AutoCAD Civil 3D

UNIVERZITET U ZENICI

POLITEHNIČKI FAKULTET ODSIJEK: GRAĐEVINARSTVO GRAĐEVINARSTVO

AutoCAD Civil3D Seminarski rad

Mentori:

Studenti:

v.prof.dr. Senad Balić

Aldin Krajišnik R100/11

v.as. Ernad Beš lagić

Fuad Piragić R21/11

Zenica, august 2013.

SADRŽAJ UVOD .................................................................... .......................................................................................................................................... ........................................................................ .. 3

2. MOGUĆNOSTI PRIMJENE PROGRAMSKOG PAKETA AutoCAD Civil 3D PRI PROJEKTOVANJU I IZGRADNJI PUTEVA .......................................................................................................................... 4 2.1. AutoCAD AutoCA D Civil Ci vil 3D u fazi f azi pripremnih priprem nih radova za potrebe proj projekto ektova vanj nja a puta uta.............. ....... ............. ............ ...... 5

2.1.1. Podešavanje parametara projekta .................................................................... ................................................................................. ............. 5 2.1.2. Transfer podataka dobijenih geodetskim snimanjem terena ........................................ 8

2.1.3. Izravnanje geodetske mreže  ........................................................................................... 9 2.1.4. Kartiranje tačaka i spajanje detalja ...............................................................................10 2.1.5. Izrada digitalnog modela terena .......................................................... ................................................................................... ......................... 11 2.2. AutoCAD Civil 3D u fazi projektovanja puta .................................................................... 14 2.2.1. Trasa puta ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... 14

2.2.2. Uzdužni profil trase i niveleta puta  ...............................................................................16 2.2.3. Karakteristični poprečni profil ............................................................. ...................................................................................... ......................... 19 2.2.5. Poprečni profili puta ................................................................. ..................................................................................................... .................................... 25 2.2.6. Obračun zapremina materijala ............................................................ ..................................................................................... ......................... 28 2.3. AutoCAD Civil 3D u fazi realizacije projekta....................................................... projekta..................................................................... .............. 30

2.3.1. Izdvajanje tačaka iz koridora puta ..................................................................... ................................................................................ ........... 30 2.3.2. Izvoz digitalnog modela terena..................................................................................... 31

2.3.3. Transfer podataka iz računara u geodetski mjerni instrument  .................................... 32 2.3.4. Kontrola izvedenog stanja i obračun zapremina .......................................................... 33 3. AutoCAD Civil 3D - primjer pri mjer.................................................................. ...................................................................................................... .................................... 33

3.1. Određivanje uzdužnih profila ................................................................. .......................................................................................... ......................... 33 ZAKLJUČAK ............................................................ ............................................................................................................................... ...................................................................... ... 40 LITERATURA ...................................................................... ................................................................................................................................ .......................................................... 41

2

UVOD

Geodetskim poslovima počinju i završavaju se svi građevinski radovi, pa tako i oni na  projektovanju i izgradnji puta. Projektovanje i izgradnja puta odvijaju se kroz neko nekoli liko ko

faza, a uloga geodete u svim fazama je vrlo značajna. Zadatak geodete je da pripremi geodetsku podlogu odgovar ajućeg  biti

sadržaja koja će

korištena za potrebe projektovanja puta. U prošlosti kada su se koristile podloge u

analognom obliku značajan faktor je bila i njihova razmjera. Danas to nije slučaj jer se izrada geodetskih podloga koje uključuju i digitalni m odel snimljenog terena (DMT), kao i kasnije  proj  projek ekto tova vanj njee puta puta vrše vrše na raču računa naru ru koriš korište tenje njem m adek adekva vatn tnog og softv softver era. a. Projektovanje puta je posao građevinskog inženjera specijalizovanog za oblast niskogradnje. Samo projektovanje se može vršiti u različitim pr ogramskim paketima, ali  progra  programsk mskii paket paket koji se ističe ističe svojom svojom sveobu sveobuhva hvatno tnošću šću u pogled pogleduu alata alata kojima kojima raspolaže  je AutoCAD Civil 3D. Ovaj programski paket je j e prvenstveno namenjen projektovanju

 putne infrastrukture, kreiranju projekata koji se tiču uređen ja zemljišne teritorije, kao i onih koji za cilj imaju vršenje različitih hidroloških analiza, ali kao takav raspolaže i velikim izravnanje geodetske mreže, transformaciju

 brojem  brojem geodetskih geodetskih alata poput poput onih za

koordinata tačaka, topografisanje detalja isl. AutoCAD Civil 3D

softver je Building Information Modeling (BIM) rješenje za

 projektovanje objekata niskogradnje i izradu 3D

tehničke dokumentacije. AutoCAD Civil

omogućava građevinskim inženjerima,

tehničkim crtačima,

projektantima i

tehničarima  koji se bave projektovanjem saobraćajnica, prostornim   planiranjem i uređenjem  vodenih resursa da rade efikasnije. AutoCAD Civil 3D 2012 sadrži unaprijeđene  alate za određivanje  trase i koji omogućavaju uvođenje i primjenu standarda u projektovanju u okviru

čitavog projektnog tima.

 projektovanje na osnovu 3D modela: Mogućnosti –  projektovanje Alati za projektovanje Geoprostorne funkcionalnosti Hidrologija i hidraulika Optimizacija korištenjem materijala Vizualizacija 3

Za određivanje kota terena, izohipsi, nadmorskih visina, uzdužnih i poprečnih  profila trase itd. starim metodama snimanja, proračuna određenim metodama i  programima je bio mukotrpan rad. Jedan od načina snimanja i određivanja gore navedenih potrebnih podataka o projektu se v ršilo na terenu.

2. MOGUĆNOSTI PRIMJENE PROGRAMSKOG PAKETA AutoCAD Civil 3D PRI PROJEKTOVANJU I IZGRADNJI PUTEVA

 Na tržištu su danas prisutni brojni programski paketi koji omogućavaju omogućavaju rješavanje zadataka iz različitih inženjersko -tehničkih oblasti. AutoCA D Civil 3D je programski  paket kompanije kompanije Autodesk Autodesk koji koji je prevashodno prevashodno namijenje namijenjen n projektovanju projektovanju i

izradi tehničke

dokumentac dokumentacije ije u oblasti građevina građevinarstva. rstva. U komercija komercijalnu lnu upotrebu upotrebu je ušao 2004. godine, godi ne, a od od tada je svake godine izlazila nova verzija softvera,

zaključno sa danas aktuelnom

verzijom 2013. Za razliku od običnog AutoCAD -a, koncepcija AutoCAD Civil 3D-a zasniva se na pravljenju projekata čiji su elementi dinamički povezani, što znači da mijenjanje jednog elementa projekta automatski utiče na promjen u svih elemenata sa kojima  je on u vezi. Ovaj programski paket raspolaže brojnim alatima alatima koji omogućava omogućavaju ju efikasno projektovanje putne infrastrukture, kreiranje projekata koji se tiču uređenja zemljišne zemlji šne terito t eritorije, rije, kao i onih koji za cilj c ilj imaju vršenj vršenjee različ različitih itih hidro hidrološ loških kih ana analiza liza..

Slika 2.1 Početni prikaz AutoCAD Civil 3D

4

Razvojni tim AutoCAD Civil 3D- a

je evidentno imao u vidu da svi građevinski

radovi počinju i završavaju se geodetskim radovima, pa je među alate kojima  programski  paket  paket geodetske

raspola raspolaže že uvrstio uvrstio i neke čisto geo geodetsk detskee pop poput ut onih za izravnanje izravnanje

mreže. To je još jedna u nizu činjenica koje idu u prilog tvrdnji da je

AutoCAD Civil 3D, uprkos svojoj prvobitnoj namjeni, jedan sveobuhvatan programski  paket koji, za uspešno rješavanje zadataka koji se pred njih postavljaju, mogu koristiti stručnjaci

iz različitih inženjersko-tehničkih oblasti. Bitno je naglasiti da je j e AutoCAD Civil 3D jedan kompleksan programski paket čije  je k orištenje orištenje

relativno jednostavno, ali samo pod   pretpostavkom da su najprije korektno

izvrše na razna podešavanja u vezi sa projektom. Pomenuta podešavanja su veoma  broj  brojna na,, a tiču tiču se jedi jedini nica ca mjere mjere,, proje projekc kcije ije,, stilo stilova va prik prikaz azaa razn raznih ih elem elemen enat ataa proj projek ekta ta,,  jednom izvršena tekstualnih stilova i sl. Ipak, uloženi trud se isplati na duže staze –  jednom engl. template) koji će biti korišten  podeš  podešava avanja nja mogu mogu se sačuva sačuvati ti kao kao šablon šablon,, tzv. tzv. temple templejt jt  ( engl.

za buduće projekte. Također, u svakom trenutku je moguće vršiti  izmjenu već podešenih n a u tom trenutku tren utku aktiv aktivni ni projek projekat. at.  parametara,  parametara, što se automatski automatski odražav odražav a na

Iako se potpuni uvid u mogućnosti AutoCAD Civil 3D -a stiče u fazi projektovanja  puta, on se jednako uspešno može koristiti i u fazi pripremnih radova, kao i tokom realizacije projekta, tj. izgradnje puta. U nastavku j e

dato pismo mogućnosti primjene

softvera u pojedinim fazama.

2.1. AutoCAD Civil 3D

u fazi pripremnih radova za potrebe

projektovanja puta

AutoCAD Civil 3D je programski paket koji u mnogome može olakšati izradu geodetske podloge

za potrebe projektovanja puta, naročito sa stanovišta izrade DMT -a.

Brojne su i njegove primjene za druge geodetske poslove poput izravnanja geodetske mreže i sl.

Međutim, na početku rada u AutoCAD Civil 3D -u najbitnije je ispravno podesiti

određene parametre projekta.

2.1.1.

Podešavanje parametara projekta

5

 Najvažnija podešavanja podešavanja parametara parametara projekta se vrše u dijalog prozoru prozoru  Drawing Settings - [   Naziv  Naziv projek projekta ta ], a odnose se na jedinice mjere koje će biti korištene tokom crtanja, razmjeru crtanja, projekciju i koordinatni sistem u kojima se nalaze

koordinate tačaka

(kartica Units (kartica Units and Zone). Zone).

Slika 2.2 Podešavanje osnovnih parametara u vezi sa projektom

Putevi pripadaju kategoriji linijskih objekata što znači da prostor no zahvataju r elativno elativno

uzak ali dugačak pojas. Prilikom izrade geodetskih podloga za potrebe

 projek  projektov tovanj anjaa puta u zemlja zemljama ma gdje u upo upotre trebi bi postoji postoji više koordin koordinatn atnih ih sistema, sistema, pa čak i  proj  projek ekci cija, ja, od izuzet izuzetne ne važno važnost stii je da se isti isti definiš definišuu na samo samom m početku početku.. To je važno prije svega u slučaju

da projektovani put prolazi kroz nekoliko područja gdje su u upotrebi

 projektovan ovanja ja i izgradnje izgradnje različiti koordinatni sistemi, kao i u slučaju da se za potrebe  projekt  puta  puta koriste koriste i podaci podaci geodetskog geodetskog premera premera (npr. ukoliko ukoliko je potreb potrebno no uraditi uraditi eksprop eksproprija rijaciju ciju

zemljišta). Ukoliko se projekcija i koordinatni sistem definišu na samom početku moguće  je izbeći izbeći event eventual ualne ne proble probleme me priliko prilikom m kar karti tira ranj njaa tača tačaka ka i kasn kasnij ijeg eg spaj spajan anja ja deta detalja lja.. Za teritoriju Bosne i Hercegovine AutoCAD Civil 3D-u postoji nekoliko

definisanih koordinatnih sistema, među kojima se ne nalazi do skora jedini važeći Državni koordinatni sistem (Gaus - Krigerova projekcija Beselovog elipsoida), a u kojem se  još  još uvijek nalazi nalazi većina većina katastarsk katastarskih ih pod podataka ataka o položaju položaju tačaka. tačaka. Željeni Željeni koordinatn koordinatnii 6

sistem može se definisati u dijalog prozoru

Cr eate Coor dinate di nate System  System  , što je i učinjeno

u slučaju koordinatnog sistema vidljivog u polju

Avai l able coor coordi dinat nate e systems  ystems na slici

2.1.

Slika 2.3 Definisanje novog koordinatnog sistema

Naziv projekta U dijalog prozoru Dr awing Settings   - [ Naziv Settings   ]   ] moguće je unaprijed izvršiti i

definisanje lejera na kojima će se iscrtavati sadržaj projekta (kartica

, Object L ayer ayer s 

slika 2.2). Za Za elemente projekta za koje je razvojni tim AutoCAD Civil 3D-a procijenio da

će biti najčešće korišćeni (npr.trasa puta, uzdužni profil trase, poprečni profili puta, koridori sl.) lejeri su već definisani s tim što korisnik može mijenjati njihove nazive i stilove tako da odgovore specifičnim potrebama svak og projekta. Kartica Abbreviations  (slika 2.2) omogućava podešavanje skraćenica za pojedine elemente ili karakteristične tačke trase puta ili uzdužnog profila trase (npr. početak kružne krivine, kraj prelazne krivine, itd.). Skraćenice su unaprijed ispisane na engleskom jeziku, ali ih je moguće  preve  prevesti sti na naš jezik jezik ili na drugi drugi nači načinn mije mijenj njat atii već već prem premaa konk konkre retn tnim im potr potreb ebam ama. a. Postoje i posebni dijalog prozori za podešavanje tekstualnih stilova, stilova prikaza raznih elemenata projekta poput DMT-a, trase puta, koridora i sl., ali njihovo

 podešavanje  podešavanje je dozvoljeno dozvoljeno preskočiti preskočiti jer ono ne utiče na tačnost prikaza prikaza sadrža sadržaja ja proje projekta kta 7

(za razliku od podešavanja jedinica mjere i koordinatnog sistema koje utiče na prostorno lociranje tačaka). Ova vrsta podešavanja utiče isključivo na stil prikaza pojedinih elemenata što do izražaja dolazi najviše prilikom štampe, mada se u slučaju loše podešenih  parametara  parametara može pojaviti pojaviti problem problem čitljivosti čitljivosti sadr sadrža žaja ja proje projekta kta i na ekran ekranuu raču računa nara ra (npr. (npr.  prev  prevel elik ikii mar marke keri ri za tačk tačke, e, sita sitan tekst i sl.).

2.1.2.

Transfer podataka dobijenih geodetskim snimanjem terena

Transfer podataka dobijenih geodetskim snimanjem terena iz geodetskog mjernog

instrumenta u računar vrši se korištenjem modula

. Survey Data Collection Link 

AutoCAD Civil 3D podržava transfer podataka u računar iz većine geodetskih mjernih instrumenata koji su danas u upotrebi (npr. totalne stanice kompanija Sokkia, Topcon, Leica,  Nikon).

Slika 2.4. Transfer podataka dobijenih geodetskim snimanjem terena

Kako se format zapisa podataka dobijenih snimanjem terena razlikuje od instrumenta do instrumenta, neophodno je sirove podatke podatke snimanja ( engl. engl. raw survey data)

konvertovati u format pogodan za kartiranje snimljenih tačaka. AutoCAD Civil 3D

koristi format .fbk  (Field  (Field Book file). file). 8

Slika 2.5 .Konverzija sirovih podataka snimanja u .fbk   format   format 

2.1.3.

Izravnanje geodetske mreže

Uspostavljanje geodetske mreže sa koje će se vršiti geodetsko snimanje terena je, uz  pribavljanje postojeće geodetske dokumentacije dokumentacije od nadležnog organa, prvi korak  prilikom  prilikom izrade geodetske geodetske podloge podloge za potrebe potrebe projektova projektovanja nja puta. AutoCAD AutoCAD Civil 3D

 posjeduje alate koji omogućavaju omogućavaju izravnanje geodetske mreže po metodi najmanjih kvadrata na osnovu mjerenih uglova i dužina u mreži. Moguće je vršiti izravnanje 2D ili 3D

mreže, pri čemu se u slučaju 3D izravnanja visine tačaka mreže određuju na osnovu mjerenih dužina i vertikalnih uglova (nije moguće vršiti izravnanje nivelmanske mreže).

Slika 2.6. Iz 2.6. Izra ravn vnan anje je geod geodet etsk skee mrež mrežee po meto metodi di najm najman anjih jih kvad kvadra rata ta 9

Postoji i opcija za izravnanje poligonskog vlaka tako što se svaki prelomni ugao  popravi za vrijednost koja je jednaka uglovnom odstupanju podjeljenom sa brojem

 prelomnih  prelomnih uglova, uglova, dok se dužina dužina p oligonske strane popravi za vrijednost linearnog odstupanja proporcionalnu dužini poligonske strane (analogno T.O. 19).

2.1.4.

Kartiranje tačaka i spajanje detalja

Kartiranje tačaka u AutoCAD Civil 3D -u može se vršiti na nekoliko načina, u zavisnosti od načina na koji su tačke tokom geodetskog snimanja terena registrovane u geodetskom mijernom instrumentu. Svakako najpoznatiji i najčešće korišten način je kartiranje snimljenih tačaka na osnovu Dekartovih pravouglih koordinata koje je moguće izvršiti u slučaju da su tokom geodetskog snimanja terena u instrumentu registrovane Dekartove pravougle koordinate (Y, X i Z). Ukoliko su u instrumentu tokom snimanja  prvo iskarti iskartira rati ti tačke registrovane polarne koordinate tačaka (ugao i dužina), neophodno je  prvo

geodetske mreže sa kojih je vršeno snimanje terena, nakon čega je moguće iskartirati i detaljnetačke. detaljnetačke. Rjeđe se koristi kartiranje tačaka na osnovu apscise i ordinate (odmjeranje od neke ose), kao i kartiranje na osnovu tahimetrijskog zapisnika koji je u digitalnom obliku dostupan u AutoCAD Civil 3D-u. Snimljene

tačke je moguće kartirati u prostoru (koriste

se podaci o kotama tačaka) ili u ravni (sve tačke se kartiraju na istoj visini). Grupisanje tačaka omogućava lakšu manipulaciju tačkama, što naročit o dolazi do izražaja ukoliko postoji veliki broj snimljenih, a samim tim i kartiranih tačaka. Tada filtriranje tačaka, tj. uključivanje jednih a isključivanje drugih grupa tačaka,

znatno

olakšava proces spajanja detalja, njihovog eventualnog topografisanj a i izrade DMT-a jer su u određenom trenutku na ekranu računara prikazane samo tačke od i nteresa za odabranu fazu izrade geodetske podloge za potrebe projektovanja puta.

10

Slika 2.7. De 2.7. Defi fini nisa sanj njee grup grupee tača tačaka ka

Za definisanje grupe tačaka koristi se dijalog   prozor  Point Naziv Naziv grupe tačaka [   ]   ]  ,a

Group Properties -

grupisanje se može vršiti na osnovu brojeva tačaka, njihovih

kota ili opisa (dozvoljeno je i kombinovanje različitih kriterijuma).

 Nakon kartiranja tačaka vrši se crtanje geodetske podloge, tj. spaj anje detalja različitim tipovima linija i eventualno topografisanje detalja. AutoCAD Civil 3D raspolaže standardnim alatima za crtanje kako uravni (2D), tako i u prostoru (3D). Što se tiče topografisanja detalja tj. dodjeljivanja simbola detaljnim tačkama,  ono se može vršiti bibliote ku manuelno ili automatski prema opisu (kodu) tačaka. Programski paket  poseduje biblioteku

topografskih simbola definisanih prema američkim standardima, ali je moguće napraviti i biblioteku topografskih simbola koji se koriste kod nas, a zatim je umetnuti u

AutoCAD Civil 3D i na taj način koristiti i kasnije, prilikom izrade geodetskih podloga  projeka jekata ta.. za potrebe nekih budućih  pro

2.1.5.

Izrada digitalnog modela terena

11

Za potrebe projektovanja puta nije dovoljna geodetska podloga samo sa spojenim

detaljima, već da je potrebno kreirati i digitalni model snimljenog terena. DMT je  polazn  polaznaa osnova osnova za većinu većinu prostornih prostornih (3D) (3D) proraču proračuna na koji se obavljaju u AutoCAD Civil 3D-u,

a tiču se projektovanja puta (npr. definisanja uzdužnog profila trase,  poprečnih

 profila puta, obračuna zapremina i sl.). On pred predst stav avlja lja jedn jednuu od najva najvažn žnij ijih ih kompo kompone nent ntii svakog projekta puta.

AutoCAD Civil 3D omogućava kreiranje različitih tipova DMT -a,

model ( engl. engl. među kojima su tip modela koji čini mreža nepravilnih trouglova ,tzv. TIN model (  Triangulated Irregular Network - TIN),

grid model koji čini mreža ćelija oblika

 pravo  pravoug ugaon aonika ika,, kao

i dva tipa zapreminskih modela koji se koriste prilikom obračuna

zapremina iskopa ili

nasipa određenog materijala. TIN algoritam za kreiranje DM T-a je

 baziran na

Delanijevoj triangulaciji (krug opisan opisan oko trougla trougla nesadrži nesadrži nijednu drugu

tačku osim onih koje predstavljaju tjemena togtrougla) koja je jednoznačna. Površ terena se  preds  predstav tavlja lja 3D troug trougao aonim nim faceta facetama ma čija čija su temen temenaa detal detaljne jne tačke tačke priku prikupp ljene tokom geodetskog snimanja terena. Za kreiranje DMT- a

je osim tačaka moguće koristiti i

 prost sto oru. ru. strukturne linije, izohipse i objekte uz uslov da je definisan njihov položaj u  pro

Da bi DMT bio korektno kreiran moraju se poštovati određene procedure. Potrebno je definisati pojas izrade DMT-a tj. njegovu spoljašnju granicu, kao i eventualno neke druge granice koje stranice TIN-a

nesmiju sijeći ili granice unutar kojih trouglovi TIN-a

 postoje vodene površine uopšte neće biti prikazani (npr. u slučaju modeliranja terena gdje  pos  popu  poputt jeze jezera ra i sl.) sl.).. Za kreiranje DMT-a koristi se dijalog prozor  Create Sur , u okviru kojeg se Sur f ace 

između ostalog bira tip modela, lejer na kojem će model biti prikazan, kao i stil prikaza modela. Stil prikaza može biti jedan od onih već definisanih u sklopu AutoCAD Civil 3D-a

ili korisnički definisan. U okviru definisanja stila prikaza DMT -a vrši se odabir

elemenata koji će biti vidljivi (tačke, trouglovi, izohipse, itd.), definiše se ekvidistanca izohipsi i sl.

12

Slika 2.8. Kreiranje DMT-a

DMT kreiran na prethodno opisan način je „prazan" tj. ne sadrži nikakve podatke, te s toga nije ni vidljiv na ekranu. Da bi se upotpunilo kreiranje DMT-a moraju se dodati

 poda  podaci ci (tačk (tačke, e, struk struktur turne ne linije linije i sl.) sl.) u njego njegovu vu defin definici iciju. ju. Na Nako konn toga toga može može se pristupiti modifikovanju kreiranog DMT-a. Mogu se dodavati dodavati nove tačke i linije, se mijenjati orijentacija trouglova, itd.

 Modifi fiko kova vanj njee krei kreira rano nog g DMTDMT-a a Slika 2.9.  Modi 13

brisati postojeće, može

2.2. AutoCAD Civil 3D

u fazi projektovanja puta

Projektovanju puta se pristupa nakon završene faze pripremnih radova koja obuhvata izradu geodetske podloge za potrebe projektovanja puta, a koja uključuje i formiran DMT. Za uspešnu realizaciju svake faze projektovanja u AutoCAD Civil 3D u su projektantu na raspolaganju brojni alati.

2.2.1.

Trasa puta

Prva faza projektovanja puta podrazumijeva definisanje

 pripadajućim  elementima. U dijalog prozoru

 buduće  trase puta sa

Create Alignment  –  Layout    Layout vrše se

 početna podešavanja  početna podešavanja trase puta kao što su njen naziv, tip (da li je u pitanju osovina puta ili neka druga trasa, npr. Lijeva ili desna ivica kolovoza),

 početna stacionaža,  stil

 prikaza trase, tr ase, lejer le jer na kojem će trasa biti iscrtana, kao I set koji obuhvata stilove opisa elemenata stacionaže trase.

Slika 2.10. Definisanje trase puta

14

Postoje posebni dijalog prozori za podešavanje stila prikaza trase i seta koji obuhvata stilove opisa elemenata stacionaže trase, pri čemu se mogu modifikovati već style i  postojeći stilovi ili kreirati potpuno novi. Stilovi prikazani u poljima Al ignment style  Al ign ment ment l abel abel set  set naslici 2.10 su korisnički definisani.

 Nakon početnih podešavanja podešavanja trase puta vrši se njeno „povlačenje". Povlačenje trase nije ništa drugo do samo crtanje trase. Kako se trasa sastoji iz pravaca, prelaznih i kružnih krivina, potrebno je svaki element nacrtati uvažavajući zahtjeve iz  projektnog zadatka. Projektnim zadatkom je definisana kategorija puta čije se projektovanje vrši i ona je  jedan od parametara kojim je definisana maksimalna dozvolje dozvoljena na brzina brzina na putu. putu. Iz te

 brzine  brzine se određu određuju ju parametr parametrii prelaz prelaznih nih i kružnih kružnih kriv krivina ina (duž (dužin inaa prel prelaz azne ne kriv krivin ine, e,  polu  polupr preč ečni nikk kruž kružne ne kriv krivin inee i sl. sl.). ). Kutija sa alatkama Al ignment Layout Layout Tools - [   ] nudi veliki broj Naziv Naziv trase puta ]  alata za crtanje i eventualno kasnije modifikovanje trase puta. Postoji nekoliko tipova

 prel  prelaz azni nihh kri krivi vina na koje koje je mogu moguće će umet umetat atii pop poput ut one one obli oblika ka klot klotoi oide de,, kub kubne ne para parabo bole le i sl. Bitno  je naglasiti da se unaprijed mogu podesiti parametri prelazne i kružne krivine (dužina  prelazne  prelazne krivine, krivine, poluprečnik poluprečnik kružne kružne krivine) krivine) tako da se vrši njihovo automatsko umetanje na mjestima tjemena trase.

Slika 2.11. Po 2.11. Pode deša šava vanj njee para parame meta tara ra prel prelaz azne ne i kruž kružne ne kriv krivin inee

Prethodno opisani način crtanja trase podrazumijeva da sve kružne,  kao i prelazne krivine, imaju iste parametre. Kako ovo najčešće nije slučaj prilikom projektovanja puta, vrši 15

se crtanje pravaca, a zatim se vrši umetanje prelaznih i kružnih krivina sa odgovarajućim  para  parame metr trima ima i na odgo odgova vara rajuć jućim im mjest mjestima ima.. Mogu Moguće će je umet umetati posebno kružne ili prelazne krivine, kao i njihove različite kombinacije.

Slika 2.12. Crtanje trase puta

U AutoCAD Civil 3D-u

je moguće izvršiti i kontrolu geometrije trase puta. Da bi

trasa uspješno prošla kontrolu parametri prelaznih i kružnih krivina moraju ispoštovati zadate kriterijume (npr. postoje ograničenja u vidu minimalnog dozvoljenog  poluprečnika krivine za trasu puta na kojem će vozila saobraćati određenom određenom brzinom brzinom). ). Kriteri jumi  jumi koji se koris koriste te mogu mogu biti biti neki neki od već postoje postojećih ćih (datih u programskom paketu) ili

korisnički definisani. AutoCAD Civil 3D raspolaže i alatima za tzv. vitoperenje kolovoza. Na osnovu zadatih parame  parametara tara softver softver proraču proračunav navaa tačke tačke poče početka tka vitopere vitoperenja, nja, do stizanja maksimalnog

nagiba kolovoza i sl. Vitoperenje kolovoza je od velikog značaja u krivinama jer se naginjanjem kolovoza na unutrašnju stranu krivine ublažava uticaj centrifugalne sile koja djeluje na vozilo težeći da ga izbaci sa puta. Na autoputu se   zbog velikih  polu  polupr preč ečni nika ka krivina vrlo rijetko javlja potreba za vitoperenjem.

2.2.2.

Uzdužni profil trase i niveleta puta

Uzdužni profil trase je sama trasa puta vertikalno projektovana na površi terena. . Kreiranje uzdužnog profila trase se vrši u dijal og prozoru Create Create Profi le fr om Sur Sur face  Potrebno je odabrati trasu puta (ili  jeda  jedann njen njen dio) dio) i povr površš (DMT (DMT)) za koju koju se vrš vršii kreira kreiranj njee

uzdužnog profila.

16

Slika 2.13. Kreiranje uzdužnog progila trase

 Na opisani način samo je kreiran uzdužni profil trase. Da bi on bio i prikazan na ekranu računara mora se kreirati i prikaz uzdužnog profila što se vrši u dijalog prozoru . Ovaj dijalog prozor je zapravo skup dijalog prozora poput General , Cre Cr eate Prof i le View  Station Ran ge  View H eight  , Profi le View isl isl.

 Kreira ranj njee prik prikaz aza a uzdu uzdužn žnog og prof profil ila a tras trasee Slika 2.14. Krei 17

U okviru svakog dijalog prozora vrše se različita podešavanja koja se tiču prikaza uzdužnog profila trase. Moguće je podesiti stil prika za uzdužnog profila trase, definisati da li se iscrtavanje uzdužnog profila vrši za cijelu trasu ili samo jedan  njen dio, definisati opseg visina unutar kojeg se vrši iscrtavanje uzdužnog profila trase i sl.Vrlo je značajno definisati i engl. data bands) od kojih je zaglavlje prikaza uzdužnog profila jer tzv. trake podataka ( engl.

zaglavlje sačinjeno sadrže podatke koji upotpunjuju sliku o trasi puta, kako u horizontalnoj ravni, tako i u pogledu promjene

visine terena duž trase. Pod pomenutim podacima

 podrazumijevaju se kote terena,

stacionaže, elementi trase puta (pravci i krivine u

horizontalnoj ravni) i sl. Sva podešavanja mogu se na jednostavan način mijenjati i  profil ilaa tras trase. e. nakon iscrtavanja uzdužng  prof

Da bi uzdužni profil trase bio kompletiran neophodno je definisati i niveletu  puta. U dijalog prozoru Create Prof il e - Dr aw New  New vrše

se početna podešavanja nivelete kao

što su njen naziv, stil prikaza, lejer na kojem će biti iscrtana, set koji obuhvata stilove opisa elemenata nivelete. Ukoliko postoji više trasa vrši se i odabir tr ase ase za koju se definiše niveleta.

Slika 2.15. Definisanje nivelete puta

18

Postupak crtanja nivelete puta je veoma sličan postupku crtanja trase puta. I u ovom s a alatkama slučaju projektatu su na raspolaganju  brojni alati za crtanje u okviru kutije sa . Tipovi vertikalnih krivina  ponuđeni Profi le Layout Tools - [   ]   ]  Naziv Naziv nivelete puta okviru AutoCAD Civil 3D- a

u

su krivina oblika parabole, kružna krivina i asimetrična

krivina. Prilikom projektovanja puta najčešće se koristi vertikalna krivina oblika parabole. I u slučaju crtanja nivelete puta moguće je unaprijed podesiti tip i parametre vertikalne krivine tako da se umetanje vertikalnih krivina vrši automatski na mjestima  pravci, i, a da se tjemena nivelete. Naravno, drugi način crtanja nivelete je da se prvo nacrtaju  pravc

zatim umetnu vertikalne krivine sa odgovarajućim parametrima i na odgovarajućim mjestima.

Slika 2.16. Crtanje nivelete puta

2.2.3.

Karakteristični poprečni profil

engl. assembly)  prikazuje se  Na karakterističnom poprečnom profilu puta ( engl. kompletan

sadržaj trupa puta. Kao karakteristični poprečni profil puta prilikom

 projekt  projektova ovanja nja može biti iskoriš iskorišten ten nek nekii od karakter karakteristič ističnih nih pop poprečn rečnih ih profila profila već definisanih u AutoCAD Civil 3D- u. Odabir takvog profila se vrši . Metric prozora T ool Palettes Palettes - Civil M etri tr i c Subas Subass sembli es 

19

iz palete

Assemblies – 

 Biranj njee post postoj ojeć ećeg eg kara karakt kter eris isti tičn čnog og popr popreč ečno nog g prof profil ila a Slika 2.17. Bira

Određene parametre postojećih karakterističnih profila je moguće mijenjati i na taj način profil prilagoditi trenutnim potrebama. To se prije svega odnosi na modifikovanje širina kolovoznih traka, širina bankina, padova kosina iskopa i nasipa i sl. Prozor  Tool Palettes Palettes - Civi l M etr ic Subass Subassembli es  pored palete sa gotovim k arakterističnim arakterističnim  popre  poprečn čnim im

prof profili ilima ma sadrži sadrži i broj brojne ne druge druge palet palete. e. Iz tih paleta paleta moguće je

engl. subassemblies)  poput kolovozne  birati pojedinačne elemente trupa puta ( engl. 20

konstrukcije (paleta Lanes (paleta Lanes), ), bankina (paleta Shoulders (paleta Shoulders), ), razdjelne trake ili pojasa pojasa (paleta (paleta  Medians  Medians)) i sl. Odabrani elementi trupa puta vezuju se za baznu liniju  prof  profil ilaa form formir iraj ajuć ućii na

taj način željeni karakteristični poprečni profil.  Najčešće nije moguće definisati adekvatan karakteristični poprečni profil korištenjem gotovih elemenata trupa puta datih u A utoCAD Civil 3D-u jer su pomenuti elementi kreirani prema američkim standardima koji se u većini slučajeva razlikuju od standarda standarda koji se kod nas primjenjuju primjenjuju prilikom prilikom projektova projektovanja nja i izgradnje puteva. pute va. Stoga

definisanje definisanje karakteristično karakterističnogg poprečnog poprečnog profila počinje podešavanjem parametara paramet ara u okviru dijalog

prozora

Create

. Pomenuti Assembly 

parametri

podrazumijevaju

naziv

karakterističnog poprečnog profila, njegov tip, stil prikaza, lejer na kojem će biti prikazan, kao i stil seta kodova.

 Defini nisa sanj njee kara karakte kteri rist stič ično nog g popr popreč ečno nog g prof profil ila a puta puta Slika 2.18. Defi

Ponuđeni tipovi karakterističnog poprečnog profila su oni koji se koriste za  proj  projek ekto tova vanj njee puta puta sa jedn jednos ostra trani nim m ili ili dvos dvostra trani nim m pado padom, m, odno odnosno snosa sa razd razdvo voje jeni nim m ili nerazdvojenim kolovoznim trakama po smjerovima. Autoput ima razdvojene kolovozne trake po smjerovima, a same trake su sa jednostranim padom, tako da se prilikom  projekt  projektova ovanja nja autoputa autoputa u polju polju A ssembl y Type u okviru dijalog prozora Cr eate A ssembl sembl y   bira  bira Di vided . vided Planar Road  Road  21

 Nakon definisanja parametara u dijalog prozoru Create Assembly na ekranu je

moguće prikazati samo baznu liniju i baznu tačku karakterističnog poprečnog profila. Ono što slijedi je dodavanje elemenata trupa puta. Elemente trupa puta je, ukoliko je to potrebno  polilin inija ija.. Kol Kolov ovoz ozna na (ukoliko u paletama ne postoji željeni element), moguće kreirati iz  polil konstrukcija kao element gornjeg stroja trupa puta se sastoji iz slojeva. Da bi bio definisan

adekvatan karakteristični poprečni profil neophodno  je nacrtati svaki sloj poštujući uslove date u projektnom zadatku. Uslovi se tiču debljine pojedinog sloja, njegove širine, pada i sl. Nacrtani sloj se zatim oivičava  polilinijom iz koje se u okviru dijalog prozora Subassembly - From Polyline kreira element trupa

Create

puta koji će biti uključen u

definisanje karakterističnog poprečnog profila.

 Kreira ranj njee elem elemen enta ta trup trupa a puta puta iz poli polili lini nije je Slika 2.19. Krei

Svaki kreirani element se dodaje u definiciju karakterističnog poprečnog profila tako što se preko odgovarajuće vezne tačke „kači" na baznu liniju profila. Definisanje karakterističnog poprečnog profila puta je sa stanovišta geodete koji će  prilikom izgradnje

puta vršiti geodetsko obi lježavanje tačaka na terenu jedna od

najvažnijih faza projektovanja puta. Ukoliko se karakteristični poprečni profil definiše na adekvatan način, kasnije se iz koridora kreiranog na osnovu tog karakterističnog  popre  poprečn čnog og profil profilaa mogu mogu na brz i efika efikasa sann način način dobiti dobiti pod podac acii za geo geodets detsko ko obiljež obilježav av anje 22

slojeva kolovozne konstrukcije i sl. U suprotnom priprema podataka za geodetsko

obilježavanje iziskuje znatno više vremena. Pravilan izbor stila seta kodova prilikom definisanja karakterističnog poprečnog  profila je ključ brze i efikasne pripreme podataka za obilježavanje. Ukoliko postojeć postojećii stilovi nezadovoljavaju potrebe definisanja željenog karakterističnog poprečnog profila, moguće je kreirati i novi stil seta kodova. To se vrši u dijalog  prozoru

Code Set Set Styl e -

[ Naziv  ]   ]  Naziv stila . Kodovi se definišu za tačke  (Point),  (Point), linije (Link) i površine (Shape).  (Shape).

 Kreira ranj njee stil stila a seta seta kodo kodova va Slika 2.20. Krei

Definisanje stila seta kodova je značajno i za stil

prikaza kreiranog karakterističnog

 poprečnog profila, ali je u razmatranom slučaju akcenat stavljen na mogućnost korištenja kodiranih tačaka za pripremu podataka za geodetsko obilježavanje, odnosno kodiranih linija i površina prilikom obračuna zapremina.  Nakon kreiranja stila seta kodova, a kako bi karakteristični poprečni profil bio u  potpu  potpuno nost stii defin definis isan an,, neop neopho hodn dnoo je svak svakoj oj tački, tački, liniji liniji i površini svakog elementa koji učestvuje u definiciji profila dodijeliti odgovarajući kod.

23

Slika 2.21. Definisanje koridora puta

Zatim je potrebno odabrati trasu puta, niveletu i karakteristični poprečni profil koji se koriste za definisanje koridora puta. Nakon odabira pomenutih elemenata automatski se otvara dijalog prozor  Target Target M apping  apping u okviru kojeg je potrebno definisati koja

 površje „meta" karakterističnog poprečnog profila, odnosno do koje pov površi rši će biti nacrtane linije kosina nasipa i usjeka. U slučaju projektovanja puta to je površ terena nakon skidanja humusa (DMT nakon skidanja humusa).

 Defini nisa sanj njee „mete" karakterističnog poprečnog profila puta Slika 2.22. Defi 24

Definisanje površi koje se koriste kasnije prilikom obračuna zapremina vrši se u Naziv Naziv koridora kartici Surfaces dijalog prozora Corr idor Properti . Njih je Properti es - [   ]   ] 

moguće kreirati iz linija koje su kodirane prilikom definisanja karakterističnog  poprečnog profila puta.

Slika 2.23. De 2.23. Defi fini nisa sanj njee povr površi ši iz lini linija ja kori korido dora ra

2.2.5.

Poprečni profili puta

Poprečni profil puta se dobija presjecanjem koridora puta vertikalnom ravni okomitom

na trasu puta. Da bi poprečni profili puta mogli biti nacrtani najprije  je

 potre  potrebn bnoo defin definisa isati ti mjes mjesta ta duž duž trase trase na na kojim kojimaa će biti biti „isj „isječ ečen eni" i" popre poprečn čnii profil profili.i. Definisanje grupe linija uzorkovanja vrši se u dijalog prozoru

. U Create Sample Line Group 

 pome  pomenu nuto tom m dija dijalog log pro prozo zoru ru pod podeš ešav avaa se naz naziv iv gru grupe pe lini linija ja uzo uzork rkov ovan anja ja,, stil stil linija i njihovog opisa, lejer na kojem će linije biti iscrtane, a biraju se i površi koje će biti uzo rkovane.

25

 Defini nisa sanj njee grup grupee lini linija ja uzor uzorko kova vanj nja a Slika 2.24. Defi

 Nakon definisanja grupe linija uzorkovanja aktivira se Sample Line Tools kutija sa alatkama za iscrtavanje linija uzorkovanja, tj. za

definisanje mjesta duž trase puta na

kojima će biti isječeni poprečni profili. Postoje razni načini za definisanje tih mjesta, ali najčešće se biraju ona mjesta na kojima je j e ranije izvršeno i stacioniranje trase puta.

 Defini nisa sanj njee mjes mjesta ta na koji kojima ma se vrši vrši „isjecanje" po isjecanje" popr preč ečni nih h prof profil ila a Slika 2.25. Defi

 Na opisani način samo su definisane linije uzorkovanja. Slično kao kod definisanja  potrebno je uzdužnog profila trase i njegovog prikaza, i u slučaju poprečnih profila puta  potrebno Cr eate Mul M ul tiple ti ple Se Section Views  definisati njihov prikaz što se vrši u dijalog prozoru Cre . Ovaj

, Secti dijalog prozor je zapravo skup dijalog prozora poput General , Offset Range   Section on

 i sl. Di splay Options  Section Vi ew Tabl es  , Se 26

Slika 2.26. Kreiranje prikaza poprečnih profila puta profila puta

U okviru svakog dijalog prozora vrše se različita podešavanja koja se tiču prikaza  poprečnih profila puta. Prije svega je potrebno definisati za koju trasu puta i grupu linija uzorkovanja se vrši crtanje poprečnih profila puta. Moguće je podesiti i stil prikaza  popr  popreč ečni nihh prof profila ila,, defi defini nisa sati ti da li se iscrt iscrtav avan anje je pop popre rečn čnih ih prof profila ila vrši vrši za cijelu cijelu trasu ili samo samo  jedan  jedan njen dio, definisati definisati opseg visina unutar unutar kojeg se

vrši iscrtavanje poprečnih profila

 puta,  puta, definisati definisati širinu pojasa pojasa iscrtavan iscrtavanja ja poprečnih profila lijevo i desno od osovine puta i sl. Vrlo je značajno definisati i šta će sve biti iscrtano na poprečnim profilima (površi terena prije i poslije

skidanja humusa, različiti slojevi kolovozne konstrukcije i sl.). Kao

i u slučaju kreiranja prikaza uzdužnog profila trase mogu se definisati zaglavlja prikaza  poprečnih  poprečnih profila. profila. Sva pode podešava šavanja nja mogu se na jednostav jednostavan an način način mijenjati mijenjati i nak nakon on iscrtavanja poprečnih profila puta. U dijalog prozoru Section Vi ew T ables moguće

je definisati tabelu koja će biti

 prikazana uz svaki poprečni profil, a u kojoj se nalaze podaci o površinama materijala koji čine trup puta na odgovarajućem poprečnom profilu. Na osnovu tih površina kasnije se vrši obračun zapremina za cijelu trasu puta.

27

Slika 2.27. Kreiranje pr Kreiranje prik ikaz aza a popr popreč ečni nih h prof profil ila a puta puta

2.2.6.

Obračun zapremina materijala

Projektovanje puta završava se obračunom zapremina. Korektno izvršen obračun zapremina je preduslov za sastavljanje što realnijeg predmjera građevinskih radova koje  je potre potrebn bno o izve izvest stii pril prilik ikom om real realiz izac acije ije proj projek ekta ta..

Da bi zapremine mogle biti obračunate potrebno je prvo definisati listu materijala  za koje se želi izvršiti obračun zapremina. Ukoliko su prilikom definisanja karakterističnog  poprečnog profila profila puta na adekvatan adekvatan način kodirane linije i površine, kao i ukoliko su iz koridora kreirane neke površi od interesa (npr. datum), definisanje liste materijala se na  jednos  jednostav tavan an način način vrši vrši u dijalo dijalogg prozor prozoruu

Naziv Naziv grupe linija Edit Material List - [ 

. Prije samog definisanja liste  ]  uzorkovanja ] 

materijala potrebno je odabrati željenu trasu

 puta  puta i grup grupu u linij linijaa uzor uzorkov kovanj anja. a. Bitn Bitno o je naglasiti da se definisana lista li sta materijala materij ala koristi i

za računanje površina materijala koje se prikazuju u tabeli pored svakog poprečnog pro fila  puta.  puta.

28

Slika 2.28 .Definisanje liste materijala

 Na pretho prethodno dno opis opisan anii način način je izvrše izvršenn obraču obračunn zaprem zapremina ina,, ali sraču sračunat natee zaprem zapremine ine nisu  prikazane na ekranu ekranu računara. Za svaki materijal je potrebno dodati tabelu zapremina, a  jalog prozoru  podešavanja  podešavanja se vrše u di jalog

. U okviru Create Create Materi Materi al Volume Table 

 pomenutog dijalog prozora bira se s e stil tabele, trasa puta, grupa linija uzorkovanja, uzorkovanja, lista

materijala, kao i sam materijal za koji će biti prikazana tabela zapremina.

 Kreira ranj njee tabe tabele le zapr zaprem emin ina a mate materi rija jala la Slika 2.29. Krei

29

2.3. AutoCAD Civil 3D

u fazi realizacije projekta

Realizacija projekta je faza u kojoj do izražaja dolaze mogućnosti AutoCAD Civil 3D-a u pogledu crpljenja podataka iz projekta. Uloga geodete u ovoj fazi je dvojaka -

može

 biti  biti ang angaž ažov ovan an kao kao izvo izvođa đačč geo geode detsk tskih ih rad radov ovaa ili ili kao kao nadz nadzor or.. Među Međutim tim,, u oba oba sluča slučaja ja upravo crpljenje željenih podataka iz projekta je ono što omogućava njegovu uspešnu realizaciju.

2.3.1.

Izdvajanje tačaka iz koridora puta

Koordinate i kote karakterističnih tačaka svih elemenata trupa puta koje je j e potrebno obilježiti na terenu dobijaju se iz koridora puta. Izdvajanje tačaka iz koridora vrši se u dijalog prozoru Cr eate COGO Points  , pri COGO Points 

čemu se bira da li se tačke izdvajaju za  cijeli

koridor ili je dan njegov dio. U okviru pomenutog dijalog prozora moguće je kreirati grupe tačaka posebno za svaki element trupa puta (npr. za iskop i nasip, tucanik, asfalt  beton  beton sloj, sloj, itd.) što kasnije kasnije omoguć omogućava ava lakšu lakšu manipu manipulac laciju iju tačka tačkama. ma. Kako izgradnja puta odmiče, podaci za geodetsko obilježavanje se izdvajaju iz različitih grupa tačaka, u zavisnosti od faze izgradnje (npr. izvođenje bito - nosećeg sloja kolovozne konstrukcije  podrazumijeva  podrazumij eva izdvajanje izdvaja nje podataka za geodetsko

obilježavanje samo iz grupe koja

sadrži karakteristične tačke tog sloja).

 Izdvaj ajan anje je tača tačaka ka iz kori korido dora ra puta puta Slika 2.30.  Izdv 30

Izdvajanje tačaka na ovaj način moguće je samo ukoliko su tačke na odgovarajući način nač in kodirane kodirane prilikom definisanja karakterističnog karakterističnog poprečnog poprečnog profila  puta. Izvoz ( engl. engl. export)

tačaka iz AutoCAD Civil 3D -a se na vrlo jednostavan način vrši

 pozivanjem dijalog prozora Export Poin   u okviru kojeg se bira izlazni format fajla, Poin ts 

lokacija gdje će file biti sačuvan, a bira se i da li će biti izvezene sve tačke ili samo određena grupa.

 Izvoz tačak tačaka a iz AutoCAD Civil 3D-a Slika 2.31. Izvoz

2.3.2.

Izvoz digitalnog modela terena

Pojedine totalne stanice prisutne na

tržištu podržavaju rad sa DMT -om.To je

naročito značajno sa aspekta geodetskog nadzora jer je u svakom trenutku moguće snimiti tačku na terenu i njenu kotu uporediti sa projektovanom kotom očitanom iz digitalnog modela terena. Da bi uopšte bio moguć trans fer DMT-a iz računara u totalnu stanicu mora se prvo izvršiti njegov izvoz iz AutoCAD Civil 3D -a. Izvoz površi terena (DMT-a) vrši se pozivanjem dijalog prozora Export to L andXM andXM L  u okviru kojeg se bira

 povr  površš (ili (ili nešt neštoo drug drugo, o, npr. npr. tačk tačke) e) koja koja se želi želi izve izvess ti.

31

 Izvozz DMTDMT-a a iz Auto AutoCA CAD D Civi Civill 3D-a 3D-a Slika 2.32. Izvo

 Na opisani način moguće je izvršiti izvoz svih površi koje se nalaze u aktivnom  proj  projek ektu tu,, uklj uključ učuj ujuć ućii i one one krei kreira rane ne iz kori korido dora ra puta puta..

2.3.3.

Transfer podataka iz računara u geodetski mjerni instrument 

AutoCAD Civil 3D

omogućava omogućava transfer podataka dobijenih geodetskim snimanjem

terena iz geodetskog mjernog instrumenta u računar, ali i obrnuto. Transfer podataka se u oba

slučaja obavlja korištenjem modula

Sur vey vey Data Collection Collection L in k  . Većina instrumenata

u koje je izračunara moguće izvršiti transfer podataka ne podržava formate definisane u okviru pomenutog modula, tako da je najčešće potrebno prvo kreirati format file-a koji  podržava odabrani instrument, a zatim izvršiti konverziju formata fike-ova u koji su izvezeni podaci u novokreirani format pogodan za transfer. Nakon izvršene konverzije formata

 poda  podaci ci se na jedno jednosta stava vann nači načinn šalju šalju u inst instru rume ment nt čime čime je omog omoguć ućen enoo njihov njihovoo koriš korište tenj njee za  potr  potreb ebee geod geodet etsk skog og obil obilje ježa žava vanj nja. a.

32

2.3.4.

Kontrola izvedenog stanja i obračun zapremina

Geodeta osim što obavlja geodetsko obilježavanje karakterističnih tačaka elemenata trupa puta na terenu vrši i kontrolu izvedenog stanja i obračun zapremina. Nakon završene određene faze izgradnje puta (npr. nasipanja sloja tucanika koj i je sastavni dio kolovozne konstrukcije) vrši se geodetsko snimanje izvedenog stanja. U   AutoCAD Civil 3D-u

je na način opisan u poglavlju 2.1.5.moguće kreirati DMT snimljenog

stanja, a zatim dobijeni model uporediti sa projektovanim čime se vrši direktna kontrola izvođenja radova. Kako AutoCAD Civil 3D omogućava jednostavan odabir šta će na  poprečnim profilima puta biti prikazano, efikasno upoređivanje modela snimljenog stanja sa projektovanim se vrši upravo na poprečnim profilima.  Novoformirani model se k oristi oristi i za periodični (najčešće mjesečni) obračun zapremina u svrhu praćenja dinamike

 potr  potroš ošnj njee mate materi rija jaln lnih ih i novč novčan anih ih sred sredst stav ava. a.

3. AutoCAD Civil 3D -  primjer  3.1.

Određivanje uzdužnih profila

Za početak rada moramo imati otvoren Google Earth verzija 6.2 ili jednu od novijih verzija, zatim odaberemo lokaciju i ostavimo otvoreno kao što je prikazano na slici 3.1.

Slika 3.1. Upotreba Google Earth-a

33

nsert- Google Google Earth I mage and Sur Sur fi ce  U AutoCAD Civil 3D odaberemo opciju I nse

(sl.3.2.)

 Na našoj radnoj površini smo dobili prikaz date slike u 2D obliku sa

izohipsama (sl. 3.3) uz pomoć kojeg ćemo izraditi uzdužni profil sa odgovarajućim koordinatama,

nadmorskim visinama pojedinih kota, stacio naža

itd. U narednim

koracima ćemo objasniti kako doći do odgovarajućih podataka za uzdužni profil.

Slika 3.2. Insert Google Earth

 Na osnovu korištenja korištenja prethodne opcije opcije dobili smo sljedeći sljedeći slučaj.

Slika 3.3. Prikaz umetnutog terena u AutoCAD Civil 3D

34

 Na trasi ćemo da ispišemo stacionaže duž određene trase koja je slikom  predstavljena.  predstavljena. Da bi odredili stacionaže te trase u AutoCAD -u izabrat ćemo opciju , zatim biramo opciju Create Alignment - From Objects  . U Home - Alignment 

sljedećem koraku označimo našu postavljenu trasu, i na ovaj način dobivamo smijer i orjentaciju trase, i na kraju potvrdimo

tipkom enter, čime se otvori   dijalog okvir

 prikazan na slici 3.4.

Slika 3.4 Dijalog okvir Create Alignment

U polje Name upišemo

naziv trase, u

Type  izaberemo Miscellaneous a na

Al ign ment ment l abel abel set  set izaberemo boldirano na slici. Na kraju potvrdimo na OK .  Na ovaj

način smo odredili stacionaže i smijer naše trase, kao što je prikazano na slici 3.5 .

35

Slika 3.5. Prikaz stacionaža

Sada pristupamo određivanju i postavku izohipsi za određivanje nadmorskih visina abel s  – Surface Surface  –  Contour  Contour -   pojedinih kota. Na kartici Annotate    odaberemo Add L abel Multiple (slika 3.6.) i zatim označimo našu trasu od prve do zadnje tačke (slika  3.7.)

Slika 3.6. Kartica Annotate

36

Slika 3.7. Prikaz izohipsi i trase sa stacionažama

 Na kartici Home   odaberemo Profile  –  Create Sur face Prof il  (slika 3.8.), otvori se dijalog okvir (sl 3.9. ) u kojem vršimo postavku na taj način što izaberemo A dd   i   i otvori se Profil e list  list koju ćemo da označimo i odaberemo Draw in profil profil e view nakon čega se

otvori novi dijalog okvir i potvrđujemo postavke na Cr eate Prof il e Vi ew  . Na ovaj način dobivamo uzdužnu trasu profila (3.10 .)

37

Slika 3.8. Prikaz Profile –  Create  Create Surface Profil 

Slika 3.9. Dijalog okvir Create Profile View

38

Slika 3.10. Prikaz dobivene uzdužne trase profila

39

ZAKLJUČAK 

Radovi na projektovanju I izgradnji puta, kao I svi drugi građevinski radovi,  počinju i završavaju se geodetskim radovima. Uloga geodete u svim fazama  projektovan  projektovanja ja I

izgradnje puta je vrlo značajna. Projektovanje ne može početi bez postojanja

geodetske podloge odgovarajućeg sadržaja koja u današnje vrijeme, kada se njena izrada kao I samo projektovanje

odvija na računaru korištenjem adekvatnog softvera, obavezno

uključuje I formiran digitalni model snimljenog terena. Izradom geodetske podloge u digitalnom obliku prevazilazi se I raniji problem razmjere koja je bila

ograničavajući

faktor u pogledu detaljnosti prikaza terena na podlozi.

 Na tržištu t ržištu su prisutni brojni  programski  paketi u većoj ili manjoj mjeri namjenjeni  projekt  projektova ovanju nju infrastr infrastrukt ukturn urnih ih objekata. objekata. AutoCA AutoCAD D Civil 3D je progra programsk mskii paket paket koji se u

toj oblasti naročito ističe sveobuhvatnošću u pogledu količine i kvaliteta alata kojima  puteva. Iako raspolaže, a koji su specijalizovani za primjenu pri projektovanju  puteva.

 prvenstveno  prvenstveno namenjen namenjen projekta projektantima ntima,, AutoCAD AutoCAD Civil Civil 3D uspješno uspješno mogu koristiti i svi oni projektovanja nja i izgrad i zgradnje. nje. koji su na bilo koji način uključeni u neku od faza projektova Model snimljenog (izvedenog) stanja je u svakom trenutku moguće uporediti sa  projektovan  projektovanim im I na taj način vršiti permanentno praćenje i kontrolu izvođenja radova.

40

LITERATURA

[1]

AutoCAD AutoCA D Civil 3D User's User' s Guide

[2]

Kapetanović, N., Selesk ović, ović, F., Geodezija, Studenstka knjiga, Sarajevo, 1999.

[3]

www.autodesk.com ( februar 2013.)

41