Aymara - Verbos

September 10, 2017 | Author: JuanMamanis | Category: Verb, Grammatical Number, Grammatical Conjugation, Language Mechanics, Onomastics
Share Embed Donate


Short Description

Download Aymara - Verbos...

Description

Introducción La lengua Aymara ancestral, cuyo origen se pierde en el tiempo, pues el significado de la misma palabra lo dice:”jaya mara” años lejanos o tiempo antiguo. Una prueba de ello está que el Aymaraesta antes que los Tiawanakutas y luego subsiste a ese dominio, por lo tanto, no es correcto decir cultura Tiwanakuta, sino cultura Aymara, que sigue subsistiendo hasta nuestros días. El Aymara, es una lengua que se habla en diferentes regiones de la parte Occidental de Sudamérica,en las zonas del Norte de Chile, Bolivia, Perú y Norte de Argentina. Los hablantes Aymaras pasan de los tres millones de hablantes en las regiones indicadas anteriormente,y los que se encuentran diseminados por el mundo entero que no olvidan sus raíces y lo siguen practicando, con algunas variantes regionales, pero que no quitan el significado esencial. En la actualidad hay un resurgimiento del uso mayor de la lengua Aymara por parte de los aymaristas estudiosos y el pueblo que esta reconociendo su valor cultural y como medio de comunicación. Tal es el caso del Ingeniero Iván Guzmán de Rojos de Bolivia que desarrolló un programa informático para realizar traducciones de un idioma a otro, usando como puente la lengua Aymara. Debemos agregar que en la actualidad se están produciendo materiales didácticos en computación para aprender con mayor facilidad y corrección la lengua Aymara, pues ella es gutural, toponímica, onomatopéyica y sufijante y requiere de los medios necesarios y correspondientes. A modo de ejemplo, en el que utilizamos varios sufijos, podemos ver en el caso de la raíz “uka” que significa “eso” y si le agregamos sufijos al radical “uka” tenemos: uka + ma = ukama que significa “eso es”, uka + mawa = ukamawa“eso mismo es” uka +mapiniwa = ukhamapiniwa“así siempre es”. Esta y otras consideraciones importantes nos lleva a crear un curso de lengua aymara. Términos interrogativos - Chhikhiñanaka ¿Qué? kuna ? ¿Quién? khisti? ¿Quiénes? khistinaka? ¿Por qué? kunata? ¿Dónde? kawkina? ¿Cómo? kunama? ¿Cuántos? qawqa? qayqa? ¿Cuándo? kunapacha? ¿Cuál? kawki? ¿Para qué? kunataki? ¿Para quién? khistitaki? ¿De quién? khistinkisa? ¿Hasta dónde? kawkikama? ¿Con qué? kunamti - kunamdi - kunampi? ¿A qué? kunaru? Formas de saludo - Kunjamaarunt'anaka Saludar arunt'aña Agradecer jalla jalla mama Saludarse arunt'añanisa Presentar algo o alguien ukaja o jupaja

Saludos - Kunamast'aña buenos días suma uru buenas tardes suma jayp'u buenas noches suma aruma o arama ¿Cómo estás? kunamastasa, kamisaraki ¡Yo estoy bien! naya walikistwa Estoy más o menos, ¿y tú? nayajanisumamajsti, jumasti? Mal, estoy enfermo (a)! janiwalijtiusutatwa ¿Como está tu familia? kunamasafamiliamaja Ellos (as) están bien jupanakawalikiskipxiwa ¿Cómo están tus padres? kunamasaawkimaja, taykamaja -mamamaja ¿Comoesta tu padre? kunamasaawkimaja ¿Comoesta tu madre? kunamasataykamaja - mamamaja ¡Bien, contentos de ser waliki, muspakusisitajach'amamasipana, abuelos! jach'atatasipana Pronombres personales - Jaqisutilanti yo

naya

tú él o ella

juma jupa

nosotros

jiwasa

vosotros (as), ustedes ellos (as) Pronombres posesivos

jumanaka jupanaka

Mi, mio, mia

nayanha, nayankiwa

Tu, tuyo, tuya

jumana, jumankiwa

Suyo, suya

jupana, jupankiwa

Nuestro

jiwasana

Su

jupana

Diálogo simple ¿Cómo te llamas?

kunasasutima?

Yo me llamo Rosa ¿Dónde vives? Yo vivo en Iquique ¿A qué familia perteneces? ¿De dónde vienes? Vengo de Iquique ¿Cuántos años tienes? Tengo 25 años ¿Cómo se llama tu mamá? Mi mamá se llama Rosa ¿Cuántos años tiene tú mamá? Ella tiene 70 años ¿Cómo se llama tu padre? Mi padre se llama Felix ¿Tienes hermanos? Sí, tengo hermanos

nayanasutinhaRosawa Kawkinautjta? naya Iquiquimarkanautjta khistinajumanafamiliamaja? Kawkitapurjta? Iquiquitapurjta qawqamaranitasa? naya pätunkaphisqanimaranitwa kunasutinimamaja? nayanamamanhaja Cristina sutiniwa qawqamaranisamamamaja? jupaxapaqalqutunkamaraniwa kunasutinitatamaja? nayanaawkinajaFelixsatawa jilatamautjiti? jisa, jilatanhanakautjiwa

¿Cuántos hermanos y hermanas de nacimiento qawqajilatanitasakullakanitasa tienes? Cinco hermanas y un hermano phisqakullakanita, mäjilatanti de nacimiento ¿Por dónde te vas a tu casa? kawkichiqatautamarusaririta? Por el camino más corto jak'athakhikamata ¿Cuándo llega tu padre? kunapachaawkimapurini? En cuanto terminen sus vacacionapatukuyaniukatapurini vacaciones ¿A qué hora almuerzas? kunatimpunamaq'irita? A la una mäurasa A las doce del dia taypiurukipana Presentaciones Mi nombre es Rosa Quispe Huanca Nayanasutinha Rosa QhispiWankawa Mi apellido paterno es Quispe TatanhanaapellidupaQhispiwa Mi apellido materno es Quispe MamanhanaapellidupaWankawa Tengo 47 años Nayaxapusitunkapaqalqumaranitwa Mi grupo familiar es aymara Nayanawilamasinaaymarawa Vivo en Iquique Nayaxa Iquique markanautjirita Vengo de la comunidad de Pozo Almonte Nayaxa Comuna Pozo Almontitapurjta Vivo en Iquique Nayaxa Iquique markanautjirita Mi comunidad está en la Región Andina RigionAndinananayanhamarkanautjaski Presentación de los parientes Mis padres (biológicos) son: NayanamamanajaCristinawa, Cristina y Felix awkinastiFelixsuwa Mi padre se llama Felix y mi madre NaynatatanajaFelixnayanamamanajaCristinawa se llama Cristina. Mi abuelo paterno se llama Nayanajach'atatanajaEugeniowa. Eugenio, mi abuela materna se Nayanajach'amamaja Manuela sutiniwa. llama Manuela.. Mi abuelo materno se llama Pedro, Nayanajach'atatanajaPedrowa. mi abuela materna se llama Nayanajach'amamajaEulogiasutiniwa. Eulogia. Adverbios de lugar Aquí, aca, por acá, por aquí akana, aka, akakana Ahí, alli, allá, por ahí, por allá ukana, uka, ukakana Cerca, muy cerca jak'a, muspajak'a Lejos, muy lejos jaya , muspajaya Afuera, por afuera, hacia fuera, desde anqana, anqata, anqaru, anqaruta afuera Adentro, por adentro, hacia adentro, desde manqha, manqhata, manqharu, adentro manqharuta Adelante, por adelante, para adelante, layrata, layraqata. layrjaru,layraruta, hacia delante, desde adelante layraqata Atrás, por atrás, para atrás, hacia atrás, qipa, qiparuta, qipata, qaparkama, desde atrás qipapata Arriba, por arriba, para arriba, hacia araja, arajkamaki, arajaru,arajaruxa, arriba, desde arriba arajata Abajo, por abajo, para abajo, hacia abajo, aynacha, aynachkamaki, aynacharu, desde abajo aynachkama, aynachata Allá arriba, hacia allá arriba arajana, arajkamaki

Allá abajo (a la mar), hacia allá abajo aynachana, aynachkamaki Verbos- Arunaka Los verbos se usan para señalar acción o movimientos de los seres vivos y objetos. Pone en acción al sustantivo con indicación de la persona y del tiempo. Como en todo idioma el verbo expresa acciones, estado o existencia que afectan a las personas o cosas, tienen las variaciones de tiempo, modo, número y persona. En la lengua Aymara se puede apreciar que los verbos en modo infinitivo, terminan en aña, iña, uña. Por ejemplo: saraña, kirkiña y sawuña. En cambio en la lengua española o castellano, los verbos en infinitivo, terminan en: -ar, -er, -ir. Ej: cantar, leer y vivir. En Aymara la conjugación del verbo es de una sola clase o forma, como en la declinación del sustantivo, adjetivo o de las formas variables. El verbo consta de RAIZ y DESINENCIA: La RAIZ verbal es el elemento o morfema dependiente, para ser completo el significado, require de un sufijo. DESINENCIA: La particula que se le añade al radical para señalar: el modo, la persona, número y el tiempo. En este caso veremos, por ejemplo, el verbo, TANIÑA que significa correr su radical o raíz es: “TAN” y acompaña el sufijo, como infinitivo, o desinencia: “IÑA”. Cada modo, tiempo, número y persona tiene su respectiva desinencia que lo veremos durante la conjugación del verbo dado como ejemplo. CONJUGACIÓN La Conjugación es la expresión del verbo en todos sus accidentes de Modo, Tiempo, Número y Persona. El Modo puede ser: Inifinitivo, Indicativo, Subjuntivo, Potencial e Imperativo Las terminaciones o desinencias del Modo Infinitivo en español como ya lo dijimos son tres ar, -er, -ir; y en el Aymara son: -aña, -iña, -uña. Los invito a que puedan aprender algunos verbos en su modo INFINITIVO Amar Abrir Arrancar Atrapar Despertar Bañar Beber Calentar Cerrar Golpear Orar Saludar Sentar Comer Cantar Sanar Gritar Correr Pintar Lavar

munaña sit'araña t'ijuña katuña amayusiña jarisiña umaña junt'uchaña jist'yataña t'axlliña, ch'akuña, liq'iña mayiña arunt'aña chukuña maq'aña kirkiña qullaña q'asaña taniña samichaña t'axsuña

Leer liyiña Caer jaquttaña Bailar thuqhuña Cortar khariña, kuchuña Enterrar allt'aña Mentir k'arisiña Robar lunthataña Recordar amtasiña Trabajar irnaqaña Tirar chhikhaña Herir wallaqaña Llorar jachaña Empujar lukhuña Escribir qilqaña Cuidar uñjaña Verbos - Arunaka Utilizaremos como ejemplo para conjugar el verbo Cantar, que en aymara se dice: kirkiña. Verbo KIRKIÑA = CANTAR MODO INFINITIVO Formas Simples: Infinitivo kirkiña (cantar) Gerundio kirkjtanwa (cantando) Participio kirktawa (cantado) MODO INDICATIVO: Formas Simples Presente Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as),Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas) Pretérito Imperfecto Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros (as)) Jumanaka-xa (Vosotros (as),Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas) Pretérito Indefinido Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as),Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas)

Kirk - JTWA (Canto) Kirk - JTAWA (Cantas) Kirk - JIWA (Canta) Kirk - JTANWA (Cantamos) Kirk - JTAPXATAWA (Cantais) Kirk - JTAPXIWA (Cantan)

Kirk - IYATA (cantaba) Kirk – IYATAWA (cantabas) Kirk- IYIWA (cantaba) Kirk - IYATANWA (cantabamos) Kirk IYAPXTANWA(cantabais, cantaron) Kirk - IYAPXIWA (cantaban)

Kirk - TWA (Canté) Kirk - TAWA (Cantaste) Kirk - IWA (Cantó) Kirk - TANWA (Cantamos) Kirk - T’APXATAWA (Cantasteis, cantaron) Kirk - T’APXIWA (Cantaron)

Futuro Imperfecto Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as),Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas) Pretérito Pluscuamperfecto Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as) Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas) MODOSUBJUNTIVO Formas Simples Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as), Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas) Formas Simples Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as), Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas)

Kirk - INWA (cantaré) Kirk - INTAWA (Cantaras) Kirk - INIWA (cantará) Kirk – IÑANIWA (cantaremos) Kirk – T’APXANTAWA (cantareis, cantaran) Kirk - T’APXANIWA(cantaran)

Kirk – ITAYATA (Había cantado) Kirk – ITAYATAWA (Habías catando) Kirk - IYIWA (Había cantado) Kirk - ITAYATANWA (Habíamos cantado) Kirk - ITAPXAYATANWA (Habíais cantado, habían cantado) Kirk - TAPXAYIWA (Habían cantado)

Presente Kirk - INJTWA(cante) Kirk - INJTAWA (cantas) Kirk - INJIWA(cante) Kirk - INJTANWA (cantemos) Kirk - INJTAPXTAWA (canteis, canten) Kirk - INJTAPXIWA (canten) Pretérito Imperfecto Kirk - IRIJTA (cantara o cantase) Kirk - IRIJTAWA (cantaras cantases) Kirk - IRIJI(cantara o cantase) Kirk - IRIJTANWA (cantáramos cantásemos) Kirk - IRIPXIRIJTAWA (cantarais cantaseis, cantaran o cantasen) Kirk -IRIPXIRIJIWA (cantaran cantasen)

o o o o

Pretérito Pluscuanperfecto Formas Simples Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella)

Kirk –IŇATANA(Hubiera cantado) Kirk - IŇATAMANA (Hubieras cantado) Kirk - IŇATINA(Hubiera cantado)

Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as),Uds.) Jupanaka-xa (Ellos, ellas) MODO IMPERATIVO Naya-xa(Yo) Juma-xa (Tú) Jupa-xa(El, ella) Jiwasa-xa (nosotros) (as) Jumanaka-xa (Vosotros (as),Uds.)

Kirk - IŇATANWA (Hubiéramos cantado) KirkIŇAPXATAMANA(Hubierais cantado, Hubieran cantado) Kirk - IŇAPXATINA (Hubiesen cantado) * Kirk - T’AMA (canta Tú) Kirk - T’ANI (cante él) Kirk - T’AÑANI (cantemos nosotros (as)) Kirk - T’APXAMA (cantad vosotros, canten ustedes) Kirk - T’APXANI(canten ellos)

Jupanaka-xa (Ellos, ellas) Frases de uso cotidiano - Sapuruarusinaka a la casa, en la casa, de la casa utaru, utana, utata abrígate, puedes tener tos jantatasimach'ujuninta acuéstese ikintama ahora jichha ahora sí, bien hecho jichha. suma lurt'atawa el hombre y la mujer chachanatiwarminti apúrate con tu trabajo jink'airnaqama peine su cabello lak'utamasanusima así es, eso es ukhamawa báñese jarirpasima buenos días jóvenes suma uruwaynanaka buenos días niños suma uruyuqallanaka camine sarnaqama camine, venga aquí sarnaqamaakarupurima caminen sarnaqapxama corran tanipxama corre tanima córtese el pelo lak'utakuchurt'asima córtese las uñas sillunakakuchurt'asima cuide su vestuario (no lo suma isimauñjanta, janiwakhichhichantasa ensucie) dame, déme churita, churt'ita debemos lavar la ropa isit'axsupxañajtanwa debes comer pronto jink'amaq'antama debes cortarte el pelo lak'utakuchurt'asima debes dormir juma ikiñajtawa debes lavarte el pelo lak'utat'axsusiñajtawa debes obedecer a tus padres awkimataykamaiywasañawaist'anta debes usar las uñas cortas jumaxawaljakuchuratasillunakasarnaqanta dentro de la casa uta manqhana diferentes casas mayjamautanaka el niño yuqalla la niña imilla en aquel tiempo jayatimpuna, layratimpuna. este hombre y esta mujer akachachanti, akawarminti estoy enfermo usutatwa

hagan sus trabajos irnaqanakalurt'apxama hoy día; este día jichhuru, akauru Preguntas tipo - Chikh'inaka ¿Adónde va este camino? kawkirujaakathakhisarji? ¿Comiste ya? maq'tati? ¿Cómo está tu mamá? kunamasamamamasti? ¿Conoces la ciudad? markauñt'ati? ¿Cuándo volverás? kunapachapurinta? ¿Cuánto vale? qawqasa wali? ¿Cuántos hermanos tienes? qawqajilatanitasa? ¿Dónde está? kawkinkisa? ¿Dónde fuiste? kawkiru sarta? ¿Dónde te duele? kawkiustama? ¿Hacia dónde vas? kawkirusarjta? ¿Por qué lloras? kunatajachjta? ¿Por qué te ríes? kunatalarjta? ¿Qué animales tienes en tu kunauywanakautamanautjayta? casa? ¿Qué aves tienes en tu casa? kunajamach'inakautamanautjayta? ¿Qué comida te gusta más? kunamaq'amuspamunirita? ¿Qué dijo? kamsisa? ¿Qué es esto? kunasaakaja? ¿Qué novedades hay? jichhakunanakautjisa? ¿Qué te duele? kunasaustama? ¿Sabes cantar? jumakirkiritati? ¿Sabes leer? jumaliyt'ritati? ¿Sabes escribir? jumaqilqiritati? ¿Te gusta la leche? juma lichi muniritati? ¿Te gusta venir aquí a la jumaakajach'ayatiñautarupuriñamuniritati? escuela? ¿Vienes atrasado? qipaqipatapurjta? ¿Qué vas a hacer? kunalurantasa? ¿De quién es este bote? khistinkisaakabutija? ¿Qué vas a hacer hoy? jichha kuna lurantasa? ¿Por qué no me llamas? kunatajanijawsista? ¿Cuándo terminas? kunapachatukuyanta? ¿Es tan terrible? muspajaniwalipuniti? ¿Cuál es tu asiento? kawkisachukuñamaja? ¿Cuándo llegaste? kunapachapurta? ¿Tomas agua o jugo? umacha, juguchaumanta? ¿Para quién es este caballo? khistitakisaakakawalluja? ¿Qué te pasa? kunajumaruxapastama? ¿Tienes hambre? maq'aaythamti? Imperativos - Lurt'añaja lávese el pelo, la cabeza lak'utat'axsusima, p'iqit'axsusima lávese la cara uynajajarisima lávese las manos amparanakajarisima lávese las orejas jinchhunakajarisima lávese los dientes lakach'akajarisima lávese los pies kayunakajarisima limpie sus zapatos, tiene barro zapatumajarisima, ñiq'iniwa límpiese la nariz nasamapichharasima no bebas vino, puede hacerte daño jani vino umantati, jani wali

no debes mentir no debes robar no debes ser flojo no ensucies tus cosas no fumes, puede hacerte daño no rompa su vestuario no saldré no vendré no vendré más que venga tu madre que venga tu padre saldré salgan todos la saludaré salude, usted siéntense, tome asiento tenga cuidado con su herida tome su remedio trae agua vaya afuera, salga vayan ustedes dos ven con tu madre ven con tu padre venga para acá, adelante vengan todos para acá vigila, cuida los animales vuelvan temprano vuelvan todos me voy a descansar vámonos Indicaciones - Chiqachaña no fue así nos vemos luego nuestra casa (dual) nuestra casa (plural) por aquí, a este lado qué bueno que hayas venido ya casi termino mi tarea yo también estoy cansada se ha oscurecido Los números - Wakhuña Unidades - Sapanaja 1 2 3 4 5 6 7

luririjtama janiwak'arisiñati janiwalunthathañati janiwajayrañati janiwakusasanakakhuchhichañati janiwafumañati, janiwaliwa, usuyiriwa janiwaisimawikhakhantati janiwamistuti janiwapuriñati janipuniwapuriñati mamama purpana tatamapurpana mistuñawa tajpachamistupjama aruntañawa juma arunt'ama chuqt'am, juma chuqt'asima usutchata suma uñjanta qullamaumt'asima umaapanima anqaru sarama, sarama paypachasarapjama mamamantipurima tatamantipurima akarupurima, layrjaru akarutajpachhanakapuripxama junch'ukima, suma uñjantauywanaja qaltiqalt'itapuripxjanta tajpachhapuripxanta naya samart'asirisaraña jina, sarjatana janiukhamanti ñäpuniwajikhisiñani jiwasana uta jiwasanakanautasa akakaru, aksaru walipuniwapurtt'ataxa ñäpunitukuytatariyaña nayaxaukhamaraki muspaqaritata ñäch'amaqxiwa

maya paya kimsa pusi phisqa suxta paqalqu

8 9 Decenas -

kimsaqalqu llätunka Pätunka

10 20 30 40 50 60 70 80 90 Centenas -

tunka pätunka kimsatunka pusitunka phisqatunka suxtatunka paqalqutunka kimsaqalqutunka llätunkatunka Patakanaja

100 200 300 400 500 600 700 800 900

mäpataka päpataka kimsapataka pusipataka phisqapataka suxtapataka paqalqupataka kimsaqalqupataka llätunkapataka

Mil

Waranqa

Figuras y cuerpos geométricos Cuadrado Triángulo Círculo Rombo Romboide Esfera Cilindro Cono Los colores - Saminaja Blanco Negro Rojo Amarillo Verde Café Azul Anaranjado Morado Gris

pusik'uchu kimsak'uchu muyu pusipuntani puyt'u muruk'u chhuqulla suyt'u janq'u ch'ara wila k'illu chu'xña ch'umphi larama wilaq'illu k'ulli uqi

Rosado Celeste

janq'uwila janq'ularama

Los meses del año - Maranaphaxsinaja Enero chinuqa Febrero anata Marzo achuqa Abril qasiwi Mayo llamayu Junio marat'aqa Julio willkakuti Agosto llumpaqa Septiembre sata Octubre taypisata Noviembre lapaqa Diciembre jalluqallta Estaciones del año Otoño awtipacha Invierno thayapacha Primavera lakakpacha Verano jallupacha Los días de la semana - SimanaUrunaja Lunes chinukauru Martes sajrauru Miércoles warauru Jueves illapauru Viernes ch'askauru Sábado kurmiuru Domingo inti uru División del tiempo según el día el día - Timput'aqaptata Hoy jichha Anoche arama Anteanoche qharurujayp'u Ayer masuru Anteayer masuruwaruru Mañana qharauru Pasado mañana jurpuru En la mañana qalt'iqalt'ita La noche arama El día uru La madrugada qhanattata El amanecer qhanthati En la noche aramana Salió el sol inti jalsuwa Es de día urujiwa Es de noche aramawa Es en la tarde jayp'uta De noche, demasiado tarde aramata, aramt'ata Al atardecer jayp'una Astros - Warawaranaja El Sol y la Luna inti phaxsinti Marte martisa Via Láctea alajpacha

Las estrellas El lucero de la mañana El lucero de la tarde Luna llena Luna nueva Familiares - Wila masi ancianos abuela abuelo bisabuela bisabuelo cuñada cuñado marido-esposa (matrimonio) bebé hermana hermano hombre adulto mujer adulta madre niña chica niño novio novia padrastro madrastra padre suegra suegro nuera yerno tía tío Alimentos - Maq'anaja Pescado Carne de vacuno Carne de cerdo Carne de pollo Cebolla Papa Camote Ajo Melón Sandía Durazno Frutilla Plátano Chirimoya Piña

warawara antawara achachiwarawara urt'ata machaqaphaxsi awichunaja jach'a mama jach'a tata mama jach'amma tata jach'atta ipata masano chachawarmi wawa kullaka jilata chacha warmi tayka, mama imilla yuqalla wayna tawaqu parastru marasta awki taych'i awkch'i yujch'a tullqa tya tyo chhallwa wakunuaycha khhuchhiaycha chhiwchhiaycha siyuylla ch'uqi apichu ajusa ch'umañauma santilla rurasnu wallqa platano chirimuya apiña

HOMBRE

MUJER

(Para

ver

detalles

hacer

clic

en

las

Organos de los sentidos Vista

nayra

Oído

jinchhu

Gusto

lakalaxra

Olfato

nasa

Tacto

llamkhaña

http://www.logos.it/corso_ay/indice.html A cura de:Rosa Quispe

letras

en

rojo)

View more...

Comments

Copyright ©2017 KUPDF Inc.
SUPPORT KUPDF