mλ η t h ε t
Alain Badiou Η πολιτική και η λογική του συμβάντος Μπορούμε να στοχαστούμε την πολιτική; Με τ ά φρ α σ η : Δ η μ ή τ ρ ι ς Β ε ρ γ έ τ η ς , Τ ά σ ο ς Μ π έ τ ζ ε λ ο ς Επίμετρο: Δημήτ ρι ς Β ε ρ γέ τη ς
π ο λ ιτικ ή και η λ ο γ ικ ή του συμβάντος
A l a in B a d io u
Η πολιτική και η λογική του συμβάντος Μ Π Ο Ρ Ο Γ Μ Ε ΝΑ Σ Τ Ο Χ Α Σ Τ Ο Γ Μ Ε Τ Η Ν Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Η ;
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Δ . Β εργέτης, Τ. Μπέτζελος ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Δ. Βεργέτης
I ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ
(η · π α τ α κ η
Το παρόν έργο πνευ μ α τική ς ιδιοκτησίας προστα τεύετα ι κατά τις διατάξεις τη ς ελλη νική ς νομοθεσίας (Ν . 3 1 2 1 / 1 9 9 3 όπως έχ ε ι τροποποιηθεί και ισ χύει σ ήμερα) κα ι τις διεθνείς συμβάσεις περί π ν ευμ α τική ς ιδιοκτησ ία ς. Α παγορεύεται απολύτως άνευ γ ρα π τή ς α ίεία ς τ ο υ εκ δ ότη η κ α τ ά ο π ο ιο ν δ -ή π ο τ ε τρόκο ή μ έ σ ο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γέν ει αναπαραγωγή, εκμίσθω ση ή δανεισμός, μετάφ ρα σ η, δ ια σ κ ευ ή , ανα μετά δοση σ το κοινό σε οπ οια δήποτε μορφή κα ι η εν γ έν ει εκ μετά λλευ σ η του συνόλου ή μέρους του έργου.
Εκδόσεις Π ατάκη -
Θ εωρητικές επιστήμες / Φιλοσοφία ·
Σειρά: αληύιεια
• Διεύθυνση σειράς Δ η μ ή τρ ις Β ερ γ έτ η ς ® Alain Badiou Η π ο λ ιτικ ή και
Ί] λ ο γ ικ ή του συμβάντος β Τ ίτλο ς πρωτοτύπου Peut-on penser !α politique? • Μ ετάφραση Δ η μ ή τρ ις Β ε ρ γ έτ η ς , Τάσος Μ π έτζελος ® Σ ελιδοπ οίηση Π α ναγιώ της Β ο για τζά κη ς ® Διορθώ σεις Μαρία Π απαηλιάδη * Φ ιλμ , ηλεκτρονικό μοντάζ Μαρία Π οινιού-Ρένεση β Copyright® Editions du Seuil, 1 9 8 5 * Copyright® για τη ν ελλη νικ ή γλώ σσα, Εκδόσεις Π α τά κ η, 2 0 0 7 © Π ρώ τη έκδοση σ τη γα λλ ικ ή γλώσσα από τις εκδόσεις Editions du Scuil, Π αρίσι, 1 9 8 5 ® Π ρώ τη έκδοση στην ελλη νικ ή γλώσσα από τις Εκδόσεις Π α τά κ η , Α θήνα, Ιανουάριος 2 0 0 8 · Κ .Ε .Τ . 5 5 4 6 β Κ .Ε .Π . 9 7 / 0 8 » IS B N 9 7 8 -9 6 0 -1 6 -2 7 4 9 -6 Μ
^ Ι ΕΚΔΟ ΣΕΙΣ
[ j j g · ΠΑΤΑΚΗ Β Λ Λ Τ Ε Τ Σ ΙΟ Γ 14, ΙΟβ 8 0 Α Θ ΗΝ Α . ΤΗ Λ .: 3 1 0 .3 6 .3 8 .3 6 2 , 2111.36.50.000, 8 0 1 .1 0 0 .2 6 6 5 , ΦΑΞ: 2 1 0 .3 6 .5 0 .0 6 9 I Ν Ε Α Δ Ι Ε Γ Θ Γ Ν Σ Η (ΑΠ Ο Τ Η Ν Α Ν Ο ΙΞ Η Τ Ο Γ 2 0 0 8 ) Π Α Ν Α Γ Η ΤΣΑ Λ Λ Α ΡΗ (Π Ρ Ω Η Ν Π Ε Ι Ρ Α ΙΩ Σ ) 3 8 , 104 37 ΑΘΗΝΑ I Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Δ ΙΑ Θ Ε Σ Η : Ε Μ Μ . Μ Π Ε Ν Α Κ ΙΙ 16, 106 7 8 Α ΘΗΝ Α , Τ Η Λ .: 2 1 0 .3 8 .3 1 .0 7 8 I ΓΓΙΟ Κ Α Τ Α Σ Τ Η Μ Α : Ν Ε Λ Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ ΙΟ Ϊ" 1 2 2 , 5 6 3 3 4 , Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν ΙΚ Η , Τ Η Λ .: 2 3 1 0 .7 0 .6 3 .5 1 , 2 3 1 0 .7 0 .6 7 .1 5 , Φ ΑΞ: 5 3 1 0 .7 0 .6 3 .5 5 I Web site: http://www.patakis.gr · e-mail:
[email protected], salesiSpalakis.gr
Περιεχόμενα
Εισαγωγικό 9
Καταστροφή
25 Ανασύνθεση 77
Επίμετρο M ta σ υ μ β α ν τ ικ ή επ α ν ά σ τ α σ η σ τ η φ ιλο σ ο φ ία κ α ι τ η ν π ο λ ιτ ικ ή (απο τον Δ . Β ε ρ γ έ τ η )
445
Εισαγωγικό
Σ τ η χώρα μου, που ήταν κάποτε —τουλάχιστον από το 1789 και μετά—ο κατεξοχήν τόπος της πολιτικής, στη Γαλλία που επιβεβαίωνε με τις ασυμφιλίωτες διενέξεις της τον πολιτικό χαρακτήρα κάθε υποκειμένου, συμβαί νει σήμερα το εξής, η πολιτική έχει εισέλθει στη φαι νομενικότητα της απουσίας της. Ακόμη κι όταν μνημονεύεται, όταν συνδέεται με όσα συμβαίνουν (εκλογές, κοινοβούλιο, συνδικάτα, προεδρία, τηλεοπτικές διακηρύξεις, πομπώδεις περιοδείες), οι πάντες γνωρίζουν, με μια γνώση που την αρθρώνουν λέξεις ανεύθυνες, ότι πρόκειται για μια εγκαταλελειμμένη σκη νή, απ’ όπου καταφθάνουν ασφαλώς ορισμένα σημεία, τα οποία όμως είναι τόσο ομοιόμορφα που μόνον ένα αυ τόματο υποκείμενο μπορεί να συνδεθεί μαζί τους, ένα υποκείμενο απαλλαγμένο από κάθε επιθυμία. Οι ιδρυτικές κατηγορίες βάσει των οποίων δηλώνο νταν οι διάφορες επιλογές, αριστερά και δεξιά, εργατι κό κίνημα και εργοδοσία, εθνικισμός και διεθνισμός, κα πιταλισμός και σοσιαλισμός, σοσιαλισμός και κομμου νισμός, ελευθερία και εξουσία, έχουν καταστεί αυτές οι ίδιες σταδιακά ανενεργές και δεν δηλώνουν πλέον, με το
10
Η Ι Ι 0 Α1 Τ Ι ΚΙ Γ ΚΛΙ Η Λ Ο Γ Ι Κ Η ΤΟΥ Σ Τ Μ Β Λ Ν Τ Ο Σ
πέρασμα του χρόνου, παρά την υστέρηση των επαγγελματιών και την ακληρία των πρωταγωνιστών. Υπάρχουν βέβαια και τα διάττοντα μικροσυμβάντα που πολλαπλασιάζονται. Τα περιβάλλει όμως και τα επ ι μολύνει η γενική νωθρότητα που υποδαυλίζεται απ’ την πεποίθηση ότι παρακολουθούμε μια διαδικασία εκπρο σώπησης χωρίς κανένα υποκειμενικό διακύβευμα. Η Γα λλία , αφιστάμενη όσο ποτέ από το εθνικό της είναι, εισήλθε —σε ό,τι αφορά την π ο λιτική— στο καθεσ τώς κυριαρχίας του σκεπτικισμού. Αυτό το σχήμα, που μπορούμε να ονομάσουμε ακο λουθώντας τον Χ ά ιντεγκ ερ ιστορική και εθνική έλευση μιας απόσυρσης του πολιτικού στοιχείου, δεν το θεωρώ άγονο. Δεν επιφέρει κανέναν φόβο και καμία παραίτη ση. Ισχυρίζομαι μάλλον ότι καλεί τον φιλόσοφο να προσ διορίσει μια ουσία. Ό ταν οι διαμεσολαβήσεις της π ο λιτικ ή ς είναι ευ κρινείς, τό τε ο φιλόσοφος οφείλει να τις εντάξει σε ένα σχήμα θεμελίω σ ης. Η τελευτα ία διαμάχη αυτού του είδους έφερε αντιμέτωπους τους θιασώτες της ελευθε ρίας ως θεμελιω τικής αναστοχαστικής διαφάνειας και τους θιασώτες της δομής ως αρχής υπαγόρευσης ενός καθεστώτος αιτιότητας. Ο Σαρτρ και ο Αλτουσέρ ήταν, κατά βάθος, η Υπόθεση [Cause] ενάντια στην αιτία [cause]. Αλλά όταν θέλουμε να πιστοποιήσουμε τη διαδικα σία απουσίας, τότε προσανατολιζόμαστε προς αυτό που εξαφανίζεται, και στην ημερήσια διάταξη δεν βρίσκεται πλέον η θεμελίω ση, αλλά μάλλον η ικανότητά μας να ουσιοποιούμε στον ίδιο τον τόπο της πλήρους αποφάνίσης. Κ άθε στοχασμός περί θεμελίου παραπέμπει στην εμπειρία αυτού που απορρέει από το υπάρχον θεμέλιο.
ΕΙΣΑ ΓΩ ΓΙΚΟ
Αν η φιλοσοφία είναι προσκείμενη στον κενό τόπο απ’ τον οποίο αποσύρεται το πολιτικό, τό τε είναι θεματοφύλακας όχι πλέον του θεμελίου του πολιτικού, αλλα των αξιωμάτων έκ λ ειψ ή ς του. Δ ιό τ ι, αν το πολιτικό αποσύρεται, τούτο συμβαίνει επειδή το καθεστώς του προσιδιάζει σε ό,τι λαμβά νει χώρα από μόνο του, σε σημείο που δεν τίθετα ι πλέον θέμα μιας εμπειρίας του π ο λίτικου. Η φιλοσοφία θα προσδιόριζε την απουσία αυτής της εμπειρίας ως απόσυρση, απόσυρση στο απεντοπισμένο απυρόβλητο της διαχείρισης, διασπορά σε ό,τι έλαβε χώρα και διατηρείται χωρίς εννοιολογική σή μανση. Μ ε βάση μια τέτοια θεώρηση των πραγμάτων, η φιλοσοφία θεσμοθετείτα ι, σε σχέση με το πολιτικό, στην απόσταση —που συνιστά απόσυρση— η οποία χω ρίζει αφενός τη συντυχιακή πληρότητα της εμπειρίας του συμβάντος, την Τυχη του καπετάνιου ή του επα ναστάτη η γ έτ η , και αφετέρου τον περιπλανώμενο αυ τοματισμό του κεφαλαίου που έφτασε στο αποκορύφω μα τη ς ισχύος του χάρη στον «εκ σ υ γχ ρ ο νισ μ ό », και όπου τίποτα απ’ το πολιτικό δεν προσφέρεται πλέον στην εμπειρία. Κ ι όπου, επίσης, είναι δυνατόν να παρακαμ φθεί καθ’ ολοκληρίαν η υπόθεση του οποιουδήποτε πο λίτικου υποκειμένου. Ο στοχασμός της ουσίας του πο λιτικού ως απόσυρσης παρεισδύει στην απόσταση που χωρίζει την τύχη και την επανάληψη, την τύχη και το αυτόματον, απόσταση που είναι σχεδόν μηδενική και από την οποία η εποχή μας έλκει την κακοτυχία της. Αλλά στην πραγματικότητα, ήδη από πολύ νω ρίτε ρα, το πολιτικό έπαψε να αποτελεί την έννοια κάποιας εμπειρίας, ή τον υποκειμενικό κανόνα κάποιας διακυβέρ νησης. Ο στοχασμός πρέπει να προσανατολιστεί προς αυτό το «πολύ νω ρίτερα». Π ρέπει να καταστεί σύγχρο
Η Π Ο Λ ΙΤΙΚ ΙΙ ΚΛΙ Η Λ Ο Γ ΙΚ Η Τ Ο Ϊ Σ Τ Μ Β Λ Ν Τ Ο Σ
νος εκείνης της πραγματικότητας που ύστατο μόνο απο τέλεσμά της είναι η διακήρυξη της απόσυρσης η οποία κατονομάζει στη φιλοσοφία την έλλειψ η της πολιτικής εμπειρίας. Είναι απολύτως ορθό ότι το πολιτικό τελ εί σε συν θήκες απόσυρσης και απουσίας, απ’ όπου μπορεί κανείς να εξετάσει την ουσία του. Μα κάτι τέτοιο συνιστά επ ί σης απελευθέρωση της π ο λιτικής, της οποίας η κινη τικ ό τητα (που ενσωματώ θηκε στον στοχασμό κατά το διάστημα μεταξύ Μ ακιαβέλι και Λένιν) υποτάχτηκε φι λοσοφικά στην ανασυγκρότηση του πολιτικού σε ουσία. Σ ε ό,τι αφορά την προκαταρκτική και κ ριτική λ ε ι τουργία του, το φιλοσοφικό εγχείρημα προσανατολίζε ται προς την καταστροφή του πολιτικού φιλοσοφήμα τος όπου σ υ σ κ ο τίσ τηκ ε πλήρως ότι το π ρα γμα τικό, χάρη στο οποίο ~η π ο λιτική λειτουργεί ως αρχή ρήξης, έχει πάντα τη δίχως ουσία μορφή του συμβάντος. Το πολιτικό δεν ήταν ποτέ τίποτα άλλο απ’ τη μυ θοπλασία της οποίας τη διάτρηση επιφέρει η π ολιτική μέσω του συμβάντος. Μια κλασική διατύπωση (από τον Ρουσσώ μέχρι τον Μάο), του τύπου «ο ι μάζες κάνουν την ιστορία», εντοπίζει στις μάζες αυτήν την αποφανιζόμενη αιφνίδια εισβολή σε σχέση με την οποία η πολιτική φιλοσοφία δεν συνιστά παρά την πάντα καθυστερημένη και πάντα σπαρασσόμενη αφ ηγηματική απόδοση. Αυτό που «α ποσύρετα ι» κατά σωτήριο τρόπο μαζί με το πολιτικό, πέραν της α φ ηγηματικής και γρα μμι κής μορφής του μυθιστορήματος, είναι η μυθοπλασία ενός μέτρου, είναι η ιδέα ότι ο κοινωνικός δεσμός είναι θεωρητικά μετρήσιμος με βάση τον φιλοσοφικό γνώμονα του καλού κράτους, ή της καλής Επανάστασης, πρά γμα που είναι ακριβώς το ίδιο. Αυτό το α ντικείμενο,
ΕΙΣΑΓΩ ΓΙΚΟ
'3
άλλοτε ως κράτος, άλλοτε ως επανάσταση, μυθοπλασ τικά μνημονευόμενο στη διευθετημένη θεμελίω ση του πολιτικού φιλοσοφήματος, είναι πλέον αμφίβολο κατά πόσο μπορεί να διεκδικήσει σήμερα τον χαρακτήρα μιας έννοιας της π ολιτικής εμπειρίας. Σ τ η Γα λλία , η επαναστατική ιδέα, που έχει ιστορία δύο αιώνων, καθόρισε έστω και διά της απόλυτης απάρνησής του την ύπαρξη του πολιτικού υποκειμένου, και άνοιξε τον δρόμο, τέμνοντας εγκάρσια μια ιστορία πολύ συχνά απεχθή (σφαγή των εργατών τον 19ο αιώνα, ιερή συμμαχία του 1914, Μόναχο και Π ετέν, αποικιακοί πό λεμοι, δύσθυμη παρακμή), στην ιδέα ότι μέσω του πο λ ιτικ ο ύ δια κινείτα ι μια αναγνωρίσιμη κα θολικότητα , πράγμα που προσέφερε στον Γάλλο διανοούμενο, σε σύν δεση με το εργατικό κίνημα, ένα πεδίο παρέμβασης, έναν ρόλο ενεργού π ο λίτη, αναφομοίωτου στην αδιαφορία που ήταν ο κοινός κλήρος των διανοούμενων σε ολόκληρη τη Δύση, όσον αφορά τα πραγματικά προβλήματα. Αλλά στην εικόνα της επαναστατικής ιδέας, όπως επίσης στην αντεπαναστατική ιδέα όπου γινόταν λόγος για τη «βαθιά Γ α λ λ ία », υπήρχε μια γερή δόση αυτα πάτης σε ό,τι αφορά τον κοινωνικό δεσμό, καθώς υπέ θεταν ότι η πολιτική αντλούσε την εγγύησή της απ’ τη συνεκτικότητα του εν λόγω δεσμού ο οποίος μπορούσε να ονομαστεί είτε προλεταριάτο είτε λαός, είτε αντιθέτως ένωση όλων των Γάλλω ν. Ο στοχασμός περί του πολιτικού, θεωρούμενου ως θεμελίου της εμπειρίας, πρότεινε μια γενεαλογία της εκπροσώπησης (επαναστατι κής ή εθνικής) με αφετηρία τα κοινωνικά σύνολα. Η κρίση του πολιτικού αποκαλύπτει όμως ότι όλα τα σύνολα είναι μη συνεπή, ότι δεν υπάρχουν ούτε Γ ά λ λοι ούτε προλεταριάτο, και ως εκ τούτου το σχήμα της
'4
Η ΙΙΟ Λ ΙΤΙΚ ΙΙ ΚΛΙ Η Λ Ο Γ ΙΚ Η Τ Ο Ϊ Σ ΓΜ Β Α Ν 'Γ Ο Σ
εκπροσώπησης [representation], όπως και η αντίθετη όψη του, το σχήμα του αυθορμητισμού, στερούνται συ νεκτικότητας, δεδομένου ότι απουσιάζει ο απλός χρό νος της παρουσίασης [presentation]. Αυτό που διαλύε ται είναι η θέση ότι υπάρχει μια ουσία των σχέσεων που απαρτίζουν την πολιτεία, μια ουσία που μπορεί να εκπρο σωπηθεί στην άσκηση της κυριαρχίας, ακόμη κι αν πρό κειται για δικτατορία των σκλάβων, και ακόμη κι αν η εν λόγω σχέση συνίσταται στον εμφύλιο πόλεμο στο επί πεδο της ταξικής δομής. Το πλεονέκτημα τούτης της αναδρομικής επενέργειας, στο πλαίσιο της οποίας η αποκαλυφθείσα κενό τητα αυτού που διέθετε συνεκτικότητα θέτει σε κρίση τον προσδιορισμό της ίδιας της ουσίας του πολιτικού, έγκειται στο ότι καθιστά δυνατές άλλες γενεαλογίες και άλλες αναφορές. Πράγματι, μόνο σήμερα είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε για ποιο λόγο ο Μαλλαρμέ —αμέ σως μετά την Κομμούνα του Παρισιού, πράγμα διόλου τυχαίο—είναι ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς στο χαστές που διαθέτουμε, εφάμιλλος του Ρουσσώ, επί παραδείγματι. Ο Μαλλαρμέ ακριβώς είναι εκείνος που έγραψε ότι «η κοινωνική σχέση και το στιγμιαίο μέτρο της, είτε το συμπιέσουμε είτε το επιμηκύνουμε προκειμένου να κυβερνήσουμε, είναι μυθοπλασία». Αυτό που εν προκειμένω αποτελεί μυθοπλασία είναι κυριολεκτικά το κράμα της κοινωνικής σχέσης και του μέτρου της, κράμα στο οποίο εδράζεται το πολιτικό φι λοσόφημα. Ο παλαιός μαρξισμός πίστεψε ότι η πολιτική οικο νομία και οι κοινωνικές σχέσεις προσέφεραν τον οριοθετήσιμο τόπο αυτού του κράματος, με αποτέλεσμα αφε
ΕΙΣΑ ΓΩ ΓΙΚΟ
*5
νός μεν να χάσει αυτός ο ίδιος τον προσανατολισμό του, αφετέρου να επικαλυφθεί και να αντιστραφεί η μαρξι σ τικ ή υποκίνηση της π ο λιτικής. Ως γνωστόν, η λεγά μενη μαρξιστική π ο λιτικ ή οικονομία δεν κατάφερε να ασκήσει κ ριτική στην ίδια της την κ ριτική . Προσέδωσε μορφή φιλοσοφικής μυθοπλασίας στην επισήμανση, του Μαρξ και του Λένιν, ότι το πραγματικό της πολι τικ ή ς άπτεται πάντα της συνάντησης και της συντυ χίας. Η οικονομία, της οποίας η κριτική όφειλε να υφάνει αυτό που σε ένα ιδιάζον σημείο την υπερβαίνει απολύτω ς, ήταν η πλάγια οδός διά της οποίας η μαρξιστική πολιτική —ως ερμηνεύουσα προσωρινότητα της εργα τι κής συνείδησης, ως ευάλωτη ρηξιγενής απελευθέρωση μιας μέχρι πρότινος αδιόρατης π ολιτικής ικανότητας— κ α θηλώ θηκ ε σ τη μορφή μιας ακόμη θεωρίας για το πολιτικό. Αυτό που έπρεπε να είναι μια στρα τηγική του συμ βάντος, μια υπόθεση για τις υστερίες του κοινωνικού, ένα όργανο της ερμηνεία ς-τομής, μια τόλμη απέναντι στην τυχη, παρουσιάστηκε τελικώ ς —διά της πλαγίας οδού της οικονομίας— ως κά τι που προσφέρει στις κοι νω νικές σχέσεις ένα ορθό μέτρο. Έ τ σ ι, ο μαρξισμός καταστράφηκε από την ίδια του την ιστορία, που είναι μια ιστορία μυθοπλαστικής καθήλω σης [fixion, μ ε χ], μια ιστορία παγίωσης του πολιτικού φιλοσοφήματος. Ο μυθοπλαστικός χαρακτήρας του πολιτικού δεν συνιστά επιχείρημα ικανό να απαλλάξει τον μαρξισμό. Δεν τον απαλλάσσει ούτε από την αλήθεια του, αν αληθεύει, όπως υποστηρίζει ο Λακάν, ότι η μυθοπλασία παρουσιά ζεται ακριβώς ως η δομή της αλήθειας. Η αλήθεια του πολιτικού, έτσ ι όπως αυτή εμπ εριέχετα ι στην π ο λιτι κ ή , διατυπώθηκε ακριβώς μέσα απ’ τη μυθοπλασία της
ι6
Η Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Κ Α Ι II Λ Ο Γ Ι Κ Η Τ Ο Υ Σ Υ Μ Β Α Ν Τ Ο Σ
λεγάμενης πολιτικής οικονομίας. Παρότι εξήγγειλαν την κριτική τη ς, εκείνη κατάφερε να επικρατήσει παντού. Τούτη η διατύπωση αρθρώνεται ωστόσο σε βάρος αυ τού που συνιστά αλήθεια εντός της π ο λιτικής, και του οποίου οφείλουμε να συλλάβουμε εκ νέου τόσο την έλ λ ειψ η όσο και την περίσσεια. Ο Μαλλαρμέ είχε διαγνώσει αυτήν τη μηδαμινή δόση αθωότητας της μυθοπλασίας. «Τεράστια ήταν η ζημιά που προκλήθηκε στην επίγεια συνύπαρξη, αιώνες τώρα, όταν της κατέδειξαν την ωμή οφθαλμαπάτη, την πο λ ιτεία , τις κυβερνήσεις τη ς, τον κώδικα ως κά τι δια φορετικό από εμ βλήμα τα ή, σε ό,τι αφορά το κράτος μας, τη σχέση των νεκροπόλεων με τον παράδεισο που εξαϋλώνουν». Η μυθοπλασία του πολιτικού είναι μια πένθιμη μυ θοπλασία, πολλώ δε μάλλον που απεργάζεται την πραγ μ α τική εξαΰλωση της π ολιτικής. Σ το κέντρο αυτής της μυθοπλασίας βρίσκεται η συνάθροιση, ο δεσμός, η σ χέ ση. Η εν λόγω μυθοπλασία συναρθρώνει την κυριαρχία με την κοινότητα. Το πολιτικό ορίζεται φιλοσοφικά ως η έννοια του κοινοτικού δεσμού και της εκπροσώπησής του από μια Αρχή. Η θεωρία π οικίλλει ασφαλώς, αναλόγως αν δίνεται έμφαση στη γενεαλογία του δεσμού, στη συμβολαιική αυτοθεμελίωσή του, ή στη φυσική κα τα γω γή του. Ε ίτ ε αντιθέτω ς αν δίνεται έμφαση στην κυριαρχία και στην αντιπροσωπευτική ή οργανική δύ ναμη με την οποία διασφαλίζει τον νόμο της ολότητας. Η δυσκολία στην οποία πάντα προσκρούει το πολιτικό φιλοσόφημα είναι απόρροια τ η ς ανακάλυψης ότι δεν υπάρχει καμία μ ετα βα τική σχέση ανάμεσα στην ουσία του κοινοτικού κοινωνικού δεσμού και στην εκπροσώ πησή του από μια κυριαρχία. Το πολίτικο περιπλανα-
ΕΙΣΑ ΓΩ ΓΙΚΟ
