Asme Ix Wps, Pqr, Wpq Ders Notlari

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 1

0.

İçindekiler

1.

ASME Kaynak Kodları

2-3

2.

ASME Kesme Kodları

3

3.

ASME Kodları Sözlüğü

4.

WPS Hazırlama

5.

Proses ve Kaynak Dizaynı

5-6

6.

Metal Özellikleri

6-7

7.

Dolgu Malzemelerinin Özellikleri

8-9

8.

Pozisyonlar

10

9.

Ön Isıtma

10

10.

Kaynak Sonrası Isıl İşlemler

10

11.

Gazlar

10-11

12.

Elektriksel Karakteristikler

11-12

13.

Teknik

13

14.

Onay

13

15.

Örnek WPS

14

16.

PQR Hazırlama

15-23

17.

Örnek PQR

24-27

18.

WPQ Kaynakçı Belgesi Hazırlama

28-38

19.

Örnek WPq

M. Şirin

1

3-4 5

39

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 2

I. ASME KAYNAK KODLARI

M. Şirin

Welding Process Brazing Torch Brazing Twin carbon-arc brazing Furnace brazing Induction brazing Resistance brazing Dip brazing Block brazing Flow brazing Flow welding Resistance welding Flash welding Upset welding Percussion welding Induction welding Arc welding Bare metal-arc welding Stud welding Gas shielded stud welding Submerged arc welding Gas tungsten-arc welding Gas metal-arc welding Atomic hydrogen welding Shielded metal-arc welding Twin carbon-arc welding Carbon-arc welding Gas carbon-arc welding Shielded carbon-arc welding Thermit welding Nonpressure thermit welding Pressure thermit welding Gas welding Pressure gas welding Oxy-hydrogen welding Oxyacetylene welding Air-acetylene welding Forge welding Roll welding Die welding Hammer welding

Letter Designation

Automatic welding Machine welding Manual welding Semi-automatic welding

AU ME MA SA

TB TCAB FB IB RB DB BB FIB FLOW FW UW PEW IW BMAW SW GSSW SAW GTAW GMAW AHW SMAW TCAW CAW GCAW SCAW NTW PTW PGW OHW OAW AAW RW DW HW

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ II.

III.

ASME KESME İŞLEMİ KODLARI Cutting Process Arc cutting Air-carbon cutting Carbon-arc cutting Metal-arc cutting Oxygen cutting Chemical flux cutting Metal powder cutting Arc-oxygen cutting

Letter Designation AC AAC CAC MAC OC FOC POC AOC

Automatic cutting Machine cutting Manual cutting Semi-automatic cutting

AU ME MA SA

ASME KODLARI SÖZLÜĞÜ

air-carbon cutting AAC

hava-karbon kesme AAC

arc cutting AC

arkla kesme AC

arc-oxygen cutting AOC

ark-oksijen kesme AOC

atomic hydrogen welding AHW

atomik hidrojen kaynağı AHW

automatic cutting AU

otomatik kesme AU

automatic welding AU

otomatik kaynak AU

bare metal-arc welding BMAW

çıplak metal-ark kaynağı BMAW

block brazing BB

blok lehimleme BB

carbon-arc cutting CAC

karbon-ark kesme CAC

carbon-arc welding

karbon ark kaynağı

carbon-arc welding CAW

die welding DW

karbon-ark kaynağı CAW kimyasal kaynak tozu ile kesme FOC metal kalıp kaynağı DW

dip brazing DB

daldırma ile lehimleme DB

flow brazing FIB

akış lehimleme FIB

flow welding FLOW

akış kaynağı FLOW

fluoride basic FB

flurid bazik FB

furnace brazing FB

fırında lehimleme FB

gas carbon-arc welding GCAW

gaz karbon-ark kaynağı GCAW

gas metal-arc welding GMAW

gaz metal-ark kaynağı GMAW gaz korumalı saplama kaynağı GSSW gaz tungsten-ark kaynağı GTAW çekiçleme (tokmaklama) kaynağı HW makine ile kesme ME

chemical flux cutting FOC

gas shielded stud welding GSSW gas tungsten-arc welding GTAW hammer welding HW machine cutting ME M. Şirin

Sayfa 3

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ machine welding ME MAG welding, metal active-gas welding manual cutting MA manual metal-arc welding, MMA welding manual welding MA

el kaynağı MA

metal-arc cutting MAC MIAB welding, [magneticallyimpelled arc butt welding] MIG pulsed-arc welding

metal-ark kesme MAC MIAB kaynağı, [manyetik tahrikli ark alın kaynağı] darbeli MIG ark kaynağı

MIG spot welding MIG welding, metal inert-gas welding nonpressure thermit welding NTW

MIG nokta kaynağı MIG kaynağı, metal asal gaz kaynağı basınçsız termit kaynağı NTW

percussion welding PEW

perküzyon(vurma) kaynağı PEW

pressure thermit welding PTW

basınçlı termit kaynağı PTW

semi-automatic cutting SA

yarı otomatikl kesme SA

semi-automatic welding SA

shielded metal-arc welding SMAW

yarı otomatik kaynak SA korumalı karbon-ark kaynağı SCAW korumalı metal-ark kaynağı SMAW

stud welding SW

saplama kaynağı SW

submerged arc welding, SAW

tozaltı ark kaynağı, SAW

TIG pulsed-arc welding

darbeli TIG ark kaynağı

TIG pulsed-arc welding

darbeli TIG ark kaynağı

TIG spot welding TIG welding, tungsten inert-gas welding twin carbon-arc brazing TCAB

TIG nokta kaynağı TIG kaynağı, tungsten asal gaz kaynağı ikiz karbon-ark lehimleme TCAB

twin carbon-arc welding TCAW

ikiz karbon-ark kaynağı TCAW

shielded carbon-arc welding SCAW

M. Şirin

Sayfa 4

makina kaynağı ME MAG kaynağı, metal aktif gaz kaynağı elle kesme MA elle metal ark kaynağı

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ IV.

Sayfa 5

WPS HAZIRLAMA:

WPS No : Her WPS'nin bir numarası olacaktır. WPS numarasının formatı: Örnek olarak; WPS - PROJE İSMİ - NO ( ) PQR No : Her WPS'nin test edilmiş bir PQR'ı olacaktır. PQR numarası formatı: Örnek olarak; PQR - PROJE İSMİ - NO ( ) Tarih – Date : WPS’in yazıldığı tarih Rev: WPS'ler ancak üzerlerinde bulunan hata veya eksiklik nedeni ile düzeltilebilirler. Pre-WPS olarak yazılabilir, kaynak işlemi sırasında yapılan gözlem ve ölçümlerden sonra WPS’e çevrilebilir. Pre-WPS’ler; pWPS olarak belirtilir. a. Proses ve Kaynak Dizaynı

Kaynak Prosesleri – Welding Process(es) : : SMAW, GMAW, SAW vb. Kaynak prosesi değiştiğinde yeni WPS hazırlanır ve yeni PQR yapılır. Tipi – Type(s) : Elle, yarı otomatik, otomatik (Manual, Semi-Automatic, Automatic) Kaynak tipi değiştiğinde yeni WPS hazırlanır ve yeni PQR yapılır. Bağlantı Dizaynı (QW-402) – Joint Design : ASME IX Welding Data, QW-402’de bağlantı detayları anlatılır. WPS hazırlanırken bu bölüm dikkate alınacaktır. • • • •

V-Vee Groove X-Symetrical X Groove X-Asymetrical X Groove U Groove

ALTLIK – Backing : Altlık-Arkalık kullanılıp kullanılmayacağına karar verilir. Bölümün yanına; Evet ya da n.a. yazılır. (n.a.=non application-uygulanmaz) WPS’den altlık çıkarıldığında yeni WPS hazırlamanız gerekmektedir. Altlık malzemesi – Backing Material : Çeşitli altlık tipleri WPS hazırlanırken, kullanılan kaynak metodu, malzeme ve parçanın şekline uygun olarak seçilebilir. Örneğin tamir kaynaklarında, karbon elektrot ile

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 6

yapılan arkadan yarmalardan sonra kalan tozaltı kaynağı "backing" vazifesi gördüğünden, bu malzeme "backing" malzemesi olarak kabul edilir. Altlık tipi – Backing Type : WPS hazırlanırken kullanılacak altlığın ergime türü WPS’e yazılır. • •

Eriyebilir-Fusable Eriyemez-Non-Fusable

Bağlantı ve Kaynak Diziliş Detayı – Joint and Welding Sequence Detail : Bağlantı şekli, kaynak ağzı ve kaynak pasolarının dizilişi şekil olarak gösterilir. Üzerine paso numaraları yazılır. b. Metal Özellikleri

Ana Metaller (QW-403) – Base Metals : Ana metaller, ASME IX standardında QW-403’de anlatılmıştır. WPS hazırlanırken bu bölüm dikkate alınacaktır. P or S No: QW-403.1’e uygun olarak P ya da S değerinin seçimi QW-420 MATERIAL GROUPINGS bölümünde anlatılmış ve Tablo: QW-QB-422’de değerleri verilmiştir. Ayrıca Appendix D’de yeni malzemelerin P numaralarını bulabilirsiniz. ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section II, Part D’de UNS No, P ve Group No’lar verilmiştir. QW-QB-422 tablosunda; Prosedür No, Tip ve kalite, UNS No (Unified Numbering system), Minimum çekme dayanımı, P ve S No ile grup No’ları, Nominal kompozisyon ve üretim şekli vardır. QW-422'de belirtilmeyen malzemeler için (örnek S355JR) P or S No karşısına n.a. yazılacaktır. Örnek: API 5L A25’den X80’e kadar olan malzemeler için; S No 1’dir.

Gr No: QW-403.1’e uygun olarak Group No’nun seçimi QW-420 MATERIAL GROUPINGS bölümünde anlatılmış ve Tablo: QW-QB-422’de değerleri verilmiştir. Ayrıca Appendix D’de yeni malzemelerin Group No’larını bulabilirsiniz. Örnek: API 5L A25’den X80’e kadar olan malzemeler için; A25’den X52’ye kadar Group No 1’dir. X56’dan X65’e kadar Group No 2’dir. X70 için 3, X80 için 4 dür. P ve S No’larının karşısında Group No’ları yalnız bir tanesi içindir. P, S ve Group No; yalnız aynı P, S ve Group No olan malzemelerin onayını tanımlar. QW-422'de olmayan malzemeler için buraya n.a. yazılacaktır. Şartname ve kalite – Spec. Type and Grade: Malzeme standartlarında ilgili malzemelerle ilgili mekanik ve kimyasal değerleri, diğer tanımlamaları verilmektedir. Ayrıca Appendix D’de yeni malzemelerin Group No’larını bulabilirsiniz. Group No’nun karşısına ilgili malzeme standardı ve malzemenin gösterilişi yazılmalıdır. M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 7

Örnek: • API 5L X65 • EN 10025 S355JR • DIN 17100 St 37-2 API 5L STANDARDI İLE İLGİLİ ÖNEMLİ NOT: API 5L'de belirtilen malzemelerin haricinde, yani P/S ve grup no'su olmayan malzemeler, ile API Standartlarında boru yapılmaz ve üzerlerine API damgası vurulamaz. Ancak bazı durumlarda API haricindeki bir malzeme spesifikasyonu ile API standartlarına uygun bir boru istenebilir. Ancak bu boru, API’ya uygun boru olmaz. API Standartlarındaki şartlar, ASME IX'a göre olması gerektiğinden, buraya kullanılacak malzemenin tarifi yapılır (Örnek: DIN 17100 St 37-2) bu durumda buradaki malzeme tarifi değiştiğinde yeni WPS hazırlamak gerekmektedir. Kalınlık Aralığı – Thickness range: QW-403.2’ye uygun olarak, kalınlık aralığı QW-451.2’de kaynak ağzı açılarak yapılmış kaynakların (Groove weld), 3.2’de köşe kaynaklarının (fillet weld) ve 4’de kaynak ağzı açılarak yapılmış köşe kaynaklarının (fillet welds qualified by Groove weld tests) kalınlık aralığı tanımlanmıştır. QW-403.6’da kalınlık aralığı sınırlamaları mevcuttur. Onaylanan min.kalınlık 6-16 mm arasındaysa, test parçasının kendisidir. 16 mm'den büyükse minimum onaylanan kalınlık 16 mm’dir. 6 mm veya daha ince malzemelerde onaylanan minimum kalınlık 1/2t'dir. (t=Malzeme kalınlığı) QW-403.7: Koruyucu kullanılan metal ark, tozaltı, gaz-tungsten ark ve gaz metal ark gibi çok pasolu sistemler için, onaylanan maksimum kalınlık 38 mm ve QW-451.1 tablosundaki koşullar için 200 mm’ye kadar olabilecektir. 200 mm’den büyük kalınlıklar için, ana metalin maksimum kalınlığı ve kaynak edilmiş halde 1.33t’si kabul edilebilir. (t=Malzeme kalınlığı) QW-403.8: QW-451’deki onaylanmış aralıkların üstündeki metal kalınlıkları durumunda, bunun dışında hariç tutulanlar QW-202.4’deki gibi kabul edilir. QW-451-2: 1.5 mm'nin altındaki kalınlıklarda, onaylanan minimum kalınlık T ve maksimum kalınlık 2T'dir.1.5 mm'nin üzerinde ve 10 mm dahil kalınlıklarda, onaylanan minimum kalınlık 1,5 mm ve maksimum kalınlık 2T'dir. 10 mm’nin üzerindeki kalınlıklarda, minimum 5 mm ve mkasimum kalınlık 2T’dir. QW 403.3’e göre WPS’de kalınlık aralığı aşağıdaki koşullarda değiştiğinde, yeni WPS hazırlamanız gerekmektedir; •

Mekanik ya da görsel olarak kaynaklanma ölçümü yapılabildiğinde; kalınlığı 25 mm ve altında olan test parçalarının kalınlığı, %20 değiştiğinde ve 25 mm üstünde %10 değiştiğinde yeni PQR gereklidir.

•

Mekanik ya da görsel olarak kaynaklanma ölçümü yapılamadığında; kalınlığı 25 mm ve altında olan test parçalarının kalınlığı, %10 değiştiğinde ve 25 mm üstünde %5 değiştiğinde yeni PQR gereklidir.

Aralık değiştiğinde yeni WPS hazırlanır ve PQR testi yapılır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 8

c. Dolgu Malzemelerinin Özellikleri Dolgu Metalleri (QW-404) – Filler Metals :

Spesifikasyon No – Spec. No : Tüm dolgu malzemelerinin özellikleri ASME Section II-C’de tanımlamıştır. Index’ten SFA-5.XX’in yerini bularak, akım tipi, kaplama tipi, kaynak pozisyonu, mekanik ve kimyasal özelliklerine ayrıntılı olarak ulaşılabilir. Örnek: Elle ark kaynağında (SMAW) SFA 5.1 (E 7018 için) SFA 5.5 (E 8018 için) Toz altı kaynağında (SAW) SFA 5.17 (S1-EL 12 ve S2-EM 12 için) SFA 5.23 (S2Mo-EA 2 için) Dolgu malzemesi değiştiğinde yeni WPS hazırlanır ve PQR testi yapılır. Tüm dolgu malzemeleri paketlerinin üzerindeki etiketlerde bu spesifikasyonlar bulunabilir. AWS No: AWS 5.1’de tüm dolgu malzemeleri için tanımlama bulunmaktadır. F-No: QW 430’da tanımlanmıştır. QW-432 tablolarında F numaraları ASME ve AWS kalifikasyonuna göre aşağıdaki bölümler halinde verilmiştir. QW-432.1 Steel and Steel Alloys QW-432.2 Aluminum and Aluminum-Base Alloys QW-432.3 Copper and Copper-Base Alloys QW-432.4 Nickel and Nickel-Base Alloys QW-432.5 Titanium and Titanium-Base Alloys QW-432.6 Zirconium and Zirconium -Base Alloys QW-432.7 Hard-Facing Weld Metal Overlay Örnek: E 7018 ve E 8018 için F4 SFA 5.17 ve 5.23 tozaltı telleri için F6 A No değiştiğinde yeni WPS hazırlanır ve PQR testi yapılır. A No: QW 440’da tanımlanmıştır. QW-442 tablosunda A numaraları Kimyasal Analizleri’ne göre aşağıdaki bölümler halinde verilmiştir. 1. Mild Steel 2. Carbon-Molybdendum 3. Chrome (0.4% to 2%)- Molybdendum 4. Chrome (2% to 6%)- Molybdendum 5. Chrome (6% to 10.5%)- Molybdendum 6. Chrome-Martensitic M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 9

7. Chrome-Ferritic 8. Chromium-Nickel 9. Chromium-Nickel 10. Nickel to 4% 11. Manganese - Molybdendum 12. Nickel - Chrome - Molybdendum Örnek: E 7018 örtülü elektrod, S1 ve S2 tel için A No, 1’dir. S2Mo tel için A No, 2’dir. E 8018 C1 için A No, 10’dur. QW-404.5’de A No’ların onayları ile açıklamalar mevcuttur. Yalnız demir metaller için A1 ve A2 birbirlerini onaylarlar, Bir diğer A No’suna değişiklik durumunda yeni WPS hazırlanır. Yukarıda belirtilenin haricindeki değişikliklerde yeni WPA hazırlanır ve PQR yapılır. Ölçü – Size : WPS’de yazılan pasolara karşılık gelen elektrod veya tel çapları yazılacaktır. QW-404 Dolgu metalleri bölümünün QW-404-2, 3, 6 ve 7’deki açıklamalar dikkate alınacaktır. Kaynak ağzı T Aralığı – t of groove : Alın kaynağı için paso kalınlık aralığı yazılacaktır. QW 404.30, 31 ve 32’de açıklamalar mevcuttur. QW-452.1 (b)’de ayrıntılar mevcuttur. Onaylanan kalınlık için alt limit yoktur, üst limit 2t'dir. Dolayısı ile yöntem testinde ve üretim esnasında gerçekleşecek maksimum paso kalınlığının iki katı yazılacaktır. Örnek: Gerçekleşecek paso kalınlığı (makro ile tespit edilebilir) 6 mm, buraya 12 mm max yazılacaktır. Köşe T Aralığı – t of fillet : QW-451.4’de açıklanmıştır. Tüm kaynak ağzı açılarak yapılan kaynağın testleri, tüm köşe kaynağı ölçülerini ve tüm çapları kapsar. Elektrod-Kaynak Tozu – Electrode-Flux: SFA 5.17 veya SFA 5.23'e göre tel toz kombinasyonu yazılacaktır. Örnek: S2Mo tel ve P223 toz kullanılıyorsa; F80A4EA2 yazılacaktır. • F80: Bu tel ve toz kombinasyonunda 80.000 psi çekme mukavemeti elde edileceğini ifade eder. • A4: Bu tel ve toz kombinasyonunda, -40oC'ta 27J çentik darbe mukavemeti elde edileceğini ifade eder. • EA2: SFA 5.23'e göre tel cinsidir. Eğer toz tipi değişirse, fused, agglomerated, basic, rutile gibi, yeni WPS hazırlanır ve PQR testi yapılır. Kaynak Tozu Ticari Adı – Flux Trade Name: Kullanılacak tozun ticari ismi yazılacaktır. P223 gibi.. Eğer toz ticari adı değişirse, eşdeğeri olup olmadığına bakılır. Uygun değilse, yeni WPS hazırlanır ve PQR testi yapılır. Dahil edilen kaynak sarf malzemeleri – Consumable Insert: Atlanan ya da eklenen kaynak sarf malzemeleri yazılır. QW-404.22’de açıklamalar bulunmaktadır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 10

d. Pozisyonlar Pozisyonlar – Positions (QW-405): QW-405.1, 2, 3 ve 4’de açıklamalar bulunmaktadır.

Kaynak ağzı pozisyonu – Position of Groove: QW-461.1’de tablo ve verilen grafikte; düz, yatay, baş üstü, dik pozisyonların açıklamaları; QW-461.3’de test pozisyonları bulunmaktadır. Köşe kaynağı pozisyonu – Position of Fillet: QW-461.2’de tablo ve verilen grafikte; düz, yatay, baş üstü, dik pozisyonların açıklamaları; QW-461.6’da test pozisyonları bulunmaktadır. Kaynak İlerlemesi – Weld Progression: Kaynak ilerleme yönü (aşağı, yukarı) belirtilecektir. e. Ön Isıtma Ön Isıtma (QW-406) – Preheat: QW-406.1-11’de kaynak öncesi, ön ısıtma detaylı olarak mevcuttur.

Ön Isıtma Sıcaklığı – Preheat temperature (min): Minimum ön ısıtma sıcaklığı,.°C ya da.°F olarak belirtilir. Ön Isıtmanın gerçekleştirme şekli – Preheat maintenance : Ön ısıtma yöntemi yazılır. Döküm kaynakları, tamir kaynakları, servis kaynakları vb.‘nde yazılabilir. Gerekli görülürse hızı belirtilir. f. Kaynak Sonrasi Isıl İşlemler PWHT (QW-407) – Postweld Heat Treatment: QW-407.1-9’da kaynak sonrası ısıl işlem detaylı olarak mevcuttur.

. Sıcaklık – Temperature: Isıl işlem sıcaklığı,.°C ya da.°F olarak belirtilir. Zaman – Time: Isıl işlem süresi, dakika ya da saat olarak belirtilir. Gerekli görülürse hızı belirtilir. g. Gazlar Gaz (QW-408) – Gas: QW-408.1-24’de gazlar detaylı olarak belirtilmiştir.

Koruma gazı – Shielding: Gazın cinsi, kompozisyonu ve akış hızı yazılır. Örtü gazı – Trailing: Gazın cinsi, kompozisyonu ve akış hızı yazılır. Arka koruyucu gaz – Backing: Gazın cinsi, kompozisyonu ve akış hızı yazılır. M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 11

Koruyucu gaz karışımlarının, gaz altı kaynak yöntemlerinde ark bölgesini tamamen örtmesi ve atmosferin olumsuz etkilerinden koruması gerekir. Genel olarak asal gazlar reaksiyona girmedikleri için demir ve dış metallerin kaynağında, aktif gazlar veya aktif ve asal gaz karışımları da çeşitli tür çeliklerin kaynağında kullanılır. Koruyucu gaz kaynağı yöntemlerinde, asal gaz olarak Helyum ve Argon kullanılır. Argon gazı daha çok bakır ve alüminyum gibi metallerde kaynak gazı olarak kullanılır. Argon başka gazlarla belirli oranlarda karıştırılarak çeliklerin kaynağında kullanılır. Argon’ a çeşitli oranlarda Oksijen ve Karbondioksit gibi aktif gazlar karıştırılmak suretiyle çok çeşitli kaynaklar içinde kullanılabilecek gaz karışımları da elde edilebilir. Bu tür gazlar çelik çekme tüplere veya paletlere sıkıştırılarak doldurulup kullanıma sürülmektedir. Az alaşımlı veya alaşımsız çeliklerde 0-6 mm’ ye kadar kalınlıklarda ; 6-20 mm ‘ye kadar kalınlıklarda ; 20 mm’ den kalın malzemelerde farklı oranlarda üretilmiş gazlar kullanılmalıdır. GAZIN KARAKTERİ

GAZIN İŞARETİ DIN 32526

GAZIN BİLEŞEMİ

ASAL

1.1

Ar % 100

ASAL

1.2

ASAL

1.3

He % 100 He % 25 Ar % 75 O 2 % 1 ...3 Kalanı Ar CO 2 % 2...5 Kalanı Ar CO 2 % 6...14 Kalanı Ar CO 2 % 15...25 Kalanı Ar CO 2 % 5...15 O 2 % 1...3 Kalanı Ar CO 2 % 26...40 Kalanı Ar CO 2 % 5...20 O 2 % 1....3 Kalanı Ar O 2 % 9....12 Kalanı Ar

Hafif

M 1.1 M 1.2

Oksitleyici

M 1.3 M 2.1

Oksitleyici M 2.2 M 3.1 Kuvvetli Oksitleyici

M 3.2 M 3.3 C

CO 2 % 100

KULLANMA YERİ Çelik Haricinde Tüm Metal ve Alaşımlar Cu ve Al alaşımı Cu ve Al alaşımı Paslanmaz Çelik Paslanmaz Çelik Alaşımsız ve Az Alaşımlı Çelikler Alaşımsız ve Az Alaşımlı Çelikler Alaşımlı ve Az Alaşımlı Çelikler Alaşımsız ve Az Alaşımlı Çelikler Alaşımsız ve Az Alaşımlı Çelikler Alaşımsız Çelikler Alaşımsız ve Alaşımlı Çelikler

h. Elektriksel Karakteristikler Elektriksel Karakteristikler (QW-409) – Electrical Characteristics: QW-409.1-29’da kaynak öncesi, ön ısıtma detaylı olarak mevcuttur.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 12

Paso ya da Tel No – Pas sor Wire No: Paso sıraları, kaynak dizaynında gösterildiği numaralara göre yazılır. Paso ya da tel no’larının yanına kök (root), sıcak paso (hotpass), dolgu (filling), arka paso (back pass) şeklinde açıklamaları yazılır. Metod-Proses – Process: Kaynak metodu kısaltma isimleri yazılır. Dolgu Malzemesi – Filler Metal: Kullanılacak elektrod ya da telin sınıfı (class), çapı (diameter) yazılır. Akım – Current: Kullanılacak akımın kutubu (polarity) ve amperi (amps) yazılır. Voltajlar – Volts: Kullanılacak voltaj değerleri yazılır. İlerleme Hızı – Travel Speed: Kullanılacak ilerleme hızı cm/dk (cm/min) olarak yazılır. Isı Girdisi – Heat Input: Isı girdisi KJ/cm olarak yazılır. QW-409.1, 26 ve 29’da anlatıldığı gibi; Voltaj x Amper x 60 / İlerleme Hızı (mm/dk) formülüyle hesaplanabilir. Tungsten Elektrod Ölçüsü – Tungsten Electrode Size (GTAW): GTAW kaynağında kullanılan aşağıda kodları, alaşımları ve renkleri belirtilen elektrodların tipi (WT10 gibi) ve çapı yazılır. Alaşımı da (1.2 ThO2 vb.) yazılabilir WT 10 = 0.9 - 1.2 % toryum oksit (sarı) WT 20 = 1.8 - 2.2 % toryum oksit (kırmızı) WT 30 = 2.8 - 3.2 % toryum oksit (lila) WT 40 = 3.8 - 4.2 % toryum oksit (portakal) WZ 4 = 0.3 - 0.5 % zirkonyum oksit (Kahverengi) WZ 8 = 0.7 - 0.9 % zirkonyum oksit (beyaz) WL 10 = 0.9 - 1.2 % lantan oksit (siyah) WL 20 = 1.8 - 2.2 % lantan oksit (mavi) WC 10 = 0.8 - 1.2 % seryum oksit (pembe) WC 20 = 1.8 - 2.2 % seryum oksit (gri) Metal Transfer Metodu – Mode of Metal Transfer: Kullanılan gaz, güç kaynağının çeşidi, elektrod çapı ve kullanılan akım değerleri gazaltı kaynağındaki metal geçiş mekanizmalarının farklılığına sebep olur. Yukarıdaki parametrelere bağlı olarak 3 çeşit metal geçiş mekanizması vardır. a. Kısa devre : Buradaki metal geçişi elektrodun kaynak banyosuna temas ederek kısa devre oluşturması ve bunun sonucunda metal damlalarının koparak kaynak banyosuna geçişiyle olur. Kısa devre metal geçişi yaklaşık 200 amper akım değerlerine ve ince çaplı 0.6 ile 1.2 mm tellerin kullanımıyla oluşturulabilir. Doğru akım güç kaynaklarıyla elde edilir. b. Spray ark : Yüksek kaynak akım değerlerinde, metal damlacıklarının kaynak banyosuyla kısa devre olmadan gerçekleşen malzeme geçiş mekanizmasıdır. Burada metal transferini sağlayan yüksek akımıdır. 200 amperin üzerindeki akım değerlerinde ve tel çapının 1 mm üzerinde olduğu, koruyucu gazın argon olması halinde gerçekleşir. c. Darbeli spray ark : Sadece darbeli akım güç kaynaklarında ve darbeli akım şartlarında gerçekleşir. Darbeli akımdan dolayı düşük akım değerlerinde de gerçekleşmesi mümkündür. Malzeme ısı girdisi düşük olduğu için özellikle alüminyum ve paslanmaz çeliklerin kaynağı için uygundur Tel Hız Aralığı – Wire Speed Range: Eğer ampere bağlı olarak otomatik ayarlama vb. durumlar varsa buraya yazılır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 13

i. Teknik Teknik (QW-410) – Technique: QW-410.1-11’de kaynak öncesi, ön ısıtma detaylı olarak mevcuttur.

Düz ya da Salınımlı Kaynak – String or Weave Bead: Düz ya da Salınımlı Kaynak olup olmadığı kök ve diğer pasolar için belirtilir. Orifis veya Gaz Memesi Boyutları – Orifice or Gas Cup Size: Kaynak torçlarına takılan gaz memeleri, torcun biçimine, türüne, kapasitesine, hava veya su soğutmalı olmasına, kullanılan gaz debisine ve kaynak yerine göre; değişik çap ve tipte olabileceği gibi değişik malzemelerden de üretilmiş olabilir. Buraya ölçüsü yazılır. İlk ve pasolar arası temizlik – Initial and Interpass Cleaning: Taşlama, fırçalama, Frezeleme ile kaynak ağzı vb. temizlik işlemleri yazılır. Arka taraftan yarma yöntemi – Method of Back Gauging: Arka taraftan yapılacak oyma (yarma) işleminin hangi metodla (karbon elektrod, taşlama vb.) yapılacağı buraya yazılır. Yüzey İşleme – Peening: Çekiçleme, çelik grid ya da shot (bilye) ile temizlik, kumlama, traşlama (trimming) vb. yüzey işlemi yapılıyorsa buraya yazılır. Elektrod Mesafesi – Electrode Spacing (mm): Otomatik kaynaklarda telin sürme mesafesi uzunluğu buraya yazılır. Temas memesi, iş parçası uzaklığı – Contact Tube to work Distance: Kaynak memesi ile malzeme arasındaki mesafe buraya yazılır. Çoklu veya Tek Paso (tek taraftan) – Multiple or Single Pass(per side): Çoklu paso ya da tek taraftan tek paso olup olmadığı buraya yazılır. Çoklu pasolarda, iç veya dıştan olup olmadığı belirtilir. Çoklu veya Tek Elektrot (paso başına) : – Multiple or Single Electrode(per pass): Çoklu paso ya da paso başına tek paso olup olmadığı buraya yazılır. Çoklu elektrodlarda, iç veya dıştan olup olmadığı belirtilir. Diğer – Others: Gerekliyse diğer özellikler belirtilir. j. Onay

Hazırlayan ve Kontrol Eden – Prepared and Checked by: WPS’i hazırlayan ve kontrol eden; ayrı ayrı olabileceği gibi, aynı kişide olabilir. Burada adı ve soyadı belirtilir. İmzalar. Onaylayan – Approved by: WPS’i onaylayanın adı ve soyadı belirtilir. İmzalar.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 14

k. Örnek WPS

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 15

V. PQR HAZIRLAMA:

Logo : PQR’larda onaylayan kuruluşun logosu ile PQR yapılan firmanın logosu bulunur. PQR No : PQR'ların WPS’le bağlantılı bir numarası olacaktır. PQR numarası formatı: Örnek olarak; PQR - PROJE İSMİ - NO ( ) WPS No : PQR yapılan parçanın kaynak edilmesi sırasında kullanılan WPS'nin numarası. WPS numarasının formatı: Örnek olarak; WPS - PROJE İSMİ - NO ( ) Tarih – Date : PQR’ın yazıldığı tarih Rev: PQR'ler ancak üzerlerinde bulunan hata veya eksiklik nedeni ile düzeltilebilirler. a.

WPS’le ilişkili olan bölümler

PQR kaynağı sırasında; Welding Process, Type, Joint Design (QW-402), Joint and Welding Sequence Detail, Base Metals (QW-403, Filler Metal (QW-404, Position (QW-405, Preheat (QW-406), PWHT (QW-407) ve Gas (QW-408) kayıt altına alınır ve WPS’le eşleşmeleri kontrol edilir. WPS’den farklı uygulamalar varsa WPS yeniden yazılmak zorundadır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 16

WPS’de volt ve amper değerleri iki değer arasında bir aralık verilerek yazıldığı halde, PQR’da direkt olarak kaynak sırasında okunan değer yazılır. (QW-409)

b.

Çekme Testi

Çekme Testi – Tension Test: QW-150’de tanımlanmıştır. . QW-151’de numunenin QW-462.1(a)’dan QW-462.1(e)’ye kadar şekillerinin verildiği belirtilmiştir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 17

QW-151-1’de plaka, QW-151-2’de boru, QW-151-3’de yuvarlak numuneler, QW-151-4’de tam kesitli numunelerle yapılacak test anlatılmaktadır.

Test sonuçları, QW-151-3’de tanımlanan QW/QB-422’de yer alan minimum çekme değerlerine uygun olmalıdır. c.

Kılavuzlu Bükme Testi

Kılavuzlu Bükme Testi – Guided Bend Test: QW-160’de tanımlanmıştır. QW-161’de numunenin QW-466.1’de testle ilgili ölçülerinin verildiği belirtilmiştir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 18

QW-466.2 ve 3’de bükme kılavuzu ve bükme ile ilgili diğer açıklamlar bulunmaktadır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 19

QW-161.1’de Enine Yan Bükme, QW-161.2’de Enine Yüz Bükme, QW-161.3’de Enine Kök Bükme, QW-161.4’de Alt ölçüde Kök ve Yüz Bükme, QW-161.5’de Boyuna Bükme, QW-161.6’da Boyuna Yüz Bükme, QW-161.7’de Boyuna Kök Bükme anlatılmaktadır. QW-162 Test Prosedürü’nü, QW-163 Kabul Kriterlerini tanımlamıştır. Tanımlanan kabul kriterlerine göre sonuçlar değerlendirilir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

d.

Sayfa 20

Çentik Darbe Testi

Çentik Darbe Testi – Notch-Toughness Test: QW-170’de tanımlanmıştır. QW-171’de Charpy V-Notch (V çentik) ile yapılan test, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir. Test yerleri ve sıcaklığının yer aldığı sonuçlarda; test ölçüsü ve darbe değeri yer almaktadır.

QW-172’de ise DWTT Drop Weight Tear Test Ağırlık Düşürerek Yırtma Testi, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir. ASTM E 208’in ve ASME IX’un gerekliliklerine uygun olarak test gerçekleştirilmektedir. Test sıcaklığının yer aldığı sonuçlarda; test ölçüsü ve kopma alanı shear area değeri yer almaktadır. e.

Köşe Kaynağı Testi

Köşe Kaynağı Testi – Fillet-Weld Test: QW-180’de tanımlanmıştır. QW-181’de test prosedürü, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir.

Sonuçların kabul edilebilir olup, olmadığı bu maddeye göre değerlendirilir. f.

Kırma Testi

Kırma Testi – Fracture Test: QW-182’de tanımlanmıştır. QW-182’de test prosedürü, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir.

Sonuçların kabul edilebilir olup, olmadığı bu maddeye göre değerlendirilir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ g.

Sayfa 21

Makro Yapı İnceleme

Makro Yapı İnceleme – Macro-Examination: QW-183’de tanımlanmıştır. QW-183’de test prosedürü, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir.

Sonuçların kabul edilebilir olup, olmadığı bu maddeye göre değerlendirilir. h.

Diğer Testler ve İnceleme

Diğer Testler ve İnceleme – Macro-Examination: QW-190’da tanımlanmıştır. QW-191’de Radyografi test prosedürü, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir. QW-194’de Görsel Kontrol prosedürü, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir.

Sonuçların kabul edilebilir olup, olmadığı bu maddelere göre değerlendirilir. Ayrıca QW-192’de Punta Kaynağı Stud Weld, QW-196’da Direnç Kaynağı Resistance Weld, QW-197’de Lazer Kaynağı Laser Beam Weld, QW-199’da Yakma Alın Kaynağı Flash Welding test prosedürü, kabul kriterleri ve test alınacak numunenin yeri belirtilmişir. i.

Kaynakçı ve Laboratuvar Test No Bilgisi

PQR testi yapılan parçanın hangi kaynakçı tarafından yapıldığı, kaynakçı no, testleri gerçekleştiren ve laboratuvar test no’ları yazılır. j.

Onay Bölümü

PQR testi yapılan parçanın kalınlığı, PQR onay aralığı ile direkt ilgilidir. QW-450’de kalınlık limitleri ve test numunelerinin adetleri verilmiştir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 22

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 23

Bu tablolar dikkate alınrak ve test sonuçlarına göre onaylanan kalınlık, kaynak depoziti, posizyon, çap, bağlantı şekli, köşe kaynağı vb. değerler yazılır. Tarih ve Test Laboratuvar’nın adı yazılır. İmzalanarak onaylanır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 24

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 25

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 26

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 27

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ VI.

Sayfa 28

WPQ KAYNAKÇI BELGESİ HAZIRLAMA:

Kaynakçı Bilgileri : Kaynakçı sınavına giren personelin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, kaynakçı numarası ve şirketinin adı sertifikada öncelikli olarak yer alır..

a.

WPS numarası, kalifikasyon kodu ve bağlantı şekli

Kaynakçı sınavından önce, sınavda kullanılacak parçanın malzemesi, et kalınlığı, çapı, kaynak metodu, kullanılacak sarf malzemlere vb. uygun olarak yazılmış bir WPS, sınavı gerçekleştiren Kaynak Mühendisi veya yetkili kişiye teslim edilir. Kaynak öncesi ve kaynak sırasında bu özelliklerle WPS eşleşmesi kontrol edilir. WPS’den farklı uygulamalar varsa WPS yeniden yazılmak zorundadır.

WPS numarası, kalifikasyon kodu yani ASME IX vb. ve kaynak sırasındaki bağlantı şekli yazılır. b.

Kaynak Değişkenleri

QW-350’de kaynakçılar için kaynak değişkenleri tanımlanmıştır. QW-352, QW-353, QW-354, QW-355, QW356 ve QW-357’de bu değişkenlerle ilgili tablolar bulunmaktadır. QW-360’da kaynak operatörleri için kaynak değişkenleri tanımlanmıştır. QW-361.1’de Otomatik Kaynak, QW-361.2’de Makina Kaynağı, QW-362’de Elektron, Lazer ve Friksiyon Kaynağı, QW-363’de Punta Kaynağı tanımlanmıştır. Kaynakçı belgesinde proses, tip, altlık ve kalifiye edilen alanlar yazılır.

QW-380’de özel prosesler tanımlanmıştır. QW-381’de Korozyon Direnç Kaynağı, QW-382’de Sert Dolgu Kaynağı, QW-383’de Kaplanmış malzemlerin birleştirilmesi, QW-384’de Rezistans Kaynağı, QW-385’de Yakma Alın Kaynağı kaynakçılarının kalifikasyonu tanımlanmıştır. c.

Ana Metal

Kaynakçı sınavında kullanılan ve WPS’e uygun olan ana malzemenin özellikleri ve kalifiye edilen alan kaynakçı belgesine yazılır. QW/QB-422’de verilen ve WPS hazırlama notlarında anlatılan malzeme bilgilerine uygun olarak; malzemenin standardı, tipi, kalitesi, kalınlığı, çapı, yine WPS Hazırlama bölümünde anlatılan P numarası yazılır. ASME IX’da malzeme kendini kalifiye eder. Kalifiye edilen kalınlıklar ise QW-452 ve 453’de verilmiştir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 29

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 30

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 31

Bu tablolar kullanılarak kalifiye edilen sonuçlar belirlenir.

d.

Dolgu Malzemeleri

Kaynakçı sınavında kullanılan ve WPS’e uygun olan dolgu malzemelerinin özellikleri ve kalifiye edilen alan kaynakçı belgesine yazılır. QW-404’de ve atıfta bulunduğu tablolarda verilen ve WPS hazırlama notlarında anlatılan dolgu malzemesi bilgilerine uygun olarak; malzemenin standardı, kalifikasyonu, F No’su, çeşidi, GTAW malzemesi, kaç pasoda atıldığı ve paso kalınlıkları yazılır. QW-432’de AWS’ye göre kalifiye edilen dolgu malzeme numaraları verilmiştir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

M. Şirin

Sayfa 32

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

e.

Sayfa 33

Kaynak Pozisyonu

Kaynakçı sınavında, kaynakçının kaynak yaptığı poziyon ile ilgili bilgiler QW-120, QW-130, QW-203 ve QW303’de tanımlanmıştır. QW-460’da pozisonlar, kaynak metodlarına göre şekillerle anlatılmıştır. QW-461.1’de Alın Kaynağı, QW-461.2’de Köşe Kaynağı, QW-461.3’de Plaka Alın Kaynağı, QW-461.4’de Boru Alın Kaynağı, QW-461.5’de Plaka Köşe Kaynağı, QW-461.6’da Boru Köşe Kaynağı, QW-461.7’de Punta Kaynağı Test Pozisyonları, QW-461.8’de Punta Kaynağı Pozisyonları, verilmiştir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 34

Kaynakçı sınavındaki peronelin kaynak pozisyonu onun kaynakçı belgesinde yer alacak geçerli kaynak poziyonlarını refere eder. QW-461.9’da pozisyon ve çap limitleri verilmiştir. Düz (F), Yatay (H), Dik (V), Baş üstü (O) olarak verilmiştir.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 35

Bu tabloya uygun olarak kaynakçı kalifiye edilir.

f.

Kullanılan Gaz

Kaynakçı sınavında, kaynakçının kullandığı metod bir gazaltı yöntemi ise bu gaz tanımlanmalıdır. QW408’de kullanılan gazla ilgili detaylı açıklamalar bulunmaktadır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ g.

Sayfa 36

Elektriksel karakteristikler

Kaynakçı sınavında kullanılan ve WPS’e uygun olan elektriksel karakteristikler kaynakçı belgesine yazılır. QW-404’de ve atıfta bulunduğu tablolarda verilen ve WPS hazırlama notlarında anlatılan dolgu malzemesi bilgilerine uygun olarak; malzemenin standardı, kalifikasyonu, F No’su, çeşidi, GTAW malzemesi, kaç pasoda atıldığı ve paso kalınlıkları yazılır. QW-432’de AWS’ye göre kalifiye edilen dolgu malzeme numaraları verilmiştir.

h.

Operatörlerin kullandığı karakteristikler

Kaynak Operatörüı sınavında kullanılan ve WPS’e uygun olan karakteristikler kaynakçı belgesine yazılır. QW-360’da ve atıfta bulunduğu tablolarda verilen görsel kontrol sonucu, otomatik ark voltaj kontrol sistemi kontrolü, otomatik kaynak izleme ve pasoların çeşitliliği yazılır.

i.

WPS’le ilişkili olan bölümler

Kaynakçı sınavından sonra, kaynaklanan parça, testi gerçekleştiren Kaynak Mühendisi ya da yetkili kişi tarafından üzeri numaralandırılarak alınır. Bu parçadan alınan test numuneleri, PQR Hazırlama notlarında anlatılan ve aşağıda belirtilen kabul kriterleri ve yorumlama maddelerine uygun olarak değerlendirilir. TYPE OF TEST Visual Examination per QW-302.4 Guided Bend Test 2 specimen QW-161.2, QW-462.3 (a) 2 specimen QW-161.2, QW-462.3 (a) 2 specimen QW-161.2, QW-462.3 (b) 2 specimen QW-161.2, QW-462.3 (b)

… … … …

Transverse root Transverse face

Notch-Toughness Test - Charpy V-Notch Fillet Weld-Fracture Test

Comment See-ASME IX-QW-194

QW-163 QW-163

See-ASME IX-QW-462.3(b) Note (1 and 2) See-ASME IX-QW-462.3(a) Note (1 and 2)

API 1104

See-API 5L Figure C-4 and API 1104

QW-171 QW-182

See-ASME IX-QW-171.2 and 3 See-ASME IX-QW-462.4(a)

QW-191

See-ASME Article 2 of Section V and QW-301.4

QW-184

See-ASME IX-QW-462.4(b)

QW-195

See-ASME Article 2 of Section V and QW-195.2.2

Longitudinal root Longitudinal face

Nick-break Test

… …

Acceptance Criteria QW-194

st

1 Specimen 2

nd

Specimen

Length and percent of defects (mm) :

Radiographic Examination QW-302.2 Film or imaging specimens evaluted by: Company :

Macro Examination Fillet size(mm) : Concavity/convexity (mm) :

Liquid Penetrant Test Other Tests

Değerlendirme sonuçları uygunsa aşağıdaki örnekteki gibi sonuçlar yazılır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

j.

Sayfa 37

Testleri ve Sınavı gerçekleştiren bilgisi

Kaynakçı sınavını yapan ve sonrasında, kaynaklanan parçadan testleri gerçekleştiren personelin bilgisi, test tarihi ve numarası Kaynakçı Belgesi’ne yazılır.

k.

Onay

Kaynakçı belgesinin onaylandığı yer, tarih, geçerlilik süresi, yetkilinin adı ve imzası Kaynakçı Belgesi’nde yer alır.

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ l.

Sayfa 38

Kaynakçı Belgesi’nde kullanılan terimlerin Türkçe karşılıkları

EN-English Welder’s Name Date of Birth-Place Stamp Number Company Name pWPS Record Number Qualification Code Division Welding Variables Actual Values Range Qualified Welding Process Type Backing SMAW

TR-Türkçe Kaynakçı Adı Doğum Tarihi-Yeri Tanıtıcı Numara Şirket Adı pWPS Kayıt No Kalifikasyon Kodu Bölüm Kaynak Değişkenleri Gerçek Değerler Sınırlandırılan Aralık Kaynak Prosesi Tip Altlık Korumalı Metal Ark Kaynağı

EN-English Progression Up Gas Backing Electrical Characteristics Welding Current Welding Polarity Mode of Metal Transfer DC Positive For Operators Visual Control Automatic Arc Voltage Control Automatic Joint Tracking Multiple or Single Pass (Per Side)

Manual None With Without Base Metal Groove Fillet Overlay Specification (Type or Grade) Plate Thickness

El ile Yok ile dışında Alt levha metali Kaynak ağzı Köşe Örtü Şartname (Tip ya da kalite) Levha kalınlığı

Pipe/Tube Thickness Pipe Diameter S-No To S-No Pipe to Pipe

Boru kalınlığı Boru çapı S-No’dan S-No’ya Borudan boruya

No Limit Filler Metals Filler Metal Specification Filler Metal Classification Filler Metal F-Number Filler Metal Variety Consumable insert-GTAW Only Numbers of Layers Deposited Weld Deposit Thickness Bare(Solid) With Backing Metal Cored Fillet All Max Position Actual Position Tested Groove-Plate&Pipe Groove-Pipe Fillet-Plate&Pipe Fillet-Pipe Vertical Up or Down

Limitsiz Dolgu Metalleri Dolgu Malzemesi Şartnamesi Dolgu Metali Kalifikasyonu Dolgu Metali F-No Dolgu Metali Değişkeni Arada Ergiyen-yalnız GTAW Yığılan katların numarası Kaynak dolgu kalınlığı Çıplak (katı) Altlık ile Metal kaplı Köşe kaynağı maks. toplamı Pozisyon Test edilen pozisyon Kaynak ağzı-Levha&Boru Kaynak ağzı -Boru Köşe-Levha&Boru Köşe&Boru Dikey yukarı ya da aşağı

Type 0f Test Visual Examination Guided Bend Test Specimen Transverse Root Transverse Face Longitudinal Root Longitudinal Face Nick-Break Test Notch-Toughness Test - Charpy V-Notch Fillet Weld-Fracture Test Length and Percent of Defects Radiographic Examination Film or imaging specimens evaluted By Company Macro Examination Fillet Size Concavity/Convexity Liquid Penetrant Test Other Tests Acceptance Criteria Result Satisfactory Acceptable Comment See Mechanical Test Conducted By Welding Supervised By Test Date - No Location/ Date Validity of Approval Until Name of Surveyor Signature

M. Şirin

TR-Türkçe İlerleyiş Yukarı Gaz altlığı Elektrik Karakteristikleri Kaynak akımı Kaynak Kutubu Metal Transfer Modu Doğru Akım Pozitif Operatörler için Görsel Kontrol Otomatik Ark Voltaj Kontrolu Otomatik Bağlantı İzleme Çoklu ya da Tek Paso (Kenar başına) Test Tipi Görsel Kontrol Kılavuzlu Bükme Testi Numune Enine kök Enine Yüz Boyuna kök Boyuna yüz Nick-Break Testi Kırılma Tokluğu Testi-Charpy V-Çentik Köşe Kaynağı-Kırılma Testi Hatanın yüzdesi ve boyu Radyografik inceleme Film yada görüntüyü değerlendiren Şirket Makro Yapı inceleme Köşe Kaynağı Ölçüsü Konkavlık/Dış bükeylik Sıvı Penetrant Test Diğer Testler Kabul Kriteri Sonuç Başarılı Kabul Edilebilir Yorum Bkz. Mekanik Testleri Yapan Kaynak Süpervizörü Test Tarihi-No Yer/Tarih Geçerlilik Tarihi Surveyör Adı İmza

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.

ASME Boiler and Pressure Vessel Code, Section IX WPS, PQR, WPQ

Sayfa 39

m. Kaynakçı Belgesi Örneği

M. Şirin

ASME IX Standardı’na göre WPS, PQR, WPQ ODTÜ Kaynak Teknolojisi Merkezi’nin yazılı izni olmadan bu notların herhangi bir yöntemle çoğaltılması ve dağıtılması yasaktır.