιες πoθιάzovιoι ιιε ιιιν πδον!l που ovtkf ο ένας ατι' ιον άλλον. δε σηιιειώνετοι καμιά 6οθμολογ{α κι ο κα­ θένας V1KdCI. Δίνεις περισσόιερα, λοιιβόνεις περισσότερα. Σιπ φιλοπο{γμο­ va

Ζωή, το ωραιόιερα moIKcfo οπό το ερωιικό παιχνίδι θο ενσωμοιωΟούν

σιο καλύτερο μέρος της καθπμεΡ1\ιής Ζωής. Το γενικευμένο ηαιxviδι οδηγεί στην ερωτική νοπμοιοδότησπ ιης ΖωτΙς. ΤΟ σεξ, με τπ σειρά του, pnopcf να γ{νει λιγόιερο εl1είγον και απεγνωσμένο, l1ερισσόιερο παιγνιώδες. Αν παί­ ξουμε καλά τα χαριιά μος, pnopouIIf: νο πάρουμε οπό τπ Ζωή πολύ περισ­ σόιερα οτι' 6σα διαθέτουμε· αλλό μόνο αν l1αίξουμε σι' ολι'ίθειο. Κανείς δε θα έπρεπε να δουλεύει ποιέ. ΕργαΖόμενοι όλου lΟυ κόσμου . . . σριfξΓε!

31

Το δοκίμιο ιου Bob Black, με τίτλο The abolition

of work, εκδόθηκε στο Albany της Νέας Υόρκης

ΙΟ

1985 και δημοσιεύτηκε στα ελληνικά

ΙΟ

ΙΟ

1996 από

ΎπουΛο Χτι5πlιμα. Η παρούσα έκδοση κυκλοφόρησε σε Χίλια διακόσια αντίτυπα σmν Αθήνα το 2002, από ιον πολιτιστικό Χώρο ΗΛιοτρόπιο και τις EυaMaκrΙKές Εκδόσεις - Νότιος Άυεμος. Η μ ετάφραση έγινε από ιους Α.Χ. και Θ.Δ. από την ιταλική έκδοση με τίτλο L'

aboliziolle del lavoro, εκδ. Nautilus,

1 993 και η

διόρθωση- επιμέλεια από ιους Δ.Σ. και ΚΣ. Για επικοινωνία : ΒΟΒ BlACK ρ.ο. ΒΟΧ 3 142 Albamy ΝΥ 12203-0142 U.S.A NAUTl LUS, CaseIIa Postale 1 3 1 1 TORINO ΙΤΑΙΙΑ Εναλλακτικές Εκδόσεις - ΝΟTlΟΣ ΑΝΕΜΟΣ Τ.Θ. 3 1 421 ΑΘΗΝΑ 47 Πολιτιστικός Χώρος ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟ Μεσολογγίου 1 7 , Εξάρχεια

τον

Απρίλη του 1988 . . . στον Απρίλη του 2002

ΙΑ ΚlιTA.Π.HΨHΣ ΚlιPAΓΙANNH 3 7

ΣΤΗ Jlla

Jlla

αvάσα ζωιίς ελ.ευ'θc.ρiC'lς, σε πόλη ΠV7yηpιί ρολυσΡέvn ΚΙ

•..

και

...Jll a

και

JllΚρώv

χεJ(Αqν;QJflJ'd

:;��Σ�;������;����r:ω�VAQ�t�δ���" εξ, α.,,,"J€m�οδ.rOJJrέvωv vi'1rn.rc7αJJ.,ων, σrα κ"πά�1f5 " ,,�α; ά bl�1}ιJq��V. � \\, vεrj'pa'Άσ:p:rιi �Γ' }'ΡΓοφiκόrnrας ''' '����'' αλλnλεyyύnς σroυς KOλασpΈVOυς, τονς αvυπότιqσoυς rους εξεΥεΡΡέvους όλης"inς Υης· \

•.

•

•.. .

... ΕVα

.

. U ry . Jl #.. · /. . .

#

.

•.

.

. . •• ,�

φ

και

... ! f

ΚΙ ωι; την επόμεvn άνοιξη... καμιά νoστ�ι.ν.

κόσμο που, από καιρό mά, αΎήRει στο

» Υιιν.

συμβιβασμόι; με το αβίωτο παρόν που υπ4όσ)cετ,αιnιιc Κανέναι; δισταΥμόι; και φόβοι; για το

μc.nn..u.

κοινωνική επανάσταση, την αναρχία σύvrpoφOI και συvrPόφlσσες από ro καrεIλnΡΡέvο έδαφος

Γ(αΡlαΥιάv-ιιπ 31