Antimikrobni lekovi

MEDICINSKI FAKULTET NOVI SAD

ANTIMIKROBNI LEKOVI -SKRIPTA ZA STUDENTE MEDICINENEMANJA STEVANOVIĆ ĐORĐE GARIĆ

2016

SADRŽAJ 1.PREGLED PATOGENIH BAKTERIJA.............................................................................. .......................................................................................................... ......................................................... ......................................................... ....................................................... ................................ ..... 4 .................................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................... .......................7 2.INHIBITORI SINTEZE ĆELIJSKOG ZIDA ..................................................... 2.1. BETA LAKTAMSKI ANTIBIOTICI ....................................................... .................................................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................... ....................... 7 2.1.1. PENICILINI ........................................................ .................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................... .......................7 2.1.2. INHIBITORI BETA LAKTAMAZA................................................. .............................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................13 2.1.3. KARBAPENEMI ....................................................... .................................................................................. ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........14 2.1.4. CEFALOSPORINI I CEFAMICINI......................................................................... ..................................................................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................15 2.2. GLIKOPEPTIDNI ANTIBIOTICI ..................................................... .................................................................................. ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................18 2.3. POLIPEPTIDNI ANTIBIOTICI ........................................................ ..................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................19 .................................................................................... ......................................................... ......................................................... .............................. .. 20 3. ANTIBIOTICI KOJI DELUJU NA ĆELIJSKU MEMBRANU BAKTERIJA ........................................................ 3.1. LIPOPEPTIDNI ANTIBIOTICI ........................................................ ..................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................20 4. INHIBITORI SINTEZE PROTEINA ........................................................ ..................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... .......................... 21 4.1. INHIBITORI KOJI DELUJU NA 30 S SUBJEDINICE ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................21 4.1.1. AMINOGLIKOZIDNI ANTIBIOTICI...................................................................... .................................................................................................. ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................21 4.1.2. TETRACIKLINI ......................................................... .................................................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........22 4.1.3. GLICILCIKLINI ......................................................... .................................................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........23 4.2. INHIBITORI KOJI DELUJU NA 50 S SUBJEDINICE ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................24 4.2.1. AMFENIKOLI ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................24 4.2.2. MAKROLIDI ....................................................... ................................................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................25 4.2.3. KETOLIDI ...................................................... .................................................................................. ......................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................26 4.2.4. PIRANOZIDI(LINKOZAMINI) ..................................................... .................................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................27 4.2.5. STREPTOGRAMINI(SINERGICIDI) ...................................................... ................................................................................... ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........28 4.2.6. OKSAZOLIDINI ........................................................ ................................................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........29 5. ANTIBAKTERIJSKI LEKOVI KOJI DELUJU NA DNK .................................................. .............................................................................. ......................................................... ......................................................... ........................................................ ................................... ....... 30 2

SADRŽAJ 1.PREGLED PATOGENIH BAKTERIJA.............................................................................. .......................................................................................................... ......................................................... ......................................................... ....................................................... ................................ ..... 4 .................................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................... .......................7 2.INHIBITORI SINTEZE ĆELIJSKOG ZIDA ..................................................... 2.1. BETA LAKTAMSKI ANTIBIOTICI ....................................................... .................................................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................... ....................... 7 2.1.1. PENICILINI ........................................................ .................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................... .......................7 2.1.2. INHIBITORI BETA LAKTAMAZA................................................. .............................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................13 2.1.3. KARBAPENEMI ....................................................... .................................................................................. ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........14 2.1.4. CEFALOSPORINI I CEFAMICINI......................................................................... ..................................................................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................15 2.2. GLIKOPEPTIDNI ANTIBIOTICI ..................................................... .................................................................................. ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................18 2.3. POLIPEPTIDNI ANTIBIOTICI ........................................................ ..................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................19 .................................................................................... ......................................................... ......................................................... .............................. .. 20 3. ANTIBIOTICI KOJI DELUJU NA ĆELIJSKU MEMBRANU BAKTERIJA ........................................................ 3.1. LIPOPEPTIDNI ANTIBIOTICI ........................................................ ..................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................20 4. INHIBITORI SINTEZE PROTEINA ........................................................ ..................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... .......................... 21 4.1. INHIBITORI KOJI DELUJU NA 30 S SUBJEDINICE ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................21 4.1.1. AMINOGLIKOZIDNI ANTIBIOTICI...................................................................... .................................................................................................. ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................21 4.1.2. TETRACIKLINI ......................................................... .................................................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........22 4.1.3. GLICILCIKLINI ......................................................... .................................................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........23 4.2. INHIBITORI KOJI DELUJU NA 50 S SUBJEDINICE ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................24 4.2.1. AMFENIKOLI ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................24 4.2.2. MAKROLIDI ....................................................... ................................................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................25 4.2.3. KETOLIDI ...................................................... .................................................................................. ......................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................26 4.2.4. PIRANOZIDI(LINKOZAMINI) ..................................................... .................................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................27 4.2.5. STREPTOGRAMINI(SINERGICIDI) ...................................................... ................................................................................... ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........28 4.2.6. OKSAZOLIDINI ........................................................ ................................................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........29 5. ANTIBAKTERIJSKI LEKOVI KOJI DELUJU NA DNK .................................................. .............................................................................. ......................................................... ......................................................... ........................................................ ................................... ....... 30 2

5.1. HINOLONI I FLUOHINOLONI ...................................................... ................................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................30 5.2. SULFONAMIDI I TRIMETOPRIM.............................................................................. .......................................................................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................31 5.3. NITROIMIDAZOLI ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................32 .................................................................................. ........................................................ ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........33 6. LEČENJE TUBERKULOZE ....................................................... 6.1. NEKE GLAVNE KARAKTERISTIKE POJEDINIH ATT ...................................................................... ................................................................................................... ......................................................... ........................................................ ................................... ....... 34 ................................................................................... ......................................................... ......................................................... ................................................. .....................35 7.LEČENJE VIRUSNIH INFEKCIJA – ANTIVIRUSNI LEKOVI ....................................................... 7.1. LEKOVI SA DIREKTNIM DELOVANJEM NA VIRUSE ....................................................... .................................................................................. ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................35 7.1.1. ANALOZI NUKLEOZIDA I NUKLEOTIDA .............................................. ........................................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ........................................ ............ 35 7.1.2. INHIBITORI NEURAMINIDAZE ....................................................... ................................................................................... ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................36 7.1.3. INHIBITORI HIV PROTEAZE........................... PROTEAZE ....................................................... ......................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ................................................. .....................36 7.1.4. INHIBITORI NUKLEOZIDNE I NUKLEOTIDNE REVERZNE TRA NSKRIPTAZE...................................................... ................................................................................... ......................................................... ................................... ....... 37 7.1.5. INHIBITORI NUKLEOZIDNE REVERZNE TRANSKRIPTAZE .................................................... ................................................................................ ......................................................... ......................................................... ................................... ....... 37 7.1.6. OSTALI ANTIVIRUSNI LEKOVI........................................................................... ....................................................................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................38 7.2. LEKOVI SA INDIREKTNIM DELOVANJEM NA VIRUSE .............................................................................. ........................................................................................................... ......................................................... ................................................. .....................38 8. ANTIPARAZITARNI I ANTIPROTOZOALNI LEKOVI ................................................. ............................................................................. ......................................................... ......................................................... ........................................................ ................................... ....... 39 8.1. ANTIPARAZITARIN LEKOVI ..................................................... ................................................................................. ........................................................ ......................................................... ......................................................... ........................................................ .............................. ..39 8.1.1. ANTIPARAZITARNI AZOLI .................................................... ................................................................................. ......................................................... ........................................................ ........................................................ ...................................................... ..........................39 8.1.2. OSTALI ANTIPARAZITARNI LEKOVI.................................................... ................................................................................. ......................................................... ........................................................ ......................................................... ........................................ ...........40 8.2. ANTIMALARICI ......................................................... ..................................................................................... ........................................................ ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................41 8.2.1. ANTIMALARIJSKI HINOLONI........................................................................ .................................................................................................... ......................................................... ......................................................... ....................................................... .............................. ... 41

8.2.2. OSTALI LEKOVI ZA LEČENJE MALARIJE ........................................................ .................................................................................... ......................................................... ......................................................... ........................................................ .............................. .. 42 9. ANTIGLJIVIČNI LEKOVI (ANTIMIKOTICI) (ANTIMIKOTICI) ...................................................... .................................................................................. ........................................................ ......................................................... ......................................................... ............................................ ................43 9.1. LOKALNI ANTIMIKOTICI ......................................................... ..................................................................................... ........................................................ ......................................................... ......................................................... ........................................................ .............................. ..43 9.2. SISTEMSKI ANTIMIKOTICI ...................................................... .................................................................................. ........................................................ ......................................................... ......................................................... ........................................................ .............................. ..44

3

1.PREGLED PATOGENIH BAKTERIJA KOKE AEROBNE G+ 1.Staphylococcus (Stafilokokno trovanje hranom,sindrom

ANAEROBNE G-

G+

G-

1.Naisseria (gonoreja i meningitis)

oparene kože,toksični šok sindrom,kožne infekcije,osteomijelitis) 2.Streptococcus PIOGENA(tonsillopharyngitis, Sinusitis,ottitis media)

TOKSEMIČNA(šarlah,erizipelas) TOKSOALERGIJSKA (reumatska groznica, glomerulonefritis) 3.Enterococcus

by Đorđe Garić

4

BACILI AEROBNI G+

G-

1.Corynebacterium (Difterija)

1.Vibrio Cholere (Kolera)

2.Listeria Monocitogenes (neurolisterioza-meningitisno oboljenje)

2.Pseudomonas (Intrahospitalne infekcije opekotina i pneumonije,teške infekcija UT)

3.Bacillus anthracis (antraks)

3.Haemophilus

ANAEROBNI G+ 1.Lactobacillus 2.Clostridium (c.tetani-tetanus) (c.botulinum-botulizam) (c.perfigens-gasna gangrena)

G1.Fusobacterium (anaerobne pleuropulmonalne infekcije)

(Hronični bronhitis,pneumonije, Meningitis,otitis media,sinuzitis) 4.Escherichia Coli (Infekcije UT,dijareje) 5.Shigella (Bacilarna dizenterija) 6.Salmonella (Salmoneloze-trbušni tifus,alimentarna toksikoinfekcija) 6.Klebsiella (Pneumonije,infekcije UT,infekcije rana) 7.Proteus (Infekcije UT) 8.Legionella (Legioneloze,neumonije) 9.Enterobacter 5

DRUGI

MIKROORGANIZMI

AKTINOMICETE

SPIROHETE

INTRACELULARNI MIKROBI

1.Nocardia - aerobna (nokardioze,bronhopulmonalna Oboljenja,oboljenja kože i CNS-a)

1.Treptonema (sifilis)

1.Chlamydia (Infekcije UT,oka,neonatalne i konjuktivitis)

2.Leptospira (Leptospiroza - zoonoza)

2.Mycoplasma (Infekcije respiratornog trakta)

3.Borelia (b.recurrens – epidemijski tip povratne groznice) (b.burgdorferi – Lajmska bolest)

3.Ureoplasma (Infekcije UT)

2.Actinomyces – anaerobne (aktinomikoze – granulomatozno oboljenje)

by Đorđe Garić

6

2.INHIBITORI SINTEZE ĆELIJSKOG ZIDA 2.1. BETA LAKTAMSKI ANTIBIOTICI 2.1.1. PENICILINI 2.1.1.1. PRIRODNI PENICILINI

PREDSTAVNICI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

G+ koke:Streptococcus Paranteralno: benzilpenicilin(penicillin G) sojevi,pneumokoki-Streptococcus  pneumoniae prokain-benzilpenicilin G-koke:meningokoki-Neisseria benzatin-benzilpenicilin meningitides i gonokoki-Neisseria gonorrhoeae G+bacilli:Corynebacterium diphteriae, Listeria monocytogenes,Bacillus anthracis,Clostridium tetani,Clostridium perfringens Spirohete:Treponema  pallidum,Borrelia burgdorferi,Leptospira  Aktinomicete:Actinomyces israelii  Peroralno: fenoksimetil-penicilin penicillin V benzatin-fenoksimetil penicilin

Isto kao gore, s tim što je djelovanje na G- bakterije slabije,te ih ne treba koristiti za infekcije izazvane gonokokima

TERAPIJSKA PRIMJENA Benzilpenicilin:streptokokne infekcije respiratornog trakta,meningokokni meningitisi,gonoreja,gasna gangrene,tetanus,karbunkuli,sifilis,lajmska bolest,leptospiroza,aktinomikoza.

NEŽELJENA DEJSTVA KAO ZA SVE BETA LAKTAMSKE ANTIBIOTIKE.

Prokain-benzilpenicilin se koristi za liječenje

umjereno teških infekcija izazvanih osjetljivim bakterijama Benzatin-benzilpenicilin daje se samo za prevenciju reumatske groznice.

Liječenje infekcija izazvanih osjetljivim sojevima stafilokoka i streptokoka(samo blaze i umjereno

teške infekcije, te u prevenciji)

7

2.1.1.2 PENICILAZA REZISTENTNI PENICILINI

(ANTISTAFILOKOKNI PENICILINI)

PREDSTAVNICI meticilin nafcilin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR Staphylococcus aureus, stafilokokne infekcije izazvane stafilokokima koje proizvode beta laktamazu. Mnogo slabije djeluju na ostale G+ bakterije na koje djeluju  prirodni   penicilini, praktično su neefikasni   protiv G- bakterija

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

U liječenju infekcija izazvanih

KAO ZA SVE BETA LAKTAMSKE

stafilokokima koji proizvode beta

ANTIBIOTIKE.

laktamazu.

Nafcilin iz cijele ove grupe najjače djeluje na bakterije na koje djeluju i prirodni penicilini, zato se

može davati u liječenju streptokoknih infekcija

by Nemanja Stevanović

8

2.1.1.3. AMINOPENICILINI

PREDSTAVNICI ampicillin ampicillin/sulbaktam estri ampicilina(bakampicilin, pivampicilin,talampicilin, metampicilin) amoksicilin amoksicilin/klavulanska kis. ciklacilin epicilin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

U odnosu na prirodne peniciline spektar je proširen na Haemophilus inlfuenzae i  enterobakterije(Salmonella,Shigella, Escherichia, Proteus mirabilis). Na penicillin osjetljive G+ bakterije aminopenicilini djeluju ali slabije od  benzilpenicilina.

U vanbolničkoj praksi lekovi su prvog izbora za liječenje respiratornih, urinarnih,infekcija bilijarnog trakta, kože i mekih tkiva izazvanih osjetljivim

NEŽELJENA DEJSTVA KAO ZA SVE BETA LAKTAMSKE ANTIBIOTIKE +

neželjena djelovanja u

bakterijama,s tim što je ampicillin efikasniji u liječenju šigeloze od

GiT(proliv=3% amoksicilin 810%

amoksiciklina. Ampicilin/sulbaktam i amoksicilin/klavulanska kiselina ove

ampicillin;mučnina,gađenje i povradanje najčešde kod

kombinacije su indikovane u liječenju infekcija srednjeg uha,respiratornog

trakta,urinarnih infekcija,infekcija kože i mekih tkiva izazvanih bakterijama koje su

u međuvremenu postale rezistentne na

estara ampicilina) Svi aminopenicilini mogu izazvati makulopapulozni eritem kada se daju kod mononukleoze,ali i kod drugih virusnih infekcija.

aminopeniciline

by Nemanja StevanoviĆ

9

2.1.1.4. KARBOKSIPENICILINI

(ANTIPSEUDOMONASNI PENICILINI)

PREDSTAVNICI karbenicilin karbenicilin indanil tikarcilin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

Isti kao kod aminopenicilina,s tim  što karboksipenicilini djeluju i na

Daju se za liječenje infekcija

Pseudomonas i indol pozitivni 

proteusom rezistentnim na

Proteus.

aminopeniciline

izazvanih pseudomonasom ili

NEŽELJENA DEJSTVA NAPOMENA:DAJU SE U OBLIKU Na SOLI,TE MOGU IZAZVATI

POREMEĆAJ ELEKTROLITA. INAKTIVIŠU AMINOGLIKOZIDE

Tikarcilin dva puta aktivniji od 

KADA SE DAJU U ISTOJ BRIZGALICI

karbenicilina.

ILI U ISTOM SISTEMU ZA INFUZIJU

by Nemanja Stevanović

10

2.1.1.5. UREIDOPENICILINI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

PREDSTAVNICI azlocilin mezlocilin piperacilin

Efikasni su poput aminopenicilina protiv G+ i Gkoka(Staphylococcus,Streptococcus,N.meningitidis, N.gonorrhoeae) i  enterobakterija(Escherichia,Shigella,Salmonella,Prote us) Na njih su osjetljivi i  Pseudomonas,Providencia,Serratia marcescens,Citrobacter,Acinetobacter i anaerobni  Peptococcus,Peptostreptococcus,Clostridium, Fusobacterium,Bacteroides,Veillonella,Eubacterium

TERAPIJSKA PRIMJENA Zbog širokog antibakterijskog spektra daju se u liječenju teških bakterijskih infekcija izazvanih mješovitim aerobno/anaerobnom florom,abdominalnih

NEŽELJENA DEJSTVA KAO I KOD OSTALIH PENICILINA. NAPOMENA: NALAZE SE U OBLIKU Na SOLI TE SE MORA PAZITI NA ELEKTROLITE.

infekcija,inficiranih rana,ginekoloških infekcija kao i kod imunokompromitovanih pacijenata. Najmanje aktivan je mezlocilin,najaktivniji je piperacilin. Kod sojeva koji su postali rezistentni daje se kombinacija piperacilina i

tazobaktama i to u liječenju teških intrahospitalnih infekcija izazvanih

mješovitom aerobno/anaerobnom bakterijskom florom,naročito kod neutropeničnih pacijenata. by Nemanja StevanoviĆ

11

2.1.1.6. AMIDINOPENICILINI

PREDSTAVNICI mecilinam pivmecilinam temocilin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR Genterobakterije:E.coli,Enterobacter,Klebsiella,S almonella,Shigella,Neisseria,Haemophilus influenzae. Ne djeluje na Pseudomonas i na G- anaerobe.

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

Indikovani u liječenju infekcija izazvanih G aerobnim bakterijama,osim pseudomonasom.

by Nemanja Stevanović

12

2.1.2. INHIBITORI BETA LAKTAMAZA PREDSTAVNICI klavulanska kiselina sulbaktam tazobaktam

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

 Antibiotici sa slabim antibakterijskim djelovanjem tako da se ne koriste kao antibiotic. Kombinacija inhibitora beta laktamaza sa  polusintetskim penicilima predstavljaju dobru alternative cefalosporinima II(ampicillin/sulbaktam,amoksicilin/klavulanska kiselina)III/IV  generacije(piperacilin/tazobaktam)

by Nemanja Stevanović

13

2.1.3. KARBAPENEMI ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

PREDSTAVNICI

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

meropenem

Imaju do sada najširi poznati antibakterijski  spektar.

Indikovani su u liječenju teških intrahospitalnih

Poput ostalih beta laktama +

ertapenem

Djeluje praktično na sve bakterije sa retkim izuzecima kao što su:meticilin rezistentni 

infekcija izazvanih multirezistentnim

konvulzije koje se mogu  javiti i posle terapijskih doza

stafilokoki,Pseudomonas

bakterijama;kod

naročito kod bubrežne

imipenem

cepacea,Mycoplasma,Chlamydia,Mycobacterium

mješovitih,teških aerobno-

insuficijencije i kod

 fortuitum.

anaerobnih bakterijskih

postojanja oštećenja CNS-a.

Ertapenem nije aktivan protiv Pseudomonasa i 

infekcija;kao monoterapija u

 Acinetobacter.

liječenju neutropeničnih pacijenata.

IMIPENEM NE TREBA KORISTITI U TRUDNO ĆI.

Meropenem se daje i kod infekcija u CNS-u.

by Nemanja Stefanović

14

2.1.4. CEFALOSPORINI I CEFAMICINI

CEFALOSPORINI PREDSTAVNICI I generacija: cefaleksin cefadroksil cefalotin cefazolin cefapirin cefradin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR Sličan donekle penicilinaza rezistentnim  penicilinima(otporni su na beta laktamaze pa djeluju na stafilokoke koji proizvode beta laktamaze) i aminopenicilinima(G+ koke i  bacilli,enterobakterijeSalmonella,Shigella,Escherichia,Proteus, ne djeluju na Haemophilus i Streptococcus fecalis, ali djeluju na Klebsiella. Osjetljivi su na vedinu ostalih beta laktamaza. Ne djeluju na MRS.

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

Zovu se i antistafilokokni cefalosporini.

Indikovani u liječenju urinarnih infekcija i za profilaksu u torakalnoj,abdominalnoj i ortopedskoj hirurgiji. Za infekcije respiratornog

trakta,kože i mekih tkiva samo ako su izazvane osjetljivim bakterijama-stafilokokima

II generacija: cefaklor cefprozil cefamandol cefonicidin cefotiam cefoksitin(cefamicin) cefuroksim

+ Enterobacter,Haemophilus,N.gonorrhoeae, indol pozitivan proteus,Bacteroides  fragilis(cefoksitin) Manje osjetljivi na beta laktamaze od I generacije

15

III generacija parenteralno: cefotaksim ceftriakson* ceftazidim* cefoperazon* cefotetam ceftizoksim cefpiramid *najaktivniji protiv Pseudomonasa III generacija peroralno: cefiksim ceftibuten cefpodoksim lorakarbef  IV generacija: cefepim cefpirom

Slabije djeluju na G+bakterije(npr  Staphylococcus),ali je izraženo djelovanje na enterobakterije(Salmonella,Shigella,Escherichia, Proteus,Klebsiella,Enterobacter,Citrobacter,Serratia, i Haemophilus Posjeduju i izvjesnu aktivnost protiv anaeroba. Otporni sun a beta laktamaze,ali podstiču njihovo stvaranje

teške infekcije respiratornog trakta,kože,kostiju i mekih

 Antibakterijski spektar im je širi nego kod II generacije i otporni su na beta laktamaze,ne djeluju na Pseudomonas i ne prolaze hematoencefalnu barijeru.

Slične kao indikacije za

Sličan antibakterijskom spektru III generacije,s tim  što su otporniji na beta laktamaze i imaju izraženo djelovanje na Pseudomonas i Staphylococcus sojeve kao i na Enterobacter i Acinetobacter 

Rezervisani su za liječenje teškij inf ekcija izazvanih

Ne djeluju na MRS

tkiva,urinarne infekcije izazvane pseudomonasom i infekcije u CNSu.

Lijekovi izbora u liječenju infekcija CNSa kod odojčadi.

primjenu cefalosporina II generacije.

pseudomonasom ili drugim bakterijama koje su otporne na druge antibiotike

by Nemanja Stefanović

16

CEFAMICINI PREDSTAVNICI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

cefoksitin cefotetam

Sličan cefalosporinima trede generacije,s tim št o djeluju na

Indikovani su u liječenju

latamoksef  cefmetazol

 pseudomonas, sa izuzetkom latamoksefa koji ima umjereno djelovanje i na pseudomonas. Imaju izraženo djelovanje protiv  anaeroba,naročito su djelotvorni   protiv Bacteroides.

infekcija,pelvičnih infekcija,pneumonije,hronične

NEŽELJENA DEJSTVA

intraabdominalnih

infekcije mekih tkiva,dekubitus.

by Nemanja Stevanović

17

2.2. GLIKOPEPTIDNI ANTIBIOTICI PREDSTAVNICI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

NEŽELJENA DEJSTVA

TERAPIJSKA PRIMJENA

vankomicin

G+ aerobi i anaerobi:Staphylococcus

Primjenjuju se parenteralno u

Vankomicin-ototoksičnost i

teikoplanin

aureus,Staphylococcus epidermidis,meticilin

liječenju teških sistemskih infekcija

rezistentne stafilokoke,Streptococcus

izazvanih osjetljivim G+

 pyogenes,Streptococcus

bakterijama:pneumonija,empijem,

 pneumoniae,Streptococcus

osteomijelitis,

nefrotoksičnost,kod brze i.v. primjene,usled oslobađanja histamina može se javiti eritematozni raš,svrab,tahikardija i

viridans,Corynebacterium,aktinomicete,

infekcije šanta,endocarditis)

hipotenzija,rijetko groznica i ospa

Clostridium,Lactobacillus

-vankomicin se daje(peroralno) i u

INTERAKCIJE:DJELUJE SINERGISTIČKI SA

liječenju pseudomembranoznog

AMINOGLIKOZIDIMA,TE SE SA NJIMA

kolitisa,antibioticima izazvanog

DAJE U LIJEČENJU ENDOK ARDITISA.

kolitisa

U OVOJ KOMBINACIJI SE MORA PAZITI POSEBNO NA OTO I

NEFROTOKSIČNOST. Teikoplanin-izaziva raš,povišenu temperature,reakciju preosjetljivosti i

neutropeniju. Oto i nefrotoksičnost rijetko. INTERAKCIJE:POPUT VANKOMICINA

by Nemanja Stevanović

18

2.3. POLIPEPTIDNI ANTIBIOTICI PREDSTAVNICI bacitracin polimiksini(polimiskin B i polimiskin E-kolistin)

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR Bacitracin djeluje samo na G+ bakterije(koke i  bacile),Gkoke,H.influenzae,Actinomyces,Fusobacteriae

TERAPIJSKA PRIMJENA Primjenjuju se samo lokalno,u

oblicima za spoljašnju primjenu.

NEŽELJENA DEJSTVA Samo rijetke reakcije preosjetljivosti.

Daju se za infekcije

kože,sluznice,očiju, izazvanih Polimiksini djeluju na G- bakter ije uključujući 

osjetljivim bakterijama.

Enterobacter,Pseudomonas,E.coli,Klebsiella,S almonella, Shigela…

Bacitracin se kombinuje sa neomicinom kako bi se pokrio G+ i G- antibakterijski spektar.

Bacitracin se može per os davati u liječenju infekcije izazvane C.difficile ako nema sigurniji lijek.

by Nemanja Stevanović

19

3. ANTIBIOTICI KOJI DELUJU NA ĆELIJSKU MEMBRANU BAKTERIJA 3.1. LIPOPEPTIDNI ANTIBIOTICI PREDSTAVNICI daptomicin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR Staphylococcus aureus,meticilin rezistentni  stafilokok,Enterococcus,uključujući  i vankomicin rezistentni  enterokok,Streptococcus  pyogenes,Clostridium  perfringens,Peptostreptococcus

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

U liječenju

KVS-hipotenzija,hipertenzija,edem,srčanu komplikovanih infekcija insuficijenciju,aritmije CNS-glavobolja,parestezija kože i mekih tkiva(apscesi,infekcije Dermatološka-raš,pruritus rana,ulkusi),u liječenju Endokrina-poremedaj elektrolita endokarditisa desne GiT-nauzeja,diareja,povradanje,dispepsija,stomatitis polovine srca(kod Hematološkaendokarditisa lijevog anemija,leukocitoza,trombocitopenija,eozinofilija,poremedaj srca nedjelotvoran je hemostaze,oštedenja jetre,ABI,dispneu biva inaktivisan od izaziva i artalgiju,mialgiju,osteomijelitis,rabdomiolizu kod strane surfaktanta) pacijenata sa oštedenom funkcijom bubrega U posljednje vrijeme je prijavljena eozinofilna

pneumonija,naročito kod starijih INTERAKCIJE:POJAVA RABDOMIOLIZE KOD PACIJENATA NA STATINIMA,KAO I KOD PACIJENATA KOJI UZIMAJU LIJEKOVE KOJI SMANJUJU JGF (NSAIL)

by Nemanja Stevanović

20

4. INHIBITORI SINTEZE PROTEINA 4.1. INHIBITORI KOJI DELUJU NA 30 S SUBJEDINICE 4.1.1. AMINOGLIKOZIDNI ANTIBIOTICI ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

PREDSTAVNICI I

generacija

II generacija

III generacija

IV generacija

streptomicin kanamicin

gentamicin tobramicin

amikacin netilimicin

isepamicin daktinomicin

TERAPIJSKA PRIMJENA

Staphylococcus,Micobacterium,Enterobacter,Haemophilus G-:E.coli,Citobacter freundii,Enterobacter,Klebsiella  pneumoniae,Proteus mirabilis,Providencia stuarti,Serratia,Brucella,Francisella tularensis,Haemophilus Djeluju na Enterococcus ali bakteriostatski 

tuberkuloza(streptomicin), tularemija,bruceloza

+Pseudomonas

neonatalna sepsa,akutni pijelonefritis,teške infekcije urinarnog trakta(Pseudomonas), prostatitis,endocarditis, infekcije CNS samo kod infekcija multirezistentnim bakterijama

 jače djeluju na pseudomonas

 jače djeluju na Serratia

NEŽELJENA DEJSTVA Ototoksičnost(centar za sluh

i centar za ravnotežu) nefrotoksičnost, neurotoksičnost. streptomicin i gentamicin

češće ometaju vestibularnu

samo kod infekcija multirezistentnim bakterijama

funkciju dok neomicin i amikacin ometaju sluh

tobramicin jednako oštećuje centar za ravnotežu i sluh netilmicin najmanje

toksičan od svih INTERAKCIJE:kombinacija sa beta laktamskim

antibioticima značajna je za sprečavanje razvoja rezistencije i za potenciranje efekta aminoglikozida

Česte kombinacije i sa drugim antipseudomonasnim lijekovima(hinoloni..),koriste se u trojnoj terapiji, u kombinaciji sa drugim antistafilokoknim antibioticima

by Nemanja Stevanović 21

4.1.2. TETRACIKLINI PREDSTAVNICI I generacija

tetraciklin hlortetraciklin oksitetraciklin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR Obligatni IC organizmi: Rickettsia,Mycoplasma,Chlamydia,spirochete Haemophilus ducrei,Pasteurela pestis,Francisella tularensis,Vibrio cholere,Campylobacter,Brucella

TERAPIJSKA PRIMJENA infekcije izazvane hlamidijom(trahom,urethritis,salpingitis, limfogranuloma venerum),mikoplazmom(infekcije respiratornog i genitourinarnog trakta),psitakoza,rikecioze(Q  groznica,pegavi tifus,Brillova bolest),infekcije borelijom(Lajmska bolest),bruceloza,rekurentni bronhitis

izazvan hemofilusom,teži oblici akni II generacija

metaciklin demeklociklin doksiciklin minociklin

NEŽELJENA DEJSTVA GiT

tegobe:muka,povraćanje, proliv,superinfekcije i rijetko pseudomembranozni kolitis(Cl.difficile) Usljed taloženja u kostima  javlja se usporen razvoj i deformiteti kostiju,tamna prebojenost zuba i displazija gleđi kod djece.

Moguća pojava hepatotoksičnosti(posebno kod trudnica i starijih)

Može pogoršati postojeće bubrežno oboljenje Prolaze u ćelije sisara i utiču na sintezu proteina Alergijske reakcije,fotosenzibilnost INTERAKCIJE:mlijeko,

mliječni proizvodi,antacid,preparati Fe smanjuju resorpciju tetraciklina.Ovi helati se

izlučuju stolicom. Smanjuju efekat kontraceptiva,potenciraju dejstvo digoksina

by Nemanja Stevanović

22

4.1.3. GLICILCIKLINI PREDSTAVNICI tigeciklin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR G+ aerobi uključujući vankomicin rezistentne sojeve Enterococcus,meticilin rezistentne sojeve Staphylococcus aureus(MRSA) i  Staphylococcus epidermidis

(MRSE),Streptococcus pyogenes G- patogene  Acinebacterbaumanii anaerobne  patogene i mikobakterije u fazi  brze deobe. Ne djeluje na Pseudomonas aeruginosa

TERAPIJSKA PRIMJENA komplikovane infekcije kože i mekih tkiva, uključujudi i dijabetesno stopalo,u kombinaciji sa drugim lijekovima se daje za komplikovane intraabdominalne infekcije uzrokovane aerobnoanaerobnom florom.

NEŽELJENA DEJSTVA Mučnina i povradanje,dolazi do povedanja aktivnosti serumskih transaminaza,pojave

raša,vrtoglavice,glavobolje,produženja aPTT,PT,povedanje azotnih materija u krvi,formira helate sa Ca i dovodi do

prebojenosti zuba i oštedenja gleđi,odlaganje kalcifikacije fetusa. Ne preporučuje se tokom trudnode,dojenja i djeci do 8 godina

by Nemanja Stevanović

23

4.2. INHIBITORI KOJI DELUJU NA 50 S SUBJEDINICE 4.2.1. AMFENIKOLI PREDSTAVNICI HLORAMFENIKOL AZIDAMFENIKOL

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR Djeluju na mnoge G+,a naročito na Gbakterije:Salmonella,Brucella,Bortadella  pertusis,E.coli,Proteus mirabilis,Vibrio cholera,Shigella,Pseudomonas

 pseudomalei,N.meningitidis. Većina anaeroba kako G+ tako i G (Clostridium,Bacteroides fragilis) Djeluju i na rikecije,Chlamydia i  Mycoplasma.  Za neke sojeve Haemophilus influenza,Streptococcus pneumonia i  N.gonorrhoeae hloramfenikol je baktericidan.

NEŽELJENA DEJSTVA

TERAPIJSKA PRIMJENA Kao rezervni antibiotik

indikovan je u liječenju trbušnog tifusa,paratifusa,gnojnog meningitisa izazvanog H.influenzae,epidemijskog meningokoknog

Zbog sličnosti mitohondrijalnih ribozoma bakterijskim hloramfenikol zbog toga utiče na sintezu proteina u mitohondrijama sisara. Utiče i na citohrom oksidazu,ATP-azu,ferohelaktazu(enzim

koji učestvuje u biosintezi hema). Najteža neželjena dejstva izaziva u kostnoj srži=  jedan mehanizam obuhvata reverzibilnu dozno

meningitisa,težih mješovitih bakterijskih

zavisnu supresije kostne srži(pancitopenija),a drugi

infekcija gdje je prisutna anaerobna flora(abdominalne infekcije i apsces mozga),u

od doze i dužine primjene i izaziva fatalnu aplastičnu anemiju. Ako se hloramfenikol daje novorođenčadu po istom

lečenju sepse.

Ostala ND GiT tegobe,optički neuritis i periferna

Azidamfenikol se primjenjuje samo lokalno!

neuropatija. INTERAKCIJE:INHIBITOR P450 ENZIMA,PA

mehanizam je alergijski(idiosinkrazija) nezavistan

principu kao odraslim javlja se sindrom sive bebe.

PRODUŽAVA POLUVRIJEME LIJEKOVA KOJI SE TIM ENZIMOM

METABOLIŠU(DIKUMAROL,FENITOIN,TOLBUTAMID) by Nemanja Stevanović

24

4.2.2. MAKROLIDI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

PREDSTAVNICI

Eritromicin i njegove soli- G+koke:Streptococcus,S.pneumoniae, Respiratorne infekcije,pertusisa,difterije,hroničnog estolat,stearat,etilsukcinat Staphylococcus G+bacilli:Clostridium prostatitisa,sinuzitisa,legionarske roksitromicin  perfingens,Corynebacterium bolesti,infekcije spiramicin azitromicin diphteriae,Listeria monocytes mikoplazmom(respiratornog i genitalnog G-koke:N.meningitidis i  trakta),infekcije klaritromicin hlamidijom(urethritis,trahom,limfogranulo N.gonorrhoeae m midekamicin diritromicin G-bacili:Pastaurella venerum),kod gastroenteritisa izazvanog helikobakterom(roksitromicin ili multocida,Bortadella azitromicin)  pertussis,Legionella,Campylobacter  U prevenciji reumatske  Aktivni su groznice,bakterijskog endokarditisa kao i  protiv:Borelia,Mycoplasma,Chlamydi  a kod drugih infekcija kao zamjena za Klaritromicin i azitromicin djeluju i  penicillin. na:Haemophilus Eritromicin baza i eritromicin etilsukcinat se influenza,Mycobacterum mogu koristiti u trudnoći za lečenje avium,Ureaplasma urealyticum i  hlamidijalnih infekcija. Toxoplasma

NEŽELJENA DEJSTVA

TERAPIJSKA PRIMJENA

Spiramicin se koristi za liječenje protozoalnih infekcija kriptosporidioze i toksoplazmoze. Pokazuju dejstvo u suzbijanju stvaranja aterosklerotskih plakova. Imaju antiupalno dejstvo(roksitromicin

najviše)

Djeluje na motilinske receptore u GiT te

može da pojača motilitet crijeva i da izazove

mučninu,povraćanje,abdominalne grčeve,proliv Može da izazove holestazni hepatitis(povlači se nakod prekida

terapije) i oštećenja jetre Mogu se javiti alergijske reakcije(ospe,groznica,eozinofilija) ERITROMICIN ESTOLAT JE TERATOGEN!!!

INTERAKCIJE: inhibišu citohrom P 450,te postoji mogućnost povećanja koncentracija u plazmi i potenciranja toksičnih efekata svih lijekova koji se

metabolišu putem citohroma: OAK,dizopiramida,karbazepina,digoksina , ciklosporina,teofilina. Eritromicin,klaritromicin i u manjoj mjeri

azitromicin povećavanjem koncentracije terfenadina,astemizola,cisaprida

pojačavaju njihovu kardiotoksičnost( TORSADES DES POINTES)

by Nemanja Stevanović 25

4.2.3. KETOLIDI

PREDSTAVNICI telitromicin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR sličan makrolidima s tim što se smatra da su rezistentniji na mehanizme bakterijske rezistencije makrolida

Primjena: per os,800mg/jednom dnevno

NEŽELJENA DEJSTVA

TERAPIJSKA PRIMJENA u liječenju infekcija otpornih na beta laktame i makrolide:bronhopneumonija u

konfuzija,halucinacije, prolazni gubitak

vanbolničkim uslovima,akutna pogoršanja hroničnog

vida.

bronhitisa,akutnog sinuzitisa i tonzilofaringitisa.

svijesti,dvostruke slike,poremećaj akomodacije,dvostruki vid,zamućenje Može se javiti dijareja,povećanje aktivnosti enzima jetre,produženje Q T interval i vaginalna kandidijaza.Ukoliko se primjenjuje sa

preparatima ergotalkaloida može nastati nekroza tkiva ekstremiteta

usljed izražene vazokonstrikcije. INTERAKCIJE:TELITROMICIN JE

SNAŽAN INHIBITOR CITOHROMA 3A4,ISTOVREMENA PRIMJENA SA

LIJEKOVIMA KOJI PRODUŽAVAJU Q -T INTERVAL(ASTEMIZOL, TERFANADIN,CISAPRID,

PIMOZID)MOŽE IZAZVATI TORSADES DES POINTES!!! ZBOG MOGUDE MIOPATIJE I RABDOMIALIZE TOKOM PRIMJENE TELITROMICINA SAVJETUJE SE PREKID UZIMANJA STATINA! TELITROMICIN+ BENZODIJAZEPINI=DEPRESIJA DISANJA METOPROLOL+TELITROMICIN= BRADIKARDIJA,AV BLOK

by Nemanja Stevanović 26

4.2.4. PIRANOZIDI(LINKOZAMINI) PREDSTAVNICI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

linkomicin

G+aerobne i anaerobne

u liječenju mješovitih aerobno-

Kod 2-20% pacijenata izaziva

klindamicin

bakterije:Streptococcus,Staphylococcus,Bacillus

anaerobnih abdominalnih

proliv,kod nekih proliv može da

anthracis,Corynebacterium

infekcija izazvanih

se razvije u

diphtheria,Peptococcus,Peptostreptococcus,Clostridium

bakterioidesom,ozbiljnih

pseudomembranozni kolitis.

 perfringens,Clostridium tetani,Eubacterium.

ginekoloških infekcijateških

Mogu se javiti reakcije

G-anaerobi:Bacteroides,Fusobacterium,Veillonella

stafilokoknih

preosjetljivosti i rijetko

infekcija,osteomijelitisa

oštedenja jetre.

by Nemanja Stevanović

27

4.2.5. STREPTOGRAMINI(SINERGICIDI) PREDSTAVNICI pristinamicin(I+II)

virginiamicin(M1+S1) dalfopristin/quinupristin

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA Izazivaju mučninu i povradanje,povišenje

ključujući MRS),Enterococcus(uključujući 

Daju se u liječenju infekcija izazvanih pretežno G+ multirezistentnim kokima kao i u liječenju drugih infekcija izazvanih

VRE),Peptococcus,Peptostreptococcus,Clos

osjetljivim G+ bakterijama rezistentnim na

artralgiju,alergijske

tridium,Propionibacterium acne.

makrolide,piranozide i beta laktame.

reakcije.

G-:Listeria monocytogenes,Moraxella

Posebno je značajno njihovo djelovanje na

INTERAKCIJE:ZBOG

catarrhalis,Neisseria

meticilin-rezistentne stafilokoke ,na neke

INHIBICIJE CITOHROMA

meninigtidis,Neisseria

sojeve rezistentnih streptokoka i na

P3A4 INHIBIŠU

gonorrhoeae,Legionella pneumopyla

vankomicin rezistentne enterokoke,česte uzročnike teških sistemskih

METABOLIZAM

intrahospitalnih infekcija.

MIDAZOLAMA,

G+aeroba i  anaeroba:Streptococcus,Staphylococcus(u

djeluje i na Bacteroides

enzima jetre,mialgiju i

CIKLOSPORINA, NIFEDIPOINA, TERFENADINA I DRUGIH LIJEKOVA KOJI

SE RAZGRAĐUJU OVIM METABOLIČKIM PUTEM. by Nemanja Stevanovid

28

4.2.6. OKSAZOLIDINI PREDSTAVNICI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

linezolid

Djeluje na G+ bakterije.

eperezolid

Bakteriostatski djeluje

Indikovani u lečenju infekcija kože,mekih tkiva,infekcija

na:Staphylococcus(uključujući 

respiratornog trakta izazvanih

meticilin rezistentni 

osjetljivim

stafilokok),Enterococcus(ukl   jučujući 

bakterijama(uključujudi

vankomicin rezistentni 

intrahospitalne pneumonije),kao

enterokok),Corynebacterium

i u lečenju ostalih infekcija

diphteriae,Listeria

izazvanih G+ bakterijama

monocytogenes,Mycobacterium

rezistentnim na ostale

TBC.

antibiotike.

G-: Moraxella

Posebno značajno je njihovo

catarrhalis,Haemophilus

djelovanje na meticilin

influenzae,Legionella,Bordetella

rezistentne stafilokoke,na neke

 pertussis,Pasteurella multocida.

sojeve rezistentnih streptokoka i

Baktericidno djeluje nan eke sojeve

vankomicin rezistentne

Streptococcus,kao i na anaerobe Bacteroides fragilis,Clostridium

enterokoke,česte uzročnike teških sistemskih intrahospitalnih

 perfrigens.

infekcija.

NEŽELJENA DEJSTVA Proliv,glavobolja,mučnina,povišena temperatura

by Nemanja Stevanovid

29

5. ANTIBAKTERIJSKI LEKOVI KOJI DELUJU NA DNK 5.1. HINOLONI I FLUOHINOLONI PREDSTAVNICI I generacija

KLASI NI HINOLONI

Nalidiksinska kis. Oksolinska kis. Cinoksacin

I/II generacija

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR G-: E. Coli, Proteus, Klebsiella. Na Pseudomonas i  anaerobe ne djeluje, na G+ slabo Kao gore

TERAPIJSKA PRIMJENA Nekomplikovane urinarne infekcije

FLUORISANI HINOLONI

III generacija

IV generacija

Norfloksacin Ciprofloksacin Ofloksacin Pefloksacin Enoksacin Lomefloksacin

Levofloksacin Sparfloksacin Gatifloksacin Moksifloksacin

Trovafloksacin

+Pseudomonas, N.gonorrhoeae. G+: S.arureus, MRSA, Slabo na S.pneumoniae. IC mikroorganizmi: Chlamidia, Mycoplasma, Ureaplasma, Legionella, neke slojeve M.tuberculosis + G+: Streptococcus  pneumoniae (uključujući penicilin rezistentne), enterococcus.  Jače na Chlamidia i  Mycoplasma. Slabije na G- i  Pseudomonas od II gen. +Bacteroides fragilis, Clostridium difficile, Peptostreptococcus

DEJSTVA Retka,blaga i nestaju sa prestankom primene leka.

GiT tegobe(mučnina, povraćanje,dijareja), CNS tegobe(glavobolja, Kao gore

Pipemidna kis. II generacija

NEŽELJENA

Komplikovani i nekomplikovane urinarne infekcije, pijelonefritis, polno prenosive bolesti, prostatitis, infekcije

kože i mekih tkiva,

poremećaj vida,konfuzija, uznemirenost,nesanica, konvulzije=zbog antagonizovanja efekta GABA-e), kožne promjene(osip,crvenilo, fotosenzibilizacija), atralgije,tendinopatije Sparfloksacin, grepafloksacin i

osteomijelitis, respiratornih infekcija, git infekcija

ciprofloksacin=produžavaju

Akutna pogoršanja hroničnog bronhitisa, van bolničkih stečena

oblik hepatotoksičnosti, praćen akutnom

pneumonija, akutni sinusitus. Gatifloksacin kod urinarnih infekcija i gonoreje.

Q-T Trovafloksacin izaziva teži

insuficijencijom  jetre(trovafloksacinski sy)

INTERAKCIJE:inhibišu citohrom 1A2 i tako usporavaju klirens teofilina,metadona

Intraabdominalne infekcije, infekcije u maloj karlici

by Nemanja Stevanović 30

5.2. SULFONAMIDI I TRIMETOPRIM NE ELJENA PREDSTAVNICI Sulfonamidi: sulfagvanidin sulfametoksazol sulfizoksazol sulfadijazin ko-trimoksazol

trimetoprim

kotrimoksazol (sulfametoksazol+ trimetoprim)

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR  Aktivni su protiv nekih sojeva sojeva streptokoka,Bacillus anthracis,Corynebacterium diphteriae,Haemophilus influenza,H.ducreyi,Brucella,Vibrio cholerae,Yersinia  pestis,Nocardia,Actinomyces i Chlamydia trachomatis

TERAPIJSKA PRIMJENA Veoma je sužena. Sulfagvanidin se može koristiti za liječenje infekcija u crijevu. Sulfonamidi za lokalnu primjenu: srebro sufadijazin se koristi u

DEJSTVA Mogu da oštete  jetru,hemolitička anemija,pojava kristala u bubrezima

liječenju rana(zajedno sa srebrom ima širok antibakterijski spektar)

Sličan je djelovanju sulfonamide,s tim što  je 20-100  puta potentniji od sulfonamide. Djeluje na Staphylococcus,Enterobacteriaceae, Nocardia

G+bakterije:vedinu sojeva Streptococcus  pneumoniae,grupu A beta hemolitičkog streptokoka Streptococcus piogenes,mnoge sojeve Staphylococcus aureusa,Nocardia. Djeluje i protiv nekih sojeva meticilin rezistentnog Staphylococcus aureusa. G- bakterije:Enterobacter,E.coli,Klebsiela  pneumoniae,Proteus mirabilis,Salmonella,Shigella,Haemophylus,N.gonorrh oeae,Serratia marcescens,Proteus,Morganella morganii,Vibrio cholerae,Micobacterium marinum i  na Actinobacillus aktinomicetem komitans.Aktivan je  protiv Pneumocistis karinii.

U liječenju infekcija izazvanih osjetljivim mikroorganizmima:na periferiji,kostima,CNSu,infekcije

GiT(šigeloze),infekcije respiratornog trakta izazvane hemofilusom,streptokokusom, Pneumocystis carinii(kao terapija i profilaksa kod imunokompromitovanih

pacijenata),u profilaksi i liječenju toksoplazmoze,infekcije urinarnog trakta(osim pseudomonasa),kod akutnog gonokoknog uretritisa,nokardioze,bruceloze

Može da izazove dermatološke poremedaje kao eksfolijativni dermatitis,Stevens-

Johsonov sy,toksičnu epidermalnu

nekrolizu,mučninu,pov radanje,purpur, sulfhemoglobinemiju, kernicterus NE TREBA DAVATI U

TRUDNOČI.

by Nemanja Stevanović

31

5.3. NITROIMIDAZOLI PREDSTAVNICI

ANTIBAKTERIJSKI SPEKTAR

TERAPIJSKA PRIMJENA

NEŽELJENA DEJSTVA

U liječenju anaerobnih

tinidazol

G+ anaerobni bacili i  koke:Clostridium,Eubacterium,Peptococcus,

infekcija u abdomen i maloj

CNS: konvulzije,glavobolje,perifernu

ornidazol

Peptostreptococcus

karlici,u CNSu(kada su izazvane

neuropatiju,pospanost,ataksiju,

nimorazol

G-anaerobnih

bakteroidesom)

GiT:metalni

bacila:Bacteroides,Fusobacterium.

Često su dio trojne terapije,gdje se daju zajedno sa

ukus,mučninu,povraćanje Mogu da izazovu povećanje

aminoglikozidima i penicilina

temperature i alergijske reakcije

metronidazole

za pokrivanje cijelog antibakterijskog spektra. Mogu se davati u liječenju pseudomembranoznog kolitisa izazvanog Clostridium difficile,kao i u terapiji eradikacije H.pylori.

by Nemanja Stefanović

32

6. LEČENJE TUBERKULOZE ATT I REDA 1.IZONIJAZID (INH) 2.RIMFAPICIN (RMP)

ATT II REDA 1.STREPTOMICIN (SM) 2.PIRAZINAMID (PZA) 3.ETINOAMIND (ETH) 4.ETAMBUTOL (EMB)

ATT III REDA 1.KANAMICIN 2.CIKLOSERIN 3.VIOMICIN 4.KAPREOMICIN 5.PARAAMINOSALICILNA KISELINA (PAS) 6.TIOSEMIKARBAZON 7.AMIKACIN 8.FLUOROHINOLONI 9.RIFABUTIN

by Đorđe Garić

33

6.1. NEKE GLAVNE KARAKTERISTIKE POJEDINIH ATT PREDSTAVNICI INDIKACIJE MEHANIZAM DEJSTVA -IZONIJAZID

-Mycobacterium tuberculosis

-Inhibiše sintezu mikolične kiseline i

sprečava sintezu bakterijskog zida

-RIMFAPICIN

-PIRAZINAMID

-Mycobacterium tuberculosis -Mycobacterium leprae -Staphylococcus aureus -Haemophilus influenzae -Naisseria meningitidis -Legionella -Brucella -Aminoglikozidni antibiotik i antituberkulotik -Antituberkulotik

-ETAMBUTOL

-Antituberkulotik

-STREPTOMICIN

-Inhibiše DNK zavisnu RNK

polimerazu i tako sprečava sintezu RNK.

NEŽELJENA DEJSTVA -Periferna neuropatija -Hepatitis Interakcije: -Inhibitor mikrozomalnih enzima -Oštećenje jetre -Hemolitička anemija -Trombocitopenija -Algični sindrom -Obojenost sekreta

-Toksično dejstvo na VIII kranijalni

živac -Inhibiše dejstvo bakterijskih enzima neophodnih za njen opstanak

-Hiperurikemija -Algični sindrom -Slabost -Povraćanje -Mučnina Kontraindikacija -Giht -Izaziva retrobulbarno oštećenje n.opticus-a -Promjena u percepciji bola NE PRIMENJUJE SE KOD DECE!!!

by Đorđe Garić

34

7.LEČENJE VIRUSNIH INFEKCIJA – ANTIVIRUSNI LEKOVI 7.1. LEKOVI SA DIREKTNIM DELOVANJEM NA VIRUSE 7.1.1. ANALOZI NUKLEOZIDA I NUKLEOTIDA

PREDSTAVNICI

MEHANIZAM DELOVANJA

INDIKACIJE

NEŽELJENA DEJSTVA

1.INHIBITORI DNK POLIMERAZE

Oni su analozi gvanozina i umesto

CITOMEGALOVIRUS HERPES SIMPLEX VIRUS VARICELA ZOSTER HEPATITIS C

GIT(mučnina,povraćanje,abdominalni

Isto kao i gore

Isto kao i gore

njega se ugrađuju u DNK.(Osim -ACIKLOVIR -GANCIKLOVIR -VALGANCIKLOVIR -BRIVUDIN

Brivudina)

2.INHIBITORI SINTEZE VIRUSNIH PROTEINA

Analog nukleozida i inhibira sintezu DNK i RNK

bol,dijareja) CNS(tremor,halucinacije...)

Oštećenje bubrega Poremećaj krvne slike

-RIBAVARIN

by Đorđe Garić

35

7.1.2. INHIBITORI NEURAMINIDAZE

PREDSTAVNICI

MEHANIZAM DELOVANJA

INDIKACIJE

NEŽELJENA DEJSTVA

-ZANAMIVIR -OSELTAMIVIR

Inhibišu neuraminidazu i sprečavaju ulazak virusa u epitelne ćelije

Influenza A i B

Nepodnošljivost GIT-a Nesanice Bronhospazam

respiratornog trakta.

by Đorđe Garić

7.1.3. INHIBITORI HIV PROTEAZE

PREDSTAVNICI

INDIKACIJE

MEHANIZAM DELOVANJA

NEŽELJENA DEJSTVA

-RITONAVIR -SANKVINAVIR -INDINAVIR -NELFINAVIR -LOPINAVIR

HIV infekcija

Sprečavaju sintezu funkcionalnih

Poremećaji GIT-a

proteina neophodnih za opstanak

virusa i onemogućavaju širenje

hepatitis pankreatitis

virusa.

metabolički poremećaji adipocita parestezije

by Đorđe Garić

36

7.1.4. INHIBITORI NUKLEOZIDNE I NUKLEOTIDNE REVERZNE TRANSKRIPTAZE

PREDSTAVNICI

MEHANIZAM DELOVANJA

NEŽELJENA DEJSTVA

-ZIDOVUDIN -DIDANOZIN -STAVUDIN -LAMIVUDIN -ABAKAVIR

Kompetitivnom inhibicijom reverzne

-Sprečavaju sintezu ATP-a u domaćinu -Kod HIV bolesnika izazivaju neutropeniju,trombocitopeniju -Steatoza jetre

transkriptaze sprečavaju sintezu DNK i njenu ugradnju u DNK domaćina

by Đorđe Garić

7.1.5. INHIBITORI NUKLEOZIDNE REVERZNE TRANSKRIPTAZE

PREDSTAVNICI

MEHANIZAM DELOVANJA

NEŽELJENA DEJSTVA

-NEVIPARIN -EFAVIRENZ

Inhibicijom nukleozidne reverzne transkriptaze

-Raš -GIT tegobe -Glavobolja,pospanost,zamor -Fulminantni hepatitis

sprečavaju replikaciju virusa

by Đorđe Garić

37

7.1.6. OSTALI ANTIVIRUSNI LEKOVI

PREDSTAVNICI

INDIKACIJE

MEHANIZAM DEJSTVA

NEŽELJENA DEJSTVA

-ENFUVIRTID

HIV infekcije

Menja glikoprotein HIV virusa i tako

-Promene na mestu primene -Glavobolja,nesanica -Eozinofilija

sprečava njegovo spajanje sa ćelijom domaćina -AMANTADIN

Herpes zoster Influenza A

Takođe smanjuje rigiditet i tremor

Sprečava ulazak virusa i spajanje membranskih endozoma kao i prenos genetskog materijala

-Teže podnošenje leka kod starijih osoba Konfuzija,halucinacije,glavobolja,nesanica

i košmarni snovi

kod obolelih od parkinsonizma Hemoprofilaksa maligniteta

by Đorđe Garić

7.2. LEKOVI SA INDIREKTNIM DELOVANJEM NA VIRUSE PREDSTAVNICI INDIKACIJE MEHANIZAM DEJSTVA

NEŽELJENA DEJSTVA

-INTERFERON α 2a i 2b

Glavobolje

Hronični hepatitis B Stimuliše klirens inficiranih hepatocita Hronični hepatitis C Kapošijev sarkom kod HIV pacijenata Leukemije Kondilomi

-PALIVIZUMAB

Bolovi u mišićima Groznica Anoreksija

Supresija kosne srži Poremećaji CNS-a

Deca mlađa od 2 godine kod kojih

Inhibitorno deluje na RSV jer

postoji rizik od RSV(respiratorni sincicijalni virus)

sprečava fuziju virusa i ćelija domaćina

Groznica Reakcija na mestu primene

by Đorđe Garić

38

8. ANTIPARAZITARNI I ANTIPROTOZOALNI LEKOVI 8.1. ANTIPARAZITARIN LEKOVI 8.1.1. ANTIPARAZITARNI AZOLI (1. U LEČENJU PARAZITOZA)

PREDSTAVNICI

INDIKACIJE

MEHANIZAM DELOVANJA

NEŽELJENA DEJSTVA

-ALBENDAZOL

-Terapija sistemskih manifestacija helminatima -Hidatidne ciste Echinococcus granulosus -Neurocistocerkoza uzrokovane larvama Tenia Solium -Trihurijaza

-Blokira preuzimanje glukoze u larvama

Neželjena dejstva

-MEBENDAZOL

-TIABENDAZOL

-Crveni oblici male i velike decije gliste -Ancylostoma duodenale -Trichuris trichura -Lečenje kožnih promena sa Ancylostoma brazilienze -Intestinalna strongiloidoza

-Ponekad tegobe sa GIT-om -Depresija kosne srži -Poremećaji CNS-a -Gubitak kose Interakcije:

Kortikosteroidi smanjuju neželjena -Inhibiše mikrotubularni sistem

parazita i time sprečava sintezu DNK -Onemogućava fosforilaciju glukoze

dejstva -Abdominalne grčeve,distenzije abdomena i dijareje -Vrtoglavice i osip po koži -Poremećaj CNS-a -Hepatotoksičnost leukopenija DANAS SE NE PRIMENJUJE!!!

by Đorđe Garić

39

8.1.2. OSTALI ANTIPARAZITARNI LEKOVI

PREDSTAVNICI

INDIKACIJE

MEHANIZAM DEJSTVA

NEŽELJENA DEJSTVA

-PRAZIKVANTEL

-Šistozomijaze -Neurocistocerkoze -Alternativa ALBENDAZOLA -Male i velike decije gliste

-Izaziva influks Ca jona u parazita i

-Alergijske reakcije zbog ubijanja parazita

-PIRANTELPAMOAT -NIKLOZAMID

-Svinjska,goveđa ili riblja pantljičara

izaziva njihovu spastičnu paralizu -Aktivira nikotinske receptore i

izaziva njegovu spastičnu paralizu -Inhibiše anaerobnu fosforilaciju ADP-a

-PIPERAZIN

-Alternativni lek u lečenju parazitoze(1. azoli)

-Blokira dejstvo acetilholina na

neuromuskularnoj ploči parazita i tako ga parališe i odvaja od sluznice

-Glavobolja,vrtoglavica,groznica -Raš -Abdominalni bol -Vrtoglavica i ošamućenost --Urtikarija -Tegobe GIT-a -Pospanost -Urtikarija

GIT-a -LINDAN

-Insekticid i pedikulocit

-Intoksikacija CNS-a

by Đorđe Garić

40

8.2. ANTIMALARICI 8.2.1. ANTIMALARIJSKI HINOLONI

PREDSTAVNICI

INDIKACIJE

MEHANIZAM DEJSTVA

-HLOROKIN

-HININ

-Prevencija i terapija malarije

-Ulaze u eritrocit i parazit i

sprečavaju kristalizaciju hema.

-MEFLOKIN

NEŽELJENA DEJSTVA -Mučnina,povraćanje,gađenje -Hipotenzija,zastoj srca -Pigmentacija retine i poremećaj vida -Osip i svrab -Tinitus -Poremećaj vida -Povraćanje -Lučenje insulina -Produženje QT intervala -Hemolitička anemija -Poremećaji CNS-a Interakcije: -Ne primenjivati sa lekovima koji

produžuju QT interval by Đorđe Garić

41

8.2.2. OSTALI LEKOVI ZA LEČENJE MALARIJE PREDSTAVNICI

INDIKACIJE

MEHANIZAM DEJSTVA

NEŽELJENA DEJSTVA

-PRIMAKIN

-Hepatični oblici Plasmodium ovale i vivax

-Inhibitor elektronskog transporta lanca plazmodijuma

-Ne podnošenje od strane GIT -a

-PIRIMETAMIN

-U kombinaciji sa drugim antimalaricima deluje na najrezistentnije oblike Plazmodiuma

-Smanjuje sintezu folne kiseline u parazitu

-Fotosenzitivne reakcije na koži -Depresija kosne srži -Megaloblasna anemija

-Isti kao i kod PIRIMETAMINA

-Ulceracije usne duplje -Nepodnošenje od strane GIT-a

-Isto kao i PRIMAKIN

-Alergijske reakcije

-PROGVANIL

-ATOVAKVON

-Novi lek ne primenjuje se kao monoterapija

by Đorđe Garić

42

9. ANTIGLJIVIČNI LEKOVI (ANTIMIKOTICI) POLIENSKI ANTIBIOTICI

ATIPIČNI

1.NISTATIN 2.AMFOTERICIN B

1.GRIZEOFULVIN

DERIVATI AZOLA ALILAMINI

EHINOKANDIDI

OSTALI ANTIMIKOTICI

DERIVATI IMIDAZOLA 1.MIKONAZOL 2.KETOKONAZOL 3.KLOTRIMAZOL TIAZOLI 4.FLUKONAZOL 5.ITRAKONAZOL 6.VORIKONAZOL

1.KASPOFUNGIN

1.FLUCITOZIN

ANTIBIOTIK 1.TERBINAFIN

by Đorđe Garić

9.1. LOKALNI ANTIMIKOTICI PREDSTAVNICI

TERAPIJSKA PRIMENA

-NISTATIN

-Lokalne kandidijaze kože,orofarinksa,GIT-a i vagine

-KLOTRIMAZOL

-Dermatomikoze

-BIFONAZOL

-Mukokutane,orofaringealne i vaginalne kandidijaze -Dermatofitoza -Kandidijaze i pityriasis versicolor -U oftamologiji -Iste indikacije kao i mikonazol

-CIKLOPIROKS

-Terapija dermatomikoza

-PROPIONSKA KISELINA

-Fungistatik

-UNDECILENSKA KISELINA

-U terapiji Tinea pedis

-BENZOEVA I SALICILNA KISELINA

-U terapiji Tinea pedis

-MIKONAZOL

43

9.2. SISTEMSKI ANTIMIKOTICI PREDSTAVNICI

ANTIGLJIVIČNI SPEKTAR

MEHANIZAM DEJSTVA

TERAPIJSKA PRIMENA

NEŽELJENA DEJSTVA

1.Polienski antibiotici: -AMFOTERICIN B

-Candida albicans -Criptococcus neoformans -Blastomicete -Histoplazma -Sporothrix schenckii -Aspergillus -Epidermophyton -Microsporum -Trichophyton

-Vezuje se za ergosterol i menja

-Sistemska kandidijaza -Sistemska monilitijaza -Rezistntni slučajevi kandidijaze -Histoplazmoza -Blastomikoza

-Inhibiše sintezu ćelijskog zida i nukleinskih kiselina

-Infekicije kože -Kosopasice -Infekcije noktiju

-Inhibišu gljivični enzim P450

-Candida albicans -Criptococcus neoformans -Blastomicete -Histoplazma -Coccioides immitis -Dermatofite -Isto kao i ketokonazol + Malassezia furfur

-Dermatomikoza -Sistemska mikoza -Mikoza GIT-a -Histoplazmoza -Blastomikoza -Profilaksa kod AIDS -Orofaringealna kandidijaza -Sistemska kandidijaza -Kriptokokni meningitis -Vaginalna monilijaza -Dermatomikoze -Sistemske gljivične infekcije

-Muka i povraćanje -Groznica -Algični sindrom -Hipokalijemija -Glavobolja -Nefrotoksičnost! -Tegobe sa GIT -Osip -Oštećenje jetre -Estrogenski efekad kod dece -Tegobe GIT-a -Oštećenje jetre -Ginekomastija

2.Atipični antibiotici -GRIZEOFULVIN

3.Derivati azola -KETOKONAZOL

i na zaj način inhibišu sintezu ergosterola

-FLUKONAZOL

propustljivost ćelijske membrane gljivica

-ITRAKONAZOL

-Isto kao i flukonazol + Aspergillus i Fusarium

-VORIKONAZOL

-Isto kao i itrakonazol

-Isti kao i kod itrakonazola -Jače deluje na Candidu -Dermatomikoza -Kosopasice -Onihomikoza -NIKAD KAO MONOTERAPIJA -Kriptokokni meningitis -Diseminovana kandidijaza

4.Alilamini -TERBINAFIN

-Gljivične infekcije kose i noktiju

-Inhibiše skvalenepoksidazu i time inh. sintezu ergosterola

6.Ostali antimikotici -FLUCITOZIN

-Inhibiše sintezu DNK ili RNK 

-Candida -Cryptococcus -Aspergillus

-Tegobe sa GIT -Osip -Oštećenje jetre -alergijske reakcije -Poremećaji GIT -a -Poremećaji CNS-a -Dispepsija -Osip i prolazni poremećaj vida -Hepatotoksičnost -Tegobe GIT-a -Artralgije -Kožne reakcije -Depresija kosne srži

by Đorđe Garić 44